The quiet power of introverts

I am an introvert and I love it. Mình là một người hướng nội và mình yêu điều đó.

And I'm not alone. Và mình không hề cô đơn.

Introverts are everywhere, Người hướng nội ở khắp mọi nơi,

and our quiet approach to life, và cách tiếp cận thầm lặng của chúng mình với cuộc sống,
our need for solitary time, hay nhu cầu có những khoảng thời gian riêng tư,

isn't a flaw - it's a gift. Không phải là một thiếu sót - đó là một món quà.

But as an introvert Nhưng là 1 người hướng nội,

it's not always easy to realise không phải lúc nào bạn cũng dễ để nhận ra

how wonderful you are. mình tuyệt vời nhường nào.

The world feels like a place Thế giới giống như 1 nơi ưu ái những người hướng ngoại.
that rewards extroverts.

Where being loud is mistaken Nơi mà ồn ào thường bị nhầm lẫn với tự tin và hạnh phúc.
for being confident and happy.

Where everyone has something to Nơi mà ai cũng có điều muốn nói, nhưng không một ai lắng nghe.
say,
but nobody listens.

A world of open-plan offices, Một thế giới của những văn phòng không gian mở, những bữa tiệc
networking parties, kết nối,
and big personalities. và của những người với cá tính lớn.

For those who speak softly, Với những ai ăn nói nhẹ nhàng,
it's easy to feel left out. thật dễ bị cảm thấy bị lép vế.

As a child, Khi còn nhỏ,

I blended into the background. mình chìm trong môi trường xung quanh.

Many thought that I had little to Nhiều người nghĩ rằng mình có quá ít chuyện để nói hoặc đơn giản là
say mình không thích các bạn khác.
or that I simply didn't like others.

But that wasn't true. Nhưng điều đó không đúng.

People often think that Mọi người thường nghĩ rằng

introverts are shy, or antisocial. người hướng nội thì rụt rè, hoặc phản xã hội.

But these are misconceptions. Nhưng đây đều là những định kiến sai lầm.

Introverts, like anyone, Người hướng nội, giống như bao người khác, có thể tìm thấy niềm
can find socialising fun. vui khi giao lưu.

But while parties Nhưng trong khi những bữa tiệc nạp đầy năng lượng cho những
leave extroverts energised, người hướng ngoại,

after some time, thì sau những khoảng thời gian đó,
introverts need to recharge... người hướng nội cần phải được “sạc pin”,

away from everyone. bằng cách tránh xa mọi người.

There is a scientific theory Có một lý thuyết khoa học cho điều này.
for this.

There are two important chemicals Có 2 chất hóa học quan trọng được tìm thấy bên trong não của chúng
found in all our brains - dopamine ta dopamine và acetylcholine.
and acetylcholine.

Dopamine is like a hit of energy Dopamine giống như 1 luồng năng lượng khi chúng ta chấp nhận rủi
when we take risks ro
or meet new people - hoặc gặp gỡ người mới -

and it makes extroverts feel great. và điều đó khiến người hướng ngoại cảm thấy tuyệt vời

But introverts are Nhưng người hướng nội nhạy cảm hơn với dopamine
more sensitive to dopamine
và rất nhanh chóng bị kích thích quá mức.
and get quickly over-stimulated.

That's why we prefer the more Đó là lí do tại sao bọn mình thích cảm giác đốt cháy từ từ khi não tiết
slow-burn feeling we get ra acetylcholine hơn.
when our brains
release acetylcholine.

That happens when we Điều này xảy ra khi bọn mình tập trung, đọc, hoặc chú tâm vào việc gì
concentrate, đó.
read, or focus our minds.
It makes us introverts feel Nó khiến những người hướng nội bọn mình cảm thấy thư giãn, tỉnh
relaxed, alert and content. táo và hài lòng.

But it barely registers Nhưng điều này hầu như không áp dụng với người hướng ngoại.
with extroverts.

Of course, like anything, Đương nhiên, giống như mọi thứ, nó là 1 cán cân.
it's a sliding scale.

You can lean one way or another. Bạn có thể nghiêng về bên này hoặc bên kia.
Or be a bit of both - Hoặc có thể có cả 2-

known as an ambivert. hay gọi là người vừa hướng nội vừa hướng ngoại.

Now I understand myself better, Giờ đây khi mà mình hiểu bản thân hơn, mình cảm thấy biết ơn sâu
I am deeply grateful for how I am. sắc về chính con người mình.

Instead of filling up space with Thay vì lấp đầy khoảng trống bằng những câu chuyện, mình lắng
small talk, I listen patiently nghe, một cách kiên nhẫn
và khiến cho lời nói của mình có sức ảnh hưởng hơn.
and make my words matter.

I have few friends Mình chỉ có 1 vài người bạn

but our connection is deep. nhưng sự nối kết của chúng mình rất sâu sắc.

I love spending time alone. Mình thích dành thời gian ở một mình.

It's where the chaos of a long day Đó là nơi những bộn bề của 1 ngày dài cuối cùng cũng có thể lắng
can finally settle. xuống.

I can reflect Mình có thể chiêm nghiệm

and listen to my thoughts, Và lắng nghe những suy nghĩ của bản thân,

and eventually reconnect with Và cuối cùng kết nối lại với chính mình.
myself.

Only after that am I ready to share Chỉ khi đó, mình mới sẵn sàng để chia sẻ với thế giới một lần nữa.
with the world again.

I have learnt strategies for finding Mình đã học được nhiều cách để tìm thấy sự thoải mái an yên trong
comfort in our noisy world - thế giới ồn ào -

from using music Từ việc dùng âm nhạc

to create bubbles of peace, Để tạo một bong bóng bình yên,

to escaping to a quiet park Đến việc trốn đến một công viên yên tĩnh vào giờ ăn trưa.
at lunchtime.

I adore the intensity and chaotic Mình trân trọng vẻ đẹp mãnh liệt và hỗn độn của thế giới.
beauty of the world.

But it's in quiet spaces Nhưng đó là trong không gian yên tĩnh nơi mà mình thực sự cảm thấy
where I feel truly at home. ở nhà.

If introversion were more valued Nếu sự hướng nội được xã hội coi trọng hơn,
by society,
nó sẽ tạo ra sự khác biệt lớn cho tương lai của tất cả chúng ta.
it could make a massive Sự đóng góp độc đáo của những người hướng nội thực sự là một
difference sức mạnh sâu sắc và yên tĩnh.
to our collective future.
The unique attributes of introverts
really are a deep, quiet strength.

And as Gandhi put it, "In a gentle Và giống như Gandhi từng nói: “Bằng 1 cách nhẹ nhàng, bạn có thể
way, you can shake the world." làm lay chuyển cả thế giới.”

How long should your naps be?

A A
Your eyes get heavy and gradually... Đôi mắt bạn trở nên nặng trĩu và dần...
close... khép lại...

But wait! Nhưng khoan đã!

It’s only lunchtime Lúc này chỉ đang là giờ ăn trưa

and you still have so much to do. và bạn vẫn còn rất nhiều việc để làm.

Would taking a nap help? Liệu một giấc ngủ ngắn sẽ có ích?
Or would it derail your day? Hay nó sẽ làm xáo trộn cả ngày của bạn?
B B
Our sleep, both at night and in naps,
is made up of approximately 90 minute
sleep cycles with four stages each.
A nap can last anywhere from five minutes
to three hours,
so it can include full sleep cycles
or just a few stages.
As you fall asleep, you enter Stage 1:
the first two to five minutes of sleep.
Stage 2 comes next, for about 30 minutes.
In Stage 2, body temperature drops,
muscles relax,
and breathing and heart rate
become more regular.
Your neurons start to fire in unison,
creating waves of activity
that sweep across the cortex,
punctuated by rapid bursts
of neural activity called sleep spindles.
As you enter Stage 3,
or slow wave sleep,
the rolling waves increase as your neurons
fire in coordination.
This phase lasts about 20 to 30 minutes
and is where your deepest sleep occurs.
Then, you enter REM sleep, which lasts
about 10 to 20 minutes in a nap.
In REM, the brain becomes more active,
more like your brain activity while awake.
The end of REM signals
the completion of a sleep cycle.
Giấc ngủ của chúng ta, cả vào ban đêm lẫn khi chợp mắt,
đều được hình thành bởi các chu kỳ ngủ
khoảng 90 phút với bốn giai đoạn khác nhau.
Một giấc ngủ chợp mắt có thể kéo dài
khoảng từ năm phút đến ba tiếng,
do đó nó có thể bao gồm một chu kỳ ngủ
hoàn chỉnh hoặc chỉ một vài giai đoạn.
Khi bạn ngủ, bạn sẽ bước vào giai đoạn 1:
hai đến năm phút đầu của giấc ngủ.
Giai đoạn 2 đến kế,kéo dài khoảng 30 phút.
Vào giai đoạn 2, thân nhiệt của bạn giảm,
các cơ của bạn thư giãn,
và hơi thở cũng như nhịp tim
dần trở nên ổn định hơn.
Nơ-ron thần kinh của bạn bắt đầu đồng loạt kích thích,
hình thành các làn sóng điện não
lướt qua vỏ não,
ngắt quãng bởi những đợt sóng nhanh của
sóng điện não gọi là các luồng ngủ.
Khi bạn vào giai đoạn 3,
sóng não hoạt động chậm,
tần số sóng sẽ tăng lên khi nơ-ron
của bạn phối hợp kích thích.
Giai đoạn này kéo dài khoảng từ 20 đến 30 phút và đây là
lúc giấc ngủ của bạn sâu nhất.
Sau đó, bạn bước vào giấc ngủ REM,
kéo dài khoảng 10 đến 20 phút trong giấc ngủ ngắn.
Trong REM, bộ não của bạn hoạt động tích cực hơn, giống
như hoạt động của não bộ khi tỉnh táo.
Kết thúc của REM báo hiệu
sự hoàn chỉnh của một chu kỳ ngủ.
C
OK, nhưng mà liệu một giấc ngủ ngắn

C
OK, but will a nap make you feel better?
Well, that depends on a few things—
especially what stages of sleep
the nap includes.
Take a 30 minute nap,
which consists mainly of Stage 2 sleep.
Stage 2 sleep is associated
with long-term potentiation,
a process that's thought to strengthen
the synapses between neurons,
which is essential for learning.
A 20 to 30 minute nap stops short
of Stage 3′s deep sleep,
making it relatively easy to wake up from.
A 30 to 60 minute nap, meanwhile,
has the benefits of Stage 2 sleep
and also takes you into the deeper sleep
of Stage 3.
During Stage 3, multiple brain areas
work together to transfer information
from short-term memory storage
to long-term storage,
stabilizing and strengthening
long-term memory
by coupling sleep spindles
with slow waves.
Stage 3 is the most difficult stage
to wake up from.
So while a 30 to 60 minute nap
can have cognitive benefits,
those benefits often don’t kick in until
about 15 minutes after waking up.
60 to 90 minute naps enter the REM stage.
có làm bạn cảm thấy tốt hơn?
À thì, nó còn phụ thuộc vào vài thứ—
đặc biệt là việc giấc ngủ đó bao gồm
những giai đoạn nào.
Chợp mắt 30 phút,
khi đó giấc ngủ chủ yếu ở giai đoạn 2.
Giai đoạn 2 của giấc ngủ được liên kết với
điện thế hóa dài hạn,
một quá trình được cho là tăng cường
hoạt động của synap giữa các nơ-ron,
một điều quan trọng trong việc học.
Một giấc ngủ ngắn từ 20 đến 30 phút dừng
lại ở gần giấc ngủ sâu của giai đoạn 3,
khiến nó tương đối dễ để tỉnh dậy.
Giấc ngủ ngắn từ 30 đến 60 phút,
trong khi đó, vừa có lợi từ giai đoạn 2
vừa đưa bạn vào giấc ngủ sâu của
giai đoạn 3.
Vào giai đoạn 3, nhiều khu vực khác nhau
của não bộ làm việc cùng nhau để đưa thông tin từ vùng
ghi nhớ tạm thời
sang vùng ghi nhớ dài hạn,
ổn định và tăng cường kí ức dài hạn
bằng việc kết nối những đợt sóng não với
các làn sóng chậm.
Giai đoạn 3 là giai đoạn khó nhất
để tỉnh dậy.
Vậy nên dù một giấc ngủ ngắn 30 đến 60p
có thể đem lại lợi ích về nhận thức,
những lợi ích đó thường không có hiệu lực
đến khoảng 15 phút sau khi tỉnh dậy.
Giấc ngủ từ 60 đến 90 phút bước vào giai đoạn ngủ REM.
Trong giai đoạn REM, vùng vỏ não trước trán,
nơi đảm nhiệm phần lớn sự ức chế

While in REM, the prefrontal cortex,
which is largely responsible
for inhibition and cognitive control,
becomes much less active.
Meanwhile, the amygdala
and cingulate cortex,
regions associated with emotion
and motivation, are highly active.
Researchers have posited that
the combination of these things
leads to bizarre dreams during REM sleep:
the decrease in inhibition and cognitive
control might lead to wild associations—
and, thanks to the amygdala
and cingulate cortex activity,
those associations can be
between emotionally charged topics.
Some researchers think this stage might
help us make innovative connections
between ideas upon waking.
Because the brain activity during
REM is closer to waking,
it may be easier to wake up from REM
than Stage 3,
even though the nap is longer.
The time of day also matters.
Our need for deep Stage 3 sleep
progressively increases throughout the
day.
So if you nap later,
you may rob yourself of the sleep pressure
needed to go to sleep at night.
và kiểm soát nhận thức,
trở nên ít tích cực hơn.
Trong khi đó, hạch hạnh nhân và
vỏ não đai,
vùng liên kết với cảm xúc và động cơ,
trở nên linh hoạt hơn.
Các nhà nghiên cứu đã thừa nhận rằng
sự kết hợp của những điều này
dẫn đến những giấc mơ kì lạ trong
giai đoạn ngủ REM:
sự suy giảm trong ức chế và quản lý nhận
thức có thể dẫn đến sự liên kết lộn xộn
và nhờ vào hoạt động của hạch hạnh nhân
và vỏ não đai,
những liên kết đó có thể nằm trong những
đề tài liên quan đến cảm xúc.
Một số nhà nghiên cứu nghĩ rằng giai đoạn
này có thể giúp ta có những liên kết mới
giữa các ý tưởng khi tỉnh dậy.
Bởi vì hoạt động của não bộ trong REM
gần hơn với việc tỉnh giấc,
có lẽ việc tỉnh dậy trong giai đoạn REM sẽ
dễ hơn so với giai đoạn 3,
mặc dù giấc ngủ ngắn này dài hơn.
Thời điểm trong ngày cũng quan trọng.
Nhu cầu của chúng ta về một giấc ngủ sâu
trong giai đoạn 3 tăng dần trong ngày.
Vậy nên nếu bạn chớp mắt muộn,
bạn có thể không thấy buồn ngủ khi
lên giường vào ban đêm.
Điều này không xảy ra với giấc ngủ REM.
Các chu kỳ ngủ dài hơn của REM xuất hiện
vào thời gian buổi sáng, vậy nên các giấc ngủ ngắn buổi
sang được chi phối bởi REM,

This doesn't happen for REM sleep.
Longer periods of REM occur
during morning hours,
so morning naps are dominated by REM,
midday naps have about equal parts
of REM and deep sleep,
and evening naps contain more deep sleep.
D
On top of all this, it seems
that we’re just about evenly split
between nappers and non-nappers.
Nappers consistently show
cognitive benefits from napping,
but non-nappers may not.
những giấc chợp mắt buổi trưa có
các khoảng REM và giấc ngủ sâu bằng nhau, và giấc chợp
mắt ban đêm bao gồm
giấc ngủ sâu nhiều hơn.
D
Ngoài ra, chúng ta có số lượng tương đương
giữa những người ngủ chợp mắt và
những người không (ngủ chợp mắt).
Những người ngủ chợp mắt thường xuyên
có được những lợi ích từ việc ngủ ngắn,
nhưng người không chợp mắt
lại có thể không.
Các nhà nghiên cứu cho rằng đây có thể
là vì người ngủ ngắn
có khả năng ở trạng thái ngủ nông hơn và
chuyển sang các giai đoạn ngủ dễ dàng hơn.
Trong khi đó, những người không ngủ ngắn
có thể trải qua
giấc ngủ sâu hơn khi chợp mắt,

Researchers think this could be khiến họ mệt mỏi hơn về sau.

because nappers
Vậy một giấc chợp mắt liệu có ích?
are able to stay in a lighter sleep
and move through sleep stages more easily. Thì, chỉ có một cách để biết thôi...

Meanwhile, non-nappers
may experience
more deep sleep while napping,

making them groggy afterward.

So will a nap help?

Well, there’s only one way to find out...

 Why do we love? A philosophical inquiry

A A
Ah romantic love Ôi tình yêu -

beautiful and intoxicating đẹp đẽ và say đắm,

heartbreaking and soul-crushing làm đau lòng và tan nát cả tâm hồn,

often all at the same time. những cảm xúc ấy thường luôn cùng tồn tại.

Why do we choose to put ourselves Tại sao con người lại muốn đẩy chính mình

through its emotional wringer? vào vòng xoáy tâm trạng ấy?

Does love Phải chăng tình yêu

make our lives meaningful khiến cuộc sống có ý nghĩa,

or is it an escape hay đó chỉ là lối thoát

from our loneliness and suffering? cho sự cô đơn và đau khổ?

Is love a disguise for Có phải tình yêu chỉ là ngụy trang cho
our sexual desire dục vọng

or a trick of biology hay chỉ là một mánh lới của sinh học

to make us procreate? để con người phải sinh nở?

Is it all we need? Đó là tất cả những gì chúng ta cần?

Do we need it at all? Thực sự ta có cần điều này không?

If romantic love has a purpose, Nếu tình yêu có một mục đích nào đó,

neither science nor psychology has thì cả ngành khoa học và tâm lý học

discovered it yet vẫn chưa khám phá ra

but over the course of history Nhưng qua tiến trình lịch sử

some of our most respected philosophers một số triết gia đáng kính

have put forward some intriguing đã đưa ra một số giả thuyết hấp dẫn.
theories.
Một lần nữa, tình yêu
Love makes us whole again. giúp chúng ta trở nên trọn vẹn hơn.

B B
The ancient Greek philosopher Plato Nhà triết học Hi Lạp cổ Plato

explored the idea that we love khám phá ý tưởng cho rằng ta yêu thương
in order to become complete. ai đó là để trở nên trọn vẹn hơn.

In his “Symposium”, Trong cuốn "Yến hội",

he wrote about a dinner party, ông viết về một buổi ăn tối,

at which Aristophanes, a comic playwright, ở đó có Aristophanes, một nhà soạn hài kịch,

regales the guests with the kể cho các vị khách nghe câu chuyện
following story: dưới đây:

Humans were once creatures with Con người trước đây có bốn tay,
four arms, four legs and two faces. bốn chân và hai khuôn mặt.

One day they angered the Gods Một ngày nọ, họ làm các vị thần nổi giận,

and Zeus sliced them all in tune. và thần Zeus đã chém tất cả làm hai.

Since then every person has been missing Kể từ đó, mỗi người đều bị thiếu mất
half of him or herself. một nửa bản thân mình.

Love is the longing to find a soulmate Tình yêu chính là khao khát tìm ra tri kỷ,
who will make us feel whole again một người giúp ta thấy mình trọn vẹn,

or at least that's what Plato believed hay, ít nhất, đó là điều Plato tin rằng
a drunken comedian would say at một diễn viên hài say rượu sẽ nói ở
a party. một buổi tiệc.

Love tricks us into having babies. Tình yêu lừa chúng ta sinh con đẻ cái.
C C
Much later, German philosopher Rất lâu sau đó, một triết gia người Đức
Arthur Schopenhauer tên là Arthur Schopenhauer

maintained that love based in sexual lập luận rằng tình yêu dựa trên dục vọng
desire
chỉ là một ảo tưởng khoái lạc.
was a voluptuous illusion
Ông gợi ý rằng chúng ta yêu vì
He suggested that we love because những khát khao khiến ta tin rằng
our desires lead us to believe that
người kia sẽ mang lại hạnh phúc cho ta,
another person will make us happy thực ra ta đã sai lầm nghiêm trọng.
but we are sorely mistaken.
Tự nhiên lừa ta thực hiện việc sinh đẻ,
Nature is tricking us into procreating
và sự kết hợp yêu thương mà ta tìm kiếm
and the loving fusion we seek is
chỉ được trọn vẹn khi ta có con cái.
consummated in our children.
Khi ta thỏa mãn được dục vọng của mình,
When our sexual desires are satisfied,
ta bị quăng trở lại
we are thrown back into our trong tình trạng đau khổ,
tormented existences
và ta chỉ thành công trong việc duy trì
and we succeed only in maintaining the nòi giống và lại tiếp nối
species and perpetuating
sự đau khổ của nhân loại.
the cycle of human drudgery
Nghe giống như ai đó đang cần được ôm.
Sounds like somebody needs a hug.
Tình yêu là sự trốn chạy khỏi cô đơn.
Love is an escape from our loneliness.

D
D Theo triết gia người Anh đoạt giải Nobel
According to the Nobel prize-winning Bertrand Russell,
British philosopher Bertrand Russell,
ta tìm đến yêu thương là để thỏa mãn
we love in order to quench our physical
and các khát khao tâm sinh lý.

psychological desires Con người được tạo ra là để sinh đẻ

Humans are designed to procreate
but without the ecstasy of
passion and love
sex is unsatisfying.
nhưng nếu không cảm nhận hạnh phúc
từ một tình yêu say đắm,
tình dục lúc này lại không làm người ta
thỏa mãn.

Our fear of the cold cruel world
tempts us to build hard shells to
protect and isolate ourselves.
Love’s delight intimacy and warmth helps
us
overcome our fear of the world,
escape our lonely shells
and engage more abundantly in life.
Love enriches our whole being making it
the best thing in life.
E Siddhārtha Gautama,
Love is a misleading affliction.
Siddhartha Gautama
who became known as the Buddha
or the enlightened one
probably would have had some interesting
arguments with Russell.
Buddha proposed that we love because
we are trying to satisfy our base desires.
Yet, our passionate cravings, our defects
and attachments even romantic love are a
great source of suffering.
Luckily, Buddha discovered
the Eightfold Path
a sort of program for extinguishing
the fires of desire
so that we can reach Nirvana
an enlightened state of peace
clarity, wisdom and compassion.
F đã minh họa lý thuyết Phật giáo này
The novelist Chow Chouette Qin
Nỗi sợ về một thế giới lạnh lùng, tàn nhẫn
thôi thúc chúng ta phải dựng lên vỏ bọc
để bảo vệ và tự cô lập chính mình.
Niềm vui, sự thân mật và sự ấm áp có được
từ tình yêu giúp ta vượt qua nỗi sợ này,
thoát khỏi những vỏ bọc cô đơn
và tham gia nhiều hơn vào cuộc sống.
Tình yêu làm phong phú con người chúng ta, biến đó
thành điều tuyệt vời nhất trong cuộc sống.
E
Tình yêu là nỗi đau khổ được ngụy trang.
người trở thành Đức Phật,
hay còn gọi Đấng Giác Ngộ,
có thể đã có một vài điều tranh cãi lý thú
với Russel.
Đức Phật cho rằng chúng ta yêu là vì
ta cố thỏa mãn các khát khao bản năng.
Tuy vậy, sự khao khát quá độ lại trở thành
khiếm khuyết, và dính mắc, thậm chí tình yêu
cũng là nguồn gốc gây nên đau khổ.
May thay, Đức Phật đã phát hiện ra
bát chánh đạo,
cách thức để dập tắt
những ngọn lửa khát khao
để có thể đạt tới Niết Bàn,
trạng thái tâm giác ngộ khi được an lạc,
thông suốt, trí tuệ và từ bi.
F
Nhà văn Tào Tuyết Cần
cho rằng tình yêu là thiếu sáng suốt trong
illustrated this Buddhist sentiment that
romantic love is folly in one of China's
greatest classical novels
“Dream of the red chamber”
In a subplot,
Jaa rahe falls in love with Shi Feng,
who tricks and humiliates him.
Conflicting emotions of love and hate tear
him apart
so a Taoist gives him a magic mirror
that can cure him
as long as he doesn't look at
the front of it.
But of course he looks at the front of it.
He sees Shi Feng.
His soul enters the mirror and he
is dragged away in iron chains to die.
Not all Buddhists think this way about
romantic and erotic love
but the moral of this story is that
such attachments spell tragedy
and should along with magic mirrors be
avoided.
Love lets us reach
beyond ourselves.
Let's end on a slightly more positive note.
G
The French philosopher Simone de
Beauvoir proposed that love is the
desire to integrate with another
and that it infuses our lives with
một trong các tác phẩm kinh điển Trung Hoa
"Hồng Lâu Mộng"
Ở cốt truyện phụ,
Giả Thụy đem lòng yêu Vương Hy Phượng,
cô này bày trò đùa giỡn và sỉ nhục anh.
Anh ta bị giằng xé giữa yêu và hận,
nên một vị đạo sĩ cho anh gương thần kỳ
có thể giúp anh chữa hết bệnh
với điều kiện anh không được nhìn
vào mặt trước gương.
Nhưng đương nhiên anh ta lại nhìn vào mặt trước.
Anh ta thấy Hy Phượng trong đó.
Linh hồn anh ta bước vào gương
và anh bị dây xích sắt kéo lôi đi và chết.
Không phải tất cả Phật tử đều nghĩ như vậy
về tình yêu lãng mạn và sắc dục,
nhưng bài học của câu chuyện là
sự dính mắc thường dẫn đến bi kịch,
và nên tránh, cũng cần tránh luôn
gương thần kỳ gì đó.
Tình yêu giúp ta vượt qua
chính bản thân mình.
Ta hãy kết thúc bài này tích cực hơn
một chút.
G
Triết gia người Pháp Simone de Beauvoir
cho rằng tình yêu là
khao khát được hòa nhập với nửa kia
và điều này đem lại ý nghĩa
cho cuộc sống chúng ta.
Tuy nhiên, bà ấy ít quan tâm đến lý do
meaning. tại sao chúng ta yêu mà lại thích thú hơn với

việc làm thế nào để yêu thương tốt hơn.

However, she was less concerned with
why Bà ấy thấy rằng vấn đề với

we love and more interested in how we tình yêu truyền thống

can love better. là nó quá hấp dẫn cho đến nỗi chúng ta biến

She saw that the problem nó thành lý do duy nhất để tồn tại.

with traditional romantic love Tuy vậy, việc phụ thuộc người khác

is it can be so captivating that we are để biện minh cho sự tồn tại của mình

tempted to make it our only reason for có thể dễ dàng dẫn đến sự buồn chán
being. và trò chơi quyền lực.

Yet dependence on another Để tránh cái bẫy này, Beauvoir

to justify our existence khuyên ta nên yêu thương chân thành,

easily leads to boredom giống như bạn bè hơn, một tình bạn lớn.
and power games.
Các cặp đôi ủng hộ lẫn nhau
To avoid this trap, Beauvoir việc khám phá bản thân,

advised loving authentically which is vượt qua giới hạn bản thân,

more like a great friendship. và làm phong phú cuộc sống của họ
và cả thế giới này nữa.
Lovers support each other
in discovering themselves

reaching beyond themselves,

H
Mặc dù có thể ta không bao giờ biết
and enriching their lives tại sao mình lại yêu ai đó,
and the world together.
nhưng ta chắc rằng
đó là vòng quay cảm xúc.
H Ta cảm thấy sợ và thấy hưng phấn.
Though we might never know why
we fall in love, Nó làm ta đau khổ

we can be certain that và giúp ta thăng hoa tâm hồn.

it'll be an emotional roller coaster ride.
Có thể ta đánh mất chính mình.
It's scary and exhilarating.
Và có thể tìm được chính mình.
It makes us suffer and
Tình yêu có thể làm ta đau lòng
makes us soar.
 hay cũng có thể
Maybe we lose ourselves. đó là điều tuyệt vời nhất trong đời.

Maybe we find ourselves. Bạn có dám tìm hiểu không?

It might be heartbreaking or

it might just be
the best thing in life.

Will you dare to find out?

Why are some people left-handed?

If you know an older Nếu bạn quen một người lớn tuổi
left-handed person, thuận tay trái,

chances are they had to learn to write rất có thể họ đã phải học viết
or eat with their right hand. và ăn bằng tay phải.

And in many parts of the world, Ở nhiều nơi trên thế giới,

it's still common practice to force children to đó là điều bình thường khi bắt trẻ em
use their proper hand. phải sử dụng 'đúng" tay.
Even the word for “right” also Ngay cả từ "phải"
means “correct” or “good”, cũng có nghĩa là "đúng", hay "tốt",

not just in English không chỉ trong tiếng Anh,

but many other languages too. mà còn trong nhiều ngôn ngữ khác.

But if being left-handed is so wrong, Nhưng nếu thuận tay trái là sai,

Then why does it happen in the first place? vậy tại sao ngay từ đầu nó lại xuất hiện?

Today, Ngày nay,

about one tenth of the world's population are 1/10 dân số thế giới thuận tay trái.
left-handed.
Archaeological evidence shows that it's Các chứng tích khảo cổ
been that way for as long as cho thấy điều này đã có sẵn

five hundred thousand years từ 500.000 năm trước,

with about 10% of human remains với khoảng 10% hài cốt để lại

showing the associated differences in cho thấy những khác biệt

arm length and bone density and some về độ dài cánh tay và mật độ xương,

ancient tools and artifacts showing và các công cụ cổ đại và đồ thủ công
evidence of left hand use. thể hiện bằng chứng về việc thuận tay trái.

And despite what many may think, Và bất kể bạn nghĩ như thế nào,
handedness is not a choice. bạn không thể lựa chọn tay thuận

It can be predicted even before birth, Nó có thể được dự đoán trước khi sinh,
based on the fetuses position in the womb. dựa trên tư thế bào thai trong bụng mẹ.

So if handedness is inborn, Vậy nếu tay thuận là bẩm sinh

does that mean it's genetic? thì liệu nó có di truyền?

Well yes and no. À, có và không.

Identical twins who have the same genes Song sinh đồng trứng, tuy cùng 1 bộ gene,
can have different dominant hands. có thể có tay thuận khác nhau.

In fact, this happens as often as it does Thực tế, xác suất này cũng tương đương
with any other sibling pair. với các cặp anh chị em khác.

But the chances of being right or left-handed Nhưng xác suất thuận tay phải hay trái

are determined by the handedness of được xác định bởi

your parents tay thuận của bố mẹ

in surprisingly consistent ratios. với tỉ lệ cố định đáng kinh ngạc.

If your father was left-handed Nếu bố thuận tay trái

but your mother was right-handed, nhưng mẹ lại thuận tay phải,

you have a 17% chance of being born bạn sẽ có xác suất 17%

left-handed while to righties will have thuận tay trái, trong khi cả hai đều thuận tay

a left-handed child only 10% of the time. phải thì con cái có 10% thuận tay trái.

Handedness seems to be determined by Việc thuận tay nào

a roll of the dice but the odds are set by có lẽ là ngẫu nhiên nhưng xác suất
your genes. lại quy định bởi bộ gene.

All of this implies Tất cả những điều này ám chỉ rằng

there's a reason that evolution has produced có lý do đằng sau việc quá trình tiến hóa đã tạo ra phần
this small proportion of lefties and thiểu số người thuận tay trái,

maintained it over the course of và duy trì tỷ lệ này qua hàng

millennia. thiên niên kỉ.

And while there have been several theories Và dù có nhiều thuyết

attempting to explain cố gắng giải thích

why handedness exists in the first place nguyên nhân tồn tại của tay thuận

or why most people are right-handed. hay tại sao đa số lại thuận tay phải.

A recent mathematical model suggests that Một mô hình toán học gần đây chỉ ra

the actual ratio reflects a balance tỷ lệ này phản ánh sự cân bằng

between competitive and cooperative giữa sức ép cạnh tranh và tương tác
pressures on human evolution. lên quá trình tiến hóa ở loài người.

The benefits of being left-handed are Lợi thế của việc thuận tay trái

clearest in activities involving an thể hiện rõ nhất trong các hoạt động
opponent like combat or competitive mang tính đối kháng, như trong các trận đánh

sports. hay thi đấu thể thao.

For example, about 50% of top hitters in Ví dụ, khoảng 50% cầu thủ đánh bóng chày
baseball have been left-handed. hàng đầu đều thuận tay trái.

Why? Tại sao?

Think of it as a surprise advantage. Hãy xem nó như một lợi thế bất ngờ.

Because lefties are a minority to begin with Vì người thuận tay trái là thiểu số,

both right-handed and left-handed competitors nên cả người thuận tay phải
will spend lẫn người thuận tay trái
most of their time in countering and đều sẽ dành hầu hết thời gian đối kháng

practicing against righties. và luyện tập chống người thuận tay phải.

So when the two faced each other, Nên khi họ đối mặt với nhau,

the left-hander will be better prepared against người thuận tay trái đã được chuẩn bị tốt
this right-handed opponent, để đấu với đối thủ thuận tay phải,

while the righty will be trong khi người thuận tay phải
thrown off. sẽ trở nên lúng túng.

This fighting hypothesis, Thuyết đối kháng này,

where an imbalance in the population nơi tỷ lệ dân số chênh lệch

results in an advantage for đã tạo nên lợi thế cho

left-handed fighters or athletes các đối thủ thuận tay trái,

is an example of negative frequency là ví dụ cho thuyết chọn lọc

dependent selection . dựa trên tần số nghịch biến.

But according to the principles of evolution, Nhưng theo nguyên tắc tiến hóa,

groups that have a relative advantage những nhóm có lợi thế tương đối

tend to grow until có khuynh hướng phát triển tới khi

that advantage disappears. lợi thế này biến mất.

If people were only fighting and competing Nếu con người chỉ chiến đấu và cạnh tranh
throughout human evolution, trong suốt quá trình tiến hóa,

natural selection would chọn lọc tự nhiên sẽ để

lead to more lefties being the ones that người thuận tay trái có lợi thế phát triển

made it until there were so many of them đến khi có quá nhiều người,

that it was no longer a rare asset. và lợi thế đó không còn hiếm nữa.

So in a purely competitive world, Vậy, trong một thế giới đầy cạnh tranh,

50% of the population would be left-handed. 50% dân số sẽ thuận tay trái.

But human evolution has been shaped by Nhưng quá trình tiến hóa của loài người
cooperation as well as competition and còn có sự tương tác, cũng như cạnh tranh

cooperative pressure pushes handedness và sức ép tương tác đẩy sự phân bố tay thuận theo hướng
distribution in the opposite direction. ngược lại.

In golf where performance Khi chơi golf, thành tích

doesn't depend on the opponent, không phụ thuộc vào đối thủ,
only 4% of top players chỉ có 4% người chơi hàng đầu
are left-handed, thuận tay trái,
an example of the wider phenomenon một ví dụ rộng hơn cho hiện tượng
of tool sharing. chia sẻ công cụ phổ biến.

Just as young potential golfers can more Cũng như những tay golf trẻ tiềm năng

easily find a set of dễ dàng tìm thấy bộ gậy

right-handed clubs. cho người thuận tay phải hơn.

Many of the important instruments Nhiều công cụ quan trọng

that have shaped society đã định hình xã hội

were designed for the đã được thiết kế cho số đông

right-handed majority. người thuận tay phải.

Because lefties Bởi vì người thuận tay trái

are worse at using these tools and sử dụng những công cụ này kém hơn,

suffer from higher accident rates, và tỉ lệ mắc lỗi cao hơn,

they would be less successful in a purely họ thường ít thành công hơn

cooperative world trong một thế giới tương tác,

eventually disappearing from the population. và cuối cùng sẽ biến mất khỏi dân số.

So by correctly predicting Vì vậy, bằng cách dự đoán

the distribution of chính xác tỷ lệ

left-handed people in the general population người thuận tay trái trong dân số,

as well as matching data from đồng thời đối chiếu dữ liệu

various sports, từ nhiều môn thể thao,

the model indicates that mô hình này cho thấy

the persistence of lefties tỷ lệ người thuận tay trái tồn tại

as a small but stable minority tuy nhỏ nhưng ổn định

reflects an equilibrium phản ánh một trạng thái cân bằng

that comes from là kết quả của quá trình

competitive and cooperative effects cạnh tranh và tương tác

playing out simultaneously over time. liên tục qua thời gian.

And the most intriguing thing is what the Và điều thú vị nhất ở đây

numbers can tell us about là việc những con số này nói lên điều gì
various populations về sự đa dạng dân số.

from the skewed distribution of podna s' in từ sự phân bố bất đối xứng về chân thuận
cooperative animals ở các loài thú có tính tương tác,
to the slightly larger percentage of lefties in tới tỉ lệ người thuận tay trái có xu hướng tăng nhẹ
trong xã hội săn bắn hái lượm cạnh tranh,
competitive hunter-gatherer societies.
Chúng ta có thể tìm thấy đáp án
We may even find that the answers to some
cho những khúc mắc về tiến hóa loài người
puzzles of early human evolution are
ngay trong bàn tay chúng ta.
already in our hands.

Cell vs. virus: A battle for health

You're in line at the grocery store when, uh oh,
someone sneezes on you.
The cold virus is sucked inside your lungs
and lands on a cell on your airway lining.
Bạn đang xếp hàng ở cửa hàng thuốc, khi mà, ôi
không,
ai đó hắt hơi vào người bạn.
Virus cảm rơi vào trong phổi
và đáp xuống tế bào niêm mạc đường hô hấp

Every living thing on Earth is made of

cells, Mọi vật sống trên Trái đất đều được cấu tạo từ tế bào,

from the smallest one-celled bacteria từ vi khuẩn đơn bào nhỏ nhất

to the giant blue whale to you. đến cá voi khổng lồ, và cả bạn nữa.
Each cell in your body is surrounded by a cell
membrane,
a thick flexible layer made of fats and proteins,
that surrounds and protects the inner
components.
It's semipermeable,
meaning that it lets something pass in and out
but blocks others.
The cell membrane is covered with tiny
projections.
They all have functions,
like helping cells adhere to their neighbors
or binding to nutrients the cell will need.
Animal and plant cells have cell membranes.
Only plant cells have a cell wall,
which is made of rigid cellulose that gives the
plant structure.
The virus cell that was sneezed into your lungs
is sneaky.
Pretending to be a friend,
it attaches to a projection on the cell
membrane,
and the cell brings it through the cell membrane
and inside.
When the virus gets through,
the cell recognizes its mistake.
“An enemy is inside!”
Special enzymes arrive at the scene
and chop the virus to pieces.
They then send one of the pieces back
Mỗi tế bào trong cơ thể được bao bọc bởi màng tế
bào,
một lớp dày linh hoạt làm từ chất béo và chất đạm,
cũng là lớp màng bao bọc và bảo vệ các bộ phận bên
trong.
Là chất bán thấm,
nó cho phép một số chất ra vào
nhưng chặn một số khác.
Màng tế bào có những chỗ lồi
Những chỗ lòi này có nhiều chức năng như
giúp tế bào gắn chặt với những tế bào xung quanh,
hay giữ lại chất dinh dưỡng mà tế bào cần.
Tế bào động thực vật đều có màng.
Nhưng chỉ tế bào thực vật mới có thành tế bào,
được làm từ xen-lu-lô cứng tạo nên cấu trúc thực vật.
Tế bào virus, qua hắt hơi, đi vào phổi một cách lén lút.
Giả vờ là một người bạn,
chúng gắn vào phần lồi trên màng tế bào,
và tế bào cứ thế đưa nó vào bên trong.
Khi virus vào trót lọt,
tế bào nhận ra sự bất ổn.
“Kẻ thù đã xâm nhập!”
Những en-zim đặc biệt có mặt ngay lập tức
và băm con virus thành trăm mảnh.
Sau đó, chúng chuyển một mảnh
qua màng tế bào,
through the cell membrane, để cảnh báo những tế bào bên cạnh

where the cell displays it to warn neighboring

cells về kẻ xâm lăng.

about the invader. Một tế bào gần đó thấy lời cảnh báo

A nearby cell sees the warning lập tức bắt tay hành động.

and immediately goes into action. Nó cần tạo ra kháng thể,

It needs to make antibodies, loại protein sẽ tấn công và tiêu diệt

proteins that will attack and kill virus xâm lược.

the invading virus. Quá trình này bắt đầu ở phần nhân.

This process starts in the nucleus. Nhân tế bào chứa ADN,

The nucleus contains our DNA, kế hoạch hành động để tạo ra mọi thứ,

the blueprint that tells our cells how to make

everything mà cơ thể cần để hoạt động.

our bodies need to function. Một phần ADN chứa những chỉ dẫn

A certain section of our DNA contains

instructions cho tế bào tạo ra kháng thể.

that tell our cells how to make antibodies. En-zim trong nhân tìm ra vị trí đúng của ADN,

Enzymes in the nucleus find the right section of

DNA, rồi tạo bản sao những chỉ dẫn này,

then create a copy of these instructions, được gọi là ARN thông tin.

called messenger RNA. ARN thông tin rời nhân tế bảo để thực hiện nhiệm vụ.

The messenger RNA leaves the nucleus to di chuyển đến ri-bô-xôm

carry out its orders.
Có thể có đến 10 triệu ri-bô-xôm
The messenger RNA travels to a ribosome.

There can be as many as 10 million ribosomes trong tế bào con người,

in a human cell, rải rác dọc theo một cấu trúc hình ruy băng

all studded along a ribbon-like structure gọi là màng nội chất.

called the endoplasmic reticulum. Ri-bô-xôm này đọc chỉ dẫn từ nhân tế bào,

This ribosome reads the instructions from the

nối các amino axit lại với nhau từng chiếc một
nucleus.
tạo một protein kháng thể để chiến đấu với virus.
It takes amino acids and links them together
one by one Nhưng trước đó,

creating an antibody protein that will go fight the kháng thể cần tách khỏi tế bào.
virus.
Kháng thể tiến đến bộ máy gôn gi.
But before it can do that,
Ở đây, nó được đóng gói để chuyển ra ngoài tế bào.
the antibody needs to leave the cell.

The antibody heads to the golgi apparatus. Được bao bọc bởi một bong bóng có chất liệu như
màng tế bào,
Here, it's packed up for delivery outside the cell.
bộ máy gôn gi điều hướng các kháng thể,

Enclosed in a bubble made of the same

material as the cell membrane, đi ra ngoài màng tế bào.

the golgi apparatus also gives the antibody Khi đến nơi,
directions,
bong bóng bao quanh kháng thể hợp với màng tế bào.
telling it how to get to the edge of the cell.
Tế bào đẩy kháng thể ra ngoài,
When it gets there,
và kháng thể bắt đầu theo dõi virus.
the bubble surrounding the antibody fuses to
the cell membrane. Những bong bóng còn lại bị phân huỷ

The cell ejects the antibody, bởi lizôxôm của tế bào

and it heads out to track down the virus. những mảnh đó được tái chế hết lần này đến lần khác.

The leftover bubble will be broken down Để làm việc này, tế bào lấy năng lượng từ đâu ?

by the cell's lysosomes Từ những cuộn ti thể.

and its pieces recycled over and over again. Để tạo ra năng lượng, ti thể lấy oxi

Where did the cell get the energy to do all this? đó là lý do tại sao ta hô hấp lấy oxi,

That's the roll of the mitochondria. và tiếp electron từ thức ăn

To make energy, the mitochondria takes để tạo các phân tử nước.

oxygen,
Quá trình đó tạo ra phân tử năng lượng cao,
this is the only reason we breathe it,

and adds electrons from the food we eat được gọi là ATP. Tế bào dùng ATP tạo năng lượng cho
mọi hoạt động.
to make water molecules.
 Tế bào thực vật tạo năng lượng theo một cách khác.
That process also creates a high energy
molecule, Chúng có lục lạp

called ATP which the cell uses to power all of its lục lạp hợp nhất CO2 và nước
parts.
cùng với năng lượng mặt trời
Plant cells make energy a different way.
để tạo oxi và đường,

They have chloroplasts một dạng năng lượng hóa học.

that combine carbon dioxide and water Tất cả các bộ phận của tế bào làm việc cùng nhau

with light energy from the sun để mọi thứ vận hành trôi chảy,

to create oxygen and sugar,
a form of chemical energy.
All the parts of a cell have to work together
và tất cả các tế bào trong cơ thể bạn phải làm việc
cùng nhau
để giúp bạn duy trì hoạt động sống.
Việc này cần rất nhiều tế bào.

to keep things running smoothly, Theo các nhà khoa học, có tổng cộng khoảng 37 nghìn
tỉ tế bào.
and all the cells of your body have to work
together

to keep you running smoothly.

That's a whole lot of cells.

Scientists think there are about 37 trillion of

them.
 Do animals have language?

All animals communicate. Tất cả động vật đều giao tiếp.

Crabs wave their claws at each other to signal Một chú cua vẫy càng đang truyền thông điệp cho
that they're healthy đồng loại rằng chúng khỏe mạnh

and ready to mate. và sẵn sàng giao phối.

Cuttlefish use pigmented skin cells called Mực sử dụng các tế bào sắc tố trên da gọi là
chromatophores chromatophores

to create patterns on their skin that act as để thay đổi màu sắc da, tạo thành một lớp ngụy trang
camouflage
hoặc để cảnh báo đổi thủ.
or warnings to rivals.
Ong có thể thực hiện các vũ điệu phức tạp
Honeybees perform complex dances
để cho các con ong khác biết được vị trí và chất lượng
to let other bees know the location and quality of của nguồn thức ăn.
a food source.
Tất cả các loài động vật đều có hệ thống giao tiếp ấn
All of these animals have impressive tượng,
communication systems,
nhưng liệu chúng có được coi là có ngôn ngữ không?
but do they have language?
Để trả lời câu hỏi đó

To answer that question, chúng ta có thể xem xét 4 tiêu chí thường dùng để

we can look at four specific qualities that are
often associated with language:
discreteness,
grammar,
productivity,
and displacement.
Discreteness means that there is a set of
individual units,
such as sounds or words,
that can be combined to communicate new
ideas,
like a set of refrigerator poetry magnets you can
rearrange
to create different phrases.
Grammar provides a system of rules
that tells you how to combine those individual
units.
Productivity is the ability to use language
to create an infinite number of messages.
And displacement is the ability to talk about
things
that aren't right in front of you,
such as past, future, or fictional events.
So, does animal communication exhibit any of
these qualities?
For crabs and cuttlefish, the answer is no.
They don't combine their signals in creative
ways.
Those signals also don't have to be in a
định nghĩa ngôn ngữ:
tính riêng biệt,
ngữ pháp,
hiệu suất,
và cuối cùng là sự thay thế.
Tính riêng biệt có nghĩa rằng có một tập hợp các đơn
vị riêng lẻ,
như là âm thanh hay từ,
mà có thể kết hợp để truyền đạt ý tưởng mới,
giống như tập hợp nam châm thơ dùng trên tủ lạnh mà
bạn có thể sắp xếp lại
để tạo ra các cụm từ khác nhau.
Ngữ pháp cung cấp một hệ thống các quy tắc
cho bạn biết cách kết hợp các đơn vị riêng lẻ đó.
Hiệu suất là khả năng sử dụng ngôn ngữ
để tạo ra số lượng vô hạn các thông điệp khác.
Và "sự thay thế" là khả năng nói về những thứ
trìu tượng, không hiện diện
như là quá khứ, tương lai, hoặc những sự kiện hư cấu
Vậy, giao tiếp ở động vật có thể hiện những tiêu chí
này không?
Đối với cua và mực, câu trả lời là không.
Chúng không kết hợp những tín hiệu của mình một
cách sáng tạo.
Những tín hiệu đó thậm chí không có sự sắp xếp ngữ
pháp,
và chúng chỉ truyền đạt thông tin về trạng thái hiện tại,
như, "Tôi khỏe", hoặc "Tôi có chất độc".
grammatical order,
and they only communicate current conditions,
like, "I am healthy," or "I am poisonous."
But some animals actually do display some of
these properties.
Bees use the moves, angle, duration, and
intensity of their waggle dance
to describe the location and richness of a food
source.
That source is outside the hive,
so they exhibit the property of displacement.
They share that language trait with prairie dogs,
which live in towns of thousands,
and are hunted by coyotes, hawks, badgers,
snakes, and humans.
Their alarms calls indicate the predator's size,
shape, speed,
and, even for human predators, what the person
is wearing
and if he's carrying a gun.
Great apes, like chimps and gorillas, are great
communicators, too.
Some have even learned a modified sign
language.
A chimpanzee named Washoe demonstrated
discreteness
by combining multiple signs into original
phrases,
like, "Please open. Hurry."
Coco, a female gorilla who understands more
than 1000 signs,
and around 2000 words of spoken English
Nhưng vài loài động vật thực sự có những đặc tính
nói trên [về ngôn ngữ]
Ong sử dụng các chuyển động, góc độ, độ dài và
cường độ của điệu nhảy
để miêu tả địa điểm và lượng thức ăn.
Nguồn thức ăn đó ở ngoài tổ,
tức là chúng thể hiện "tính thay thế".
Chúng có những đặc điểm về ngôn ngữ như loài sóc
chó,
sống tụ tập thành bầy đàn hàng nghìn con,
và dễ bị săn bắt bởi chó sói Bắc Mỹ, diều hâu, lửng,
rắn và con người.
Tiếng kêu cảnh báo của chúng cung cấp thông tin về
kích cỡ, hình dáng, tốc độ của kẻ săn mồi,
và, trong trường hợp kẻ săn mồi là người, thậm chí
người thợ săn đang mặc gì
và người đó có mang súng hay không.
Những loài vượn lớn, như tinh tinh và khỉ đột, cũng có
thể giao tiếp rất tốt.
Một vài con thậm chí học được ngôn ngữ kí hiệu.
Một con tinh tinh tên là Washoe thể hiện được "tính
riêng biệt"
bằng cách kết hợp nhiều dấu hiệu tạo thành một cụm
từ
như, "Làm ơn mở ra. Nhanh lên"
Coco, một con khỉ đột cái, hiểu được hơn 1000 dấu
hiệu
và gần 2000 từ tiếng Anh.
như là nhắc đến một con mèo yêu quý đã chết.
Làm được điều đó, nó biểu hiện tính "thay thế",
Mặc dù cũng cần chú ý rằng 2 con khỉ trong những ví
dụ này
referred to a beloved kitten that had died.
In doing so, she displayed displacement,
though it's worth noting that the apes in both of
these examples
were using a human communication system,
not one that appeared naturally in the wild.
There are many other examples of
sophisticated animal communication,
such as in dolphins,
which use whistles to identify age, location,
names, and gender.
They can also understand some grammar
in a gestural language researchers use to
communicate with them.
However, grammar is not seen in the dolphin's
natural communication.
While these communication systems
may have some of the qualities of language
we've identified,
none display all four.
Even Washoe and Coco's impressive abilities
are still outpaced
by the language skills of most three-year-old
humans.
And animals' topics of conversation are usually
limited.
Bees talk about food,
prairie dogs talk about predators,
and crabs talk about themselves.
Human language stands alone
đã sử dụng hệ thống ngôn ngữ của con người
không phải một hệ thống có trong tự nhiên.
Có rất nhiều ví dụ khác về giao tiếp ở động vật có độ
phức tạp cao,
như là cá heo,
sử dụng tiếng huýt để xác định tuổi, vị trí, tên và giới
tính.
Chúng có thể một ít ngữ pháp
trong ngôn ngữ cử chỉ mà các nhà nghiên cứu dùng
để giao tiếp với chúng.
Tuy nhiên, ngữ pháp dường như không có khi chúng
giao tiếp với đồng loại.
Những hệ thống giao tiếp này
có thể có vài tiêu chí của ngôn ngữ mà chúng ta đã
xác định ở trên,
nhưng không có cái nào có cả bốn tiêu chí.
Thậm chí cả khả năng đáng ngạc nhiên của Washoe
và Coco vẫn bị vượt qua
bởi kĩ năng ngôn ngữ của hầu hết những đứa trẻ ba
tuổi,
Và các chủ đề và giao tiếp của động vật thường có
giới hạn.
Ong nói về thức ăn,
sóc chó nói về kẻ săn mồi,
cua nói về bản thân chúng.
Ngôn ngữ của con người độc nhất
bởi sự kết hợp mạnh mẽ của ngữ pháp và hiệu suất,
bên cạnh sự riêng biệt và tính thay thế.
Não người có thể sử dụng các yếu tố có hạn
để tạo ra vô hạn các thông điệp.
Chúng ta có thể tạo ra và hiểu những câu phức tạp,
due to the powerful combination of grammar and
productivity, cũng như những từ chưa được dùng bao giờ.

on top of discreteness and displacement.

The human brain can take a finite number of
elements
and create an infinite number of messages.
We can craft and understand complex
sentences,
as well as words that have never been spoken
before.
We can use language to communicate about an
endless range of subjects,
talk about imaginary things,
and even lie.
Chúng ta có thể sử dụng ngôn ngữ trao đổi về vô hạn
các chủ để,
nói về những điều tưởng tượng,
thậm chí nói dối.
Nghiên cứu tiếp tục tiết lộ nhiều điều về giao tiếp ở
động vật.
Có thể sau này chúng ta sẽ phát hiện ngôn ngữ của
con người và động vật
không hoàn toàn khác biệt mà tồn tại trên một phổ
liên tục.
Dù sao thì chúng ta đều là động vật mà.

Research continues to reveal more and more

about animal communication.

It may turn out that human language and animal

communication

aren't entirely different but exist on a

continuum.

After all, we are all animals.

 The world’s most mysterious book
Deep inside Yale University's Beinecke Rare
Book and Manuscript Library
lies the only copy of a 240-page tome.
Recently carbon dated to around 1420,
its vellum pages features looping handwriting
and hand-drawn images seemingly stolen from a
dream.
Real and imaginary plants,
floating castles,
bathing women,
astrology diagrams,
zodiac rings,
and suns and moons with faces accompany the
text.
This 24x16 centimeter book is called the Voynich
Nằm sâu trong Thư viện Sách và Bản thảo quý hiếm
Beinecke tại Trường Đại học Yale
là bản lưu duy nhất của một cuốn sách 240 trang.
Phương pháp định tuổi bằng cacbon xác định [thời
gian ra đời của cuốn sách] khoảng năm 1420,
những trang giấy giả da với dòng chữ viết tay lặp lại
và hình vẽ bằng tay có vẻ như đánh cắp từ một giấc
mơ.
Những loài cây thật và tưởng tượng,
những lâu đài trôi nổi,
những người phụ nữ đang tắm,
các biểu đồ chiêm tinh học,
các vòng tròn cung hoàng đạo,
và các mặt trăng và mặt trời có khuôn mặt đi kèm chữ
viết.
Cuốn sách khổ 24x16 centimet này được gọi là Bản
thảo Voynich,
manuscript,
and it's one of history's biggest unsolved
mysteries.
The reason why?
No one can figure out what it says.
The name comes from Wilfrid Voynich,
a Polish bookseller who came across the
document at a Jesuit college
in Italy in 1912.
He was puzzled.
Who wrote it?
Where was it made?
What do these bizarre words and vibrant
drawings represent?
What secrets do its pages contain?
He purchased the manuscript from the cash-
strapped priest at the college,
and eventually brought it to the U.S.,
where experts have continued to puzzle over it
for more than a century.
Cryptologists say the writing has all the
characteristics of a real language,
just one that no one's ever seen before.
What makes it seem real is that in actual
languages,
letters and groups of letters appear with
consistent frequencies,
and the language in the Voynich manuscript
has patterns you wouldn't find from a random
letter generator.
Other than that, we know little more than what we
can see.
và nó là một trong những bí ẩn lớn nhất chưa có lời
giải trong lịch sử.
Vì sao vậy?
Không ai có thể hiểu được nó nói điều gì.
Cái tên xuất phát từ Wilfrid Voynich,
một người bán sách ở xứ Ba Lan bắt gặp tài liệu ở
một trường đại học Dòng Đức chúa Giê-su
tại Ý vào năm 1912
Ông đã bối rối.
Ai đã viết nó?
Nó được viết ra ở đâu?
Những từ ngữ kỳ lạ và hình vẽ sống động này đại
diện cho cái gì?
Những trang sách chứa đựng bí mật gì?
Ông ấy đã mua bản thảo từ các linh mục thiếu tiền ở
ngôi trường này,
và sau cùng thì đưa nó tới Mỹ,
nơi mà các chuyên gia tiếp tục bị bối rối trong suốt
hơn một thế kỷ.
Các chuyên gia giải mã nói rằng chữ viết có tất cả
đặc điểm của một ngôn ngữ thực sự,
chỉ có điều đó là loại chưa ai từng thấy trước đây.
Điều làm nó có vẻ chân thật là trong các ngôn ngữ
thực thụ,
các chữ cái và nhóm chữ cái xuất hiện với tần suất
không đổi,
và ngôn ngữ trong bản thảo Voynich
có quy luật mà bạn không thể tạo từ một chương trình
tạo ký tự ngẫu nhiên.
Ngoài ra, chúng ta không biết thêm nhiều hơn những
gì quan sát được.
Các chữ cái khác nhau về bút pháp và chiều cao.
Một vài được mượn từ kiểu viết khác, nhưng rất nhiều

The letters are varied in style and height.
Some are borrowed from other scripts, but many
are unique.
The taller letters have been named “gallows
characters”.
The manuscript is highly decorated throughout
with scroll-like embellishments.
It appears to be written by two or more hands,
with the painting done by yet another party.
Over the years, three main theories about the
manuscript's text have emerged.
The first is that it's written in cypher,
a secret code deliberately designed to hide
secret meaning.
The second is that the document is a hoax
written in gibberish to make money off a gullible
buyer.
Some speculate the author was a medieval con
man.
Others, that it was Voynich himself.
The third theory is that the manuscript is written
in an actual language,
but in an unknown script.
Perhaps medieval scholars were attempting to
create an alphabet
for a language that was spoken but not yet
written.
In that case, the Voynich manuscript might be
like the rongorongo script
chữ cái là độc nhất.
Những chữ cái cao hơn được gọi là các “ký tự giá
treo”.
Khắp bản thảo được trang trí cẩn thận
với các hình giống cuộn giấy.
Có vẻ như nó được viết bởi hai người hoặc nhiều hơn,
và những bức vẽ được làm bởi một bên khác nữa.
Qua nhiều năm, ba giả thuyết chính về phần văn bản
của bản thảo đã xuất hiện.
Giả thuyết đầu là nó được viết bằng mật mã,
một mật mã bí mật được thiết kế có chủ ý để giấu ý
nghĩa bí mật.
Giả thuyết thứ hai là bản thảo là một trò lừa đảo
được viết không có ý nghĩa gì để lừa tiền từ một người
mua cả tin.
Có vài nghi ngờ tác giả là một kẻ bịp bợm thời trung
cổ.
Một vài người khác thì cho đó chính là Voynich.
Giả thuyết thứ ba là bản thảo được viết bởi một ngôn
ngữ thực thụ,
nhưng là loại ngôn ngữ chưa được biết tới.
Có lẽ các học giả thời Trung cổ đang cố tạo ra một
bảng chữ cái
cho một loại ngôn ngữ nói nhưng chưa được viết.
Trong trường hợp đó, bản thảo Voynich có lẽ giống
như bản thảo Rongorongo
được tạo ra trên đảo Phục sinh,
giờ không thể đọc nổi sau khi nền văn hóa tạo ra nó
sụp đổ.
Dù không ai có thể đọc nổi bản thảo Voynich,
invented on Easter Island,
now unreadable after the culture that made it
collapsed.
Though no one can read the Voynich manuscript,
that hasn't stopped people from guessing what it
might say.
Those who believe the manuscript was an
attempt to create
a new form of written language
speculate that it might be an encyclopedia
containing the knowledge of the culture that
produced it.
Others believe it was written by the 13th century
philosopher Roger Bacon,
who attempted to understand the universal laws
of grammar,
or in the 16th century by the Elizabethan mystic
John Dee,
who practiced alchemy and divination.
More fringe theories that the book was written by
a coven of Italian witches,
or even by Martians.
After 100 years of frustration,
scientists have recently shed a little light on the
mystery.
The first breakthrough was the carbon dating.
Also, contemporary historians have traced the
provenance of the manuscript
back through Rome and Prague to as early as
1612,
when it was perhaps passed from Holy Roman
Emperor Rudolf II
điều đó không ngăn mọi người đoán ý nghĩa của nó.
Những người tin vào bản thảo là nỗ lực để tạo ra
một loại ngôn ngữ viết mới
suy đoán nó có thể là một cuốn Bách khoa toàn thư
chứa những kiến thức của nền văn hóa tạo ra nó.
Những người khác tin nó được viết bởi nhà triết học
thế kỷ 13 Roger Bacon,
người cố gắng hiểu những định luật phổ quát của ngữ
pháp,
hoặc ở thế kỷ 16 bởi nhà thần bí thuộc triều Elizabeth
John Dee,
chuyên gia giả kim thuật và bói toán.
Những giả thuyết là quyển sách được viết bởi một
nhóm phù thủy người Ý,
hoặc thậm chí bởi những người trên Sao Hỏa.
Sau 100 năm thất vọng,
các nhà khoa học gần đây đã làm sáng tỏ một chút
về bí ẩn.
Bước đột phá đầu tiên là phương pháp định tuổi bằng
cacbon.
Đồng thời, các nhà khoa học đương đại đã tìm ra
nguồn gốc của bản thảo
quay trở về thời Rome và Prague đến đầu năm 1612,
khi nó có lẽ được truyền từ Hoàng đế của đế quốc La
Mã Rudolf II
cho bác sĩ của mình, Jacobus Sinapius.
Ngoài những sự đột phá lịch sử này,
các nhà nghiên cứu ngôn ngữ gần đây đã đề xuất một
nhận dạng tạm thời
của một vài lời trong bản thảo.
Có thể các chữ cái bên cạnh bảy ngôi sao đánh vần là
Tauran,
to his physician, Jacobus Sinapius. một cái tên cho sao Kim Ngưu,

In addition to these historical breakthroughs, một chòm sao gồm bảy ngôi sao gọi là chòm sao
Pleiades?
linguistic researchers recently proposed the
provisional identification Có thể từ này có nghĩa là Centaurun cho cây
Centauria trong bức ảnh?
of a few of the manuscript's words.
Có thể, nhưng tiến độ đang khá chậm.
Could the letters beside these seven stars spell
Tauran,
Nếu ta có thể phá được mã của nó, ta sẽ tìm được gì?
a name for Taurus,
Nhât ký giấc mơ của nhà vẽ tranh minh họa thế kỷ 15?
a constellation that includes the seven stars
called the Pleiades? Một đống thứ vô nghĩa?

Could this word be Centaurun for the Centaurea Hay thông tin thất lạc về nền văn hóa bị lãng quên?
plant in the picture?
Bạn nghĩ nó là gì?
Perhaps, but progress is slow.

If we can crack its code, what might we find?

The dream journal of a 15th-century illustrator?

A bunch of nonsense?

Or the lost knowledge of a forgotten culture?

What do you think it is?

 Will we ever be able to teleport?

Is teleportation possible? Dịch chuyển tức thời liệu có khả thi?

Could a baseball transform into something like a Liệu ta có thể biến quả bóng chày thành một dạng
radio wave, sóng vô tuyến,

travel through buildings, truyền qua các toà nhà,

bounce around corners, luồn lách qua những vật cản,

and change back into a baseball? và quay về đúng quả bóng chày ban đầu?

Oddly enough, thanks to quantum mechanics, the Nghe hơi vô lý, nhưng nhờ vật lý lượng tử, câu trả
answer might actually be yes. lời sẽ là có,

Sort of. Ở vài khía cạnh.

Here's the trick. Mẹo nằm ở đây.

The baseball itself couldn't be sent by radio, Bản thân quả bóng không thể được gửi đi dưới dạng
sóng,

but all the information about it could. nhưng thông tin về nó thì có thể.

In quantum physics, atoms and electrons Trong vật lý lượng tử, các nguyên tử và electron
 được giải nghĩa bởi một tập hợp các đại lượng
are interpreted as a collection of distinct riêng biệt,
properties,
chẳng hạn như vị trí,
for example, position,
mômen (động lượng),
momentum,
và spin (hướng quay) riêng.
and intrinsic spin.
Giá trị các đại lượng này định nghĩa nên hạt đó,
The values of these properties configure the
particle, gọi là trạng thái lượng tử của từng hạt.

giving it a quantum state identity. Nếu hai electron có trạng thái lượng tử như nhau

If two electrons have the same quantum state, thì chúng sẽ là một hạt.

they're identical. Nói cách khác, quả bóng chày là tập hợp rất nhiều
trạng thái lượng tử
In a literal sense, our baseball is defined by a
collective quantum state của những nguyên tử cấu tạo nên nó.

resulting from its many atoms. Nếu ta đọc được thông tin về trạng thái lượng tử của
nó ở Boston
If this quantum state information could be read in
Boston và gửi nó đi khắp nơi,

and sent around the world, thông tin đó sẽ được tái tạo lại ở các nguyên tử có
cùng tính chất hoá học
atoms for the same chemical elements could have
this information tại Bangalore,

imprinted on them in Bangalore chúng được tái tạo và lắp ghép cẩn thận

and be carefully directed to assemble, và trở thành quả bóng giống hệt.

becoming the exact same baseball. Nhưng có một vấn đề.

There's a wrinkle though. Không dễ để đo đạc trạng thái lượng tử.

Quantum states aren't so easy to measure. Nguyên lý bất định Heisenberg trong vật lý lượng tử

The uncertainty principle in quantum physics đã chỉ ra rằng vị trí và động lượng của một hạt

không thể được đo đạc chính xác cùng lúc.

implies the position and momentum of a particle
Phương pháp đơn giản nhất để đo chính xác vị trí
can't be measured at the same time. của một electron

The simplest way to measure the exact position of đòi hỏi một photon phải va chạm với electron đó
an electron
và photon phải tới được kính hiển vi.
requires scattering a particle of light, a photon,
from it,
and collecting the light in a microscope.
But that scattering changes the momentum of the
electron in an unpredictable way.
We lose all previous information about momentum.
In a sense, quantum information is fragile.
Measuring the information changes it.
So how can we transmit something
we're not permitted to fully read without destroying Câu trả lời nằm ở hiện tượng đặc biệt mang tên
it?
The answer can be found in the strange
phenomena of quantum entanglement.
Entanglement is an old mystery from the early days và ngày nay ta vẫn chưa hiểu rõ nó.
of quantum physics
and it's still not entirely understood.
Entangling the spin of two electrons results in an
influence
that transcends distance.
Measuring the spin of the first electron
determines what spin will measure for the second,
whether the two particles are a mile or a light year
apart.
Somehow, information about the first electron's
quantum state,
called a qubit of data,
influences its partner without transmission across
the intervening space.
Einstein and his colleagues called this strange
communication
“spooky action at a distance”.
Nhưng cú va chạm làm thay đổi đột ngột động lượng
của electron.
Ta sẽ mất sạch thông tin vừa đo xong về động
lượng.
Nói cách khác, trạng thái lượng tử cực kỳ kém ổn
định.
Việc đo lường làm thay đổi thông tin.
Vậy làm thế nào để truyền thông tin khi ta không hiểu
hết bản chất của nó,
đồng thời không khiến nó bị phá huỷ?
“Vướng víu lượng tử”.
Đó là mối liên hệ kỳ bí được đặt ra ngay từ khi vật lý
lượng tử ra đời
Spin của hai electron bị "vướng" vào nhau sẽ tạo ra
tác động
vượt qua mọi khoảng cách.
Khi đã biết spin của electron thứ nhất,
ta sẽ biết ngay giá trị spin của electron thứ hai,
bất chấp việc hai hạt đó cách nhau vài cây số hay cả
năm ánh sáng.
Bằng cách nào đó, thông tin về trạng thái lượng tử
hạt thứ nhất
được tính theo đơn vị "qubit,"
ảnh hưởng tới hạt kia, nhưng không theo cách
truyền tin thông thường.
Einstein và các cộng sự của mình gọi mối liên hệ lạ
lùng này
là "tác động ma quái từ xa."
Trong khi vướng víu lượng tử giữa hai hạt
While it does seem that entanglement between two
particles
helps transfer a qubit instantaneously across the
space between them,
there's a catch.
This interaction must begin locally.
The two electrons must be entangled in close
proximity
before one of them is transported to a new site.
By itself, quantum entanglement isn't teleportation.
To complete the teleport,
we need a digital message to help interpret the
qubit at the receiving end.
Two bits of data created by measuring the first
particle.
These digital bits must be transmitted by a
classical channel
that's limited by the speed of light, radio,
microwaves, or perhaps fiberoptics.
When we measure a particle for this digital
message,
we destroy its quantum information,
which means the baseball must disappear from
Boston
for it to teleport to Bangalore.
Thanks to the uncertainty principle,
teleportation transfers the information about the
baseball
between the two cities and never duplicates it.
So in principle, we could teleport objects, even
people,
but at present, it seems unlikely we can measure
the quantum states
có vai trò trong việc ngay lập tức truyền các qubit dữ
liệu giữa chúng,
chúng cần tuân theo một quy tắc.
Tương tác đó phải xảy ra ở cự ly gần.
Hai electron phải được "vướng" nhau ở khoảng cách
gần
trước khi một trong số chúng di chuyển ra chỗ khác.
Bản thân sự vướng víu lượng tử không phải dịch
chuyển tức thời.
Để thực hiện "dịch chuyển,"
ta cần một chiếc máy giải mã để giúp đọc các qubit ở
đầu nhận.
Hai bit dữ liệu sẽ được tạo ra sau khi đọc thông tin
hạt thứ nhất.
Các bit dữ liệu thông thường này phải được truyền
đi theo cách truyền thống
và bị giới hạn bởi vận tốc ánh sáng, sóng vô tuyến
haycáp quang.
Khi tiến hành đo đạc để lấy dữ liệu số của từng hạt
ta đã phá huỷ thông tin lượng tử của nó,
điều đó có nghĩa quả bóng chày phải biến mất ở
Boston
để "dịch chuyển tức thời" tới Bangalore.
Theo nguyên lý bất định Heisenberg,
sự dịch chuyển chỉ truyền thông tin về quả bóng
chày
giữa hai địa điểm, đồng thời không hề khiến quả
bóng bị nhân đôi.
Vì vậy, theo lý thuyết, ta có thể "dịch chuyển" đồ vật,
thậm chí con người,
nhưng hiện tại, ta chưa đủ khả năng đo thông tin
lượng tử
của hàng tỷ tỷ nguyên tử trong một vật thể kích
thước lớn
of the trillion trillion or more atoms in large objects
and then recreate them elsewhere.
The complexity of this task and the energy
needed is astronomical.
For now, we can reliably teleport single electrons
and atoms,
which may lead to super-secured data encryption
for future quantum computers.
The philosophical implications of quantum
teleportation are subtle.
A teleported object doesn't exactly transport across
space
like tangible matter,
nor does it exactly transmit across space, like
intangible information.
It seems to do a little of both.
Quantum physics gives us a strange new vision
for all the matter in our universe as collections of
fragile information.
And quantum teleportation reveals new ways to
influence this fragility.
And remember, never say never.
In a little over a century,
mankind has advanced from an uncertain new
understanding
of the behavior of electrons at the atomic scale
to reliably teleporting them across a room.
What new technical mastery of such phenomena
might we have in 1,000, or even 10,000 years?
Only time and space will tell.
và tái tạo thông tin đó ở nơi khác.
Độ phức tạp cũng như năng lượng cần sử dụng là
vô cùng lớn.
Hiện nay, ta đã có khả năng dịch chuyển các
electron hoặc nguyên tử đơn lẻ,
mở đường cho khả năng bảo mật dữ liệu rất cao
của các máy tính lượng tử trong tương lai.
Về mặt triết học, dịch chuyển tức thời mang ý nghĩa
sâu xa.
Dịch chuyển tức thời không hẳn là đưa vật thể xuyên
không gian
như vật chất thông thường,
cũng không hẳn là truyền thông tin xuyên không
gian.
Nó thực hiện mỗi thứ một chút.
Vật lý lượng tử cho ta một góc nhìn mới lạ
về mọi vật chất trong vũ trụ giống như tập hợp của
các thông tin dễ biến dạng.
Dịch chuyển lượng tử cho ta những cách thức mới
để tác động lên sự mỏng manh đó.
Hãy nhớ rằng, không gì là không thể.
Chỉ trong hơn một thế kỷ,
nhân loại từ việc hiểu được tính bất định
của các electron trên quy mô lượng tử,
đã có thể dịch chuyển tức thời chúng trong một căn
phòng.
Những công nghệ mới nào tận dụng hiện tượng đó
sẽ ra đời trong 1.000, hay thậm chí 10.000 năm
nữa?
Chỉ không gian và thời gian có thể cho ta câu trả lời.
 The history of the world according to cats

On May 27th, 1941, the German battleship Ngày 27 tháng 5, 1941, chiến hạm Đức Bismarck
Bismarck sank in a fierce firefight, chìm trong cuộc chiến nảy lửa,

leaving only 118 of her 2,200 crew members chỉ 118 trong số 2.200 thuyền viên sống sót.
alive.

But when a British destroyer came to collect the Nhưng khi tàu khu trục Anh đến bắt tù binh,
prisoners,

they found an unexpected survivor - họ tìm thấy một kẻ sống sót không ngờ.

a black and white cat clinging to a floating plank. Một chú mèo đen trắng đang ôm lấy một tấm ván nổi.

For the next several months this cat hunted rats Trong vài tháng tiếp theo, con mèo này săn chuột và
and raised British morale - tăng nhuệ khí cho binh lính Anh.

until a sudden torpedo strike shattered the hull Cho đến khi quả ngư lôi bất ngờ lao tới, làm vỡ thân
and sank the ship. tàu và đánh chìm tàu.

But, miraculously, not the cat. Nhưng, thần kì là chú mèo thì không.

Nicknamed Unsinkable Sam, Được mệnh danh "Sam không-thể-bị-đánh-chìm,"

chú mèo tới Gibraltar với đội giải cứu

he rode to Gibraltar with the rescued crew
và làm mèo trên tàu cho ba thuyền nữa.
and served as a ship cat on three more vessels –
one of which also sank - before retiring to the
Belfast Home for Sailors.
Many may not think of cats as serviceable sailors,
or cooperative companions of any kind.
But cats have been working alongside humans for
thousands of years -
helping us just as often as we help them.
So how did these solitary creatures
go from wild predator to naval officer
to sofa sidekick?
The domestication of the modern house cat
can be traced back to more than 10,000 years ago đầu thời kì đồ đá mới.
in the Fertile Crescent,
at the start of the Neolithic era.
People were learning to bend nature to their will,
producing much more food than farmers could eat
at one time.
These Neolithic farmers stored their excess grain
in large pits and short, clay silos.
But these stores of food attracted hordes of
rodents,
as well as their predator, Felis silvestris lybica -
the wildcat found across North Africa and
Southwest Asia.
These wildcats were fast, fierce, carnivorous
hunters.
And they were remarkably similar in size and
appearance to today’s domestic cats.
The main differences being that ancient wildcats
were more muscular,
had striped coats, and were less social towards
Một trong số đó cũng chìm trước khi chú về Nhà
Belfast cho Thủy thủ.
Nhiều người cho rằng mèo không phải là những thủy
thủ có ích,
hay bạn đồng hành hợp tác trong mọi lĩnh vực.
Nhưng loài mèo đã ở bên con người hàng ngàn năm,
giúp chúng ta thường xuyên như ta đã giúp chúng.
Vậy làm thế nào những sinh vật đơn độc này
từ thú săn mồi hoang trở thành viên chức thủy quân
tới bạn chung ghế sofa của ta?
Việc thuần hóa mèo nhà hiện đại
có nguồn gốc từ hơn 10.000 năm tại "Vùng lưỡi liềm
Màu mỡ,"
Con người lúc này đang học cách chế ngự thiên nhiên,
sản xuất nhiều thức ăn hơn lượng nông dân có thể ăn
trong một lần.
Nông dân thời kì này chứa thóc dư trong hố lớn và
bình chứa bằng đất sét.
Chỗ chứa thức ăn này thu hút bầy thú gặm nhấm,
cũng như kẻ thù của chúng, Felis silvestris lybica -
mèo hoang ở Bắc Phi và Tây Nam Á.
Những con mèo này là những thợ săn ăn thịt nhanh
và hung dữ.
Và chúng rất giống mèo nhà hiện nay về kích thước và
hình dáng.
Những điểm khác biệt chính là mèo cổ đại có nhiều
cơ bắp hơn,
có lông vằn, và ít gần gũi với mèo khác và con người.
Con mồi dư dả trong những kho thóc nhiều chuột
thu hút loài vật thường sống đơn độc này.
other cats and humans.
The abundance of prey in rodent-infested
granaries
drew in these typically solitary animals.
And as the wildcats learned to tolerate the
presence of humans
and other cats during mealtime,
we think that farmers likewise tolerated the cats in
exchange for free pest control.
The relationship was so beneficial that the cats
migrated with Neolithic farmers
from Anatolia into Europe and the Mediterranean.
Vermin were a major scourge of the seven seas.
They ate provisions and gnawed at lines of rope,
so cats had long since become essential sailing
companions.
Around the same time these Anatolian globe
trotting cats set sail,
the Egyptians domesticated their own local cats.
Revered for their ability to dispatch venomous
snakes, catch birds, and kill rats,
domestic cats became important to Egyptian
religious culture.
They gained immortality in frescos, hieroglyphs,
statues, and even tombs,
mummified alongside their owners.
Egyptian ship cats cruised the Nile,
holding poisonous river snakes at bay.
And after graduating to larger vessels,
they too began to migrate from port to port.
During the time of the Roman Empire, ships
Và khi mèo hoang quen với hiện diện của con người
và những con mèo khác trong giờ ăn,
nông dân cũng lờ chúng đi để đổi lấy việc tiêu diệt sinh
vật có hại miễn phí.
Mối quan hệ này có lợi đến nỗi mèo bắt đầu đến sống
với các nông dân thời đó
từ Anatolia đến châu Âu và Địa Trung Hải.
Sinh vật gây hại là tai họa ở khắp nơi
Chúng ăn lương thực và gặm dây thừng,
nên mèo từ lâu đã trở thành những bạn đồng hành
cần thiết trên tàu.
Cùng lúc những con mèo Anatolia chu du thế giới này
giong buồm,
người Ai Cập cũng thuần hóa những con mèo bản địa
của riêng họ.
Được tôn thờ vì khả năng giết rắn độc, bắt chim, và
chuột,
mèo nhà trở nên quan trọng trong văn hóa tôn giáo Ai
Cập.
Chúng trở thành bất tử trong các bích họa, chữ tượng
hình, tượng, và ngay cả lăng tẩm
được ướp xác cùng với chủ.
Những con mèo trên thuyền Ai Cập chu du sông Nile,
xua đuổi rắn độc trên sông.
Và khi đặt chân lên thuyền lớn hơn,
chúng bắt đầu đi từ cảng này sang cảng khác.
Thời đế chế La Mã, những con thuyền di chuyển giữa
Ấn Độ và Ai Cập
cùng dòng giống của mèo hoang Trung Á F. s.
ornata.
traveling between India and Egypt Nhiều thế kỉ sau, vào thời Trung cổ, mèo Ai Cập đã tới
tận biển Baltic
carried the lineage of the central Asian wildcat F.
s. ornata. trên thuyền của những người đi biển Viking.

Centuries later, in the Middle Ages, Egyptian cats Và cả mèo hoang cận Đông Phi và Bắc Phi,
voyaged up to the Baltic Sea

on the ships of Viking seafarers. có lẽ đã được thuần hóa lúc này, tiếp tục chu du khắp
châu Âu,
And both the Near Eastern and North African
wildcats cuối cùng, đi thuyền tới Úc và châu Mĩ.

– probably tamed at this point – continued to

travel across Europe, Ngày nay, hầu hết mèo nhà có tổ tiên

eventually setting sail for Australia and the là dòng giống F.s.lybica. từ vùng Cận Đông hay Ai
Americas. Cập.

Today, most house cats have descended Nhưng phân tích kỹ bộ gen và hình thái lông của mèo
hiện đại
from either the Near Eastern or the Egyptian
lineage of F.s.lybica. cho ta thấy rằng, khác với chó,

But close analysis of the genomes and coat đã qua hàng thế kỉ phối giống có chọn lọc,
patterns of modern cats

tells us that unlike dogs, mèo hiện đại rất giống với mèo cổ đại về mặt di truyền.

which have undergone centuries of selective Và ngoài việc làm chúng sống hòa nhập và hiền lành
breeding, hơn,

modern cats are genetically very similar to ancient ta đã làm được rất ít trong việc thay đổi hành vi tự
cats. nhiên của chúng.

And apart from making them more social and Nói cách khác, mèo hiện nay ít nhiều đều giống tổ tiên
docile, trong quá khứ: chúng là thú hoang.

we’ve done little to alter their natural behaviors. Thợ săn dữ tợn. Những sinh vật không coi ta là chủ.

In other words, cats today are more or less as Với lịch sử dài chung sống của hai loài, có lẽ chúng
they’ve always been: Wild animals. không sai.

Fierce hunters. Creatures that don’t see us as

their keepers.

And given our long history together, they might not

be wrong.
 The woman who stared at the sun
In the spring of 1944, Tokyo residents
experienced numerous aerial attacks
from Allied bombers.
Air raid sirens warned citizens to get indoors
and preceded strategic blackouts across the city.
But 28-year old Hisako Koyama saw these
blackouts as opportunities.
Dragging a futon over her head for protection,
Koyama would gaze at the night sky,
tracking all sorts of astronomical phenomena.
However, her latest endeavor required the light
of day.
By angling her telescope towards the sun,
Koyama could project the star's light onto a sheet
of paper,
allowing her to sketch the sun’s shifting surface.
Mùa xuân năm 1944, người Nhật phải hứng chịu vô
số cuộc tấn công trên không
từ những kẻ đánh bom phe Đồng minh.
Còi báo động người dân ở trong nhà
và thông báo về việc ngắt điện trên toàn thành phố.
Nhưng Hisako Koyama - 28 tuổi, nhận thấy đây chính
là một cơ hội.
Bảo vệ bản thân bằng cách phủ một tấm nệm futon
trên đầu,
Koyama có thể nhìn lên bầu trời đêm
để theo dõi các loại hiện tượng thiên văn.
Tuy nhiên, lĩnh vực của cô đòi hỏi ánh sáng ban
ngày.
Bằng cách hướng kính thiên văn về phía mặt trời,
Koyama có thể chiếu ánh sáng của mặt trời lên một
tờ giấy
từ đó phác thảo sự biến đổi của bề mặt mặt trời.
She spent weeks recreating this set up, tracking Cô dành hàng tuần để lắp đặt lại, theo dõi mọi thay
every change she saw. đổi cô quan sát được.

But while Koyama didn't know it, Nhưng lúc đó, cô không biết rằng

these drawings were the start of one of the most đây là khởi đầu cho một trong những bản phác thảo
important records hoạt động của mặt trời

of solar activity in human history. quan trọng nhất trong lịch sử loài người.

To understand exactly what Koyama saw on the Để hiểu chính xác thứ mà Koyama nhìn thấy trên bề
sun’s surface, mặt mặt trời,

we first need to understand what’s happening trước hết chúng ta cần hiểu điều gì xảy ra bên trong
inside the star. nó.

Every second, trillions of hydrogen atoms Cứ mỗi giây, hàng nghìn tỉ nguyên tử hidro

fuse into helium atoms in a process called kết hợp với các nguyên tử heli trong một quá trình
nuclear fusion. gọi là phản ứng nhiệt hạch.

This ongoing explosion maintains the sun’s Các vụ nổ tiếp diễn duy trì nhiệt độ bên trong của
internal temperature mặt trời

of roughly 15 million degrees Celsius, ở khoảng 15 triệu độ C,

which is more than enough energy to nhiều hơn số năng lượng đủ để

transform gas into churning pools of plasma. biến đổi khí ga thành plasma.

Plasma consists of charged particles that Plasma bao gồm các hạt tích điện tạo ra từ trường
produce powerful magnetic fields. mạnh.

But unlike the stable charged particles that Không giống như các hạt mang điện ổn định duy trì
maintain magnetic activity on Earth, hoạt động từ trường trên Trái đất,

this plasma is constantly in flux, plasma liên tục biến đổi,

alternately disrupting and amplifying the sun's luân phiên phá vỡ và khuếch đại từ trường của mặt
magnetic field. trời.

This ongoing movement can produce Biến động liên tục đó có thể tạo ra

temporary concentrations of magnetic activity sự tập trung hoạt động từ tính tạm thời

which inhibit the movement of molecules and in kìm hãm chuyển động của các phân tử, từ đó giảm
turn reduce heat in that area. nhiệt lượng trong khu vực đó.

And since regions with less heat generate less Vì các khu vực có ít nhiệt lượng phát ra ít ánh sáng
light, hơn,

places with the strongest magnetic fields appear những khu vực có từ tính mạnh nhất xuất hiện các
as dark spots điểm đen
scattered across the sun’s surface.
These so-called sunspots are always moving,
both as a result of plasma swirling within the
sphere,
and the sun’s rotation.
And because they’re often clustered together,
accurately counting sunspots and tracking their
movement can be a challenge,
depending greatly on the perception and
judgment of the viewer.
This is precisely where Koyama’s contributions
would be so valuable.
Despite having no formal training in astronomy,
her observations and sketches were remarkably
accurate.
After sending her work to the Oriental
Astronomical Association,
she received a letter of commendation for her
dedicated and detailed observations.
With their support, she began to visit the Tokyo
Museum of Science,
where she could use a far superior telescope to
continue her work.
Koyama soon joined the museum's staff as a
professional observer,
and over the next 40 years, she worked on a daily
basis,
producing over 10,000 drawings of the sun’s
surface.
Researchers already knew magnetic currents in
the sun followed an 11 year cycle
that moved sunspots in a butterfly shaped path
over the star’s surface.
rải rác trên khắp bề mặt mặt trời.
Các vết đen trên mặt trời luôn luôn chuyển động,
là kết quả của việc plasma cuộn xoáy ở bên trong
và sự tự xoay của mặt trời.
Vì chúng thường tụm lại với nhau,
việc đếm được chính xác số vết đen và theo dõi
chuyển động của chúng rất khó khăn,
phụ thuộc nhiều vào góc nhìn và đánh giá của người
quan sát.
Điều này giải thích tại sao đóng góp của Koyama là
vô cùng quý giá.
Dù không được đào tạo bài bản về thiên văn học,
những quan sát và phác thảo của cô đặc biệt chính
xác.
Sau khi gửi nghiên cứu của mình tới Hiệp hội Thiên
văn học phương Đông,
cô nhận được thư giới thiệu cho cống hiến và
những quan sát chi tiết của mình.
Được Hiệp hội hỗ trợ, cô bắt đầu chuyến tham quan
tại Bảo tàng Khoa học Tokyo,
nơi cô có thể dùng kính thiên văn hiện đại nhất để
tiếp tục nghiên cứu.
Koyama sớm tham gia vào đội ngũ nhân viên của
bảo tàng ở vị trí chuyên viên quan sát
và suốt hơn 40 năm sau đó, cô làm việc hàng ngày
đưa ra hàng nghìn phác thảo bề mặt mặt trời.
Các nhà nghiên cứu đã biết được từ trường của mặt
trời biến đổi theo chu kỳ 11 năm,
di chuyển các vết đen theo hình cánh bướm trên bề
mặt của nó.
Nhưng khi xem phác thảo của Koyama,
But using Koyama’s record,
they could precisely follow specific sunspots and
clusters
through that journey.
This kind of detail offered a real-time indication of
the sun’s magnetic activity,
allowing scientists to track all kinds of solar
phenomena,
including volatile solar flares.
These flares typically emanate from the vicinity
of sunspots,
and can travel all the way to Earth’s atmosphere.
Here, they can create geomagnetic storms
capable of disrupting long-range communication
and causing blackouts.
Solar flares also pose a major risk to satellites
and manned space stations,
making them essential to predict and plan for.
During an interview in 1964,
Koyama lamented that her 17 years of
observation had barely been enough
to produce a single butterfly record of the solar
cycle.
But by the end of her career, she’d drawn three
and a half cycles one of the longest records ever
made.
Better still, the quality of her drawings was so
consistent,
researchers used them as a baseline to
reconstruct the past 400 years
of sunspot activity from various historical sources.
This project extends Koyama’s legacy far beyond
her own lifetime,
họ có thể theo sát các vết đen cụ thể và cả cụm vết
đen
suốt chu kỳ đó.
Chi tiết này thể hiện hoạt động của mặt trời trong thời
gian thực,
cho phép các nhà khoa học theo dõi mọi loại hiện
tượng
gồm các tia lửa mặt trời dễ biến đổi.
Lửa mặt trời thường bắt nguồn từ vùng xung quanh
các vết đen,
và có thể đi đến tận khí quyển của trái đất.
Khi đó, bão địa từ có thể xảy ra
làm gián đoạn liên lạc tầm xa và mất điện.
Lửa mặt trời còn gây ra rủi ro chính cho vệ tinh và
trạm không gian có người ở,
nên cần phải dự đoán và lên kế hoạch cho chúng.
Trong một bài phỏng vấn vào năm 1964,
Koyama tiếc nuối nói rằng 17 năm quan sát của cô
chưa đủ để
để đưa ra một bản ghi chép hình cánh bướm nào về
chu kỳ của mặt trời.
Nhưng cuối sự nghiệp của minh, cô đã vẽ được 3,5
chu kỳ, là một trong những bản ghi dài nhất được
thực hiện,
Hơn thế, chất lượng của những bản vẽ vô cùng ổn
định,
các nhà nghiên cứu đã dùng nó làm cơ sở để tái
dựng lại hoạt động của vết đen
trong 400 năm qua từ những tư liệu đa dạng trong
lịch sử.
Dự án khiến nghiên cứu mà Koyama để lại vượt xa
chính thời đại của cô,
và chứng minh rằng khoa học không chỉ dựa vào
 những khám phá bất ngờ,
and proves that science is not built solely on
astounding discoveries, mà còn dựa vào những quan sát tỉ mỉ về thế giới xung
quanh chúng ta.
but also on careful observation of the world
around us.

Why are we so attached to our things?

After witnessing the violent rage shown by babies Sau khi chứng kiến sự giận dỗi gay gắt của trẻ nhỏ

whenever deprived of an item they considered their mỗi khi bị lấy đi đồ vật mà chúng xem là của mình,
own,
Ông Jean Piaget, cha đẻ của ngành tâm lý học trẻ
Jean Piaget, a founding father of child nhỏ,
psychology,
đã quan sát được bản chất sâu xa của con người.
observed something profound about human
nature. Ý thức sở hữu của chúng ta xuất hiện từ rất sớm.

Our sense of ownership emerges incredibly early. Tại sao lại như vậy?

Why are we so clingy? 1 hiện tượng có từ rất lâu trong ngành tâm lý học

There's a well-established phenomenon in được gọi là "hiệu ứng của sự sở hữu" nơi mà giá trị
psychology known as the endowment effect món đồ được tăng cao khi chúng ta sở hữu chúng.
where we value items much more highly just as
soon as we own them.
In one famous demonstration,
students were given a choice between a coffee
mug or a Swiss chocolate bar
as a reward for helping out with research.
Half chose the mug, and half chose the chocolate.
That is, they seemed to value the two rewards
similarly.
Other students were given a mug first
and then a surprise chance to swap it for a
chocolate bar,
but only 11% wanted to.
Yet another group started out with chocolate,
and most preferred to keep it rather than swap.
In other words, the students nearly always put
greater value
on whichever reward they started out with.
Part of this has to do with how quickly we form
connections
between our sense of self and the things we
consider ours.
That can even be seen at the neural level.
In one experiment, neuroscientists scanned
participants' brains
while they allocated various objects either to a
basket labeled "mine,"
or another labeled, "Alex's."
When participants subsequently looked at their
new things,
their brains showed more activity
Trong 1 ví dụ nổi tiếng, sinh viên được lựa chọn
giữa 1 cốc café hoặc là thanh socola Thụy Sĩ
như là 1 món quà vì họ đã giúp thực hiện nghiên
cứu.
Phân nửa chọn cốc cafe và còn lại chọn thanh
socola.
Họ xem giá trị của 2 món quà là như nhau.
Số khác được đưa cốc cafe trước
và sau đó bất ngờ được đổi để lấy thanh socola,
nhưng chỉ có 11% muốn vậy.
Nhóm khác cũng được làm thế nhưng với socola
trước
và hầu hết đều muốn giữ nó hơn là đổi lấy cái cốc.
Nghĩa là, sinh viên gần như cho rằng
thứ họ lấy lần đầu có giá trị hơn.
Một phần nguyên nhân nằm ở sự hình thành mối
liên kết
giữa ý thức chúng ta và đồ vật đó một cách nhanh
chóng.
Điều này cũng được thấy ở cấp độ thần kinh.
Ở 1 thí nghiệm, nhà thần kinh học kiểm tra não của
người tham gia
trong khi họ đặt nhiều món đồ vào 1 cái giỏ gọi là
"của tôi",
và cái khác tên "của Alex".
Người tham gia sau khi nhìn vào những đồ vật mới
của họ,
1 vùng não của họ
thể hiện sự tích cực hơn bình thường
khi họ nghĩ về chính bản thân.
Lí do khác, chúng ta thích những thứ thuộc về
in a region that usually flickers into life mình

whenever we think about ourselves. vì từ khi còn nhỏ chúng ta tin những thứ đó có bản
chất riêng.
Another reason we're so fond of our possessions
Nhà tâm lí học chỉ ra rằng, bằng việc dùng ảo ảnh
is that from a young age we believe they have a
unique essence. để thuyết phục đứa trẻ 3-6 tuổi tạo ra cỗ máy
photo
Psychologists showed us this by using an illusion
để tạo ra bản sao hoàn hảo của tất cả đồ vật.
to convince three to six-year-olds they built a
copying machine,
Khi được chọn giữa món đồ chơi yêu thích
a device that could create perfect replicas of any
item.
và 1 bản sao chép hoàn hảo,

When offered a choice between their favorite toy phần đông trẻ em thích cái nguyên bản.

or an apparently exact copy,

Thực tế, chúng thấy sợ viễn cảnh đem bản sao về
the majority of the children favored the original. nhà.

In fact, they were often horrified at the prospect Suy nghĩ kì diệu này sẽ tiếp tục cả khi chúng ta lớn
of taking home a copy. lên.

This magical thinking about objects isn't something Nó kéo dài đến khi trưởng thành, thậm chí còn
we grow out of. phức tạp hơn.

Rather it persists into adulthood while becoming Ví dụ, những vật có giá trị lớn
ever more elaborate.

For example, consider the huge value placed on được sở hữu bởi người nổi tiếng.
items
Như thể làm cho người mua tin rằng những thứ họ
that have been owned by celebrities. mua

It's as if the buyers believed the objects they'd bằng cách nào đó mang đậm phong thái như
purchased người nổi tiếng.

were somehow imbued with the essence of their Tương tự, rất nhiều trong chúng ta lưỡng lự khi vứt
former celebrity owners. đi vật gia truyền,

For similar reasons, many of us are reluctant to thứ giúp ta cảm thấy liên hệ với người thân đã mất .
part with family heirlooms
Niềm tin này thậm chí có thể thay đổi nhận thức về
which help us feel connected to lost loved ones. thế giới vật chất

These beliefs can even alter our perception of the và thay đổi khả năng vận động của ta.
physical world
Nhóm người tham gia nghiên cứu gần đây được
and change our athletic abilities. nói họ đang sử dụng gậy đánh gôn
Participants in a recent study were told they were
using a golf putter
once owned by the champion Ben Curtis.
During the experiment,
they perceived the hole as being about a
centimeter larger
than controlled participants using a standard putter
and they sank slightly more putts.
Although feelings of ownership emerge early in life,
culture also plays a part.
For example, it was recently discovered that Hadza
people of northern Tanzania
who are isolated from modern culture
don't exhibit the endowment effect.
That's possibly because they live in an egalitarian
society
where almost everything is shared.
At the other extreme, sometimes our attachment to
our things can go too far. 1 phần của chứng rối loạn gắn bó là do ý thức trách
nhiệm thái quá
Part of the cause of hoarding disorder is an
exaggerated sense of responsibility và sự bảo vệ đồ đạc của bản thân.
and protectiveness toward one's belongings.
That's why people with this condition find it so
difficult to throw anything away.
What remains to be seen today is how the nature
of our relationship with our possessions
will change with the rise of digital technologies.
Many have forecast the demise of physical books
and music, but for now, at least, this seems
premature.
Perhaps there will always be something uniquely
satisfying
about holding an object in our hands and calling it
our own.
từng thuộc về nhà vô địch Ben Curtis.
Trong suốt thí nghiệm,
họ nhận thức lỗ golf rộng hơn 1cm
so với nhóm sử dụng gậy thông thường
và họ ghi nhiều cú đánh hơn.
Ý thức sở hữu có từ khi còn nhỏ nhưng văn hóa
cũng giải thích một phần.
Ví dụ, khám phá gần đây chỉ ra người Hadza ở phía
Bắc Tanzania
bị tách khỏi văn hóa hiện đại
không có "hiệu ứng của sự sở hữu".
Có lẽ vì họ sống trong 1 xã hội bình đẳng,
tất cả mọi thứ đều được chia sẻ.
Ở thái cực khác, đôi khi sự gắn bó với đồ vật có
thể đi quá đà.
Đó là lí do những người này thấy khó để bỏ bất cứ
gì.
Thứ chúng ta thấy ngày nay
là cách bản chất của sự gắn bó với tài sản
sẽ thay đổi cùng sự nổi lên của công nghệ kĩ thuật
số.
Nhiều người dự đoán sự suy yếu của sách và
nhạc truyền thống,
nhưng bây giờ, ít nhất nó có vẻ còn khá sớm để
đưa ra kết luận nào.
Có lẽ sẽ luôn có thứ làm chúng ta thấy đặc biệt
thỏa mãn khi sử hữu nó và gọi nó là "của riêng ta"
 How Thor got his hammer

Loki the mischief-maker, was writhing Loki, kẻ tinh quái, đang quằn quại giữa nắm tay sắt
uncomfortably in Thor’s iron grip. của Thor.

The previous night, while the rest of the gods Đêm hôm trước, khi các thần say ngủ, hắn đã lén đến
slept, he’d snuck up on Thor’s wife, Sif, chỗ vợ Thor, Sif,

and shorn off her beautiful hair. và xén mái tóc tuyệt đẹp của cô ấy.

It’d seemed like a funny prank at the time, Đó có vẻ như là một trò đùa vui nhộn

but now Thor was about to break every bone nhưng giờ, Thor sắp nghiền nát mọi khúc xương trong
in his body. người hắn. (người Loki)

Loki had to think of some way to fix what he’d Loki phải nghĩ ra cách gì đó để sửa chữa những gì mình
done. gây ra.

Yet who could replace Sif’s matchless hair, Nhưng ai thay thế được bộ tóc không ai sánh bằng của
Sif,

golden like a field of summer wheat? vàng óng như cánh đồng lúa mì vào mùa hè?

The dwarves! – their legendary smiths could Người lùn! Những thợ rèn huyền thoại có thể làm ra
make anything. bất cứ thứ gì.

So Loki rushed to their realm, deep within the Nên Loki chạy đến vương quốc của họ, sâu trong
mountains of the earth. những ngọn núi.

Even before he arrived, the wily Loki was Trước cả khi đến nơi, Loki xảo trá
already scheming
how he would get the dwarves to do his
bidding.
He decided that his best bet was to pit
two families against each other.
He first visited the masterful sons of Ivaldi.
He told them that their rivals, a pair of
brothers named Brokk and Eitri,
had claimed that they were the best
craftsmen in the world
and were determined to prove it in a
competition.
The rules were that each family had to create
three gifts for the gods,
including, for the Ivaldis, golden hair.
Then Loki visited Brokk and Eitri, and told
them the same thing,
only now claiming that the sons of Ivaldi had
issued the challenge.
But Brokk and Eitri couldn’t be fooled so
easily,
and only agreed to participate if Loki put his
own head on the line.
Literally—if Brokk and Eitri won, Loki would
forfeit his head to them.
Loki had no choice but to agree, and to save
himself had to find a way
to make sure the sons of Ivaldi
emerged victorious.
Both sets of dwarves got to work.
Eitri set Brokk to man the bellows and told
him not to stop for any reason,
or the treasures would be ruined.
Soon a strange black fly flew into the room.
đã toan tính
về cách làm sao lừa được những người lùn cá cược
với hắn.
Hắn quyết định chiến lược tốt nhất là khiến hai gia
đình người lùn chống lại nhau.
Đầu tiên, hắn ghé thăm những đứa con bậc thầy của
Ivaldi.
Hắn khích họ rằng đối thủ của họ, một cặp anh em tên
Brokk và Eitri,
đã khẳng định mình là những
người thợ thủ công giỏi nhất thế gian
và quyết chứng tỏ điều đó qua
một cuộc thi tài.
Luật là mỗi gia đình phải tạo ra ba món quà cho các vị
thần,
gồm, với nhà Ivaldi, một mái tóc vàng.
Rồi Loki đến gặp Brokk và Eitri và kể điều tương tự,
chỉ khác là những đứa con của Ivaldi đã khiêu khích
tranh tài.
Nhưng Brokk và Eitri đều không dễ dàng bị lừa
và chỉ đồng ý tham gia nếu Loki đặt cược chính cái đầu
của mình.
Nghĩa là, nếu Brokk và Eitri thắng, Loki phải dâng đầu
của hắn cho họ.
Loki không còn lựa chọn nào ngoài đồng ý và để cứu
thân, hắn phải tìm cách
đảm bảo rằng những đứa con của Ivaldi chiến thắng
chung cuộc.
Cả hai gia đình bắt tay vào việc.
Eitri giao Brokk giữ cho bễ thổi hoạt động và không
dừng lại vì bất kì lí do nào,
không thì báu vật sẽ bị hỏng.
Ít lâu, một con ruồi đen kì lạ bay vào xưởng.
Khi một miếng da lợn được đặt vào lò rèn, con ruổi

As a piece of pigskin was placed in the forge,
the fly stung Brokk’s hand,
but he didn’t flinch.
Next, while Eitri worked a block of gold, the fly
bit Brokk on the neck.
The dwarf carried on.
Finally, Eitri placed a piece of iron in the
furnace.
This time the fly landed right on Brokk’s eyelid
and bit as hard as it could.
And for just a split second, Brokk’s hand left
the bellows.
That’s all it took; their final treasure hadn’t
stayed in the fire long enough.
Loki now reappeared in his normal form,
overjoyed by their failure,
and accompanied the dwarves to present
their treasures to the gods.
First, Loki presented the treasures from the
sons of Ivaldi.
Their golden hair bound to Sif’s head and
continued to grow,
leaving her even more radiant than before.
Next, for Odin the all-father,
a magnificent spear that could
pierce through anything.
And finally a small cloth that unfolded into a
mighty ship built for Freyr,
god of the harvest.
Then Brokk presented the treasures made by
him and his brother.
For Freyr, they’d forged a golden-bristled
boar
chích vào tay Brokk
nhưng anh không hề nao núng.
Tiếp đó, khi Eitri đang gia công một khối vàng, con ruồi
cắn vào cổ Brokk.
Người lùn vẫn tiếp tục làm việc.
Cuối cùng, Eitri đặt một miếng sắt vào
lò lửa.
Lần này, con ruồi đậu trên mí mắt Brokk và cắn đau nhất
có thể.
Chỉ trong tích tắc, tay Brokk
rời khỏi bễ thổi.
Chỉ cần nhiêu đó; báu vật cuối cùng của họ không
được rèn trong lửa đủ lâu.
Loki biến lại nguyên hình,
sung sướng vì thất bại của họ
và đồng hành cùng những người lùn dâng báu vật lên
các vị thần.
Đầu tiên, Loki dâng lên các báu vật từ những đứa con
của Ivaldi.
Mái tóc vàng họ làm được nối vào đầu của Sif và tiếp
tục dài ra
khiến cô ấy lộng lẫy hơn bao giờ hết.
Tiếp theo, dâng cho Odin Tổ Phụ,
là một chiến thương tuyệt diệu có thể
đâm xuyên qua mọi thứ.
Cuối cùng, một tấm vải nhỏ có thể mở ra thành một
chiếc thuyền hùng mạnh cho Freyr
vị thần của mùa màng.
Rồi Brokk dâng lên báu vật do ông và người anh em của
mình làm ra.
Cho Freyr, họ rèn nên một con lợn rừng lông bằng
vàng
kéo cỗ xe của Freyr ngang qua bầu trời nhanh hơn bất
kì con ngựa nào.
who’d pull Freyr’s chariot across the sky Cho Odin, một chiếc nhẫn vàng có thể tạo ra tám chiếc
faster than any mount. giống hệt

For Odin, a golden arm ring which would make
eight more identical rings
on every ninth night.
And for Thor, a hammer called Mjolnir.
sau mỗi chín đêm.
Và cho Thor, một cây búa tên Mjolnir.
Tay cầm búa hơi ngắn và Loki cười tự mãn trước
khuyết điểm rõ ràng đó.

Its handle was too short, and Loki smirked at Nhưng rồi Brokk tiết lộ những năng lực của búa thần.
the obvious defect.
Mjolnir không thể vỡ, không bao giờ trượt mục tiêu
But then Brokk revealed its abilities.
và luôn quay về tay Thor sau khi
ném đi.
Mjolnir would never shatter, never miss its
mark Mặc cái tay cầm ngắn, các vị thần đều nhất trí đó là quà
tặng tuyệt vời nhất.
and always return to Thor’s hand when thrown.
Nhớ ra vụ cá cược, Loki cố
Despite the short handle, the gods all agreed lẻn đi nhưng Thor đã bắt được hắn trước.
this was the finest gift of all.
Nhưng trước khi thực thi lời hứa,
Remembering what was at stake, Loki tried to Loki lọc lõi chỉ ra rằng hai người lùn chỉ thắng được cái
flee, but Thor reached him first. đầu không bao gồm cái cổ

But before the dwarves could have their due, và do đó, không có quyền chặt đầu hắn.
clever Loki pointed out that they had won the
rights to his head, but not his neck, Tất cả bực bội chấp nhận sự thật nhưng Brokk vẫn
được hả hê.
and thus had no right to cut it.
Lấy cái kim từ người anh em của mình, Brokk xuyên nó
All begrudgingly admitted the truth in that, but qua môi Loki
Brokk would have the last laugh.
và khâu miệng hắn lại,
Taking his brother’s awl, he pierced it through
Loki’s lips nên vị thần lừa đảo không thể gieo rắc thêm những
mưu mô hiểm độc.
and sewed his mouth shut,
Về phần các vị thần, họ đều không cảm thấy bị mỉa mai.
so the trickster god could no longer spread
his malicious deceit. Bởi trò lừa đảo của Loki đã mang đến cho họ những báu
vật quý nhất
Yet the irony was not lost on the gods.
và dâng cho Thor cây búa thần được biết đến tận ngày
nay.
For it was Loki’s deceit that had brought them
these fine treasures

and given Thor the hammer for which he’s still

known today.
 How does a jellyfish sting?

You're swimming in the ocean when something Bạn đang bơi giữa biển, và cảm thấy có gì đó ở chân
brushes your leg.
Khi cơn ngứa kéo đến,
When the tingling sets in,
bạn nhận ra mình đã bị sứa chích.
you realize you've been stung by a jellyfish.
Làm sao sinh vật xinh đẹp, đầy gelatine này lại chích
How do these beautiful, gelatinous creatures pack đau đến thế?
such a painful punch?
Sứa rất mềm vì bên trong chúng 95% là nước
Jellyfish are soft because they are 95% water
và chủ yếu cấu tạo từ chất hơi đục, giống gel gọi là
and are mostly made of a translucent gel-like mesoglea.
substance called mesoglea.
Với cơ thể mỏng manh như vậy.
With such delicate bodies,
chúng tồn tại nhờ vào chất độc chứa trong tế bào
they rely on thousands of venom-containing vòi gọi là cnidocytes
stinging cells called cnidocytes
để bảo vệ và bắt mồi.
for protection and prey capture.
Ngay cả sứa con, chỉ bé bằng một cục tẩy,
Even baby jellyfish, the size of a pencil eraser,
cũng có khả năng chích.
have the ability to sting.
Ấu trùng sứa, ephyrae, giống như những bông hoa
Larval jellyfish, ephyrae, look like tiny flowers nhỏ bơi giữa biển.
pulsating in the sea.

As they grow, they become umbrella-shaped with
a bell at the top
and descending tentacles around the margin.
The largest species of jellyfish, the lion's mane,
has tentacles that can extend more than 100 feet,
longer than a blue whale.
These tentacles contain most of the stinging cells,
although some species have them on their bells,
too.
Venom is ejected via a nematocyst,
a whip-like hollow tubule,
which lies coiled under high osmotic pressure.
When mechanical or chemical stimuli activate an
external trigger,
the lid of the cell pops open and sea water rushes
in.
This forces a microscopic barbed harpoon to
shoot out,
penetrate and inject venom into its victim.
Nematocyst discharge can occur in less than a
millionth of a second,
making it one of nature's fastest biomechanical
processes.
Nematocysts can continue to fire even after a
jellyfish has died,
so it's important to remove lingering tentacles
stuck to the skin.
Rinsing with vinegar will usually render
undischarged nematocysts inactive.
Seawater can also help remove residual
nematocysts.
But don't use fresh water because any change in
salt balance
Khi lớn lên, chúng có hình cây dù với cái chóp trên
đầu
và xúc tu xung quanh rìa.
Họ sứa lớn nhất, Bờm Sư Tử,
có xúc tu có thể kéo dài hơn 100 feet,
dài hơn cả cá voi xanh.
Xúc tu này chứa chủ yếu là tế bào vòi,
mặc dù những họ sứa khác cũng có xúc tu trên đầu
nữa.
Chất độc được tiết qua nang trâm,
một ống rỗng,
nằm cuộn dưới áp suất thẩm thấu cao.
Khi có tác nhân cơ hay hóa học kích hoạt các thụ
cảm,
nắp của tế bào sẽ bật ra và nước biển tràn vào.
Nó làm cái lao móc bé tí bắn ra,
đâm xuyên qua và tiêm độc vào nạn nhân.
Nang trâm bắn ra chỉ trong vòng chưa đến 1 phần
1.000.000 giây,
nó là một trong những chu trình sinh-hóa tự nhiên
nhanh nhất.
Nang trâm có thể bắn ra ngay cả khi con sứa đã
chết,
nên việc loại bỏ xúc tu còn sót lại trên da rất quan
trọng.
Rửa với giấm sẽ làm những nang chưa bắn bị bất
hoạt.
Nước biển có thể giúp loại bỏ những nang còn dư.
Nhưng đừng dùng nước thường vì sự thay đổi nồng
độ muối
sẽ làm thay đổi áp suất thẩm thấu bên ngày vòi
cnidocyte
alters the osmotic pressure outside of the
cnidocyte
and will trigger the nematocyst to fire.
That's why urinating on the affected area, a
common folk remedy,
may do more harm that good, depending on the
composition of the urine.
Most jellyfish stings are a painful nuisance,
but some can be deadly.
An Indo-Pacific box jelly, also called a sea wasp,
releases venom which can cause contraction of
the heart muscles
and rapid death in large doses.
There's an anti-venom, but the venom is fast-
acting,
so you'd need immediate medical intervention.
Despite the impressive power in their tentacles,
jellies aren't invincible.
Their stinging cells are no match for the armor of
thick-skin predators,
like the leatherback turtle and ocean sunfish.
These predators both have adaptations that
prevents slippery jellyfish
from escaping after they are engulfed:
backwards pointing spines in the turtle's mouth
and esophagus
and recurved teeth behind the sunfish's cheeks.
Even tiny lobster slipper larvae can cling to the
bell of a jellyfish
and hitch a ride,
snacking on the jelly while they preserve their own
và làm các nang trâm bắn độc.
Thế nên việc dùng mẹo dân gian như tưới nước tiểu
lên vùng bị chích,
có thể gây hại, tùy thuộc vào thành phần nước tiểu.
Đa số khi bị sứa cắn chỉ thấy khó chịu và phiền toái,
nhưng đôi khi có thể tử vong.
Họ sứa hộp Ấn Độ-Thái Bình Dương, còn gọi là ong
bắp cày biển,
độc của chúng có thể gây teo cơ tim,
và gây chết dần với liều lượng lớn.
Có chất kháng độc, nhưng độc lan truyền rất nhanh,
nên bạn cần sự hỗ trợ y tế ngay tức khắc.
Dù có những xúc tu với khả năng rất ấn tượng,
sứa vẫn có thể bị đánh bại.
Tế bào vòi không thể xuyên qua lớp da dày bảo vệ
của thú ăn thịt,
như rùa da biển và cá thái dương biển.
Thú ăn sứa đều có những đặc điểm thích nghi để
ngăn những con sứa trơn tuột
trốn thoát
những cái gai nằm ngược trong miệng và thực quản
của rùa
và những cái răng uốn ngược nằm sau má của cá
thái dương.
Ngay cả ấu trùng tôm hùm bé xíu đã có thể tóm lấy
chóp đầu của sứa
để đi nhờ một đoạn,
trong khi bọn tôm hùm để dành năng lượng để lớn
lên
Những con cá nhỏ dùm sứa như tảng đá ngầm để
tự vệ,
energy for growth.
lao vào giữa những cái xúc tu nhưng không chạm
Small agile fish use the jellies as moving reefs for vào chúng.
protection,
Nudibranch, ốc sên biển, được bảo vệ bởi lớp chất
darting between tentacles without ever touching nhớt
them.
có thể tấn công bọn sứa bằng cách ăn những cái vòi,
Nudibranchs, which are sea slugs covered in
protective slime, và chuyển chúng vào những cái bao đặc biệt để
dùng sau,
can actually steal the jelly's defenses by eating
the cnidocytes như vũ khí để chống lại kẻ thù.

and transferring them to specialized sacks for Ngay cả con người sẽ hưởng lợi từ cú chích của sứa
later use, một ngày nào đó.

as weapons against their own predators.
Even humans might benefit from the sting of a
jellyfish one day.
Scientists are working on manipulating cnidocytes
to deliver medicine,
Nhà khoa học đang tìm cách khống chế vòi
cnidocyte để bào chế thuốc,
trong khi cái nang chỉ gần bằng 3% kích thước của
cây kim .
Vì thế, lần sau bạn ra biển chơi, hãy cẩn thận đấy!

with nematocysts rarely 3% of the size of a typical Nhưng đừng quên ngắm cảnh và tận hưởng nhé!
syringe needle.

So, the next time you're out in the ocean, be

careful.

But also, take a second to marvel at its wonders.