Komunikowanie interpersonalne

1.Komunikacja wg Miller’a-podejście tradycyjne

Komunikowanie oznacza transmisję informacji zawierającej następujące elementy:

• źródło (nadawcę przekazu),

• emisor –czyli system służący przetwarzaniu informacji (aparat mowy)

• kanał –czyli nośnik służący pokonaniu dystansu czasowego i

przestrzennego(powietrze)

• receptor –czyli system, który ponownie zmienia emitowane sygnały w informację,

• cel –czyli odbiorca adresowanej informacji

2.Symbolizm
• człowiek jako istota, która potrafi tworzyć symbole i posługiwać się nimi

• komunikacja opiera się na symbolu czyli motywie, który prócz własnego znaczenia
posiada jeszcze znaczenie przenośne; budzi pewne skojarzenia

3.Interakcjonizm
Interakcjonizm symboliczny –

kierunek socjologiczny zajmujący się badaniem interakcji zachodzących dzięki

symbolom i gestom. Opiera się na analizie procesów wzajemnych oddziaływań, rozumianych
jako wymiana symbolicznych znaczeń. Wymiana zachodzi między świadomymi, ciągle
interpretującymi sytuację partnerami. Konsekwencją tych procesów jest ukształtowanie
osobowości partnera i funkcjonowanie grup społecznych.

INTERAKCJONIZM, czyli:

• Interakcja pomiędzy jednostkami polega na wysyłaniu, odbieraniu i interpretowaniu

symboli.

• Dla interakcjonisty świat społeczny opiera się na dynamice i ścieraniu się

przeciwieństw.

• Świat społeczny jest ze swej istoty interakcyjny.

4. Konstruktywizm komunikacyjny
Komunikacja, jako zjawisko specyficznie ludzkie, stanowi jedno z najważniejszych
narzędzi, za pomocą których ludzkie zbiorowości konstruują swoje wyobrażenia i/lub pojęcia
świata, i za pomocą których konstruują one poszczególne elementy tego świata.
5. ANALIZA TRANSAKCYJNA

RODZIC: odzwierciedla doświadczenia z rodzicami i opiekunami. Ma dwie strony:

nadzorującą i troskliwą

Komunikaty:

• Ile razy mówiłem, żeby nie przeszkadzać mi w rozmowie, kiedy jestem zajęty?

• Widzisz, tak to jest, że musisz się jeszcze sporo nauczyć żeby zostać dobrym
kucharzem.

DOROSŁY: jest dojrzałą, logiczną, przemyślaną częścią osobowości. Uwaga skupia się
na faktach, a nie na emocjach, na tym co jest właściwe, a nie kto ma rację.

Komunikaty:

• Jak to rozwiązać? Co jest istotne w tej sytuacji?

• Może moglibyśmy zrobić to w inny sposób?

• Widzę, że bardzo cię to zmartwiło.

DZIECKO: odzwierciedla emocje, wczesne doświadczenia i egoistyczne dążenia, a także

otwartość i ciekawość poznawczą. Dominuje emocjonalna komunikacja.

Komunikaty:

•Przepraszam bardzo. Obiecuję , że to się więcej nie powtórzy.

•Jeśli ona może, to ja też chcę tak, jak ona

RODZIC

Uczymy się w jaki sposób zachowuje się Rodzic, oczywiście obserwując naszych
własnych rodziców.

Dla Rodzica ważne jest to, co wolno i czego nie wolno.

Wyraża normy i zasady, czasem takie, które przyswoiliśmy sobie, a dziś są nie
do końca aktualne czy racjonalne.

• Rodzic Opiekuńczy – troszczy się o innych, wspiera, doradza w przyjazny sposób

i motywuje. Mówi: na pewno ci się uda, radzę ci to zrobić, spróbuj zrobić to inaczej.

• Rodzic Krytyczny – charakteryzuje się karaniem, wpędzaniem w poczucie winy

oraz destruktywną formą krytyki. Używa uogólnień (zawsze, wszyscy, nigdy)
i zwrotów typu: ile razy mam ci mówić, trzeba było zrobić to inaczej,
to niedopuszczalne, tak nie można.
 DOROSŁY

• Dorosły jest najbardziej rzeczowym stanem.

• Ważne są dla niego fakty, pytania, odpowiedzi, koncentruje się na zadaniu i nie
kierują nim emocje.

• Opiera się na obserwacji i weryfikacji, a nie normach (Rodzic) czy emocjach

(Dziecko).

• To stan, który ułatwia załatwianie spraw i wychodzenie z konfliktów z dorosłymi

osobami opartych na emocjach i władzy. Do problemów podchodzi konstruktywnie
i opiera się na logicznym rozumowaniu, jest nastawiony na chwilę obecną
i obiektywną ocenę rzeczywistości, korzystając ze wszystkich dostępnych zasobów.

• Dorosły korzysta ze zwrotów w rodzaju: Czy dobrze rozumiem, że…, wydaje mi się,
że…, co? kto? w jaki sposób? Jak to rozwiązać?.

DZIECKO

Ten stan ego to zestaw zachowań, który niesiemy jak zapisaną taśmę z czasów naszego
dzieciństwa. Dziecko jest przede wszystkim nośnikiem naszych emocji.

• Dziecko Zbuntowane – nie chce, nie lubi, nie będzie tego robić, a już na pewno nie
będzie słuchać innych. To jest ta część nas, która lubi się obrażać, dąsać i mieć
humory. Tupie nogą, odwraca się i robi upartą minę.

• Dziecko Uległe – gdy słyszy krytykę, patrzy w podłogę i nic nie mówi, odczuwając
wstyd lub gniew. Skarcone, posłusznie wykonuje polecenie.

• Dziecko Spontaniczne – chce się bawić, jest autentyczne, radosne, twórcze i ciekawe
świata. Nie boi się pytać, potrafi w swobodny sposób wyrażać swoje uczucia (tak
pozytywne jak i negatywne) i pragnienia

Te 3 stany wchodzą ze sobą w komunikacji w interakcje zwane

transakcjami:

Transakcja równoległa–
gdy Ja jednej osoby znajduje się w stanie oczekiwanym przez drugą osobę i vice versa

• Osoba 1:Ile razy Pani mówiłem, żeby nie przeszkadzać mi w rozmowie, gdy jestem
zajęty?

• Osoba 2:Przepraszam, przepraszam bardzo. Obiecuję, że to się więcej nie powtórzy.

 Transakcja krzyżowa–
• występuje wówczas, gdy co najmniej jedna osoba znajduje się w pewnym stanie Ja,
który nie jest oczekiwany przez rozmówcę

• Osoba 1:Widzisz, to jest tak, że musisz się jeszcze sporo nauczyć. Wtedy będziesz
mógł być dobrym piłkarzem.

• Osoba 2:A widzisz. Żeby móc dawać mi wskazówki, powinieneś jeszcze trochę się
douczyć na temat tego, czym jest prawidłowo prowadzony trening

Transakcja ukryta–
• występuje wówczas, gdy uruchamiają się więcej niż dwa stany Ja jednocześnie.
Przekaz niejawny jest często ukryty za społecznie akceptowaną formą. Istnieją tutaj
dwa poziomy: społeczny i psychologiczny. W transakcji ukrytej na poziomie
społecznym zachodzi interakcja między innymi stanami Ja niż na poziomie
psychologicznym

• Transakcja ukryta

Mąż: Kochanie, musimy dziś dzieci położyć wcześnie spać. (obejmuje przy tym żonę i mruga
okiem)

Żona: Rzeczywiście, wyglądają na bardzo zmęczone… (uśmiecha się znacząco).

6.Etapy procesu komunikacji

 7.Komunikacja interpersonalna
• wymiana informacji między jej uczestnikami przy pomocy słów (komunikacja
werbalna) oraz gestów, mimiki, postawy (komunikacja niewerbalna)

KOMUNIKOWANIE
-JEDNOSTRONNE -DWUSTRONNE

• Komunikacja może być jednokierunkowa lub dwukierunkowa. Jednokierunkowa to

komunikacja bez sprzężenia zwrotnego, a dwukierunkowa ze sprzężeniem zwrotnym,
czyli odpowiedzią, przekazaniem informacji zwrotnej.

Komunikacja- odbiór werbalny i niewerbalny

• Przekaz niewerbalny- 55-93% odbioru komunikatu

Elementy przekazu bez słów (niewerbalnego)

-gesty

-mimika

-postawa

-kontakt wzrokowy

-wygląd, higiena

-dystans

-ton głosu

8.Cechy dobrego słuchacza (wg. Charlesa Kelly)

• silna motywacja do słuchania

• zdolność pełnego odbioru i możliwie trafnej interpretacji

• brak stereotypowych nastawień i poczucia wszechwiedzy

• koncentracja na sensie, a nie na formie komunikatu

• odróżnienie obserwacji od wnioskowania

• postawa otwarta i życzliwa wobec nadawcy

• trafna selekcja głównych punktów wypowiedzi

• tworzenie atmosfery sprzyjającej wypowiedziom

• reagowanie zarówno na treści wypowiedzi, jak i na kryjące się w niej uczucia

 9.Reguły poprawnych stosunków międzyludzkich wg Leech

Maksyma:

 Taktu

 Szlachetności

 Aprobaty

 Skromności

 Zgodności

 Sympatii

- maksyma taktu (np. przede wszystkim działaj na korzyść innych);

- maksyma wielkoduszności,szlachetności (np. staraj się nie zabiegać o własne korzyści);
- maksyma aprobaty (krytykuj raczej siebie niż innych);
- maksyma skromności (np. nie chwal się);
- maksyma zgodności (staraj się o zgodę);
- maksyma sympatii, zrozumienia (staraj się okazywać sympatię). (Zob. Encyklopedia
językoznawstwa ogólnego)

10. Style komunikowania się

• STYL PARTNERSKI (asertywny) i STYL NIEPARTNERSKI (nieasertywny)

• Kominikacja w stylu niepartnerskim:

• Egocentryczna - skupiona jest na nadawcy. Nadawca nie slucha swoch odbiorcow,

nie dopuszcza ich do glosu, nie uzwglednia niczyjego punktu widzenia poza swoim,
formuluje nakazy, zakazy, polecenia

• Allocentryczna - obiektem zainteresowania jest odbiorca. Nadawca dostosowuje

komunikację do jego potrzeb, prosi o rady i chetnie ich slucha. Nadawca latwo
poddaje sie perswazji i sugestii odbiorcy.
 11.ASERTYWNOŚĆ

• bezpośredni sposób wyrażania własnych myśli, uczuć, potrzeb oraz dbałość o własne
prawa bez naruszania praw innych osób

• komunikowanie otoczeniu dwóch przekazów: "Ja mam prawo być sobą. Ty masz
prawo być sobą".

ASERTYWNA ODMOWA

1. Słowo „nie” umieść na początku wypowiedzi.

2. Określ to, czego nie chcesz wykonać.

3. Krótko uzasadnij odmowę.

Odmowa z ochroną relacji:

odnieś się do potrzeb partnera, na przykład: „Rozumiem, że to dla ciebie ważna sprawa, ale
nie zrobię tego”

Asertywna reakcja na krytykę

 Potwierdzenie

 Zamglenie

 Sonda

Strategie:

 zacięta płyta

 z treści na proces

 chwila na oddech

• ASERTYWNOŚĆ

Co możemy zyskać, a co stracić na asertywności?

Komunikaty JA vs. Komunikaty TY

• Komunikat JA

1.CZUJĘ/JESTEM……

2.KIEDY ……

3.PONIEWAŻ…..

4.CHCĘ……..
 12.Bariery komunikacyjne
• Osądzanie:

 Krytykowanie

 Przerywanie

 Stawianie diagnozy

 Chwalenie z oceną

 Dawanie rozwiązania:

 Rozkazywnie

 Moralizowanie

 Stawianie zbyt wielu pytań

 Doradzanie

• Unikanie udziału w troskach drugiej osoby:

 Odwracanie uwagi

 Logiczne argumentowanie

 Uspokajanie

13.Zakłócenia komunikacyjne:
• przeniesienie

• przeciwprzeniesienie

• urojenia interpretacyjne

• złudzenia- mylne wrażenie zmysłowe pojawiające się w świadomości

• nastawienia ksobne

• „czytanie w myślach”

• złożona równoważność

• wadliwa konstrukcja semantyczna

• nominalizacja

• zbyt częste zadawanie pytania „dlaczego?”

• żargon zawodowy
 Przeniesienie

Przeniesienie można określić jako zjawisko występujące w procesie psychoterapii, w ramach którego
pacjent/klient nieświadomie przelewa (przenosi) na terapeutę reakcje emocjonalne, których
doświadczał wobec ważnych osób z własnego życia. Przeniesienie często „pobrzmiewa echem” relacji
pacjenta/klienta z rodzicami, lub innymi osobami, które odgrywały kluczowa rolę w jego przeszłości.

W rezultacie osoba będąca w procesie psychoterapii może czuć się np. zależna od terapeuty, może
przeżywać uczucie wrogości, dystansu, nieufności, może doświadczać pociągu seksualnego,
uwielbienia i wielu innych uczuć – bardziej związanych z własnymi przeszłymi doświadczeniami, niż z
realnością tego kim faktycznie jest terapeuta. Innymi słowy to rodzaj nieświadomego przeniesienia
„matrycy przeszłych relacji” na teraźniejszość. (Mączka,Centrum Dobrej Terapii)

Przeciwprzeniesienie

Przeciwprzeniesienie polega w gruncie rzeczy na tym samym, na czym polega przeniesienie u

pacjenta, tyle że przebiega w odwrotnym kierunku: treści, jakie w trakcie procesu terapeutycznego
przenosi na terapeutę pacjent, sprawiają, że pacjent zaczyna wywierać wpływ na terapeutę –
początkowo "bezstronnego obserwatora" – że "indukuje" terapeutę, który w ten sposób "przyjmuje
na siebie" te fantazje, a zatem, przyjmuje na siebie "cierpienie" pacjenta i podziela je, przeżywając
tym samym – wraz z nim – jego konflikt psychiczny.

Złożona równoważność

• Złożona równoważność zachodzi, gdy dwie wypowiedzi połączone są w sposób sugerujący, że

znaczą dokładnie to samo. Na przykład: „Nie śmiejesz się, więc nie jesteś radosny”; „Jeśli nie
patrzysz na mnie, gdy do ciebie mówię, to znaczy, że mnie nie słuchasz”.

Urojenia interpretacyjne

fałszywe przekonania, błędne sądy odporne na wszelką argumentację i podtrzymywane

mimo obecności dowodów wskazujących na ich nieprawdziwość.

Nastawienia ksobne

przekonanie, iż jest się przedmiotem szczególnego zainteresowania otoczenia. Osoby z

urojeniami ksobnymi przywiązują osobiste znaczenie do działań, uwag lub stwierdzeń innych
ludzi oraz do obiektów i wydarzeń, które w rzeczywistości takiego osobistego znaczenia nie
mają. Chory z urojeniami ksobnymi uważa, że niewinne uwagi i zachowania innych osób
odnoszą się do niego, np. ludzie na ulicy rozmawiają właśnie o nim.

Nominalizacja

przekształcenie czasownika opisującego zachodzący proces w rzeczownik i nadanie mu

materialnych cech, np. mieć słabą pamięć, mieć problem, potrzebować pomocy
 14.AKTYWNE SŁUCHANIE

 Parafraza

• czyli nazwanie i streszczenie własnymi słowami tego, co powiedział do nas nasz

rozmówca:

„Czy dobrze zrozumiałem, że powiedział pan...”

„Jeżeli cię dobrze rozumiem to masz na myśli...?”

„Z tego,co mówisz wynika, że... czy dobrze to rozumiem?”

 Klaryfikacja

Czyli naprowadzanie na główne wątki rozmowy, podsumowywanie.

„Wobec tego najważniejsze jest...”

„Podsumowując...”

„Co z tego wszystkiego, co powiedziałeś jest szczególnie ważne.

 Odzwierciedlenie

To dopasowanie się werbalne i pozawerbalne do rozmówcy, zdolność empatii i postrzeganie

świata poprzez uczucia

• „Widzę, że jest pani zdenerwowana...”

• „Wygląda na to, że cię rozzłościłam.”

• „Po Twoim ciele widzę, że jesteś spięta.”

 Podążanie

nierozpraszanie rozmówcy, nieprzeszkadzaie mu, zachęcanie do wyrażania swoich opinii,

zdania, uczuć.

15. Konstruktywna krytyka

 Krytykuj na bieżąco

 Oddzielaj osobę od działania

 Bądź realistą

 Bądź konkretny, nie uogólniaj

 Krytykuj na osobności

 Krytykuj pozytywnie
 16.Komunikacja terapeutyczna
w odróżnieniu od psychoterapii ma za zadanie wspomagać proces leczenia, pielęgnowania i
rehabilitacji za pomocą środków psychologicznych (mowa werbalna i niewerbalna, posiadana
wiedza i umiejętności, poczucie własnej wartości i wewnętrznego oparcia, nadzieja, poczucie
sensu podejmowanych działań i napotkanych doświadczeń,motywacja do wyzdrowienia czy
zdolność do odreagowania emocjonalnych napięć)

Motyka,2011

Podstawowe cele komunikacji terapeutycznej obejmują:

• łagodzenie negatywnych emocji pacjenta, takich jak:lęk, przygnębienie, złość,

poczucie krzywdy, winy lub bezsilności, często doświadczanych w chorobie;

• wzmacnianie wewnętrznych sił psychicznych pacjenta, czyli wspomnianych

wcześniej zasobów, pozwalających pacjentowi lepiej radzić sobie ze stresem choroby;

• wzmacnianie współpracy z pacjentem i przeciwdziałanie błędom jatrogennym

Motyka, 2011

Komunikacja terapeutyczna i jej dwa aspekty:

• ASPEKT EMOCJONALNY:odnoszący się do takich ważnych cech emocjonalnej
atmosfery kontaktu jak: poczucie bezpieczeństwa i zaufanie z jednej strony (pacjenta),
a z drugiej (pielęgniarki) akceptacja i szacunek, troska, empatia, rzetelność i
uczciwość

• ASPEKT ZADANIOWY:ukierunkowany na uzyskanie jak najlepszych efektów

pielęgnacyjno-terapeutycznych, a także złagodzenie emocjonalnych problemów
pacjenta związanych z chorobą i sytuacją, w jakiej się znalazł

Motyka,2011

Komunikacja terapeutyczna a ważne umiejętności interpersonalne :

 akceptacja;

 autentyczność;

 asertywność;

 aktywne słuchanie;

 otwartość;

 empatia.
 Czynniki zakłócające komunikację terapeutyczną
• brak motywacji pacjenta do leczenia;

• nieufność pacjenta;

• agresja pacjenta;

• manipulacja ze strony pacjenta;

• brak wglądu we własne problemy pielęgniarki, położnej, a także pacjenta;

• ignorowanie ze strony pielęgniarki, położnej, a także pacjenta;

• ocenianie pacjenta,

• brak otwartości;

• przeniesienie i przeciwprzeniesienie w relacjach terapeutycznych.

Techniki terapeutyczne:

 odzwierciedlenie;

 klaryfikacja;

 interpretacja;

 werbalizacja;

 pytania wyjaśniające;

 milczenie;

 informowanie;

 parafrazowanie;

 konfrontacja;

 modelowanie- uczenie się poprzez obserwację cudzych działań i ich skutków.

Warunkiem nabywania nowego zachowania w ten sposób jest skupienie uwagi na
zachowaniu modela, zapamiętanie tego zachowania i wypróbowanie go we własnym
działaniu. Realizowane są jedynie te zachowania, co do których człowiek oczekuje, że
umożliwią osiągnięcie jakichś pożądanych stanów rzeczy.
 Podstawowe czynniki terapeutyczne korzystnie wpływające na stan
psychiczny i fizyczny człowieka chorego:
• motywacja do leczenia;

• poczucie wsparcia;

• poczucie rozumienia;

• poczucie mocy osobistej;

• poczucie sensu;

• nadzieja;

• odreagowanie;

• otwartość;

• humor

Paternalistyczny styl komunikowania się z pacjentami

 dominuje autorytarne podejście lekarza do pacjenta

 decyzje o wyborze najlepszego sposobu leczenia podejmuje lekarz, a zdanie

chorego jest bardzo ograniczone lub nie ma go wcale

 pacjent przyjmuje postawę bierną

 choroba jest ukazana przez pryzmat biologii. Nacisk kładzie się głównie na
czynniki instrumentalne

 potrzeby emocjonalne pacjenta są marginalizowane

WADA:brak świadomego uczestnictwa pacjenta w terapii

Zembala,2015

Bibliografia:
http://www.edupedia.pl/words/index/show/489490_slownik_terminow_gramatycznych-
zasady_konwersacyjne.html
https://pl.wikipedia.org/wiki/Przeciwprzeniesienie
http://www.centrumdobrejterapii.pl/materialy/czym-jest-przeniesienie/
Marek Motyka, Rola aktywnego słuchania w komunikacji terapeutycznej z pacjentem, PROBLEMY
PIELĘGNIARSTWA2011, tom 19, zeszyt nr 2
Zembala Anna,Modele komunikacyjne w relacji lekarz-pacjent, Zeszyty Naukowe Towarzystwa
Doktorantów UJ Nauki Ścisłe, Nr 11 (2/2015)
http://www.wsb.pl/sites/wsb.pl.wroclaw/files/default_images/studia_sp/do_pobrania/analiza_trans
akcyjna.pdf
http://pozaschematy.pl/2008/08/05/dziecko-rodzic-dorosly-czyli-postacie-w-naszej-glowie