Bài Giảng Dung Sai Kỹ Thuật Đo GTVT

Chương 1 CÁC KHÁI NIỆM CƠ BẢN
1. CÁC KHÁI NIỆM CƠ BẢN VỀ DUNG SAI VÀ LẮP GHÉP
2. KHÁI NIỆM VỀ TÍNH ĐỔI LẪN CHỨC NĂNG
12/10/2014 1
1. CÁC KHÁI NIỆM CƠ BẢN VỀ DUNG SAI VÀ LẮP GHÉP
1.1 Kích thước
“ Kích thước là giá trị bằng số của đại lượng đo (chiều dài, đường kính,
góc,…) theo đơn vị đo được lựa chọn”.
Trong ngành cơ khí, đơn vị đo chiều dài là milimét (mm) và quy ước
không cần ghi ký hiệu “mm” trên bản vẽ.
a. Kích thước danh nghĩa (ký hiệu: D, d)
Kích thước danh nghĩa là kích thước mà dựa vào chức năng và điều kiện
làm việc của chi tiết để tính toán xác định và chọn theo trị số kích thước
tiêu chuẩn.
Bảng 1.1 – Dãy kích thước tiêu chuẩn
D
d
12/10/2014 2
b. Kích thước thực (ký hiệu: Dt, dt)
Kích thước thực là kích thước đo được trực tiếp

trên chi tiết bằng những dụng cụ đo và phương
pháp đo chính xác nhất mà kỹ thuật đo có thể
đạt được.
c. Kích thước giới hạn
Kích thước giới hạn lớn nhất: Dmax, dmax
Kích thước giới hạn nhỏ nhất: Dmin, dmin
Chi tiết sau khi gia công được xem là đạt yêu cầu khi:
Đối với chi tiết lỗ: D min  D t  D max
Đối với chi tiết trục: d min  d t  d max

12/10/2014 3
12/10/2014 4
12/10/2014 5
1.2 Sai lệch giới hạn
SLGH là hiệu đại số giữa kích thước giới hạn và kích thước danh nghĩa.
a. Sai lệch giới hạn trên (ký hiệu ES, es):
hiệu đại số giữa kích thước giới hạn lớn nhất
và kích thước danh nghĩa.
Đối với lỗ: ES = Dmax – D
Đối với trục: es = dmax – d
b. Sai lệch giới hạn dưới (ký hiệu EI, ei):
hiệu đại số giữa kích thước giới hạn nhỏ nhất và kích thước danh nghĩa.
Đối với lỗ: EI = Dmin – D
Đối với trục: ei = dmin – d
12/10/2014 6
1.2 Sai lệch giới hạn (tt)
Ghi chú: – SLGH có thể dương, âm, hoặc bằng 0.
– SLGH trên luôn luôn lớn hơn SLGH dưới.
– Đơn vị của SLGH có thể là mm hoặc  m

1.3 Dung sai (ký hiệu T)
Dung sai là hiệu số giữa kích thước giới hạn lớn nhất và kích thước giới
hạn nhỏ nhất.
Đối với lỗ TD = Dmax – Dmin = ES – EI

Đối với trục Td = dmax – dmin = es – ei
Ghi chú: – Dung sai luôn luôn dương (T > 0).
– Đơn vị của dung sai có thể là mm hoặc micromet.
– Dung sai nhỏ độ chính xác cao và ngược lại
12/10/2014 _ Dung sai đặc trưng cho độ chính xác yêu cầu của kích thước 7
Trên bản vẽ, một kích thước nào đó sẽ được ghi gồm các yếu
tố sau:
+ Kích thước danh nghĩa
+ Sai lệch giới hạn (trên hoặc dưới).
Tất cả đều phải cùng một đơn vị là mm.
Ví dụ: 30 0, 033 6500,,014

032 150  0,023
45  0,05 2500,115
12/10/2014 8
Sai leäch Sai leäch

giôùi haïn giôùi haïn
treân döôùi
Kích thöôùc
danh
nghóa
1.4 Lắp ghép
Một chi tiết bên ngoài (CT bao)
Lắp ghép  hai chi tiết
Một chi tiết bên trong (CT bị bao)
Ví dụ:
trục lắp với lỗ (bạc) Rãnh trượt và sóng trượt
+ Điều kiện lắp ghép: hai CT có cùng kích thước danh nghĩa (D=d)
Đặc tính lắp ghép: lỏng hay chặt là do Dung sai quyết định
12/10/2014 10
Chi tiết bao
Bề mặt bao
Bề mặt bao Bề mặt bị bao
Chi tiết bao Chi tiết bị bao
Bề mặt bị bao Chi tiết bị bao
Hình 1.1 LG mặt trụ Hình 1.2 LG mặt phẳng
12/10/2014 11
1.4 Lắp ghép
a. Lắp lỏng ( lắp ghép có độ hở)
KT thực của lỗ lớn hơn hoặc bằng KT thực của trục: Dt  dt

Độ hở được ký hiệu là S
T/hợp: các chi tiết có chuyển động tương đối với nhau sau khi lắp.
Đặc trưng của lắp ghép
Smax = Dmax – dmin = ES – ei
Smin = Dmin – dmax = EI – es
S max  S min
S tb 
2
TS = Smax – Smin = TD + Td
12
12/10/2014
1.4 Lắp ghép
b. Lắp chặt ( lắp ghép có độ dôi)
KT thực của trục luôn lớn hơn KT thực của lỗ: dt  Dt

Độ dôi được ký hiệu là N
Nmax = dmax – Dmin = es – EI
Nmin = dmin – Dmax = ei – ES
N max  N min
N tb 
2
TN = Nmax – Nmin = TD + Td
12/10/2014 13
1.4 Lắp ghép
c. Lắp trung gian
KT thực của lỗ có thể lớn hoặc nhỏ hơn KT thực của trục
Smax = Dmax – dmin = ES – ei
Nmax = dmax – Dmin = es – EI
TS,N = Smax + Nmax = TD + Td
12/10/2014 14
1.5 Sơ đồ phân bố dung sai của lắp ghép
+ Công dụng: Để biểu diễn đặc tính một lắp ghép đơn giản và nhanh chóng.
+ Quy ước vẽ:

m
_ Lập một hệ trục tọa độ vuông góc
_ Trục hoành (Ox) biểu diễn kích thước
ES = +25 TD
danh nghĩa (đường 0), (D = d) mm
_ Trục tung ( Oy) biểu diễn giá trị các
SLGH (ES, EI; es, ei) theo m
EI = 0
_ Miền dung sai của lỗ và trục được
D = d = Ø50mm
es = -9 Td
biểu diễn bằng các hình chữ nhật có
chiều ngang tùy ý và được gạch
chéo trái chiều nhau ei = -25
12/10/2014 15
Ví dụ:
Vẽ sơ đồ phân bố dung sai lắp ghép của lỗ và trục có các kích thước sau:
D  50 0, 025 d  50 00,,009

025
m
ES = +25 TD
EI = 0
D = d = Ø50mm
es = -9 Td
ei = -25
12/10/2014 16
m
Nhận xét:
ES = +25 TD _ Dmax, Dmin; dmax, dmin
_ ES, EI; es, ei

EI = 0
_ TD, Td
D = d = Ø50mm
es = -9 Td
ei = -25
_ Đặc tính của lắp ghép:
+ LG có độ hở khi miền DS của lỗ nằm trên miền DS của trục;
+ LG có độ dôi khi miền DS của lỗ nằm dưới miền DS của trục;
+ LG trung gian khi miền DS của lỗ và miền DS của trục có phần

chung.
12/10/2014 17
1.5 Sơ đồ phân bố dung sai của lắp ghép
* Ñaëc tính cuûa laép gheùp
m m m
Td
TD TD TD
ñöôøng 0 ñöôøng 0 ñöôøng 0

Td
Td
Laép gheùp coù ñoä hôû Laép gheùp coù ñoä doâi Laép gheùp trung gian
12/10/2014 18
2. KHÁI NIỆM VỀ TÍNH ĐỔI LẪN CHỨC NĂNG
2.1 Tính đổi lẫn chức năng
_ Tính đổi lẫn chức năng là một nguyên tắc thiết kế và chế tạo đảm bảo cho
các máy và chi tiết máy cùng loại, cùng cỡ có thể thay thế cho nhau mà
không cần phải sửa chữa hoặc lựa chọn nhưng vẫn đảm bảo mọi yêu cầu về
kỹ thuật và kinh tế.
_ Tùy theo khả năng chế tạo và yêu cầu về độ chính xác mà tính đổi lẫn
chức năng được chia 2 loại:
+ Đổi lẫn hoàn toàn
- Khi dung sai chế tạo có khả năng đáp ứng hoàn toàn yêu cầu của thiết kế
- Hay khi ta đem bất kỳ chi tiết cùng loại trong loạt lắp vào vị trí của nó đều
đảm bảo chức năng mà không cần sửa chữa bổ sung gì thêm.
Caùc chi tieát ñaõ ñöôïc tieâu chuaån hoaù hay caùc chi tieát phuï tuøng döï trữ …
+ Đổi lẫn không hoàn toàn
Ñöôïc söû duïng khi dung sai cheá taïo khoâng theå thoûa maõn yeâu caàu cuûa thieát keá
(nội bộ phân xưởng, nhà máy)
19
12/10/2014
2. KHÁI NIỆM VỀ TÍNH ĐỔI LẪN CHỨC NĂNG (tt)
2.2 Hiệu quả của tính đổi lẫn chức năng
+ Đối với thiết kế:

giảm được thời gian, công sức và chi phí cho quá trình thiết kế.
+ Đối với sản xuất:
Tạo tiền đề kỹ thuật mở đường cho sự phát triển sản xuất, phân công
sản xuất tiến tới chuyên môn hóa sản xuất tăng năng suất, chất lượng.
+ Đối với sử dụng:
_ Giảm được thời gian chết của máy
_ Giảm nhẹ được việc tổ chức bộ phận sửa chữa, bảo trì
12/10/2014 20
Chương 2
DUNG SAI VÀ LẮP GHÉP BỀ MẶT TRƠN
2.1 Khái niệm về Miền dung sai
2.2 Hệ thống Dung sai
2.3 Ghi ký hiệu Dung sai và Lắp ghép trên bản vẽ
2.4 Chọn Lắp ghép cho mối ghép bề mặt trơn
3/9/2015 1
Chương 2 DUNG SAI VÀ LẮP GHÉP BỀ MẶT TRƠN
2.1 Khái niệm về Miền dung sai
MDS của một kích thước: trị số dung sai + vị trí dung sai
a. Trị số dung sai
_ Trị số dung sai (T) phải được quy định thành tiêu chuẩn thống
nhất nhằm đáp ứng nhu cầu trong sản xuất và hợp tác.
_ Dung sai tiêu chuẩn được ký hiệu là IT
_ Trị số dung sai phụ thuộc vào cấp chính xác và giá trị kích
thước danh nghĩa
3/9/2015 2
Cấp chính xác
TCVN 2244-1999, quy định 20 cấp chính xác kích thước: cấp 01 ; 0 ; 1 ; 2 ; 3 ; 4;
5; 6; 7; 8; 9; ...... …..; 18.
 Cấp chính xác 01; 0; 1; 2; 3; 4: dùng cho các kích thước mẫu chuẩn, kích
thước lắp ghép trong dụng cụ đo, dụng cụ kiểm tra, .
 Cấp chính xác từ 5, 6: dùng trong cơ khí chính xác.
 Cấp chính xác từ 7 đến 8: dùng trong lĩnh vực cơ khí thông dụng.
 Cấp chính xác từ 9 đến 11: dùng trong lĩnh vực cơ khí đối với các chi tiết máy
có kích thước lớn.
 Cấp chính xác từ 12 đến 18: dùng trong các mối ghép thô, không lắp ghép.
3/9/2015 3
Khoảng kích thước danh nghĩa
Nếu mỗi kích thước danh nghĩa ứng với một cấp chính xác ta có một trị số dung sai
thì bảng tra sẽ rất nhiều cột phức tạp
_ Để đơn giải cho việc lập tiêu chuẩn, TCVN quy định trị số dung sai cho các
khoảng kích thước.
_ Kích thước từ 1 đến 500 mm có thể phân thành 13 khoảng KT cơ bản
Các khoảng cơ bản là 0 – 3; 3 – 6; 6 – 10; 10 – 18; 18 – 30; 30 – 50; 50 – 80;

80 – 120; 120 – 180; 180 – 250; 250 – 315; 315 – 400; 400 – 500.
Cùng một cấp chính xác, kích thước lớn hơn có dung sai lớn hơn
3/9/2015 4
Công thức tính trị số dung sai T
+ Ñoái vôùi caáp chính xaùc töø 5 ñeán 18

IT = a.i (μm)
a – hệ số chính xác, phụ thuộc vào cấp chính xác.
Cấp chính xác 5 6 7 8 9 10 11
Hệ số a 7 10 16 25 40 64 100
Cấp chính xác 12 13 14 15 16 17 18
Hệ số a 160 250 400 640 1000 1600 2500
i – đơn vị dung sai, phụ thuộc vào kích thước danh nghĩa D
i  0, 45 3 D  0,001D : đối với kích thước d từ 1 đến 500
i = 0,004d + 2,1 : đối với kích thước trên 500
(D tính theo mm; i theo μm)
3/9/2015 5
+ Ñoái vôùi caáp chính xaùc töø 5 ñeán 18
3/9/2015 6
+ Ñoái vôùi caáp chính xaùc 01 , 0 , 1
+ Caùc trò soá dung sai ñoái caùc caáp chính xaùc 2, 3, 4 laø caùc soá haïng gaàn ñuùng cuûa
moät caáp soá nhaân maø soá haïng thöù nhaát vaø soá haïng cuoái cuøng laø caùc trò soá dung
sai cuûa caáp chính xaùc 1 vaø 5.
3/9/2015 7
Caáp chính xaùc 01 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17
Ñeán 3 0.3 0.5 0.8 1.2 2 3 4 6 10 14 25 40 60 100 140 250 400 600 1000
Treân 3 ñeán 6 0.4 0.6 1 1.5 2.5 4 5 8 12 18 30 48 75 120 180 300 480 750 1200
Treân 6 ñeán 10 0.4 0.6 1 1.5 2.5 4 6 9 15 22 36 58 90 150 220 360 580 900 1500
Treân 10 ñeán 18 0.5 0.8 1.2 2 3 5 8 11 18 27 43 70 110 180 270 430 700 1100 1800
Khoaûng kích thöôùc (mm)
Treân 18 ñeán 30 0.6 1 1.5 2.5 4 6 9 13 21 33 52 84 130 210 330 520 840 1300 2100
Treân 30 ñeán 50 0.6 1 1.5 2.5 4 7 11 16 25 39 62 100 160 250 390 620 1000 1600 2500
Treân 50 ñeán 80 0.8 1.2 2 3 5 8 13 19 30 46 74 120 190 300 460 740 1200 1900 3000
Treân 80 ñeán 120 1 1.5 2.5 4 6 10 15 22 35 54 87 140 220 350 540 870 1400 2200 3500
Treân 120 ñeán 180 1.2 2 3.5 5 8 12 18 25 40 63 100 160 250 400 630 1000 1600 2500 4000
Treân 180 ñeán 250 2 3 4.5 7 10 14 20 29 46 72 115 185 290 460 720 1150 1850 2900 4600
Treân 250 ñeán 315 2.5 4 6 8 12 16 23 32 52 81 130 210 320 520 810 1300 2100 3200 5200
Treân 315 ñeán 400 3 5 7 9 13 18 25 36 57 89 140 230 360 570 890 1400 2300 3600 5700
Treân 400 ñeán 500 4 6 8 10 15 20 27 40 63 97 155 250 400 630 970 1550 2500 4000 6300
Cùng một cấp chính xác, đường kính lớn hơn có dung sai lớn hơn
3/9/2015 8
b. Vị trí dung sai
_ Để xác định vị trí của miền dung sai với đường 0 (đường KT danh nghĩa),
người ta đưa ra khái niệm “ sai lệch cơ bản” (SLCB)
_ SLCB là sai lệch gần với đường 0 nhất (có thể là SL giới hạn trên hoặc dưới)
_ TCVN: có 28 sai lệch cơ bản của lỗ, kí hiệu bằng chữ hoa từ A  ZC
và 28 sai lệch cơ bản của trục, kí hiệu bằng chữ thường từ a  zc
3/9/2015 9
Dãy SLCB của lỗ

TD = ES – EI
Biết EI,
ES = TD + EI
Biết ES,
EI = ES - TD
3/9/2015 10
Dãy SLCB của trục

Td = es – ei Biết ei,
es = Td + ei
Biết es,
ei = es - Td
3/9/2015 11
EI = 0
ES = TD
ES =-EI
es = 0 es = -ei
-ei = Td
3/9/2015 12
c. Miền dung sai (MDS)
Miền DS = SLCB + Cấp chính xác
Ví dụ: H7, H6, K6, h7, f7 …
+ Đối với lỗ:
Sai lệch cơ bản : có 28 SLCB

28 x 20 = 560 miền DS
Cấp chính xác : có 20 cấp CX
+ Đối với trục: t.tự cũng có 560 miền DS
 Chỉ chọn ra : miền DS tiêu chuẩn (bảng 2, 3 Phụ lục 1)
Để đơn giản và thuận lợi trong việc sử dụng dụng cụ cắt: miền DS ưu
tiên (in đậm)
3/9/2015 13
Bảng 2
Bảng 3
Bảng 4
3/9/2015 16
Bảng 5
3/9/2015 17
2.2 Hệ thống Dung sai
Có 2 hệ thống Dung sai : Hệ thống lỗ và Hệ thống trục
2.2.1 Phân loại
a. Hệ thống lỗ
_ Heä thoáng loã laø taäp hôïp caùc kieåu laép maø trong ñoù ñoä hôû hoaëc ñoä doâi cuûa
kieåu laép ñöôïc hình thaønh baèng caùch gheùp caùc truïc khaùc nhau vôùi loã cô baûn.
_ Lỗ cơ bản trong Hệ thống lỗ: là lỗ có EI = 0, ES = TD
Ñöôøng 0
Mieàn dung sai cuûa

loã cô baûn
Mieàn dung sai cuûa truc
18
3/9/2015
b. Hệ thống trục
_ Heä thoáng truïc laø taäp hôïp caùc kieåu laép maø trong ñoù ñoä hôû hoaëc ñoä doâi cuûa
kieåu laép ñöôïc hình thaønh baèng caùch gheùp caùc loã khaùc nhau vôùi truïc cô baûn.
_ Trục cơ bản trong Hệ thống trục là trục có es = 0, -ei = Td
Mieàn dung sai cuûa loã Mieàn dung sai cuûa

truïc cô baûn
Ñöôøng 0
3/9/2015 19
2.2.1 Chọn hệ thống dung sai
_ Việc quyết định hệ thống dung sai cho lắp ghép phải dựa vào các yêu
cầu về kết cấu của chi tiết, tính công nghệ và tính kinh tế kỹ thuật trong
quá trình gia công chi tiết.
_ Thông thường, ta chọn theo hệ thống lỗ vì khi đó ở mỗi cấp chính xác,
các lỗ sẽ có cùng kích thước giới hạn sẽ dễ dàng cho gia công, kiểm tra.
_ Tuy nhiên, do yêu cầu về kết cấu và tính công nghệ mà phải chọn hệ
thống trục
+ Trên một trục trơn lắp với nhiều lỗ có đặc tính lắp ghép khác nhau
+ Trục là một chi tiết đã được tiêu chuẩn hóa và đã được gia công
sẵn như lắp ghép vòng ngoài của ổ lăn với lỗ của vỏ hộp giảm tốc
20
3/9/2015
2.3 Ghi ký hiệu Dung sai và Lắp ghép trên bản vẽ
Tra bảng (bảng 6, 7 Phụ lục 1)
_ Chi tiết là trục hay lỗ

_ Kí hiệu miền DS (SLCB + Cấp CX)
_ Kích thước danh nghĩa
Ví dụ:  38 H 7  380.025
 55k 6  550.021
0.002
10 H 7 100.015
3/9/2015 21
2.3.1 Ghi ký hiệu dung sai
Ghi ký hiệu DS lên bản vẽ chi tiết (bản vẽ chế tạo)

a. Neáu ñeå kieåm tra baèng calíp giôùi haïn, ký hiệu gồm:

_ Miền dung sai
Ví dụ:  50 H 7,  40k 6 ....
3/9/2015 22
b. Neáu ñeå gia coâng vaø ño baèng duïng cuï ño coù maët soá, ký hiệu gồm:

_ Sai lệch giới hạn
Ví dụ:  380.025 ,  550.021

0.002 , 10 0.015
....
3/9/2015 23
2.3.2 Ghi ký hiệu lắp ghép

_ Miền dung sai của lỗ và trục
H7
 50 H 7 / k 6,  50 H 7  k 6,  50
k6
0.025
 50 K 7 / h6,....  50 0.018
0.002
3/9/2015 24
Chọn hệ thống
dung sai
Dựa vào chức

năng, yêu cầu kỹ
thuật của mối ghép
Tính toán
Đặc tính lắp ghép
Kinh nghiệm
3/9/2015 25
2.4.1 Chọn Lắp ghép có độ hở
3/9/2015 26
27
3/9/2015
3/9/2015 28
3/9/2015 29

2.4.2 Chọn Lắp ghép có độ dôi
3/9/2015 30

3/9/2015 31
3/9/2015 32
3/9/2015 33
2.4.3 Chọn Lắp ghép trung gian
3/9/2015 34
3/9/2015 35
3/9/2015 36
3/9/2015 37
3/9/2015 38
Chương 3 SAI LỆCH HÌNH DẠNG, SAI LỆCH VỊ TRÍ,
NHÁM BỀ MẶT
3.1 SAI LỆCH HÌNH DẠNG VÀ SAI LỆCH VỊ TRÍ
3.2 NHÁM BỀ MẶT
4/4/2015 1
NHÁM BỀ MẶT
1. Khái niệm
_ Nhám bề mặt : là tập hợp những nhấp nhô tế vi trên bề mặt thực của CTM
xét trong phạm vi chiều dài chuẩn l rất nhỏ.
Caùc loaïi nhaáp nhoâ treân beà maët

cuûa chi tieát sau khi gia coâng:
h1: sai leäch hình daïng hình hoïc
ñaïi quang.
h2: ñoä soùng beà maët.
h3: nhaùm beà maët.
Phaân bieät giöõa ñoä nhaùm vaø ñoä soùng

Ñoä nhaùm :
Ñoä soùng :
2
4/4/2015
NHÁM BỀ MẶT
2. Ảnh hưởng của nhám bề mặt đến chất lượng làm việc của chi tiết
_ Mối ghép lỏng, nhám BM sẽ dẫn đến mòn trước thời hạn.
_ Mối ghép chặt, giảm độ bền mối ghép
4/4/2015 3
NHÁM BỀ MẶT
2. Ảnh hưởng của nhám bề mặt đến chất lượng làm việc của chi tiết
_ Nhám BM còn làm giảm độ kín, độ bền mỏi, tính chống ăn mòn …
ÖÙng
suaát
4/4/2015 4
NHÁM BỀ MẶT
3. Các chỉ tiêu đánh giá nhám bề mặt
F1
F3
Fn
F2 Đường trung bình
Hình 2.25
y 1  y 2  ....  y n 1 n
a. Sai lệch trung bình số học của prôfin Ra Ra    yi
n n i 1
b. Chiều cao trung bình của prôfin theo 10 điểm Rz
Rz   h1  h3  ...  h9    h2  h4  ...  h10      hi max   hi min 

1 1
5 5
Trị số Ra và Rz càng lớn thì độ nhám càng lớn (độ bóng càng thấp) và ngược lại
4/4/2015 5
NHÁM BỀ MẶT
4. Các cấp độ nhám bề mặt
TCVN 2511-95 chia nhám bề mặt ra 14 cấp với mức độ nhám giảm dần (hay độ
bóng tăng dần)
Cấp độ nhám càng tăng, độ nhám càng giảm, độ bóng càng tăng
Chiều dài chuẩn l

Thông số nhám (μm)
(mm)
Cấp độ
nhám bề mặt
Ra Rz
1 Từ 80 đến 40 Từ 320 đến 160

2 Dưới 40 đến 20 Dưới 160 đến 80 8
3 Dưới 20 đến 10 Dưới 80 đến 40
4 Dưới 10 đến 5 Dưới 40 đến 20
2,5
5 Dưới 5 đến 2,5 Dưới 20 đến 10
6 Dưới 2,5 đến 1,25 Dưới 10 đến 6,3
7 Dưới 1,25 đến 0,63 Dưới 6,3 đến 3,2 0,8
8 Dưới 0,63 đến 0,32 Dưới 3,2 đến 1,6
9 Dưới 0,32 đến 0,16 Dưới 1,6 đến 0,8
10 Dưới 0,16 đến 0,08 Dưới 0,8 đến 0,4
0,25
11 Dưới 0,08 đến 0,04 Dưới 0,4 đến 0,2
12 Dưới 0,04 đến 0,02 Dưới 0,2 đến 0,1
13 Dưới 0,02 đến 0,01 Dưới 0,1 đến 0,05
0,08
14 Dưới 0,01 đến 0,005 Dưới 0,05 đến 0,025
4/4/2015 6
NHÁM BỀ MẶT
Bảng 2.2 – Các giá trị tiêu chuẩn của Ra và Rz
Ra (μm) Rz (μm)
0,008 0,125 1,25 12,5 125 1250
0,010 0,125 1,25 12,5 125 0,025 0,160 1,6 16 160 1600
0,012 0,160 1,6 16 160 0,032 0,20 2,0 20 200
0,016
0,20 2,0 20 200 0,040 0,25 2,5 25 250
0,020
0,25 2,5 25 250 0,050 0,32 3,2 32 320
0,025
0,032 0,32 3,2 32 320 0,063 0,40 4,0 40 400
0,040 0,40 4,0 40 400 0,080 0,50 5,0 50 500
0,050 0,50 5,0 50 0,100 0,63 6,3 63 630
0,063 0,63 6,3 63 0,80 8,0 80 800
0,080 0,80 8,0 80 1,00 10 100 1000
0,100 1,00 10 100
4/4/2015 7
4/4/2015 8
4/4/2015 9
4/4/2015 10
NHÁM BỀ MẶT
5. Ký hiệu nhám bề mặt trên bản vẽ
Kí hiệu:
+ từ cấp 1 – 5 : ghi trị số Rz (có chữ Rz đi kèm)

Ví dụ:
+ từ cấp 6 - 12: ghi trị số Ra (không có chữ Ra đi kèm)
Ví dụ:
+ từ cấp 13 - 14 : ghi trị số Rz (có chữ Rz đi kèm)

Ví dụ:
4/4/2015 11
NHÁM BỀ MẶT
• * OÂ 1 : Ghi trò soá Ra hoaëc Rz.
• * OÂ 2 : Ghi phöông phaùp gia coâng laàn cuoái (neáu coù yeâu
caàu).
• * OÂ 3 : Ghi trò soá chieàu daøi chuaån (neáu khaùc tieâu chuaån).
• * OÂ 4 : Ghi kyù hieäu höôùng nhaáp nhoâ (neáu coù).
2
1 Ví duï
3
4/4/2015 12
NHÁM BỀ MẶT
Lưu ý
1. Độ nhám của mỗi bề mặt chỉ ghi một lần trên bản vẽ và ký hiệu được đặt
trên đường bao thấy, đường gióng hay trên giá ngang
a) b)
Hình 2.26
4/4/2015 13
NHÁM BỀ MẶT
2. Nếu tất cả các bề mặt của chi tiết có cùng cấp độ nhám thì chỉ ghi ký hiệu
độ nhám chung ở góc trên bên phải của bản vẽ
3. Nếu một số bề mặt của chi tiết có cùng cấp độ nhám thì chỉ ghi ký hiệu độ
nhám như hình 2.28
Hình 2.27 Hình 2.28
4/4/2015 14
NHÁM BỀ MẶT
3. Độ nhám của mặt răng, mặt then hoa,… được ghi trực tiếp trên prôfin (nếu
bản vẽ có) hoặc trên đường biểu diễn mặt chia
a) b) c)
Hình 2.30
4/4/2015 15
NHÁM BỀ MẶT
4. Ký hiệu nhám bề mặt làm việc của ren được ghi ngay trên prôfin ren
(nếu bản vẽ có) hoặc ghi bên cạnh đường kích thước đường kính ren
M20
Hình 2.31
5. Nếu các phần của cùng một bề mặt có độ nhám khác nhau
Hình 2.29
4/4/2015 16
SAI LỆCH HÌNH DẠNG VÀ SAI LỆCH VỊ TRÍ
17
4/4/2015
_ Bề mặt danh nghĩa

là bề mặt lý tưởng có dạng danh nghĩa,
không có sai lệch nào
_ Bề mặt thực
là bề mặt giới hạn của vật thể và ngăn
cách nó với môi trường xung quanh.
_ Bề mặt áp
là bề mặt có dạng danh nghĩa, tiếp xúc với
bề mặt thực của chi tiết
4/4/2015 18
3.1 Sai lệch hình dạng của bề mặt

là sự không phù hợp giữa bề mặt thực so với bề mặt danh nghĩa,
có giá trị bằng khoảng cách lớn nhất từ bề mặt thực đến bề mặt áp
a) Đối với mặt phẳng

Đường thẳng áp

+ Độ thẳng ( )
Hình 2.6
Prôfin thực
+ Độ phẳng ( )
Mặt phẳng áp Mặt phẳng áp Mặt phẳng áp
Hình 2.7
Mặt Mặt Mặt

phẳng phẳng phẳng

thực thực thực

a) b) c)
4/4/2015 19
b) Đối với mặt trụ
Vòng tròn áp Prôfin thực Vòng tròn áp Prôfin thực Vòng tròn áp Prôfin thực

+ Độ tròn (

)
a) b) c)
Hình 2.8
Độ ôvan Độ phân cạnh

+ Độ trụ ( )
Độ côn
L
b)
Độ phình
Hình 2.9
Mặt
trụ áp
c)
Bề mặt thực Độ thắt

4/4/2015 a) 20
d)
3.2 Sai lệch vị trí bề mặt
+ Độ song song ( // )
Giữa các mặt phẳng, giữa đường tâm với mp, giữa các đường tâm …
4/4/2015 21
+ Độ vuông góc (  )
Giữa các mặt phẳng, giữa đường tâm với mp, giữa các đường tâm …


Mặt chuẩn
a) Hình 2.11
b) c)
4/4/2015 22
+ Độ đồng tâm ( )

+ Độ đối xứng (  )


Hình 2.12 Hình 2.13
4/4/2015 23
3.3 Sai lệch tổng cộng về hình dạng và vị trí
* Độ đảo
_ Độ đảo mặt đầu ( )
_ Độ đảo hướng tâm ( )
4/4/2015 24
3.3 Sai lệch tổng cộng về hình dạng và vị trí
* Độ đảo
_ Độ đảo hướng tâm toàn phần ( )
_ Độ đảo mặt đầu toàn phần ( )



4/4/2015 25
SAI LỆCH HÌNH DẠNG VÀ VỊ TRÍ TƯƠNG ĐỐI GIỮA CÁC BỀ MẶT
Caùch ghi kyù hieäu sai leäch hình daïng vaø vò trí
• OÂ 1: Ghi daáu hieäu cuûa loaïi sai leäch hình daïng hoaëc vò trí.
• OÂ 2: Ghi trò soá sai leäch cho pheùp (mm). Coù theå ghi giaù trò
tuyeät ñoái, giaù trò töông ñoái hoaëc caû hai.
• OÂ 3: Ghi chöõ caùi kyù hieäu chuaån hoaëc yeáu toá lieân quan ñeán
sai leäch vò trí (coù theå coù hoaëc khoâng coù oâ naøy).
OÂ 2 OÂ 3
OÂ 1
4/4/2015 26
Cách ghi ký hiệu trên bản vẽ
4/4/2015 27
4/4/2015 28
4/4/2015 29
Cách ghi ký hiệu sai lệch hình dạng và vị trí
a) b) c)
d) e) f)
4/4/2015 30
Chương 4
DUNG SAI VÀ LẮP GHÉP CÁC CHI TIẾT ĐIỂN HÌNH
1. DUNG SAI VÀ LẮP GHÉP Ổ LĂN
2. DUNG SAI VÀ LẮP GHÉP MỐI GHÉP THEN VÀ THEN HOA
3. DUNG SAI VAØ LAÉP GHEÙP MOÁI GHEÙP REN
4. DUNG SAI TRUYEÀN ÑOÄNG BAÙNH RAÊNG
12/11/2014 1
DUNG SAI VÀ LẮP GHÉP Ổ LĂN
1.1 Khái niệm
1.2 Chọn lắp ghép ổ lăn
1.3 Ghi ký hiệu lắp ghép ổ lăn trên bản vẽ
12/11/2014 2
1.1 Khái niệm
a. Cấu tạo và các kích thước cơ bản
 Voøng ngoaøi Voøng ngoaøi
Voøng trong
 Voøng trong
 Con laên
 Voøng caùch Con laên
Voøng caùch
12/11/2014 3
1.1 Khái niệm
1
a. Cấu tạo và các kích thước cơ bản
2
Ổ lăn được lắp với các bộ phận máy theo các
kích thước cơ bản sau:
3
_ ĐK trong của vòng trong d 4
_ ĐK ngoài của vòng ngoài D
_ Chiều rộng ổ B
Các yếu tố kích thước cơ bản đó được chế tạo đạt tính đổi
lẫn chức năng hoàn toàn.
12/11/2014 4
1.1 Khái niệm
b) Kyù hieäu
OÅ laên ñöôïc kyù hieäu baèng moät daõy soá, ñoïc theo thöù töï töø phaûi sang traùi.
Ví duï:
Ñöôøng kính trong d cuûa
Caáp chính xaùc oå laên Loaïi oâ’ oå laên
Ví duï
Ñaëc ñieåm veà Côõ oå Baûng 11

caáu taïo
12/11/2014 5
b. Ký hiệu
Ổ lăn được ký hiệu bằng dãy số, đọc theo thứ tự từ phải sang trái:
+ Hai số đầu: biểu thị đường kính trong của ổ.
20  d  495 : hai số đầu này bằng 1/5d 36308

10  d  20 : gồm 4 cỡ đường kính d 36100
d 10 12 15 17
Ký hiệu 00 01 02 03
d < 9 : số đầu tiên chỉ trị số thực của d, số thứ hai chỉ 36017
cỡ ổ, số thứ ba là 0
+ Số thứ ba: biểu thị cỡ ổ 36108

1 - rất nhẹ 5 - nhẹ rộng
2 - nhẹ 6 – trung bình rộng 36208
3 - trung bình 7,8 - ổ lăn có D và B không tiêu chuẩn
4 - nặng
12/11/2014 6
+ Số thứ tư: chỉ loại ổ

36308
0 - ổ bi đỡ một dãy 5 - ổ đũa trụ xoắn đỡ
1 - ổ bi đỡ tự lựa 6 - ổ bi đỡ chặn
2 - ổ đũa trụ ngắn đỡ 7 - ổ đũa côn 8305
3 - ổ đũa trụ đỡ tự lựa 8 - ổ bi chặn
4 - ổ kim hoặc trụ dài 9 - ổ đũa chặn 1306
+ Số thứ năm và sáu (nếu có): chỉ đặc điểm về cấu tạo ổ
có một vòng che bụi 06
có hai vòng che bụi 08
có vai 34
thể hiện góc tiếp xúc của bi trong ổ đỡ chặn
+ Số cuối cùng được ngăn cách bằng gạch ngang ( – ) chỉ cấp chính xác.
P0, P6, P5, P4, P2 (cho phép dùng ký hiệu 0, 6, 5, 4, 2) với mức độ
chính xác tăng dần
12/11/2014 7
* Laép gheùp cuûa voøng ngoaøi oå laên vôùi loã cuûa thaân hoäp
ñöôïc thöïc hieän theo heä thoáng truïc.
* Laép gheùp voøng trong oå laên vôùi truïc theo heä thoáng loã.
* Mieàn dung sai cuûa ñöôøng kính D vaø d cuûa oå laên ñeàu
phaân boá veà phía aâm so vôùi vò trí kích thöôùc danh nghóa
(baûng phuï luïc 16).
Baûng 16
12/11/2014 8
a. Dạng tải cục bộ

b. Dạng tải chu kỳ
Voøng chòu taûi cuïc boä
Voøng chòu taûi chu kyø
Voøng trong quay Voøng ngoaøi quay

9
12/11/2014
c. Dạng tải dao động
• + Voøng ñöùng yeân: coù daïng taûi dao ñoäng Pq
+ Voøng quay: coù daïng taûi chu ky PC

PT
O’
12/11/2014 10
c. Dạng tải dao động
+ Voøng ñöùng yeân: coù daïng taûi chu kyø.

+ Voøng quay: coù daïng taûi cuïc boä.
12/11/2014 11
_ Vòng chịu tải cục bộ và dao động : đường lăn mòn không đều  chọn kiểu
lắp có độ hở.
_ Vòng chịu tải chu kỳ: sẽ mòn đều vì tải lần lượt tác động lên toàn bộ
đường lăn  chọn kiểu lắp có độ dôi để loại trừ khả năng trượt của vòng
lăn với bề mặt lắp ghép.
_ Việc chọn kiểu lắp cụ thể cho các vòng của ổ lăn sẽ theo hướng dẫn trong
bảng phụ lục 12 và 13
Dạng tải trọng vòng MDS kích thước của MDS kích thước của
lăn trục lỗ thân hộp
Cục bộ h6, g6, f7 G7, H7, Js7
Dao động h6, js7, k6 Js6, Js7, K6, K7
Chu kỳ js6, k6, m6, n6 K7, M7, N7, P7

12
12/11/2014
1.3 Ghi ký hiệu lắp ghép ổ lăn trên bản vẽ
Vì các kích thước D và d của ổ lăn đã tiêu chuẩn:

+ nên không ghi miền dung sai của ổ lăn
+ chỉ ghi miền dung sai của kích thước trục lắp với vòng trong và
của lỗ trên thân hộp với vòng ngoài.
Khi đó ký hiệu lắp ghép ổ lăn gồm có:
+ Kích thước danh nghĩa

+ Miền dung sai của chi tiết lắp với ổ lăn
12/11/2014 13
Bảng 12: Kích thước cơ bản của ổ lăn
Bảng 14: Dung sai lắp ghép của ổ lăn với trục
Bảng 15: Dung sai lắp ghép của ổ lăn với lỗ trên thân hộp
12/11/2014 14
DUNG SAI VÀ LẮP GHÉP MỐI GHÉP THEN VÀ THEN HOA
2.1 Dung sai và lắp ghép mối ghép then
a. Khái niệm
b. Chọn lắp ghép
2.2 Dung sai mối ghép then hoa
a. Khái niệm
c. Ghi ký hiệu dung sai lắp ghép mối ghép then hoa
12/11/2014 15
2.1 Dung sai và lắp ghép mối ghép then
a. Khái niệm
_ Then là một chi tiết phụ trong mối ghép hình trụ trơn, dùng để cố định theo
chiều quay giữa trục và những chi tiết lắp trên trục như bánh răng, bánh đai,
bánh xích, tay quay,… đảm bảo truyền mômen xoắn hoặc định hướng khi
chi tiết di chuyển dọc trục.
_ Tùy theo yêu cầu làm việc, then có hình dạng và kích thước khác nhau:
then bằng, then bán nguyệt, then vát, then ma sát,…
then
rãnh then trên lỗ
rãnh then trên trục
12/11/2014
16
12/11/2014 17
12/11/2014 18
b - bề rộng của then và rãnh then

t - chiều sâu rãnh then trên trục
t1 - chiều sâu rãnh then trên bạc
h - chiều cao then
l - chiều dài rãnh then trên trục
L - chiều dài rãnh then trên bạc
19
12/11/2014
_ Then thường được lắp cố định trên trục (lắp trung gian) và lắp động với
bạc (lắp ghép có độ hở) theo kích thước lắp ghép b.
_ Lắp ghép bề rộng b giữa then với rãnh trên trục và giữa then với rãnh
trên lỗ được chọn theo hệ thống trục
_ Có 3 kiểu lắp then :
+ Lắp tự do: được dùng khi bạc cần dịch chuyển nhẹ nhàng trên trục
H9
Lắp ghép giữa then với trục:
h9
D10
Lắp ghép giữa then với bạc:
h9
D10
H9
h9
12/11/2014 20
+ Lắp bình thường: được dùng cố định bạc trên trục

N9
h9
Js 9
h9 Js9
h9
N9
+ Lắp chặt: được dùng cố đĩnh bạc trên trục để chịu tải thay đổi, chấn động
P9
h9
P9
h9
h9
P9 P9
12/11/2014 21
2.2 Dung sai vaø laép gheùp moái gheùp then hoa
a) Khaùi nieäm
* Then hoa laø hình aûnh cuûa nhieàu then thöôøng lieàn moät
khoái vôùi truïc vaø phaân boá ñeàu treân maët truï.
* Truyeàn ñöôïc coâng suaát lôùn hôn so vôùi moái gheùp then
thöôøng cuøng kích thöôùc.
* Coù ñoä beàn cao, chòu va ñaäp vaø taûi troïng ñoäng toát hôn.
a) Khaùi nieäm
* Caùc kích thöôùc cô baûn cuûa moái gheùp then hoa goàm:
b b b
D d D d D d
+ Ñöôøng kính ngoaøi D cuûa loã vaø truïc then hoa.

+ Ñöôøng kính trong d cuûa loã vaø truïc then hoa.
+ Beà roäng b cuûa loã vaø truïc then hoa.
a) Khaùi nieäm
• Coù 3 phöông phaùp ñònh taâm:
• + Ñònh taâm theo ñöôøng kính ngoaøi D: 2 yeáu toá kích
thöôùc laép gheùp laø D vaø b.
b b
D d D d
a) Khaùi nieäm
+ Ñònh taâm theo ñöôøng kính trong d : 2 yeáu toá kích
thöôùc laép gheùp laø d vaø b.
b b
D d D d
a) Khaùi nieäm
+ Ñònh taâm theo maët beân cuûa then b : chæ moät yeáu toá
kích thöôùc laép gheùp laø b
b b
D d D d
b) Choïn laép gheùp
Chi tiết then hoa xét toàn bộ là một chi tiết phức tạp có nhiều yếu
tố kích thước nhưng xét từng yếu tố thì đường kính ngoài D và
đường kính trong d được coi như bề mặt trơn, bề rộng b được
coi như then thường.
Do đó, việc thành lập các miền dung sai và các kiểu lắp cho mối
ghép then hoa dựa trên tiêu chuẩn bề mặt trơn TCVN 2245-91.
c) Ghi kyù hieäu dung sai laép gheùp moái gheùp then hoa
KyÙ hieäu goàm coù:
* Chöõ caùi (d, D, b): bieåu thò cho beà maët ñònh taâm.
* Soá raêng Z cuûa then hoa, giaù trò ñöôøng kính trong d, giaù trò
ñöôøng kính ngoaøi D vaø beà roäng b theo thöù töï ñoù.
* Kyù hieäu mieàn dung sai hoaëc laép gheùp cuûa yeáu toá kích
thöôùc naøo ñöôïc ghi ngay sau giaù trò kích thöôùc cuûa yeáu toá ñoù.
Ghi chuù: Cho pheùp khoâng chæ daãn dung sai hoaëc kieåu laép
cuûa ñöôøng kính khoâng ñònh taâm trong kyù hieäu.
Ghi treân baûn veõ laép
Ñònh taâmSoá
theo
then
Ñöôø
ñöôø
Z=8
ng kính trong
ngoaøi d= 52
Ñöôøng kính ngoaøi D= 58 Beà roäng then b=10
Laép gheùp cuûa ñöôøLaé
ngpkính
gheùpngoaø
cuûai beà
D :roä
H7/f7
ng b : F8/f7
Ghi treân baûn veõ chi tieát
Loã then hoa
Truïc then hoa

Ghi treân baûn veõ laép
D: Ñònh taâm theo ñöôøng kính ngoaøi
8: Soá then Z=8
52: Ñöôøng kính trong d= 52

58: Ñöôøng kính ngoaøi D= 58
H7/f7: Laép gheùp cuûa ñöôøng kính ngoaøi D : H7/f7

10: Beà roäng then b=10
Laép gheùp cuûa beà roäng b : F8/f7
DUNG SAI VÀ LẮP GHÉP MỐI GHÉP REN
3. DUNG SAI VAØ LAÉP GHEÙP MOÁI GHEÙP REN
3.1. Khaùi nieäm
3.2. Dung sai ren
3.3. Laép gheùp ren
3.4. Kyù hieäu ren

3.1. Khaùi nieäm
a. Phaân loaïi:
 Theo maët cô sôû cuûa ñöôøng xoaén vít:
* Ren truï
* Ren coân
33
12/11/2014
3.1. Khaùi nieäm
- Theo chieàu cuûa ñöôøng xoaén vít:

* Ren phaûi
* Ren traùi
34
12/11/2014
3.1. Khaùi nieäm
- Theo söï boá trí cuûa beà maët ren:

* Ren ngoaøi
* Ren trong
35
12/11/2014
3.1. Khaùi nieäm
- Theo soá ñaàu moái cuûa ñöôøng xoaén vít : ren 1 ñaàu moái, ren 2 ñaàu moái,
… , ren nhieàu ñaàu moái.
36
12/11/2014
3.1. Khaùi nieäm
 Theo bieân daïng ren: ren tam giaùc, ren vuoâng, ren hình thang, ren
troøn, ren raêng cöa…
37
12/11/2014
3.1. Khaùi nieäm
 Theo coâng duïng:
* Ren giöõ chaët: ñeå giöõ coá ñònh caùc chi tieát vôùi nhau, chuû yeáu laø ren tam giaùc.
* Ren ñaëc bieät: ñeå truyeàn ñoäng, bieán ñoåi chuyeån ñoäng hoaëc ñeå laøm kín, goàm
caùc loaïi ren vuoâng, ren thang, ren coân …
38
12/11/2014
3.1. Khaùi nieäm
• b) Caùc thoâng soá cô baûn cuûa ren:

•  Ñöôøng kính ngoaøi cuûa ren D (d)
•  Ñöôøng kính trong cuûa ren D1 (d1)
•  Ñöôøng kính trung bình cuûa ren D2 (d2)
•  Böôùc ren P
•  Goùc proâfin ren 
•  Chieàu cao lyù thuyeát cuûa ren H
•  Chieàu cao laøm vieäc cuûa ren H1
•  Goùc naâng cuûa ren :
39
12/11/2014
• a) Laép coù ñoä hôû (TCVN 1917  93)

• Söï phaân boá mieàn dung sai cuûa ren buloâng vaø ñai oác
12/11/2014

• Kyù hieäu mieàn dung sai cuûa ren nhö sau :
• * Ñoái vôùi ren buloâng: ví duï
Miền dung sai ñöôøng kính

Miền dung sai ñöôøng
trung bình d2
kính ngoaøi d
12/11/2014

• Kyù hieäu mieàn dung sai cuûa ren nhö sau :
• * Ñoái vôùi ren buloâng: ví duï
Baûng IV-3
Baûng IV-4
Miền dung sai ñöôøng Miền dung sai ñöôøng

kính trung bình D2 kính trong D
12/11/2014
• b) Laép trung gian (TCVN 1917  93)

12/11/2014
• b) Laép trung gian (TCVN 1917  93)

• Mieàn dung sai tieâu chuaån cuûa caùc ñöôøng kính cuûa ren
buloâng vaø ñai oác trong laép gheùp trung gian .
Baûng IV-5
12/11/2014
• c) Laép coù ñoä doâi (TCVN 1917  93)

12/11/2014
• c) Laép coù ñoä doâi (TCVN 1917  93)

• Mieàn dung sai tieâu chuaån cuûa caùc ñöôøng kính cuûa ren
buloâng vaø ñai oác trong laép gheùp coù ñoä doâi
Baûng IV-6
12/11/2014
• Kyù hieäu ren goàm caùc yeáu toá ghi theo thöù töï sau:
• * Daïng proâfin ren:
• - Ren tam giaùc heä meùt : kyù hieäu baèng chöõ M
• - Ren hình thang: " Tr
• - Ren troøn: " Rd
• - Ren vuoâng: " S
• - Ren Withword : " W
• - Ren coân: " MK
47
12/11/2014
• * Kích thöôùc danh nghóa cuûa ren

• * Böôùc ren
• Böôùc lôùn thì khoâng caàn ghi. Ren nhieàu ñaàu moái, phaûi
ghi trò soá böôùc xoaén vaø ñeå trong ngoaëc ñôn chöõ "P" cuøng
vôùi trò soá böôùc ren. Ví duï : M24  3(P1).
• * Chieàu xoaén cuûa ren
• Vôùi ren traùi, ghi theâm trong kyù hieäu chöõ "LH". Ren phaûi,
khoâng caàn ghi.
• * Kyù hieäu mieàn dung sai
48
12/11/2014
• Ví duï : Vôùi baûn veõ chi tieát:

• M12  6g
• M20  1 LH  6H
• M30  3 (P1) LH  2H5C
• M10  0,75  3p(2)
• Vôùi baûn veõ laép
• M12  6H/6g
• M20  1 LH  4H5H/4h
• M30  3 (P1) LH  4H6H/4j
• M10  0,75  2H5D(2)/3p(2) 49
12/11/2014
Chương 5
CHUỖI KÍCH THƯỚC
1. Khái niệm
2. Giải chuỗi kích thước
3. Ghi kích thước trên bản vẽ chi tiết
9/17/2016 1
Chương 5 CHUỖI KÍCH THƯỚC
1. Khái niệm
1.1 Định nghĩa Chuỗi KT, là quan hệ khép kín giữa các KT của 1 chi tiết hay
của các chi tiết trong cùng một bộ phận máy hay một máy.
_ Điều kiện:
+ các KT phải nối tiếp
+ các KT phải tạo thành một vòng kín
2
9/17/2016
1.2 Phân loại chuỗi KT
+ Chuỗi KT chi tiết
+ Chuỗi KT lắp ghép
+ Chuỗi KT đường thẳng
+ Chuỗi KT mặt phẳng
+ Chuỗi KT không gian
3
9/17/2016
1.3 Các thành phần của chuỗi KT
+ Khâu thành phần (K/h: Ai, i = 1, 2, …, n): có giá trị độc lập so với khâu khác
+ Khâu khép kín (K/h: A): có giá trị phụ thuộc các khâu th/phần Ai
_ Đối với chuỗi KT lắp ghép: A hình thành sau khi lắp ghép
Khaâu kheùp kín
_ Đối với chuỗi KT chi tiết: A hình thành

sau khi gia công
_ Trong một chuỗi KT chỉ có một khâu khép kín

4
9/17/2016
Trình töï gia coâng:

A4 , A1 , A2 , A3
Trình töï gia coâng:

A4 , A5 , A1 , A2
+ Theo aûnh höôûng cuûa khaâu thaønh phaàn ñeán khaâu kheùp kín:
Khâu tăng: Ai A và ngược lại
Khâu thành phần (Ai)
Khâu giảm: Ai A và ngược lại
9/17/2016 7
Ví duï:
A1 A2 AA33
A4A4
Khaâu taêng Khaâu kheùp kín

A1 AA2 2 A3A3
A4
Khaâu giaûm Khaâu kheùp kín

Nguyeân taéc laäp chuoãi kích thöôùc

* Caùc khaâu cuûa chuoãi phaûi noái tieáp vôùi nhau vaø taïo thaønh
moät voøng kín.
* Trong moãi chuoãi chæ coù moät khaâu kheùp kín.
* Phaûi laäp ñöôïc "chuoãi kích thöôùc ngaén nhaát".
A2 A2 A2
A1 A1 A3 A1 A3 A4
A5
A3
A4
Chuoãi ngaén
nhaát
2. Giải bài toán chuỗi KT
+ biết KTDN và SLGH của các (Ai)

Bài toán thuận:
+ tìm KTDN và SLGH của A
2 loại
+ biết KTDN và SLGH của A và (n-1) Ai
+ tìm KTDN và SLGH của một (Ai)
Bài toán nghịch
+ biết KTDN và SLGH của A

+ tìm KTDN và SLGH của các (Ai)
9/17/2016 11
2. Giải bài toán chuỗi KT
Ý nghĩa giải bài toán chuỗi KT
Baøi toaùn thuaän thöôøng duøng ñeå:

- Tính sai soá chuaån cho moät kích thöôùc thöïc hieän naøo ñoù trong coâng ngheä.
- Kieåm nghieäm laïi moät keát quaû tính toaùn hay moät yeâu caàu trong laép raùp.
Baøi toaùn nghòch thöôøng duøng ñeå:

- Chuyeån töø kích thöôùc thieát keá sang kích thöôùc coâng ngheä khi kích
thöôùc coâng ngheä khaùc vôùi kích thöôùc thieát keá do vieäc choïn chuaån coâng
ngheä khoâng truøng vôùi chuaån thieát keá.
- Tính toaùn, xaùc ñònh ñoä chính xaùc kích thöôùc cuûa caùc chi tieát maùy caáu
taïo thaønh maùy töø yeâu caàu kyõ thuaät cuûa maùy.
9/17/2016 12
2.1 Mối quan hệ giữa các khâu trong chuỗi
+ Giaû söû trình töï gia coâng laø A3, A2, A4

thì A = A1 vaø moái quan heä laø :
A = A1 = A4 - A3 - A2
+ A = A3 vaø moái quan heä laø:

A = A3 = A1 - A2
+ Giaû söû trình töï gia coâng laø A1, A2

thì A = A3 vaø moái quan heä laø:
A = A3 = A1.cos + A2.sin 
Back
2.1 Mối quan hệ giữa các khâu trong chuỗi
PT thể hiện quan hệ giữa Ai và A :

(1)
Với, n: số lượng khâu th/phần (trừ khâu A )

i: hệ số ảnh hưởng của khâu Ai đến khâu A
 1: đối với khâu Ai tăng

Đối với chuỗi KT đường thẳng
 1: đối với khâu Ai giảm
9/17/2016 14
2.1 Mối quan hệ giữa các khâu trong chuỗi (tt)
Từ (1), suy ra:

(2)
tổng các khâu tăng (m : số lượng khâu tăng)
: tổng các khâu giảm ( (n-m) : số lượng khâu giảm)
9/17/2016 15
_ Công thức tính SLGH trên và dưới của khâu A
(3)
(4)
_ Công thức tính dung sai của khâu A
hay (5)
9/17/2016 16
2.2 Giải bài toán chuỗi KT
a. Bài toán thuận

+ biết KTDN và SLGH của các (Ai)
+ tìm KTDN và SLGH của A
Trình tự giải:
1. Xác định khâu khép kín A của chuỗi, lập chuỗi

2. Xác định các khâu tăng  1
3. Xác định các khâu giảm  1 (2)
4. Tính KTDN của khâu A theo CT (2)

5. Tính SLGH trên và dưới của khâu A theo CT (3), (4)
6. Tính dung sai của khâu Atheo CT (5)
9/17/2016 17
Ví dụ bài toán thuận
9/17/2016 18
Ví dụ bài toán thuận
19
9/17/2016
b. Baøi toaùn nghòch
Còn lại 01 khâu thành phần để

tính toán bù trừ gọi là khâu bù
9/17/2016 25
26
27
9/17/2016
9/17/2016 28
29
9/17/2016
9/17/2016 30
3. Ghi kích thước trên bản vẽ chi tiết
9/17/2016 31
Chöông 6 ÑO KÍCH THÖÔÙC DAØI
1. KHAÙI NIEÄM
2. CAÙC DUÏNG CUÏ ÑO KIEÅU CÔ KHÍ THOÂNG DUÏNG
2.1. Thöôùc caëp
2.2. Panme
2.3. Caên maãu song song
2.4. Calíp giôùi haïn
2.5. Ñoàng hoà so
2.6. Ñoàng hoà ño trong
CAÂU HOÛI TRAÉC NGHIEÄM CHƯƠNG 6


a) Coâng duïng: Thöôùc caëp duøng ñeå ño caùc kích thöôùc ngoaøi
(chieàu daøi, chieàu roäng, chieàu cao, ñöôøng kính truï ngoaøi …), caùc
kích thöôùc trong (ñöôøng kính loã, chieàu roäng raõnh …) vaø chieàu saâu.
Home Next Back

End

* Caùc daïng thöôùc caëp thoâng duïng
Home Next Back

End
Home Next Back

End
Home Next Back

End

b) Caáu taïo:
Thang ño chính
Thang ño phuï
Thöôùc phuï
Thöôùc chính
Home Next Back

End
* Goïi a vaø a’ laø khoaûng
caùch giöõa hai vaïch treân
thöôùc chính vaø treân
thöôùc phuï. a a’
* Goïi c vaø c’ laø giaù trò giöõa
hai vaïch treân thöôùc chính
vaø treân thöôùc phuï.
* Goïi  laø module cuûa thöôùc, ñaëc tröng cho möùc ñoä phoùng ñaïi
treân thöôùc phuï (thöôøng  = 1,2, …).
a’ = c. - c’
Home Next Back
End

c) Caùch ñoïc keát quaû ño treân thöôùc caëp
Keát quaû ño L ñöôïc xaùc ñònh theo bieåu thöùc sau:
L = m + i.c’
- m laø soá vaïch treân thöôùc chính ôû beân traùi vaïch 0 cuûa thöôùc phuï.
- i laø vaïch thöù i treân thöôùc phuï truøng vôùi moät vaïch baát kyø treân
thöôùc chính.
Home Next Back

End
VII.2. CAÙC DUÏNG CUÏ ÑO KIEÅU CÔ KHÍ THOÂNG DUÏNG
VII.2.1. Thöôùc caëp
c) Caùch ñoïc keát quaû ño treân thöôùc caëp
L = m + i.c’ L = m + i.c’
= 20 + (6 0,1) = 20,6 = 32 + (90,05) = 32,45
L = m + i.c’
Home
= 17 + (190,02) = 17,38 Back
End Next
2.2. Panme
a) Coâng duïng: Panme laø loaïi duïng cuï ño kích thöôùc daøi coù ñoä
chính xaùc cao hôn thöôùc caëp, khaû naêng ño ñöôïc ñeán 0,01mm (loaïi
ñaëc bieät ñeán 0,001mm).
Home Next Back

End
2.2. Panme
* Coù ba loaïi panme chính:
Panme ño ngoaøi Panme ño saâu
Home Next
Panme ño trong Back
End
2.2. Panme
Home Next Back

End
2.2. Panme
Panme ño ngoaøi
Home Next Back

End
VII.2. CAÙC DUÏNG CUÏ ÑO KIEÅU CÔ KHÍ THOÂNG DUÏNG
VII.2.2. Panme
b) Caáu taïo:
Panme coù caáu treân nguyeân lyù chuyeån ñoäng cuûa ren vít vaø ñai
oác, trong ñoù bieán chuyeån ñoäng quay cuûa tay quay thaønh chuyeån
ñoäng tònh tieán cuûa ñaàu ño di ñoäng
Home Next Back

End
Home Next Back

End
2.2. Panme
Thöôùc phuï
Thöôùc chính Böôùc ren vít
* Giaù trò treân vaïch chia treân thöôùc phuï:
Soá vaïch treân thöôùc chính
Home Next Back

End
2.2. Panme
c) Caùch ñoïc keát quaû ño:
Keát quaû ño L ñöôïc xaùc ñònh:
L = m + i.c’
- m laø soá vaïch treân thöôùc chính ôû beân traùi cuûa oáng quay.
- i laø vaïch thöù i treân thöôùc phuï truøng vôùi ñöôøng chuaån treân oáng
coá ñònh.
Home Next Back

End
2.2. Panme
Ví duï:
L = m + i.c’
= 16 + (7  0,01)
= 16,07mm
L = m + i.c’
= 36,5 + (47  0,01)
= 36,97mm
Home Next Back

End
a) Caáu taïo:
Caên maãu song song laø moät loaïi maãu chuaån veà chieàu daøi vaø coù
daïng hình khoái chöõ nhaät vôùi hai beà maët laøm vieäc ñöôïc cheá taïo raát
song song, ñaït ñoä chính xaùc veà kích thöôùc vaø ñoä boùng cao.
Home Next Back

End
Boä caên maãu coù 87 mieáng
* Cheânh leäch 0,001mm (1,001 – 1,009): 9 mieáng
* Cheânh leäch 10mm (10 – 100): 10 mieáng
Home Next Back

End

b) Coâng duïng:
Kieåm tra tröïc tieáp kích thöôùc chi tieát nhö beà roäng raõnh …
Keát hôïp vôùi caùc duïng cuï ño khaùc nhö ñoàng hoà so, oáptimeùt …
ñeå xaùc ñònh kích thöôùc chi tieát baèng phöông phaùp ño so saùnh.
Duøng laøm chuaån ñeå kieåm tra vaø khaéc vaïch caùc loaïi duïng cuï ño.
Duøng laøm chuaån ñeå ñieàu chænh maùy tröôùc khi gia coâng chi tieát
trong saûn xuaát haøng loaït baèng phöông phaùp töï ñoäng ñaït kích
thöôùc.
Home Next Back

End

c) Caùc yeâu caàu cuûa vieäc gheùp vaø baûo quaûn caên maãu :
* Lau saïch caên maãu baèng xaêng traéng vaø vaûi meàm tröôùc khi
gheùp.
* Duøng phöông phaùp vöøa xoa vöøa eùp vôùi moät aùp löïc nheï ñeå ñaûm
baûo caùc mieáng töï dính chaët vôùi nhau thaønh moät khoái.
Home Next Back

End

d) Caùc yeâu caàu cuûa vieäc gheùp vaø baûo quaûn caên maãu :
* Soá löôïng caên maãu caàn thieát ñeå gheùp thaønh moät kích thöôùc baát
kyø caøng ít caøng toát (khoâng quaù 4 mieáng) vaø phaûi naèm trong cuøng
moät boä.
* Sau khi söû duïng xong neân thaùo rôøi caùc mieáng caên, röûa saïch
baèng xaêng, lau khoâ vaø boâi moät maøng moûng vadôlin ñeå baûo veä.
* Hoäp caên maãu phaûi ñöôïc ñaët nôi khoâ raùo, khoâng coù naéng noùng
vaø nhieät ñoä ít thay ñoåi
Home Next Back

End

a) Coâng duïng:
Calíp duøng giôùi haïn ñeå kieåm tra caùc thoâng soá veà kích thöôùc cuûa
chi tieát trong saûn xuaát haøng loaït. Ñaây laø loaïi duïng cuï ño khoâng coù
cô caáu chæ thò neân chæ duøng ñeå xaùc ñònh kích thöôùc thöïc cuûa chi
tieát coù naèm trong phaïm vi dung sai cho pheùp hay khoâng.
Home Next Back

End
Home Next Back

End

b) Phaân loaïi:
* Theo muïc ñích cuûa vieäc kieåm tra, phaân ra:
- Calíp thôï: ñeå kieåm tra chi tieát trong quaù trình gia coâng.
- Calíp thu nhaän: ñeå kieåm tra thu nhaän saûn phaåm.
- Calíp kieåm tra: ñeå kieåm tra laïi ñoä chính xaùc cuûa hai loaïi
calíp treân sau moät thôøi gian söû duïng.
Home Next Back

End

* Theo phaïm vi söû duïng, phaân ra: calíp truï, calíp coân, calíp ren,
calíp then hoa …
* Theo daïng beà maët kieåm tra, phaân ra:
- Calíp nuùt: ñeå kieåm tra beà maët trong cuûa chi tieát.
- Calíp haøm: ñeå kieåm tra beà maët ngoaøi cuûa chi tieát.
Home Next Back

End

c) Caáu taïo calíp nuùt:
* Duøng cho kích thöôùc töø 13mm

* Duøng cho kích thöôùc töø 350mm (ñaàu ño thay ñoåi).
* Duøng cho kích thöôùc töø 350mm (ñaàu ño khoâng thay ñoåi).
Home Next Back

End

* Cho kích thöôùc töø
50100mm (ñaàu ño thay ñoåi).
* Cho kích thöôùc töø 50 250mm.
Home Next Back

End

* Cho kích thöôùc töø 100  300mm
* Cho kích thöôùc töø 160  360mm
Home Next Back

End
c) Caáu taïo calíp haøm:
Q KQ
b) c)
a)
DKQ
e)
d)
DQ
Home Next Back

End
Ñoàng hoà so laø moät loaïi duïng cuï ño coù maët soá, ñöôïc söû
duïng roäng raõi trong saûn xuaát.
Home Next Back

End
Coâng duïng:
Kieåm tra haøng loaït kích thöôùc chi tieát baèng phöông phaùp ño so
saùnh.
Kieåm tra sai leäch veà hình daïng cuûa beà maët cuõng nhö sai leäch
veà vò trí töông quan giöõa caùc beà maët treân chi tieát.
Duøng ñeå ñieàu chænh maùy trong saûn xuaát ñôn chieác hay trong
söûa chöõa.
Home Next Back

End

a) Ñoàng hoà so duøng ñoøn:
* Sô ñoà nguyeân lyù:
* Ñoä phoùng ñaïi cuûa duïng cuï laø:
L
K=
b
- L: laø chieàu daøi kim chæ thò
- b: laø khoaûng caùch töø ñöôøng
taâm cuûa thanh ño ñeán ñöôøng taâm cuûa dao 4.
Home Next Back

End

b) Ñoàng hoà so duøng baùnh raêng:
Home Next Back

End

b) Ñoàng hoà so duøng baùnh raêng:
• * Ñoä phoùng ñaïi cuûa duïng cuï laø:

2.L.Z2
K=
m.Z1.Z3
- L: laø chieàu daøi kim chæ thò 1.
- m: laø moñuyn cuûa heä thoáng baùnh raêng (m = 0,1 ; 0,2).
- Z1, Z2, Z3, Z4: laø soá raêng cuûa caùc baùnh raêng (Z1 = 16, Z2 = Z4 =
100, Z3 = 10).
Home Next Back

End

c) Ñoàng hoà so duøng truïc vít:
* Ñoä phoùng ñaïi cuûa duïng cuï laø:
R.2 .L
K=
b.p
Home Next Back

End

d) Ñoàng hoà so duøng loø xo:
• * Sô ñoà nguyeân lyù:
* Öu ñieåm:
- Coù ñoä nhaïy vaø ñoä chính xaùc cao.
- Coù ñoä oån ñònh toát.
- Löïc ño raát nhoû vì ma saùt haàu nhö
khoâng ñaùng keå.
* Nhöôïc ñieåm:
- Phaïm vi chæ thò nhoû.
- Khoù cheá taïo.
Home Next Back

End

Goàm hai phaàn:
* Phaàn ñoàng hoà so: gioáng nhö ñoàng hoà
so thoâng duïng.
* Phaàn thaân noái: laø heä thoáng ñoøn ñeå truyeàn
chuyeån ñoäng ngang cuûa ñaàu ño di ñoäng ñeán
chuyeån ñoäng ñöùng cuûa truïc ñoàng hoà so.
Home Back
End
A
Home Back
End
CAÂU HOÛI TRAÉC NGHIEÄM CHÖÔNG VII
1. Boä phaän treân duïng cuï ño coù nhieäm vuï tieáp xuùc vôùi chi tieát ño
ñeå nhaän söï bieán ñoåi cuûa kích thöôùc ño laø:
a. Boä phaän caûm.
b. Boä phaän chuyeån ñoåi.
c. Boä phaän khueách ñaïi.
d. Boä phaän chæ thò.
Ñaùp aùn: a
Home Next Back

2. Vôùi thöôùc caëp, treân thöôùc chính coù thang chia ñoä theo mm
vaø treân thöôùc phuï khaéc vaïch theo nguyeân taéc sau:
• + Goïi a vaø a' laø khoaûng caùch giöõa hai vaïch treân thöôùc chính
vaø thöôùc phuï.
+ Goïi c vaø c' laø giaù trò vaïch chia treân thöôùc chính vaø thöôùc
phuï.
+ Goïi  laø ñoä phoùng ñaïi cuûa thöôùc ( = 1,2...).
• Ta coù:
a. c = a. – a' c. a’= c’. – c
b. a' = c. – c' d. a' = c – c’.
Ñaùp aùn: b
Home Next Back
3. Quan saùt thöôùc caëp (coù giaù trò vaïch chia treân thöôùc phuï laø
1/20) khi ño moät chi tieát, ta nhaän ñöôïc:
• + m = 18 (m laø soá vaïch treân thöôùc chính ôû phía beân traùi vaïch
0 cuûa thöôùc phuï).
+ i = 19 (i laø vaïch thöù i treân thöôùc phuï truøng vôùi moät vaïch baát
kyø treân thöôùc chính).
Vaäy keát quaû cuûa pheùp ño treân laø:
a. L = 18,19mm. c. L = 19,9mm.
b. L = 19,18mm. d. L = 18,95mm.
Ñaùp aùn: d
Home Next Back
4. Vôùi thöôùc caëp 1/50,  = 2, khoaûng caùch giöõa 2 vaïch treân

thöôùc phuï laø:
• a. 0,95mm. c. 1,95mm.
b. 1,9mm. d. 1,98mm.
Ñaùp aùn: d
Home Next Back
CAÂU HOÛI TRAÉC NGHIEÄM CHÖÔNG VI
5. Ñoä chính xaùc vaø heä soá khueách ñaïi cuûa thöôùc caëp trong hình
beân laø:
a. c’ = 0,05 ;  = 2
b. c’ = 0,05 ;  = 1.
c. c’ = 0,1 ;  = 2. Thöôùc phuï Thöôùc chính
d. c’ = 0,1 ;  = 1.
Ñaùp aùn caâu 5: a

6. Keát quaû ño ñöôïc treân thöôùc caëp laø:
a. 48,58 mm. c. 26,55 mm.
b. 48,55 mm. d. 26,58 mm.
Ñaùp aùn caâu 6: c

Home Next Back
7. Vôùi sô ñoà beân, keát quaû ño ñöôïc treân panme laø:

• a. L = 41,87mm. c. L = 41,087mm.
b. L = 41,37mm. d. L = 41,43mm.
35 40
40
35
Ñaùp aùn: a
Home Next Back
8. Caên maãu song song laø:

a. Loaïi maãu chuaån veà chieàu daøi.
b. Moät loaïi maãu coù daïng hình khoái chöõ nhaät vôùi hai beà maët
laøm vieäc ñöôïc cheá taïo raát song song, ñaït ñoä chính xaùc kích
thöôùc vaø ñoä boùng beà maët cao.
c. Loaïi maãu duøng ñeå kieåm tra caùc duïng cuï ño khaùc.
d. Taát caû ñeàu ñuùng.
Ñaùp aùn: d
Home Next Back
9. Ñeå kieåm tra loaït chi tieát loã coù kích thöôùc 600,015, coù theå
duøng:
a. Calíp haøm coù kyù hieäu 60js7.
b. Calíp haøm coù kyù hieäu 60Js7.
c. Calíp nuùt coù kyù hieäu 60js7.
d. Calíp nuùt coù kyù hieäu 60Js7.
Ñaùp aùn: d
Home Next Back
10. Veà nguyeân taéc kích thöôùc danh nghóa cuûa calíp phaûi töông öùng baèng caùc
kích thöôùc giôùi haïn cuûa chi tieát (Dmax , Dmin , dmax , dmin ), nghóa laø:
a. Vôùi calip nuùt: dqua = Dmin ; dkhoâng qua = Dmax
Vôùi calip haøm: Dqua = dmin ; Dkhoâng qua = dmax
b. Vôùi calip nuùt: dqua = Dmin ; dkhoâng qua = Dmax
Vôùi calip haøm: Dqua = dmax ; Dkhoâng qua = dmin
c. Vôùi calip nuùt: dqua = Dmax ; dkhoâng qua = dmax
Vôùi calip haøm: Dqua = Dmin ; Dkhoâng qua = dmin
d. Vôùi calip nuùt: dqua = Dmax ; dkhoâng qua = Dmin
Vôùi calip haøm: Dqua = dmax ; Dkhoâng qua = dmin
Ñaùp aùn: b
Home Next Back
11. Veà keát caáu, calip coù theå coù nhieàu hình daùng khaùc nhau
nhöng cô baûn thì noù coù hai ñaàu: Ñaàu qua (Q) vaø ñaàu khoâng
qua (KQ) trong ñoù ñaàu qua bao giôø cuõng daøi hôn ñaàu khoâng
qua vì:
a. Ñaàu qua laøm vieäc nhieàu (ma saùt vôùi chi tieát) neân moøn
nhieàu hôn ñaàu khoâng qua.
b. Ñeå phaân bieät giöõa ñaàu qua vaø khoâng qua.
c. Ñeå loaïi tröø aûnh höôûng cuûa sai leäch veà hình daïng ñeán keát
quaû kieåm tra.
d. Caû (a) vaø (c) ñeàu ñuùng.
Ñaùp aùn: d
Home Next Back
12. Baèng phöông phaùp ño so saùnh, ñoàng hoà so cho bieát:

a. Sai leäch giöõa kích thöôùc ño so vôùi maãu vaø theå hieän baèng ñoä
leäch cuûa kim chæ thò.
b. Kích thöôùc thöïc cuûa chi tieát vaø theå hieän baèng giaù trò cuï theå
ôû maët soá ñoàng hoà.
c. Sai soá veà hình daïng cuûa chi tieát baèng caùch so saùnh vôùi maãu
cho tröôùc.
d. Taát caû ñeàu ñuùng.
Ñaùp aùn: a
Home Next Back
13. Ñoàng hoà ño trong khaùc vôùi ñoàng hoà so chuû yeáu ôû:
a. Boä phaän caûm.
b. Boä phaän chuyeån ñoåi vaø khuyeách ñaïi.
c. Boä phaän chæ thò.
d. Boä phaän oån ñònh löïc ño.
Ñaùp aùn: a
Home Next Back
14. Coâng duïng cuûa "cô caáu ñònh taâm" trong ñoàng hoà ño trong laø
ñeå ñaûm baûo:
a. Ñöôøng taâm cuûa loã caàn ño ôû vò trí thaúng ñöùng.
b. Ñöôøng taâm cuûa hai ñaàu ño coá ñònh vaø di ñoäng ñi qua ñöôøng
kính loã caàn ño.
c. Hai ñaàu ño coá ñònh vaø di ñoäng cuûa duïng cuï ñoàng taâm vôùi
nhau.
d. Taâm cuûa ñaàu ño di ñoäng truøng vôùi taâm cuûa loã caàn ño.
Ñaùp aùn: b
Home Next Back
15. Ñeå kieåm tra kích thöôùc L cuûa chi tieát beân, coù theå söû duïng:
a. Panme.
b. Calíp giôùi haïn.
c. Ñoàng hoà ño trong.
d. Taát caû ñeàu sai.
Ñaùp aùn: a
End Home Next Back

PHÖÔNG PHAÙP ÑO SO SAÙNH
Khoái caên maãu

song song
H+δh
Q = H ± X
Home Next Back

End
ÑO SAI LEÄCH HÌNH DAÏNG VAØ VÒ TRÍ
Home Next Back

End
HIEÄU CHÆNH CHI TIEÁT
Home Next Back

End
KIEÅM TRA DUÏNG CUÏ ÑO
Home Next Back

End
Chöông VIII ÑO KÍCH THÖÔÙC GOÙC
VIII.1. ÑO GOÙC BAÈNG PHÖÔNG PHAÙP ÑO TRÖÏC TIEÁP

• VIII.1.1. Caên maãu ño goùc
• VIII.1.2. Döôõng ño goùc
• VIII.1.3. Thöôùc ño goùc
• VIII.1.4. Calíp coân giùôùi haïn
• VIII.2. ÑO GOÙC BAÈNG PHÖÔNG PHAÙP ÑO GIAÙN TIEÁP
• VIII.2.1. Nivoâ
• VIII.2.2. Thöôùc sin
• VIII.2.3. Thöôùc tang
• VIII.2.4. Duøng bi caàu vaø caùc duïng cuï ño kích thöôùc
daøi
•CAÂU HOÛI TRAÉC NGHIEÄM CHƯƠNG VIII
Home Next Back
End
VIII.1. ÑO GOÙC BAÈNG PHÖÔNG PHAÙP ÑO TRÖÏC TIEÁP
• VIII.1.1. Caên maãu ño goùc
• a) Coâng duïng
* Kieåm tra tröïc tieáp goùc cuûa chi tieát caàn ño.
* Cheá taïo caùc döôõng goùc, döôõng cheùp hình, dao caét ren
…
* Kieåm tra vaø khaéc ñoä caùc duïng cuï ño goùc khaùc.
Home Next Back

End
VIII.1. 1. Caên maãu ño goùc
• b) Caáu taïo
• Caên maãu ño goùc ñöôïc cheá taïo thaønh boä goàm nhieàu mieáng
coù kích thöôùc goùc danh nghóa khaùc nhau vaø coù ñoä cheânh leäch
nhoû nhaát laø 1'.
• * Caùc kieåu caên maãu:
• Kieåu I: Duøng cho goùc  nhoû ( = 1'  9').
Home Next Back

End
• b) Caáu taïo
• Kieåu II: Duøng cho goùc  trung bình ( = 100  790).
Home Next Back

End
• b) Caáu taïo
• Kieåu III: Duøng cho goùc  lôùn ( = 800  1000).
Home Next Back

End
• b) Caáu taïo
• Kieåu IV: hình luïc laêng vôùi ba goùc ño  = 50020',
 = 118040',  = 1800.
Home Next Back

End
• b) Caáu taïo
• Kieåu V:
- Loaïi 8 maët coù caùc goùc ño  = 450,  = 900,  = 1350,  = 1800
• - Loaïi 12 maët coù caùc goùc ño 300, 600, 900, 1200, 1500, 1800
Home Next Back

End
VIII.1.2. Döôõng ño goùc
• Döôõng ño goùc laø moät loaïi maãu goùc coù caáu taïo ñaëc bieät vaø
coù coâng duïng duøng ñeå kieåm tra caùc maët nghieâng, kieåm tra dao
caét ren vaø dao ñònh hình …
Home Next Back

End
VIII.1.2. Döôõng ño goùc
* Ñoä chính xaùc khi duøng döôõng ño goùc phuï thuoäc vaøo:
- Chieàu daøi caïnh goùc kieåm tra.
- Ñoä nhaùm beà maët cuûa döôõng vaø cuûa chi tieát ño.
- Möùc ñoä ñaùnh giaù khe saùng giöõa döôõng vaø chi tieát ño.
• * Sai leäch giöõa goùc kieåm tra so vôùi döôõng coù theå tính theo coâng
thöùc gaàn ñuùng:
• a: laø trò soá khe saùng (mm).

• l: laø chieàu daøi cuûa caïnh goùc caàn kieåm tra (mm).
Home Next Back

End
VIII.1.3. Thöôùc ño goùc
a) Thöôùc ño goùc ñôn giaûn: khoâng coù thöôùc phuï, giaù trò phaân
ñoä laø 30' hay 10 . Loaïi naøy chæ söû duïng trong nhöõng vieäc coù yeâu
caàu ñoä chính xaùc khoâng cao.
Home Next Back

End
b) Thöôùc ño goùc coù thöôùc phuï:
• Thöôùc chính: coù hình quaït vaø ñöôïc khaéc vaïch theo ño (a = c = 10).
• Thöôùc phuï: coù theå chuyeån ñoäng quanh thöôùc chính vaø coù du xích
vôùi giaù trò phaân ñoä c' laø 2' hoaëc 5'.
Home Next Back

End
b) Thöôùc ño goùc coù thöôùc phuï:
•* Khoaûng chia a' cuûa thöôùc phuï ñöôïc tính baèng coâng thöùc:
• a' = .c - c‘
•* Caùch ñoïc keát quaû ño  ñöôïc xaùc ñònh theo bieåu thöùc sau:
•  = m + i.c’
m: laø soá vaïch treân thöôùc chính ôû beân traùi vaïch 0 cuûa thöôùc phuï.
• i: laø vaïch thöù i treân thöôùc phuï truøng vôùi moät vaïch baát kyø treân
thöôùc chính.
• Ví duï: Duøng thöôùc ño goùc coù c' = 2', m = 35, i = 18 thì  =

35036'
Home Next Back

End
VIII.1.4. Calíp coân giùôùi haïn
Calíp coân duøng ñeå kieåm tra goùc coân trong vaø coân ngoaøi.
Calip nuùt coân
Calip oáng coân Calip haøm coân

Home Next Back
End
VIII.1.4. Calíp coân giùôùi haïn
Ví duï:
Ñaït
Khoâng ñaït Khoâng ñaït
Home Next Back

End
VIII.2. ÑO GOÙC BAÈNG PHÖÔNG PHAÙP ÑO GIAÙN TIEÁP
•VIII.2.1. Nivoâ
• Nivoâ duøng ñeå xaùc ñònh caùc sai leäch nhoû cuûa goùc, ñeå kieåm tra
vò trí naèm ngang hoaëc thaúng ñöùng cuûa caùc beà maët treân chi tieát.
Nivoâ thanh
Nivoâ khung
Home Next Back

End
VIII.2.1. Nivoâ
Nguyeân taéc hoaït ñoäng
• Baùn kính cong R cuûa oáng
thuûy quyeát ñònh ñoä nhaïy cuûa
Nivoâ (baùn kính cong caøng lôùn
thì ñoä nhaïy caøng cao).
Home Next Back

End
VIII.2.1. Nivoâ
• Ñoä nhaïy cuûa Nivoâ tuøy thuoäc vaøo caáp chính xaùc cuûa noù vaø
ñöôïc phaân nhö sau:
Home Next Back

End
VIII.2.1. Nivoâ
• Ví duï:
• Moät beà maët daøi 3m coù ñoä nghieâng laøm cho boït khí cuûa Nivoâ
leäch ñi 3 vaïch so vôùi vò trí giöõa. Bieát Nivoâ ñöôïc söû duïng coù giaù
trò vaïch chia c = 0,15mm/m (töùc 30"/vaïch).
• Sai leäch veà goùc cuûa beà maët kieåm tra so vôùi vò trí chuaån laø
 = 3  30" = 90" = 1'30"
• Löôïng hieäu chænh caàn thieát cho beà maët ñoù ñeå noù trôû veà vò trí
chuaån laø: h = 0,15mm/m  3vaïch  3m = 1,35mm.
Home Next Back

End
VIII.2.2. Thöôùc sin
Duøng ñeå ño chính xaùc kích thöôùc goùc (goùc phaúng hay goùc
coân ngoaøi) baèng phöông phaùp ño giaùn tieáp döïa treân nguyeân taéc
haøm soá sin.
Home Next Back

End
VIII.2.2. Thöôùc sin
Coâng thöùc xaùc ñònh goùc α:
Home Next Back

End
VIII.2.3. Thöôùc tang
Duøng ñeå ño chính xaùc kích thöôùc goùc (goùc phaúng hay goùc
coân ngoaøi) baèng phöông phaùp ño giaùn tieáp döïa treân nguyeân taéc
haøm soá tang.
Home Next Back

End
VIII.2.4. Duøng bi caàu vaø caùc duïng cuï ño kích thöôùc daøi
a) Ño goùc coân ngoaøi

Goùc coân  ñöôïc xaùc ñònh
theo coâng thöùc: L
Home Next Back

End
b) Ño goùc coân trong
L2
D L1
Home Back
End
b) Ño goùc coân trong
Home Back
End
Chöông IX ÑO SAI LEÄCH HÌNH DAÏNG VAØ VÒ TRÍ TÖÔNG QUAN
IX.1. ÑO SAI LEÄCH HÌNH DAÏNG
IX.1.1. Ño ñoä thaúng
IX.1.2. Ño ñoä phaúng
IX.1.3. Ño ñoä troøn
IX.1.4. Ño ñoä truï
IX.2. ÑO SAI SOÁ VÒ TRÍ TÖÔNG QUAN GIÖÕA CAÙC BEÀ MAËT
IX.2.1. Ño ñoä song song
IX.2.2. Ño ñoä vuoâng goùc
IX.2.3. Ño ñoä ñaûo
IX.2.4. Ño ñoä giao nhau giöõa caùc ñöôøng taâm
IX.2.5. Ño ñoä ñoái xöùng
CAÂU HOÛI TRAÉC NGHIEÄM CHƯƠNG IX

Home Next Back
End

a) Duøng thöôùc kieåm
Caùc daïng thöôùc kieåm:
Thöôùc moät maët nghieâng
Thöôùc hai maët nghieâng

Thöôùc 3 caïnh Thöôùc 4 caïnh
Home Next Back
End

a) Duøng thöôùc kieåm
Sô ñoà xaùc ñònh giaù trò khe saùng maãu:
1: Thöôùc kieåm
2: Maët phaúng baøn maùp
3: Caên maãu coù kích thöôùc baèng nhau
4: Caên maãu coù kích thöôùc khaùc nhau
Home Next Back

End

b) Duøng thöôùc gaén ñoàng hoà so
Sô ñoà nguyeân lyù cuûa duïng cuï:
1: Ñöôøng thaúng caàn ño

2: Ñieåm tì
3: Giaù
4: Ñoàng hoà so
Home Next Back

End
* Caùc phöông phaùp ño

- Duøng boät maøu: dòch chuyeån beà maët caàn kieåm tra treân beà
maët laøm vieäc cuûa baøn maùp coù boâi moät lôùp moûng boät maøu. Ñoä
phaúng ñöôïc theå hieän baèng soá löôïng veát boät maøu treân beà maët
kieåm tra trong hình vuoâng 2525mm. Soá veát caøng nhieàu, ñoä
phaúng caøng cao.
- Duøng thöôùc kieåm ñeå ño ñoä phaúng theo caùc höôùng khaùc
nhau vaø qua töøng laàn ño ñoù maø ñaùnh giaù sai soá veà ñoä phaúng.
Home Next Back

End
* Caùc phöông phaùp ño
- Duøng duïng cuï coù cô caáu chæ thò ñeå raø lieân tuïc treân beà maët
caàn ño.
Home Next Back

End
Ñoä troøn ñöôïc xaùc ñònh theo caùc sô ñoà ño:

* Sô ñoà a:
Yeâu caàu cao veà ñoä ñaûo truïc chính cuûa baøn gaù ño. Khi ñoù keát
quaû ño seõ phaûn aùnh luoân caû ñoä khoâng ñoàng taâm cuûa beà maët chi
tieát vôùi taâm quay cuûa noù.
Home Next Back

End
Maùy ño ñoä troøn
Home Next Back

End
• * Sô ñoà b:
• Söû duïng ñoái vôùi chi tieát daøi coù hai loã taâm hoaëc chi tieát ngaén
coù loã ñeå laép vôùi truïc gaù. Keát quaû ño chöùa caû sai soá ñoä ñoàng taâm
cuûa maët kieåm tra vôùi taâm quay cuûa hai loã taâm.
Home Next Back

End
* Sô ñoà c:
Chi tieát gaù ñaët keùm oån ñònh vì caàn coù löïc eùp chi tieát vaøo caùc
chuaån tyø.
Home Next Back

End
• * Sô ñoà d:
• Khaû naêng oån ñònh cuûa chi tieát cao hôn nhöng thao taùc khoù
khaên hôn.
Home Next Back

End
• * Sô ñoà e vaø f:
• Laø caùc sô ñoà ño 3 tieáp ñieåm, thích hôïp cho caùc chi tieát meùo
coù soá caïnh leû.
Home Next Back

End
• * Caùch khaéc phuïc toån haïi beà maët phöông tieän ño

• - Ño chi tieát ôû traïng thaùi tónh ôû moät soá vò trí
•
• Ñoä tin caäy keùm.
Home Next Back

End
Söû duïng vôùi chi tieát coù soá caïnh

chaün boäi 2 (n = 4, 8, 10, 14 …)
Söû duïng vôùi chi tieát coù soá caïnh

chaün boäi 3 (n = 6, 12, 18, …)
Home Next Back

End
- Vôùi chi tieát coù soá caïnh

leû (n = 5, 7, …) duøng phöông
phaùp ño 3 tieáp ñieåm töïa treân
hai con laên.
Home Next Back

End
- Duøng sô ñoà ño vi sai söû duïng chuyeån ñoåi khí neùn
Home Next Back

End
a) Ño ñoä coân
Ñoä coân ñöôïc xaùc ñònh thoâng qua vieäc ño hai ñöôøng kính taïi
hai tieát dieän I-I vaø II-II caùch nhau chieàu daøi chuaån L.
Sô ñoà ño cô baûn:
Home Next Back

End
a) Ño ñoä coân
Sô ñoà ño vi sai:
Cho pheùp ñoïc ngay trò soá ñoä coân treân cô caáu chæ thò.
Home Next Back

End
b) Ño ñoä phình thaét

Sô ñoà ño:
Home Next Back

End
c) Ño ñoä cong truïc

• * Sô ñoà a:
• Ño treân chuaån phaúng, keát
quaû ño treân cô caáu chæ thò cho
ngay trò soá ñoä cong truïc .
Home Next Back

End

• * Sô ñoà b:
• Ño treân chuaån laø hai khoái V ngaén,

ñoä cong truïc phuï thuoäc vaøo tæ leä l/L.
Home Next Back

End

• * Sô ñoà c:
• Duøng cho chi tieát coù 2 loã taâm,

keát quaû ño treân cô caáu chæ thò cho
2 laàn trò soá ñoä cong truïc .
Home Next Back

End

a) Ñoä song song giöõa hai maët phaúng
* Sô ñoà a:
Duøng khi maët chuaån A
ñuû lôùn ñeå ñaët ñoàng hoà so.
Home Next Back

End

a) Ñoä song song giöõa hai maët phaúng
• * Sô ñoà b:
• Duøng khi maët chuaån A nhoû, phaûi söû duïng heä thoáng vít naâng
ñeå ñieàu chænh maët A song song vôùi maët baøn maùp.
Home Next Back

End
b) Ñoä song song giöõa ñöôøng taâm vôùi maët phaúng

Thöôøng choïn maët phaúng laøm chuaån ñeå kieåm tra loã vaø chia ra
3 tröôøng hôïp sau:
- Neáu loã nhoû, duøng truïc gaù laép vaøo beà maët loã ñeå kieåm tra.
Home Next Back

End

- Khi maët loã khaù lôùn, ñeå khoâng phaûi duøng truïc gaù quaù lôùn vaø
naëng neà thì phaûi duøng theâm baïc loùt.
Home Next Back

End

- Khi maët loã ñuû lôùn, coù theå ñöa chuyeån ñoåi ño vaøo raø tröïc
tieáp theo ñöôøng sinh loã.
Home Next Back

End
c) Ñoä song song giöõa hai ñöôøng taâm

* Sô ñoà a:
Kieåm tra ñoä song song cuûa coå bieân truïc khuyûu vôùi truïc
chính.
Home Next Back

End
c) Ñoä song song giöõa hai ñöôøng taâm

* Sô ñoà b:
Kieåm tra ñoä song song cuûa hai loã tay bieân vaø vieäc kieåm tra
ñöôïc thöïc hieän treân hai maët phaúng vuoâng goùc.
Home Next Back

End
* Sô ñoà a:
Kieåm tra ñoä vuoâng goùc giöõa hai maët phaúng.
Home Next Back

End
* Sô ñoà b:
Kieåm tra ñoä vuoâng goùc giöõa ñöôøng taâm loã vaø maët phaúng.
Home Next Back

End
* Sô ñoà c:
Kieåm tra ñoä vuoâng goùc giöõa hai ñöôøng taâm loã.
Home Next Back

End
a) Ño ñoä ñaûo höôùng kính
* Sô ñoà a:
Kieåm tra ñoä ñaûo höôùng kính giöõa hai maët truï ngoaøi treân hai
khoái V ngaén.
Home Next Back

End

* Sô ñoà b:
Kieåm tra ñoä ñaûo höôùng kính giöõa maët truï ngoaøi vaø trong baèng
truïc gaù coân (ñoä coân raát nhoû k = 1/500  1/1000).
Home Next Back

End

* Sô ñoà c:
Kieåm tra ñoä ñoàng taâm cuûa hai loã baèng truïc gaù vaø ñoàng hoà so.
Home Next Back

End
b) Ño ñoä ñaûo maët ñaàu

* Sô ñoà ño ñoä ñaûo giöõa maët ñaàu vôùi maët truï ngoaøi.
Home Next Back

End
b) Ño ñoä ñaûo maët ñaàu

* Sô ñoà ño ñoä ñaûo giöõa maët ñaàu vôùi maët loã.
Home Next Back

End
IX.2.4. Ño ñoä giao nhau giöõa caùc ñöôøng taâm
* Sô ñoà ño ñoä giao nhau giöõa caùc ñöôøng taâm cuûa loã.
Home Next Back

End
IX.2.5. Ño ñoä ñoái xöùng
* Sô ñoà ño ñoä ñoái xöùng cuûa raõnh A so vôùi hai beà maët ngoaøi B.
Home Back
End

Bài Giảng Dung Sai Kỹ Thuật Đo GTVT

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Bài Giảng Dung Sai Kỹ Thuật Đo GTVT

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Chương 1 CÁC KHÁI NIỆM CƠ BẢN

1. CÁC KHÁI NIỆM CƠ BẢN VỀ DUNG SAI VÀ LẮP GHÉP

2. KHÁI NIỆM VỀ TÍNH ĐỔI LẪN CHỨC NĂNG

a. Kích thước danh nghĩa (ký hiệu: D, d)

Kích thước thực là kích thước đo được trực tiếp

c. Kích thước giới hạn

Kích thước giới hạn lớn nhất: Dmax, dmax

Kích thước giới hạn nhỏ nhất: Dmin, dmin

Đối với chi tiết lỗ: D min  D t  D max

Đối với chi tiết trục: d min  d t  d max

Đối với lỗ: ES = Dmax – D

Đối với trục: es = dmax – d

b. Sai lệch giới hạn dưới (ký hiệu EI, ei):

Đối với lỗ: EI = Dmin – D

Đối với trục: ei = dmin – d

– Đơn vị của SLGH có thể là mm hoặc  m

Đối với lỗ TD = Dmax – Dmin = ES – EI

Ghi chú: – Dung sai luôn luôn dương (T > 0).

– Đơn vị của dung sai có thể là mm hoặc micromet.

– Dung sai nhỏ độ chính xác cao và ngược lại

+ Kích thước danh nghĩa

+ Sai lệch giới hạn (trên hoặc dưới).

Tất cả đều phải cùng một đơn vị là mm.

Ví dụ: 30 0, 033 6500,,014

Sai leäch Sai leäch

Bề mặt bao Bề mặt bị bao

Chi tiết bao Chi tiết bị bao

Bề mặt bị bao Chi tiết bị bao

Hình 1.1 LG mặt trụ Hình 1.2 LG mặt phẳng

KT thực của lỗ lớn hơn hoặc bằng KT thực của trục: Dt  dt

Đặc trưng của lắp ghép

Smax = Dmax – dmin = ES – ei

Smin = Dmin – dmax = EI – es

KT thực của trục luôn lớn hơn KT thực của lỗ: dt  Dt

Đặc trưng của lắp ghép

Nmax = dmax – Dmin = es – EI

Nmin = dmin – Dmax = ei – ES

Đặc trưng của lắp ghép

Smax = Dmax – dmin = ES – ei

Nmax = dmax – Dmin = es – EI

TS,N = Smax + Nmax = TD + Td

+ Quy ước vẽ:

_ Miền dung sai của lỗ và trục được

D  50 0, 025 d  50 00,,009

ES = +25 TD _ Dmax, Dmin; dmax, dmin

_ ES, EI; es, ei

+ LG có độ hở khi miền DS của lỗ nằm trên miền DS của trục;

+ LG có độ dôi khi miền DS của lỗ nằm dưới miền DS của trục;

+ LG trung gian khi miền DS của lỗ và miền DS của trục có phần

* Ñaëc tính cuûa laép gheùp

ñöôøng 0 ñöôøng 0 ñöôøng 0

2.1 Tính đổi lẫn chức năng

2.2 Hiệu quả của tính đổi lẫn chức năng

+ Đối với thiết kế:

+ Đối với sản xuất:

+ Đối với sử dụng:

_ Giảm được thời gian chết của máy

2.1 Khái niệm về Miền dung sai

2.2 Hệ thống Dung sai

2.3 Ghi ký hiệu Dung sai và Lắp ghép trên bản vẽ

2.4 Chọn Lắp ghép cho mối ghép bề mặt trơn

2.1 Khái niệm về Miền dung sai

a. Trị số dung sai

_ Dung sai tiêu chuẩn được ký hiệu là IT