Fizik

MİLLÎ EĞİTİM BAKANLIĞI YAYINLARI
• 8682
YARDIMCI KAYNAK EĞİTİM MATERYALİ • 2574
DÖRT DÖRTLÜK KONU PEKİŞTİRME TESTLERİ

9. SINIF FİZİK
1. Baskı 2023
Basım Adedi 1.076.688
ISBN 978-975-11-6570-1
Yazar
KOMİSYON
Baskı Yeri:
Sertifika No:
Bu yayın Milli Eğitim Bakanlığı tarafından üniversite sınavına hazırlanan öğrencilere

destek olmak amacıyla hazırlanmıştır. Yayında yer alan soruların tamamı özgündür.
Yayında yer alan soruların akademik açıdan son incelemelerinin yapıldığı çalışmaya
UNICEF Türkiye Temsilciliği katkıda bulunmuştur.
Birleşmiş Milletler Çocuklara Yardım Fonu - UNICEF

Millî Eğitim Bakanlığı Turan Güneş Bulvarı No.106 Kat: 7 06550
Atatürk Bulvarı No: 98 Bakanlıklar / ANKARA Çankaya / ANKARA
Tel: 0312 4132680 Tel: +90 312 545 10 00
0312 4132681 www.unicef.org.tr
0312 4131838 @UNICEF Türkiye Temsilciliği 2022
www.meb.gov.tr Her hakkı saklıdır. Bu yayında yer alan ifadeler
UNICEF’in resmî görüşlerini temsil etmez.
İSTİKLÂL MARŞI
Korkma, sönmez bu şafaklarda yüzen al sancak; Bastığın yerleri toprak diyerek geçme, tanı:
Sönmeden yurdumun üstünde tüten en son ocak. Düşün altındaki binlerce kefensiz yatanı.
O benim milletimin yıldızıdır, parlayacak; Sen şehit oğlusun, incitme, yazıktır, atanı:
O benimdir, o benim milletimindir ancak. Verme, dünyaları alsan da bu cennet vatanı.
Çatma, kurban olayım, çehreni ey nazlı hilâl! Kim bu cennet vatanın uğruna olmaz ki feda?
Kahraman ırkıma bir gül! Ne bu şiddet, bu celâl? Şüheda fışkıracak toprağı sıksan, şüheda!
Sana olmaz dökülen kanlarımız sonra helâl. Cânı, cânânı, bütün varımı alsın da Huda,
Hakkıdır Hakk’a tapan milletimin istiklâl. Etmesin tek vatanımdan beni dünyada cüda.
Ben ezelden beridir hür yaşadım, hür yaşarım. Ruhumun senden İlâhî, şudur ancak emeli:
Hangi çılgın bana zincir vuracakmış? Şaşarım! Değmesin mabedimin göğsüne nâmahrem eli.
Kükremiş sel gibiyim, bendimi çiğner, aşarım. Bu ezanlar -ki şehadetleri dinin temeli-
Yırtarım dağları, enginlere sığmam, taşarım. Ebedî yurdumun üstünde benim inlemeli.
Garbın âfâkını sarmışsa çelik zırhlı duvar, O zaman vecd ile bin secde eder -varsa- taşım,
Benim iman dolu göğsüm gibi serhaddim var. Her cerîhamdan İlâhî, boşanıp kanlı yaşım,
Ulusun, korkma! Nasıl böyle bir imanı boğar, Fışkırır ruh-ı mücerret gibi yerden na’şım;
Medeniyyet dediğin tek dişi kalmış canavar? O zaman yükselerek arşa değer belki başım.
Arkadaş, yurduma alçakları uğratma sakın; Dalgalan sen de şafaklar gibi ey şanlı hilâl!
Siper et gövdeni, dursun bu hayâsızca akın. Olsun artık dökülen kanlarımın hepsi helâl.
Doğacaktır sana va’dettiği günler Hakk’ın; Ebediyyen sana yok, ırkıma yok izmihlâl;
Kim bilir, belki yarın, belki yarından da yakın. Hakkıdır hür yaşamış bayrağımın hürriyyet;
Hakkıdır Hakk’a tapan milletimin istiklâl!
Mehmet Âkif ERSOY

GENÇLİĞE HİTABE
Ey Türk gençliği! Birinci vazifen, Türk istiklâlini, Türk Cumhuriyetini,

ilelebet muhafaza ve müdafaa etmektir.
Mevcudiyetinin ve istikbalinin yegâne temeli budur. Bu temel, senin en
kıymetli hazinendir. İstikbalde dahi, seni bu hazineden mahrum etmek isteyecek
dâhilî ve hâricî bedhahların olacaktır. Bir gün, istiklâl ve cumhuriyeti müdafaa
mecburiyetine düşersen, vazifeye atılmak için, içinde bulunacağın vaziyetin im-
kân ve şeraitini düşünmeyeceksin! Bu imkân ve şerait, çok namüsait bir mahiyette
tezahür edebilir. İstiklâl ve cumhuriyetine kastedecek düşmanlar, bütün dünyada
emsali görülmemiş bir galibiyetin mümessili olabilirler. Cebren ve hile ile aziz
vatanın bütün kaleleri zapt edilmiş, bütün tersanelerine girilmiş, bütün orduları
dağıtılmış ve memleketin her köşesi bilfiil işgal edilmiş olabilir. Bütün bu şera-
itten daha elîm ve daha vahim olmak üzere, memleketin dâhilinde iktidara sahip
olanlar gaflet ve dalâlet ve hattâ hıyanet
içinde bulunabilirler. Hattâ bu iktidar sahipleri şahsî menfaatlerini, müstevlîlerin
siyasî emelleriyle tevhit edebilirler. Millet, fakr u zaruret içinde harap ve bîtap
düşmüş olabilir.
Ey Türk istikbalinin evlâdı! İşte, bu ahval ve şerait içinde dahi vazifen,
Türk istiklâl ve cumhuriyetini kurtarmaktır. Muhtaç olduğun kudret, damarların-
daki asil kanda mevcuttur.
Mustafa Kemal Atatürk

MUSTAFA KEMAL ATATÜRK
İÇİNDEKİLER
Fizik Bilimine Giriş ................................................................................................................................................................. 9
Madde ve Özellikleri .............................................................................................................................................................. 19
Hareket .................................................................................................................................................................................. 37
Kuvvet ................................................................................................................................................................................... 59
İş, Güç ve Enerji .................................................................................................................................................................... 79
Isı ve Sıcaklık ........................................................................................................................................................................ 113
Elektrostatik ........................................................................................................................................................................... 133
CEVAP ANAHTARI................................................................................................................................................................ 155

ÖNSÖZ
Millî Eğitim Bakanlığı olarak eğitimde fırsat eşitliği prensibiyle yürüttüğümüz farklı çalışmalar kapsamında,
tüm sınıf düzeylerindeki öğrencilere ve sınava hazırlık gruplarına yönelik yardımcı kaynak desteklerine
devam ediyoruz.
Yardımcı kaynaklarla ilgili yaptığımız çalışmalar açısından öğretmen, öğrenci ve veli dönütlerinin
olumlu olduğunu görmekteyiz. Bu nedenle yardımcı kaynak desteğine bu yıl da devam etmekteyiz. Bu
bağlamda ortaöğretim düzeyinde matematik, fizik, kimya, biyoloji derslerinin tüm konularını kapsayan
çoktan seçmeli sorular ve bu sorulardan bazılarına ait örnek çözümleri içeren yardımcı kaynaklar
oluşturulmuştur.
“Dört Dörtlük Konu Pekiştirme Testleri” adıyla hazırlanan yardımcı kaynak seti; ilgili derslerin 9, 10, 11
ve 12. sınıflarına yönelik hazırlanmış olup 16 kitaptan oluşmaktadır. Aynı zamanda ders kitaplarının
tamamlayıcısı olarak hazırlanan bu kitaplar ile okullarda işlenen konuların pekiştirilmesinin de
sağlanması amaçlanmaktadır. Destekleme yetiştirme kurslarının yardımcı kaynak ihtiyacını gidermesi
amacıyla kitaplar yaprak test olarak da kullanılabilecektir.
Kitapta her konuya ait çözümlü sorular ve 4 testten oluşan çoktan seçmeli sorular bulunmaktadır.
Öğrenciler, çözümlü sorular sayesinde sorunun nasıl çözüleceğini öğrenirken çoktan seçmeli soru
testleri ile öğrendiklerini pekiştirmiş olacaklardır. Çoktan seçmeli testler, konuların özellikleri ve tüm
öğrenci düzeyleri göz önünde bulundurularak kurgulanmıştır.
• 1 ve 2. testteki sorularda konu ile ilgili tanımlara, kavramlara ve konunun temel özelliklerine yer
verilmiştir.
• 3 ve 4. testteki sorularda ise kavramlar arasındaki ilişkilere, uygulamalara yer verilmiş ve öğrencinin
konu ile ilgili analiz yaparak çıkarımlar yapması istenmiştir.
Dört Dörtlük Konu Pekiştirme Testleri içindeki tüm sorular özgün olup alanında uzman öğretmenlerimiz
tarafından hazırlanmış, tüm soruların video çözümleri de kitaplara eklenmiştir. Çözüm videolarına kare
kod aracılığıyla ulaşılabilmektedir.
Kitapların tüm öğretmen ve öğrencilerimize faydalı olması dileğiyle…

ÜNİTE VE KONULARA GÖRE SORU DAĞILIM TABLOSU
ÇÖZÜMLÜ SORULAR
ÜNİTE KONU
TOPLAM
1. TEST
2. TEST
3. TEST
4. TEST
FİZİK BİLİMİNE GİRİŞ Fizik Bilimine Giriş 7 9 8 8 6 38
MADDE VE ÖZELLİKLERİ Madde ve Özellikleri 15 19 18 11 8 71
HAREKET VE KUVVET Hareket 22 16 16 8 7 69
HAREKET VE KUVVET Kuvvet 22 12 20 8 8 70
ENERJİ İş, Güç ve Enerji 35 29 28 16 8 116
ISI VE SICAKLIK Isı ve Sıcaklık 16 19 18 10 9 72
ELEKTROSTATİK Elektrostatik 20 17 24 9 8 78
TOPLAM 137 121 132 70 54 514

FİZİK
ÇÖZÜMLÜ
Fizik Bilimine Giriş SORULAR
1. Umay, bilim insanı olmayı çok isteyen ve bu yüzden kafa- 3. Aşağıda verilen fiziğin alt dallarından hangisinin gelişimi
sına takılan birçok soruyu yazarak bunlara cevap arayan diğerlerine göre daha eski tarihlere dayanır?
çalışkan bir öğrencidir.
A) Atom fiziği
Umay, aşağıda yazdığı sorulardan hangisine doğrudan
B) Nükleer fizik
fizik bilimini kullanarak cevap bulamaz?
C) Optik
A) Sürtünme kuvveti tamamen ortadan kaldırılabilir mi?
D) Katıhal fiziği
B) Elektrikli araçların şarj süresi nasıl kısaltılabilir?
E) Yüksek enerji ve plazma fiziği
C) Dinozorlar gerçekten hayata döndürülebilir mi?
Çözüm:
D) Nükleer enerji ile çalışan araba yapılabilir mi?
Optik ile ilgili çalışmalar milattan önceki tarihlere dayan-
E) Elektriğin kablosuz iletilmesi mümkün müdür?
maktadır. Diğer dallar henüz birkaç yüz yıllık tarihe sahip-
tir.
Çözüm: Cevap: C
Dinozorların hayata döndürülmesi biyoloji bilimiyle ilgilidir.
Bu soruya cevap arayan bir kişinin genetik araştırmalar
yapması gerekir.
Cevap: C
4. Türetilmiş büyüklükler, birden fazla temel büyüklüğün ya

da birimin kullanıldığı büyüklüklerdir. Türetilmiş bir büyük-
lüğün hangi temel büyüklüklerden türetildiğini birimin açık
haline bakarak anlayabiliriz.
Türetilmiş SI Birim Birimin
Sembolü SI Birim Adı
Büyüklükler Sembolü Açık Hali
Kuvvet F N Newton kg · m/s2
Sürat v m/s Metre/saniye m/s
2. Ünlü fizikçi Einstein’ın “Evren, bir bütündür, tektir. Belki bu Elektrik Yükü q C Coulomb A·s
yüzden evrende birbiriyle tamamen ilişkisiz iki şey yoktur. Buna göre hangisi tabloda verilen kuvvet, sürat, elekt-
İlişkileri görebildiğinizde evren kalbini açar size.” sözü di- rik yükü büyüklüklerinin türetildiği temel büyüklüklerden
siplinler arasındaki etkileşimi de özetlemektedir. biri değildir?
• Pusulanın icadı ile yeni kıtaların keşfedilmesi
A) Akım şiddeti
• Göz kusurlarının, mercekler yardımıyla tedavi edilmesi
• Gitar, saz gibi telli çalgıların yapımı B) Kütle
• Gökdelenlerin inşa edilmesi C) Uzunluk
Buna göre hangisi yukarıda verilen olaylara ait bir disip- D) Işık şiddeti
lin değildir?
E) Zaman
A) Tıp
Çözüm:
B) Mühendislik
Kuvvetin birimi kg·m/s2’dir. Kg kütlenin, m uzunluğun, s ise
C) Coğrafya zamanın birimidir.
D) Müzik
Kuvvet; kütle, uzunluk ve zaman temel büyüklüklerinden
E) Kimya türetilmiştir.Süratin birimi m/s’dir. m uzunluk, s ise zama-
nın birimidir. Süratin birimi, uzunluk ve zaman birimlerin-
den türetilmiştir.
Çözüm:
Elektrik yükünün birimi A·s’dir. A akım şiddetinin, s ise za-
• Pusulanın icadı ile yeni kıtaların keşfedilmesi - Coğrafya
manın birimidir. Akım şiddeti ve zaman biriminden türetil-
• Göz kusurlarının, mercekler yardımıyla tedavi edilmesi - Tıp miştir.
• Gitar, saz gibi telli çalgıların yapımı - Müzik
• Gökdelenlerin inşa edilmesi - Mühendislik Bu büyüklüklerden hiç biri ışık şiddeti biriminden türetilme-
diği için sorunun doğru cevabı ‘D’ seçeneğidir.
Kimya verilen olaylarla ilişkili değildir.
Cevap: E Cevap: D
9
FİZİK Fizik Bilimine Giriş ÇÖZÜMLÜ SORULAR
5. İnsanlı uzay uçuş çalışmaları konusunda bir program 7. Sayı ve birimin yanında doğrultu, yön ve başlangıç noktası
başlatmayı amaçlayan TÜBİTAK’ın, gibi niceliklerin de belirtildiği büyüklüklere vektörel büyük-
lükler denir. Birden fazla vektörün toplamına ise bileşke
I. NASA vektör denir.
II. ESA
Şekilde sürtünmesi ihmal edilen ray üzerinde durmakta
III. CERN olan vagonu iki tarafından aynı doğrultuda Ali, Emre, Murat
bilimsel araştırma merkezlerinden hangileriyle ortak bir ve Mehmet çekmeye çalışıyorlar. Ali ipe 5 N büyüklüğün-
çalışma yürütmesi daha uygun olacaktır? de kuvvet uygularken Emre 3 N, Murat 5 N, Mehmet 3 N
büyüklüğünde kuvvet uyguluyor. Dördü birden aynı anda
A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III kuvvet uyguladıklarında bileşke kuvvet sıfır oluyor ve va-
D) II ve III E) I, II ve III gon hareket etmiyor.
Çözüm:
NASA ve ESA uzay çalışmaları ile ilgili programlar yürüten

kuruluşlardır. CERN ise nükleer enerji ve atom altı parça-
cıklar ile ilgili araştırma yapan bir bilim merkezidir.
Dolayısıyla cevap I ve II’dir. Buna göre,
I. Ali ve Murat’ın uyguladıkları kuvvet vektörleri eşittir.

Cevap: B II. Emre kuvvet uygulamayı bırakırsa bileşke vektörün bü-
yüklüğü 3 N olur.
III. Mehmet ve Ali yer değiştirirlerse bileşke vektör yine sıfır

olur.
ifadelerinden hangileri kesinlikle doğrudur?
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II
D) II ve III E) I, II ve III
6. Aşağıda verilen K, L ve M levhaları üzerine bazı fiziksel

nicelikler yazılmıştır. Çözüm:
I. Ali ve Murat vagonda karşılıklı kuvvet uygulamalıdır. Kuv-

Hız Kütle Basınç
Kuvvet Zaman Hacim vetlerin büyüklükleri eşit olsa da yönleri farklı olduğu için
İvme Sıcaklık Enerji kuvvet vektörleri eşit değildir. (Yanlış)
K L M II. Emre kuvvet uygulamayı bırakırsa bileşke vektörün bü-
yüklüğü 5 + 3 – 5 = 3 N olur. (Doğru)
K, L ve M levhalarındaki fiziksel nicelikler ile ilgili,
III. Mehmet ve Ali karşılıklı olup yer değiştirirlerse bileşke
I. K levhasındakiler, türetilmiş ve vektörel büyüklüklerdir.
vektör sıfırdan farklı olur. Mehmet ve Ali aynı tarafta olup
II. L levhasındakiler, skaler ve temel büyüklüklerdir. kendi aralarında yer değiştirirlerse bileşke vektör sıfır olur
III. M levhasındakiler, türetilmiş ve skaler büyüklüklerdir. (Kesin değil)
Cevap: B
yargılarından hangileri doğrudur?
A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III
Çözüm:
Hız, kuvvet ve ivme vektöreldir. Aynı zamanda türetilmiş

büyüklüklerdir.
Kütle, sıcaklık, zaman temel büyüklüler olup skalerdir.
Basınç, hacim, enerji türetilmiş büyüklüler olup skalerdir.
Cevap: E
10
1
FİZİK
TEST
Fizik Bilimine Giriş
1. Bilim insanları 16. yüzyıla kadar hareket eden cisimlerin 3. Aşağıda fiziğin alt dalları ile bu alt dalların kullanım alan-
durması gerektiğine inanmaktaydı. Galileo, yaptığı düşün- larına ait bazı cihaz/yapı verilmiştir.
ce deneyleriyle cisimlerin neden durduğunu ve hangi du-
rumlarda hareketine devam ettiğini açıkladı. 17. yüzyılın
Mekanik MR Cihazı
sonunda ise Newton cisimlerin hareket durumlarını açıkla-
yan hareket yasalarını yayımladı. Optik Asma Köprü
Yukarıdaki metne dayanarak,

Elektromanyetizma Mikroskop
I. Doğru kabul edilen bilgiler zamanla değişebilir.
II. Doğada gerçekleşen olaylar bilimsel düşünce ile açıkla- Fiziğin alt dalları ile cihaz/yapı doğru eşleştirildiğinde
aşağıdakilerden hangisi elde edilir?
nır.
III. Bilimsel bilgiye ulaşılırken gözlem ve deneyler yapılır. A) B) C)
yargılarından hangilerine ulaşılabilir?
D) II ve III E) I, II ve III D) E)
4. Fizik öğretmeni öğrencilerine aşağıdaki tabloyu etkileşimli

tahtada göstermiştir. Öğretmen öğrencilerinden kutucuk-
larda yer alan ifadelerden “Hangisi fizik biliminin yasala-
rından doğrudan yararlanır?” sorusuna cevabı “evet” olan
2. Rüzgar ve yağış şekilleri gibi doğa olaylarından, ısıtma-so-
ifadeleri bularak çıkışa ulaşmalarını istemiştir.
ğutma sistemlerine, nanoyapıların özelliklerinden yalıtım
malzemelerine, besinlerden enerji elde edilmesinden sü- Hangisi fizik biliminin
yasalarından doğrudan
periletkenlere ve iklimlendirme sistemlerine kadar geniş bir
yararlanır?
çalışma alanına sahiptir.
METAFİZİK ARKEOLOJİ
Verilen metinde, fiziğin alt dallarından hangisinin uğraş
alanlarından bahsedilmiştir?
ÇIKIŞ: PSİKOLOJİ MÜHENDİSLİK SANAT SİYASET DİN BİLİMİ
A) Termodinamik
B) Elektromanyetizma Buna göre, öğrenciler tabloyu doğru şekilde takip etti-

C) Katıhal fiziği ğinde hangi çıkışa ulaşır?
D) Yüksek enerji ve plazma fiziği A) Siyaset B) Din Bilimi C) Sanat
E) Nükleer fizik D) Mühendislik E) Psikoloji
11
FİZİK Fizik Bilimine Giriş 1. TEST
5. Aşağıda verilen fiziksel büyüklük ve ölçüm aleti eşleştir- 8. Fizik bilimi ile ilgili bazı nicelikler aşağıdaki gibidir.
melerinden hangisi yanlıştır?
I. Enerji
Fiziksel Büyüklük Ölçüm Aleti II. Kuvvet
A) Akım Şiddeti Ampermetre III. Işık şiddeti
B) Işık Şiddeti Fotometre
IV. İvme
C) Ağırlık Eşit kollu terazi
V. Özkütle
D) Kuvvet Dinamometre
E) Verilen fiziksel niceliklerden hangileri vektörel büyüklüktür?
Basınç Barometre
A) I ve II B) II ve III C) II ve IV
D) I, III ve V E) II, III ve V
6. Atom altı parçacıkları sınıflandırmaya ve yeni parçacık-

lar keşfetmeye çalışan bir bilim insanının aşağıda verilen
bilim araştırma merkezlerinden hangisini tercih etmesi
daha uygun olur?
A) NASA
B) ASELSAN
C) ESA
D) CERN
E) TÜBİTAK BİLGEM
9. Güneş pilleri (fotovoltaik piller), yüzeylerine gelen güneş

ışığını doğrudan elektrik enerjisine dönüştüren yarıiletken
maddelerdir. Yarıiletken özellik gösteren birçok madde
arasında güneş pili yapmak için en elverişli olanlar; silis-
yum, galyum arsenit, kadmiyum, tellür gibi maddelerdir.
Yarıiletken maddelerin güneş pili olarak kullanılabilmeleri

için “n” ya da “p” tipi katkılanmaları gereklidir. En yaygın
güneş pili maddesi olarak kullanılan silisyumdan n tipi si-
lisyum elde etmek için silisyum eriyiğine periyodik cetvelin
5. grubundan bir element eklenir.
7. Aşağıdaki büyüklüklerden hangisi hem türetilmiş hem de
Buna göre, güneş pilinin temelini oluşturan yarı iletken
vektörel bir büyüklüktür?
malzeme fiziğin hangi alt dalı tarafından incelenir?
A) Işık şiddeti
A) Termodinamik
B) Kuvvet
B) Katıhal Fiziği
C) Hacim
C) Elektromanyetizma
D) Enerji
D) Yüksek Enerji ve Plazma Fiziği
E) Kütle
E) Optik
12
2
FİZİK
TEST
1. Aşağıda verilen açıklamalardan hangileri doğrudan fizik 3. Fizik biliminin alt dallarından biri olan mekanik; hareket,
bilimi ile ilgilidir? kuvvet ve denge ile ilgilenir.
I. Madde ve enerji arasındaki etkileşimi inceler. Buna göre,

II. Maddenin yapısını, özelliklerini, bileşimlerini, etkileşimleri- I. Uçağın uçması
ni ve tepkimelerini araştırır.
II. Köprü, yol ve bina yapımı
III. İlk çağlardan beri insanların çevrelerinde meydana gelen
III. Sesin oluşumu
doğa olaylarını anlama isteğinden ortaya çıkmıştır.
A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III olaylarından hangileri mekanik alt dalı ile ilişkilidir?
D) II ve III E) I, II ve III A) Yalnız II B) I ve II C) I ve III

2. Üniversitede araştırma ekibinde bilim insanı olan Elif, kü-

resel ısınmanın etkilerini araştırmak için araştırma gemi- 4. Fizik, biyoloji bilimindeki birçok olayı açıklayabilir. Örneğin;
siyle seyir halinde kutuplara doğru yola çıkar. Araştırma vücudumuzdaki organların çalışmasında fizik ilke ve yasa-
konusu ile ilgili veri toplamak için çeşitli yöntemler izler. larının yansımaları görülür.
Gemideki radar sistemi ile etrafındaki nesneleri tespit eder
ve bulduğu nesneleri görebilmek için dürbün kullanır ve İnsan vücudunda bulunan organların çalışma ilkeleri göz
araştırma konusu olan nesneler hakkında bilgi sahibi olur. önünde bulundurularak fiziğin alt dallarıyla ilişkilendiril-
mesi sağlanırsa hangi eşleştirme yanlış olur?
Yukarıda verilen paragrafa göre Elif fiziğin hangi alt dalı-
nı doğrudan kullanmamıştır? Vücudumuzdaki Organ Fiziğin Alt Dalı
A) Katıhal Fiziği A) Deri Termodinamik

B) Kalp Mekanik
B) Mekanik
C) Beyin Elektromanyetizma
C) Elektromanyetizma
D) Damarlar Katıhal Fiziği
D) Optik
E) Göz Optik
E) Termodinamik
13
5. Eşit birim karelerden oluşturulmuş şekilde A¶ ve B¶ vektörleri 7. 100 km/h süratle hareket eden bir otomobil kuzeyba-
verilmiştir. (I)
tı yönünde 5 km/h hızla esen rüzgarın etkisinde kalarak
(II)
A¶ 100 km yol almıştır.
(III)
Buna göre, verilen cümledeki altı çizili büyüklüklerin sı-
B¶
rasıyla vektörel ya da skaler olup olmadığı hangi seçe-
nekte doğru verilmiştir?
Buna göre, A¶ ve B¶ vektörleri için, I II III

A) Skaler Vektörel Skaler
I. Eşit vektörlerdir.
B) Vektörel Vektörel Skaler
II. Doğrultuları aynıdır.
C) Skaler Vektörel Vektörel
III. Büyüklükleri aynıdır.
D) Skaler Skaler Skaler
yargılarından hangileri doğrudur? E) Vektörel Skaler Skaler
D) I ve III E) II ve III
6. Fizik, madde ve enerji arasındaki etkileşimi inceleyen ve

8. Radyokarbon tarihlendirme ya da karbon-14 tarihlendirme,
doğada meydana gelen olayları açıklayan uygulamalı bir
organik madde içeren nesnelerin yaşını belirlemek için
bilim dalıdır. Ayrıca fizik bilimindeki bilgiler diğer temel bi-
kullanılan bir yöntemdir. Radyokarbon tarihleme yöntemi,
lim dallarındaki olayları açıklamaya yardımcı olmaktadır.
bulunduğu 1950 yılından günümüze, yaklaşık son 50 bin
Bunun sonucu olarak disiplinler arası bazı temel bilim dal-
yılda yeryüzünde meydana gelen arkeolojik, paleobotanik
ları ortaya çıkmıştır.
ve yer bilimsel olayların mutlak tarihlenmesi için kullanılan
Buna göre, ana yöntem durumuna gelmiştir.
I. Biyofizik Radyokarbon tarihleme yöntemi fiziğin hangi alt dalı ile

ilişkilidir?
II. Jeofizik
A) Yüksek Enerji ve Plazma Fiziği
III. Nükleer fizik
B) Nükleer Fizik
alanlarından hangileri fizikle diğer temel bilimler arasın-
da oluşan ortak alanlardan değildir? C) Katıhal Fiziği
A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III D) Termodinamik
D) I ve III E) II ve III E) Atom Fiziği
14
3
FİZİK
TEST
1. Bazı bilim insanları ve onların bilime yaptığı katkılar veril- 3. Linac (Doğrusal Hızlandırıcı) kanser tedavisinde kullanılan
miştir. tıbbi bir cihazdır. Tıbbi görüntüleme cihazlarından (MR,
CT, vb.) alınan görüntüler vasıtasıyla, çevredeki sağlıklı
Marie Curie: Uranyumla yaptığı deneyler sırasında radyo- dokulara zarar vermeden sadece kanserli hücrelere yük-
aktiviteyi keşfetmiştir. sek dozda iyonlaştırıcı radyasyon uygular. Linac, yüksek
gerilim altında metal hedeften koparılan elektronları tüp
Alphonse Pénaud: Kauçuk gücüyle çalışan model uçağı
içerisinde hızlandırır. Hızlandırılan bu elektronların he-
icat etmiştir.
defe çarptırılması sonucu X ışınları oluşur. X ışınları ko-
Joseph Henry: Elektromıknatısları yaparken, öz indüktan- limatörler vasıtasıyla hastaya verilir. Bu ışınlar vücutta
sın elektromanyetik fenomenini keşfetmiştir. saniyeler içinde tepkimeler başlatır. Bu tepkimeler sonucu
oluşan moleküller kanser hücrelerinin genetik kodu olan
Nicola Tesla: İndüksiyon motorunu icat etmiştir. Ayrıca al- DNA’larda kırıklıklar meydana getirir. Böylece genetik
ternatif akım (AC) kullanan bir indüksiyon motoru geliştir- kodu hasarlanan tümör hücreleri bundan sonra bölünemez
miştir. ve ölmeye başlar.
Thomas Newcomenk: Buhar makinesini icat etmiştir. Linac cihazı ile kanserli hücrelerin yok edilmesi aşama-
sında fiziğin hangi alt dalından yararlanılır?
Buna göre, elektromanyetizma alanı ile ilgili önemli çalış-
malara imza atan isimler hangi seçenekte doğru verilmiş- A) Katıhal Fiziği
tir?
B) Mekanik
A) Pénaud ve Henry C) Elektromanyetizma
B) Curie ve Tesla D) Nükleer Fizik
C) Henry ve Tesla E) Termodinamik
D) Newcomenk ve Curie
E) Curie, Henry ve Tesla
4. I. Dünyanın en büyük parçacık hızlandırıcı laboratuvarı

olan araştırma merkezi, yerin 100 metre altında 27 kilo-
metrelik dairesel bir tünel olarak inşa edilmiştir. Ortamı
dış etkenlerden soyutlayarak doğal faktörlerin ve kozmik
ışınlardan kaynaklanan radyasyonun etkisini azaltabilmek
amacıyla yerin altında kurulmuştur.
2. Uranyum ile radyasyonun keşfi ve çeşitli türden radyas-
yonların, canlı dokular üzerindeki etkisinin araştırılmaya II. Türkiye’nin en büyük savunma elektroniği kuruluşudur.
başlanması, tıpta tanı amaçlı kullanımına olanak sağla- Türk Silahlı Kuvvetleri’nin haberleşme ve bilgi teknolojileri,
mıştır. Buluş amaçları çok farklı olsa da mikrodalgalar, la- radar ve elektronik harp, elektro-optik, aviyonik, insansız
zer ışınları ve uydu teknolojileri, askeri ve savunma sanayi sistemler, kara, deniz ve silah sistemleri, hava savunma
tarafından kullanılmaktadır. Gökyüzü gözlemleri yapmak ve füze sistemleri, komuta kontrol sistemleri, ulaştırma,
için icat edilen teleskoplar ile günümüzde yeni galaksiler güvenlik, trafik, otomasyon ve sağlık teknolojilerine yönelik
keşfedilmektedir. ihtiyaçlarını karşılayabilecek çok geniş bir ürün yelpazesi-
ne sahiptir.
Verilen paragrafa göre,
Buna göre I. ve II. metinde haklarında bilgi verilen kurum-
I. Fizik ve teknoloji iç içedir.
lar hangileridir?
II. Fizik bilimi dolaylı veya doğrudan çeşitli çalışma alanları
tarafından kullanılmaktadır. I II
III. Fizik bilimi sürekli gelişmektedir. A) CERN ASELSAN

B) ESA TAEK
sonuçlarından hangileri çıkartılabilir?
C) NASA ASELSAN
A) Yalnız II B) I ve II C) I ve III D) CERN TÜBİTAK
D) II ve III E) I, II ve III E) ESA ASELSAN
15
5. 1500 gram kütleli çantasını sırtına alarak evden çıkan 7. Aşağıdakilerden hangisi Türkiye Bilimsel ve Teknolojik
Begüm, 1 kilometre yolu yürüyerek okula 15 dakikada Araştırma Kurumu’nun (TÜBİTAK) görevlerinden değil-
ulaşmıştır. dir?
Buna göre verilen cümlede geçen bilgilerdeki temel bü- A) Ulusal öncelikler doğrultusunda bilim ve teknolojinin
yüklüklere ait birimlerin SI (Uluslararası Birim Sistemi) gelişmesine yardımcı olmak.
daki karşılıkları sırasıyla hangi seçenekte doğru verilmiş-
B) Ulusal sanayinin üniversite ve araştırma kurum ve ku-
tir?
ruluşları ile işbirliği yapmasını sağlayacak programlar
A) Kilogram Santimetre Saat geliştirmek, bu işbirliğinin somut hale dönüşebileceği
fiziki ortamlar yaratmak.
B) Ton Metre Saat
C) Kurumun ilgi alanlarının dışında yabancı dillerde kitap
C) Kilogram Metre Saniye
ve periyodik yayınları desteklemek.
D) Kilogram Santimetre Saniye
D) Görev alanına giren konularda ulusal ve uluslararası
E) Ton Metre Saniye kongre, seminer, kolokyum gibi bilimsel toplantıları
desteklemek, düzenlemek ve bunlara katılmak.
E) Bilim insanlarının, araştırmacıların yetiştirilmeleri ve

geliştirilmeleri için olanaklar sağlamak.
6. Tanılayıcı dallanmış ağaç etkinliğini yapan İrem doğru cevap-

lar vererek, Emir ise yanlış cevaplar vererek ilerliyor.
Atom fiziği, atom 8. Eşit bölmeli düzlemde A¶ , B¶ ve C¶ vektörleri şekildeki gibi

çekirdeğinin yapısını verilmiştir.
inceler.
D Y
Mekanik, kuvvet etkisindeki

Optik, ışık ve ışık olaylarını
cisimlerin denge ve hareket
inceler.
şartlarını inceler.
D Y D Y
1. çıkış 2. çıkış 3. çıkış 4. çıkış
Buna göre
Buna göre İrem ve Emir hangi çıkışlara ulaşır? I. A¶ = 2B¶
A) İrem: 2. Çıkış, Emir: 3. Çıkış II. A¶ - B¶ = C¶
B) İrem: 1. Çıkış, Emir: 3. Çıkış III. A¶ + C¶ = B¶
C) İrem: 4. Çıkış, Emir: 2. Çıkış eşitliklerinden hangileri doğrudur?
D) İrem: 3. Çıkış, Emir: 2. Çıkış A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II
E) İrem: 3. Çıkış, Emir: 1. Çıkış D) I ve III E) II ve III
16
4
FİZİK
TEST
1. Bilimsel çalışma yaparken araştırmacılar bazı etik ilkelere 3. Türetilmiş büyüklüklerin birimleri, temel büyüklüklerin bi-
uymak zorundadır. Uymadığı taktirde bilimsel çalışması rimleri kullanılarak yazılabilir. Örneğin; hız, birim zaman-
değersiz kabul edilir. daki yer değiştirme, yani uzunluk biriminin zaman birimine
oranı iken, ivme ise birim zamandaki hız değişimi olarak
Buna göre, bir araştırmacının yaptığı bilimsel çalışmanın bilinir.
kabul görmesi için seçeneklerde verilen davranışlardan
hangisini yapması uygun olur? Buna göre Uluslararası Birimler Sistemi’nde (SI) ivme bi-
rimi hangi seçenekte doğru verilmiştir?
A) Aynı araştırma sonuçlarını birden fazla bilimsel dergiye
yayımlanması için göndermek. A) cm/s2 B) s/cm2 C) m/s2 D) m2/s2 E) s/m2
B) İntihal yapmak.
C) Yaptığı araştırmanın sonuçlarını birçok parçaya ayıra-

rak birden çok sayıda yayın yapmak.
D) Yaptığı araştırmada beklenen sonuca ulaşmak için veri

sonuçlarında ufak değişiklikler yapmak.
E) Başkalarının fikirlerini, metodlarını, verilerini, yazılarını

sahiplerine atıf yaparak kullanmak.
4. Fizik biliminde her yeni keşif, gelecek icatların temelini

oluşturmuştur. Newton’ın mekanik üzerine yaptığı çalışma-
lar, Maxwell’in elektromanyetizma ile ilgili çalışmaları, ısı
ve sıcaklıkla ilgili yapılan çalışmaların 1900’lü yıllara kadar
fizik biliminde yeterli olduğu zannedilmiştir ve bu dönem
klasik fizik dönemi olarak bilinir. Fakat bu dönemi takip
eden zaman süresince fizik biliminde kuantum ve parçacık
fiziği, katı hal fiziği, yüksek enerji ve plazma fiziği üzerine
yapılan çalışmalar, Einstein’ın görelilik üzerine çalışmaları
modern fiziğin temelini oluşturarak fizikte çalışılacak çok
fazla alan olduğunu göstermiştir. Bu çalışmalarla birlik-
te birçok yeni mühendislik dalı ortaya çıkmış, günümüzde
kullandığımız cep telefonları, işlemciler, LCD televizyonlar
ve nükleer tıp gibi birçok alanda gelişmeler ve icatlar ol-
2. Elektromanyetizmanın keşfi ve anlaşılması sayesinde ge- muştur.
liştirilen teknolojiler, yaşadığımız modern toplumun oluş-
Buna göre yukarıda verilen parçadan hangi ifade çıkarı-
masında büyük önem taşımaktadır.
lamaz?
Buna göre;
A) Klasik fizik modern fiziğin temelini oluşturmuştur.
I. Mars yüzeyinden çekilen fotoğrafların alınması. B) Fizikte gelişmeler her dönem devam edecektir.
II. Ultrason cihazı ile iç organların görüntülenmesi. C) Yüksek enerji ve plazma fiziği modern fizik döneminde
III. Su damlalarının cama yapışması. gelişen bir daldır.
durumlarından hangileri elektromanyetizma ile ilişkili- D) Klasik dönemde elektromanyetizma dalını Maxwell
dir? kurmuştur.
A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III E) Günümüzde kullandığımız icatlarda katıhal fiziği etkin-

dir.
17
5. Bazı fiziksel nicelikler ve bu niceliklerin formülleri tabloda 6. Yakın zamanda kaybettiğimiz Stephen Hawking bilim dün-
verilmiştir. yasında adından sıkça bahsedilen ünlü teorik fizikçilerden
birisidir. Evrenin temel ilkeleri üzerine çalışan Hawking, ku-
Nicelik Formül antum fiziği ve kara deliklerle ilgili teorileriyle tanınmıştır.
Hacim En x Boy x Yükseklik 21 yaşındayken amyotrofik lateral skleroz (ALS) hastalığı
teşhisi konmuştur. Tıpta sinirlerde bilgi iletimi, biyoelektrik
Hız Yer Değiştirme / zaman ve sinir yapılarının tanımlamasında biyofizik bilgileri kulla-
Elektrik Yükü Akım şiddeti x zaman nılır. Hawking, motor nöronların zamanla ölmesi sonucu si-
nir sistemini felç eden, ancak beynin zihinsel faaliyetlerinde
Kuvvet Kütle x ivme herhangi bir olumsuzluk yapmayan bu hastalık sonucunda
tekerlekli sandalyeye bağımlı kalmıştır. Hastalığı ilerledik-
Tabloda verilen türetilmiş büyüklüklerin yapısında bulu- çe konuşma yetisi de zayıflamaya başlamış ve geçirdiği
nan temel büyüklüklerin sembolleri aşağıdaki seçenek- zatürre hastalığından sonra sesini tamamen kaybetmiştir.
lerde verilmiştir. Buna göre hangi sembol tabloda verilen Daha sonra sandalyesine bağlı, yazıları sese dönüştüren
büyüklüklerin yapısında yer almaz? bir bilgisayar yardımı ile insanlarla iletişim kurmuştur.
A) l B) T C) t D) i E) m Paragrafta verilen bilgilere göre;
I. Biyoloji, tıp gibi bilim dallarının bazı konuları fizik ile iliş-
kilidir.
II. Karadelikler ve özellikleri Hawking tarafından klasik fizik

yasaları ile açıklanmıştır.
III. İnsan hayatını kolaylaştırmak için yapılan icatlarda farklı

mühendislik dalları işbirliği içinde çalışmıştır.
hangi sonuçlara ulaşılabilir?
18
FİZİK
ÇÖZÜMLÜ
Madde ve Özkütle SORULAR
1. Öykü’nün eczaneden aldığı ilaç kutusunda her biri 100 3. Özgü, ekim ayı su faturasını incelediğinde suyun m3 birim
mg’lık kapsüller bulunmaktadır. fiyatının 6 TL olduğunu ve kullanılan suyun 3000 litresinin
insani su hakkı olarak ücretsiz verildiğini tespit ediyor.
Öykü bu ilaçtan 30 gün boyunca 12 saat arayla, 1 kapsül
kullanacağına göre, tedavisi tamamlanıncaya kadar kaç Faturaya başka herhangi bir ücret yansıtılmadığına göre
gram ilaç kullanmış olur? Özgü 26 m3 su tükettiği ekim ayında kaç TL ödeme ya-
par?
A) 2 B) 3 C) 4 D) 5 E) 6
A) 100 B) 130 C)138 D)142 E)178
Çözüm: Çözüm:
Öykü tedavisi tamamlanıncaya kadar toplam 60 kapsül ilaç 3000 litre = 3 m3
kullanacaktır. Her bir kapsül 100 mg olduğuna göre top-
lamda 60 x 100 = 6000 mg ilaç kullanmış olur. 6000 mg ise Özgü ekim ayında 26 m3 su tüketmiş ve bunun 23 m3 ü üc-
6 g’a karşılık gelir. retlendirilmiştir. Suyun m3 birim fiyatı 6 lira olduğuna göre
Özgü’nün ekim ayı su faturası için 23 x 6 = 138 TL ödeme
Cevap: E yapması gerekmektedir.
Cevap: C
4. Günlük hayatta karşılaşılan bazı olaylar; yüzey gerilimi,

kılcallık gibi olaylarla açıklanabilir. Sınıftaki bazı öğrenciler
karşılaştıkları olayları aşağıdaki gibi açıklamaya çalışıyorlar.
Ali: Suyun bitkinin kökünden yapraklarına ulaşmasında kıl-

callık etkisi vardır.
Ayşe: İspirto ocağının yanmasında kılcallık etkilidir.
Mehmet: Böceğin su yüzeyinde yürümesi yüzey gerilimi ile

açıklanabilir.
2. Taşma seviyesi 50 cm3 olan şekildeki taşırma kabı 40 cm3
seviyesine kadar suyla doludur. Bu kaba kütlesi 60 gram Buna göre, hangi öğrencilerin yaptıkları açıklama doğru-
olan taş, yavaşça bırakıldığında kaptan 10 cm3 suyun taş- dur?
tığı görülüyor.
A) Yalnız Ali
B) Yalnız Ayşe
50 cm3 50 cm3
40 cm3 C) Ali, Mehmet
Su
Taş Su Taş D) Ayşe, Mehmet
10
cm3
E) Ali, Ayşe, Mehmet
Buna göre kaptaki kütle artışı kaç gram olur? (dsu= 1 g/cm3) Çözüm:
A) 10 B) 20 C) 30 D) 40 E) 50 Yüzey gerilimi: Su yüzeyindeki moleküllerin altında kalan
diğer moleküller tarafından çekilmesi sonucu yüzeyin es-
nek bir zar gibi gerilmesi durumudur.
Çözüm:
Kılcallık: Sıvıların farklı cisimler tarafından dar kanallar
Taşın atılmasıyla beraber yer değiştiren suyun hacmi 20 içerisinde adezyon etkisiyle yükselmesi olayıdır. Buna
cm3 olur. Taşın özkütlesi suyun özkütlesinden büyük ol- göre suyun bitkinin kökünden yapraklarına ulaşmasında
duğundan, taş kabın dibine oturur ve kapta kütle artışına ve ispirto lambasının yanması kılcallık sayesinde gerçek-
sebep olur. Kaptan 10 cm3 su taştığı için kabın kütlesi 10 leşir. Böceğin su yüzeyinde yürümesi ise yüzey gerilimi ile
g azalır. Ancak kabın içine atılan taşın kütlesi 60 g olduğu açıklanabilir. Ali, Ayşe ve Mehmet doğru açıklama yapmış-
için kapta meydana gelen toplam kütle artışı 50 g olacaktır. lardır.
Cevap: E Cevap: E
19
FİZİK Madde ve Özkütle ÇÖZÜMLÜ SORULAR
5. Şekilde yatay zeminde bulunan, boyutları sırasıyla 2x, 3x 7. Kuyumculuk, karışımların özkütlesinden yararlanılan en
ve 4x olan dikdörtgenler prizması verilmiştir. önemli sektörlerden birisidir. Altın, renginin değiştirilmesi
veya sertliğinin artırılması amacıyla nikel, gümüş, bakır
gibi başka elementlerle karıştırılabilir. 24 gramlık bir külçe-
4x de 24 gram altın bulunuyorsa altın 24 ayar, 22 gram altın
2 gram farklı bir madde bulunuyorsa altın 22 ayar olarak
3x adlandırılır. Külçedeki altın ve külçeye karıştırılan element
2x
oranı altının ayarını belirler. Saf yani 24 ayar altın parlak
Cismin kendi ağırlığına karşı dayanıklılığının orantılı ol- sarı bir renge sahipken altına paladyum karıştırılarak be-
duğu ifade hangisidir? yaz altın, bakır eklenerek ise pembe altın elde edilebilir.
1 1 1 1 1
A) B) C) D) E)
x 2x 3x 4x 6x
Çözüm:
1
Dikdörtgenler prizması için dayanıklılık ile orantılıdır, h
h
prizmanın yüksekliğidir. Buna göre eşit hacime sahip 22 ayar beyaz yüzük,
1 1 24 ayar sarı yüzük ve 22 ayar pembe yüzüğün küt-
h = 4x † D α Dα
h 4x leleri arasındaki ilişki nasıldır? (daltın= 19,3 g/cm3,
Cevap: D dpaladyum= 12 g/cm3, dbakır= 8,9 g/cm3)
A) msarı > mbeyaz > mpembe

6. Su dolu kaba bir miktar daha su ilave edilip yüzeyine dik- B) msarı = mbeyaz > mpembe
katle bakıldığında suyun bombeli bir şekle sahip olduğu ve
C) msarı > mbeyaz = mpembe
taşmadığı gözlemlenir.
D) msarı > mpembe > mbeyaz
E) mbeyaz > msarı > mpembe
Çözüm:
m = d · V bağıntısına göre yüzüklerin hacimleri eşit oldu-

ğundan özkütlesi büyük olan yüzüğün kütlesi de büyük ola-
caktır. Bu yüzden kütle sıralaması msarı > mbeyaz > mpembe
şeklinde olacaktır.
Cevap: A
Buna göre,
I. Su molekülleri ve bardak yüzeyi arasındaki adezyon

kuvveti
II. Su molekülleri arasındaki kohezyon kuvveti
III. Su yüzeyinde oluşan yüzey gerilimi
verilenlerden hangileri suyun bardaktan akmamasında

etkin rol oynar?
A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III

Çözüm:
Yüzeydeki su molekülleri, kohezyon kuvvetinin yardımıyla

birbirlerini çekerler. Bu kuvvetin etkisiyle, yüzey gerilerek
esnek bir zar gibi görünür. Bu olaya yüzey gerilimi denir.
Bardaktaki su yüzey geriliminin yani kohezyon kuvvetinin

etkisiyle taşmadan durur. Dolayısıyla II. ve III. öncüllerde
etkin rol oynayan kuvvet kohezyon kuvvetidir.
Cevap: D
20
ÇÖZÜMLÜ SORULAR Madde ve Özkütle FİZİK
8. Eşit zaman aralıklarında eşit miktarda ve sabit sıcaklıkta 9. Boyutları 20 cm, 12 cm ve 8 cm olan dikdörtgenler prizma-
su akıtan bir musluktan şekildeki boş kovaya su akmakta- sı şeklindeki bir kap, yarıçapı 1 cm olan maksimum sayıda
dır. küre ile dolduruluyor.
4 cm
8 cm
Kütle
Kütle Özkütle Yükseklik 10 cm
12 cm 1 cm
20 cm
Buna göre kabın boş kalan kısmı, iç yarıçapı 4 cm, yük-

sekliği 10 cm olan silindir şeklindeki bir kupayla kabın
0 Zaman
Zaman 0 içine sıvı dökülerek
Zaman 0 en az kaç defada
Zaman doldurulur? (π = 3
alınız.)
Grafik-I

A) 1 B) 2 C) 3 D) 4 E) 5
Özkütle
Özkütle
Özkütle Yükseklik
Yükseklik
Yükseklik
Çözüm:
Çapı 2 cm olan kürelerden 20 cm’lik kenara 10 adet, 12

cm’lik kenara 6 adet, 8 cm’lik kenara ise 4 adet sığdırılabi-
lir. Dikdörtgenler prizmasının içine toplam 10 · 6 · 4 = 240
ZamanZaman0 0 Zaman
Zaman
Zaman
0 00 Zaman
Zaman
Zaman
adet küre yerleştirilir.
Grafik-II Grafik-III
Buna göre kovaya akan suyun kütle, özkütle ve yük- Prizmanın hacmi V = 1920 cm3’tür. Tek bir kürenin hacmi
seklik değerlerinin zamana göre değişimlerini gösteren ise V = 4/3 · π · r3 = 4 · 1 = 4 cm3’tür. 240 adet kürenin hac-
grafiklerden hangileri doğrudur?
mi ise 240 . 4 = 960 cm3’tür. Bu durumdan kabın boş kısmı
1920 - 960 = 960 cm3 olacaktır.
D) I ve II E) I, II ve III
Silindir kupanın hacmi V = π · r2 · h = 3 · 16 · 10 = 480 cm3’tür.
Çözüm: Silindir kupa 2 defada kabı dolduracaktır.
• Kütle - zaman grafiği kabın şeklinden bağımsız olacak-
Cevap: B
tır. Musluk eşit zaman aralıklarında eşit miktarda su
akıttığı için I. grafik doğrudur.
• Özkütle suyun miktarına bağlı olarak değişmeyeceğin-
den dolayı II. grafik doğrudur. 10. Şekildeki K dikdörtgenler prizmasının boyutları 2x, 2x, 5x
• Kova yukarı doğru genişlediği için yükselmedeki artış ve L silindirinin yarıçapı 4x,yüksekliği 5x verilmiştir.
miktarı zamanla azalacağından III. grafik doğru çizil-
miştir. r = 4x
Cevap: E 5x h = 5x
K L
2x
2x
Buna göre K ve L cisimlerinin dayanıklılıkları oranı DK/DL

hangisi ile ifade edilebilir?
2 1 5 5
A) B) C) 1 D) E)
5 2 4 2
Çözüm:
K ve L cisimleri için dayanıklılık, cisimlerin yükseklikleri ile

ters orantılıdır.
1 1
K cismi için; DK α DK α
h 5x
1 1
L cismi için; DL α DL α
h 5x

DK
D = 1
L
Cevap: C
21
11. Gelişen nanoteknoloji sayesinde, günümüzde farklı ku- 12. Saf metallerden yapılmış bazı madenî paralarla ilgili bilgi-
maşlara farklı özellikler kazandırılabilmektedir. Örneğin; ler verilmiştir. Verilen bu bilgilerden yararlanarak bu para-
yağmurlu havalarda kullandığımız montlarla yüzey kurula- ların hangi metallerden yapıldığını bulunuz.
mada kullandığımız mikro-fiber bezlerin kumaş özellikleri
birbirinden farklıdır. Hesaplamalarınızda bulduğunuz özkütle değerlerinin han-
gi metallere ait olduğunu tespit etmek için verilen mad-
Kumaş ile su molekülleri arasındaki adezyon kuvveti (A) de-özkütle tablosunu kullanınız.
ile, su molekülleri arasındaki kohezyon kuvveti (K) arasın-
Madde Özkütle (g/cm3)
da yağmurluklarda…………(I)………….., kurulama bezin-
de …………(II)……….. ilişkisi vardır. Alüminyum 2,7
Verilen cümlede (I) ve (II) no’lu boşluklara seçeneklerden Demir 7,8

hangisi gelmelidir? Bakır 8,9
Altın 19,3
(I) (II)
A) Kalay 7,3
K>A A>K
B) Paladyum 12
A>K K>A
C) A=K K>A I, II ve III. sorular verilen bilgilere göre cevaplanacaktır.
D) K>A A=K I. 1948 yılında ülkemizde basılan ve halk arasında “delikli

E) para” olarak da bilinen 1 kuruşların ortasında delik olma-
A=K A=K
sının nedeni, eski kıyafetlerde cep olmaması ve insanla-
rın bu paraları ipe dizerek boyunlarında taşıyabilmeleridir.
Çözüm: 60 mm çaplı bu paranın ortasındaki deliğin çapı 2 cm’dir.
Kalınlığı 1 mm, kütlesi ise 21,36 gramdır.
Yağmurluğun suyu tutmamasını, temizlik bezinin ise suyu
çekmesini isteriz. Su moleküllerinin yağmurluğa yapışma-
ması için su molekülleri arasındaki kohezyon kuvvetinin
kumaş ile su molekülleri arasındaki adezyon kuvvetinden
büyük olması gerekir. Kurulama bezinin su moleküllerini
çekmesi için, bezle su molekülü arasındaki adezyon kuv-
vetinin su molekülleri arasındaki kohezyon kuvvetinden
büyük olması gerekir. Bu durumda I. ifadede K > A derken
II. ifadede A > K dememiz gerekir.
Cevap: A
Buna göre bu para hangi maddeden yapılmıştır?

(π=3 alınız.)
A) Alüminyum B) Demir C) Bakır

D) Altın E) Kalay
Çözüm:
Cevap: C
22
ÇÖZÜMLÜ SORULAR Madde ve Özkütle FİZİK
II. Cumhuriyet’in 75. yılı için bastırılan hatıra paranın yarı- 13. Bir cismin suda yüzmesi için, özkütlesinin suyun özkütle-
çapı 30 mm, kalınlığı ise 5 mm’dir. Paranın kütlesi ise sinden küçük olması gerekir.
260,55 gramdır.
Ercan özkütlesi 3 g/cm3 olan 9 L hacminde saf bir madde
ile suda yüzen bir küp yapmak istiyor.
Ercan’ın yaptığı küp suda yüzdüğüne göre,
I. Küpün bir kenarı 30 cm’dir.
II. Küpün içindeki boşluk 20 L’dir.
III. Küpün hacmi 18 L olursa küp suyun içinde batar.

küp ile ilgili verilen ifadelerden hangileri doğru olabilir?
Buna göre bu para hangi maddeden yapılmıştır? (dsu = 1 g/cm3 )
(π=3 alınız.)
A) Yalnız II B) Yalnız III C) I ve II
A) Alüminyum B) Demir C) Paladyum
D) Altın E) Kalay
Çözüm:
9 L = 9000 cm3 Malzemenin kütlesi: m = d . V

Çözüm:
m = 3 . 9000 m = 27000 g
I. a = 30 cm ise V = 30 . 30 . 30 = 27 000 cm3 olur. Bu durum-

da küpün özkütlesi d = m / V = 27000 / 27000 d = 1 g/cm3
Bu durumda küpün özkütlesi suyun özkütlesine eşit olduğu
için yüzme şartını sağlamaz. ( Yanlış)
Cevap: D
II. V toplam = 9000 + 20000 = 29000 cm3
d = m / V = 27000 / 29000 ≈ 0,93 g/cm3 olduğundan yüzme

şartını sağlar. ( Doğru )
III. d = m / V d = 27000 / 18000 d = 1,5 g/cm3

küpün özkütlesi suyun özkütlesinden büyük olduğu için
III. Ortasında kare şeklinde bir oyuk bulunan eski bir Japon küp suda batar. ( Doğru )
parasının yarıçapı 30 mm, kalınlığı 3 mm ve kütlesi
60,84 gramdır. Ortasındaki kare şeklindeki boşluğun ise Cevap: D
bir kenarı 1 cm’dir.
14. Esnemesi ve genleşmesi ihmal edilen, hacmi 0,54 L olan

silindir şeklindeki cam bir şişenin yarıçapı 3 cm’dir. Şişe
tamamen su ile doldurup, ağzı sıkıca kapatılarak buzlukta
donduruluyor. Su donduğunda şişenin kırıldığı gözleniyor.
Şişe kırılmadan maksimum hacimde buz elde et-

mek için şişeyi kaç cm eksik doldurmak gerekir?
(dsu = 1 g/cm3, dbuz = 0,9 g/cm3, π = 3)
Buna göre bu para hangi maddeden yapılmıştır? A) 1 B) 2 C) 3 D) 4 E) 5

(π=3 alınız.)
Çözüm:
A) Alüminyum B) Demir C) Paladyum Şişenin yüksekliği : V = π · r2 · h
D) Altın E) Kalay
540 = 3 · 9 · h h = 20 cm
Çözüm: Su donduğunda hacmi artacaktır fakat kütlesi değişmeyecektir.
mbuz = msu † dbuz · Vbuz = dsu · Vsu
0,9 · 540 = 1· π · r2 · h′
0,9 · 540 = 1 · 3 · 9 · h′ h′ = 18 cm
h – h′ = 20 – 18 = 2 cm eksik doldurmalıdır.
Cevap: B
Cevap: B
23
15. Aynı sıcaklıktaki A, B ve C sıvılarının içine özdeş cam bo-

rular konulduğunda sıvıların cam borulardaki denge duru-
mu şekildeki gibi oluyor.
A B C
Buna göre,
I. Aynı cam yüzeye A, B ve C sıvılarından eşit hacimde birer

damla damlatıldığında sıvıların ıslattığı bölgelerin alanları
SA > SB > SC olur.
II. Sıvıların sıcaklıkları TC < TA < TB yapılırsa metal bir iğne

bu sıvıların üzerinde batmadan kalabilir.
III. C sıvısının sıcaklığı azaltılırsa, A sıvısı ile C sıvısının

boru içindeki yükseklikleri eşit olabilir.
A) Yalnız II B) I ve II C) I ve III
Çözüm:
I. Sıvıların cam boru içindeki yükselme miktarlarına bakıl-

dığında, Molekülleri arasındaki kohezyon kuvveti en büyük
olan sıvı B sıvısı, sonra A sıvısı ve en küçük olan C sıvısı-
dır.
Kohezyon kuvveti arttıkça sıvıların yüzeye yapışma ve yü-

zeyi ıslatma oranı azalacağından, sıvılardan birer damla
alındığında yüzeyde oluşan ıslak bölgelerin alanları ara-
sındaki ilişki SC > SA > SB olacaktır. (Yanlış )
II. Metal iğnenin sıvı üzerinde batmadan kalabilmesi için

sıvının yüzey geriliminin büyük olması gerekir. Sıvının mo-
lekülleri arasındaki kohezyon kuvveti arttıkça yüzey gerili-
mi de artacaktır. Sıvının sıcaklığı azaldıkça yüzey gerilimi
artar. Sıvı sıcaklıkları TC < TA < TB yapılırsa metal iğne
sıvılar üzerinde batmadan kalabilir. (Doğru)
III. C sıvısının sıcaklığı azaldıkça kohezyon kuvveti artaca-

ğı için adezyon kuvveti ve borudaki yüksekliği azalacaktır.
(Doğru)
Cevap: D
24
1
FİZİK
TEST
Madde ve Özkütle - TEST A
1. Aynı sıcaklık ve basınç altındaki bazı maddelerin özkütle 3. Bir maddenin molekülleri arasındaki çekim kuvveti kohezyon
değerleri aşağıdaki tabloda verilmiştir. kuvveti olarak adlandırılır.
Madde Özkütle (g/cm3) Buna göre verilen durumlardan hangisinin oluşmasında

kohezyon kuvveti etkin rol oynar?
Altın 19,3
A) Yüzeylerin ıslanması.
Gümüş 10,5
B) Boyanın duvara yapışması.
Çelik 7,8
C) Bardağın çay tabağına yapışması.
Platin 21,4
D) Su damlasının musluk ucunda asılı kalması
Sadece tablodaki veriler kullanılarak, E) Birbirine çok yakın su damlalarının birleşmesi.
I. Eşit kütlede çelik, platinden daha fazla yer kaplamaktadır.
II. Eşit hacimde gümüş, altından daha fazla kütleye sahiptir.
III. Çelik, platinden daha dayanıklıdır.
yargılarından hangileri doğru olur?

4. Dış etkilerin ihmal edildiği ortamda maddeleri birbirinden

ayırmak için kullanılan özelliklere ayırt edici özellikler denir.
Buna göre,
I. Renk
II. Kütle
III. Özkütle
niceliklerinden hangileri ayırt edici özellik olarak kullanı-

lamaz?

2. Sabit sıcaklık ve basınç altındaki K ve L maddelerinin ha-

cim-kütle grafikleri verilmiştir.
Hacim (cm3)
16 K
12 L
5. Maddeler ile ilgili verilen,
I. Gazların hacmi yoktur.

Kütle (g)
0 8 9
II. Katılar sıkıştırılamazlar.
K maddesinin özkütlesi dK, L maddesinin özkütlesi dL ol- III. Sıvıların belirli bir şekli yoktur.
d
duğuna göre K oranı kaçtır? ifadelerinden hangileri kesinlikle doğrudur?
dL
2 A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III
2 3 5
A) B) C) 1 D) E)
5 3 2 2 D) I ve II E) I, II ve III
25
FİZİK Madde ve Özkütle 1. TEST
6. Aynı maddeden yapılmış K, L ve M maddelerinin boyutları 9. Aynı maddeden yapılmış K ve L cisimlerinin boyutları şekil-
şekilde verilmiştir. de verilmiştir.
8 cm
4 cm L
K L M K
1 cm 2 cm
Buna göre cisimlerin kendi ağırlıklarına karşı dayanık- 2 cm 3 cm
lılıklarının büyükten küçüğe sıralanışı hangi seçenekte
doğru verilmiştir?
K cisminin kesit alanı oranı, L cismininkinin kaç katıdır?
hacim
A) K, L, M B) L, M, K C) K, M, L
A) 2 B) 3 C) 5 D) 7 E) 8
D) M, K, L E) M, L, K
7. Farklı iki maddenin molekülleri arasındaki çekim kuvveti

adezyon kuvveti olarak adlandırılır. 10. Suyun yüzey gerilimi ile ilgili,
Buna göre aşağıda verilen durumların hangisinin oluş- I. Deterjan eklendiğinde yüzey gerilimi azalır.
masında adezyon kuvveti önemli rol oynar?
II. Yemek tuzu eklendiğinde yüzey gerilimi artar.
A) Bir yüzey üzerinde cıva damlalarının küre şeklinde durması.
III. Sıcaklık artarsa yüzey gerilimi azalır.
B) Musluktan akan suyun ip gibi akması.
C) Hafif canlıların su yüzeyinde yürümesi.
D) Toz partiküllerinin araçların üzerine yapışması.
D) I ve III E) I, II ve III
E) Yaprakların su yüzeyinde yüzmesi.
11. Kılcallık olayı ile ilgili,
I. Sıvı dolu bir kaba daldırılan ince boruda sıvı her zaman
8. Adezyon kuvveti ile ilgili,
yükselir.
I. Maddelerin cinsine bağlıdır.
II. Kılcallık sadece adezyon kuvvetinin etkisi ile gerçekleşir.
II. Aynı tür moleküller arasında meydana gelir.
III. Küp şekerin ucunun su damlasına değmesi sonucunda
III. Farklı tür moleküller arasında meydana gelir. suyun şekerin her yerine yayılması kılcallık etkisidir.
yargılarından hangileri doğrudur? yargılarından hangileri doğrudur?
A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III

D) I ve II E) I ve III D) I ve III E) I, II ve III
26
1
FİZİK
TEST
Madde ve Özkütle - TEST B
1. Şekilde özdeş K ve L kaplarında 3d ve 5d özkütleli sıvılar 3. Cisimlerin kendi ağırlıklarına karşı dayanıklılığı zeminde
ve boş M kabı verilmiştir. Bir miktar sıvı K ve L kaplarından durma şekline göre değişebilir.
M kabına aktarıldığında K, L ve M kaplarında ölçülen sıvı
kütleleri eşit olmaktadır.
K L M
3d 5d
15V 9V Şekildeki gibi yatay düzlemde duran silindir şeklindeki
oyun hamurunun kendi ağırlığına karşı dayanıklılığı ile
ilgili yalnız,
I. Yarıçap artarsa artar.

Buna göre, K ve L kaplarından alınan sıvıların hacimleri
V II. Yarıçap artarsa değişmez.
oranı K kaçtır? (Kaplardan sıvı taşmadığı varsayılmıştır.)
VL III. Yükseklik artarsa azalır.
7 5 2
A) B) 2 C) D) 1 E) yargılarından hangileri doğrudur?
3 3 3
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve III
4. Aşağıdaki tabloda sabit basınç altında X, Y ve Z maddele-

rine ait sıcaklık, kütle ve hacim değerleri verilmiştir.
2. Galileo (Galile), cisimlerin dayanıklılığını Kare Küp Kanunu

ile açıklamıştır. Boyutları belli bir oranda büyütülen cismin Madde Sıcaklık Kütle Hacim
yüzey alanı bu oranın karesiyle, hacmi ise küpüyle orantılı (°C) (g) (cm3)
olacak şekilde artar. Cisimlerin kütlesi de hacmi ile doğru
X 25 15 5
orantılı olduğundan bu artış nedeniyle kendi ağırlığına kar-
şı dayanıklılığı azalır. Y 20 21 7
Verilen ifadeden yola çıkarak seçeneklerden hangisi kare Z 25 20 5

küp kanununu destekler niteliktedir?
Buna göre,
A) Kesit alanı artan cisimlerin dayanıklılığının artması.
I. X ve Y maddeleri aynı maddelerdir.
B) Daha dayanıklı olmaları için binaların yüksek katlı ya-
pılması. II. X ve Z maddeleri farklı maddelerdir.
C) Boyutları küçültülen cisimlerin dayanıklılığının azalması. III. Y ve Z maddeleri aynı maddelerdir.
D) Fillerin kendi ağırlığına karşı dayanıklılığının karınca- yargılarından hangileri doğrudur?

lardan fazla olması. A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III
E) Balinaların karaya vurduğunda kemiklerinin kırılması. D) I ve II E) I, II ve III
27
5. Aynı sıcaklıktaki K ve L sıvılarının özkütleleri sırasıyla 7. Adezyon kuvvetinin kohezyon kuvvetinden büyük olduğu
3 g/cm3 ve 8 g/cm3 ‘tür. Sıvılardan belirli miktarlarda alına- durumlarda sıvı kılcal bir boru içinde yükselirken, tersi du-
rak taşmayacakları kadar geniş üçüncü bir kapta homojen rumda sıvı boru içinde alçalır. Her iki durum da kılcallık
olarak karıştırılmaktadır. etkisinin sonucudur.
Verilen bilgiden yola çıkarak;
I. Kumaşın teri çekmesi,
II. Kağıdın suda yüzmesi,
III. Bitkilerde suyun taşınması
olaylarından hangileri kılcallık olayına örnektir?

dk = 3 g/cm3 dL = 8 g/cm3
Buna göre K ve L sıvılarından oluşan karışımın özkütlesi
kaç g/cm3 olamaz?
A) 7 B) 6 C) 5 D) 4 E) 3
8. Bazı sıvılara ait kohezyon kuvveti sütun grafiği verilmiştir.
Kohezyon kuvveti
6. Bazı böcek türleri bacakları sayesinde ağırlığını temas yü-

zeyine düzgün dağıtarak su yüzeyinde yürüyebilirler. Su ile
dolu bir bardağa su yüzeyinden bakıldığında yüzeyin dışa
doğru bombeli kaldığı görülür.
Buna göre, bu iki olay doğrudan hangi kavramla ilgilidir?
A) Yüzey gerilimi
Sıvı türü
B) Özkütle K L M N P
C) Adezyon Grafikten yola çıkarak aynı şartlar altında hangi sıvının
D) Kılcallık yüzey gerilimi daha büyük olur?
E) Dayanıklılık A) K B) L C) M D) N E) P
28
2
FİZİK
TEST
Madde ve Özkütle - TEST A
1. Taşma seviyesine kadar dolu bir taşırma kabına yavaşça 3. Birbirleri ile homojen karışabilen aynı sıcaklıkta saf K, L
bırakılan içi dolu K cismi sıvı içinde tamamen batmaktadır. ve M sıvıları ve bunlardan oluşan karışımın hacim-kütle
K cisminin kaptan taşırdığı sıvı başka bir kapta toplanmak- grafiği şekildeki gibi verilmiştir.
tadır.
Hacim
K
Karışım
L
Kütle
0
Kaptan taşan sıvının hacmi ve K’nin kütlesi bilindiğine
göre; Sıvı karışımı ile ilgili,
I. Cismin özkütlesi, I. K ve L sıvıları karıştırılarak elde edilmiştir.
II. Sıvının özkütlesi, II. K ve M sıvıları karıştırılarak elde edilmiştir.
III. Taşan sıvının kütlesi III. L ve M sıvıları karıştırılarak elde edilmiştir.
bilgilerinden hangilerine ulaşılabilir? yargılarından hangileri doğru olabilir?
D) I ve II E) I, II ve III D) II ve III E) I, II ve III
2. Sıvı dolu bir kap içine daldırılan kılcal bir boruda sıvı şekil-
deki gibi h kadar yükselmektedir.
4. Günlük hayatta karşılaşılan;
I. Ebru sanatında suya kitre katılması,
Buna göre h yüksekliği; II. Kuyumcuların altının ayarını düşürmek için altının içine
demir vb. malzemeler eklemesi,
I. Sıvının cinsi,
III. Kilden porselen ve seramik yapımı sırasında karıştırılan
II. Sıvının sıcaklığı,
malzeme oranlarının belirlenmesi
III. Kılcal borunun yarıçapı
işlemlerinden hangilerinde maddenin özkütlesini değiş-
niceliklerinden hangilerine bağlıdır? tirmek amaçlanmıştır?

D) II ve III E) I, II ve III D) II ve III E) I, II ve III
29
5. Zeynep, bir kısmını doldurduğu cam tüp içindeki sıvının 7. Mira, şekildeki 3r yarıçaplı ve dayanıklılığı D1 olan silindirin
şekildeki gibi dengede kaldığını görmektedir. içinden, r yarıçaplı ve dayanıklılığı D2 olan silindir parçayı
çıkarıyor. Geri kalan ve orta kısmı boş olan silindirin daya-
nıklılığı ise D3 oluyor.
3r 3r
Zeynep’in bu sıvı ile ilgili,

Buna göre D1, D2 ve D3 arasındaki ilişki nasıldır?
I. Islatmayan bir sıvıdır.
A) D1 > D2 > D3 B) D1 = D2 = D3
II. Sıvı molekülleri arasındaki kohezyon kuvveti, sıvı ile kap
C) D1 > D2 = D3 D) D1 = D2 > D3
arasındaki adezyon kuvvetinden daha büyüktür.
E) D3 > D2 > D1
III. Sıvı molekülleri arasındaki kohezyon kuvveti, sıvı ile kap
arasındaki adezyon kuvvetine eşittir.
yorumlarından hangileri doğrudur?
A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III 8. Yaren, sabit debili muslukla şekildeki kabı su ile doldur-
D) I ve II E) I, II ve III maktadır.
Buna göre, kaptaki suya ait grafiklerden hangisi doğru-

dur?
A) Kütle
Hacim
B) Kütle
6. Esma, üç özdeş küp şeklindeki içi dolu homojen katı K, L
ve M cisimlerinden A, B ve C kısımlarını kesip atıyor.
Zaman
B
C) Hacim
A C
K L M Zaman
Buna göre, cisimlerin kendi ağırlıklarına karşı dayanıklı-
lıkları ilk durumlarına göre nasıl değişir?
D) Kütle
K L M
A) Azalır Artar Artar
B) Azalır Azalır Artar Zaman
C) Değişmez Artar Değişmez

E) Özkütle
D) Değişmez Değişmez Artar
E) Değişmez Değişmez Değişmez
Zaman
30
2
FİZİK
TEST
Madde ve Özkütle - TEST B
1. Günlük hayatta karşılaşılan, 4. Temizlikte kullanılan suyun, maddeleri daha iyi ıslatması
ve kirlere daha fazla nüfuz etmesi için suyun yüzey gerili-
I. Kontak lenslerin göz merceğine yapışması. minin azaltılması gerekir.
II. Su dolu bir pet şişenin içindeki suyun tamamen boşaltıl-
Buna göre;
masına rağmen iç yüzeyinde su damlalarının kalması.
III. Yağmur damlaların dağılmadan yeryüzüne ulaşması. I. Suya deterjan eklemek,
durumlarından hangileri kohezyon kuvvetinin adezyon II. Suyun sıcaklığını düşürmek,

kuvvetinden büyük olduğu durumlara örnektir? III. Suyun üzerindeki basıncı artırmak
A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III işlemlerinden hangileri yapılırsa sıvının yüzey gerilimi
D) II ve III E) I, II ve III azalır?
2. Düzgün türdeş silindir biçimindeki cisim yatay zeminde şe-

kildeki gibi durmaktadır.
Cismin tüm boyutları 3 katına çıkarılırsa,
I. Kesit alanı 9 katına çıkar.
II. Hacmi 27 katına çıkar. 5. Aynı sıvıya batırılan, eşit kalınlıkta farklı cins K ve L kılcal
III. Kendi ağırlığına karşı dayanıklılığı 3 katına çıkar. borularında sıvıların yükselme miktarı şekilde verilmiştir.

K L
3. Aynı maddeden yapılmış düzgün türdeş bir silindirin, küre-

nin ve dikdörtgenler prizmasının boyutları şekilde verilmiştir.
Buna göre,
r I. K tüpü ile sıvı arasındaki adezyon kuvveti, L tüpü ile sıvı

r
II. Sıvı molekülleri arasındaki kohezyon kuvveti, her iki tüp-
K L M le sıvı arasındaki adezyon kuvvetinden daha büyüktür.
III. Tüplerde yükselen sıvılar eşit ağırlıktadır.

Buna göre cisimlerin kendi ağırlıklarına karşı dayanıklı-
lıkları hangi seçenekte doğru sıralanmıştır? yargılarından hangileri doğrudur?
A) M > L > K B) M > K > L C) K > M > L A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III

D) K = L > M E) K = L < M D) II ve III E) I, II ve III
31
6. Her yerinde aynı özelliği gösteren yüzey üzerine farklı cins 9. Sıcaklığı artan cisimler hacimce genleşerek tüm boyutla-
sıvılardan eşit miktarda damlatıldığında şekildeki gibi den- rı eşit oranda artarken sıcaklığı azalan cisimler büzülerek
gede kaldıkları gözleniyor. tüm boyutları aynı oranda küçülür.
X Y Z
K M
L
X, Y ve Z sıvılarının molekülleri arasındaki kohezyon kuv-
a a 2a
vetlerinin büyüklük ilişkisi hangi seçenekte doğru veril- a 2a 2a
miştir?
A) X < Y < Z B) Z < Y< X C) Y < Z < X Verilen bilgiden yola çıkarak aynı maddeden yapılmış
türdeş K, L ve M cisimleri için;
D) X < Z < Y E) Y < X < Z
I. K ve M cisimleri ısı kaybederlerse dayanıklılıkları eşit
olabilir.
7. Aynı maddeden yapılmış farklı kalınlıktaki silindir şeklinde
II. L cismi ısı alırsa, L ve K cisimlerinin dayanıklılıkları eşit
üç esnemeyen halat eşit boyda olup halatların uçlarına ta-
olabilir.
şıyabilecekleri maksimum ağırlıkta cisimler bağlanacaktır.
S 2S 3S III. K cismi ısı alırken M cismi ısı kaybederse dayanıklılıkları
eşit olabilir.
Yargılarından hangileri doğrudur?
K L M
K, L ve M halatlarının uçlarına bağlanacak yüklerin ağırlık- 10. Cıva dolu bir kap içerisine aynı maddeden yapılmış farklı
ları arasındaki ilişki hangi seçenekte doğru verilmiştir? kalınlıkta K ve L tüpleri batırıldığında bir müddet sonra tüp-
lerdeki sıvıların denge durumu şekildeki gibi olmaktadır.
A) K > L > M B) K = L = M C) L > M > K
D) K > M > L E) M > L > K
8. Türdeş düzgün dikdörtgen prizma şeklindeki K cismi, L ve

a
M olarak iki parçaya ayrılıyor ve şekildeki gibi yatay zemi-
ne bırakılıyor. K L
4a K L
a Buna göre,
3a 2a M
I. K tüpünün kesit alanı L tüpünün kesit alanından küçük-
tür.
Buna göre,
II. K tüpü ile sıvı arasındaki adezyon kuvveti, L tüpü ile sıvı
I. K, L ve M cisimlerinin kendi ağrılıklarına karşı dayanıklı-
lıkları eşittir.
III. K ve L tüpleri sıvıdan çıkmayacak şekilde eşit miktar yu-
II. M’nin dayanıklılığı L’nin 4 katıdır.
karı çekilirse tüplerdeki sıvı seviyeleri farkı (a) değişme-
III. L’nin dayanıklılığı K’den fazladır. yecektir.
yargılarından hangileri doğrudur? yargılarından hangileri kesinlikle doğrudur?
A) Yalnız II B) Yalnız III C) I ve II A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III

32
3
FİZİK
TEST
Madde ve Özkütle
1. Ela özkütlesi 0,8 g/cm3 maddeden yapılmış 10 cm yarıçap- 4. Tabloda K, L ve M sıvılarının sabit basınç altında kütle,
lı şekildeki kürenin kütlesini 1200 g olarak ölçmektedir. hacim ve sıcaklık değerleri verilmiştir.
Madde Kütle (g) Hacim Sıcaklık

(cm3) (°C )
r = 10 cm
K 50 20 15
L 50 25 20
M 30 15 10

Ela’nın ölçtüğü kürenin içindeki boşluğun hacmi kaç lit- Buna göre,
relik sıvı hacmine eşittir? (π = 3 alınız.)
I. K ve L sıvıları aynı cinstir.
A) 2000 B) 250 C) 2,5 D) 0,25 E) 0,025 II. K ve M sıvıları aynı cinstir.
III. L ve M sıvıları aynı cinstir.
yargılarından hangileri doğru olabilir?

2. Kalınlığı ihmal edilen 10 cm yarıçaplı içi boş K küresinin

içine bir kenarının uzunluğu 6 cm olan L küpü şekildeki gibi
yerleştiriliyor.
a = 6 cm
r = 10 cm
5. Saf bir maddeye ait kütle-hacim grafiğinde grafiğin eğimi

Kürenin içinde kalan boşluğun hacmi kaç cm3’tür?
sabit sıcaklık ve basınç altında özkütleyi verir.
(π = 3 alınız.)
A) 4000 B) 3964 C) 3784 D) 2964 E) 2934 Kütle
Hacim
3. Günlük hayatta karşılaşılan,
Bir maddenin kütlesinin hacmine bağlı değişimi ayrı ayrı
I. Balast tanklarının boşaltılması ile denizaltının suya bat-
1, 2 ve 3’teki grafiklerle benzerlik gösterdiğine göre,
ması.
I. Madde katı veya sıvı ise sıcaklıklar T3 > T2 > T1’dir.
II. Yakıt taşıyan geminin kaza yapması sonucu deniz yüze-
yine petrolün yayılması. II. Madde sabit sıcaklıkta kapalı kapta bir gaz ise kaptaki
gaz basınçları P1 > P2 > P3’tür.
III. Su dolu kap içine bırakılan iki yumurtadan birinin yüzüp
diğerinin batması. III. Saf bir sıvıya ait kütle-hacim grafiğinde eğim değişmez.
olaylardan hangileri özkütle farkı kavramı ile açıklanabilir? yargılarından hangileri yapılabilir?
D) I ve II E) I, II ve III D) I ve II E) II ve III
33
6. Esmanur, boş bir kabı d özkütleli bir sıvı ile tamamen dol- 9. Kuyumculukta kullanılan ayar kavramı, temelde altının içi-
durduğunda kabın toplam kütlesi 4m, 3d özkütleli sıvı ile ne altına göre daha düşük özkütleli ve daha az maliyetli
doldurduğunda ise 8m olmaktadır. gümüş vb. metallerin katılması ile ayarının düşürülmesi
esasına dayanır. Ayşen hanım kuyumcudan kendisine yü-
Buna göre, kabın boş kütlesi kaç m’dir? zük seçerken eşit hacimdeki 24 ayar K yüzüğü, 22 ayar L
yüzüğü, 18 ayar M yüzüğü, 16 ayar N yüzüğü ve 14 ayar P
A) 1 B) 1,5 C) 2 D) 2,5 E) 3
yüzüklerini beğenmiştir.
Ayşen hanım yüzüklerden hangisini seçtiği takdirde par-

mağında daha büyük kütleli bir yüzük taşımış olacaktır?
A) K B) L C) M D) N E) P
7. İçinde 5 ˚C, 20 ˚C ve 10 ˚C sıcaklığında su bulunan X, Y ve Z

kaplarına özdeş cam borular batırıldığında suyun borular-
10. Ali, içinde 50 cm3 su bulunan bir kaba, suda çözünmeyen katı
daki görünümü şekillerdeki gibi oluyor.
bir cismi yavaşça bıraktığında, cisim tamamen batmakta ve
su 100 cm3 seviyesine çıkmaktadır. Cismin yapıldığı madde-
h2 nin özkütlesi 2 g/cm3 olup hacminin %10’nu boşluktur.
h1

100 cm3
5 ˚C 20 ˚C 10 ˚C
X Y Z
h1 ve h2 mesafesinin birlikte azalması için, 50 cm3
I. X kabındaki suyun sıcaklığı 10 °C’ye çıkarılıp, Z kabın-

daki suyun sıcaklığı 5 °C’ye düşürülmelidir.
II. Y kabındaki suyun içine bir miktar yemek tuzu karıştırıl-

malıdır.
Kaptan sıvı taşmadığına göre kaptaki kütle artışı kaç
III. X kabındaki suya yemek tuzu, Z kabındaki suya deterjan gram olur?
eklenmelidir.
A) 100 B) 95 C) 90 D) 85 E) 80
işlemlerinden hangileri tek başına yapılabilir? (Cam bo-
ruların genleşmesi ihmal edilecektir.)
11. Eylül, birbirine karışabilen sıvıları, kesik koni biçimindeki

kabın içerisine sırasıyla şekildeki gibi koyarak karıştırıyor.
0,8 g/cm3 h
8. Sarp, kenar uzunlukları sırasıyla 6 cm, 10 cm ve 12 cm
olan dikdörtgenler prizması şeklindeki oyuncak saklama
kutusu içine, yarıçapı 1 cm olan küre şeklindeki özdeş bil-
yeleri yerleştirmek istiyor. 1 g/cm3 h
1,2 g/cm3 h
Sıvılar homojen olarak karışabildiğine göre, Eylül’ün

Sarp en fazla kaç adet bilyeyi kutuya yerleştirebilir? elde ettiği karışımın özkütlesi kaç g/cm3 olabilir?
A) 90 B) 180 C) 270 D) 560 E) 720 A) 0,8 B) 0,9 C) 1 D) 1,1 E) 1,2
34
4
FİZİK
TEST
Madde ve Özkütle
1. Düzgün türdeş içi dolu kare prizma şeklindeki cisim 3. Şekilde verilen içleri dolu, türdeş X, Y, Z dik silindirleri-
Kesit Alanı nin kesit alanları sırasıyla A, A, 3A’dır. X ve Y cisimlerinin
Şekil I’deki gibi dururken oranı Şekil I’de
Hacim kendi ağırlıklarına karşı dayanıklılıkları birbirine eşit olup
1 bunlar Z’ninkinden farklıdır.
cm-1, cisim Şekil II’deki gibi yan yatırıldığında ise A
3
1
cm-1 dir.
2
A 3A
b X Y Z
a
a Buna göre,
Şekil 1 Şekil 2
I. Z cisminin kütlesi X’in kütlesinin 3 katıdır.
Cismin yapıldığı maddenin özkütlesi 3 g/cm olduğuna3
II. Y ve Z cisimleri aynı maddeden yapılmıştır.
göre cismin kütlesi kaç gramdır? III. X ve Y cisimleri aynı maddeden yapılmıştır.
A) 18 B) 36 C) 54 D) 72 E) 90 yargılarından hangileri doğru olabilir?

D) I ve II E) II ve III
4. 2V hacmindeki türdeş oyun hamurundan V hacminde küp

2. Şekilde aynı maddeden yapılmış türdeş K cismi ile kesik ve V hacminde yüksekliği yarıçapına eşit olan bir dik silin-
koni şeklindeki L ve M cisimleri şekildeki gibidir. dir yapılıyor.
Bu cisimler yatay bir zemine yan yana konulduğunda,
I. Küpün kendi ağırlığına karşı dayanıklılığı silindirinkin-

den küçüktür.
K L M II. Küp ve silindirin yükseklikleri eşittir.
III. Silindirin kesit alanı küpün kesit alanından daha büyük-

Cisimlerin kendi ağırlıklarına karşı dayanıklılıklarının sı- tür.
ralaması hangi seçenekte doğru verilmiştir? yargılarından hangileri doğrudur? (π = 3 alınız.)
A) K > L > M B) M > K > L C) L > M > K A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III
D) L > K > M E) M > L > K D) II ve III E) I, II ve III
35
5. Aynı sıcaklıkta ve eşit hacimde bazı sıvılara ait yüzey geri- 7. Saf bir sıvıya ait kütle-hacim grafiği şekilde verilmiştir.
lim değerleri tabloda verilmiştir.
Kütle
Madde Yüzey Gerilimi (N/m)
Şekerli Su 0,076
Gliserin 0,063 II
Asetik Asit 0,027
I
Şekil-I

Hacim
Sabit basınç altında ve hal değişiminin olmadığı, buhar-

laşmaların ihmal edildiği düşünülürse,
I. Birinci bölgede sıvının yüzey gerilimi sabittir.

K L M
II. İkinci bölgede sıvının yüzey gerilimi zamanla azalır.
Şekil-II
III. İkinci bölgede sıvının molekülleri arasındaki kohezyon

Şekildeki özdeş kaplar yukarıdaki sıvılar ile eşit yüksek-
kuvveti azalır.
likte K kabında şekerli su, L kabında Gliserin, M kabında
Asetik asit olacak şekilde dolduruluyor. Kapların tabanın- yargılarından hangileri doğrudur?
daki musluklar açılıp sıvıların kaptan tamamen boşalması
için geçen süreler sırasıyla tK, tL ve tM oluyor.
Buna göre kapların tamamen boşalması için geçen süre-
ler arasındaki ilişki hangisinde verilmiştir?
A) tK = tL = tM B) tK > tL > tM C) tK = tL > tM

D) tK > tL = tM E) tM > tL > tK
8. Aynı cins oyun hamurundan yapılmış K ve L küplerinin

DK
kendi ağırlıklarına karşı dayanıklılıkları oranı = 2’dir. K
DL
ve L küpleri bozulup tekrar birleştirilerek hamurun tamamı
kullanılacak şekilde yeni bir M küpü yapılıyor.

6. Kek üreten bir şirket içi çikolata dolgulu kek üretecektir. Buna göre,
Pişmiş haldeki homojen, silindir şeklindeki kekin özkütlesi
3
0,8 g/cm3 olup yarıçapı 4 cm, yüksekliği 5 cm olacaktır. Bu I. M küpünün dayanıklılığı L küpünün dayanıklılığının
2
10 katıdır.
silindirik kekin ortasından yarıçapı 1 cm, yüksekliği cm
3 kesit alanı kesit alanı
II. M küpünün oranı, K küpünün
olan silindirik kek parçası çıkarılıp yerine özkütlesi 1,2 g/cm3 hacim hacim
1
olan çikolata dolduruluyor. katıdır.
3
Buna göre kek şirketi ürettiği keklerin ambalajına kaç 1
III. K küpünün kütlesinin, M küpünün kütlesine oranı 'dur.
gram yazmalıdır? (Maddelerin özkütlelerinin sıcaklığa 9
ve diğer etkenlere göre değişmediği kabul edilecektir.) yargılarından hangileri doğrudur?
(π = 3 alınız.) A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III
A) 172 B) 184 C) 192 D) 196 E) 208 D) II ve III E) I, II ve III
36
FİZİK
ÇÖZÜMLÜ
Hareket SORULAR
1. Seçilen bir referans noktasına göre cisimlerin, zaman için- 2. Fizik dersinde hareket konusu ile ilgili bir etkinlikte verilen
de bulundukları yerleri değiştirmeleri hareket olarak ta- yargılardan doğru olanların karşısına (D), yanlış olanların
nımlanır. Cisimler öteleme, dönme ve titreşim hareketleri karşısına (Y) yazılacaktır.
yapabilir.
I. Denge konumumdan uzaklaştırılıp bırakılan gitar teli. Hız vektörel bir büyüklüktür.
II. Çamaşır makinesi kazanının hareketi.
III. Hareket halindeki arabanın tekerleği. Hız birimi m/s’dir.
IV. Saniyeleri vuran duvar saatinin sarkacı.

Sürat vektörel bir büyüklüktür.
Belirtilen hareketleri uygun olan kutucuğa yerleştirdiği-
mizde hangi seçenek doğru olur? (Aynı hareket birden
Sürat birimi km/h’dir.
fazla kutucuğa yerleştirilebilir.)
Bir hareketlinin yönü değiştiğinde sürati

kesinlikle değişir.
A)
ÖTELEME III IV
Tablo uygun şekilde doldurulduğunda doğru cevap aşa-
DÖNME II III
ğıdakilerden hangisi gibi olur?
TİTREŞİM I
A) B) C) D) E)
D D D Y D
B)
ÖTELEME II IV D D D D D
DÖNME II III Y D Y Y Y
TİTREŞİM III Y D D D D
Y Y Y Y D
C)
ÖTELEME III IV
DÖNME I II
Çözüm:
TİTREŞİM IV
Hız vektörel bir büyüklüktür. D
D) Hız birimi m/s’dir. D
ÖTELEME III IV
DÖNME I III
Sürat vektörel büyüklüktür. Y
TİTREŞİM II
Sürat birimi km/h’dir. D

E)
ÖTELEME III
DÖNME II III Bir hareketlinin yönü değiştiğinde sürati Y

kesinlikle değişir.
TİTREŞİM I IV
Cevap: C
Çözüm:

ÖTELEME III
DÖNME II III
TİTREŞİM I IV
Cevap: E
37
FİZİK Hareket ÇÖZÜMLÜ SORULAR
4. Şekildeki sürtünmesi ihmal edilen yarım çember şeklinde

olan rayın K noktasından serbest bırakılan cisim L nokta-
3. Doğrusal bir yol boyunca hareket eden araca ait hız – za- sından geçerek M noktasına kadar ulaşıyor.
man grafiği şekilde verilmiştir.
O
Hız (m/s) K M
+20
+10
0 Zaman (s)
5 10

L
Buna göre aracın (0 - 10) s aralığındaki yer değiştirmesi Buna göre cisim K, L ve M noktalarından geçerken O
kaç metredir? noktasına göre konum vektörlerinin yönleri hangisinde
A) 50 B) 100 C) 150 D) 200 E) 250
K L M
A) → → →
Çözüm:
B) ← ↑ →
Hız – zaman grafiğinin altında kalan alan yer değiştirmeyi
verir. C) → ↓ →
Hız (m/s) D) ← ↓ →
+20 · 5 = +100 m E) ← ↑ ←
+20
+10 · 5 = +50 m Çözüm:
+10
O
0 Zaman (s) K M
5 10
Yer değiştirme = +100 + (+50) = 150 m
Cevap: C
L
Cevap: D
38
ÇÖZÜMLÜ SORULAR Hareket FİZİK
5. K ve L cisimlerinin konum-zaman grafikleri şekilde veril-

miştir.
6. Şekildeki gibi kenar uzunlukları 80 m ve 60 m olan dikdört-
gen şeklindeki bir pistin K noktasından harekete başlayan
Konum (m)
koşucu 100 saniyede 3 tur atıyor.
2
+20
K
80 m
+10
L
0 Zaman (s)
5
60 m
-20
K
Buna göre K ve L’ nin hızlarının büyüklükleri hangisinde
Buna göre koşucunun ortalama sürati kaç m/s’dir?
K (m/s) L (m/s) A) 1 B) 1,5 C) 2,8 D) 4,2 E) 5
A) 2 8
B) 4 8
C) 8 4 Çözüm:
D) 8 2 Alınan toplam yol
Ortalama sürat =
Geçen toplam zaman
E) 2 4
Çevre = 60 + 80 + 60 + 80 = 280 m
3
Alınan toplam yol= · 280 = 420 m
Çözüm: 2
Ortalama sürat = 420 = 4,2 m/s

Konum (m) 10
Cevap: D
+20
10 m K
+10
L
40 m 0 Zaman (s)
5
-20
Yer değiştirme 10 40
Hız = VK = = 2 m/s VL = = 8 m/s
Geçen zaman 5 5
Cevap: A
39
7. Yüksekliği 120 m olan binanın A noktasından düşen örüm- 8. Şekildeki gibi dikdörtgen biçimli tarlanın K noktasından
cek, önce B noktasına sonra 160 m uzaklıktaki C noktası- aynı anda harekete başlayan X ve Y hareketlilerinden X,
na şekildeki gibi geliyor. K-L-M yolunu, Y ise K-M yolunu takip ederek aynı anda M
noktasına ulaşıyor.
A L M
120 m
X
Y
B C K
160 m
Buna göre X ve Y’nin hareketleri ile ilgili yargılardan han-
gisi doğrudur?
Buna göre örümceğin aldığı yolun ve yer değiştirmesinin A) X’in yer değiştirmesinin büyüklüğü Y’ninkinden fazladır.
büyüklüğü kaç metredir?
B) X’in aldığı yol Y’ninkinden fazladır.
Alınan yol Yer Değiştirme C) X’in ortalama sürati Y’ninkinden küçüktür.
A) 200 280 D) Y’nin ortalama hızının büyüklüğü X’inkinden fazladır.
B) 280 200 E) Y’nin yer değiştirmesinin büyüklüğü X’inkinden fazladır.
C) 280 180
D) 200 180
Çözüm:
E) 100 280
X ve Y’nin ilk konumları ve son konumları birbirine eşit ol-
Çözüm: duğu için yer değiştirmeleri eşittir.
|KL| + |LM| > |KM| olur. (KLM dik üçgeninden) X’in aldığı
A yol daha büyüktür.
Alınan toplam yol
Ortalama sürat = , X’in aldığı toplam
10k Geçen toplam zaman
120 yol daha büyük olduğu için X’in sürati Y’den daha büyük-
6k tür.
8k Yapılan yer değiştirme
Ortalama hız = , yer değiştirme ve
B 160 C Geçen toplam zaman
zamanlar aynı olduğu için ortalama hızlar aynıdır.
Alınan toplam yol = 120 + 160 = 280 m Cevap: B
Özel üçgenden 6k = 120 m
Yer değiştirme = 10k = 200 m
Cevap: B
40
9. Formula 1 Sprint yarışları şekildeki gibi bir pistte yapılır. 10. Peru’nun Lima kentinde düzenlenen Dünya Gençler Yüzme
Ortalama 20 tur (100 km) atan araçların yaptıkları en iyi Şampiyonasında Milli sporcumuz Merve Tuncel, 1500 m
süre baz alınarak, en kısa sürede turları tamamlayan ilk 8 serbest mesafede altın madalya kazanmıştır. Şekilde ya-
araca puan verilir. rış başladıktan t süre sonra yüzücülerin hareket yönü ve
konumu verilmiş olup, yüzücüler başlama çizgisine ilk kez
ulaştıkları anda yarış tamamlanacaktır.
Başlama Merve
çizgisi
Buna göre puan sıralaması, Buna göre başlangıçtan t anına kadar,

I. Ortalama hız, I. A yüzücüsünün ortalama hız büyüklüğü Merve’ninkin-
II. Ortalama sürat, den fazladır.
III. Yer değiştirme II. Merve’nin ortalama sürati B’ninkinden büyüktür.
niceliklerinden hangileri dikkate alınarak belirlenmekte- III. A ve B yüzücülerinin ortalama süratleri eşittir.
dir?
Çözüm:
Çözüm:
Ortalama hız, yer değiştirmenin zamana oranı şeklinde
bulunur. Formula araçları ortalama 20 tur attıklarında yer A
Δ
değiştirmeleri 0 olur (başladıkları noktalara geri döndükleri A
için). Dolayısıyla sıralama oluşturulurken ortalama hız ve

Başlama Merve
yer değiştirmeler dikkate alınamaz. Δ Merve
çizgisi
Ortalama sürat ise alınan yolun zamana oranı olduğundan
araçların aldıkları 100 km'lik yolu en kısa sürede tamam-
B
layan araç en yüksek puanı alır. Yani ortalama sürat puan
sıralaması oluşturmada belirleyici olmaktadır. ¢x¶A > ¢x¶Merve olduğundan A’nın yer değiştirmesi daha fazla
dolayısıyla ortalama hız büyüklüğü daha fazladır. ( I doğru)
Cevap: B
Ortalama sürat alınan yol/zaman olduğu için Merve’nin al-
dığı yol B’den fazla dolayısıyla ortalama sürati de fazladır.
( II doğru)
B yüzücüsü dönüş yolunda olduğu için A’dan daha fazla yol

almış dolayısıyla ortalama sürati daha fazladır. (III yanlış)
Cevap: D
41
11. Sürtünmelerin ihmal edildiği eşit bölmeli yatay masa üze- 12. Şekilde verilen eşit bölmeli düzlemde bir araç doğrusal yol
rindeki cisimler masanın kenarlarına tam esnek çarptıktan boyunca hareket ediyor.
sonra geldikleri açı ile hızlarının büyüklükleri değişmeye- K
cek şekilde hareket edebilmektedir. S ve T cisimleri şekil-
deki konumlarından V¶S ve V¶T hızları ile aynı anda geçiyor.
V¶S
K
O T
L
V¶T
P M
X Z
Y
Buna göre araç;
Cisimler masanın kenarlarındaki bantlara tam esnek
I. T’den X’e,
çarptığına göre hangi noktada çarpışırlar?
II. K’den Z’ye,
A) K B) L C) M D) N E) P
III. Y’den T’ye
geldiğinde aracın O noktasına göre konum vektörü 90°

Çözüm: dönmüş olur?
2 1 A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III
V¶S D) I ve II E) I ve III
2
Çözüm:
1 3
3 K
V¶T
4 X¶K
5
4
5
X¶T
O T
T cisminin hızının büyüklüğü S cisminin hızının büyüklü- X¶X

X¶Z
ğünün iki katıdır. S ve T cisimlerinin izleyeceği yörüngeler
yeşil ve kırmızı renklerle çizilip her saniyede bulunacağı Z
X
konumlar işaretlendiğinde 5. saniye anında ikisinin de N
X¶Y
noktasında bulunduğu görülür.
Y
Cevap: D O noktasına göre konum vektörleri çizildiğinde x¶X ile x¶T bir-
birine diktir. Ayrıca x¶K ile x¶Z de birbirine diktir.
Cevap: D
42
13. Birbirine paralel doğrusal yollarda şekildeki konumların- 15. Sürtünmelerin ihmal edildiği şekildeki eşit bölmeli yatay
dan t=0 anında eşit büyüklükte hızlarla geçen X, Y, Z ve K düzlemin F, Z, K noktalarından sabit büyüklükteki hızlarla
araçlarının t anındaki konumları verilmiştir. aynı anda geçen araçlardan F ve Z noktalarındaki araçla-
rın hız büyüklükleri eşit olup, bu araçların hız büyüklükleri
t = 0 anı t anı
K noktasındaki aracın hız büyüklüğünden fazladır.
X
Y
Z
Z
K X T
F
d d d d
Z aracının sabit hızla hareket ettiği bilindiğine göre hangi T U
K
araçlar kesinlikle ivmeli hareket yapmıştır?
V
A) Yalnız K B) Y ve K C) X ve K
D) X ve Y E) X, Y ve K Buna göre araçlar hangi noktaya doğru yönelirse yönel-
dikleri noktada karşılaşabilirler?
A) X B) Y C) T D) U E) V
Çözüm:
Çözüm:
X ile Z araçlarının ön uçları arasındaki mesafe ilk durum-
da d kadar olup son durumda da d kadardır. Dolayısıyla
Z sabit hızla hareket ettiğine göre X’te sabit hızla hareket
Z
etmektedir.
Y ve K araçlarının ön uçlarının Z’nin ön ucu ile arasındaki 5b

mesafelere ilk ve son durumda bakıldığında değiştiği gö- F
irim
rülmektedir. Yani Y ve K araçları ivmeli hareket yapmakta-

5b U
dır. irim K
2 birim
Cevap: B
14. Şekildeki eşit bölmeli düzlemde çembersel yörüngenin bir

kısmı verilen yolun S noktasından harekete başlayan araç
F ve Z’nin hız büyüklükleri eşit olduğundan aynı yer de-
ok yönlerinde ilerleyerek T noktasına ulaşıyor.
ğiştirmeyi yapmaları gerekir, K ise daha az yer değiştirme
yapmalıdır. U noktası araçların karşılaşabileceği noktadır.
T Cevap: D
S
S’den T’ye kadar aracın aldığı yol x, yer değiştirmesinin
x
büyüklüğü y olduğuna göre oranı kaçtır? (π = 3 alınız.)
y
A) 2 B) 3 C) 4 D) 5 E) 6
Çözüm:
Alınan yol çevrenin 3/4’ü ve 3 birimlik yolun toplamı kadar-

dır.
3
x= ⋅ 2 ⋅ 3 ⋅ 2 + 3 = 12 birim
4
Yer değiştirme ise S ve T arasındaki en kısa mesafe olan
12
3 birimdir. Dolayısıyla = 4 bulunur.
3
Cevap: C
43
16. Doğrusal bir yolda hareket eden araca ait konum - zaman 18. Konum – zaman grafikleri şekilde verilen X, Y ve Z hare-
grafiği şekilde verilmiştir. ketlileri doğrusal yol üzerinde hareket etmektedir.
Konum x (km)
+x 40 X
Zaman 30
t 2t 3t 4t 5t 6t
-x 20 Z
Buna göre araç,

10 Y
I. 0-t zaman aralığında sabit hızlı hareket yapmıştır.
t (h)
II. 2t ve 4t anında yön değiştirmiştir. 0 1 2 3 4
III. (0-6t) zaman aralığında yer değiştirmesi sıfırdır.
Buna göre t = 0 anından itibaren,
I. 2 saat sonunda X-Y arası uzaklık 10 km dir.
II. 4 saat sonunda X ve Z aynı noktadadır.
III. Y ile Z, 3 saat sonunda yan yana gelir.
Çözüm:
I. 0-t zaman aralığında sabit hızlı hareket yapmıştır.
II. t, 3t ve 5t anında yön değiştirmiştir.
III. Başladığı noktaya geri döndüğü için yer değiştirmesi sı-
fırdır.
I. ve III. öncüller doğrudur. Çözüm:
X, Y ve Z hareketlilerinin t = 0 anında doğrusal yol üzerin-

Cevap: C
deki konumları şekildeki gibidir.

-x .Z0 . .
X Y
+20 +30
+x
17. 150 m uzunluğundaki bir tren doğrusal raylar üzerinde sa-

bit hızla 100 m uzunluğundaki tünele giriyor. Trenin tünele
tamamen girişi 15 s sürüyor. Grafiğe göre X, Y ve Z’nin hızları;
+40 − (+20)
vX = = +5 × km / h
4−0
+10 − (+30)
vY = = −5 × km / h
4−0
150 m 100 m
+20 − (0)
vZ = = +5 × km / h
Buna göre tren, tünele girdiği andan itibaren kaç saniye 4−0
sonra tünelden tamamen çıkar?
2 saat sonunda X (+) yönde 10 km, Y (-) yönde 10 km yol alır.
A) 10 B) 15 C) 20 D) 25 E) 40 Aralarında 10 km uzaklık olur. I. yargı doğrudur.
Çözüm: 4 saat sonunda X (+) yönde 20 km, Z (+) yönde 20 km yol alır.
X ve Z aynı noktada değildir. II. yargı yanlıştır.
Trenin ön ucu ile arka ucunun tünele girmesi arasında ge-
çen süre t = 15 s’dir. 3 saat sonunda Y (-) yönde 15 km, Z (+) yönde 15 km yol alır.
Trenin boyu X ve Z yan yana gelir. III. yargı doğrudur.
Buna göre trenin hızı (v T ) =
Geçen süre
150 Cevap: C
vT
= = 10 m/s’dir.
15
Trenin tünelden tamamen çıkma süresi
Trenin boyu + Tünelin boyu 250
(t ç ) = tÇ = 25 s bulunur.
=
Trenin hızı 10
Cevap: D
44
19. A ve B hareketlileri, yarıçapı 8 m olan dairesel pistte sı- 21. Bir araba A şehrinden B şehrine ortalama 30 km/h sürat-
rasıyla 8 m/s ve 4 m/s’lik sabit süratlerle X noktasından le gidip, B şehrinden A şehrine ortalama 50 km/h süratle
şekildeki gibi zıt yönlerde aynı anda geçiyorlar. geri dönüyor.
Buna göre arabanın tüm hareketi boyunca,

vB = 4 m/s X vA = 8 m/s
I. Ortalama sürati 37,5 km/h’tir.
II. Ortalama hızı 40 km/h’tir.
III. Ortalama hızı ortalama süratine eşittir.

r=8m
D) I ve II E) I ve III
Buna göre A ve B hareketlileri ilk kez kaç saniye sonra
karşılaşır? (π = 3 alınız.) Çözüm:
A) 4 B) 8 C) 12 D) 15 E) 18 A şehri ile B şehri arasında alınan yolun x kadar,
Çözüm: A şehri ile B şehri arasını aldığı sürenin t1,
Hareketliler zıt yönde hareket ettiklerinden aldıkları toplam B şehri ile A şehri arasını aldığı sürenin t2 olduğu kabul
yol 2π · r olur. edilirse
Buna göre pistin çevresi = 2π · r = vA · t + vB · t ‘dir. 2x

Ortalama sürat (vort) = ile bulunur. Denklemde
t1 + t 2
2 · 3 · 8 = (8 + 4) · t 48 = 12 · t t = 4 s bulunur. x x
t1 = ve t 2 = yazılırsa vort = 37,5 km/h bulunur.
30 50
Cevap: A
Toplam yerdeğiştirme (¢x) = 0 olduğundan
20. Lunaparktaki hız treni şekildeki gibi A, B ve C noktaların-
Ortalama hız (v¶ort) = 0 dır. Buna göre yalnız I. öncül doğ-
dan geçerek D noktasına 7 saniyede ulaşıyor. A ve C nok-
rudur.
taları arası 20 m, C ve D noktaları arası 15 m ve çemberin
yarıçapı 10 m’dir. Cevap: A
10 m
A C D
Yatay 22. Yeşil dalga sistemi, ana yollarda art arda gelen trafik ışık-
20 m 15 m
larında kırmızı ışığa yakalanmayı önlemek amacıyla oluş-
turulmuş sinyalizasyon sistemidir. Bu
sistem, belirlenen süratte seyahat edil-
Buna göre hız treni A noktasından D noktasına ulaşana
kadar diğinde tüm trafik ışıklarında yeşil ile 60
geçiş imkanı sağlar. Bir otoyol üzerinde
I. Aldığı yol 95 metredir. yeşil dalga sistemi 60 km/h olarak gös- YEŞİL DALGA
terilmektedir.
II. Yer değiştirmesi 35 metredir.
III. Ortalama hızı 6 m/s’dir. Buna göre iki trafik ışığı arasındaki 1200 m’lik mesafenin
ilk yarısını 24 saniyede giden aracın ikinci trafik ışığında
yargılarından hangileri doğrudur? (π = 3 alınız.) kırmızı ışığa yakalanmaması için kalan mesafeyi kaç sa-
A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III niyede gitmesi gerekir?
D) II ve III E) I, II ve III A) 24 B) 48 C) 60 D) 72 E) 96
Çözüm: Çözüm:
50
Lunaparktaki hız treninin 60 km/h = m/s’dir. İki ışık arasındaki 1200 m’lik mesa-
3
Aldığı yol = 20 + 2 · π · 10 + 15 = 20 + 2 · 3 · 10 + 15 = 95 m 50
fe m/s lik hızla t sürede alınır.
3
Yerdeğiştirmesi = 20 + 15 = 35 m
x 1200 ⋅ 3
Yer değiştirme 35 t= ’den t = = 72 s bulunur.
Ortalama hız = = = 5 m/s’dir. v 50
Geçen zaman 7
I. ve II. öncül doğru III. öncül yanlıştır. Kalan mesafeyi ise 72 - 24 = 48 s’de gitmelidir.
Cevap: B Cevap: B
45
Notlarım
46
1
FİZİK
TEST
Hareket - TEST A
1. Bir cismin hareketi öteleme, dönme ve titreşim olmak üze- 3. Eşit karelere bölünmüş düzlemde bir basketbol topu ve-
re üç şekilde olabilir. rilen konumda bulunmaktadır ve I, II, III, IV ve V referans
noktaları şekildeki gibi seçilmiştir.
I II
III
IV
Kanatlarını Saatteki yelko- Bir doğru boyunca
aşağı yuka- vanın hareketi hareket eden uçak
rı hareket
ettiren kartal
Şekil I Şekil II Şekil III V
Buna göre basketbol topunun konumu hangi referans

Şekillerde verilen görseller ve hareket çeşitleri ile ilgili noktasına göre en büyük değerini alır?
eşleştirmelerden hangisi doğrudur?
A) I B) II C) III D) IV E) V
I II III
A) Öteleme Dönme Titreşim
B) Öteleme Titreşim Dönme
C) Dönme Öteleme Titreşim
D) Titreşim Öteleme Dönme
E) Titreşim Dönme Öteleme
4. O noktasından harekete başlayan bir koşucu, ortalama v

süratle t1 sürede Y noktasına varıyor. Koşucu hiç durma-
dan geri dönüp, ortalama v sürati ile Y noktasından X nok-
tasına t2 sürede varıyor.
X O Y
2. Sadece sayı ve birimle ifade edilen büyüklüklere skaler -20 m 0m 20 m 40 m
büyüklük, sayı ve birim ile birlikte yön ve doğrultu ile de
belirtilen büyüklüklere vektörel büyüklük denir. Buna göre koşucunun başlangıçtan itibaren toplam sü-
rede,
Buna göre,
I. Yer değiştirmesi 20 m’dir.
I. Yer değiştirme
II. Aldığı yol 100 m’dir.
II. Hız
III. t1 süresi, t2’den büyüktür.
III. Sürat
verilenlerden hangileri vektörel bir büyüklüktür?
47
FİZİK Hareket 1. TEST
5. Bir hareketli 10 m yarıçaplı çembersel yörüngede A nok- 7. Doğrusal yol boyunca sabit hızla hareket eden otobüsteki
tasından B noktasına oklarla belirtilen şekildeki yörüngeyi yolcu, otobüsün hareket yörüngesine paralel olarak yerleş-
izleyerek 3 s’de ulaşmaktadır. tirilmiş elektrik direkleri arasındaki mesafenin kaç metre
olduğunu bilmektedir.
Buna göre yolcu, kronometre kullanarak otobüs ile ilgili,
I. Ortalama hız büyüklüğü
r = 10 m II. Ortalama sürat

A B
O III. Anlık sürat
verilen büyüklüklerden hangilerini yaklaşık olarak he-

saplayabilir?
Hareketlinin bu süre içinde,
I. Yer değiştirmesinin büyüklüğü 20 m’dir.
II. Ortalama sürati 10 m/s’dir.
III. Aldığı yol, yer değiştirmesinden büyüktür.
yargılarından hangileri doğrudur? (π = 3 alınız.)
8. Bir kenarı 2 m olan eşit karelere bölünmüş şekildeki düz-

lemde A noktasından 2 m/s sabit süratle geçen bir araç
şekilde gösterilen yolu izleyerek B noktasına geliyor.
B
6. Şekilde verilen yol üzerinde 20 m/s sabit sürat ile hareket
eden bir araç A noktasından B noktasına 15 saniyede ulaş-
maktadır.
2m
Buna göre aracın,
I. Yer değiştirmesinin büyüklüğü 10 m’dir.

B
II. Aldığı yol 7 m’dir.
III. A’dan B’ye 7 s’de gitmiştir.

Buna göre aracın A - B noktaları arasındaki yer değiştir-
mesi aşağıdakilerden hangisi olamaz? A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve III
48
1
FİZİK
TEST
Hareket - TEST B
1. X ve Y araçları şekildeki konumlarından aynı anda hare- 3. Bir araç şekilde verilen yolun KL arasını 60 km/h sabit sü-
kete geçerek sabit süratle hareket edip, verilen yollardan rat ile 2 saatte, LM arasını 120 km/h sabit sürat ile 1 saatte
sırası ile A ve B noktalarına aynı anda varmaktadır. ve MN arasını 130 km/h sabit sürat ile 2 saatte alıyor.
60 km/h 120 km/h 130 km/h

4m 18 m
X Y
6m 5m K L M N
4m A 6m
B Buna göre aracın KN arasındaki ortalama sürati kaç
km/h’tir?
Buna göre,
A) 90 B) 100 C) 110 D) 120 E) 125
I. Y’in yer değiştirmesinin büyüklüğü, X’inkinden büyüktür.
II. X’in aldığı yol, Y’ninkinden büyüktür.
III. X’in ortalama sürati, Y’ninkinden büyüktür.
4. Eşit karelere bölünmüş düzlemde üç farklı araç şekildeki

2. Şekil I’deki X ve Y araçları sırası ile 4 m/s ve 6 m/s sa- konumlarından v1 , v2 , v3 sabit süratleri ile aynı anda geçip
bit süratler ile hareket edip t1 sürede karşılaşıyorlar. doğrusal yollarda ilerleyerek K seviyesine aynı anda gel-
Şekil II’de 10 m/s sabit sürat ile hareket eden X aracı, mektedir.
6 m/s sabit sürat ile hareket eden Y aracını tamamen t2
sürede geçiyor. K
v3
6 m/s Y
X 4 m/s v2
120 m v1
Şekil I
10 m
6 m/s
Y
Buna göre,
X 10 m/s
I. 3v1 = 2v2 dir.
10 m 60 m
II. v3 = 2v2 dir.
Şekil II
III. v3 > v1 > v2 dir.
t1
Buna göre oranı kaçtır?
t2 yargılarından hangileri doğrudur?
1 3 4 12 A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II
A) B) C) D) 2 E)
2 5 3 5 D) II ve III E) I, II ve III
49
5. Doğrusal bir yol boyunca hareket eden bir araca ait 7. Doğrusal bir yol boyunca hareket eden bir araca ait
konum-zaman grafiği şekilde verilmiştir. Aracın (0-10) s hız-zaman grafiği şekilde verilmiştir.
zaman aralığında aldığı yolun uzunluğu x1, yaptığı yer de-
Hız (m/s)
ğiştirmenin büyüklüğü x2 olmaktadır.
20
Konum (m)
10
0 Zaman (s)
2 5 7 10 13
10
-20
Zaman (s)
x1 0 1 2 4
x2
Buna göre aracın (0-4) s zaman aralığında ortalama süra-
1 3 4 ti kaç m/s dir?
A) B) C) 1 D) E) 2
2 4 3
A) 10 B) 12 C) 13 D) 14 E) 18
6. Doğrusal bir yol boyunca hareket eden bir araca ait hız-za-
man grafiği şekilde verilmiştir.
Hız (m/s)
15
10
8. Düzgün doğrusal hareket yapan bir araca ait konum-zaman

0 Zaman (s) grafiği şekilde verilmiştir. Bu aracın (0-t) zaman aralığında
2 4 6
sürati v1, (t-3t) zaman aralığında sürati v2, (3t-4t) zaman
aralığında sürati v3 olmaktadır.
Konum
-20
2x
Aracın (0-6) s zaman aralığında alıdığı yol ve yaptığı yer

x
değiştirmesinin büyüklüğü kaç metredir?
Alınan Yol Yer Değiştirme Zaman

0 t 3t 4t
A) 90 10
B) 90 5 Buna göre v1 , v2 ve v3 arasındaki büyüklük ilişkisi nasıl-
dır?
C) 40 10
D) 45 5 A) v1 = v2 = v3 B) v1 = v2 > v3 C) v3 > v1 = v2
E) 45 40 D) v1 > v2 > v3 E) v3 > v2 > v1
50
2
FİZİK
TEST
Hareket - TEST A
1. Hareket çeşitleri ile ilgili, 3. Aşağıda bazı fiziksel büyüklükler ve bu büyüklüklerin sınıf-
landırmaları verilmiştir.
I. Odanın duvarına asılı saatin akrep ve yelkovanı dönme
hareketi yapar. Buna göre eşleştirmelerinden hangisi yanlıştır?
II. Gitar teline vurduğumuz zaman titreşim hareketi yapar. A) Hız – vektörel büyüklük,
III. Yanımızdan sabit hızla geçen arabanın tekerleri sadece B) Yer değiştirme – vektörel büyüklük,
dönme hareketi yapar.
C) Konum – skaler büyüklük,
D) Sürat – skaler büyüklük,
E) Alınan yol – skaler büyüklük
4. Eşit karelere bölünmüş şekildeki düzlemde futbol topu X

noktasına, basketbol topu ise Y noktasına yerleştiriliyor.
A
2. Doğrusal bir yörüngede hareket eden K ve L araçlarına ait
konum-zaman grafikleri şekilde verilmiştir. X
B
Konum Futbol
Topu C
2x Y
D
K Basketbol
Topu E
0 Zaman
t
Buna göre X ve Y noktalarına konulan futbol ve basket-
L
-x bol topları ile ilgili,
I. Futbol ve basketbol toplarının C noktasına göre konum

vektörleri eşittir.
Buna göre (0-t) zaman aralığında,
II. Futbol topunun C noktasına göre konum vektörü ile bas-
I. K’nin sürati L’ninkinden büyüktür. ketbol topunun E noktasına göre konum vektörü eşittir.
II. Araçlar aynı yönde hareket etmiştir. III. Futbol topunun D noktasına göre konum vektörünün bü-
yüklüğü, basketbol topunun A noktasına göre konum
III. t anında araçlar aynı konumdadır.
vektörünün büyüklüğünden daha küçüktür.
A) Yalnız I B) Yalnız III C) I ve II
D) II ve III E) I ve III
51
5. Bir koşucu 2 m/s sabit süratle 4 m yarıçaplı çembersel yö- 7. Bir doğru boyunca hareket eden X ve Y araçlarına ait
rüngede şekildeki gibi koşmaktadır. hız-zaman grafikleri şekilde verilmiştir.
v = 2 m/s Hız (m/s)
r=4m X
20
O
Buna göre koşucu harekete başladıktan kaç saniye Y

10
sonra yer değiştirmesi ilk defa en büyük değerini alır?
(π = 3 alınız.)
0 Zaman (s)
A) 6 B) 8 C) 10 D) 12 E) 24 2 4
X
-10
Y
-15
Buna göre 4 s sonunda,
I. X ve Y araçları yan yanadır.
II. X aracı, Y aracının 30 m önündedir.
III. Y aracı, X aracının 30 m önündedir.
6. X aracı A noktasından B noktasına şekilde belirtilen mavi
renkli yoldan t sürede, Y aracı ise B noktasından A nokta-
sına kırmızı renkli yoldan t sürede ulaşmaktadır.
Buna göre X ve Y araçları için; 8. Aldığı yol, yer değiştirmesinin büyüklüğnden daha fazla
olan bir hareketli;
I. Yer değiştirme,
I. Öteleme,
II. Ortalama sürat,
II. Dönme,
III. Ortalama hız büyüklüğü
III. Titreşim
niceliklerinden hangileri kesinlikle eşittir?
hareketlerinden hangilerini yapıyor olabilir?
52
2
FİZİK
TEST
Hareket - TEST B
1. Ali, 2 m yarıçaplı çembersel yörüngede, Kağan, 1 m yarı- 3. Doğrusal bir yörüngede hareket eden K ve L araçlarına ait
çaplı çembersel yörüngede 1 m/s sabit sürat ile şekildeki konum-zaman grafiği şekilde verilmiştir.
gibi A ve B noktalarından aynı anda geçmektedir. Konum
2x
K
1 m/s 1 m/s
x
A 1 mB 1 m O t 3t
0 Zaman
L
-x
Buna göre Ali ve Kağan’ın 3 s sonraki yer değiştirme bü-

yüklükleri kaç metredir? (π = 3 alınız.) t anında K aracının hızı v¶ ise L aracının 0-t ve t-3t zaman
aralıklarındaki ortalama hızları kaç v¶ olur?
Ali Kağan
0-t t-3t
A) 4 2
1
B) 4 2 A) 1
2
C) 2 2 2
1
B) 1 −
D) 2
2 2 2
E) 2 1 C) 1 -2
1
D) -1 −
2
1
E) -1
2
2. Bir doğru boyunca hareket eden bir araca ait hız-zaman

grafiği şekilde verilmiştir. Aracın (0-3t) zaman aralığında
ortalama süratinin büyüklüğü v1, ortalama hızının büyüklü-
4. Düzgün doğrusal hareket yapan bir araca ait konum-zaman
ğü v2 olmaktadır.
grafiği şekilde verilmiştir.
Hız Konum
2v
v
t 3t 4t
0 Zaman
5t 7t
0 Zaman
t 2t 3t
-v
v1
v2 Buna göre hareketli hangi anlarda yön değiştirmiştir?
A) Yalnız 4t B) 3t ve 5t C) t ve 4t
A) 1 B) 1 C) 1 D) 2 E) 4 D) t ve 7t E) t, 4t ve 7t
4 2
53
5. 2v ve v sabit süratleri ile doğrusal raylarda, şekilde verilen 7. Yeşil dalga sistemi araçların trafikte durgun geçirdiği sü-
yönlerde hareket eden X ve Y trenleri tünele aynı anda reyi ve trafik yoğunluğunu azaltmak için kullanılmaktadır.
giriyor. Y treni tünelden tamamen çıktığı an, X trenin arka Bu sistemde trafik ışıkları arasında belirtilen 60 km/h orta-
ucu K seviyesine geliyor. lama sürat değeri ile hareket eden araçlar yol üzerindeki
X treni
tüm trafik ışıkları ile yeşil ışıkta karşılaşırlar. Bu sistemin
2v uygulandığı bir yolda 75 km/h sabit sürat ile hareket eden
bir aracın sürücüsü hareket halinde iken, yolda yeşil dalga
Tünel
sisteminin uygulandığı aklına geliyor ve iki trafik lambası-
v
nın tam ortasında hızını değiştirip kırmızı ışığa yakalanma-
d
Y treni dan yoluna devam etmek istiyor.
K
Buna göre;
60 60
I. X’in boyu Y’nin boyundan büyüktür. 75 km/h
II. X’in boyu tünelin uzunluğu d’den büyüktür. x x

III. Y’in boyu tünelin uzunluğu d’den büyüktür.
Buna göre araç şekildeki yolun diğer yarısında kaç km/h
yargılarından hangileri kesinlikle doğrudur? ortalama sürat ile hareket ederse kırmızı ışığa yakalan-
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II madan yoluna devam edebilir?
6. Doğrusal bir yörüngede hareket eden K ve L araçlarına ait 8. Düzgün doğrusal hareket yapan bir araca ait konum-zaman
konum-zaman grafikleri şekilde verilmiştir. grafiği şekilde verilmiştir.
Konum Konum
2x
2x
K L x
x 3t 4t
0 Zaman
t 2t
0 Zaman
t 4t

-x
-2x
Buna göre araçların, Buna göre (0-4t) zaman aralığında,
I. 0-4t zaman aralığında aldıkları yollar eşittir. I. Aracın yer değiştirmesi 3x’tir.
II. 0-t zaman aralığında aynı yönde hareket etmiştir. II. 2t anında araç yön değiştirmiştir.
III. t-4t zaman aralığında süratleri eşittir. III. 3t-4t zaman aralığında araç durmaktadır.
A) Yalnız I B) Yalnız III C) I ve II A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III

54
3
FİZİK
TEST
Hareket
1. Doğrusal bir yörüngede hareket eden K, L ve M araçlarına 3. Başlangıçta yan yana olan K ve L araçlarına ait hız-zaman
ait hız-zaman grafikleri şekilde verilmiştir. grafikleri şekilde verilmiştir.
v (m/s)
Hız
K
6
K L
2v 4
L
v
0 t (s)
0 Zaman 8
M Buna göre bu araçlar başlangıçtan itibaren kaç saniye

-v
sonra yan yana gelirler?

A) 8 B) 10 C) 12 D) 14 E) 16
Buna göre,
I. K aracı, L aracından uzaklaşmaktadır.
II. L aracı, M aracından uzaklaşmaktadır.
III. L ve M araçlarının süratleri birbirine eşittir.
yargılarından hangileri kesinlikle doğrudur?

4. K ve L araçlarına ait hız-zaman grafiği şekilde verilmiştir.
Hız
2v
v
K
0 t 2t 3t
Zaman
L
-v
2. Sabit süratlerle aynı doğrultu üzerinde hareket eden K, L

Buna göre,
ve M araçlarından, K ile M araçları birbirlerini duruyormuş
gibi görürlerken, L ile M araçları birbirlerinden uzaklaşmak- I. 0-t zaman aralığında araçların ivme vektörlerinin işaret-
tadır. leri aynıdır.
Buna göre, II. t-2t zaman aralığında L aracının hız ve ivme vektörleri-
nin işaretleri farklıdır.
I. K ile M araçları aynı yönde hareket etmektedir.
III. 2t-3t zaman aralığında araçların ivme vektörlerinin işa-
II. K ile L araçları zıt yönde hareket etmektedir.
retleri aynıdır.
III. M’nin sürati L’nin süratinden büyüktür.
yargılarından hangileri doğrudur ?
D) II ve III E) I ve III
55
5. K noktasından v büyüklüğündeki hızla atılan cisim eğik 7. Doğrusal yörüngede hareket etmekte olan bir cisme ait
düzlemin alt kısmındaki M noktasından da v büyüklüğün- hız-zaman grafiği şekilde verilmiştir.
deki hızla geçmiştir.
Hız
v v
L
K t 2t 3t
.
0 Zaman
. M
yatay -v
Buna göre,
Buna göre cismin hareketi ile ilgili,
I. Cisim K-L arasında sabit hızla hareket etmektedir.
I. 0-t zaman aralığında cisme hareket yönünde kuvvet uy-
II. Cisim L-M arasında hızlanan hareket yapmaktadır.
gulanmaktadır.
III. K-L arası sürtünmesiz ise cismin L-M arasındaki ortala-
II. t-2t zaman aralığında cismin hız ve ivme vektörlerinin
ma sürati v’dir.
işaretleri aynıdır.
yargılarından hangileri kesinlikle doğrudur ? III. 2t-3t zaman aralığında cisim hep aynı yönde gitmekte-
A) Yalnız I B) Yalnız III C) I ve II dir.
D) II ve III E) I, II ve III yargılarından hangileri doğrudur ?

6. X hareketlisi yarıçapı 50 m olan dairesel bir pistte 15 m/s

sabit sürat ile hareket etmektedir.
15 m/s
8. O noktasından 3v hızı ile geçen bir araç düzgün yavaşla-
r = 50 m yarak K noktasından 2v hızı ile geçmekte, M noktasında
ise durmaktadır.
3v 2v v=0

O K M
Araç O – K arasını t1 sürede, K – M arasını t2 sürede gitti-

t
ğine göre 1 kaçtır?
X hareketlisinin 2025 s sonraki yer değiştirmesinin bü- t2
yüklüğü kaç m’dir? (π = 3 alınız.)
1 1 1
A) 2 B) 1 C) D) E)
A) 0 B) 50 C) 50 2 D) 75 E) 100 2 3 4
56
4
FİZİK
TEST
Hareket
1. Sabit süratle çembersel bir yörüngede hareket eden X ve 3. Aynı yönde ve sabit sürat ile hareket eden L uzunluğunda-
Y araçlarının t = 0 anındaki görüntüleri şekilde verilmiştir. ki vt hızına sahip trenle, vy hızına sahip yolcu arasındaki
mesafe x kadardır. t süre sonra tren yolcuyu tamamen geç-
mektedir.
X V
tren
V
yolcu
L X
Buna göre t’yi veren ifade aşağıdakilerden hangisidir?
L+x L−x L+x

A) B) C)
vt + vy vt + vy vt − vy
L−x x −L
t süre sonra ilk defa X aracı Y’nin, Y aracı da X’in başlan- D) E)
vt − vy vt − vy
gıçta bulundukları konuma geldiklerine göre geçen bu
sürede,
I. X aracının ortalama sürat Y’ninkinden fazladır.
II. Araçların aldıkları yollar birbirine eşittir.
III. Araçların ortalama hız büyüklükleri birbirine eşittir.
yargılarından hangileri kesinlikle doğrudur ?

2. v¶ sabit hızıyla doğrusal yolda gitmekte olan K aracındaki

sürücü frene bastığı anda araç 5 m/s2 ivme büyüklüğü ile
yavaşlamaktadır. Güvenlik firmasına göre sürücünün za-
rar görmemesi için aracın engele maksimum 15 m/s hızla
çarpması gerekmektedir. Sürücünün ağacı fark edip frene 4. Aynı doğrultuda birbirlerine doğru hareket eden K ve L
basması 2 s sürüyor. araçlarından L aracının hızı sabit 30 m/s’dir. K aracının
şoförü, L aracının üzerine geldiğini fark edince frene ba-
sarak 5 m/s2 sabit ivme büyüklüğüyle düzgün bir şekilde
yavaşlayıp O noktasında durduğu anda, L aracı da 150 m
yol alarak O noktasına gelmiştir.
v V =? V = 30 m/s
K L
K L
O
Sürücü ağacı fark ettiği andan itibaren 6 s sonra ağaca

çarptığına göre, sürücünün zarar görmemesi için en faz-
Buna göre, K aracının başlangıçtaki hızı kaç m/s’dir ?
la kaç m/s sabit hızla gidiyor olması gerekir?
A) 45 B) 40 C) 35 D) 30 E) 25
A) 50 B) 45 C) 40 D) 35 E) 30
57
5. Başlangıçta aralarında x kadar mesafe bulunan K ve L 7. X ve Y araçları çembersel yörüngede şekilde verilen yön-
araçlarına ait hız zaman grafikleri şekilde verilmiştir. lerde vX ve vY sabit süratleri ile hareket etmektedir.
K
L K
Y
Hız
2v
K N L
v
L
0 Zaman X
t 2t
-v
x = v · t olduğuna göre K ve L’nin hareketleri ile ilgili yo- X aracı L, Y aracı N noktasından geçtikten sonra ilk kez K
rumlardan hangisi doğrudur? noktasında yan yana geldiklerine göre, hareket başlangı-
cından itibaren 2022. kez yan yana gelişleri hangi nokta-
A) t anında yan yana gelmişlerdir. da olur? (vY < vX)
B) t-2t aralığında birbirlerine yaklaşırlar.
A) K noktasında
C) 0-t aralığında ortalama hızları birbirine eşittir.
B) L noktasında
D) 0-t aralığında yer değiştirmeleri birbirine eşittir.
C) M noktasında
E) Hareket boyunca birbirlerinden uzaklaşırlar.
D) N noktasında
E) L-M noktaları arasında
6. Doğrusal bir yolda 20 m/s sabit hızla hareket eden bir araç
4 km yol aldıktan sonra, 4 m/s2 sabit ivme büyüklüğüyle
düzgün hızlanarak hızını 40 m/s’ye çıkarıyor, sonra frene
basarak 5 m/s2 yavaşlama ivme büyüklüğüyle düzgün ya-
vaşlayarak duruyor.
Aracın başlangıçtan itibaren tüm hareketi kaç saniye sür-

müştür?
A) 200 B) 211 C) 213 D) 215 E) 220
58
FİZİK
ÇÖZÜMLÜ
Kuvvet SORULAR
1. Temas gerektirmeyen kuvvetlerde kuvvet ile kuvvetin uy- 3. Yer çekimi ivmesinin sabit ve hava direncinin ihmal edildiği
gulandığı nesnenin temas etmesi gerekmez. ortamda şekildeki özdeş cisimler sürtünmeli ve yatay X,Y
ve Z yüzeylerinde büyüklükleri sırasıyla 20 N, 40 N ve 60
Buna göre; N olan yatay düzleme paralel kuvvetler etkisinde sabit sü-
ratlerle hareket etmektedir.
I. Dalından kopan elmanın yere düşmesi,
II. Mıknatısın demir tozlarını çekmesi,

m 20 N m 40 N m 60 N
III. Sporcunun denizde yüzmesi
verilen olaylardan hangilerinde temas gerektirmeyen

kx ky kz
kuvvetler etkilidir?
Cisimler ile X, Y, Z yüzeyleri arasındaki sürtünme katsa-
yıları sırasıyla kx, ky ve kz olduğuna göre bunlar arasında-
D) II ve III E) I, II ve III ki büyüklük ilişkisi nasıldır?
Çözüm: A) kx > ky > kz B) kx > kz > ky C) ky > kz > kx
Dokunmayla kuvvet uygulama durumlarında temas gerek- D) kz > kx > ky E) kz > ky > kx
tiren kuvvetler etkiliyken, dokunma olmadan gerçekleşen
durumlarda ise temas gerektirmeyen kuvvetler etkilidir. Çözüm:
Dalından kopan elmanın yere düşmesinde yer çekimi kuv-
X, Y ve Z cisimleri sabit hızla hareket ettiklerine göre cisme
veti etkilidir. Mıknatısın demir tozlarını çekmesinde manye-
etki eden net kuvvet (Fnet) sıfır olmalıdır.
tik kuvvetin etkisi bulunur. Bu kuvvetler temas gerektirme-
yen kuvvetlerdir. Sporcunun denizde yüzmesinde suyun Buna göre,
kaldırma kuvveti etkilidir. Bu kuvvet ise temas gerektiren
kuvvettir. FX = 20 N = fs = kx . m . g
X
Cevap: B FY = 40 N = fs = kY . m . g
Y
FZ = 60 N = fs = kZ. m . g
Z
Cisimler özdeş ve cisimlere etki eden yer çekimi ivmesi

eşit olduğundan kz > ky > kx bulunur.
Cevap: E
2. Sürtünmelerin ihmal edildiği sistemlerde sırasıyla 2 kg,

4 kg ve 5 kg kütleli X, Y ve Z cisimleri şekildeki 10 N,
4. Kuvvet ve kuvvetin etkileri Newton’ın hareket yasaları ile
24 N ve 40 N’ luk kuvvetlerin etkisinde yatay düzlemdel
açıklanabilir.
hareket etmektedir.
Bu yasalara göre,
10 N 24 N 40 N
2 kg 4 kg 5 kg I. Dengelenmiş kuvvetlerin etkisinde cisim hızlanır.
II. Hızlanan ya da yavaşlayan cisme net bir kuvvet etki eder.

X Y Z
III. Yatay düzlemde kayan bir cisme herhangi bir kuvvet uy-
Buna göre X, Y ve Z cisimlerinin aX, aY ve aZ ivmelerinin gulanmazsa cisim yoluna yavaşlayarak devam eder.
büyüklükleri arasındaki ilişki hangisidir?
A) aX > aY > aZ B) aX > aZ > aY C) aY > aZ > aX
D) aZ > aX > aY E) aZ > aY > aX
Çözüm:
Fnet = m · a olduğundan
Çözüm:
Fx = 10 = 2 · ax
I. Dengelenmiş kuvvetlerin etkisinde cisim ya hareketsiz-
Fy = 24 = 4 · ay dir yada sabit hızla hareket eder. Bu ifade yanlıştır.
II. Net kuvvetin etkisi altında cisimler ivmelenir.

Fz = 40 = 5 · az dir.
III. Sürtünmelerin ihmal edildiği yüzeyde cisim üzerine uy-
Buna göre ax= 5 m/s2, ay= 6 m/s2, ve az= 8 m/s2 bulunur.
gulanan net kuvvet sıfırsa cisim sabit hızla yoluna de-
az > ay > ax bulunur.
vam eder. Eğer yüzey sürtünmeli is cisim yavaşlar o
Cevap: E yüzden verilen ifade kesin değildir.
Cevap: B
59
FİZİK Kuvvet ÇÖZÜMLÜ SORULAR
5. Sürtünme kuvvetinin hayatı kolaylaştıran etkileri ile birlikte 7. Sürtünmelerin ihmal edildigi ortamlarda 40 N ağırlığındaki
hayatı zorlaştıran etkileri de söz konusudur. Bu nedenle küp şeklindeki K cismine şekilde gösterilen yönlerde yatay
bazı durumlarda sürtünme kuvvetinin büyüklüğün azaltıl- ve düşey doğrultuda 30 N büyüklüğündeki kuvvetler uygu-
ması bazı durumlarda da bu büyüklüğün artırılması istenir. lanmaktadır.
düşey
Buna göre, F = 30 N F = 30 N
I. Haltercilerin halter kaldırırken ellerine pudra sürmesi F = 30 N K

K K yatay
II. Makinelerin dişlilerinin yağlanması Şekil I Şekil II Şekil III
III. Kalecilerin topu tutmak için eldiven kullanması
Buna göre cisimlerin temas ettiği yüzeylerin cisimlere
olaylarının hangilerinde sürtünme kuvveti büyüklüğü- uyguladiği tepki kuvvetlerinin büyüklüğü kaç N’dur?
nün artırılması amaçlanmıştır?
Şekil I Şekil II Şekil III
A) 40 30 30
B) 30 40 40
Çözüm:
C) 40 70 70
Halterciler halter kaldırırken ellerine pudra sürerse sürtün-
D) 30 70 10
me kuvveti artırılır.
E) 30 30 30
Makinelerin dişlileri yağlanırsa sürtünme kuvveti azaltılır.
Kaleciler topu tutmak için eldiven kullanırsa sürtünme kuv-

Çözüm:
veti artırılır.
F = 30 N F = 30 N
Cevap: C F = 30 N K
K K
40 N
40 N 40 N
Temas yüzeyinin cisme uyguladığı tepki kuvveti yüze-

6. Yatay zemin üzerinde durmakta olan m kütleli cisme F bü-
ye dik olarak uygulanan kuvvetlere zıt yönde ve eşit
yüklüğünde kuvvet uygulanıyor. Cisim bu kuvvete rağmen
büyüklüktedir. Şekil I’de düşey duvara uygulanan dik
hareket etmiyor.
kuvvet 30 N’dur. Bu yüzden tepki kuvvetinin büyük-
lüğü de 30 N olur. Şekil II’de yatay düzleme uygulanan
F¶
m etki kuvvetinin büyüklüğü toplam 30 + 40 = 70 N dur.
zemin Şekil III’te yatay düzleme uygulanan etki kuvvetinin büyük-
lüğü 40 - 30 = 10 N’dır.
Buna göre cismi harekete geçirmek için,
Cevap: D
I. Cismin zemine temas eden yüzey alanı azaltılmalı.
II. Cismin bir kısmı kesilip atılmalı.
III. Cisim ile yüzey arasındaki sürtünme katsayısı azaltılma-

lıdır.
işlemlerinden hangileri tek başına yapılabilir?
Çözüm:
F¶
F¶s
Sürtünme kuvveti yüzey ile cisim arasındaki sürtünme katsa-

yısına ve yüzeyin tepki kuvvetine bağlıdır. Yüzey alanına bağlı
değildir. Kütlenin azaltılması tepki kuvvetinin büyüklüğünü
azaltacağından sürtünme kuvvetini azaltır, cisim ile yüzey ara-
sındaki sürtünme katsayısının azaltılması sürtünme kuvvetinin
büyüklüğünü azaltır ve cismin hareket etmesi sağlanabilir.
Cevap: D
60
ÇÖZÜMLÜ SORULAR Kuvvet FİZİK
8. Yatay zeminde kayarak hareket eden bir cisme ait hız-za- 10. Şekillerde verilen örneklerin hangileri etki tepki kuvvet
man grafiği verilmiştir. çiftine örnek olarak verilebilir?
Hız (m/s)
30
G
X
Zaman (s) FKAL
0 6
Şekil I – Suyun üstünde dengedeki Şekil II – Sporcunun küreğe
geminin ağırlığı ve gemiye uyguladığı kuvvet ile küreğin suya
Cismin kütlesi 100 g olduğuna göre cisme etki eden net uygulanan kaldırma kuvveti uyguladığı kuvvet
kuvvetin büyüklüğü kaç N’dır? F F
S N N S
A) 0,5 B) 0,6 C) 0,8 D) 1 E) 1,2
Şekil III – Mıknatısların
birbirine uyguladığı manyetik
kuvvet
Çözüm: F F
Hız-zaman grafiğine göre cismin t = 0'daki hızının büyüklü-
ğü 30 m/s, t = 6 s'deki hızının ise 0 olduğu görülmektedir.
Buna göre cismin ivmesi Şekil IV – Dengedeki halata
öğrencilerin uyguladığı kuvvet
VS − Vİ
0 − 30
a= = = −5 m / s2 bulunur. Cisme etki eden kuv-
t 6 A) Yalnız III B) I ve II C) III ve IV
vetin büyüklüğü, F = m · a ve m = 100 g = 0,1 kg olduğundan
F = 0,1 · 5 = 0,5 N bulunur. D) I, III ve IV E) I, II, III ve IV
Çözüm:
Cevap: A
Etki tepki kuvvetleri büyüklükleri eşit, yönleri zıt olan kuv-
vetlerdir ve bu iki kuvvet daima farklı cisimler üzerine uy-
gulanır.
Şekil I – Dünyanın gemiye uyguladığı kütle çekim kuvve-

ti olan ağırlık ile geminin dünyaya uyguladığı kütle çekim
9. Yatay düzlem üzerindeki K, L, M ve N cisimlerine etki eden kuvveti etki tepki kuvvet çiftidir. Ağırlık ve kaldırma kuvveti
kuvvet (F¶), ivme (a¶) ve hız (v¶) vektörlerinden bazıları şekil- aynı cisme uygulandığı için etki tepki kuvvet çiftine örnek
de verilmiştir. verilemez. (Yanlış)
v¶ v¶ v¶ a¶ v¶ a¶ Şekil II – Sporcunun küreğe uyguladığı kuvvet ile küre-

ğin sporcuya uyguladığı kuvvet etki-tepki kuvvet çiftidir.
K L M N (Yanlış)
F¶ F¶
Yatay düzlem
Şekil III – Manyetik kuvvet etki tepki kuvvetine örnek veri-
lebilir. (Doğru)
Buna göre hangi cisimler kesinlikle yavaşlamaktadır?
A) Yalnız M B) K ve L C) L ve M Şekil IV – Öğrencinin halata uyguladığı kuvvet ile hala-

tın öğrenciye uyguladığı kuvvet etki tepki kuvvet çiftidir.
D) M ve N E) K, L ve N (Yanlış)
Cevap: A
Çözüm:
Yolda sürtünme olup olmadığı ve büyüklüğü bilinmediği

için K’nin hareketi için bir şey söyleyemeyiz. Hızlanabilir,
yavaşlayabilir veya sabit hızla hareket edebilir.
Uygulanan kuvvet cismin hız vektörüne ters yönlü olduğu

için cisim yavaşlayacaktır.
İvme ve hız vektörü zıt yönde olduğu için M kesinlikle ya-

vaşlar.
İvme ile hız vektörü aynı yönlü olduğu için N kesinlikle hız-
lanır.
Cevap: C
61
11. Kütle ve kuvvet değerleri şekillerde verilen sistemlerde ya- 12. X hareketlisinin hız-zaman grafiği Şekil I’ de, Y hareketlisi-
tay düzlemlerin sürtünmeleri ihmal edilecek kadar küçük- nin konum-zaman grafiği ise Şekil II’ de verilmiştir.
tür. Şekil I’de yatay düzlemin 2 kg kütleli cisme uyguladı- Hız Konum
ğı tepki kuvvetinin büyüklüğü N1, Şekil II’de duvarın 2 kg
v x
kütleli cisme uyguladığı tepki kuvvetinin büyüklüğü N2 ve
L M N C
Şekil III’te duvarın 3 kg kütleli cisme uyguladığı tepki kuv- B D
0 0
K Zaman A Zaman
vetinin büyüklüğü N3 olmaktadır.
-v -x
F
Duvar Şekil I Şekil II
1 kg Buna göre X ve Y hareketlileri hangi bölgelerde denge-

N2 lenmiş kuvvetler etkisindedir?
2 kg 2 kg 1 kg F
Yatay düzlem Yatay düzlem
X Y
N1 A) L-N C
Şekil I Şekil II
B) L-N A-B-C-D
Duvar C) K-M C
D) K-M B-D
F 3 kg N3
E) L-M-N C
Çözüm:
Şekil III
Buna göre N1 , N2 ve N3 arasındaki büyüklük ilişkisi han- X hareketlisi K’de – yönde yavaşlayan hareket yapmış,
gisidir? L’de durmuş, M’de hızlanan hareket yapmış ve N’de sabit
hızlı hareket yapmıştır. Bu nedenle sadece L ve N zaman
A) N1 > N2 > N3 B) N3 > N2 > N1 C) N1 > N2 = N3 aralıklarında dengelenmiş kuvvet etkisindedir.
D) N2 = N3 > N1 E) N1 > N3 > N2
Y hareketlisi ise A, B ve C zaman aralıklarında sabit hızlı
hareket yapmış, C’de durmuştur. Dolayısıyla A, B, C ve D
zaman aralıklarında dengelenmiş kuvvet etkisinde kalmıştır.
Çözüm: Cevap: B
Şekil II ve Şekil III’teki yüzeylerde oluşan N2 ve N3 tepki 13. Şekil I’ deki gibi, yatay düzlemde 2A yüzey alanı üzerinde
kuvvetlerinin büyüklüğü F¶ kuvvetinin büyüklüğüne eşittir. yerleştirilen 2 kg kütleli X cismine 30 N büyüklüğünde ya-
Fakat Şekil I’ deki yüzeyde 2 kg ve 1 kg kütleli cisimlerin tay düzleme paralel kuvvet uygulanınca, kuvvet yönünde
ağırlığı yüzünden yüzeyde oluşan tepki kuvvetinin büyük- 10 m/s2 büyüklüğünde ivme ile hareket ediyor.
lüğü F¶ kuvvetinin büyüklüğünden fazladır.
A
Bu nedenle tepki kuvvetlerinin büyüklükleri arasındaki sı-
ralama N1 > N2 = N3 şeklinde olmalıdır. 2A
X
X F¶ = 40 N
Cevap: C F¶ = 30 N
Yatay düzlem Yatay düzlem
Şekil I Şekil II
Buna göre X cismi, Şekil II’deki gibi düzleme A yü-

zey alanı üzerine konularak yatay düzleme paralel
40 N büyüklüğünde kuvvet ile çekilirse, cismin ivmesi kaç
m/s2 olur?
A) 4 B) 5 C) 10 D) 15 E) 20
Çözüm:
F = m · a’dan Şekil I’de F – FS = 2·10 dan FS =10 N bulunur.
Şekil II’de yüzey alanı değişse de yüzeylerin cinsi ve yüze-

yin tepki kuvveti değişmediği için sürtünme kuvveti değiş-
meyecektir.
F = m · a ‘dan 40 – 10 = 2·a’dan a = 15 m/s2 bulunur.
Cevap: D
62
14. Şekilde yatay düzlem üzerinde v hız büyüklüğü ile ka- 15. Yatay bir düzlemde durmakta olan m kütleli K cismine yere
yan K cismi, koşan bir insan, fren yapıp tekerleğin dön- paralel kuvvet uygulanıyor. Cisme uygulanan kuvvet ile ci-
mesini engelleyerek durmaya zorlanan L arabası ve simle yüzey arasında oluşan sürtünme kuvveti arasındaki
a¶ ivmesi ile hızlanan M arabası verilmiştir. ilişki grafikte verilmiştir. K cismi ile aynı maddeden yapıl-
mış 2m ve 3m kütleli L ve M cisimleri şekilde verilmiştir.
L M
Oluşan sürtünme
kuvveti (N)
K
Yatay düzlem
Buna göre, verilen cisimlerin yüzeye teması ile oluşan 15

13
sürtünme kuvvetlerinin yönleri hangi seçenekte doğru
verilmiştir? (M arabasında motorun torku, dört tekerleğe
de eşit olarak aktarılmaktadır. Araçların tüm tekerlekleri
α Uygulanan
çekişlidir.) 0
kuvvet (N)
K Koşucu L M
A) ← ← ← → K L M
B) ← → ← ← m 2m 3m
F¶
C) ← → ← → Yatay düzlem
D) → ← → ←
E) → → → ←
Buna göre,
I. α açısı 45°‘dir.
II. Durgun K cismi üzerine uygulanan yatay 10 N büyük-

Çözüm: lüğünde kuvvet sonucu yüzeyle cisim arasında oluşan
sürtünme kuvveti 15 N’dır.
Yatay düzlem üzerinde K cismi, koşan bir insan, fren ya-
pıp tekerleğin dönmesini engelleyerek durmaya zorlanan III. Durgun L cismi üzerine uygulanan yatay 29 N büyük-
L arabası ve a¶ ivmesi ile hızlanan M arabasına etki eden lüğünde kuvvet sonucu yüzeyle cisim arasında oluşan
sürtünme kuvvetleri şekilde verilmiştir. sürtünme kuvveti 26 N’dır.
IV. Hareket halindeki M cismi ile yüzey arasında oluşan sür-

L M
FS tünme kuvveti 45 N’dır.

FS FS FS
K FS FS Yatay düzlem
K’de harekete ters yönde sürtünme kuvveti oluşur.
A) Yalnız I B) I ve II C) II ve III
Koşucunun ayağı geriye doğru gitmek isterken sürtünme D) III ve IV E) I, II ve III
kuvveti ileri doğru oluşur.
L’de tekerlek dönmüyor. Yüzey üzerinde kayıyor. K’den

farkı yok sürtünme hareket yönüne terstir. Çözüm:
I. α açısı 45° dir. Çünkü statik bölgede sürtünme kuvveti

M’de tekerlek dönmek isterken yüzeyi geriye doğru iter.
uyguladığımız kuvvetin büyüklüğünü dengeler.
Sürtünme kuvveti de tekeri ileri iter.
II. Durgun K cismi üzerine uygulanan yatay 10 N büyük-
Cevap: C lüğünde kuvveti 10 N büyüklüğünde sürtünme kuvveti
dengeler.
III. Durgun L cismi üzerine uygulanan yatay 29 N büyüklü-

ğünde kuvveti yine 29 N’lık sürtünme kuvveti dengeler.
L’nin kütlesi K’nin iki katı olduğu için statik sürtünme
kuvveti de 2 katına çıkar.
IV. Hareket halindeki M cismi ile yüzey arasında oluşan

sürtünme kuvveti 39 N’dır. Kütlesi 3m olduğu için K’nin
kinetik sürtünme kuvvetinin 3 katı büyüklüğünde bir sür-
tünme kuvveti etki eder.
Cevap: A
63
16. Şekildeki sistemde A ve B cisimleri arasındaki sürtünme 17. Bir cisim üzerine uygulanan net kuvvet sıfır ise cisim den-
kuvveti F¶1, B ve C cisimleri arasındaki sürtünme kuvveti gelenmiş kuvvetler etkisi altındadır.
F¶2’dir. C cismine yatay doğrultuda ve sabit büyüklükte F
Buna göre,
kuvveti uygulandığında A cismi, B cismiyle birlikte kayma-
dan cisimler C cisminin üzerinden düşene kadar ilerliyor.
B Şekil I - Limanda Şekil II - Havalanmakta

bekleyen gemi olan bir uçak
C F
Cisimler sabit hızla hareket ettiğine göre cisimlere etki

eden sürtünme kuvvetleri;
I. A
F1
Şekil III - Sabit hızla Şekil IV - Eyfel Kulesi
II. gitmekte olan tren
B
şekilde verilen araç ve yapılardan hangileri dengelenmiş
F2 kuvvetler etkisindedir?
III. F2 A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III

C D) II ve III E) I, III ve IV
şekillerinden hangilerinde doğru gösterilmiştir? (Zemin

ve C cismi arasındaki sürtünme kuvveti ihmal edilecektir.)
Çözüm:
Şekil I - Duran gemi kaldırma kuvveti ve ağırlığın etkisinde
D) II ve III E) I, II ve III dengededir. (Doğru)
Şekil II - Havalanmakta olan uçak itici bir net kuvvetin etki-

sindedir. (Yanlış)
Çözüm:
Şekildeki sistemde A cismi ile B cismi arasındaki sürtünme Şekil III - Tren sabit hızla gitmekteyken net kuvvet sıfır ol-
kuvveti F1, B cismi ile C cismi arasındaki sürtünme kuvveti maktadır. (Doğru)
F2’dir. C cismine yatay sabit F¶ kuvveti uygulandığında A
Şekil IV - Durmakta olan bir yapı ağırlığı ve yerin tepki kuv-
cismi konumunu bozmuyor ve cisimler sabit hızlı hareket
veti etkisinde dengededir. (Doğru)
ediyor.
Cevap: E
v A
B v
C F
I. A II. III. F2
F1 B
C
F2
Net kuvvet sıfır Sürtünme kuvveti Sürtünme kuvveti
olmalı. (Yanlış) harekete ters yön- harekete ters yön-
de. (Doğru) de. (Doğru)
Cevap: D
64
18. Kuvvetin özellikleri ile ilgili; 19. Bir öğrenci yatay düzlemde durmakta olan kutuya düzleme
paralel sabit F¶ kuvvetini A noktasından C noktasına kadar
I. Dengelenmiş kuvvetler harekete sebep olabilir. doğrusal yol boyunca uyguluyor.
II. Bir cisim dengelenmemiş kuvvetlerin etkisindeyse sabit
hızla hareket eder. F¶
C B A
III. Dengelenmemiş kuvvet etkisinde olan bir cisim ivmeli
hareket eder.
A-B arası sürtünmesiz , B-C arası sürtünmeli olduğuna
IV. Hava sürtünmelerinin ihmal edildiği bir ortamda yukarı- göre,
dan bırakılan bir cisim yere doğru düşerken dengelen-
I. Kutu A-B arasında dengelenmemiş kuvvetlerin etkisi al-
miş kuvvetlerin etkisindedir.
tında sabit ivmeli hareket yapar.
V. Bir cisim hareketinin yönünü değiştiriyorsa net bir kuvve-
II. Cismin A-B arasındaki ivmesi B-C arasındaki ivmesin-
tin etkisindedir.
den büyüktür.
ifadelerinden kaç tanesi doğrudur?
III. B-C arasındaki sürtünme kuvvetinin büyüklüğü F ise
A) 1 B) 2 C) 3 D) 4 E) 5 kutunun B noktasındaki hızı C noktasındaki hızına eşit
olur.
Çözüm:
I. Net kuvvet sıfır ise ya durur ya sabit hızla hareketine
devam eder. (Yanlış) A) Yalnız I B) I ve II C) II ve III
II. Bir cisim dengelenmemiş kuvvetlerin etkisindeyse sabit D) I ve III E) I, II ve III
hızla hareket edemez. (Yanlış)
III. Dengelenmemiş kuvvet etkisinde olan bir cisim ivmeli

Çözüm:
hareket eder. (Doğru)
IV. Yukarıdan bırakılan bir cisim yere doğru düşerken yer-

F¶ F¶
çekimi kuvveti etkisindedir. (Yanlış)
F¶S
V. Bir cisim hareketinin yönünü değiştiriyorsa net bir kuvve- C B A
tin etkisinde yön değiştirir. (Doğru)
Cevap: B I. A-B arasında F kuvvetinin etkisi altında sabit ivmeli ha-
reket yapar. (Doğru)
II. Fs in büyüklüğü bilinmeden net kuvvetin büyüklüğü he-

saplanamaz. (Kesin değil)
III. B-C arasındaki sürtünme kuvvetinin büyüklüğü F olursa,

B-C arasındaki net kuvvet sıfır olur ve sabit hızlı hare-
ket yapar. (Doğru)
Cevap: D
65
20. Şekilde verilen sürtünmeli yatay zeminde sabit F¶ kuvveti 21. Dalgıçlık yapan Cemal’in sürekli olarak dalgıç araç-gereç-
erime sıcaklığındaki buz parçasına yol boyunca uygulanı- lerinin bulunduğu kutuları kumlu zeminde A noktasından B
yor. noktasına taşıması gerekiyor ve bunun için kutuya yatayda
Buz sabit büyüklükte F kuvveti uyguluyor.
F¶
F¶ K
Buzun hareketi süresince,
A B
I. Buzun ivmesi sabittir.
Cemal’in kutuyu B noktasına daha kısa zamanda taşıma-
II. Buza etkiyen sürtünme kuvveti azalır.
sı için,
III. Buza etki eden net kuvvet azalır.
I. Bazı malzemeleri kutudan çıkarmak.
II. Kutuyu yere dik şekilde K yüzeyi üzerine koyarak hare-
A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III ket ettirmek.
III. A-B arasına tahtadan zemin döşemek.
Çözüm:
işlemlerinden hangilerini tek başına yapmalıdır? ( Kutu-
Buzun hareketi ile ilgili olarak ; kumlu zemin arasındaki sürtünme katsayısı, kutu-tahta ze-
min arasındaki sürtünme katsayısından büyüktür.)
I. Sürtünme sebebiyle buz eriyeceğinden kütle azalır,
ivme artar. (Yanlış) A) Yalnız I B) I ya da II C) II ya da III
II. Kütle azalacağından sürtünme kuvveti azalır. (Doğru) D) I ya da III E) I ya da II ya da III
III. FNet = F-FS

= F - k.m.g ifadesine göre kütle azaldığı için FS Çözüm:
azalır ve FNet artar. (Yanlış) Cemal’in kutuyu B noktasına daha kısa zamanda taşıması
Cevap: B için;
I. Kutunun ağırlığı azalacağından sürtünme kuvveti azalır.

Böylece daha büyük bir ivme ile B noktasına daha kısa
sürede ulaşır.(Doğru)
II. Sürtünme kuvvetinde herhangi bir değişiklik olmaz.

(Yanlış)
III. Tahta zeminde daha küçük bir sürtünme kuvveti olaca-

ğından daha kısa sürede B noktasına ulaşır. (Doğru)
Cevap: D
66
22. Kütlesi 2 kg olan özdeş cisimlerden oluşan şekildeki sis-

temde B cismi ile zemin arasındaki sürtünme kuvveti en
3
fazla her bir cismin ağırlığının ‘ü kadar olabiliyor.
4
T1
B
Buna göre;
I. T1 ip gerilme kuvveti 25 N olur.
II. B nin üstüne 2 tane daha özdeş cisimlerden koyarsak T1

ip gerilme kuvveti sıfır olur.
III. S ipi kesilirse T1 ip gerilme kuvveti sıfır olur.
yargılarından hangileri doğrudur? (g = 10 m/s2)
A) Yalnız I B) I ve II C) II ve III
Çözüm:
T1 F = 40 N
B
Fs
A
20 N 20 N
I. 40 = T1 + 15 ise T1 = 25 N olur. (Doğru)
II. B'nin üzerine iki cisim daha konulduğunda T1 ip gerilmesi

ve sürtünme kuvveti değişmez. FS = 45 N maksimum
statik sürtünme kuvvetidir. İp gerilmesi 40 N olduğu için
FS = 40 N olur. T = 0'dır. (Doğru)
III. İp kesilince F = 20 FS =15 olur böylece T1 = 5 N olur.

(Yanlış)
Cevap: B
67
Notlarım
68
1
FİZİK
TEST
Kuvvet
1. Temas gerektiren kuvvetlerde kuvvet ile kuvvetin uygulan- 4. Sürtünmelerin ihmal edildiği yatay düzlem üzerinde dur-
dığı nesne arasında fiziksel temas vardır. makta olan K, L ve M cisimlerine farklı yönde farklı büyük-
lükteki kuvvetler şekildeki gibi etki etmektedir.
Buna göre;
3F¶ 3F¶
2F¶
I. Yüklü parçacığın düzgün elektrik alanın etkisiyle hızlan-
dırılması,
2F¶ K F¶ 2F¶ L 2F¶ 2F¶ M 3F¶
II. Ay'ın Dünya etrafında dönmesi,
III. Rüzgârın yaprağı uçurması,
Buna göre hangi cisimler hareket etmeye başlar?
IV. Potaya atılan basket topunun yere doğru düşmesi
A) Yalnız K B) Yalnız M C) K ve L
verilen olaylardan hangilerinde temas gerektiren kuvvet-
D) K ve M E) K, L ve M
ler etkilidir?
A) Yalnız III B) Yalnız IV C) I ve III

D) II ve III E) I, II ve IV
5. Dengelenmiş kuvvetlerin etkisinde olan cismin hızının bü-

yüklüğü ve yönü değişmez.
Aşağıdaki durumların hangisinde cisim dengelenmiş

2. Aşağıda verilen olaylardan; kuvvetlerin etkisindedir?
I. Havaya atılan madeni paranın yere düşmesi, A) İnişe geçen uçak
II. Dünya'nın Güneş etrafında dönmesi, B) Yeşil ışık yanınca harekete başlayan araba
III. Saça sürtülen plastik kalemin kağıt parçalarını çekmesi, C) Dünya yörüngesinde sabit hız büyüklüğü ile dönen uydu
IV. Arıza yapan aracın çekici yardımı ile çekilmesi D) Durmak için frene basan araba
hangilerinde temas gerektirmeyen kuvvetler etkilidir? E) Sabit hız büyüklüğü ile yere düşen paraşütçü
A) I ve III B) II ve III C) III ve IV
D) Yalnız IV E) I, II ve III
6. Birbirine temas eden yüzeyler arasında harekete veya zor-

lanmaya karşı oluşan kuvvete sürtünme kuvveti denir.
3. Sürtünmelerin ihmal edildiği yatay düzlemler üzerindeki K, Buna göre,

L, M cisimlerine, şekillerde belirtilen yönlerde ve büyüklük-
lerde yatay düzleme paralel kuvvetler etki etmektedir. I. Peribacalarının doğa olayları sonucunda oluşması,
2F¶ 5F¶ 3F¶ II. Makine parçalarının bir süre sonra aşınması,
F¶ F¶ F¶
K L M 2F¶
F¶ 3F¶ III. Yağmur damlasının yeryüzüne düştüğünde insanlara
Şekil I Şekil II Şekil III zarar vermemesi
Buna göre K, L, M cisimlerinden hangileri dengelenmiş olaylarından hangileri sürtünme kuvveti etkisi sonucun-
kuvvetlerin etkisindedir? da oluşur?
A) Yalnız K B) Yalnız M C) K ve L A) Yalnız III B) I ve II C) I ve III

D) K ve M E) K, L ve M D) II ve III E) I, II ve III
69
FİZİK Kuvvet 1. TEST
7. Eylemsizlik, cisimlerin kütlelerinden dolayı hareket durum-

m
larını değiştirmeye yönelik etkilere karşı koyma isteğidir. 10. Sürtünmelerin ihmal edildiği yatay düzlemlerde; m, ve
2
2m kütleli X, Y ve Z cisimlerine sırasıyla 6F, 3F ve 12F
Buna göre;
büyüklüğündeki yatay kuvvetler uygulandığında sahip ol-
I. Otomobil tekerleğini yuvarlamanın kamyon tekerleğini dukları ivmelerin büyüklükleri aX, aY ve aZ kadardır.
yuvarlamaktan daha kolay olması,
X Y Z
II. Yüklü bir geminin limana varmadan uzak bir noktada 6F¶ m 3F¶ 12F¶
m 2 2m
motorlarını kapatması, 2
III. Yolcu uçaklarında iniş ve kalkışlarda yolcuların emniyet
kemerini bağlaması
Buna göre aX, aY ve aZ arasındaki büyüklük ilişkisi nasıl-
olaylarından hangileri eylemsizlik gereği ortaya çıkmak- dır?
tadır?
A) aX > aY > aZ
B) aX = aY = aZ
C) aZ > aX > aY
D) aX = aY > aZ
E) aY > aX > aZ
8. Sürtünmelerin ihmal edildiği yatay düzlemlerde, Şekil I’deki
m kütleli K cismine düzleme paralel 2F büyüklüğündeki
kuvvet etki ederken kazandığı ivmenin büyüklüğü 2a’dır.
K L
2F¶ m 2a 2m 6F¶
11. Yatay düzlem üzerinde K ve L cisimleri şekildeki gibi üst
üste durmaktadır.
Şekil I Şekil II
Buna göre, Şekil II’deki 2m kütleli L cismine düzleme L 3m

paralel 6F büyüklüğünde kuvvet uygulandığında cismin
kazandığı ivmenin büyüklüğü kaç a’dır?
A) 1 B) 2 C) 3 D) 4 E) 6
K 3m
9. K ve L cisimlerine uygulanan net kuvvetlerle, cisimlerin ka- K cisminin L cismine uyguladığı tepki kuvvetinin büyük-
zandıkları ivmelerin büyüklükleri arasındaki ilişki grafikleri lüğünün, zeminin K cismine uyguladığı tepki kuvvetinin
verilmiştir. büyüklüğüne oranı kaçtır ?
1 1
A) B) C) 1 D) 2 E) 3
3 2
Net Kuvvet K
2F
L
F
12. Etki-Tepki kuvvet çiftleri ile ilgili;
I. Birbirlerine eşit kuvvetlerdir.
İvme II. Farklı cisimler üzerine etki ederler.

a 2a 3a
III. Temas gerektirmeyen kuvvetlerin etki ettiği sistemlerde
K cisminin kütlesi mK, L cisminin kütlesi mL olduğuna etki-tepki kuvveti oluşmaz.
m
göre K kaçtır? ifadelerinden hangileri doğrudur?
mL
70
2
FİZİK
TEST
Kuvvet - TEST A
1. Yatay düzlemdeki m kütleli cisme, 20 N ve 10 N büyüklü- 4. Yeryüzünde haberleşmeyi sağlayan uydular ekvator çev-
ğünde ve şekilde verilen yönlerde düzleme paralel kuvvet- resinde, Dünya’nın dönüş yönü ile aynı yönde dönerler.
ler uygulandığında cismin kazandığı ivmenin büyüklüğü 5
m/s2 olmaktadır. Dünya’nın yörüngesinde dönen bu uyduların hareket et-
melerini sağlayan kuvvet hangisidir?
a¶ = 5 m/s2
A) Güçlü nükleer kuvvet
B) Zayıf nükleer kuvvet

F¶ = 20 N m F¶ = 10 N
C) Kütle çekim kuvveti
D) Elektromanyetik kuvvet
E) Merkezkaç kuvveti
Ortam sürtünmeleri ihmal edildiğine göre, cismin kütlesi
kaç kg’dır?
A) 1 B) 2 C) 3 D) 4 E) 5
5. Yatay bir zeminde duran düz bir masa üzerindeki hareket-

siz kitap şekildeki gibidir.
N¶
2. Bir cisim üzerine uygulanan kuvvetlerin toplamı sıfır ise ci-
sim dengelenmiş kuvvetler etkisindedir. Masa
G¶
Aşağıdaki durumların hangisinde cisim dengelenmiş
kuvvetlerin etkisinde değildir?
Yer

A) Duvarda asılı duran tablo
N¶ yüzeyin tepki kuvveti ve G¶ cismin ağırlığı olduğuna
B) Doğrusal yolda sabit hızla itilen cisim
göre,
C) Atmosferde sabit hızla ilerleyen gök cismi
I. N¶ ile G¶ etki tepki kuvvet çiftidir.
D) Kırmızı ışıkta yavaşlayarak duran araba
II. Kitabın masaya uyguladığı kuvvet ile N¶, etki tepki kuvvet
E) Masa üzerinde duran biblo
çiftidir.
III. Ağırlık ile kitabın gezegenin merkezine uyguladığı kuv-

vet etki tepki kuvvet çiftidir.
3. Yatay düzlem üzerinde durmakta olan K cismine etki eden A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III
yatay kuvvetlerin büyüklükleri ve yönleri şekilde verilmiştir.
Batı Doğu
12F¶
18F¶
K 3F¶ 6. Şekilde kütleleri 2m ve 3m olan cisimlerin birbirine uygula-
Yatay dığı kütle çekim kuvvetleri F¶1 ve F¶2 verilmiştir.
Şekil I
2m 3m
F¶1 F¶2
K cismi bu kuvvetlerin etkisi altında dengede kalıp hare-
ket etmediğine göre, cisme etki eden sürtünme kuvve-
Buna göre,
tinin yönü ve büyüklüğü hangisinde doğru olarak veril-
miştir? I. F¶1 = - F¶2
A) Batı yönünde 3 F II. F1 > F2
B) Batı yönünde 9 F III. F1 = F2
C) Doğu yönünde 3 F verilenlerden hangileri doğrudur?

D) Doğu yönünde 9 F A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III
E) Batı yönünde 6 F D) I ve III E) II ve III
71
7. Doğadaki dört temel kuvvetle ilgili, 10. Yatay bir zeminde durmakta olan cismin kazandığı ivmenin
cisme etki eden kuvvete bağlı değişim grafiği verilmiştir.
I. Güçlü nükleer kuvvet çekirdek içinde etkin bir etkileşim-
dir. Kuvvet (N)
II. Zayıf nükleer kuvvet çekirdek bozunmalarında ortaya çı- 16
kan bir etkileşimdir.
12
III. Elektromanyetik kuvvet ve kütle çekim kuvvetinin menzi-
li uzundur. 8
4
İvme (m/s2)
D) II ve III E) I, II ve III 0 1 2 3 4
Yol boyunca sürtünme katsayısı sabit olduğuna göre,
I. Cismin kütlesi 3 kg’dır.
II. Hareketi boyunca cisme etki eden sürtünme kuvveti

4 N’dır.
III. Başlangıçta cisme 3 N kuvvet etki etseydi cisim hareke-

te geçerdi.
8. Nesnelere kuvvet uygulanırken bazı kuvvetler fiziksel te-
yargılarından hangileri doğrudur? (Statik ve kinetik sür-
mas ederek, bazıları ise fiziksel temas gerekmeden uygu-
tünme kuvvetleri eşit kabul edilecektir.)
lanır.
Buna göre,
I. Dünya’nın Ay’a uyguladığı kuvvet
II. Mıknatıslar arası itme ve çekme kuvveti
III. Sıvının kaldırma kuvveti
hangileri temas gerektirmeyen kuvvetlere örnek olarak

verilebilir?
D) II ve III E) I, II ve III 11. Kütleleri sırasıyla mK ve mL olan K ve L cisimlerinin iv-
me-net kuvvet grafiği verilmiştir.
İvme
K
4a
L
3a
9. Bir öğrenci üç farklı durumda K, L, M cisimlerine etki eden
tüm kuvvetleri aşağıda düşey kesitleri verilen şekiller üze-
rinde göstermeye çalışmıştır.
2a
Düşey düzlem
Eğik düzlem M
a
L
K Yer
Net Kuvvet
0 F 2F 3F 4F
N¶ yüzey tepki kuvveti ve G¶ cismin ağırlığı olup sürtünme-

mK
ler ihmal edildiğine göre öğrenci hangi cisimlerin serbest Buna göre kaçtır?
mL
cisim diyagramlarını doğru çizmiştir?
A) Yalnız K B) Yalnız L C) Yalnız M 3 16

1 9 16
A) B) C) D) E)
D) K ve L E) K, L ve M 16 16 16 9 3
72
2
FİZİK
TEST
Kuvvet - TEST B
1. Tabloda bazı gezegenlerin yer çekimi ivmelerinin büyük- 3. Yer çekiminin ihmal edildiği ortamda bulunan m kütleli nok-
lükleri verilmiştir. Bir cismin kütlesi; X gezegeninde mX, Y tasal cisme şekildeki gibi aynı doğrultudaki F¶1, F¶2, F¶3 kuv-
gezegeninde mY, Z gezegeninde ise mZ ölçülüyor. Aynı vetleri etki etmektedir.
cismin ağırlığının büyüklüğü ise; X gezegeninde GX, Y ge-
zegeninde GY, Z gezegeninde ise GZ olarak ölçülüyor. F¶1
m F¶3
F¶2
Gezegen Yer çekimi ivmesi
X gezegeni g Cisim dengelenmiş kuvvetlerin etkisinde olduğuna göre,
Y gezegeni 2g I. F1 = F2
Z gezegeni 3g II. F3 > F1
III. F3 > F2
Buna göre mX, mY ve mZ ile GX, GY ve GZ arasındaki ilişki-
yi veren ifade hangi seçenekte doğru olarak verilmiştir?
A) mX = mY = mZ GX = GY = GZ
B) mX = mY = mZ GX < GY < GZ
C) mX = mY = mZ GX > GY > GZ
D) mX < mY < mZ GX = GY = GZ
E) mX > mY > mZ GX = GY = GZ
4. Sürtünmelerin ihmal edildiği yatay düzlemdeki K ve L ci-

simlerine şekildeki gibi düzleme paralel, yönü ve büyük-
lüğü şekilde gösterilen aynı doğrultudaki kuvvetler etki et-
mektedir.
2F F 2F
F K 3F L
K ve L cisimlerinin hareketi ile ilgili,
I. K cismi durmaktadır.
II. K cismi sabit hızla hareket etmektedir.
III. L cismi hızlanmaktadır.
ifadelerinden hangileri doğru olabilir?
2. Yatay zemin üzerinde ok yönünde hareket eden cisimlerin

hızları şekilde belirtilmiştir. K ve L sabit hızlı hareket eder-
ken, M yavaşlamaktadır.
v = 80 km/h v = 60 km/h v = 80 km/h
5. Sürtünmelerin ihmal edildiği yatay düzlemde kütleleri sıra-
K L M sıyla mX, mY, mZ olan X, Y, Z cisimlerine etki eden düzleme
paralel kuvvetlerin yönü ve büyüklüğü şekilde verilmiştir.
5F¶ 4F¶ 3F¶
K, L, M cisimlerine etki eden net kuvvetlerin büyüklükleri mX mY mZ
sırasıyla FK, FL, FM olduğuna göre, bunlar arasındaki iliş-
ki hangi seçenekte doğru verilmiştir?
X, Y, Z cisimlerinin ivmelerinin büyüklükleri sırasıyla 5a,
A) FK > FL > FM 2a ve 3a olduğuna göre, kütleleri mX, mY, mZ arasındaki
B) FK > FL = FM ilişki nedir?
C) FK = FL > FM A) mX > mY > mZ B) mX > mY = mZ
D) FM > FK = FL C) mX = mZ > mY D) mY > mX = mZ
E) FK = FL = FM E) mZ > mY > mX
73
6. Sürtünmeli düşey düzlemde tutulmakta olan cisim K düze- 8. Sürtünmesi ihmal edilen düzlemlerden şekildeki X düzle-
yinden Şekil I’deki konumundan serbest bırakılıyor. mi yatay, Y eğik düzlem, Z düzlemi ise yere diktir. Kütlesi
m olan cisim X, Y ve Z düzlemlerinden ayrı ayrı serbest
Düşey Düşey bırakıldığında ivmelerinin büyüklükleri sırasıyla aX, aY, aZ
düzlem F¶1 düzlem olmaktadır.
F¶2
K düzeyi K düzeyi Z düzlemi m

F¶3 m
Y düzlemi
G¶ G¶
Yer Yer
m
Şekil I Şekil II X düzlemi
Buna göre aX, aY, aZ arasındaki büyüklük ilişkisi nedir?

Cisme sürtünme kuvvetinin de etki etmesi için etki doğ-
rultuları Şekil II’de verilen F¶1, F¶2, F¶3 kuvvetlerinden hangi- A) aZ > aY > aX
leri ayrı ayrı uygulanabilir? (G : yer çekimi kuvveti)
B) aX > aY = aZ
A) Yalnız F¶1 B) Yalnız F¶2 C) Yalnız F¶3
C) aX = aY = aZ
D) F¶1 ve F¶2 E) F¶2 ve F¶3
D) aY > aX = aZ
E) aX > aY > aZ
9. Sürtünmelerin ihmal edildiği yatay düzlemde şekildeki gibi

durmakta olan K ve L cisimleri yatay F¶ kuvvetinin etkisiyle
7. Sürtünmesi ihmal edilen yatay düzlem üzerindeki X ve Y
birlikte harekete başlamaktadır.
cisimlerinin kütleleri sırasıyla 4 kg ve 5 kg’dır. Cisimlere
yatay doğrultuda uygulanan kuvvetlerin yönü ve büyüklüğü K
şekildeki gibidir. L
F¶2 F¶1 F¶
F1= 20 N F3= 70 N F1= 20 N F2= 30 N
F2= 10 N 4 kg 5 kg Yer
X Y
L cisminin K’ye uyguladığı kuvvetin büyüklüğü F1, K cis-
Buna göre X ve Y cisimlerinin ivmelerinin büyüklükleri aX minin L’ye uyguladığı kuvvetin büyüklüğü F2 olduğuna
ve aY hangi seçenekte doğru olarak verilmiştir? göre,
aX(m/s2) aY(m/s2) I. F1 = F2
A) II. F1 > F2
2,5 2
B) 2,5 5 III. F > F2
C) 10 2 ifadelerinden hangileri doğrudur?
D) 10 5 A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III

E) 10 10 D) I ve III E) II ve III
74
3
FİZİK
TEST
Kuvvet
1. Şekilde K noktasından serbest bırakılan m kütleli cisim L 3. Şekildeki gibi sürtünmeleri ihmal edilen sabit makaraya
noktasına kadar hızlanıp, L noktası ile M noktası arasında bağlı, kütleleri sırasıyla m, 2m, 3m olan K, L, M cisimleri ok
sabit v hız büyüklüğü ile hareketini sürdürüyor. yönünde dışardan anlık bir kuvvet uygulanarak harekete
başlatılıyor.
K v=0
L v
M v
K
Yer M ok
Buna göre,
L

I. Cisim K-L noktaları arasında dengelenmemiş kuvvetle-
rin etkisi altındadır. Dışardan uygulanan kuvvet ortadan kalktıktan sonra ci-
simler ile ilgili,
II. Cisim L-M aralığında dengelenmiş kuvvetlerin etkisi al-
tındadır. I. Cisimlerin hepsine etki eden net kuvvet sıfır olur.
III. Cisme L-M aralığında etki eden sürtünme kuvvetinin bü- II. K ile L arasındaki ip koparsa K ya uygulanan net kuvvet
yüklüğü m·g’ dir. artar.
yargılarından hangileri doğrudur? (g = yerçekimi ivmesi) III. L ve M cisimlerine etki eden yer çekimi kuvvetleri aynı
yönlüdür.
D) II ve III E) I, II ve III yargılarından hangileri doğrudur?
2. Şekildeki yatay yolda K noktasında durmakta olan m kütleli

cisim, yatay düzleme paralel F¶ kuvvetinin etkisiyle hareke-
te başlıyor. KL aralığında düzgün hızlanan hareket yaptık-
tan sonra LM aralığında sabit hızlı hareket yapan cisim, 4. Yatay düzlemde +x yönünde hareket eden m kütleli cisme
MN aralığında ise düzgün yavaşlayarak N noktasında du- uygulanan düzleme paralel ve aynı doğrultudaki kuvvetler
ruyor. şekilde gösterilmiştir.
-x +x
F¶
F 3F
m
K L M N Yatay
Sabit büyüklükteki F¶ kuvveti cisme hareketi boyunca Cisim sabit hızla harekete ettiğine göre,
etki ettiğine göre,
I. Cisme etki eden sürtünme kuvveti –x yönünde ve F bü-
I. KL bölümünde cisme etki eden net kuvvet sıfırdan fark- yüklüğündedir.
lıdır.
II. Cisme –x yönünde F kuvveti daha uygulanırsa cisim ya-
II. LM bölümünde cisme etki eden net kuvvet sıfırdır. vaşlar.
III. LM bölümünde cisme etki eden sürtünme kuvvetinin bü- III. Cisme +x yönünde F kuvveti daha uygulanırsa cisim hız-
yüklüğü MN bölümündekinden fazladır. lanır.
A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II

75
5. Sürtünmeli yatay düzlemde F¶1 ve F¶2 kuvvetleri uygulana- 7. Bir öğrenci sürtünme kuvvetinin değerini ölçebilmek için
rak harekete başlayan m kütleli cisim yatay düzleme para- dinamometre ile şekildeki deney düzeneğini tasarlamıştır.
lel F¶1 kuvveti yönünde hızlanmaktadır. Kütlesi m olan cisme, Şekil I’deki gibi yatay düzleme pa-
ralel F büyüklüğünde kuvvet uyguladığında cismin hareket
etmediğini görüyor. Daha sonra Şekil II’deki gibi kuvveti
F2 4F’ye çıkardığında, cismin yine harekete başlamadığı an-
cak 4F’yi geçer geçmez hareket ettiğini ve hızlanarak ha-
reketini sürdürdüğünü not alıyor.
F1
m dinamometre F¶ dinamometre 4F¶
m m
Yatay Yatay Yatay
Şekil I Şekil II
Buna göre cismin hızlanma ivmesinin büyüklüğünün art-
dinamometre 3F¶
ması için, m
I. m Yatay
Şekil III
II. F1
Cismi harekete başlattıktan sonra kuvveti Şekil III’teki
III. F2
gibi 3F’ye düşürdüğünde cisim sabit hızla hareket ettiği-
niceliklerinden hangisinin büyüklüğünün azaltılması tek ne göre,
başına yeterlidir?
I. Statik sürtünme kuvvetinin en büyük değeri 4F’dir.
A) Yalnız I B) Yalnız III C) I ya da II II. Kinetik sürtünme kuvvetinin değeri 3F’dir.
D) I ya da III E) I ya da II ya da III III. Durmakta olan cisme F kuvveti uyguladığında statik sür-
tünme kuvveti F büyüklüğündedir.
8. Bir öğretmen sürtünme kuvvetinin temas eden yüzeylerin

cinsine ve cismin temas yüzey alanına bağlılığını ayrı ayrı
6. Türdeş bir gezegenin yer çekimi ivmesinin gezegenin mer- test etmek için K, L, M, N deney düzeneklerini tasarlıyor.
kezinden uzaklığa bağlı değişim grafiği şekilde verilmiştir. yatay F¶ kuvvetiyle m kütleli özdeş cisimleri çekiyor ve hareket
Şekildeki K, L ve M noktaları gezegenin merkezinden sıra- başladığı anda dinamometrelerde okunan değerlere bakıyor.
sıyla 2r, r, 3r uzaklıktadır. K düzeneği L düzeneği
K F¶
r m F¶
yer çekim ivmesi m
r r
r S mermer 2S mermer
O L
r
M düzeneği N düzeneği
uzaklık F¶ F¶
-r 0 +r 2r m
m
S tahta 2S tahta
M
Buna göre sürtünme kuvvetinin,
Kütlesi m olan bir cisme uygulanan yer çekimi kuvveti-
I. Yüzeylerin cinsine bağlılığını test etmek isterse K ve M
nin büyüklüğü K, L, M noktalarında sırasıyla GK, GL, GM
olduğuna göre bunların arasındaki ilişki hangi seçenekte düzeneğini kullanabilir.
doğru verilmiştir? II. Temas yüzey alanına bağlılığını test etmek isterse K ve
L düzeneğini kullanabilir.
A) GK > GL > GM
III. Temas yüzey alanına bağlılığını test etmek isterse K ve
B) GK > GL = GM
N düzeneklerini kullanabilir.
C) GM > GL > GK
yargılarından hangileri doğrudur? (S: Yüzey Alanı)
D) GL > GK = GM
E) GL > GK > GM
76
4
FİZİK
TEST
Kuvvet
1. Yatay bir düzlemde durmakta olan m kütleli bir cisme etki 3. Yatay düzlem üzerinde şekilde gösterilen oklar yönünde
eden sürtünme kuvvetinin, cisme uygulanan kuvvete bağlı hareket etmekte olan K, L ve M cisimlerine yatay F bü-
değişim grafiği şekilde verilmiştir. İlk hızları farklı olan cisme yüklüğündeki kuvvetler şekildeki gibi uygulanmaktadır. Bu
üç durumda da şekildeki gibi aynı yönde yatay F = 18 N kuvvetler etkisinde K cismi düzgün yavaşlayan, L cismi sa-
büyüklüğündeki kuvvet etki etmektedir. bit hızlı ve M cismi düzgün hızlanan hareket yapmaktadır.
ok ok ok
Sürtünme
kuvveti (N) F F F
K L M
Yatay
22
16 Buna göre,
I. K cismine etki eden sürtünme kuvvetinin büyüklüğü F’den

Cisme uygulanan
22 kuvveti (N) fazladır.
II. L cismine etki eden net kuvvet sıfırdır.

v v
v=0
III. M cismine etki eden sürtünme kuvveti, cismin hareket yö-
F = 18 N F = 18 N F = 18 N
m m m nüyle aynıdır.
Şekil I Şekil II Şekil III yargılarından hangileri kesinlikle doğrudur?
Şekil I’de cisim durmaktayken cisme etki eden net kuv-
vet F1, Şekil II’de cisim F kuvveti ile aynı yönde hareket
etmekteyken cisme etki eden net kuvvet F2, Şekil III’de
cisim F kuvveti ile zıt yönde hareket etmekteyken cisme
etki eden net kuvvet F3 olduğuna göre F1, F2, F3 arasında-
ki ilişki hangi seçenekte doğru olarak verilmiştir?
A) F1 > F2 > F3
B) F1 > F2 = F3
C) F3 > F2 > F1
D) F2 > F1 = F3
E) F2 > F1 > F3
2. Kinetik sürtünme katsayısının sabit olduğu yatay yolda 4. Sürtünmelerin ihmal edildiği ortamda şekildeki gibi dur-
durmakta olan 2 kg kütleli K cismine şekildeki gibi yatay, makta olan, kütleleri sırasıyla m, 4m, 2m olan X, Y, Z nok-
yola paralel 5 N ve 20 N büyüklüğünde kuvvetler ile bu tasal cisimleri arasındaki mesafeler şekilde belirtilmiştir.
kuvvetlere dik F¶ kuvveti etki etmektedir.
d1 d2
2F¶ m 4m 2m
F¶
5N 20 N 5N 20 N X Y Z
K L
Yatay Yatay
Şekil I Şekil II X ve Z cisimleri sabit tutulurken Y cisminin serbest bı-
rakılmasına rağmen hareketsiz olduğu gözlemlendiğine
göre X ile Y arasındaki mesafe d1’in , Y ile Z arasındaki
K cisminin kazandığı ivme 5 m/s2 olduğuna göre, kütlesi d
4 kg olan L cisminin ivmesi kaç m/s2’dir? mesafe d2’ye oranı 1 kaçtır?
d2
1 1
1 1
A) B) C) 3 D) 1 E) 5 A) B) C) 1 D) 2 E) 3
4 2 4 4 3 2
77
5. Yatay bir yolda +x yönünde hareket eden kütlesi m = 5 kg 7. Şekilde sürtünmeli yatay yolda, sabit ve yere paralel 3F¶
olan cisme, şekildeki yatay F¶1 ve F¶2 kuvvetleri ile bu kuvvet- kuvveti ile harekete başlayan m kütleli cismin hız-zaman
lere dik F¶3 kuvveti etki ettiği andan itibaren cismin hız-za- grafiği verilmiştir.
man grafiği şekildeki gibi olmaktadır.
Hız
-x +x 4v
Hız (m/s)
F3 = 60 N 48 3v
36
2v
F2 = 12 N F1 = 60 N 24
5 kg 12 v
Zaman (s) 3F¶
0 1 2 3 4 m
Yatay Zaman
0 t 2t 3t 4t
Şekil I Şekil II
Buna göre cisme etki eden sürtünme kuvvetinin yönü ve

0 – t zaman aralığındaki sürtünme kuvveti F büyüklüğün-
büyüklüğü hangi seçenekte doğru verilmiştir?
de olduğuna göre;
Yönü Büyüklüğü I. 0 – t zaman aralığında ivmeli hareket yapmıştır.
A) +x 3N
II. t – 2t zaman aralığındaki sürtünme kuvvetinin büyüklüğü
B) +x 5N 3F kadardır.
C) -x 3N III. 2t – 4t zaman aralığındaki sürtünme kuvvetinin büyüklü-
D) -x 5N ğü 2F kadardır.
E) -x 8N yargılarından hangileri doğrudur?
8. Ağırlığı G¶ olan cisim düşey kesiti verilen sürtünmeli düz-

6. Yatay yolda v = 100 km/h sabit hız büyüklüğüyle şekildeki lemde F¶ kuvveti ile sabit tutulmaktadır. Yüzeyin tepki kuv-
gibi hareket eden kamyonet, aynı düzlemde durmakta olan veti N¶, düşey düzlemle cisim arasındaki sürtünme kuvveti
m kütleli cisme çarpmaktadır. F¶s’dir.
Düşey düzlem
v = 100 km/h
F¶S
vcisim = 0
N¶
m
F¶
Kamyonetin kütlesi cismin kütlesinden büyük olduğuna

G¶
göre cisim ve kamyonetle ilgili,
I. Kamyonetin cisme uyguladığı kuvvetin büyüklüğü cismin

Yer
kamyonete uyguladığından fazladır.

II. Kamyonetin cisme uyguladığı kuvvetin büyüklüğü cismin
kamyonete uyguladığı kuvvetin büyüklüğüne eşittir. Buna göre,
III. m kütleli cisim, duran kamyonete aynı büyüklükteki hızla
I. F¶ artırılırsa N¶ artar.
çarpsaydı; cismin kamyonete uyguladığı kuvvetin bü-
yüklüğü, kamyonetin cisme uyguladığı kuvvetin büyük- II. F¶ artırılırsa F¶S artar
lüğünden fazla olurdu. III. G¶ artırılırsa F¶S artar.
yargılarından hangileri doğrudur? yargılarından hangileri doğru olabilir?

D) I ve III E) II ve III D) I ve III E) II ve III
78
FİZİK
ÇÖZÜMLÜ
İş, Güç ve Enerji SORULAR
1. Günlük hayatta kullandığımız iş kavramı ile fizikteki iş 2. Belirli bir yükseklikten serbest bırakılan basketbol topu
kavramı farklılık göstermektedir. Fizik bilimine göre iş ya- yere çarptıktan sonra her defasında bir öncekine göre daha
pılabilmesi için cisme bir kuvvet etki etmesi ve cismin bu az yükselir. Bunun nedeni sahip olduğu mekanik enerjinin
kuvvet ya da kuvvetin bir bileşeni doğrultusunda yer değiş- başka enerji türlerine dönüşmesidir. Bir basketbol topunun
tirmesi gerekir. serbest bırakılmadan önce potansiyel, kinetik, mekanik ve
toplam enerji sütun grafiği Şekil I’de verilmiştir.
Buna göre;
Enerji
I. Ağır bir sandalyeyi omuz hizasında 1 dakika tutarak bek-

leyen kişi,
5E
II. Voleybol topuna smaç vuran voleybolcu,
III. Yerde duran oyuncağı kaldırıp masa üzerine koyan

Enerji türleri
anne,
P. E K. E M. E T. E
IV. Sırtındaki çantasını yatay yolda sabit hızla taşıyan Şekil I
sporcu, Buna göre top yere çarptıktan sonraki herhangi bir anda
V. Elinde elma dolu poşetlerle yokuş çıkan çocuk topa ait enerji grafiği Şekil II, Şekil III ve Şekil IV’te veri-
lenlerden hangileri gibi olamaz?
durumlarından kaçında fizik bilimine göre iş yapılmış
Enerji Enerji
olur?
A) 1 B) 2 C) 3 D) 4 E) 5 5E 5E
4E
2E 2E
Enerji Enerji
türleri türleri
Çözüm: P. E K. E M. E T. E P. E K. E M. E T. E
Şekil II Şekil III
I. Yer değiştirme olmadığından iş yapılmaz. Enerji
II. Kuvvet ve topun anlık yer değiştirmesi aynı doğrultuda

olduğu için iş yapılır. 4E
2E
III. Annenin oyuncağa uyguladığı kuvvet ile oyuncağın yer
Enerji
değiştirmesi aynı doğrultuda olduğu için iş yapılır. P. E K. E M. E T. E türleri
Şekil IV
IV. Sporcunun çantaya uyguladığı kuvvet çantanın yer de-
ğiştirme doğrultusuna dik olduğu için iş yapılmamıştır. A) Yalnız II B) II ve III C) II ve IV
V. Kuvvet yer değiştirme doğrultusuna dik olmadığı için iş D) III ve IV E) II, III ve IV
yapılmıştır.
Cevap: C Çözüm:
Mekanik enerji kinetik ve potansiyel enerjinin toplamıdır.

Top sürtünmeden ve çarpmanın etkisinden sürekli olarak
enerji kaybedecektir yani mekanik enerjisi sürekli azala-
caktır, bu yüzden Şekil II’deki gibi olamaz çünkü T.E > M.E
olmalıdır.
Şekil’III teki gibi olabilir çünkü T.E > M.E’dir. Ayrıca kinetik
ve potansiyel enerjilerin toplamı da mekanik enerjiye eşit-
tir.
Şekil’IV teki gibi olamaz çünkü T.E > M.E olmalıdır.
Cevap: C
79
FİZİK İş, Güç ve Enerji ÇÖZÜMLÜ SORULAR
3. Fizikte, güç kavramından bahsedilebilmesi için bir cisim 4. Sürtünmelerin ihmal edildiği ortamda O noktasından şekil-
üzerinde fiziksel anlamda iş yapılması gerekir. Birim za- deki gibi h kadar yükseklikte, K-L arasında salınım yapabi-
manda yapılan iş, güç olarak tanımlanır. lecek şekilde K noktasında tutulan, ipe bağlı m kütleli cisim
serbest bırakılıyor.
Aşağıdaki durumlarda aynı cisimlere uygulanan kuvvetler
verilmiştir. X, Y ve Z cisimleri K noktasından L noktasına
sırasıyla t, 2t ve 3t süreleri ile gelmektedir.
ip
3 d d
2 h K L
X Y Z
O
K L K L K L
Buna göre cisim K’den O’ya gelirken kinetik enerjisi (KE),
K noktasından L noktasına gelinceye kadar F¶, 2F¶, 3F¶ kuv- O noktasına göre yer çekimi potansiyel enerjisi (PE) ve
vetlerinin güçleri sırasıyla P1, P2 ve P3 olduğuna göre mekanik enerjisinin (ME) değişimi için ne söylenebilir?
güçler arasındaki büyüklük ilişkisi hangi seçenekte doğ-
ru verilmiştir. KE PE ME
A) Artar Azalır Değişmez
A) P3 > P2 > P1
B) Artar Değişmez Değişmez
B) P1 = P2 > P3
C) Artar Azalır Azalır
C) P1 = P2 = P3
D) Azalır Artar Azalır
D) P1 > P2 = P3
E) Azalır Artar Değişmez
E) P1 > P2 > P3
Çözüm:
Çözüm:
3F K noktasında O’ya göre yer çekimi potansiyel enerjisine
sahiptir. Cisim bırakıldıktan sonra h yüksekliği azaldığı için
F 2F O’ya göre potansiyel enerjisi azalırken kinetik enerjisi artar
X Y Z
ve hızlanır. Bu potansiyel enerjinin tamamı O noktasında
K d L K d L K d L kinetik enerjiye dönüşür. Sürtünmeler ihmal edildiği için
mekanik enerji sabittir yani değişmez.
iş W
Güç = P= Cevap: A
zaman t
Soruda tüm cisimlerin K’dan L’ye bir şekilde getirildiği vur-

gulanmış. KL noktaları arası eşit ve d kadar olsun.
X üzerinde F kuvvetinin yaptığı iş W = F · d 5. Tübitak’ta çalışmakta olan bir bilim insanı, bir makinenin
F⋅d harcadığı enerjinin sabit kalıp, yaptığı işin artırılması konu-
F kuvvetinin gücü P1 = sunda araştırma geliştirme çalışması yapmaktadır.
t
Y üzerinde 2F kuvvetinin yaptığı iş W = 2F · d Buna göre bilim insanı makinenin hangi özelliği konu-
2F ⋅ d sunda çalışmaktadır?
2F kuvvetinin gücü P2 =
2t
A) Güç B) Verim C) Kinetik enerji
Z üzerinde 3F kuvveti iş yapmaz çünkü uygulanan kuvvetin
yer değiştirme doğrultusunda bileşeni yoktur. Dolayısıyla D) Maliyet E) Tasarım
güç kavramından bahsedilemez. Gücü sıfırdır. P3 = 0
F ve 2F kuvvetlerinin güçleri eşit, 3F kuvvetinin gücü sıfır- Çözüm:

dır.
Bilim insanı makinenin verimini artırmak istemektedir.
P1 = P2 > P3 Çünkü verimin formülü,
Yapılan iş
Cevap: B Verim =
Harcanan enerji
olduğundan harcanan enerji sabit tutulup yapılan iş artırı-
lırsa makinenin verimi de artacaktır.
Cevap: B
80
ÇÖZÜMLÜ SORULAR İş, Güç ve Enerji FİZİK
6. Şekil I’de araba ok yönünde sabit hızla yokuş yukarı çıkmak- 7. Yatay bir yolda hareket eden K, L ve M araçlarına ait sıra-
ta, Şekil II’de paraşütçü ok yönünde sabit hızla yere inmekte sıyla konum-zaman, hız-zaman ve ivme-zaman grafikleri
ve Şekil III’te bir tenis topu hava direncinin ihmal edildiği or- şekilde verilmiştir.
tamdayerden belirli bir yükseklikten serbest bırakılmaktadır.
Konum Hız
ok ok
K L
x v
Buna göre aşağıdaki tabloların hangisinde şekillerde

Zaman Zaman
verilen olaylarla ilgili kinetik enerji, potansiyel enerji ve 0 t 0 t
mekanik enerji değişimleri doğru yazılmıştır? İvme
A) Kinetik Potansiyel Mekanik
Enerji Enerji Enerji M
a
Araba Artar Artar Artar
Paraşütçü Artar Azalır Azalır
Tenis topu Azalır Azalır Değişmez

Zaman
0 t
B) Kinetik Potansiyel Mekanik

Enerji Enerji Enerji Buna göre 0 – t zaman aralığında,
I. K aracının kinetik enerjisi değişmez.
Paraşütçü Değişmez Artar Azalır
Tenis topu Değişmez Azalır Değişmez II. L aracının kinetik enerjisi artar.
III. M aracının mekanik enerjisi değişmez.
C) Kinetik Potansiyel Mekanik

Enerji Enerji Enerji
Araba Değişmez Artar Artar
Paraşütçü Değişmez Azalır Azalır

Tenis topu Artar Azalır Değişmez
Çözüm:
D) Kinetik Potansiyel Mekanik K aracı sabit hızla hareket etmektedir. Hızı sabit olduğun-
dan kinetik enerjisi de sabittir.
Paraşütçü Azalır Azalır Azalır L aracı düzgün hızlanan hareket yapmaktadır. Hızı arttığı
için kinetik enerjisi de artar.
Tenis topu Artar Azalır Değişmez
M aracı sabit ivmeli hareket yapmaktadır. M aracı hızlanan

ya da yavaşlayan bir araç da olabilir.
E) Kinetik Potansiyel Mekanik
Bu yüzden iki ihtimal vardır. M aracının kinetik enerjisi ar-
Araba Değişmez Artar Değişmez tıyor da olabilir azalıyor da olabilir. Yatay yolda yer çekimi
Paraşütçü Değişmez Azalır Azalır potansiyel enerjisi sabit olduğundan cismin mekanik ener-
Tenis topu Artar Artar Değişmez jisi de tıpkı kinetik enerji gibi artıyor da olabilir azalıyor da
olabilir.
Çözüm: Cevap: B
Arabanın hızı sabit olduğundan kinetik enerjisi değişmez.
Yükseldiği için yer çekimi potansiyel enerjisi artar. Mekanik
enerji, kinetik ve potansiyel enerjinin toplamı olduğu için
mekanik enerji de artar. Paraşütçünün hızı sabit olduğun-
dan kinetik enerjisi değişmez. Alçaldığı için potansiyel
enerjisi azalır. Mekanik enerjisi de azalacaktır. Tenis topu-
nun yerçekimi potansiyel enerjisi azalırken kinetik enerjisi
artacaktır. Sürtünme ve dışarıdan uygulanan bir kuvvet ol-
madığı için mekanik enerji değişmeyecektir.
Cevap: C
81
8. Sürtünmeli yatay zeminde durmakta olan m kütleli cisme Çözüm:

şekildeki yatay F¶ kuvveti yol boyunca uygulanarak hare-
K cismine hareket yönünde kuvvet uygulandığından kinetik
kete başlıyor ve A noktasından B noktasına d kadar yer
enerjisi artmış dolayısıyla mekanik enerjisi de artmıştır.
değiştiriyor.
L cismine hareket doğrultusuna dik kuvvet etki ettiğinden
F¶ kinetik enerjisi değişmez dolayısıyla mekanik enerjisi de
m
değişmez.
A d B M cismine hareket yönüne zıt kuvvet uygulandığından ki-

netik enerjisi zamanla azalır. Bir süre sonra sıfırlanıp ters
Zemindeki sürtünme kuvveti sabit ve F¶S olduğuna göre yönde tekrar hızlanmaya başlar. Yani mekanik enerjisi
net kuvvetin yaptığı işi veren ifade aşağıdakilerden han- önce azalır sonra artar.
gisinde doğru olarak verilmiştir?
Cevap: E
A) F · d B) (F + FS) · d C) FS · d
10. Tatar yayı, zor esneyen bir yayın kundak adı verilen uzun-
D) (F - FS) · d E) (FS - F) · d
lamasına bir tahta ya da metal parçasına monte edilme-
Çözüm: siyle elde edilmiştir. Yayın kirişi doğrudan elle değil, çeşitli
biçimlerde kurulabilen çarklı bir alet yardımıyla gerilirken,
Harekete başladığına göre F > FS ve sürtünme kuvveti yer
germe gücü olarak kimi zaman bacaklardan veya sırt kas-
değiştirmeye zıt yönlü uygulandığı için negatif iş yapar.
larından istifade edilebileceği gibi, en sert yaylar için pa-
Negatif iş yapmak demek cismin enerjisini azaltmak de-
langa veya benzeri bir aletten yararlanılıyordu.
mektir.
Bu yüzden geleneksel yaydan farklı olarak, Tatar yayını
iş : W = F¶ · ¢X¶
yüz üstü yatarak ve kamufle olunmuş bir biçimde kullan-
F kuvvetinin yaptığı iş: W = F · d mak mümkündü. Buna ilaveten, geleneksel yaylardan
daha kuvvetli ve isabetliydi.
FS kuvvetinin yaptığı iş: WS = - FS · d
Net kuvvetin yaptığı iş: Wnet = F · d - FS · d
Wnet = (F - FS) · d
Cevap: D
Tatar yayı Geleneksel yay
Tatar yayının geleneksel yaydan daha kuvvetli olmasının

nedeni,
I. Esneklik katsayısı daha büyük bir yay kullanılıyor olması.
II. Daha kolay uzatılabilir olması.
III. Daha büyük potansiyel enerji depolayabilir olması.
9. Sürtünmelerin ihmal edildiği ortamda K, L, M cisimleri +x hangileri olabilir?

yönünde v¶ hızıyla ilerlemekteyken şekilde belirtilen yönler-
de cisimlere F büyüklüğündeki kuvvetler uygulanmıştır.
v¶ F¶ v¶ v¶
Çözüm:
F¶ F¶ Bir yayda depo edilen enerjinin matematiksel ifadesi
K L M
(+x) (+x) (+x)
Ep = · k · x2 dir.
Buna göre,
Geleneksel yayların yay sabitleri Tatar yayına göre çok kü-
I. K cisminin kinetik enerjisi artar. çüktür. Bu yüzden Tatar yaylarında ‘k’ çok büyük olduğun-
dan çok daha fazla enerji depo edilebilir.
II. L cisminin mekanik enerjisi değişmez.
III. M cisminin mekanik enerjisi önce azalır sonra artar. ‘k’ nin büyük olması yayın uzatılmasını zorlaştırır. Bu yüz-
den Tatar yayının kurulabilmesi için farklı mekanizmalar
yargılarından hangileri doğrudur? kullanılmıştır.
A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III Bu yüzden cevap I ve III’tür.
Cevap: D
82
11. Bir öğrenci Şekil I ve Şekil II’deki düzenekleri kullanarak m 12. Bir inşaat işçisi, kum yığınından belli bir miktar alıp el ara-
kütleli cismi yerden h kadar yükseğe sabit hızla çıkarmayı basına yükleyip düz bir zeminde inşaat alanına taşımak-
amaçlamaktadır. tadır. İşçinin el arabasına uyguladığı yatay kuvvetin ve
yer değiştirmesinin büyüklüğü inşaat sahasına kum taşır-
ken de, boş el arabasıyla kum almaya giderken de eşittir.
İşçinin kumu inşaat sahasına götürürken yaptığı iş W1 or-
talama sürati v1, boş el arabasıyla kum almaya giderken
yaptığı iş W2, ortalama sürati v2’dir.
m
m α
Şekil I Şekil II
Buna göre düzeneklerin verimini artırmak isteyen öğren-

ci,
I. Şekil I ve Şekil II’deki makaraları yağlamak

İşçi el arabasına her defasında aynı miktarda kum yükle-
II. Şekil II’deki eğik düzlemin α açısını artırmak diğine göre,
III. Şekil II’deki eğik düzlem ile cismin yüzeyi arasındaki
I. W1 > W2
sürtünme katsayısını azaltmak
II. v2 > v1
işlemlerinden hangilerini tek başına yapabilir?
III. W1 = W2
A) Yalnız I
B) I ya da II
C) I ya da III
D) II ya da III
E) I ya da II ya da III
Çözüm:
İşin matematiksel modeli W = F¶ · ¢x¶ tir. İşçinin gidip gelir-

Çözüm:
ken yer değiştirmesinin ve el arabasına uyguladığı kuvve-
Öğrencinin amacı cismi h kadar yukarı çıkarmaktır. O yüz- tin büyüklüğü değişmediğinden her iki durumda da yaptığı
den her iki durumda da yapması gereken işler birbirine iş aynıdır.
eşittir. Harcayacağı enerji ise yaptığı işten fazla olmalıdır
çünkü makaralar ve eğik düzlemde harcanan enerjinin bir Yapılan işin bir kısmı kinetik enerjiye dönüşmektedir.
kısmı ısıya dönüşecektir. Yapılan işler eşit olduğundan el arabası yüklendiğinde,
1
Yapılan iş W= ⋅ m ⋅ v 2 + ısı
Verim = 2
Harcanan enerji
denkleminden ısıya dönüşen enerji artacak bunun yanında
Formülden de görüleceği üzere harcanan enerji ne kadar kütle artışıyla beraber el arabasının hızı azalacaktır. Yani
azaltılabilirse verim o kadar artar. el arabası boşken daha süratli, doluyken daha yavaş ola-
caktır.
O halde sürtünmeden dolayı ısıya dönüşen enerji azaltıl-
malıdır. Cevap: E
I. Makaraları yağlamak sürtünmeden dolayı ısıya dönüşen

enerjiyi azaltır.
II. α açısının artması eğik düzlemin uzunluğunu azaltır. Yol

kısaldığı ve yolun cisme olan tepki kuvveti azaldığından
ısıya dönüşen enerji azalacaktır.
III. Sürtünme katsayısı azaltılırsa ısıya dönüşen enerji aza-

lacaktır.
Bu yüzden cevap I ya da II ya da III’tür.
Cevap: E
83
13. Şekildeki K noktasından E kinetik enerjisiyle fırlatılan X Çözüm:

cismi L ve M noktalarından 2E, yatay doğrultu üzerindeki
Belirli yüksekliğe ulaşan su → potansiyel enerji
N ve P noktalarından E kinetik enerjisiyle geçmektedir.
Pervanenin dönmesi → kinetik enerji
K
X
Elektrik akımı → elektrik enerjisi

N P
Fırının çalışması → Isı enerjisi
Cevap: B
L M
Buna göre |KL|, |LM|, |MN|, |NP| yollarından hangileri ke-

sinlikle sürtünmesizdir?
A) Yalnız |KL|
B) Yalnız |NP|
C) |KL| ve |NP|
D) |LM| ve |MN|
15. Şekildeki eğik düzlem üzerinde üst üste konulmuş özdeş m
E) |MN| ve |NP|
kütleli cisimler sistemi K noktasından 2v hızıyla atılmakta-
dır ve m kütleli cisimlerin bu noktadaki toplam kinetik ener-
jisi EK’dir. Cisimler birlikte hareket edip L noktasında 3v
Çözüm:
hıza ulaşıyor ve L noktasında üstteki kütle alınıyor L’den
L ve M noktasının aynı yatay doğrultu üzerinde olduğu bil- M’ye alttaki m kütleli cisim tek başına hareket edip M nok-
gisi soruda belirtilmediği için lLMl yolu kesinlikle sürtünme- tasından 5v hızıyla geçmektedir. L noktasında m kütleli
sizdir ifadesi kullanılamaz. cismin kinetik enerjisi EL, M noktasında ise EM dir.
Aynı şekilde N ve P noktalarındaki kinetik enerjileri eşit ve

2v
E olduğundan |NP| yolu kesinlikle sürtünmesizdir.
m
Diğer yollarda yükseklikler belirtilmediği için enerji dönü- m
şümleri hakkında kesin ifadeler kullanılamaz. 3v
K
|KL| yolu hakkında kesin bir yargıya varılamaz. m
L 5v
Cevap: B
m
M
14. Enerji türlerinin birbirine dönüşüm sürecine örnek olarak; Buna göre; EK , EL ve EM arasındaki ilişki hangi seçenekte
çevredeki su kaynaklarının yardımı ile baraj belirli bir se- doğru verilmiştir?
viyeye kadar su ile doldurulur. Kapaklar açıldıktan sonra
A) EK > EL > EM
tahliye olan su pervaneyi döndürmeye başlar. Dönen per-
vanenin ürettiği elektrik akımı şehirlere taşınır ve akşam B) EM > EL = EK
yemeği pişirmek için fırının çalışmasını sağlar. C) EK > EM > EL
Bu süreç göz önüne alındığı zaman, kullanılan enerji tür- D) EM > EL > EK
lerinin doğru sıralanışı aşağıdakilerden hangisidir?
E) EK = EL > EM
A) Kinetik enerji, Potansiyel enerji, Elektrik enerjisi, Isı
enerjisi
Çözüm:
B) Potansiyel enerji, Kinetik enerji, Elektrik enerjisi, Isı
1 2
enerjisi Kinetik enerjinin matematiksel modeli: mv
2
C) Isı enerjisi, Potansiyel enerji, Kinetik enerji, Elektrik 1
=EK =2m(2v)2 4mv 2
enerjisi 2
1 9mv 2
D) Kinetik enerji, Elektrik enerjisi, Isı enerjisi, Potansiyel =EL = m(3v)2
2 2
enerji 1 25mv 2
=EM = m(5v)2
E) Potansiyel enerji, Elektrik enerjisi, Isı enerjisi, Kinetik 2 2

enerji
Cevap: D
84
16. Şekil I’ de ilk hızı 3v olan m kütleli X cismi eğik düzlemde, 17. Düz bir yatay zeminde hareket eden m kütleli cismin ko-
F1 kuvveti uygulanarak h1 yüksekliğine çıkarıldıktan sonra num-zaman grafiği şekilde verilmiştir.
hızı 2v oluyor. Şekil II’ de ilk hızı 2v olan 2m kütleli Y cismi Konum
eğik düzlemde, F2 kuvveti uygulanarak h2 kadar indirildik-
ten sonra hızı 3v oluyor. Şekil III’te ilk hızı v olan m kütleli Z 3x
cismi, F3 kuvveti uygulanarak h3 kadar çıkarıldıktan sonra
hızı 4v oluyor. 2x
F1 x
2v 2v
m 2m Zaman
F2
0 t 2t 3t 4t
h1 F1 3v h2 3v
Cismin 0 - t zaman aralığında kinetik enerjisi E1, t - 3t
m 2m F2
X aralığında E2, 3t - 4t aralığında E3 olduğuna göre kinetik
Şekil I Şekil II Y enerjiler arasında nasıl bir ilişki vardır?
F3 A) E1 > E2 > E3
4v
m B) E3 > E2 = E1
C) E3 > E1 > E2
h3 F3
v D) E3 > E2 > E1
Z m
E) E1 = E3 > E2
Şekil III
X, Y ve Z cisimleri üzerinde net kuvvetin yaptığı işler

sırasıyla WX, WY, WZ olduğuna göre, net işler arasında- Çözüm:
ki ilişki nedir?
Bilgi: Konum-zaman grafiğinin eğimi hızı verir. Eğim her
A) WX > WY > WZ zaman aralığı için sabit olduğundan hız da sabittir.
2x
B) WZ > WY > WX 0 - t aralığında eğim: = 4v
t
C) WY > WX > WZ
1
Kinetik enerji: m(4v)=
2
E= 16E
D) WY > WZ > WX 2 1
E) WX = WY > WZ x
t – 3t aralığında eğim : =v
2t
1 2
Kinetik enerji: mv= E= E
Çözüm: 2 2
3x
Net kuvvetin yaptığı iş kinetik enerjideki değişime eşittir. 3t – 4t aralığında eğim : = 6v
t
1 1 1
WX = Eson − Eilk = m(2v)2 − m(3v)2 Kinetik enerji: m(6v)=
2
E= 36E
2 2 2 3
5mv 2 E3 > E1 > E2

WX = −
2
1 1 Cevap: C
WY = Eson − Eilk = 2m(3v)2 − 2m(2v)2
2 2
WY = 5mv 2
1 1
WZ = Eson − Eilk = m(4v)2 − mv 2
2 2
15mv 2
WZ =
2
WZ > WY > WX
Cevap: B
85
18. Günümüzde ‘sürdürülebilir enerji’ kavramı gittikçe önemini Çözüm:

artırırken çevreye daha az zarar veren, temiz ve sürdürü-
K cismine yatayda F¶K dışında başka bir kuvvet etki etmedi-
lebilir enerji kaynakları kullanımı fikri yaygınlaşmaya baş-
ğine göre F¶K‘nin yaptığı iş K cismin kazandığı kinetik ener-
ladı. Yenilenebilir enerji kaynakları bu fikre yatkın enerji
jiye eşit olacaktır,
kaynaklarındandır.
W = F¶K · ¢x¶ = E(kinetik)
Aşağıda verilen;
x kadar sürüklendikten sonra kinetik enerjisi → E = F · x
I. Rüzgar enerjisi,
II. Jeotermal, → 2x kadar sürüklendikten sonra kinetik enerjisi
III. Biyokütle, F · x + 2 F · x = 3F · x = 3E
IV. Doğal gaz → 3x kadar sürüklendikten sonra kinetik enerjisi
enerji türlerinden hangileri yenilenebilir enerji kaynakları
F · x + 2 F · x + + 2 F · x = 5F · x = 5E
arasında yer alır?
A) Yalnız I B) I ve II C) II ve III Cevap: C
D) I, II ve III E) I, II, III ve IV
20. Sürtünmeli yatay bir yolda kayarak hareket eden X cismi

ile yol arasındaki sürtünme kuvvetinin zamana bağlı deği-
Çözüm:
şim grafiği şekildeki gibidir. Hareket sırasında cisme yatay-
Yenilenebilir enerji kaynakları, hidroelektrik, jeotermal, gü- da sürtünme kuvveti dışında bir kuvvet etki etmemektedir.
neş, rüzgar, odun, bitki artıkları, biyokütle, gel-git ve dalga
olarak kabul edilmektedir. Fs
✓ Rüzgar enerjisi
✓ Jeotermal
✓ Biyokütle 1 2 3
t
X Doğal gaz 0
Öncüllerde verilen I, II ve III. enerji kaynakları yenilenebilir Buna göre,

enerji kaynaklarıdır.
I. 1. bölgede cismin kinetik enerjisi artmaktadır.
Cevap: D II. 2. bölgede cismin mekanik enerjisi sabittir.
III. 3. bölgede cisim hızlanmaktadır.
19. Şekil I’deki sürtünmesiz yatay bir yolda durgun halden ha- IV. 3. bölgede cismin mekanik enerjisi azalmaktadır.
rekete başlayan K cismine uygulanan kuvvetinin (FK) alı- yargılarından hangileri doğrudur?
nan yola bağlı değişim grafiği Şekil II’deki gibidir. Hareket
sırasında cisme yatayda FK dışında bir kuvvet etki etme- A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız IV
mektedir. D) I, II ve III E) I, II, III ve IV
Kuvvet
2F Çözüm:
I. Her üç bölgede de cisme etki eden sürtünme kuvveti,

F¶K F
hareket yönünün tersine olduğu için cismi yavaşlatır ve
K
Yol bu bölgelerin üçünde de cismin kinetik enerjisi azalır.
0 x 2x 3x (yanlış)
Şekil I Şekil II
II. cisim yavaşlayıp kinetik enerjisi azaldığı için mekanik
K cismi x kadar hareket ettikten sonra sahip olduğu kine- enerjisi de azalır. (yanlış)
tik enerji E olduğuna göre 2x ve 3x konumlarındaki kine-
tik enerjileri sırasıyla aşağıdakilerden hangisinde doğru III. sürtünme kuvveti hareket yönünün tersine olduğu için
olarak verilmiştir? cisim yavaşlar. (yanlış)
IV. cisim yavaşlayıp kinetik enerjisi azaldığı için mekanik

A) 2E, 3E B) 2E, 5E C) 3E, 5E
enerjisi de azalır. (doğru)
D) 5E, 8E E) 8E, 10E
Cevap: C
86
21. Sürtünmelerin ve çarpışmadan kaynaklı enerji kayıpları- 22. Şekildeki eğik düzlemin K noktasından serbest bırakılan
nın ihmal edildiği sistemlerde h yüksekliğine sahip bir eğik cisim L noktasına kadar kayarak hareket ediyor.
düzlemden serbest bırakılan K cismi kayarak ilerleyip ser-
best halde bulunan yayı x kadar sıkıştırabilmektedir.
K
.
K
h x
k
.L
Cismin bu hareketi sırasında;
K
I. Kinetik enerjisi azalmaktadır.
II. Potansiyel enerjisi azalmaktadır.

2h III. Mekanik enerjisi artmaktadır.
?
k
yargılarından hangileri kesinlikle yanlıştır?

K cismi 2h yüksekliğine sahip bir eğik düzlemden ser- D) I ve III E) II ve III
best bırakıldığında yayın sıkışma miktarı x cinsinden ne-
Çözüm:
dir?
I. Cisim serbest halden harekete geçtiği için hızı dolayısıy-
A) x B) 2x C) 2x D) 2 2 x E) 4x
la kinetik enerjisi artmaktadır (kesinlikle yanlış)
II. Cisim yükseklik kaybettiği için potansiyel enerjisi azal-

Çözüm: maktadır (kesinlikle doğru)
Sistem izole bir sistem yani enerji kaybı olmadığına göre, III. Cismin mekanik enerjisi sürtünme yoksa değişmez, sür-
toplam mekanik enerji korunur. 1. durumda K cismi ener- tünme varsa azalır fakat şekildeki sisteme dışarıdan
jisinin tamamını yaya aktardığına göre, cismin mekanik kuvvet uygulanmadığı için artamaz. (kesinlikle yanlış)
enerjisini yayın esneklik potansiyeli enerjisine eşitleyebili-
Cevap: D
riz. Cismin kütlesi m, yerçekimi ivmesi g, yayın yay sabiti k
olsun
1
m ⋅ g ⋅ h= k ⋅ x2
2
2. durumda cisim 2h yüksekliğinden harekete başladığına

göre;
1
m ⋅ g ⋅ 2h= k ⋅ (x 2 )2 → x 2= 2 x
2
Cevap: B
87
23. Hava direncinin ihmal edildiği bir ortamda özdeş K ve L 24. K ve L yaylarına uygulanan kuvvetlerle yayların sıkışma
cisimlerinden, K cismi 8 katlı apartmanın 4. katından v hı- miktarları arasındaki ilişki Şekil I’de verilmiştir. Aynı yaylar
zıyla aşağı yönde atılırken, L cismi ise apartmanın 8. katın- Şekil II’de eğik düzlemin sol ve sağ alt kısımlarına yerleşti-
dan ilk hızsız serbest bırakılıyor. Cisimler yere çarptığında rilmiştir.
hızları birbirine eşit olmaktadır.
Kuvvet
L K
2F
L
h
K
F
v
h
Yer Sıkışma
0 x 2x 3x miktarı
Buna göre,
Şekil I
I. L cisminin mekanik enerjisi, K cisminin mekanik enerjisi-
nin 2 katıdır.
II. K cismi atıldığı anda kinetik enerjisi ile potansiyel enerji-

si birbirine eşittir.
x1 x2
III. K cismi yere çarpmadan hemen önceki kinetik enerjisi, L
cisminin ilk andaki potansiyel enerjisine eşittir.
K yayı L yayı
ifadelerinden hangileri doğrudur? Şekil II
A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III Eğik düzlemin tepesinde bulunan top sol tarafa hare-
D) II ve III E) I, II ve III ket ederse K yayını en fazla x1 kadar, sağ tarafa hareket
ederse L yayını en fazla x2 kadar sıkıştırabildiğine göre
x1/x2 oranı kaçtır? (Ortamda sürtünmeden ve çarpışmadan
Çözüm: kaynaklı enerji kayıpları ihmal edilecektir.)
I. Cisimlerin yere çarptığı anda kinetik ve potansiyel ener- 1

A) 1 B) C) 1 D) 2 E) 4
jileri toplamı eşittir. Sürtünmeler ihmal edildiği için ci- 4 2
simlerin mekanik enerjileri eşittir. (Yanlış)
II. K ve L cisimleri aynı hızla yere çarptığı için mekanik Çözüm:

enerjileri birbirine eşittir. Bu yüzden K cismi atıldığı
Şekil I’de yaylara uygulanan kuvvet ile sıkışma miktarları
1 1 arasındaki ilişki verildiğine göre yayların yay sabitleri he-
anda, 2mgh = mgh+ mv2 eşitliğinden mv2 ile mgh
2 2 saplayabiliriz.
birbirine eşit olmak zorundadır. (Doğru)
F 2F F
III. Mekanik enerji korunacağından dolayı K yere çarptığın- F=k·x→ k= , K yayı için k K = , L yayı için k L =
x x 2x
da enerjisinin tamamı kinetik enerjiye dönüşmüştür. L K yayının yay sabiti L yayının sabitinin 4 katı olduğuna
cismi ise yere bırakılmadan enerjisinin tamamı potansi- göre kK = 4k → kL = k olarak alabiliriz.
yel enerji olduğu için bunlar birbirine eşittir. (Doğru)
Top hangi yöne hareket ederse etsin yaylara eşit miktarda
Cevap: D
enerji aktaracağından yaylarda depolanan enerjileri birbir-
lerine eşitleyebiliriz.
1
m·g·h= k · x2
2
1 1 x 1
4k · (x1)2 = k · (x2)2 → 1 = olarak bulunur.
2 2 x2 2
Cevap: B
88
25. En basit anlamda enerjiden faydalanabilme oranına verim 26. Sürtünmelerin ihmal edildiği şekildeki sistemde kütleleri
denir. Sisteme verilen enerjinin bir kısmı sürtünmelerden sırasıyla m, 2m, 3m olan X, Y, Z cisimleri şekildeki ko-
dolayı ısı enerjisine dönüşür. Düz bir yolda hareket etmek- numlarından serbest bırakılmaktadır.
te olan özdeş arabalara takılan K, L ve M motorlarına ait
verimlerin sütun grafiği şekildeki gibidir. Arabalar K, L ve M
motorlarıyla düz bir yolda hareket ettiriliyorlar. Y
Verim
100 Z
90
80 X h
70
60 Yer
50
Buna göre Z cismi yere çarptığı anda Y cisminin kazandı-
40
ğı kinetik enerji kaç mgh olur? (g: yer çekimi ivmesi)
30
20 1 2 4
A) B) C) 1 D) E) 2
10 3 3 3
0
Verim oranları
Çözüm:
K motoru L motoru M motoru
Buna göre, Y
I. Aynı mesafedeki yolu L motoru takılı araba diğer araba-

lara göre daha az enerji kullanarak gider. Z
II. Motorlara eşit miktarda enerji verildiğinde enerjinin ta- X

mamını kullanarak K motoru takılı araç, M motoru takılı 3mg
Yer
araçtan daha az mesafe gider. mg
III. Motorlara eşit miktarda enerji verildiğinde birim zaman- Sistem üzerindeki net kuvvet 2mg kadardır.
da L motorunda sürtünmeden dolayı açığa çıkan ısı
enerjisi en fazladır. Sistem üzerindeki net kuvvetin yaptığı iş sistem parça-
larının kazandığı kinetik enerjilerin toplamına eşittir.
Cisimlerin herhangi bir anda hızlar eşit ve v kadar olsun.
Wnet = F¶net · ¢x¶ = ¢Ekinetik
1 1 1
= 2mgh = mv2 + 2mv2 + 3mv2
2 2 2
Çözüm: = 2mgh = E + 2E + 3E
Grafikteki verim oranlarına göre; = 2mgh = 6E
Kverim = %90, Lverim = %60, Mverim = %80 olduğunu = mgh = E

görüyoruz. 3
Bütün motorlara eşit miktarda enerji verildiği zaman verimi EY = 2E = 2mgh

3
yüksek olan motorun sürtünmeden kaynaklı enerji kaybı en
Cevap: B
düşüktür.
I. Sürtünmeden dolayı enerji kaybı en fazla olan araç L

olduğundan aynı mesafedeki yolu gitmek için en fazla
enerjiyi L motoru takılı araç kullanacaktır.(yanlış)
II. Eşit miktarda enerji verildiğinde K motoru en verimli ol-

duğu için sürtünmeden dolayı ısı kaybı en az olur bu
yüzden en fazla mesafeyi gider.(yanlış)
III. Verimi en düşük olduğu için sürtünmeden dolayı ısı en

fazla L motorunda çıkar.
Cevap: C
89
27. Dünyamızın atmosferi çeşitli gazlardan meydana gelmek- 28. Sürtünmelerin ihmal edildiği bir ortamda şekilde verilen m
tedir. Dünyadan uzaya doğru yayılan kızılötesi ışımaların kütleli oyuncak araç h yüksekliğindeki X noktasından ser-
bir kısmı atmosferdeki sera gazlarından (karbondioksit best bırakılmaktadır.
(CO2), metan (CH4) ve ozon (O3)) dolayı yeniden Dünyaya X m
dönmektedir. Bu olaya sera etkisi denmektedir. Sera et- Y
kisi nedeniyle Dünyanın atmosferi giderek ısınmaktadır.

Atmosferin ısınması başta küresel ısınma, iklim değişik- r
h = 3r
liği vb. olumsuz sonuçlar doğurmaktadır. Bu nedenle sera
gazlarının atmosfere yayılmasını engellemek açısından bir
çok girişimde bulunulmaktadır.
Yer
Buna göre; Araç Y noktasından geçtiği sırada sahip olduğu kinetik

E
I. Fosil yakıtların kullanımının artması, enerjinin yere göre potansiyel enerjiye oranı k kaçtır?
Ep
II. Toplu taşıma araçlarının yaygınlaşması, 3 1
A) 3 B) 2 C) 1 D) E)
4 2
III. Tüketimin ihtiyaç dahilinde yapılması,
IV. Hidrojenden enerji üretiminin yapılabilmesi

Çözüm:
verilenlerden hangileri, sera gazının atmosfere yayılma-
EMekanik = mg3r
sını azaltmak için yapılabilir?
A) I ve II B) I ve III C) II ve III Ep = mg2r
D) II ve IV E) II, III ve IV EMekanik = mg3r = Ep + Ek
Ep = 2mgr Ek = mgr
Çözüm: Ek mgr 1
= =
I. Fosil yakıtlarının artması sera gazı salınımını artırır. Ep 2mgr 2
(Yanlış) Cevap: E
II. Toplu taşıma araçlarının yaygınlaşması bireysel araç
kullanımını azaltacağından sera gazı salınımını azaltır.
(Doğru)
III. Tüketimin ihtiyaç dahilinde yapılması sanayi atıklarının

daha az salınmasını sağlar. (Doğru)
29. Beren özdeş A ve B yaylarından A yayının bir ucunu du-
IV. Hidrojen temiz bir enerji kaynağıdır yaygınlaşması sera
vara sabitleyerek serbest ucuna F¶ kuvveti, B yayının ise
gazı salınımını azaltır.(Doğru)
serbest iki ucuna şekildeki gibi F¶ kuvveti uygulamaktadır.
Cevap: E F¶ F¶ F¶
A D B
u
v
a
r
Buna göre yayların esneklik potansiyel enerji oranları

kaçtır?
3 1
A) 3 B) 2 C) 1 D) E)
4 2
Çözüm:
A yayının F kuvveti etkisinde x kadar uzadığını varsayalım.

1 2
A yayının esneklik potansiyel enerjisi EA = kx
2
B yayının iki ucuna F kuvveti uygulandığında uzama mikta-
rı A yayı ile aynı olmaktadır. Bunun sebebi sistem dengede
olduğu için toplsm kuvvet sıfırdır, Yay F kuvveti ile gerilir. B
1 2
yayının esneklik potansiyel enerjisi EB = kx olur.
2
Cevap: C
90
30. Devri daim makineleri temelde dışarıdan enerji girişi olma- 31. Bir insanın canlılığını sürdürmesi için gereksinim duyduğu
dığı halde hareketine sürekli devam eden sistemler olarak minimum enerji miktarına bazal metabolizma hızı denir.
tanımlanmaktadır. Günümüze kadar bir çok farklı devri- Levent vücut kitle endeksini korumak için günlük alabilece-
daim makinesi tasarlanmıştır. Aşağıdaki görselde sistem ği enerji miktarını hesaplamak istiyor. Levent, bazal meta-
serbest bırakıldıktan sonra sistem içindeki bilyelerin hare- bolizma hızını 1700 kalori olarak hesaplamıştır ve günlük
ketinden kaynaklı dönme hareketi başlamaktadır. aktivitelerini yazmıştır.
Yiyecek Kazanılan Harcanan

(100 g) Enerji Aktivite Enerji
(cal) (cal)
Kahvaltı 900 Uyumak 70

(Peynir,
Zeytin,
Yumurta,
Reçel,
Çay)
Fırında 280 Oturma 95

Tavuk

Pilav 350 Ev işleri 165
Devridaim makinesinin hareketinin dışarıdan enerji girişi
olmadan sürekli devam edememesinin nedeni aşağıdaki- Yaprak 160 Televizyon 20
lerinden hangisidir? sarması seyretmek
A) Enerjinin farklı çeşitlerinin olması Taze 70 Hızlı 350

Fasulye yürüyüş
B) Enerjinin bir türden başka bir türe dönüşmesi
Hünkar 450 Araba 40
C) Kayıpların olmayacağı ideal bir sistemin mümkün ol- Beğendi kullanma
maması
Mercimek 210
D) Enerji harcamadan iş yapılabilmesi Çorba
E) Farklı enerji kaynakların olması Peynirli 350

Makarna
Ekşili Köfte 390

Çözüm:
Buna göre Levent sabah kahvaltı yapmak şartıyla öğle
Günlük hayatta sürtünmesiz ortam bulunmadığından dev-
ve akşam öğününde hangi yemekleri yerse vücut kitle
ridaim makineleri mekanik enerji korunumunu sağlayamaz.
indeksini korumuş olur?
Başka bir deyişle sürtünme kuvveti, ısı vb. etkilerle sistemi
terk eder. Bu nedenle sistemin enerjisi giderek azalarak A) Fırında Tavuk, Yaprak sarması, Mercimek Çorba, Ekşi-
hareket bir süre sonra duracaktır. Bu sebeple devri daim li Köfte
makinesinin yapılması mümkün değildir.
Cevap: C B) Pilav, Hünkar Beğendi, Peynirli Makarna, Ekşili Köfte
C) Pilav, Taze Fasulye, Hünkar Beğendi, Mercimek Çorba
D) Fırında Tavuk, Yaprak sarması, Taze Fasulye, Hünkar

Beğendi
E) Yaprak sarması, Taze Fasulye, Mercimek Çorba, Pey-

nirli Makarna
Çözüm:
Bazal metabolizma hızı ile beraber günlük aktiviteler toplan-

dığında, 1700 + 70 + 95 + 165 + 20 + 350 + 40 = 2440 cal
Levent’in günlük harcadığı enerji miktarıdır. Vücut kitle en-
deksini koruması için harcadığı enerjiye değerine eşdeğer
bir enerji miktarı alması gerekir.
B seçeneğindeki yiyeceklerin kalori değerini kahvaltı ile

beraber toplarsak, 900+350+450+350+390=2440 cal olur.
Cevap: B
91
32. Ekin öğretmen fizik dersinde yeryüzünden uzaya atılacak 33. Düşey kesiti şekildeki gibi verilmiş olan yolun yalnız N-S
24m kütleli hayali bir uzay aracı ile ilgili aşağıdaki bilgileri noktaları arası sürtünmeli ve sürtünme katsayısı sabittir.
veriyor. K noktasından m kütleli cisim 2mgh kadar kinetik enerjiyle
fırlatıldığında U noktasına kadar çıkabilmektedir.
• Uzay aracı her 320 km yükseldiğinde hızı 2 katına çık-
makta, yanan yakıttan dolayı boş kütlesi yarıya düş-
mektedir. K V
• Sürtünmeler ihmal edilmektedir. h
• Uzay aracının kalkış anındaki hızı v kabul edilecektir L U
h
• Yeryüzünden atmosfer üst sınırı 960 km'dir.
• Uzay aracının içindeki personelin kütlesi önemsenme- h M T
mektedir.
N P R S
Bu bilgileri dikkate alarak uzay aracının yeryüzünden
atmosfer sınırına kadar olan hareketi süresince kinetik Bölmeler eşit aralıklı olduğuna göre cismin kütlesi 2m
enerji ve potansiyel enerji değişimleri nasıldır? (Yerçekimi yapılarak yine K noktasından 2mgh kinetik enerjiyle atıl-
ivmesi sabit kabul edilecek.) saydı ilk kez nerede hızı sıfır olurdu? (g: yer çekimi ivme-
si)
Kinetik Potansiyel
A) R noktasında
Enerji Değişimi Enerji Değişimi
A) B) S noktasında
Artar - Azalır - Artar Azalır - Artar - Değişmez
B) Artar - Artar - Azalır Artar - Azalır - Azalır C) S - T aralığında
C) Artar - Sıfır - Artar Artar - Artar - Artar D) T noktasında
D) Artar - Artar - Artar Artar - Sıfır - Azalır E) U noktasında

E) Artar - Artar - Artar Artar - Artar - Artar
Çözüm:
Çözüm: Cismin K noktasındaki mekanik enerjisi

3mgh + 2mgh = 5mgh

.
Kinetik Enerji
Sürtünme kuvvetinin her bölmede yaptığı iş WS olsun.
96mv2 N’deki mekanik enerji K’ye eşit ve 5mgh kadardır. N’den
S’ye gelene kadar toplamda 3WS kadar enerjisi azalır çünkü
48mv2 . sürtünme kuvveti negatif iş yapar. S de kalan 5mgh - WS

kadarlık enerji ile U’daki mekanik enerjisi eşittir.
24mv2
12mv2 .. Hız
5mgh - 3WS = 2mgh (WS = mgh)
0 Kütlesi 2m olsaydı K’deki potansiyel enerjisi 6mgh olur

v 2v 4v 8v
ve K’deki mekanik enerjisi 8mgh olur . N noktasına 8mgh
1 1 mekanik enerji ile gelir. Bu senaryoda sürtünme kuvveti,
Ek1 = 24mv2 = 12mv2 Ek2 = 12m4v2 = 24mv2
2 2 kütle iki katına çıkıp tepki kuvvetini de 2 katına çıkaracağı
1 1 için her bölmede yapacağı negatif iş 2mgh olur ve cismin
Ek3 = 6m16v2 = 48mv2 Ek4= 3m64v2 = 96mv2
2 2 mekanik enerjisini sürtünmeli bölmede her aralık için 2mgh
kadar azaltır. S noktasına 8mgh - 6mgh = 2mgh kinetik
enerji ile gelir. Bu kinetik enerji eğik düzleme tırmanırken
. .
Yer Çekimi Potansiyel Enerji
3840mg potansiyel enerjiye dönüşür. Kütlesi 2m olacağı için h yük-
2880mg . sekliğe yani T noktasına çıkabilir.
Cevap: D
0
. 320 640 960
Yükseklik
Ep1 = 24mg0 = 0 Ep2 = 12mg320 = 3840mg
Ep3 = 6mg640 = 3840mg Ep4 = 3mg960 = 2880mg
Cevap: D
92
34. Düşey kesiti şekilde verilen yolun K noktasından bırakılan 35. Aynı maddeden yapılmış içleri dolu 2r, 3r ve 4r yarıçaplı
mg kürelerden X küresinin kütlesi 8m ve yere göre potansiyel
m kütleli cisim, sürtünme kuvvetinin sabit ve olduğu
6 enerjisi E‘dir.
yolun N-S kısmını geçip U noktasına çıkıyor ve yayı h ka-
X
dar sıkıştırıp duruyor.
2r
K h
k
L Z
3h U
2h Y
M T
4r 3r
N P R S
NS yolu eşit bölmeli ve her bir bölme h uzunluğunda ol-

Yer
duğuna göre yayın yay sabiti k’ yı veren ifade aşağıdaki-
lerden hangisinde doğru olarak verilmiştir? (Yolun yalnız
Buna göre kürelerin yere göre potansiyel enerjileri ara-
N-S arası sürtünmelidir.) (g: yer çekimi ivmesi)
sındaki ilişki nedir?
mg mh gh 2mg
A) B) mgh C) D) E) A) EZ > EX > EY
h g m h
B) EZ > EY > EX
Çözüm: C) EX > EZ > EY

1 D) EX > EY > EZ
Bilgi: Esneklik potansiyel enerji: kx 2
2
E) EX = EY = EZ
k: esneklik katsayısı
x: yayın sıkışma ya da gerilme miktarı

Çözüm:
Çözüm: K noktasından 3mgh mekanik enerji ile N’ye ge-
mg Küreler aynı maddeden yapıldığından özkütleleri eşittir ve
len cisim üzerinde N-S arasında sürtünme kuvveti ⋅ 3h hacimleri ile kütleleri doğru orantılıdır. Kürelerin hacimle-
6
mgh 5mgh rinden yola çıkılırsa kütleleri 8m, 27 m ve 64m bulunur.
kadar iş yaparak cismin enerjisini 3mgh − = ‘ye
2 2 Potansiyel enerji matematiksel modeline yerine konularak
düşürür.
sıralama yapılırsa
5mgh
S noktasından kinetik enerji ile yukarı tırmanan
2 4
π (2r)=
3
⋅ d 8m= Ex 8mg10r
cisim U’ya geldiğinde bu enerjinin 2mgh kadarı potansi- 3
mgh 4
yel enerjiye dönüşür ve geriye kadar kinetik enerjisi π (3r)
= 3
⋅ d 27m
= EY 27mg4r
2 3
kalır. Bu kinetik enerjiyle yayı h kadar sıkıştırır ve enerji 4
π (4r)
= 3
⋅ d 64m
= EZ 64mg4r
yayda esneklik potansiyel enerjiye dönüşür. 3
mgh 1 Cevap: B
U’daki kinetik enerjisi = kx 2
2 2
mg
ve x yerine h yazılırsa k= bulunur.
h
Cevap: A
93
Notlarım
94
1
FİZİK
TEST
İş, Güç ve Enerji - TEST A
1. Yapılan işin büyüklüğü, cisme uygulanan kuvvete ve cis- 4. Yatay sürtünmelerin ihmal edildiği düz bir yolda 2m, m ve
min o kuvvet doğrultusunda yaptığı yer değiştirmeye bağlı- 4m kütleli K, L ve M cisimlerine F¶, 2F¶ ve 3F¶ kuvvetleri uy-
dır. Yapılan işin sıfırdan farklı olması için cisme uygulanan gulanarak bu cisimlerin sırasıyla 3x, 2x ve x kadar yol al-
kuvvet doğrultusunda cismin yer değiştirmesi gerekir. ması sağlanıyor.
2m m 4m
Buna göre, F¶ 2F¶ 3F¶
K L M
Yatay Yatay Yatay
I. Yaman, kütüphanede kitap okumaktadır.
3x 2x x
II. Yamaç, çim biçme makinesiyle evinin bahçesinin çimle- K, L ve M cisimlerinin üzerine yapılan işler sırasıyla WK,
rini biçmektedir. WL ve WM olduğuna göre bunlar arasındaki ilişki nasıl-
III. Aras, bulaşık makinesini sırtında ikinci kata çıkarmakta- dır?
dır.
A) WK > WL > WM
verilen olaylardan hangilerinde fiziksel anlamda bir iş ya- B) WL > WM > WK
pılmıştır?
C) WM > WL > WK
D) WL > WK > WM
E) WL > WK = WM
5. Sürtünmesiz yatay bir zeminde 4 kg kütleli bir cisme uy-

2. Sürtünmelerin ihmal edildiği yatay düzlemde duran bir cis- gulanan kuvvetler şekildeki gibidir. Cisim K noktasından L
me F¶1, F¶2, F¶3, F¶4 ve F¶5 kuvvetleri uygulanarak cismin ya- noktasına götürülürken yatay doğrultuda 10 m yer değişti-
tayda x kadar yol alması sağlanıyor. riyor.
F2 = 5 N
F¶3 F¶4
F¶2 F5
F3 = 4 N F1
K L
F¶1
10 m
Cisim üzerine uygulanan kuvvetlerin yaptığı toplam iş
100 J olduğuna göre, F1 kuvvetinin büyüklüğü kaç N’dur?
Buna göre cisim üzerine uygulanan kuvvetlerden hangi-
leri fiziksel anlamda iş yapmamıştır? A) 10 B) 12 C) 14 D) 16 E)18
A) Yalnız F1 B) Yalnız F2 C) F3 ve F4
D) F1, F2 ve F5 E) F1, F2 ve F3
6. Şekildeki sürtünmeli yatay düzlem üzerinde durmakta olan

bir kutuyu, Aras ve Alp yatay düzleme paralel sırasıyla
10 N ve 12 N’lık kuvvetler uygulayarak 20 m yol boyunca
3. Elektrik sayaçları üzerinde faturalandırma amacıyla da hareket ettiriyor.
kullanılan kilowatt-saat(kW-h) ifadesi fizikte hangi nice-
liğin birimidir?
Yol boyunca cisme etki eden sürtünme kuvveti 2 N oldu-

ğuna göre cisim üzerine yapılan net iş kaç J’dur?
A) Güç B) Enerji C) Zaman D) İvme E) Hız
A) 200 B) 240 C) 400 D) 440 E) 500
95
FİZİK İş, Güç ve Enerji 1. TEST
7. Fizik bilimine göre iş ve güç kavramları ile ilgili, 10. Sürtünmesiz yatay düzlemde m, 2m ve 3m kütleli cisimlere
zemine paralel 4F, 2F ve F büyüklüğünde kuvvetler uygu-
I. İş skaler bir büyüklüktür. lanarak sırasıyla x1, x2 ve x3 kadar yol aldırılıyor.
II. Fizik biliminde güç, işin yapılma hızını ifade eder.
Kuvvetlerin cisimler üzerinde yaptıkları işler eşit büyük-
III. Motorlu taşıtlarda güç birimi olarak watt yerine beygir lükte olduğuna göre x1, x2 ve x3 yolları arasındaki büyük-
gücü (BG) kullanılır. lük ilişkisi nedir?
yargılarından hangileri doğrudur? A) x2 > x3 > x1
A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III B) x3 > x2 > x1
D) I ve II E) I, II ve III C) x2 > x1 > x3
D) x1 > x2 > x3
E) x2 = x3 > x1
11. İş, enerji ve güç kavramlarının işlendiği bir fizik dersinin

sonunda öğretmen öğrencilerinden konuyu özetleyen cüm-
leler kurmalarını istiyor.
8. Odasında yerde bulunan kitapları sabit hızla kaldırarak Aslı: Bir cisme kuvvet uygulandığında cisim, kuvvet doğ-
kitaplık raflarına dizen bir kişinin bu işlem sırasında yap- rultusunda yer değiştiriyor ise kuvvet, fiziksel anlamda iş
tığı iş, yapar.
I. Kitapların kütlesi, Öykü: Aynı işi yapan iki sistemden işi kısa sürede tamam-
layan daha güçlüdür.
II. Rafların yerden yüksekliği,
III. Bulunulan ortamın çekim ivmesi Özgü: İş, enerji ve güç yönlü büyüklüklerdir.
niceliklerinden hangilerine bağlıdır? Sınıftaki öğrencilerden bazılarının kurduğu cümleler yu-

karıda verildiğine göre bu cümlelerden hangileri bilimsel
açıdan doğrudur?
A) Yalnız Aslı B) Yalnız Öykü C) Yalnız Özgü
D) Öykü ve Özgü E) Aslı ve Öykü
12. Mekanik enerji, bir sistemin bileşenlerinde yer alan po-

tansiyel ve kinetik enerjinin toplamı olarak ifade edilebilir.
Sistemde sürtünme olmadığı sürece mekanik enerji koru-
nur.
9. Fizik dersinde öğretmen öğrencilerinden fiziksel anlamda

v
iş yapılan durumlara günlük hayattan örnekler vermelerini v
istiyor.
Öğrencilerden gelen, I- II- III- IV-

Sürtünmesiz Sürtünmeli Sürtünmesiz Sürtünmesiz
I. Yatay zemindeki masanın itilerek hareket ettirilmesi, ortamda da- eğik düzlem- ortamda ortamda
lından düşen de yukarı yukarı atılan barajdan
II. Alt raftan alınan kitapların kitaplığın üst rafına dizilmesi,
elma atılan cisim cisim aşağı düşen
III. Kütüphanede kitap okunması su kütlesi
örneklerinden hangileri öğretmenlerinin isteğini karşıla-
Buna göre verilen durumların hangilerinde bir süre sonra
maktadır?
cismin potansiyel ve kinetik enerjilerinin toplamı hareke-
A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III te başladığı andaki durum ile aynıdır?
D) I ve II E) II ve III A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III

D) I, III ve IV E) I, II ve III
96
1
FİZİK
TEST
İş, Güç ve Enerji - TEST B
1. Esneklik potansiyel enerjisi, sıkışma ya da gerilme ile de- 4. Şekildeki K cismi A noktasından sabit hızla I, II ve III yolla-
polanan enerji olarak ifade edilebilir. rı boyunca B noktasına götürüldüğünde cismin yer çekimi
potansiyel enerjisindeki değişim A noktasına göre sırasıyla
E1, E2 ve E3 oluyor.
II B
I
I. Sapan II. Trambolin III. Sırıkla IV. Sıcak
atlama hava basıncı III
Şekillerde verilenlerden hangilerinde esneklik potansiyel

enerjisinden faydalanılır? K
A Yatay
A) Yalnız I B) I ve II C) I, II ve III
D) II ve III E) I, II ve IV Sürtünmeler ihmal edildiğine göre E1, E2 ve E3 arasında-
ki ilişki hangisidir?
A) E1 > E2 > E3
B) E1 = E2 = E3
C) E1 > E2 = E3
2. Arkadaşları ile bowling oynamaya giden Ahmet, Bowling D) E1 = E2 > E3
topunu sürtünmesi ihmal edilen yatay zeminde labutlara
E) E2 > E1 > E3
doğru atıyor. Top labutlara çarptıktan sonra tüm labutlar
devriliyor ve Ahmet oyunu kazanıyor.
Buna göre,
I. Ahmet topu attığında top zemine düşene kadar topun

kinetik enerjisi artar.
II. Top yatay zeminde yuvarlanırken yer çekimi kuvveti iş 5. Şekildeki gibi yerleştirilen m1, m2, m3 kütleli cisimlerin yer
yapar. çekimi potansiyel enerjileri yatay zemine göre sırasıyla E1,
III. Top labutlara çarptığında topun mekanik enerjisi azalır. E2 ve E3 tür.
m3
m2
m1
3. Günlük hayatta kullanılan bazı sistemler verilmiştir. Yatay
I. Mekanik kol saati

Sürtünmeler ihmal edildiğine göre,
II. Kum saati
I. E1 > E2 > E3
III. Gerilmiş bir yay
II. E1 = E2 = E3
IV. Dijital saat
III. E1 < E2 < E3
V. Çek bırak araba
verilenlerinden hangileri doğru olabilir ?
Verilen sistemlerden kaç tanesinde esneklik potansiyel
enerjisinden faydalanılır? A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II
97
6. Sürtünmelerin ihmal edildiği sistemde yere göre eşit yük- 8. K, L ve M cisimlerinin mekanik ve potansiyel enerjileri gra-
seklikten bırakılan cisimler; 1, 2 ve 3 numaralı özdeş yay- fikteki gibi verilmiştir.
lara çarptığında yaylardaki maksimum sıkışma miktarları
Mekanik ve potansiyel enerji
x1, x2 ve x3 oluyor.
ME ME
m 2m 3m 15E

ME PE
10E
PE ME: Mekanik enerji

Yer 6E
PE PE: Potansiyel enerji
Buna göre sıkışma miktarları arasındaki ilişki hangisidir? 4E
A) x1 > x2 > x3
Cisimler
B) x2 > x1 > x3 0 K L M
C) x1 = x2 > x3 Grafiğe göre verilen yargılardan hangisi yanlıştır?

D) x3 > x2 > x1
A) K’nin kinetik enerjisi M’ninkinden büyüktür.
E) x1 = x2 = x3
B) L’nin kinetik enerjisi K’ninkinden 3E kadar küçüktür.
C) L ve M’nin mekanik enerjileri birbirine eşittir.
D) K’nin potansiyel enerjisi L’nin potansiyel enerjisinden

2E kadar küçüktür.
E) M’nin potansiyel enerjisi ile K’nin mekanik enerjileri

eşittir.
7. Aslıhan öğretmen öğrencilerine kütle ve hız arasında-

ki ilişkiyi göstermek için şekildeki düzenekleri kuruyor.
Sürtünmelerin ihmal edildiği eğik düzlemlerin h yükseklik-
lerinden serbest bıraktığı m, 2m ve 3m kütleli cisimlerin
eğik düzlemin sonunda hızlarının büyüklüklerini ölçüyor.
Öğrenciler bu hız büyüklüklerini sırasıyla v1, v2 ve v3 olarak
not alıyorlar.
m 2m
h h
α β
Şekil I Şekil II
3m
h
9. Enerji ile ilgili olarak,
ɣ
Şekil III I. Bir sistemde potansiyel ve kinetik enerji toplamı sabit
kalıyorsa sistem sürtünmesizdir.
Buna göre v1, v2 ve v3 arasındaki büyüklük ilişkisi nasıl- II. Bir cismin kinetik enerjisi sabit kalıyor potansiyel enerjisi
dır? azalıyorsa sistem sürtünmelidir.
A) v1 = v2 = v3 III. Kütlesi sabit olan bir cismin hızı arttığında kinetik enerji-
si artar.
B) v1 < v2 < v3
C) v1 < v2 = v3
D) v1 = v2 < v3 A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III
E) v1 = v3 < v2 D) I ve II E) I ve III
98
1
FİZİK
TEST
İş, Güç ve Enerji - TEST C
1. Sürtünmelerin ihmal edildiği ortamda K, L ve M cisimlerine 3. Sürtünmelerin ihmal edildiği bir ortamda, ucu tavana sabit-
ait mekanik enerji (ME), kinetik enerji (KE) ve potansiyel lenen ipin diğer ucuna bir cisim bağlanıyor. Cisim L denge
enerji (PE) değerleri şekildeki dairesel grafiklerde verilmiş- konumundan K noktasına kadar çekilip serbest bırakılıyor.
tir. O
K L M
PE ME PE ME PE ME
3E 3E 5E
7E 6E 8E
4E 2E
3E
KE KE KE
K M
K, L ve M cisimlerinin enerji grafiklerinden hangileri doğ-
rudur? L
A) Yalnız K B) Yalnız L C) K ve L Cisim K ve M noktaları arasında gidip geldiğine göre yar-

gılardan hangisi doğru olur?
D) K ve M E) K, L ve M
A) K noktasından L noktasına gelirken mekanik enerjisi artar.
B) L noktasından M noktasına gelirken kinetik enerjisi artar.
C) L noktasından M noktasına gelirken mekanik enerjisi artar.
D) K noktasından L noktasına gelirken potansiyel enerjisi artar.
E) K noktasından L noktasına gelirken mekanik enerjisi

değişmez.
2. Bir öğrenci duvardaki saate baktığında zamanı 10:10 ola-

rak görmektedir.
4. Kuş, araba ve uçağın hareketiyle ilgili bazı durumlar şekil-

lerde verilmiştir.

Öğrenci saate 20 dakika sonra tekrar baktığında akrep ve

yelkovanın potansiyel enerji değişimini hangi seçenekte
doğru olarak vermiştir?
Sabit süratle Harekete başlayan Sabit süretle inişe
Akrep Yelkovan yükselen kuş araba geçen uçak
A) Artar Artar K L M
B) Azalır Azalır K, L ve M durumlarında meydana gelen olayların hangile-
rinde mekanik enerji artmaktadır?
C) Azalır Artar
D) Değişmez Artar A) Yalnız K B) Yalnız L C) K ve L
E) Artar Azalır D) K ve M E) K,L ve M
99
5. Yağmur damlaları bulutlarda oluştuktan sonra yer çekimi- 7. Yatay bir yolda hareket etmekte olan K ve L arabalarının
nin etkisiyle hızlanmaya başlar. Hava ortamı sürtünmeli (0-3t) zaman aralığında hız zaman grafikleri şekildeki gibi-
olduğundan damlanın hareketinin tersi yönünde hava di- dir.
renç kuvveti oluşur. Damlanın hızı arttıkça direnç kuvve-
Hız
ti de artar, öyle bir an gelir ki direnç kuvveti ile damlanın
ağırlığının büyüklüğü birbirine eşit olur. Bu andan itibaren
3v
yağmur damlaları sabit hızla aşağıya doğru iner. Yağmur
damlalarının kazandığı bu en büyük hıza limit hız denir.
2v
L
K
v
Zaman
0 t 2t 3t
Yağmur damlasının harekete geçtiği andan limit hıza Hangi zaman aralıklarında iki aracın da mekanik enerjisi
ulaştığı ana kadar kinetik enerji değişimi ve damlanın li- artmaktadır?
mit hıza ulaştıktan sonraki mekanik enerji değişimi hangi
seçenekte doğru verilmiştir? A) (0-t) B) (t-2t) C) (2t-3t)
D) (t-3t) E) (0-t) ve (2t-3t)
Kinetik Enerji Mekanik Enerji
A) Artar Azalır
B) Azalır Artar
C) Artar Değişmez
D) Azalır Değişmez
E) Değişmez Azalır
8. Sürtünmeli ortamda A noktasından kaymaya başlayan

sporcu şekildeki yolu izliyor.
6. Beyzbol oyuncusu sürtünmelerin ihmal edildiği ortamda

hızlı bir şekilde topa vuruyor, topun havada izlediği yol şe-
kildeki gibidir.
A
L D
K
M B C
Buna göre sporcunun A noktasından B noktasına ve C

noktasından D noktasına gelirken mekanik enerjisindeki
Topun K, L ve M noktalarından geçerken sahip olduğu değişimi hangi seçenekte doğru verilmiştir?
mekanik enerjiler sırasıyla EK, EL ve EM olduğuna göre
bunlar arasındaki ilişki nasıldır? A'dan B'ye gelirken C'den D'ye gelirken
A) Artar Azalır
A) EK > EL > EM
B) Azalır Azalır
B) EL > EK > EM
C) Artar Değişmez
C) EM > EL > EK
D) Azalır Artar
D) EM > EK > EL
E) Değişmez Değişmez
E) EK = EL = EM
100
2
FİZİK
TEST
1. Şekildeki sürtünmesi önemsiz makaraya asılı duran K,L ve 3. Aşağıdaki görsellerde Ahmet, Mehmet ve Ali’nin taşınma
M cisimlerine belirtilen yönde anlık kuvvet uygulanıyor ve işlemi sırasında farklı cisimlere uyguladıkları kuvvetler ve
sistem şekildeki yönde hareketlenmeye başlıyor. Bir süre hareket yönleri gösterilmiştir.
sonra L ve M arasındaki ip kesiliyor.
2m K L m
M m
Yer
Buna göre Ahmet, Mehmet ve Ali’den hangileri fiziksel
Buna göre, anlamda iş yapmıştır?
I. İp kesilmeden önce K cisminin kinetik enerjisi sürekli A) Yalnız Ahmet

artmaktadır.
B) Yalnız Ali
II. İp kesildikten sonra L cisminin kinetik enerjisi önce C) Yalnız Mehmet
azalır sonra artar.
D) Ahmet ve Ali
III. İp kesildikten sonra M cismi üzerinde yer çekimi kuvve- E) Ahmet, Ali ve Mehmet
tine karşı iş yapılır.
4. Sürtünmelerin ihmal edildiği yatay zeminde durmakta olan

bir cisme uygulanan net kuvvetin cismin konuma bağlı de-
ğişim grafiği şekildeki gibidir.
Kuvvet (N)
2. Şekildeki iş makinesi, 100 kg’lık bir yükü sabit süratle 20

10 s’de 8 m yukarı çıkarıyor.
6 9
0 Konum (m)
-15
Buna göre yükü kaldırmak için iş makinesinin harcanma-
sı gereken güç kaç watt olmalıdır? (g=10 m/s2 alınız.) Buna göre cisim üzerine yapılan net iş kaç J’dur?
A) 250 B) 500 C) 750 D) 800 E) 900 A) 10 B) 15 C) 30 D) 45 E) 60
101
5. Kolaylıkla ve güvenli olarak her yere taşınabilir ve taşın- 8. Şekildeki yolun A noktasından harekete başlayan m kütleli
ması sırasına enerji kaybı azdır. Sanayi, taşıtlar ve evlerde cisim en çok F noktasına kadar çıkabilmektedir.
kullanılabilir. Tükenmez ve temiz bir enerji olup ısı, elektrik
ve mekanik enerjiye dönüşebilir. Karbon içermez. Diğer A
m
yakıtlara göre pahâlı olmasına rağmen uzun dönemde tek-
F
nolojik ilerlemelerle birlikte enerji kullanımında önemli rol h
oynayacağı düşünülmektedir.
B E
Bahsedilen enerji kaynağı hangisidir? h
A)Rüzgâr B) Güneş C) Hidrojen yer

C D
D) LPG E) Nükleer
Buna göre,
I. Yol sürtünmesizdir.
II. F noktasından geri dönen cisim A noktasına kadar çı-

kar.
6. Milli haltercimiz Naim Süleymanoğlu 1988 Seul olimpiyat- III. Cismin B ve E noktalarında yere göre potansiyel enerji-
larında silkme dalında 190 kg kütleye sahip halteri kaldıra- leri birbirine eşittir.
rak olimpiyat rekoru kırmıştır.

Sporcumuz halteri 5 saniyede 2 metre yükseğe kaldırdı-

ğına göre sporcumuzun halter üzerine uyguladığı ortala-
ma güç kaç watt’tır? (g=10 m/s2)
A) 190 B) 340 C) 400 D) 760 E) 1900
7. Alper görseldeki kutuyu yatay düzleme paralel F¶ kuvvetiyle

itmektedir.
9. K noktasındaki durgun cisme sürtünmelerin ihmal edildiği

yatayda K-L yolu boyunca zemine paralel 15 N’lık sabit F¶
kuvveti uygulanıyor. Cisim L noktasına ulaştığı andan iti-
baren, 5 N’lık sabit bir sürtünme kuvvetinin etkisinde kala-
rak M noktasında duruyor.
F = 15 N
Cisim sabit hızla hareket ettiğine göre,
I. Yatay düzlem sürtünmelidir.

Yatay
II. Sürtünme kuvveti cismin hareketine zıt yöndedir ve ne-
10 m
gatif iş yapmıştır.
K L M
III. Cisim üzerine yapılan net iş sıfırdır.
Buna göre L-M uzaklığı kaç metredir?
A) 10 B) 20 C) 30 D) 40 E) 50
102
2
FİZİK
TEST
1. İrfancan, yatay düzlemde duran bir koliye 2 metre boyunca 4. Aşağıda verilen birimlerden hangisi güç birimi değildir?
yer değiştirmesi ile aynı yönlü zemine paralel 50 N’lık kuv-
vet uyguluyor. A) joule/saniye
B) watt
C) Newton·metre/saniye
D) kilogram·metre2/saniye3
E) Newton·joule
Yapılan net iş 80 joule olduğuna göre cisimle zemin ara-

sında oluşan sürtünme kuvveti kaç N’dur?
A) 10 B) 20 C) 30 D) 40 E) 50
5. Aşağıda verilen birimlerden hangisi iş birimidir?
A) Watt
B) Newton
2. Günümüzde rüzgar enerjisinin Dünya'da kullanımı yaygın-
C) joule/saniye
laşmaktadır.
D) Newton·metre
Buna göre,
E) kilogram·metre
I. Kurulumunun ve taşımanın kolay olması,
II. Çevreyi kirletmemesi,
III. Dengeli bir enerji kaynağı olması
yargılarından hangileri rüzgar enerjisinin tercih edilme

sebeplerindendir?
A) Yalnız II B) I ve II C) I ve III 6. Devridaim makinesi fiziksel anlamda dışarıdan enerji alı-

D) II ve III E) I, II ve III mına gerek duymadan kendi kendine sonsuza dek hareket
eden kuramsal bir makinedir. Bir miktar enerji verilerek ha-
rekete geçirilen makine dışarıdan sürekli bir enerji alımına
gereksinim duymaz ve sonsuza dek enerji üretir. Yağız da
böyle bir devridaim makinesi tasarlamayı amaçlar. Bir di-
3. Nükleer enerji santrallerindeki reaktör odaları içinde rad- namoyu bir vantilatörün göbeğine bağlar. Vantilatör dön-
yoaktif elementler atom çekirdeğindeki bağlanma enerjisi dükçe dinamo da döner ve elektrik enerjisi üretir. Bu elekt-
sayesinde meydana gelen tepkimeler sonucunda bozunur. rik enerjisini de vantilatörün motoruna verir. Vantilatöre
Bu bozunma sonucunda kaybedilen kütle, enerjiye dönü- elektrik geldikçe bu vantilatör döner. Vantilatör bir kez çev-
şür. Bu enerji reaktör aracılığıyla suya aktarılır ve su buhar rilince sürekli bir enerji kaynağı elde edeceğini düşünür.
haline getirilir. Jeneratörler yüksek basınçlı buhar sayesin- Fakat bir süre çalışan makine yavaşlayarak durur.
de türbinleri döndürür. Türbinlere bağlı tel sarımlardan da
elektrik enerjisi elde edilir. Yağız’ın tasarladığı devridaim makinesinin bir süre sonra
durması ile ilgili,
Metne göre nükleer enerji santrallerindeki enerji dönüşü-
mü nasıldır? I. Dinamonun ürettiği elektrik enerjisi az olduğu için dina-
mo sonsuza kadar hareket edememiştir.
A) Çekirdekteki bağlanma enerjisi - Isı enerjisi - Kinetik
II. Vantilatörün motoru dinamonun dönmesi için yeterli
enerji - Elektrik enerjisi
güce sahip değildir.
B) Çekirdekteki bağlanma enerjisi - Isı enerjisi - Potansiyel
III. Dinamonun ürettiği elektrik enerjisi ile vantilatörün ha-
enerji - Elektrik enerjisi
reketinden elde edilen enerjinin bir kısmı sürtünme ile
C) Çekirdekteki bağlanma enerjisi - Kimyasal enerji - ısıya dönüşmüştür.
Potansiyel enerji - Elektrik enerjisi
D) Çekirdekteki bağlanma enerjisi - Kimyasal enerji -
Potansiyel enerji - Elektrik enerjisi A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III
E) Çekirdekteki bağlanma enerjisi- Kimyasal enerji-Işık
enerjisi
103
7. Düşey kesiti şekilde verilen yolun A noktasından harekete 9. Düz bir yolda v ve 2v hız büyüklükleri ile hareket eden iki
başlayan m kütleli cisim E büyüklüğünde kinetik enerji ve özdeş otomobilin sürücüsü, frene basarak tekerleklerin
3E büyüklüğünde yer çekimi potansiyel enerjisine sahiptir. dönmesini durdurup otomobilin kayarak durmasını sağla-
Cisim C noktasına 3E kinetik enerjisi ile geliyor ve D nok- maktadır. Otomobillerin yol üzerine düz bir şekilde lastik
tasından 2E kinetik enerjisi ile geçiyor. izleri bıraktığı görülmektedir. v hız büyüklüğü ile giden oto-
mobilin bıraktığı izlerin uzunluğunun, 2v hız büyüklüğüyle
giden otomobilinkine göre yaklaşık 4'te 1'i kadar olduğu
m
yatay görülüyor.
A B
Metinde geçen olayda verilen bilgilere göre,
I. Kinetik enerji cismin hızının karesi ile doğru orantılıdır.

yatay Yer
C D II. Kinetik enerji cismin kütlesi ile doğru orantılıdır.
III. Bir enerji türü başka bir enerji türüne dönüşebilir.

Buna göre,
IV. Sürtünmeli ortamda mekanik enerji korunmaz.
I. AB arası sürtünmelidir. çıkarımlarından hangileri yapılabilir?
II. BC arasında cismin hızı artmıştır.
A) I ve II B) I ve III C) I, II ve III
III. CD arasında mekanik enerji korunmuştur. D) I, III ve IV E) I, II, III ve IV

8. Sürtünmelerin ihmal edildiği bir ortamda şekilde verilen

sarkaç A, B, C, D ve E noktaları arasında durmadan salı-
nım hareketi yapmaktadır. Sarkacın çıkabildiği en yüksek
noktalar A ile E noktalarıdır. C noktasının potansiyel ener-
jisi sıfır kabul edilmiştir.

A E
B D
C
10. Enerji dönüşümleri ile ilgili verilen,
Düşey
I. Sürtünmesiz yatay düzlemde sıkıştırılmış yayın önüne
Buna göre, bir cisim konulup serbest bırakıldığında yaydaki esnek-
lik potansiyel enerji cismin kinetik enerjisine dönüşür.
I. A dan B ye giderken kinetik enerjisi artar, potansiyel
II. Mum ateşindeki kimyasal enerji, ısı ve ışık enerjisine dö-
enerjisi azalır.
nüşür.
II. C’den E’ye giderken mekanik enerjisi artar.
III. Sürtünmeli sistemlerde toplam enerjideki eksilme, ısı
III. B’den C’ye giderken potansiyel enerjisi azalır. enerjisi olarak açığa çıkar.
yargılarından hangileri doğrudur? ifadelerinden hangileri doğrudur?
A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II
D) I ve III E) I, II ve III D) I ve III E) I, II ve III
104
2
FİZİK
TEST
İş, Güç ve Enerji - TEST C
1. Bir okçu sürtünmelerin ihmal edildiği ortamda aynı yük- 3. Enerji Kimlik Belgesi binalarda enerjinin ve enerji kaynak-
seklikten eşit büyüklükteki hızlarla 1 ve 2 numaralı özdeş larının etkin ve verimli kullanılmasını, enerji israfının ön-
okları şekilde verilen yörüngelerdeki gibi farklı açılarla fır- lenmesini ve çevrenin korunmasını sağlamak için asgari
latıyor. olarak binanın enerji ihtiyacı ve enerji tüketim sınıflandır-
ması, sera gazı salımı seviyesi, yalıtım özellikleri, ısıtma
1 ve/veya soğutma sistemlerinin verimi ile ilgili bilgileri içe-
ren belgedir. A sınıfı en verimli seviyeyi belirtirken, G sınıfı
2
en düşük verimli seviyeyi belirtmektedir. Yeni yapılacak
veya yapılmakta olan binaların enerji kimlik belgesi sınıfı
en düşük C sınıfında olmalıdır. Mevcut binalar için enerji
kimlik belgesi asgari sınıflandırma seviyesi koşulu yoktur.
Aşağıdakilerden hangisi bu metinden çıkartılamaz?

Zemin
A) Yeni yapılacak olan binaların sınıfı en düşük C sınıfın-
da olmalıdır.
Oklar düz bir zemine düştüğüne göre,
B) A sınıfı bir bina D sınıfı bir binadan daha verimlidir.
I. Okların yere çarpma hız büyüklükleri eşittir.
C) Mevcut binalar F sınıfı belgeyede sahip olabilir.
II. Oklar yukarı doğru çıkarken mekanik enerjileri azalmak-
D) Enerji kimlik belgesi binaların enerji verimi ile ilgili bir
tadır.
belgedir.
III. Oklar aşağı düşüşte atıldığı yüksekliklere geldiğinde 1
E) C sınıfında olan bir bina A sınıfına dönüştürülürse çev-
numaralı okun hız büyüklüğü daha fazladır.
reyi daha az kirletir.
İfadelerden hangileri doğrudur?

4. Vücut, temel ihtiyaçlarını karşılamak için enerjiye gerek-

sinim duyar. Tabloda bazı yaş gruplarının günlük temel
2. Evrende enerji hiçbir zaman yoktan var edilemez, var olan enerji gereksinimlerine ait bilgiler verilmiştir. Tablodaki m
enerji de yok edilemez ancak bir enerji türünden başka sembolü kütleyi ifade etmektedir.
enerji türüne dönüşebilir.
Yaş Erkek Kadın
Buna göre verilen enerji dönüşümlerden hangisi yanlış- 0-3 ) kcal ( ) kcal
tır?
4-10 ( ) kcal kcal
A) Çalar saat = Elektrik enerjisi → Işık, hareket ve ses 11-18 ( ) kcal kcal
enerjisi
19-30 ) kcal kcal
B) Pil = Kimyasal enerji → Elektrik enerjisi
31-60 ) kcal ( ) kcal
C) Ampul = Elektrik enerjisi → Isı ve ışık enerjisi
60+ ) kcal ( ) kcal
D) Mikser = Elektrik enerjisi → Kinetik enerji ve ses ener-
jisi Buna göre 60 kg kütleli 16 yaşındaki bir kız öğrencinin
E) Saç kurutma makinesi = Elektrik enerjisi → Potansiyel günlük temel enerji gereksinimi ortalama kaç kcal’dir?
enerji ve ses enerjisi A) 1418 B) 1478 C) 1518 D) 1578 E) 1618
105
5. Kütlesi m, hızı v olan bir cismin kinetik enerjisi E’dir. 7. Verim kavramı ile ilgili,
Bu cismin kütlesi iki katına çıkarılıp hızı yarıya indirilirse I. Verim yapılan işin harcanan enerjiye oranıdır.
kinetik enerjisi kaç E olur?
II. Verimi %100 olan makineler üretilmiştir.
1 1
A) B) C) 1 D) 2 E) 4 III. Sistemin verimini düşüren etmenlerin başında sürtün-
4 2
meden kaynaklanan ısı enerjisi gelmektedir.
yargılardan hangileri doğrudur?

8. Evden eve nakliyat işinde çalışmakta olan iki işçiden

Ahmet, apartman girişinde bulunan 50 kg kütleli bir buz-
dolabını 4 dakikada, Mehmet ise 40 kg kütleli çamaşır
makinesini 3 dakikada apartmanın 5. katında bulunan eve
çıkarıyorlar.
Buna göre,
I. Ahmet’in uyguladığı güç, Mehmet’in uyguladığı güçten

daha fazladır.
II. Ahmet’in buzdolabının ağırlığına karşı yaptığı iş, Meh-

met’in çamaşır makinesinin ağırlığına karşı yaptığı iş-
ten fazladır.
III. Her iki işçi de yer çekimi kuvvetine karşı iş yapmıştır.
6. Sürtünme katsayısı k olan eğik düzlem üzerinde aynı yük- yargılarından hangileri doğrudur?
seklikten m ve 2m kütleli cisimler aynı anda serbest bırakı-
lıyor.
2m D) I ve II E) II ve III
m
9. İstop oyunu sırasında elindeki topu yukarı doğru fırlatan

Burcu, topun inişe geçtikten bir süre sonra bir ağaç dalına
Buna göre,
takılıp kaldığını görüyor.
I. 2m kütleli cisim m kütleli cisimden daha önce aşağı iner.
Hava sürtünmesi ihmal edildiğine göre,
II. Aşağı indikleri anda m ve 2m kütleli cisimlerin hız büyük-
I. Burcu topun üzerinde iş yaparak topa enerji aktarmıştır.
lükleri eşittir.
II. Topun çıkışı sırasında yapılan iş inişi sırasında yapılan
III. Aşağı indikleri anda 2m kütleli cismin kinetik enerjisi m
işten fazladır.
kütleli cismin kinetik enerjisinden büyüktür.
III. Top, maksimum yüksekliğe ulaştığı anda ivmesi sıfırdır.
106
3
FİZİK
TEST
1. Bir kargo görevlisi teslim etmek için getirdiği paketi sabit 3. Sürtünmelerin ihmal edildiği ortamda şekil I de K noktasın-
bir şekilde tutarak, şekildeki gibi doğrusal ve yatay bir yol dan v¶ hızı ile geçen boş kaba L noktasına kadar yatay ve
boyunca önce 50 metre ilerlemekte sonrasında ise merdi- sabit büyüklükte F kuvveti etki ettiğinde kutunun L nokta-
ven çıkmaktadır. sında hızı vL, kinetik enerjisi E oluyor.
v¶
F¶
K L
Bu olay ile ilgili, Şekil I
I. Kargo görevlisi 50 metrelik yatay yol boyunca paketi ku-

cağında taşımasına rağmen pakete uyguladığı kuvvet
yer çekimine karşı iş yapmamıştır.
II. Kargo görevlisi merdivenden yukarı çıkarken pakete uy- v¶

gulanan kuvvet düşey ve yukarı yönlü olduğundan dü- F¶
şey doğrultuda iş yapılmıştır.
III. Kargo görevlisi merdivenden yukarı çıkarken pakete K L

Şekil II
uygulanan kuvvet ile yatay doğrultudaki yer değiştirme
doğrultusu birbirine dik olduğu için iş yapılmıştır.
Kutu boşken aynı deney sürtünmelerin ihmal edildiği şe-
kil II deki ortamda yapılıp yağan yağmur damlaları kutuya
A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III dolarken vL ve E ilk duruma göre nasıl değişir? (Kutudaki
suyun potansiyel enerjisi ihmal edilecektir.)
D) I ve II E) I,II ve III
vL E
A) Azalır Değişmez
B) Artar Değişmez
C) Değişmez Azalır
D) Değişmez Değişmez
E) Azalır Azalır
2. Yatay sürtünmeli düz bir zeminde m kütleli bir cisim v hızıy-

la fırlatılarak x yolu sonunda L noktasında duruyor.
K L
Buna göre,
I. Sürtünme kuvveti cisim üzerinde negatif bir iş yaparak

cismin durmasına sebep olmuştur.
II. Cismin kütlesi artırılırsa cisim L noktasına ulaşamadan 4. Sürtünmesiz yatay düzlemde durmakta olan bir oyuncak
durur. arabaya yola paralel bir F¶ kuvveti t süre uygulanarak kuv-
III. Cisim daha büyük bir hızla atılırsa cismin ivmesi artar. vetin W kadar iş yapması sağlanıyor.
yargılarından hangileri doğrudur? Kuvvet ve kuvvetin uygulama süresi 2 katına çıkarılırsa

yapılan iş kaç W olur?
D) I ve II E) II ve III A) 2 B) 4 C) 8 D) 16 E) 32
107
5. İş ve enerji arasındaki ilişkiyi kavramak isteyen Özgü, fark- 7. Bir evde bulunan bazı elektrikli aletlerin güçleri ve günlük
lı kütlelere sahip eşit hacimli iki küreyi aynı yükseklikten çalışma süreleri aşağıdaki tabloda verilmiştir.
kum havuzuna düşecek şekilde serbest bırakıyor.
Elektrikli Alet Güç (Watt) Günlük Çalışma
3m m
Süresi (Saat)
LED TV 300 5
Akvaryum Pompası 50 24
Çamaşır Makinesi 500 2
Kum
Akıllı Lamba 10 10
Bu deney sonucunda Özgü;

Buna göre bu aletlerin günlük toplam elektrik harcaması-
I. Yer çekimi kuvvetinin her iki küre üzerinde de iş yaptığı, kaç TL’dir? (1kwh = 2 TL olduğu kabul edilecektir.)
II. Her iki kürenin de kumda eşit miktar battığı, A) 3,8 B) 6,6 C) 7,2 D) 7,6 E) 8
III. 3m kütleli kürenin üzerinde daha fazla iş yapıldığı için
kuma çarpma anında daha fazla enerjiye sahip olduğu,
yargılarından hangilerine ulaşabilir?

8. Bir el mikseri çalışırken alete verilen enerjinin bir kısmı

hareket enerjisine dönüşürken, bir kısmı ise ısı enerjisine
dönüşmekte ve aletin verimini düşürmektedir. Şekil I’de X
ve Y el mikserlerine ait hareket enerjisinin ısı enerjisine,
Şekil II’de ise Z el mikserine verilen enerjinin ısı enerjisine
6. Duvar tırmanma sporu (bouldering) ile uğraşan iki sporcu- bağlı değişim grafiği verilmiştir.
dan 55 kg kütleli Naz tırmanışını 5 dakikada tamamlarken
aynı parkurda tırmanan 80 kg kütleli Kerem tırmanışını 7
Hareket
dakikada tamamlıyor. Enerjisi X Isı
3E Enerjisi
Z
3E
2E
Y
E
Isı Verilen
Enerjisi Enerji
0 E 2E 3E 4E 0 5E
Şekil I Şekil II

Buna göre X, Y, Z el mikserleri üzerinde bulunan enerji
Buna göre, kimlik kartları hangisi olabilir?
I. Naz yarışı daha erken tamamladığı için daha fazla güç A) B) C)

X Z Z
uygulamıştır. Y Y X
Z X Y
II. Kerem’in yer çekimine karşı yaptığı iş daha fazladır.
III. Naz yer çekimine karşı yaptığı iş sonucunda mekanik

enerjisi artmıştır.
D) E)
X Y
Z X
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II Y Z
108
3
FİZİK
TEST
1. Enerji türlerinin Dünya’daki elektrik enerjisi talebine 2025 3. Sürtünmelerin ihmal edildiği ortamda eğik düzleme konu-
ve 2050 yıllarında yapmaları planlanan katkıyı gösteren lan bir cisim şekilde verilen konumundan serbest bırakılı-
grafikler verilmiştir. Grafiklerde verilen daire dilimlerinin yor.
alanları taleple orantılı olarak gösterilmiştir.
Petrol
Diğer
Diğer Petrol Rüzgar
Rüzgar 4%
15% 12% 17%
22%
12%
23% 2025 2050
13%
15% Kömür 13%
Kömür 23% 31%
Doğalgaz
Doğalgaz Kinetik Kinetik Kinetik
Güneş
Güneş
Grafiklere göre,
I II III
I. Dünya’daki elektrik enerjisi ihtiyacı artacaktır.
0 0 0
II. Yenilenebilir enerji kaynaklarıyla sağlanan katkı artaca-
ğından doğaya verilen karbon salınımı azalacaktır. Cismin kinetik enerjisinin grafiklerde verildiği gibi deği-
şebilmesi için I, II, III ile isimlendirilen eksenlere hangile-
III. Doğalgazın elektrik enerjisine katkı miktarı azalacaktır.
rinin yazılması doğru olur?
I II III
Yerden
D) I ve III E) II ve III A) Zaman Alınan yol
yükseklik
Yerden
B) Alınan yol Zaman
yükseklik
Yerden
C) Zaman Alınan yol
yükseklik
Yerden
D) Alınan yol Zaman
yükseklik
Yerden
E) Alınan yol Zaman
yükseklik
4. Fizik dersi öğretmeni bir öğrencisinden, eve gittiğinde du-

vara asılı bulunan analog saate bakıp zamanı defterine
not etmesini, ardından gün içerisinde tekrar saate bakıp ilk
duruma göre akrebin (A) yere göre yer çekimi potansiyel
enerjisinin arttığı, yelkovanın (Y) ise azaldığı bir anı defte-
rine not etmesini istemiştir.
2. Düşey kesiti şekilde verilen yolun X noktasından serbest
bırakılan cisim S, R, A noktalarından eşit büyüklükteki hız-
lar ile geçmektedir.
X
R yatay
S A
K
yatay
E N

Buna göre cismin hangi iki noktadaki hız büyüklükleri
Öğrencinin ilk not ettiği saat 14.35 olduğuna göre ikinci
eşit olabilir?
kez not ettiği saat hangisi olabilir?
A) S ve E B) E ve R C) E ve K
A) 15.20 B) 16.40 C) 18.30 D) 21.20 E) 22.30
D) E ve N E) K ve N
109
5. Yerde bulunan S ve T cisimleri aynı yüksekliğe sabit ve 7. Sürtünmelerin ihmal edildiği ortamda bir platformun K
eşit büyüklükteki hızlar ile elektrik motorları yardımıyla noktasından serbest bırakılan cismin izlediği yörünge
çıkarıldığında motorlarda harcanan enerjiler ile cisimlerin şekilde verilmiştir.
kazandığı yer çekimi potansiyel enerjilerini gösteren diyag-
K
ram şekilde verilmiştir.
T
Enerji
S
4E
: harcanan enerji yer
3E : potansiyel enerji
2E Buna göre cismin S noktasından çıkabileceği en yüksek
nokta olan T’ye ulaşana kadar kinetik ve mekanik enerji-
E sinin zamana göre değişim grafikleri hangisi olmalıdır?
Cisim
0 S T A) Enerji
B) Enerji
Buna göre; Emekanik
Ekinetik
I. Motorların verimleri, Emekanik Ekinetik
II. Cisimlerin kütleleri, Zaman Zaman
III. Isıya dönüşen enerjiler

C) D)
niceliklerinden hangileri S ve T cisimleri için eşittir? Enerji Enerji
A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III Emekanik

Emekanik
D) I ve II E) I ve III Ekinetik
Ekinetik
Zaman Zaman
E) Enerji
Emekanik
Ekinetik
Zaman
6. Sürtünmelerin ihmal edildiği ortamda katlarının yüksekliği eşit

olan bir binanın 1. ve 4. katından 4m ve m kütleli cisimler
sırasıyla v¶, 2v¶ hızlarıyla aynı anda düşey aşağı atılıyorlar.
8. Boyları farklı uzunlukta olan Ozan ve Serkan aynı ağırlıkta-
m
ki halterleri yerden, sabit ve eşit büyüklükteki hızlarla farklı
sürelerde yukarıya kaldırıyorlar.
2v¶
4m
v¶
yer
Buna göre cisimlerin,
I. Atıldıkları andaki mekanik enerjileri, Buna göre Serkan ve Ozan’ın,
II. Yere çarpmadan önceki herhangi bir anda potansiyel I. Yer çekimine karşı yaptıkları işler,
enerjileri,
II. Ortaya çıkardıkları güçler,
III. Yere çarpma anındaki hızları
III. Halterlere uyguladıkları kuvvetler
niceliklerinden hangileri eşittir?
niceliklerinden hangileri eşit olabilir?
110
4
FİZİK
TEST
İş, Güç ve Enerji
1. Sürtünmelerin ihmal edildiği ortamda v¶ hızı ile fırlatılan bir 3. İçinde 2d özkütleli X sıvısının bulunduğu genleşmesi ihmal
cisme ait yere göre yer çekimi potansiyel enerjisi ve kinetik edilen ısı yalıtımlı kap, esnemeyen ipler ve yay yardımıyla
enerjisinin zamana bağlı değişim grafikleri şekilde veril- şekildeki konumunda dengededir.
miştir.
Enerji
Epotansiyel
Ekinetik
X
yer
0 Zaman
Buna göre,
Buna göre cismin t = 0 anında ilk atılış şekli hangisi ola-
bilir? I. X sıvısını ısıtmak,
II. Kap içine X ile karışmayan d özkütleli sıvı ilave etmek,

A) B)
v¶

v¶ III. Kap içine X ile karışmayan 3d özkütleli sıvı ilave etmek
işlemlerinden hangileri tek başına yapılırsa hem yayda

yer
yer depolanan enerji hem de X sıvısının yere göre potansiyel
enerjisi artabilir? (Kaptan sıvı taşmıyor, buharlaşmalar ih-
mal edilecektir.)
v¶
C) v¶ D) A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III
yer
D) I ya da III E) II ya da III
yer
E) v¶
yer
2. Sürtünmelerin ihmal edildiği ortamda K noktasında dur-

makta olan cismi tutan çocuk ipi serbest bırakıyor ve cisim
L’ye geldiğinde M’ye ulaşana kadar cismi yola paralel sabit
büyüklükte bir kuvvetle kendine doğru çekmeye çalışıyor. 4. Sürtünmelerin ihmal edildiği ortamda S ve T cisimleri yer-
den eşit E kinetik enerjileri ile atıldığında sırasıyla K ve L
noktalarına kadar ancak çıkabiliyorlar.
L
K
M
L E E
yer
M
S T
Buna göre cismin L-M arasında, Buna göre cisimlerin,
I. Kinetik enerjisi I. Kütleleri,

II. Mekanik enerjisi II. M seviyesindeki mekanik enerjileri,
III. Yere göre potansiyel enerjisi III. Atıldıkları andaki hız büyüklükleri
niceliklerinden hangileri kesinlikle azalır? niceliklerinden hangileri eşittir?
A) Yalnız I B) Yalnız III C) I ve II A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III
D) II ve III E) I, II ve III D) I ve II E) II ve III
111
5. Sürtünmelerin ihmal edildiği ortamda X, Y, Z cisimleri şekil- 7. Sürtünmelerin ihmal edildiği ortamda S ve T cisimleri yatay
deki konumlarında tutuluyorken X’in yere göre potansiyel zeminden başlamak üzere elektrik motoru yardımıyla çeki-
enerjisi Y’ninkinden büyüktür. Cisimler serbest bırakıldık- liyor. Bir süre sonra elektrik motorunu S cismine bağlayan
tan bir süre sonra X ve Y cisimlerinin yere göre potansiyel ip kopuyor ve T cismi düşeyde bir süre daha yukarı yönde
enerjileri eşit oluyor. hareket ediyor.
Elektrik motoru
Y
S
X T
Yatay zemin
Buna göre bu süre içerisinde X, Y, Z cisimlerinin mekanik Buna göre ip kopup T cisminin yukarı yöndeki hareketi
enerjileri nasıl değişir? süresince
X Y Z I. S cisminin mekanik enerjisi,
A) Artar Artar Azalır II. T cisminin kinetik enerjisi,

B) Azalır Artar Artar III. T cisminin mekanik enerjisi
C) Artar Değişmez Azalır niceliklerinden hangileri azalır?
D) Azalır Değişmez Artar
E) Değişmez Değişmez Değişmez
6. Düşey kesiti şekilde verilen yolun yalnız LM arası sürtün- 8. Şekildeki 2 kg kütleli cisim durgun halden 2 m/s2 sabit ivme
meli olup K noktasından E kinetik enerjisiyle atılan cisim N büyüklüğü ile sürtünmelerin ihmal edildiği ve 5 m uzun-
noktasına kadar ancak çıkabiliyor. luğundaki A-B yolunda şekilde verilen zemine paralel F
büyüklüğündeki kuvvet ile geçiyor. Cisim, B noktasına gel-
E
diğinde F büyüklüğündeki kuvvet aynı şekilde etki ederek
K sürtünme kuvvetinin sabit olduğu ve uzunluğu 10 m olan
B-C yolunda yavaşlıyor ve C noktasında duruyor.
2 m/s2
2h N
F¶
h
Yatay
L M
A B C
LM arasında ısıya dönüşen enerji 2E olduğuna göre, cis-
min L noktasındaki mekanik enerjisi M noktasındakinin Buna göre cismin B-C yolunda yavaşlama ivmesinin bü-
kaç katıdır? yüklüğü kaç m/s2 dir?
A) 1 B) 2 C) 3 D) 4 E) 6 A) 1 B) 2 C)3 D)4 E)5
112
FİZİK
ÇÖZÜMLÜ
Isı ve Sıcaklık - Hal Değişimi - Isıl Denge SORULAR
1. 24 °C oda sıcaklığında iki metal tencerenin tamamı su ile 2. Suyun donma ve kaynama sıcaklıklarının X ve Y termo-
doldurulup, ısı alış verişi tamamlanıncaya kadar bekleni- metrelerindeki değerleri şekilde verilmiştir.
yor. Celcius X Y
100 °C 90 X 10 Y
K.N.
X Y
0 °C 10 X -40 Y
D.N.
Buna göre ortamdaki hava sıcaklığı 50 °C iken X ve Y

termometreleri hangi değeri gösterir?
Buna göre, X Y
I. X ve Y tencerelerindeki suların sıcaklığı eşittir. A) 40 25
II. X tenceresindeki suyun iç enerjisi, Y tenceresindeki su- B) 40 -25

yun iç enerjisinden küçüktür. C) 50 -15
III. Y tenceresindeki suyun ısısı, X tenceresindeki suyun ısı- D) 50 15

sından büyüktür. E) 80 50
IV. X ve Y tencerelerindeki su moleküllerinin ortalama kine-
tik enerjileri eşittir.
Çözüm:
A) I ve II B) II ve IV C) III ve IV Celcius X Y
D) I, II ve IV E) I, II, III ve IV
100 °C 90 X 10 Y
50 °C 80 X 50 Y
Çözüm: 100
50 40 25
0 °C 10 X -40 Y
I. Doğru, sıcaklıklar eşit oluncaya kadar ısı alış verişi de-
vam eder. (Doğru)
II. Sıcaklık madde moleküllerinin ortalama kinetik enerjisi-

nin bir ölçüsüdür X ve Y için bu değer eşittir ama Y’deki I. Yol:
madde miktarı daha fazla olduğu için iç enerjisi daha
50 x − 10 y − (−40)
büyüktür. (Doğru) = = eşitlikleri ile X, 50X’i, Y ise
100 90 − 10 10 − (−40)
III. Maddelerin ısısı olmaz. İç enerjileri olur. (Yanlış) -15Y’yi gösterir.
IV. Sıcaklık madde moleküllerinin ortalama kinetik enerjisi- II. Yol:
nin bir ölçüsüdür. X ve Y’nin sıcaklıkları eşit olduğu için
ortalama kinetik enerjileri de eşittir. (Doğru) Oran orantı ile de sonuca ulaşılabilir.
Cevap: D Celcius termometresindeki 100 birime, X’te 80 birim, Y’de

50 birim karşılık gelmektedir.
Aynı şekilde Celcius termometresinde 50 birim değişiklik,

X’te 40 birim, Y’de 25 birim değişikliğe karşılık gelmekte-
dir.
Cevap: C
113
FİZİK Isı ve Sıcaklık - Hal Değişimi - Isıl Denge ÇÖZÜMLÜ SORULAR
3. X ve Y termometrelerinde okunan değerler arasındaki de- Y X

ğişimi gösteren grafik şekilde verilmiştir.
a a
°X
a-40 a
40 0
40 20
0 -20
40
°Y
0
X ve Y termometreleri değişim grafiği üzerindeki bazı

sıcaklık değerleri yandaki gibi bir doğru üzerinde karşı-
-20
laştırılırsa;
a − 40 a
= oranı kurulabilir. Sadeleştirmeler yapılırsa
40 20
2a = a – 40 ve a = -40 bulunur.
Buna göre,
Cevap: E
I. Y termometresi 60 °Y gösterirken, X termometresi 10 °X’i
gösterir.
II. X termometresi 80 °X’i gösterirken, Y termometresi

200 °Y gösterir.
III. X ve Y termometresinin aynı değeri gösterdiği sıcaklık

-40 derecedir.
D) II ve III E) I, II ve III 4. Fırat öğretmen katı maddelerde ısı iletim hızının nelere
bağlı olduğuna dair sorduğu soruya öğrencileri aşağıdaki
cevapları vermiştir.
Çözüm:
Nehir: Isı iletim hızı maddenin cinsine bağlıdır.
°X
Doğa: Maddenin rengi ısı iletim hızını etkilemez.
80
Burçin: Isı iletim hızı kalınlıkla doğru, yüzey alanı ile ters
orantılıdır.
80
Öğrencilerin hangilerinin verdiği cevaplar doğrudur?
10
10 A) Nehir
2x α
α °Y B) Doğa
20
x 40 60 200
-20 160
C) Burçin
D) Nehir ve Doğa
E) Nehir, Doğa ve Burçin

x
tan α = olduğu görülür. Grafikteki kırmızı çizgi uzatılır
2x
ve α açısı ters açı olarak taşınırsa elde edilen benzer üç-
genlerden; Çözüm:
Isı iletim hızı maddenin cinsine bağlıdır. (Doğru)

I. Y termometresi 60 °Y gösterirken, X termometresi 10 °X’i
gösterir. Doğru Maddenin rengi ısı iletim hızını etkilemez (Doğru)
II. X termometresi 80 °X’i gösterirken, Y termometresi 200 °Y
Isı iletim hızı kalınlıkla ters yüzey alanı ile doğru orantılı-
gösterir. Doğru
dır. (Yanlış)
III. İki termometrede aynı değeri -40 derecede gösterir.
Cevap: D
114
ÇÖZÜMLÜ SORULAR Isı ve Sıcaklık - Hal Değişimi - Isıl Denge FİZİK
5. Aşağıdaki görselde güneş panelleri kullanılarak suyun ısı- 6. Sabit basınç altında, eşit kütleli K, L, M sıvılarına ait sıcak-
tılması ve ısıtılan bu suyun hem banyoda sıcak su olarak lık-ısı grafikleri şekilde verilmiştir.
hem de kaloriferlerin evi ısıtmasında kullanılabileceği bir
proje gösterilmiştir. Sıcaklık
K
L
M
2α
α
Isı
0
Buna göre,
I. K sıvısının öz ısısı, L sıvısının öz ısısının 2 katıdır.
II. L ve M aynı cins sıvı olabilir.
III. L ve M sıvılarının ısı sığaları eşittir.

Buna göre,
I. Güneş panellerinin ısınması ışıma yoluyla gerçekleş- D) II ve III E) I, II ve III
mektedir.
II. Su borularının ısınması konveksiyon yoluyla gerçekleş-

mektedir. Çözüm:
1
III. Kaloriferin evi ısıtması konveksiyon yoluyla gerçekleş- I. Grafiğin eğimi tan α = verir. K ve L sıvılarının
ısı sığası
mektedir. grafikteki eğimleri karşılaştırıldığı zaman K’nın eğiminin
yargılarından hangileri doğrudur? 1 1
L’den fazla olduğu görülür. Bu nedenle > olur. K
CK CL
A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III ve L sıvılarının ısı sığaları arasındaki ilişki CK < CL olur.
D) II ve III E) I, II ve III Sıvıların kütleleri eşit olduğu için öz ısıları arasındaki
ilişki de cK < cL olur. L’nin öz ısısı K’ninkinden daha
büyük olduğu için bu ifade yanlıştır. (Yanlış)
Çözüm: 1
II. Grafiğin eğimi tan α = verir. L ve M sıvılarının
ısı sığası
I. Güneş panelleri ışıma yoluyla güneş ışınlarını ısı enerji-
grafiklerinin eğimleri eşit olduğu için ısı sığaları eşittir.
sine dönüştürmektedir. (Doğru)
Bu sıvıların kütleleri de eşit olduğu için öz ısıları eşittir.
II. Su borularında ısı iletimi iletim yoluyla gerçekleşmekte-
Öz ısı ayırt edici bir özellik olduğu için L ve M aynı cins
dir. (Yanlış)
sıvı olabilir. (Doğru)
III. Kaloriferin evi ısıtması konveksiyon yoluyla havada ısı 1
III. Grafiğin eğimi tan α = verir. L ve M sıvılarının
iletimi ile olmaktadır. (Doğru) ısı sığası
Cevap: C grafiklerinin eğimleri eşit olduğu için ısı sığaları eşittir.
(Doğru)
Cevap: D
115
7. Sıcaklıkları farklı X ve Y katı cisimleri ısıca yalıtılmış kap Çözüm:

içerisine şekildeki gibi yerleştiriliyor.
Z mumu Y’den daha kısa sürede eridiğinden L metalinin
ısı iletim katsayısı K metalinin ısı iletim katsayısından bü-
Isıca yalıtılmış kap
yüktür. X mumu Y’den daha kısa sürede eridiğinden L me-
talinin ısı iletim katsayısı M metalinden büyüktür. Z mumu
X’ten daha kısa sürede eridiğinden M metalinin ısı iletim
X Y katsayısı K’den büyüktür. Bu bilgilere göre ısı iletim katsa-
yıları L > M > K şeklindedir.
Cevap: A
9. Tabloda bazı maddelerin boyca genleşme katsayıları ve-

Y cisminin sıcaklığı X cisminin sıcaklığından büyük oldu-
rilmiştir. Çelikten yapılmış bir cetvel ile 10 °C sıcaklıkta
ğuna göre;
tabloda verilen diğer maddelerden yapılmış çubuklar ölçül-
I. Isı iletimi Y’den X’e doğrudur. düğünde çelik cetvelle aynı boyda olduğu görülüyor.
II. Y cisminin iç enerjisi artmıştır. Yaklaşık Boyca

III. X’in ısısı artmıştır. Madde Genleşme Katsayısı
(10-6. )
IV. Isıl denge sağlandığında X ve Y cisimlerinin sıcaklıkları
eşit olur. Cam 9
V. X’in iç enerji değişimi, Y’nin iç enerji değişiminden kü- Çelik 11

çüktür. Bakır 17
ifadelerinden kaç tanesi doğrudur? Alüminyum 24
A) 1 B) 2 C) 3 D) 4 E) 5
Buna göre maddelerin ve cetvelin sıcaklığı ile ilgili,
Çözüm:
I. Sıcak olan cisimden soğuk olan cisme ısı aktarımı ya- I. Maddelerin ve cetvelin sıcaklığı 30 °C yapıldığında cam-
şanır. (Doğru) dan yapılmış çubuğun boyu daha uzun ölçülür.
II. Y’nin sıcaklığı fazla olduğu için ısı alış verişinde iç ener- II. Maddelerin ve cetvelin sıcaklığı 0 °C yapıldığında Bakır
jisi azalmıştır. (Yanlış) çubuğun boyu daha uzun ölçülür.
III. Maddelerin ısısı olmaz. İç enerjisi artmıştır. (Yanlış) III. Maddelerin ve cetvelin sıcaklığı 40 °C yapıldığında Alü-
minyum çubuğun boyu daha uzun ölçülür.
IV. Isı alış verişi sıcaklıklar eşitlenene kadar devam eder.
(Doğru) verilen ifadelerden hangileri doğrudur?
V. Alınan ısı verilen ısıya eşittir. Dolayısıyla iç enerji deği- A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III
şimleri eşittir. (Yanlış) D) I ve II E) I ve III
Cevap: B
8. Aynı uzunluk ve kalınlıktaki K, L ve M metal çubukları eşit Çözüm:

zaman aralığında eşit ısı veren özdeş ısıtıcılarla şekildeki
Boyca genleşme katsayısı büyük olan maddeler ısıtıldığın-
gibi ısıtılmaktadır.
X Y da daha çok uzar soğutulduğunda daha çok kısalır.
I. Cam ve çeliğin sıcaklığı aynı miktarda artırıldığında çe-

K L M K
liğin genleşme katsayısı cama göre daha büyük olduğu
için çelik daha fazla uzayacaktır. Bu yüzden cam daha
Z kısa ölçülür. (Yanlış)
L M II. Bakır ve çeliğin sıcaklığı aynı miktarda azaltıldığında ba-

kırın genleşme katsayısı çeliğe göre daha büyük oldu-
ğundan bakır daha fazla kısalır. Bu yüzden ilk duruma
göre daha kısa ölçülür. (Yanlış)
Özdeş mumların tamamen erime süreleri arasındaki ilişki
III. Alüminyum ve çeliğin sıcaklığı aynı miktarda artırıldığın-
ty > tx > tz olduğuna göre metal çubukların ısı iletim kat-
da alüminyumun genleşme katsayısı çeliğe göre daha
sayıları arasındaki ilişki nasıldır?
büyük olduğundan alüminyum daha fazla uzar. Bu yüz-
A) L > M > K B) L = K > M C) L > K = M den ilk duruma göre daha uzun ölçülür. (Doğru)
D) K > L > M E) L = K = M Cevap: C
116
10. Bazı illerin sıcaklık, rüzgarın hızı ve havadaki bağıl nem Çözüm:
oranları ile ilgili tahminler tabloda verilmiştir.
Boş çay bardağının sıcaklığı yaklaşık olarak ortam sıcaklı-
Sıcaklık Rüzgar Bağıl ğındadır. Boş bardağa konulan sıcak çay aniden bardağın
hızı (km/h) nem (%) sıcaklığı yükseltmekte ve ani yaşanan genleşme sonucu
Mersin 36 5 85 bardak çatlamaktadır. Boş çay bardağının içine çay kaşığı
Adana 36 7 70 konduktan sonra sıcak çay doldurulduğunda metal çay ka-
şığının ısı iletim hızı daha fazla olacağından çay bardağı
Siirt 36 9 40
aninden ısınmayacak ve çatlamayacaktır.
Batman 36 3 50
Cevap: C
Buna göre;
I. Mersin ilinde hissedilen sıcaklık Adana’dan daha büyük-

tür.
II. Batman ilinde hissedilen sıcaklık Siirt’ten daha büyüktür.
III. Tabloda verilen 4 şehirde de özdeş termometreler aynı

sıcaklık değerini gösterirler.
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II 12. İçinde su bulunan deniz seviyesindeki yeterince büyük bir
D) II ve III E) I, II ve III ısıca yalıtılmış kaba, bir parça buz atıldığında su kütlesinin
zamana bağlı değişimi grafikteki gibi oluyor.
Çözüm: Suyun kütlesi

I. Rüzgar hissedilen sıcaklık değerini düşürürken, bağıl
nem oranı hissedilen sıcaklık değerini yükseltir. Mersin
ve Adana illeri karşılaştırıldığında hem rüzgar, hem de m2
nem oranı Adana ilindeki sıcaklığı daha küçük hissettirir.
(Doğru)
m1
II. Rüzgar hissedilen sıcaklık değerini düşürürken, bağıl
nem oranı hissedilen sıcaklık değerini yükseltir. Bat-
man ve Siirt illeri karşılaştırıldığında hem rüzgar, hem
de nem oranı Siirt ilindeki sıcaklığı daha küçük hissetti-
rir. (Doğru) Zaman
0 t1 t2
III. Hissedilen sıcaklıklar farklı olabilse de termometreler
aynı değeri gösterir. (Doğru) Buna göre,
Cevap: E
I. Buzun ilk sıcaklığı 0°C’nin üstündedir.
II. Suyun ilk sıcaklığı 0°C’nin üstündedir.

11. Necdet Erzurum’da -15 °C sıcaklığındaki bir günde önce III. t1 - t2 aralığında karışımın sıcaklığı 0°C’dir.
boş çay bardağına çay dolduruyor ve çay bardağının çat-
ladığını fark ediyor. Daha sonra boş çay bardağına çay yargılarından hangileri doğrudur?
kaşığı koyduktan sonra çay dolduruyor ve bardağın çatla- A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III
madığını görüyor.
Necdet’in gözlemlediği iki olay arasındaki farkın temel
sebebi nedir?
Çözüm:
A) Bardağın ısısının çay kaşığının ısısından fazla olması
I. Suyun kütlesi azaldığına göre buzun sıcaklığı 0°C’nin
B) Bardağın ve çay kaşığının ısısının eşit olması
altında olmalıdır. (Yanlış)
C) Çay kaşığının ısı iletim hızının bardağa göre daha fazla
II. Suyun ilk sıcaklığı 0°C olması lazım. Çünkü grafik ince-
olması
lenirse su kütlesi hemen azalmaya başlıyor. (Yanlış)
D) Bardağın ısı iletim hızının çay kaşığından daha fazla
III. Su kütlesi sabit kaldığına göre ısıl denge sağlanmış. Su
olması
ve buz ısıl dengeye 0°C’de gelir. (Doğru)
E) Isının iletim en hızlı konveksiyonel yolla yayılması
Cevap: C
117
13. Sıcaklıkları sırası ile 2T ve 5T olan X ve Y katı cisimleri 14. Deniz seviyesinde 0 °C’ de ısıca yalıtılmış bir kapta bulu-
ısıca yalıtılmış kap içerisine şekildeki gibi yerleştiriliyor. nan su ile ilgili,
I. Suya ısı verdiğimizde özkütlesi azalır.

Isıca yalıtılmış kap
II. Suya +8 °C’de eşit kütlede su eklenirse kaptaki suyun
özkütlesi artar.
III. Suya +4 °C’de eşit hacimde su eklenirse denge sıcaklığı

+2 °C olur.
X Y

Çözüm:
Isıl denge sağlandığında cisimlerin sıcaklığı 3T olduğuna
göre; Deniz seviyesinde bulunan suyun hâl değişimi ile ilgili;
I. X’in iç enerjisindeki değişim miktarı, Y’nin iç enerjisinde- I. Suya ısı verdiğimizde özkütlesi azalır. (kesin değil)
ki değişim miktarından büyüktür.
Su için +4 °C ye kadar özkütlesi artar, bu noktadan son-
II. X’in ısı sığası, Y’nin ısı sığasından büyüktür. ra azalır.
III. X’in öz ısısı, Y’nin öz ısısından büyüktür. II. 0 °C’deki suya eşit kütlede +8 °C’deki su eklenirse den-
yargılarından hangileri kesinlikle doğrudur? ge sıcaklığı +4 °C olacağı için suyun özkütlesi artar.
(Doğru)
III. Suya +4 °C’de eşit hacimde su eklediğimizde +4 °C’de
D) I ve II E) II ve III suyun özkütlesi daha büyük olduğu için aynı hacimdeki
kütlesi 0 °C’deki suya göre daha fazladır. Bu yüzden
denge sıcaklığı +2 °C’den daha büyük olacaktır. (Yan-
Çözüm:
lış)
I. Alınan ısı verilen ısıya eşit olduğu için cisimlerin iç
Cevap: A
enerjilerindeki değişim miktarları da eşittir. (Yanlış)
II. Q = m·c·¢T formülü gereği sıcaklık değişimi küçük olan

X’in ısı sığası büyüktür. (Doğru)
III. Kütleler hakkında bilgi verilmediği için öz ısıları karşı-

laştıramayız. (Yanlış)
Cevap: B
118
15. Fizik öğretmeni, meteoroloji genel müdürlüğünün genel 16. Bir laboratuvarda hangi madde olduğu belli olmayan saf
ağından elde ettiği aşağıdaki sıcaklık- bağıl nem grafiğini bir metal parçasının ne olduğu tespit edilmek isteniyor. Su
öğrencileri ile paylaşmış ve sonrasında hissedilen sıcaklık dolu ısıca yalıtılmış bir kaba termometre konuluyor. Belli
ve bağıl nem arasındaki ilişkiyi öğrencilerine sormuştur. miktar ısıtılan metal parçası suyun içerisine bırakılıyor ve
Öğrencilerinden: ısıl denge sağlanması bekleniyor. Denge sağlandıktan
sonra alınan ısının verilen ısıya eşit olması prensibinden
Ekin: Bağıl nemin artması hissedilen sıcaklık değerini sü- suya atılan metal parçasının ayırt edici özelliği hesaplana-
rekli arttırmaktadır. rak hangi maddeden yapıldığı tespit ediliyor.
Ali Ruhi: Sıcaklığın 27 derece veya nemin %40’ın altında Buna göre verilen deneysel çalışmada metal parçasının
olduğu durumlarda (limit dışı değerlerde) hissedilen sıcak- hangi madde olduğunu öğrenmek için,
lık değeri doğru hesaplanmaz.
I. Kaptaki suyun ısı sığası,
Can: Hissedilen sıcaklık değeri her zaman ölçülen sıcaklık
değerinden yüksektir. II. Metal parçasının ısı sığası,
III. Suyun ilk sıcaklığı,
IV. Metal parçasının kütlesi,
V. Metal parçasının suya atılmadan önceki sıcaklığı,
VI. Denge sıcaklığı,
VII. Suyun özısısı
yukarıda verilen değerlerden kaç tanesinin bilinmesi ge-

rekli ve yeterlidir? (Deney esnasında hal değişimi olmaya-
caktır.)
A) 7 B) 6 C) 5 D) 4 E) 3
Çözüm:
Soruda metal parçasının öz ısısı hesaplanmaya çalışıl-

maktadır.
Qalınan = Qverilen eşitliğinden

Tablodaki verilere göre öğrencilerden hangilerinin ceva-
msu · csu · (Tdenge – Tsu) = mmetal · Cmetal · (Tmetal – Tdenge) ya-
bı doğrudur?
zılabilir. Buradan Cmetal değerini bulabilmek için,
A) Ekin
B) Ali Ruhi Kaptaki suyun ısı sığası (msu · csu)
C) Can Suyun ilk sıcaklığı (Tsu)
D) Ekin ve Ali Ruhi Metal parçasının kütlesi(mmetal)

E) Ekin, Ali Ruhi, Can
Metal parçasının suya atılmadan önceki sıcaklığı(Tmetal)
Çözüm:
Denge sıcaklığı(Tdenge)
Bağıl neme bağlı hissedilen sıcaklık değerinin etkisi bel-
li limit değerleri arasındadır. Bu nedenle tabloda da bazı değerlerinin bilinmesi gerekli ve yeterlidir.
durumlarda sıcaklık değeri artmak yerine azalmaktadır. (I.
yargı yanlış) Cevap: C
Sıcaklığın 27 derece veya nemin %40’ın altında olduğu du-

rumlarda (limit dışı değerlerde) hissedilen sıcaklık değeri
doğru hesaplanmaz. (II. yargı doğru)
Hissedilen sıcaklığın ölçülen sıcaklık her zaman yüksek

olması bilgisi tablodan elde edilemez. (III. yargı yanlış)
Cevap: B
119
Notlarım
120
1
FİZİK
TEST
Isı ve Sıcaklık - Hal Değişimi - Isıl Denge - TEST A
1. Soğuk zincir, üretilen gıdaların besleyici niteliklerini yitir- 3. K, L, M maddelerine ait erime ve kaynama sıcaklıkları şe-
meden, bozulmadan tüketiciye ulaştırılabilmesi için belirli kildeki tabloda verilmiştir.
sıcaklık değerlerinde muhafaza edilmesidir. Tabloda bazı
Madde Erime Sıcaklığı (°C) Kaynama Sıcaklığı (°C)
gıdaların muhafaza edilmesi için uygun sıcaklık aralıkları
verilmiştir. K -20 60
L 10 140
Ürünler Sıcaklık
M 80 250
Konserveler,
Kuru
içecekler, sebze ve 19°C – 23°C Buna göre K, L, M maddelerinin 70 °C sıcaklıktaki fiziksel
Ürün
meyve halleri hangi tabloda doğru olarak verilmiştir?
Serin Çikolata kaplamalı
16°C – 20°C A)
Ürün ürünler Madde 70 °C’deki Fiziksel Hali
Süt, süt ürünleri, K Katı
Soğuk
beyaz et ve şarküteri 2°C – 6°C
Ürün L Sıvı
ürünleri
Deniz Ürünleri, M Gaz

Donuk
pizzalar ve (-24°C) – (-18°C)
Ürün
dondurmalar
B)
Madde 70 °C’deki Fiziksel Hali
Ortalama sıcaklığın 20 0C olduğu bir yere göre, K Gaz
I. Donuk ürünlerin muhafaza edilmesi diğer ürünlere göre L Sıvı

daha maliyetlidir. M Katı
II. Süt ve süt ürünleri buz dolabında muhafaza edilmelidir.
III. Kuru ürünlerin oda sıcaklığında muhafaza edilmesi uy- C)

gundur.
K Sıvı
yargılarından hangilerine ulaşılabilir?
L Gaz
M Katı
D)
K Gaz
L Katı
M Sıvı
E)
K Katı
L Gaz
M Sıvı
2. Isı, sıcaklık, iç enerji kavramlarıyla ilgili,
I. Sıcaklığı artan maddenin iç enerjisi de artar.
II. Isı alan bir maddenin sıcaklığı artar.
III. Denge sıcaklığı, sıcaklığı daha yüksek olan cismin sı-

caklığına daha yakındır.

4. Hangisi maddeye ait bir fiziksel nicelik değildir?
A) Isı B) Sıcaklık C) Kütle
D) Öz ısı E) Isı sığası
121
FİZİK Isı ve Sıcaklık - Hal Değişimi - Isıl Denge 1. TEST
5. Farklı sıcaklıktaki iki cisim ısıca yalıtılmış bir ortamda yan 8. Maddeler arasında ısı alış verişi olabilmesi için,
yana konuluyor.
I. Sıcaklıkları
Cisimler ısıl dengeye geldiğinde,
II. Öz ısıları
I. İç enerjilerindeki değişimleri III. Isı sığaları
II. Sıcaklıkları niceliklerinden hangileri farklı olmalıdır?
III. Isı sığaları
niceliklerinden hangileri kesinlikle eşittir? D) I ve III E) I, II ve III
9. Fizik dersi işlemekte olan Belgin öğretmen : ‘Hal değişimi

maddenin sıcaklığına bağlı olduğu gibi ortamın basıncına
da bağlıdır. Saf su 1 atm basınç altında 100°C’de kaynar,
0°C’de donar. Ortamın basıncı azalırsa saf suyun kayna-
ma noktası düşer, erime noktası yükselir. Deniz seviyesin-
den yukarılara çıkıldıkça açık hava basıncı azalır.’ deyip,
6. Isıca yalıtılmış bir ortamda içinde 0 °C sıcaklığında su bu- öğrencilerden anlattıklarına günlük hayattan örnekler ver-
lunan kaptaki sisteme 0 °C sıcaklığında bir buz parçası melerini istemiştir.
yavaşça bırakılıyor ve kaptan su taşmıyor.
İzin isteyip söz alan öğrenciler aşağıdaki örnekleri vermiş-
Buna göre, lerdir.
I. Su ile buz arasında ısı alış verişi olmamıştır. • Mehmet: Fokurdamakta olan suyun sıcaklığı 100°C’dir.
• Umay: Trafiğin yoğun olduğu bölgelerde yollar kar tut-
II. Sistemin iç enerjisi artmıştır. mazken, kaldırımlar karla kaplıdır.
III. Sistemin son sıcaklığı 0 °C’ dir. • Füsun: Yüksek dağların tepeleri yaz aylarında bile kar-
la kaplıdır.
Buna göre, Mehmet, Umay ve Füsun’un verdiği örnekler-
A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III den hangileri kesinlikle doğrudur?
A) Yalnız Mehmet
B) Yalnız Umay
C) Yalnız Füsun
D) Mehmet ve Füsun
E) Umay ve Füsun
7. Deniz, ocakta demlediği çaydan kendisine bir bardak dol-

durup ocağı kapatmıştır. Fakat tam bu sırada Deniz’in te-
lefonu çalmış ve çayından içemeden telefonla konuşmaya 10. T sıcaklığındaki K, L, M sıvıları eşit zaman aralıklarında
başlamıştır. Konuşması bittikten sonra bardaktaki çayın eşit ısı veren özdeş ısıtıcılarla ısıtılmaktadır. Sıvılara ait
soğuduğunu fark eden Deniz, çaydanlıktaki çayın hala sı- kütle, öz ısı ve kaynama noktasını gösteren tablo şekilde
cak olduğunu gözlemlemiştir. verilmiştir. K, L, M sıvıları sırasıyla tK, tL, tM süre sonunda
kaynamaya başlamıştır.
Çaydanlıktaki çayın bardaktakine göre daha sıcak olma-
sı,
Kütle Öz ısı Kaynama Noktası
I. Isı sığası büyük olan maddelerin sıcaklığını değiştirmek K m 2c 3T
daha zordur.
L 2m c 2T
II. Enerjinin korunumu gereği alınan ısı verilen ısıya eşittir.
M m 3c 4T
III. Maddenin ısısı kütlesiyle orantılıdır.
yargılarından hangileriyle açıklanabilir? Buna göre tK, tL, tM arasındaki ilişki nasıldır?
A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III A) tK > tL > tM B) tM > tK > tL C) tL > tK > tM
D) I ve II E) II ve III D) tM > tK = tL E) tK = tL > tM
122
1
FİZİK
TEST
Isı ve Sıcaklık - Hal Değişimi - Isıl Denge - TEST B
1. Sadece boyutları farklı olan şekildeki X, Y ve Z tencere- 3. Güneş enerji sistemlerinde kullanılan siyah renkli monok-
lerini aynı sıcaklıkta su ile tamamen dolduran bir öğrenci, ristal paneller ışığı daha fazla absorbe ederler ve daha es-
tenceredeki suların aynı anda kaynamasını amaçlamakta- tetik bir görüntü sunarlar. Dolayısıyla daha verimlidirler ve
dır ve tencereleri rK, rL, rM yarıçaplı ocakların üzerine koy- daha fazla elektrik üretirler.
muştur.
Buna göre,
I. Termosların iç ve dış yüzeylerinin parlak olması
II. Binaların yansıtıcı özelliği olan camla kaplanması

K L
III. İtfaiyeci elbiselerinin parlak filmle kaplanması
M
verilenlerinden hangileri güneş enerji panellerinde veri-
len örneğin tam tersi prensibe göre tasarlanmıştır?
X Y Z
Öğrencinin amacına ulaşabilmesi için tencereleri K, L, M

ocaklarına hangi şekilde koyması daha uygun olacaktır?
(rL > rK > rM)
K L M 4. Bir yaz günü plajdaki

kuma basan çocuğun
A) X Y Z
ayağı yanar ve yere dev-
B) Z Y X rilmiş olan metal cankur-
C) Y Z X taran levhasının üzerine
basar. Fakat levhanın,
D) Z X Y
kumdan daha fazla aya-
E) Y X Z ğını yaktığını fark eder.
Buna göre,
I. Levhanın sıcaklığı kumun sıcaklığından fazladır.
II. Levhanın ısı iletkenliği kumun ısı iletkenliğinden fazla-

dır.
III. Levhanın ısısı kumun ısısından fazladır.
2. Sıcaklıkları 5 °C olan yan yana odalardan A odasındaki yargılarından hangileri doğrudur?

kalorifer peteği açılırken B’deki ise kapalı tutulmaktadır.
A B D) I ve II E) II ve III
5. Şekilde iç içe geçmiş ve birbirinden ayrıl-

mayan metal bardaklar verilmiştir.
Bardaklar aynı metalden yapılmış olup sı-
caklıkları 2T’dir.
Buna göre,
Buna göre bardakları birbirinden ayırabil-
I. A odasının ısınmasında konveksiyon etkilidir.
mek için,
II. A odasının sıcaklığı istenilen değere çıktığı an B ile ara-
I. Bardaklara eşit ısı vermek,
sındaki ısı iletimi durur.
II. İçteki bardağın içine T sıcaklığında su doldurmak,
III. A ile B arasındaki duvar daha ince olsaydı ısı iletim hızı
artardı. III. Dıştaki bardağın tabanını sürekli halıya sürtmek
yargılarından hangileri doğrudur? işlemlerinden hangileri tek başına yapılabilir?
A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III A) Yalnız II B) I ve II C) I ve III
D) II ve III E) I, II ve III D) II ya da III E) I ya da II ya da III
123
6. 90 °C sıcaklığındaki bir madde, soğuk bir günde kalınlıkları 8. Yere sabitlenmiş F, Z, K metal çubukları ısıca yalıtılmış
1 cm olan K ve L maddeleri ile kaplanarak düzgün aralık- ortamda şekildeki gibi bir araya getirildikten bir süre sonra
larla sıcaklığı ölçülüp değerler kaydediliyor. Ardından aynı ısıl denge sağlanıp boyları eşitleniyor.
işlem 2 cm kalınlığındaki K ve L maddeleri ile tekrarlanıp
kaydedilen sıcaklık değerleri ile şekildeki grafik oluşturulu- X
yor.
Y
Sıcaklık (°C)
90 T
K (2 cm) F Z K
L (2 cm)
K (1 cm)
L (1 cm)
Buna göre çubukların boyları X, Y, T seviyelerinin hangi-
Zaman lerinde eşitlenmiş olabilir? (Hal değişimi yoktur)
0
A) Yalnız X B) Yalnız Y C) Yalnız T
Buna göre,
D) X ve Y E) X, Y ve T
I. L maddesi K’den daha iyi bir ısı yalıtım malzemesidir.
II. K maddesinin ısı iletkenlik katsayısı L’ninkinden büyük-

tür.
III. Malzemenin kalınlığı artırıldığında ısı iletim hızı azal-

maktadır.

9. Birer uçları duvara sabitlenmiş K ve L metallerinden yapı-

lan çubukların arasındaki uzaklıklar şekilde verilmiştir.
d1 d2 d3
7. Bir öğretmen öğrencilerine, ısıya dayanıklı genleşmesi
ihmal edilen dereceli kaptaki suyu ocak yardımıyla kabın K
ağzı kapatılarak biraz ısıtıp hacmindeki değişimi ve hassas
terazi ile kütlesindeki değişimi deney raporuna not etmesi-
ni istemiştir. Öğrenciler de çıkan sonuca göre suyun özküt-
L
lesini hesaplamışlardır.
Bütün çubukların sıcaklıkları eşit artırıldığında d1 uzaklı-

Buna göre öğrenciler,
ğı değişmediğine göre d2 ve d3 uzaklıkları nasıl değişir?
I. Özkütlenin azaldığı
d2 d3
II. Hacmin arttığı
A) Artar Artar
III. Kütlenin değişmediği
B) Artar Değişmez
sonuçlarından hangilerine kesinlikle ulaşırlar?
C) Değişmez Artar
D) Değişmez Azalır
E) Değişmez Değişmez
124
2
FİZİK
TEST
Isı ve Sıcaklık - Hal Değişimi - Isıl Denge - TEST A
1. Ali, yemeklerin tencerenin kazan kısmında en kısa sürede 3. Bir öğrenciden şekildeki tabloda verilen özelliklerle, o özel-
pişmesini sağlamak ve pişirme işlemi sırasında sapının eli- liğin ait olduğu termometreyi eşleştirmesi istenmektedir.
ni yakmayacağı bir tencere tasarlamak istiyor.
Celcius Fahrenheit Kelvin
Madde Öz Isı (cal/g°C) Derece işareti
kullanılmaz.
A 0,06
Suyun donma
B 0,09
noktası sıfır
C 0,11 derece kabul
edilmiştir.
D 0,42
Suyun kaynama
E 0,65 ve donma
noktaları arası
fark 180 derece
Tablodaki eşit kütlede alacağı maddeleri kullanarak ama- kabul edilmiştir.
cına uygun tencereyi tasarladığında tencerenin kazan ve
sap kısmında sırasıyla hangi maddeleri kullanması uy-
Buna göre, öğrenci kutucukları hangisi gibi işaretlerse
gun olur?
tüm eşleştirmeleri doğru yapmış olur?
A) A – C B) D – E C) B – A D) A – E E) C – D
A)
B)
C)
D)
2. X termometresinde okunan değerler ile Y termometresinde ✓

okunan değerler arasındaki ilişki grafikte verilmiştir. ✓
Y
20 E)
✓
0 X
20 60 ✓
-10
Buna göre X termometresinde okunan değer 100 °X, Y

termometresinde kaç °Y’ye karşılık gelmektedir?
A) 25 B) 30 C) 40 D) 50 E) 60
125
4. Soğuk bir ortamdan sıcak bir ortama girildiğinde gözlük 6. Sabit basınç altında ısıca yalıtılmış bir ortamda saf bir katı
camları buğulanır. cisme ait sıcaklık-zaman grafiği şekilde verilmiştir.
Bu olayla,
Sıcaklık (°C)
I. Tencerede pişirilen bir yemekten çıkan buharın tencere
kapağını ıslatması
II. Sıcak bir havada buzdolabından çıkarılan şişenin dışı- 40

nın ıslanması
III. Toprak testilerde suyun serin kalması 20

olaylarından hangileri aynı ilke ile açıklanabilir? 10
A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III 5
Zaman
D) II ve III E) I, II ve III (saniye)
10 20 30 40 50 60 70
Buna göre,
I. Cismin erime sıcaklığı 20°C’dir.
II. 60. saniye sonunda cismin tamamı erimiştir.
III. Cismin 20. saniyedeki sıcaklığı, 10. saniyedeki sıcaklığı-

nın 2 katıdır.
5. Şekildeki havası boşaltılmış kutu içerisindeki ısıtıcı çalış-

tırıldığında sıvı içindeki termometrenin gösterdiği değer
artmaktadır. M tıpası açılarak kutuya hava pompalanıp de-
ney tekrarlandığında termometrenin gösterdiği değerin ilk
duruma göre daha fazla arttığı gözleniyor.
7. Isıca yalıtılmış bir ortamda başlangıçta katı halde bulunan
M ve özdeş ısıtıcılarla ısıtılan K ve L saf maddelerine ait sı-
caklık – ısı grafikleri şekilde verilmiştir.
Sıcaklık
K
Isıtıcı
L
Isı
0
Buna göre,
Buna göre,
I. Işık boşlukta yayılabilir.
I. K ve L aynı tür madde olabilir.
II. Konveksiyon ile ısının yayılması için maddesel ortam
gerekir. II. K’nin hal değişimi için geçen süre L’ninkinden fazladır.
III. Termometrenin ısınması iletim yolu ile gerçekleşir. III. K katısının ısı sığası L katısınınkinden daha azdır.
A) Yalnız II B) I ve II C) I ve III A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III

126
2
FİZİK
TEST
Isı ve Sıcaklık - Hal Değişimi - Isıl Denge - TEST B
1. Isıca yalıtılmış bir ortamda 10°C sıcaklığındaki 100 g küt- 3. Eşit uzunluk ve kalınlıktaki K, L, M tellerinin ısı iletkenlikleri
leli demir parçası, 50°C sıcaklığındaki 100 g kütleli su içine arasındaki ilişki M > K > L şeklindedir. Bu tellerin bağlantı
bırakılmıştır. noktalarına ve uçlarına şekildeki gibi özdeş X, Y, Z, T bal-
mumları yapıştırılıp tellerin arasındaki boşluğun tam orta-
Buna göre, sından ısıtılmaya başlanıyor.
I. Isıl denge sağlanıncaya kadar ısı akışı sudan demire X Y Z T
doğru olmuştur. M K L K
II. Isıl denge sağlandığında suyun iç enerjisindeki değişim,

demirin iç enerjisindeki değişimden fazladır.
III. Denge sıcaklığı 30°C’tan büyüktür.

Buna göre,
I. Y, Z’den önce erir.
(Demirin öz ısısı: 0,1 cal/g°C , suyun öz ısısı: 1 cal/g°C )
II. T, X’ten önce erir.
III. X ile Z aynı anda erir.
4. Termometrelerle ilgili,
I. Düşük sıcaklıklarda hassas ölçümler yapabilmek için

gazlı termometreler tercih edilmelidir.
II. Bir hastanın vücut sıcaklığının ölçülmesi için sıvılı ter-

mometreler kullanılır.
III. Eritme, pişirme veya kurutma gibi işlemlerin yapıldığı

2. Şekildeki metal kumbaranın deliğinden en fazla 50 kuruş- endüstriyel alanlarda ve fırınlarda metal termometreler-
luk metal para geçebilmektedir. Kumbaranın ağız kısmına den yararlanılmaktadır.
bırakılan 1 liralık metal para boşluktan geçemezken bir yargılarından hangileri doğrudur?
süre beklendikten sonra geçebildiği gözlenmektedir.
5. Duvardan duvara bir kitaplık veya büyük bir mobilya yer-

leştirmek, yandaki evden gelen gürültüyü ve bizden gi-
debilecek bir gürültüyü azaltacak en iyi çözüm yoludur.
Buradaki amaç duvar boyunca kalın bir tabaka oluşturarak
ses geçişini engellemektir.
Buna göre,
Buna göre,
I. 1 liralık metal paranın genleşme katsayısı kumbaranın-
kinden küçüktür. I. Kışın giydiğimiz botların tabanlarının kalın olması
II. 1 liralık metal paranın ilk sıcaklığı kumbaranın sıcaklı- II. Kuşların soğuk havalarda tüylerini kabartması
ğından büyüktür. III. Bir içeceği sıcak ya da soğuk tutmaya yarayan termos
III. Kumbara ve 1 liralık metal paranın sıcaklık değişimleri kullanımı
eşittir. verilenlerinden hangileri ses geçişini engellemeye ben-
yargılarından hangileri kesinlikle doğrudur? zer ısı yalıtımı örnekleridir?
A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III
D) I ve II E) II ve III D) II ve III E) I, II ve III
127
6. İç içe geçmiş X, Y silindirik boruları ve Z küresinin sıcak- 9. Günlük hayatta bazen sıcak bir içeceği içmeyi unuttuğu-
lıkları 2T olup bu parçalar birbirinden çıkarılamamaktadır. muzda içeceğin soğuduğunu, soğuk bir içeceğin ise ısındı-
Boruların içine T sıcaklığında su doldurulduğunda Y-Z ara- ğını gözlemleriz. Fakat her iki durumda da ortamın sıcaklı-
sından, 3T sıcaklığında su doldurulduğunda ise X-Y ara- ğında bir değişiklik hissetmeyiz.
sından su sızmaktadır.
Bu olayın sebebi,
I. Ortamın ısı sığasının çok büyük olmasıdır.

X
II. Isıl denge sağlandığında maddelerin sıcaklıklarının eşit
olmasıdır.
Y III. Ortam sıcaklığının sıcak maddelerden düşük, soğuk
maddelerden yüksek olmasıdır.
Z
yargılarından hangileri ile açıklanabilir?
Buna göre X, Y, Z metallerinin genleşme katsayıları λX, A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II
λY, λZ arasındaki ilişki hangisi olabilir?
A) λX > λY > λZ B) λZ > λX > λY C) λZ > λY > λX
D) λY > λZ > λX E) λY > λX > λZ 10. Genleşmesi ihmal edilen K ve L kaplarında sırasıyla 0 °C
ve 4 °C sıcaklıkta sular varken kapların içerisine X ve Y
cisimleri bırakıldığında denge konumları şekildeki gibidir.
7. Düzgün türdeş metal levha genleşmesi ve esnemesi ihmal
edilen iple tavana bağlanarak şekildeki konumunda denge-
de kalmaktadır.
X 4 °C su
ip
0 °C su Y
K L
Suların sıcaklıkları 1 °C artırılırsa,
L
K I. X cismi dibe batar.
II. Y cismi yüzer.
III. K ve L kaplarındaki sıvıların yüksekliği artar.

M
yargılarından hangileri yanlıştır? (X ve Y cisimlerinin sı-
Levhanın sıcaklığı artırıldığında levha üzerindeki K, L, M caklık değişimi ihmal edilecektir)
noktalarının yer değiştirmeleri xK, xL, xM arasındaki ilişki
hangisi olabilir? A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III
A) xL > xK > xM B) xK = xL > xM C) xK = xM > xL
D) xM > xL > xK E) xK > xL > xM
11. Isıca yalıtılmış ortamda yere sabitlenmiş olan şekildeki F,
Z, K metal çubuklarının sıcaklığı T kadar artırıldığında boy-
ları eşitleniyor.
8. Aynı özelliklere sahip X, Y ve Z termometrelerinin sıcaklık 2d

ölçekleri sırasıyla Kelvin, Fahrenheit ve Celcius’tur.
d
Buna göre,
F Z K
I. İki maddenin sahip oldukları sıcaklıkların oranı bulun-
mak istenirse X termometresi kullanılmalıdır.
Buna göre çubuklar şekildeki konumlarında iken sıcak-
II. Daha hassas bir ölçüm için Y termometresi tercih edil- lıkları T kadar azaltılırsa,
melidir.
I. F çubuğu 3d kadar kısalır.
III. X ve Z termometreleri, bir maddenin sıcaklık değişimini
II. F ve Z’nin boyları arasındaki fark 2d olur.
aynı değerde ölçer.
III. Çubukların boyları eşitlenir.
A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III
128
3
FİZİK
TEST
Isı ve Sıcaklık - Hal Değişimi - Isıl Denge
1. Bir odanın duvarında Celcius, Fahrenheit ve Kelvin ter- 3. Isıca yalıtılmış bir ortamda bulunan 2m kütleli X katısının
mometreleri bulunmaktadır ve Celcius termometresinde erime sıcaklığı T, 4m kütleli Y katısının erime sıcaklığı
okunan değer 25°C’dir. Isıl dengede olan odada bulunan 3T’dir. Ayrı ayrı kaplarda ısıtılan maddelerin yarısı eritilip
Umay, Mehmet ve Füsun termometrelere bakarak aşağı- sıvı hale getirildiğinde, sıvılar ısı sığası ihmal edilen bir
daki yorumları yapmışlardır. kaba boşaltılıyor.
• Umay: Üç termometrenin de ölçtüğü sıcaklık aynıdır. Isıl denge sağlandığında karışımın sıcaklığı 2T olduğu-
• Mehmet: Fahrenheit termometresinin ölçtüğü sıcaklık na göre,
Celcius termometresinin ölçtüğünden fazladır.
• Füsun: Kelvin termometresinde okunan değer en bü- I. X sıvısının öz ısısı Y katısının öz ısısının iki katından
yüktür. büyüktür.
Buna göre Umay, Mehmet ve Füsun’un yorumlarından II. X sıvısının öz ısısı Y sıvısının öz ısısının iki katından
hangileri doğrudur? büyüktür.
A) Yalnız Umay III. Son durumda kapta m kütleli X sıvısı ve 2m kütleli Y

katısı bulunmaktadır.
B) Yalnız Mehmet
yargılarından hangileri kesinlikle doğrudur? (X sıvısı-
C) Yalnız Füsun
nın kaynama noktası 2T’den büyüktür.)
D) Umay ve Füsun
E) Mehmet ve Füsun D) I ve III E) II ve III
4. Ülkemizde ve Avrupa’da Celcius termometresi kullanılır-

ken, Amerika, İngiltere ve daha bir çok ülkede Fahrenheit
termometresi kullanılmaktadır. Fakat SI birim sisteminde
sıcaklığın birimi Kelvin’dir ve hiçbir ülkede günlük sıcaklık-
ları ölçmek için Kelvin termometresi kullanılmaz.
Kelvin termometresinin sadece bilimsel çalışmalarda

kullanılıyor olmasının nedeni;
I. Diğer termometrelere göre daha duyarlı olması,
II. Sıfır Kelvin’in mutlak sıcaklık olması,
III. Sadece Kelvin termometresinin uzayda çalışabiliyor ol-

ması
yargılarından hangileri olabilir?
2. Yakın geçmişe kadar evlerdeki kalorifer petekleri soğuk D) II ve III E) I, II ve III
havayla mücadele etmek ve odayı rahatça sıcak tutmak
için bir pencerenin altına yerleştirilirdi. Peteklerden yükse-
len sıcak hava, bizi soğuk havadan koruyan bir tür sıcak
hava perdesi oluştururdu. Ancak son 10-15 yılda petekleri-
mizi istediğimiz yere yerleştirebiliyoruz.
5. Isıca yalıtılmış bir ortamda farklı sıcaklıktaki K ve L katı ci-
Petekleri artık daha estetik bulduğumuz yerlere yerleşti- simleri yan yana konulup ısıl denge sağlandığında denge sı-
rebilmemiz, caklığı K cisminin başlangıçtaki sıcaklığına eşit olmaktadır.
I. Peteklerde dolaşan suyun eskiye göre daha sıcak olması Buna göre,
II. Pencerelerin artık yalıtımlı çift veya üçlü camlarla yapıl-
I. L’nin ilk sıcaklığı K’nin ilk sıcaklığından büyüktür.
ması
II. K cismi erimektedir.
III. Camların eskiye göre daha büyük olması
III. K’nin aldığı ısı miktarı, L’nin verdiği ısı miktarına eşittir.
gerekçelerinden hangilerinin sağlanması ile mümkün ol-
muştur? yargılarından hangileri doğru olabilir?
129
6. Sıcaklık ile ilgili verilen, 9. Dünya’nın en iyi teknik üniversitelerinden biri yaptığı ça-
lışmada kampüste bulunan ana binaların birçoğundaki
I. Bir sistemdeki atom ve moleküllerin sahip olduğu kinetik kayar kapı ve diğer giriş sistemleri manuel ve otomatik
enerjiye sıcaklık denir. döner kapılarla değiştirilmiş ve ortalama olarak binaların
II. Sıcaklığın SI’daki birimi Kelvin’dir. bu giriş kısımlarındaki ısı enerjisi değişimleri ölçülmüştür.
Bu ölçümler sonucunda çoğu giriş sistemi döner kapılarla
III. 0°K mutlak sıcaklıktır.
değiştirilmiştir.
numaralandırılmış cümlelerin hangileri bilimsel olarak
hatalıdır?

D) I ve III E) I, II ve IV
Döner kapıların kayar kapılara göre enerji tasarrufu sağ-

laması,
7. Geçmişi M.Ö 4000 yıllarına kadar uzanan tuğlalar gelenek-
sel yapı malzemesi olarak sağlam ve uzun ömürlü olup in- I. Kayar kapılar çok fazla açılıp kapandığında iç ve dış
sanların beklediği faydalar neticesinde zamanla geliştirilip
hava arasında değiş tokuş fazla olmaktadır.
yapıları değiştirilmiştir. Artık 900 °C – 1000 °C civarında
pişirilen, delikleri çapraz yerleştirilen, birbirine geçmeli şe- II. Kayar kapılar dış ortamdaki havanın bir balon şeklinde
kilde tasarlanan izolasyon tuğlaları yapılmaktadır. aniden içeri girmesine izin verir.
III. Döner kapılar kanatlarının sürekli dış çerçeve ile temas

Buna göre,
halinde olması nedeniyle serbest hava koridorlarının
I. Yüksek sıcaklıkta pişirilmesi yangına karşı alınan tedbir- oluşmasını engeller.
lerden biridir.
gerekçelerinden hangileri ile açıklanabilir?
II. Deliklerinin çapraz olması sayesinde ısı köprülerinin
yolu uzatılmış ve ısı geçişi zorlanmıştır.
III. Birbirine geçmeli oluşu harcın az kullanımına ve dolayı-
sıyla harç üzerinden ısı iletiminin minimuma indirilmesi-
ne fayda sağlamıştır.

10. Eşit zaman aralıklarında verdiği ısı miktarı eşit olan bir
A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III ocak üzerinde ısıtılan katı bir cisme ait sıcaklık-zaman gra-
D) II ve III E) I, II ve III fiği şekilde verilmiştir.
Sıcaklık
8. Genleşmesi ihmal edilen bir çubuğun boyu 2T sıcaklığında

eşit boydaki K ve L metal metreleri ile aynı değerde ölçü- T
lüyor. 3T sıcaklığında ise K ile ölçülen değer L ile ölçülen
değerden büyük oluyor. α
Zaman
0 t1 t2
Buna göre,
Buna göre, katı cismin kütlesi artırılırsa grafikte yer alan
I. K’nin boyca uzama katsayısı L’ninkinden büyüktür.
T, α ve erime süresi (t2 - t1) nasıl değişir?
II. T sıcaklığında K ile ölçülen değer L ile ölçülenden büyük
olur. T α t2-t1
III. K metresiyle 2T sıcaklıkta ölçülen değer 3T sıcaklıkta A) Artar Artar Artar

ölçülen değerden büyüktür.
B) Artar Azalır Artar
yargılarından hangileri doğrudur? C) Değişmez Azalır Artar
A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III D) Değişmez Azalır Azalır
D) I ve II E) II ve III E) Azalır Değişmez Değişmez
130
4
FİZİK
TEST
Isı ve Sıcaklık - Hal Değişimi - Isıl Denge
1. Isıca yalıtılmış bir kapta -10 °C’deki 80 g buz üzerine, 4. İnce, düzgün, türdeş bir telden kesilen K, X, Y, Z, T, U par-
80 °C’deki 50 g su dökülüyor ve karışımın dengeye gelme- çaları birbirine şekilde verilen konumda yapıştırılmış olup
si bekleniyor. sistem O noktasından sürtünmelerin ihmal edildiği yatay
eşit bölmeli bir yüzeye sabitlenmiştir.
Son denge durumunda kaptaki buz ve su miktarları ne
olur? (csu =1 cal/g°C, cbuz = 0,5 cal/g°C, Lerime = 80 cal/g) K
A) 30 g buz, 100 g su B) 35 g buz, 95 g su
C) 40 g buz, 90 g su D) 45 g buz, 85 g su X
E) 50 g buz, 80 g su
T
Y
2. K, L, M sıvılarına ait sıcaklık-ısı grafikleri şekilde verilmiştir. U
Sıcaklık
Z
K O
L
M
Buna göre ortamın sıcaklığı artırılırsa,
I. X ve Y
Isı
0
II. Y ve T
Buna göre sıvıların, III. Z ve U
I. Isı sığası parçalarından hangilerinin uçları aynı yönde yer değişti-

rir? (Parçalar birbirine dokunmuyor)
II. Kütle
III. Öz ısı A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve III

niceliklerinden hangileri kesinlikle birbirinden farklıdır?
3. Boyca uzama katsayıları arasındaki ilişki λX > λY > λZ olan

X, Y, Z metal çubuklarının aynı sıcaklıktaki boyları şekilde
verilmiştir. 5. Isıca yalıtılmış ortamda Şekil I’de birbirine perçinlenmiş K,
L, M çubukları ısıtılıp önce doğrusal hale getiriliyor. Daha
sonra bu çubukların eşit uzunluktaki parçaları orta noktala-
rından ısıca yalıtılmış yatay bir düzleme sabitleniyor.
K
K L M
X Y Z L
d1 = d d2 = d
M
Şekil I Şekil II
Her bir soğutma veya ısıtma işleminde çubukların sıcak- Şekil II’deki K ve M çubuklarının sıcaklıkları T kadar artı-
lıkları T kadar değişeceğine göre, rılıp, L’ninki T kadar azaltılınca çubukların uçları arasın-
daki uzaklıklar d1ı ve d2ı olduğuna göre,
I. Üçünü de soğutmak
I. d1ı > d ve d > d2ı olur.
II. X ve Z’yi soğutup, Y’yi ısıtmak
II. d > d1ı ve d2ı > d olur.
III. X ve Y’yi ısıtıp, Z’yi soğutmak
III. d2ı > d1ı olur.
işlemlerinden hangileri tek başına yapılırsa çubukların
boyları eşitlenebilir? yargılarından hangileri doğrudur?
D) I ya da II E) I ya da II ya da III D) I ve III E) II ve III
131
6. X ve Y metal çubuklarının birer uçları duvara sabitlenmiş 8. Isıca yalıtılmış bir ortamda özdeş K, L, M kaplarının içeri-
olup çubukların arasına ve Y ile yer arasına serbestçe dö- sinde şekilde belirtilen sıcaklıklarda su bulunmaktadır.
nebilen, genleşmesi ihmal edilen, özdeş A, B çarkları yer-
leştiriliyor. 30 °C sıcaklığında su akıtan musluklar, kaplar tamamen
dolunca kapatılmıştır.
X 30 °C su 30 °C su 30 °C su
Y 20 °C su 30 °C su 40 °C su
B
K L M
Yer Buna göre ısıl denge sağlandıktan sonra,
I. K kabındaki suyun iç enerjisi artmıştır.

Çubukların sıcaklıkları eşit artırıldığında A ve B aynı yön-
II. L kabındaki suyun iç enerjisi değişmemiştir.
de döndüğüne göre,
III. M kabında suyun iç enerjisi azalmıştır.
I. X’in boyca uzama katsayısı Y’ninkinden büyüktür.
II. Y’nin boyca uzama katsayısı X’inkinden büyüktür.
III. A ve B çarklarının tur sayıları eşittir.

7. İçinde 3m kütleli su bulunan yeterince büyük bir kaba, m 9. Isı yalıtımlı bir kapta karıştırılan 4T sıcaklığındaki K sıvısı
kütleli buz parçası yavaşça bırakılmıştır. ile T sıcaklığındaki L sıvısının sıcaklık-zaman grafikleri şe-
kilde verilmiştir.
Suyun kütlesi
Sıcaklık
4m
4T
K
3m
2T
L
T
Zaman
0 t1 t2 Zaman
t
Suyun kütlesinin zamana bağlı değişim grafiği şekildeki
gibi olduğuna göre, Buna göre,
I. Buzun ilk sıcaklığı 0 °C’un altındadır. I. K sıvısının kütlesi L’ninkinden küçüktür.

II. Buzun tamamı erimiştir. II. L sıvısının ısı sığası K’ninkinden büyüktür.
III. Suyun son sıcaklığı 0 °C’un üzerindedir. III. K sıvısının aldığı ısı, L sıvısının verdiği ısıya eşittir.
yargılarından hangileri kesinlikle doğrudur? yargılarından hangileri kesinlikle doğrudur?

D) I ve II E) II ve III D) I ve III E) II ve III
132
FİZİK
ÇÖZÜMLÜ
Elektrostatik SORULAR
1. Altay saçlarını taradıktan hemen sonra tarağın masanın 2. Sürtünmelerin ihmal edildiği yatay düzlemde sabit tutul-
üzerinde bulunan kağıt parçalarını çektiğini gözlemliyor. makta olan noktasal K,L,M,N iletken cisimlerinin yükleri
Hem tarak, hem de kağıt parçaları yalıtkan olmasına rağ- sırasıyla +3q, -q, -2q, -5q olarak verilmiştir.
men aralarında elektriklenme olması Altay’ı şaşırtıyor. +3q -q
K L
3d
-2q -5q
M N
2d
K’nin L’ye uyguladığı elektriksel kuvvetin büyüklüğü F1,

M’nin N’ye uyguladığı elektriksel kuvvetin büyüklüğü F2
F1
olduğuna göre oranı kaçtır?
F2
1 2 3 4 7
A) B) C) D) E)
15 15 15 15 15
Bu durumun sebebi aşağıda verilenlerden hangisidir?
A) Yalıtkanlarda serbest elektronların rahatlıkla hareket Çözüm:

ederek elektriklenmeye sebep olması
B) Tarak ve kağıt parçalarının (+) yükle yüklenerek birbiri- +3q -q

F1 F1
ni çekmesi K L
C) Yalıtkan kağıt parçalarının, sürtünme ile yüklenmiş
3d
olan tarağa yakın olan kısımlarında yük dağılımında
meydana gelen küçük değişimler sonucu etki ile elekt- -2q -5q
F2 F2
riklenmesi
M N
D) Elektrik yüklerinin kağıt parçalarının dış yüzeyinde ho-
mojen bir şekilde dağılması 2d
E) Tarak ve kağıt parçalarının (-) yükle yüklenerek birbiri-

ni çekmesi k ⋅ (3q) ⋅ (q) k ⋅ 3q2 k ⋅ q2
=F1 = =
(3d)2 9 ⋅ d2 3 ⋅ d2
k ⋅ (2q) ⋅ (5q) k ⋅ 10q2 k ⋅ 5q2
=F2 = =
Çözüm: (2d)2 4 ⋅ d2 2 ⋅ d2
Yalıtkan bir cisme yüklü bir cisim yaklaştırılırsa içerisinde F1 2
=
serbest elektronlar bulunmadığı için iletkenler gibi elektrik- F2 15
5
lenmez. Sadece yalıtkanın yüklü cisme yakın olan kısımla-
Cevap: B
rında yük dağılımı biraz değişir. Saça sürtülerek yüklenen
bir tarağın nötr ve yalıtkan olan kağıt parçalarını çekmesi
bu olay sayesindedir.
Cevap: C
133
FİZİK Elektrostatik ÇÖZÜMLÜ SORULAR
3. Şekilde yalıtkan ayaklarla zemine tutturulmuş, yarıçapları Çözüm:

sırasıyla r ve 3r olan K ve L kürelerinin yükleri +12q ve
İletkenlerde yükler cismin yüzeyine homojen bir şekilde ya-
-4q'dur.
yılırken, yalıtkanlarda rahat hareket edemedikleri için belli
-4q bölgelerde toplanırlar. Bu yüzden K ve L iletken, M yalıt-
kandır.
+12q
Cevap: D
r X 3r
K L
X anahtarı kapatılırsa kürelerin son yükleri ne olur?
qK qL
A) +2q +6q 5. Yatay düzlemde durmakta olan masanın üstten görünümü

B) -6q +4q şekildeki gibidir. Masa üzerindeki X noktasına +q yüklü ci-
sim getirilip sabitlenmiştir.
C) +q +3q
D) +3q +9q
E) -2q -6q
K
Çözüm:
+q
Kürelerde yük dağılımı yarıçap ile orantılı olacak şekilde X L
yapılır.
+12q + (-4q) = +8q +8q / 4 = +2q

Buna göre +q yüklü cismin K ve L noktalarında oluştur-
qK = +2q qL = +6q
duğu elektrik alanın yönleri aşağıdakilerden hangisinde
Cevap: A doğru olarak verilmiştir?
K noktası L noktası
A) ↑ →
B) ↑ ←
4. Görselde görüldüğü gibi iletken ve yalıtkan cisimler üzerin-
deki yük dağılımları farklıdır. C) ↑ ↓
D) ↓ →
E) ↓ ←
Çözüm:
Pozitif yüklü cisimlerin oluşturduğu elektriksel alan yükten

dışarı doğrudur.
Sırasıyla K, L ve M cisimlerinin elektriksel iletkenliklerine

göre sınıflandırılması aşağıdaki seçeneklerden hangisin-
de doğru olarak verilmiştir? K
A) Yalıtkan, iletken, iletken
+q
B) İletken, yalıtkan, iletken X
L
C) İletken, iletken, iletken
D) İletken, iletken, yalıtkan

Cevap: A
E) Yalıtkan, yalıtkan, yalıtkan
134
ÇÖZÜMLÜ SORULAR Elektrostatik FİZİK
6. Özgü, yün kazağını çıkardıktan sonra her bir saç telinin Çözüm:
birbirini ittiğini ve saç tellerinin havalandığını fark ederek
Binalar, arabalar, uçaklar yıldırımlar için bir güvenli alan
bu olayın sebebini ve nasıl gerçekleştiğini babasına soru-
oluşturarak Faraday kafesi işlevi görürler. Ayrıca akaryakıt
yor.
istasyonlarında yakıt deposunu koruyan kafeste Faraday
Babasının Özgü’ye verdiği cevap aşağıdakilerden hangi- kafesi olarak nitelendirilebilir. Yükler kafesin dış yüzeyinde
si gibi olabilir? akar ve içeriye yük geçişini engeller.
Cevap: A
A) Kazağını çıkarırken oluşan hava akımı nedeniyle saç-
ların havalanıyor.
B) Kazak ile saç tellerinin arasında oluşan sürtünme, ka-

zağın (+), saç tellerinin (-) yükle yüklenmesine neden
oluyor. (-) yükle yüklenen her bir saç teli birbirini ittiği
için saç tellerin havalanıyor.
C) Kazak ile saç tellerinin arasında oluşan sürtünme, ka-

zağın ve saç tellerinin aynı cins yükle yüklenmesine
neden oluyor. Bu elektriklenmeden dolayı kazak saç
8. İletken tellere bağlı X, Y, Z iletken kürelerinin yarıçapları
tellerini iterek havalandırıyor.
sırasıyla r, r, 2r yükleri ise -4q, +8q ve +16q’dur.
D) Kazak ve saç tellerinin arasında meydana gelen kütle
çekim kuvveti saçlarının havalanmasına neden oluyor.
Z (2r)
E) Kazaktan saç tellerine geçen (+) yükler saç tellerinin
havalanmasına neden oluyor.
X (r)
Çözüm: 2
Kazak ile saç telleri arasında oluşan sürtünme kazağın ve
saç tellerinin farklı cins yükle yüklenmesine neden olur. 1
Aynı cins yükle yüklenen her bir saç teli birbirini iteceği için
saç telleri havalanır. Y (r)
Cevap: B
Buna göre;
I. Önce 2 anahtarını kapatıp açıp ardından 1 anahtarını

kapatmak,
II. Önce 1 anahtarını kapatıp açıp ardından 2 anahtarını

kapatmak,
7. Faraday, elektrik yüklerinin iletkenin dış yüzeyinde yayıl-
dığını fark etmiş ve buradan yola çıkarak iletken telleri bir III. 1 ve 2 anahtarlarını aynı anda kapatmak
ağ gibi örüp topraklamıştır. Bu yapı daha sonra Faraday
kafesi adını almış ve çevrelediği hacmi dışarıda meydana işlemlerinden hangileri tek başına yapılırsa X’in son yükü
gelen elektrik alan değişimlerine karşı korumuştur. +6q olur?

Çözüm:
Küreler dokunma ile elektriklenmede toplam yükü yarıçap-

ları ile orantılı olarak paylaşırlar.
I. Önce 2 kapatıldığında toplam yük +12q olduğundan X

+4q, Z ise +8q olur. Ardından 1 kapatılırsa X ve Y +6q
olur.
II. Önce 1 kapatıldığında toplam yük +4q olduğundan X ve

Y +2q olur. Ardından 2 kapatılırsa X +6q, Z ise +12q
Aşağıda verilen yapılardan hangisi Faraday kafesi işlevi olur.
görmektedir?
III. 1 ve 2 aynı anda kapatılırsa toplam yük +20q olduğun-
A) Uçak B) Bisiklet C) Ağaç altları dan X +5q olur.
D) Şemsiye E) Açık alanlar Cevap: D
135
9. Birbirine dokunma mesafesinde bulunan iletken küreler- 10. Şekilde yalıtkan ayak üzerinde bulunan içi boş iletken Z
den S küresi (+) elektrik yüklü olup, yalıtkan iple tavana küresi ile K iletken küresi nötr olup Z’nin içine sarkıtılan F
bağlı T küresi nötrdür. küresi (–) elektrikle yüklüdür.
S ip
F S
T K
Z
Buna göre S küresi sabit tutulup T küresi serbest bırakı-

lırsa son denge durumunda T küresinin konumu ve yük
işareti hangisi olabilir? Buna göre iletken tel üzerindeki S anahtarı kapatılırsa,
A) I. Z’nin içi (+) elektrikle yüklenir.
II. K’den Z’ye (–) yükler geçer.
III. Z’den K’ye (+) yükler geçer.

- yargılarından hangileri doğrudur?
B) A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II
Çözüm:
S anahtarı kapatıldığında (–) elektrikle yüklü F küresi

- Z’nin içinde bulunan (–) elektrik yüklerini K cismine iter.
Dolayısıyla Z’nin içi (+) ile yüklenir.(I doğru) (–) yükler
Z’den K’ye geçer.(II yanlış) (+) elektrik yükleri hareket et-
C)
mez.(III yanlış)
Cevap: A
-
D)
11. İletken tellere bağlı F, Z, K iletken kürelerinin yarıçapları
sırasıyla 2r, r, r olup F ve K küreleri (–), Z küresi ise (+)
elektrik yüküne sahiptir.
+ F
Z K
E)
1 2
r r
2r
Buna göre önce 1, sonra 2 anahtarı kapatılıp açılırsa kü-

+ relerin son yükleri ile ilgili ifadelerden hangisi söylene-
mez?
Çözüm: A) F ve K zıt işaretli olur.
(+) elektrikle yüklü S cismi, nötr T cismini çekeceğinden B) F ve Z zıt işaretli olur.
önce dokunma ile elektriklenme gerçekleşir ve ikisi de (+) C) Z ve K zıt işaretli olur.
elektrikle yüklenir. Daha sonra aynı işaretli yükler birbirini
D) Z ve K’nin yük miktarları eşit olur.
iteceğinden T cismi sağ tarafa yönelir.
E) F ve K’nin yük miktarları eşit olur.
Cevap: D
Çözüm:
Dokunma ile elektriklenmede küreler toplam yükü yarı-

çapları oranında paylaşırlar ve cisimler olay sonunda aynı
işaretli olurlar. En son 2 anahtarı kapatılıp açıldığı için Z
ve K cisimleri aynı işaretli olur. C seçeneği bu sebepten
kesinlikle oluşamaz.
Cevap: C
136
12. İletken telle toprağa bağlı iletken nötr Z çubuğuna Şekil I’de 13. Yalıtkan iplerle birbirine ve tavana bağlanmış yükleri şekil-
+q yüküne sahip F küresi yaklaştırılıp toprak bağlantısı ke- deki gibi +q ve -5q olarak verilen m ve 2m kütleli noktasal
siliyor. Ardından Z çubuğu Şekil II’deki (-) elektrikle yüklü K cisimler yer çekimi ivmesinin büyüklüğü g olan düşey düz-
elektroskobunun topuzuna yaklaştırılıyor. lemde dengededir.
F
Z
+q T1
+q m
Toprak T2
Şekil I
Z -5q 2m
K
İplerdeki gerilme kuvvetlerinin büyüklüğü T1 ve T2 oldu-

ğuna göre,
I. T1’in büyüklüğü 3mg’dir.
II. Yükler arasındaki ipin uzunluğu daha kısa olursa T1 ar-

tar.
Şekil II III. Yüklerden herhangi birinin yük miktarı artırılırsa T2 de-

ğişmez.
Buna göre elektroskobun yapraklarında hangisi gerçek-
leşebilir?
A) Biraz kapanır.
B) Biraz daha açılır.
Çözüm:
C) Tamamen kapanır.
I. Cisimler arası elektriksel kuvvet F olmak üzere +q yüklü
D) Değişiklik olmaz.
cisme etki eden kuvvetler: T1 = mg + T2 + F
E) Önce kapanıp, sonra tekrar açılır.
-5q yüklü cisme etki eden kuvvetler: T2 + F = 2mg
Çözüm:
T1 denkleminde T2 yerine T2 = 2mg - F yazılırsa;
(+) elektrikle yüklü F cismi topraktan Z cismine (–) yük-
T1 = 3mg olur.
leri çekeceği için Z cismi (–) elektrikle yüklenir. Ardından
Z çubuğu (–) elektrikle yüklü K elektroskobunun topuzuna T1 F
yaklaştırıldığında topuzdaki (–) yükleri yapraklara iter ve T2
yapraklar biraz daha açılır.
Cevap: B
T2
mg
F
2mg
II. Elektriksel kuvvet yükler arası mesafe azalırsa artar. İp

daha kısa olsaydı elektriksel kuvvet F artardı. T2 geril-
mesi elektriksel kuvvete bağlı olduğu için azalır, T1 ip
gerilmesi elektriksel kuvvete bağlı olamadığı için değiş-
mezdi.
III. Yük miktarı artırılırsa elektriksel kuvvet artar, T2 azalır,

T1 değişmez.
Cevap: A
137
14. Düşey kesiti verilen şekildeki düzlemde yalıtkan iplerle ta- 15. Şekil I’de (+) yüklü çubuk, birbirine dokunmakta olan nötr
vana bağlı özdeş yalıtkan K ve iletken L kürelerinin yükleri iletken S, T kürelerine yaklaştırılıp küreler birbirinden ay-
eşit miktarda ve pozitiftir. Yükler iki kürenin de dış kısmın- rılıyor. Ardından S küresi Şekil II’deki nötr elektroskobun
da homojen dağılmış şekilde, düşey doğrultuda dengede topuzuna dokundurulup, T küresi nötr bir elektroskobun
iken yüklü iletken küresel M cismi iki cisme de ayrı ayrı topuzuna yaklaştırılıyor.
yaklaştırılıyor ve K düşey doğrultu ile θ, L ise α açısını
S T
yapacak şekilde M’den d kadar uzaklıkta aynı yatay hizada
tekrar dengeye geliyor. + + +
θ
+ + + +
M
+ + + +
+ K + + +
+ + + +
d
Şekil I
α
+ + + +
L
+ + + +
+ + + + M
+ + + +
d
Buna göre,
I. M negatif yüklüdür. I II
II. M küresinin K’ye uyguladığı kuvvet ile L’ye uyguladığı

kuvvet eşittir.
III. θ ile α açıları birbirine eşittir. Şekil II
yargılarından hangileri doğrudur? Buna göre elektroskopların I ve II yapraklarının yük işa-

retleri ne olur?
D) II ve III E) I, II ve III I II
Çözüm: A) + –
B) – +
θ C) – –
+ + F1 - + + -
+
+ K+
+
- M
+
+
+
+ - D) + +
+ + - + + -
d E) – Nötr
mg
Çözüm:
α Şekil I’de T’den S’ye (–) yükler geçer, S cismi (–), T cismi
- + + F2 - (+) elektrikle yüklenir. S cismi dokunma ile elektroskobu
+ +
- + L + - M
- + + - elektrikler ve yapraklar (–) yüklü olur. T cismi ise yaprak-
d lardan (–) yükleri topuza çeker ve yapraklar (+) elektrikle
mg yüklenir.
I. M yüklü ve cisimleri çektiğine göre negatif yüklüdür.
Cevap: B
II. K ve L nin yükleri aynı miktardadır fakat L iletken olduğu
için negatif yükler hareket edebilir. L üzerindeki negatif
yükler M’ye yakın olan taraftan uzak olan tarafa itilir
ve sağ tarafı daha fazla pozitif yükle yüklenmiş olur.
Coulomb yasasına göre yük miktarı artınca kuvvet artar.
Bu yüzden aynı mesafede L’ye uygulanan elektriksel
kuvvet K’ye uygulanandan fazla olur.
III. Açıyı belirleyen ağırlık ve elektriksel kuvvettir. K ve L’nin

ağırlıkları aynı olduğu için burada elektriksel kuvvete
bakmak yeterlidir. F2 kuvveti F1’den büyük olduğu için
daha çok çeker ve α açısı θ‘ dan fazla olur.
Cevap: A
138
16. (+) elektrik yüklü T iletken küresi, ipek iple tavana bağlı Çözüm:
olan S iletken küresine yaklaştırıldığında S küresi şekilde
Şekil I’de F cismi Z cisminden (–) yükleri K’ye ne kadar
verilen konumda dengede kalıyor.
miktarda iterse Z o kadar (+), K o kadar (–) elektrik yüküyle
yüklenir. Dolayısıyla Z +q yüklü ise K cismi –q yüklü olma-
lıdır.
α
Şekil II’de küreler birbirine dokundurulduğu için toplam
yükleri yarıçapları oranında paylaşırlar. r yarıçaplı Z küresi
Yalıtkan sap +q yüklü olduğuna göre 2r yarıçaplı K küresi +2q yükü ile
düşey yüklenir.
S T
Cevap: D
Buna göre S ve T birbirine dokundurulursa,
I. S’nin yük miktarı artar.

18. Düşey kesiti verilen yalıtkan ve sürtünmesiz eğik düzlem-
II. S’nin yük miktarı azalır. de yalıtkan iplere bağlı yüklü iletken ve özdeş noktasal
III. T’nin yük miktarı azalır. cisimler şekildeki gibi dengededir. Cisimlerin bağlı olduğu
iplerdeki gerilme kuvvetlerinin büyüklüğü T1 ve T2’dir.

D) I ve III E) I, II ve III T1
q1
Çözüm:
Şekilde S ve T cisimleri birbirini çekiyor, T küresi (+) elekt- q2

rikle yüklü olup S cismini çekebilmesi için S cismi (–) veya
T2
nötürdür. Nötr ise S’nin yükü artar.(I doğru)
S cismi (–) ve T’den daha fazla yüke sahip ise S’nin yükü θ
azalır.(II doğru)
İplerdeki gerilme kuvvetlerinin büyüklüğü ve yer çekimi
S nötr ise T’nin yükü azalır.(III doğru) ivmesi sıfırdan farklı olduğuna göre,
Cevap: E I. Cisimler zıt cins elektrik yüküyle yüklüdür.
II. Eğik düzlemin yatayla yaptığı açı θ artırılırsa T1 artar, T2

azalır.
III. Yüklerden birinin miktarı artırılırsa T1 ve T2 artar.

17. Yarıçapları r, 2r olan iletken, nötr Z, K küreleri birbirine yargılarından hangileri doğrudur?
dokunmakta iken Şekil I’de (–) yüklü F yaklaştırılıyor,
Şekil II’de ise (+) yüklü S iletken küresi dokunduruluyor. A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II
K K
Z Z S Çözüm:
F
− − − + + + I. Eğer yükler birbirlerini çekmeseydi T2 ip gerilmesi oluş-
r r mazdı, cisim eğik düzlemde aşağı kayardı. T1 gerilmesi
2r 2r yine de oluşurdu çünkü yer çekimi etkisi var ve q1 yüklü
Şekil I Şekil II
cisim ağırlığından dolayı aşağı gitmek isterken ipte ge-
Küreler birbirinden ayrıldığında her iki şekilde de Z’nin rilme oluşturuyor. Cisimler birbirlerini çekiyorsa yükleri
son yükü +q olduğuna göre K’nin son yükü Şekil I ve zıt işaretli olmalı. Biri pozitif diğeri negatif yükle yüklen-
Şekil II için ne olur? miş olmalı.
II. Eğik düzlem daha da eğik olsaydı yer çekiminin etkisi

Şekil I'de K Şekil II'de K
daha fazla olacağından yüklerin ikisini de aşağı çeken
A) +2q +2q
kuvvet artacak. Bu yüzde T1 gerilmesi artarken T2 geril-
B) +2q –2q mesi azalır.
C) –q –2q III. Coulomb yasasına göre elektriksel kuvvet yükler çarpı-
D) –q +2q mıyla doğru orantılıdır. Yük miktarı artınca elektriksel
E) +q +q kuvvet de artar. Bu yüzden T1 ve T2 ip gerilmeleri artar.
Cevap: E
139
19. Yalıtkan ayak üzerinde bulunan nötr, içi boş iletken T küre- 20. Yatay sürtünmesiz düzlemde q1 ve q2 yükleri sabit tutul-
si iletken telle nötr elektroskoba bağlı iken kürenin içine (+) maktayken Q yükü serbest bırakılıyor. Q yüküne bırakıldığı
elektrik yüklü S küresi sarkıtılıyor. anda etki eden F kuvveti şekildeki gibidir.
d
F
d
S
T q1
Q
q2
Buna göre S cismi şekildeki konumda iken elektrosko-
bun topuz ve yapraklarının yük işareti ne olabilir?
Bölmeler eşit aralıklı olduğuna göre q1 ve q2 yüklerinin
Topuz Yapraklar q
büyüklükleri oranı 1 kaçtır?
A) Nötr (+) q2
B) Nötr (–) 4 1 2 5
A) -2 B) − C) − D) E)
3 3 3 3
C) Nötr Nötr
Çözüm:
D) (–) (+)
d
E) (+) (+) F F2
Çözüm: d
(+) elektrik yüklü S küresi kendisine en uzakta bulunan

elektroskobun yapraklarından (–) elektrik yüklerini T küre-
sinin iç kısmına çeker ve yapraklar (+) ile yüklenir. Topuz F1
ise nötr olarak kalır. q1
Q
Cevap: A
q2
q1 yükü Q yükünü F1 kuvveti ile çekerken, q2 yükü Q yükü-

nü F2 kuvveti ile itmektedir. Bu yüzden q1 ve q2 yükleri zıt
işaretlidir.
k ⋅ (q1) ⋅ (Q) k ⋅ (q1) ⋅ (Q)

=F1 = = 1birim
(4d)2 16d2
k ⋅ (q2 ) ⋅ (Q) k ⋅ (q2 ) ⋅ (Q)
=F2 = = 3 birim
2d2 4d2
F1 1 k ⋅ (q1) ⋅ (Q) 4d 2
q1
= = ⋅ =
F2 3 16d 2
k ⋅ (q2 ) ⋅ (Q) (q2 ) ⋅ 4
q1 4
= −
q2 3
q1 yükü Q yükünü çektiği için (-) ve q2 yükü Q yükünü ittiği

için (+) olmalıdır.
Cevap: B
140
1
FİZİK
TEST
Elektrostatik - TEST A
1. Günlük hayatta karşılaştığımız; 3. Yalıtkan ayakların üstünde duran sırasıyla +4q, -8q ve
-14q yüklü; r, 5r ve 3r yarıçaplı K, L ve M küreleri yalıtkan
I. Arkadaşımıza dokunduğumuzda parmak uçlarımızdan ayaklarından tutulup aynı anda birbirine dokundurulup ay-
çıkan elektrik akımı, rılıyor.
II. Yıldırım ve şimşek olayları,
L
III. Yün kazağa sürtülen balonların birbirini itmesi M
K
olaylarından hangileri statik elektrik ile açıklanabilir? 5r 3r
r
Buna göre,
I. M küresinin son yükü -6q’dur.
II. K küresinin son yükü L küresininkinden fazladır.
III. L küresinin yük miktarı artmıştır.

2. İpek ipliklerle tavana bağlı iletken X ve Y küreleri ile yalıt-

kan ayakla yere sabitlenmiş iletken Z küresi şekildeki gibi
dengededir. 4. Bir öğrenci elindeki nötr K çubuğunu şekildeki gibi nötr L
kumaşına sürtüyor. Sonrasında K çubuğunu yalıtkan ze-
minde duran M nötr cismine yaklaştırdığında cisimde şekil-
deki gibi yük dağılımı meydana geliyor.
Z
L
X Y
K
+ -
+ M -
+ -
Buna göre, Buna göre,
I. X ve Y küreleri aynı yüklüdür. I. L yün kumaşsa, K ebonittir.
II. X ve Y küreleri zıt yüklüdür. II. K cam çubuksa, L ipek kumaştır.
III. Kürelerden en az biri yüklüdür. III. M iletken cisimdir.
yargılarından hangileri kesinlikle doğrudur? yargılarından hangileri doğrudur?
D) I ve III E) I, II ve III D) I ve III E) II ve III
141
FİZİK Elektrostatik 1. TEST
5. Öznur yüklü K çubuğunu yüklü elektroskoba yaklaştırdı- 7. Yük durumu bilinmeyen iletken çubuk yüklü iletken elekt-
ğında yaprakların arasındaki açının arttığını görmektedir. roskoba şekildeki gibi dokundurulduğunda yapraklar önce
tamamen kapanıp sonra açılarak eski durumuna gelmek-
K tedir.
Buna göre, Buna göre dokundurulmadan önce,

I. Çubuk ile elektroskop aynı cins yükle yüklüdür. I. Çubuk ile elektroskop zıt yüklüdür.
II. Çubuğun yükü elektroskobun yük miktarından fazladır. II. Çubuğun yük miktarı ile elektroskobun yük miktarı eşit-
III. Çubuğun yükü elektroskobun yük miktarından azdır. tir.
yargılarından hangileri doğru olabilir? III. Çubuğun yük miktarı elektroskobun yük miktarından faz-
ladır.
6. Aslan, – yüklü iletken K çubuğunu yalıtkan ayak üstüne

sabitlenmiş; + yüklü iletken küreye yaklaştırdıktan sonra
anahtarı kapatmıştır.
++ + 8. Aynı maddeden yapılmış iletken K ve L cisimlerinde yük

- - - - - - - + +
dağılımı şekildeki gibidir.
- - + +
K
- - - - - - - - - + + K L
+ +
+ + + +
+ + + +
+ +
+++++++++ ++ ++ ++ + + + +
+ + + +
+ + + +
+ +
+ +
Yük dengesi sağlandıktan sonra; Buna göre,
I. K çubuğu - yükle yüklenmiştir. I. İletken cisimlerin sivri uçlarında daha çok yük toplanır.
II. İletken kürenin yük cinsi değişmemiştir. II. İletken cismin yükleri iletkenin dış kısmına dağılır.
III. İletken küreden toprağa yük geçişi olmuştur. III. İletken cisim yüzeyinde yükler hareket edebilir.
yargılarından hangileri doğru olabilir? yargılarından hangileri doğrudur?

D) II ve III E) I, II ve III D) I ve III E) I, II ve III
142
1
FİZİK
TEST
Elektrostatik - TEST B
1. İletken X ve Y küreleri + yükle yüklüdür. X küresi nötr ilet- 3. Birbirine dokunmakta olan yalıtkan ayaklarla zemine tuttu-
ken küre kabuğuna dışarıdan, Y küresi ise içeriden şekil- rulmuş nötr ve iletken X, Y, Z küreleri ve nötr elektroskopla
deki gibi dokundurulmaktadır. şekildeki düzenek kurulmuştur. Negatif yüklü K cismi X cis-
mine yaklaştırılarak dokunduruluyor.
A
X Y Z
K
- - - - -
- - - - -
Elektroskop
Bu süreçte Y küresine bağlanmış elektroskobun yaprak-

larının hareketi ve yük durumu için ne söylenebilir?
X Y
A) Elektroskobun yaprakarı önce açılır sonra biraz kapanır.
B) Elektroskobun yaprakları açılır sonra tamamen kapanır.
C) Elektroskobun yaprakları kapalı kalır.
D Elektroskop önce + sonra - yükle yüklenir.

Buna göre,
E) Elektroskop önce - sonra + yükle yüklenir.
I. Y küresinin son yükü nötrdür.
II. X küresi ile küre kabuğu arasında yük alışverişi olmuş-

tur.
III. X küresinin son yükü negatiftir.

2. Başlangıçta nötr olan X iletken cismi topraklandıktan sonra

+ yüklü iletken Y cismi şekildeki gibi yaklaştırılmıştır.
Y K L
+
+
+ X
4. Bir öğretmen elektriksel kuvvetin etkilerini gösterebileceği
+ basit bir deney tasarlıyor. Bir balonu saçına birkaç defa
+ sürtüyor ve daha sonra ufak kağıt parçalarına yaklaştırdı-
ğında kağıt parçalarının balona doğru çekildiğini gözlemli-
yor.
Yer çekiminin etkisi ihmal edilmediğine göre,

Yük dengesi sağlandıktan sonra,
I. Balon sürtünmeyle elektriklenme sonucu yüklenmiştir.
I. K ucu – yükle yüklüdür.
II. Balonun kağıtlara uyguladığı elektriksel kuvvet kağıtla-
II. L ucu – yükle yüklüdür. rın ağırlığından fazladır.
III. L ucu + yükle yüklüdür. III. Kağıtlar da balona elektriksel çekim kuvveti uygular.
yargılarından hangileri doğru olabilir? yargılarından hangileri doğrudur?
A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III

D) I ve II E) I, II ve III D) II ve III E) I, II ve III
143
5. Yatay zeminde tutulmakta olan yüklü iletken K, L, M küre- 8. Yükleri +3q ve –q olan noktasal cisimler yatay zemin üze-
leri birbirlerinin etki alanındadır. Şekilde elektrik alan kuv- rinde şekildeki gibi tutulmaktadır.
vet çizgilerinin yönelim modellemesi verilmiştir.
–x +x
+3q –q
K L M
K L M N
Buna göre yüklü cisimlerin KL, LM, MN noktaları arasın-

K, L, M cisimlerinin elektriksel yüklerinin büyüklükleri sı- da oluşturdukları bileşke elektriksel alan ile ilgili,
rasıyla qK, qL, qM olduğuna göre,
I. KL arasında –x yönündedir.
I. qL > qM
II. LM arasında +x yönündedir.
II. qK = qL
III. MN arasında sıfır olabilir.
III. K pozitif yüklü ise L ve M negatif yüklüdür.
6. Yatay zeminde tutulmakta olan şekilde belirtilen K, L cisim-

lerinin elektriksel yükleri sırasıyla +5q ve +q , aralarındaki
mesafe d kadardır. K cisminin L cismine uyguladığı elekt-
riksel kuvvet şekilde belirtilen yönde F¶1 kuvvetidir.
9. Düşey düzlemde şekildeki gibi dinamometreye bağlı +q

K L
yüklü K cismi yer çekimi etkisinin ihmal edilmediği bir or-
F¶1
tamda tavana asılı bir şekilde dengededir. Şekildeki L nok-
tasına sırasıyla X ve Y cisimleri getirildiğinde dinamomet-
d rede okunan değerler ile ilgili aşağıdaki bilgiler veriliyor.
• X cismi getirildiğinde dinamometrede okunan değer ar-

L cisminin K cismine uyguladığı elektriksel kuvvet F¶2 ol- tıyor.
duğuna göre, • Y cismi getirildiğinde dinamometrede okunan değer
azalıyor.
I. F¶2 = - F¶1
II. F1 > F2 Tavan

III. d mesafesi artırılırsa F¶1’in büyüklüğü azalır.
ifadelerinden hangileri doğrudur? Dinamometre
+q K
L Yer
7. Michael Faraday’ın modellemesini yaptığı elektrik alan

kuvvet çizgileri ile ilgili,
Buna göre,
I. Pozitif yüklerde başlayıp negatif yüklerde sonlanır.
II. Birbirlerini hiçbir zaman kesmezler. I. X cismi nötr’dür.
III. Çizilen elektrik alan kuvvet çizgi sayısı ile yük miktarı II. X cismi negatif yüklüdür.
ters orantılıdır. III. Y cismi pozitif yüklüdür.
yargılarından hangileri doğrudur? yargılarından hangileri doğru olabilir?
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II

D) I ve III E) I, II ve III D) I ve III E) I, II ve III
144
2
FİZİK
TEST
Elektrostatik - TEST A
1. Yatay düzlemde O noktasında durmakta olan cismin K 3. Şekilde yalıtkan ayaklarla zemine tutturulmuş, yarıçapları
noktasında oluşturduğu elektriksel alanın büyüklüğü E ve sırasıyla r ve 3r olan K, L kürelerinin yükleri sırasıyla +12q
yönü de şekilde belirtildiği gibidir. ve -4q'dur.
L
-4q
r
+12q
r r X 3r
E
K r r O M L
K
Buna göre,
I. Cisim negatif yüklüdür.
II. L noktasında cisim tarafından oluşturulan elektriksel X anahtarı kapatılırsa küreler arasındaki yük akışı ile ilgili
alan E büyüklüğündedir. hangisi doğru olur?
III. M noktasında cisim tarafından oluşturulan elektriksel
A) K küresinden L küresine +10q yük geçer.
alanın büyüklüğü E’den fazladır.
B) L küresinden K küresine -10q yük geçer.
C) K küresinden L küresine +6q yük geçer.
D) L küresinden K küresine -6q yük geçer.
E) Yük akışı gerçekleşmez.
2. Özdeş cam ve ebonit çubuklarla yapılan bir deneyde, cam

çubuklar ipek kumaşa, ebonit çubuklar ise yün kumaşa
sürtünüyor. Şekildeki gibi cam çubuklar ve ebonit çubuk-
lar yan yana getirildiğinde birbirlerini ittiği, cam ve ebonit
çubuğu yan yana getirince ise birbirlerini çektiği gözlemle- 4. Tavana yalıtkan iplerle asılmış yüklü X, Y ve Z iletken kü-
niyor. relerinin yük miktarları sırasıyla +4q, qL ve +6q; yarıçapları
sırasıyla r, 2r ve 3r şeklindedir.
cam cam ebonit ebonit cam ebonit

qY
Deney sonucunda doğada iki cins yük olduğu gözlem-
lendiğine göre çubukların yükleriyle ilgili,
I. Cam çubuklar aynı cins yükle yüklenmiştir.
II. Ebonit çubuklar aynı cins yükle yüklenmiştir.
III. Cam ve ebonit çubuk zıt cins yükle yüklenmiştir.

X küresi önce Y, sonra Z küresine dokundurulduğunda
yargılarından hangileri doğrudur? son yükü –q olduğuna göre Y küresinin başlangıçtaki
yükü nedir?
D) II ve III E) I, II ve III A) -10 q B) -20q C) -30q D) -34q E) +10q
145
5. Yüksüz iletken K ve L küreleri şekilde görüldüğü gibi temas 7. Yüksüz iletken K ve L küreleri şekilde görüldüğü gibi temas
halindedir. Pozitif yüklü M cismi K küresine dokundurulma- halindedir. Pozitif yüklü M cismi K küresine dokundurulu-
dan yaklaştırılıyor. yor.
L K L
M K M
Bu olayla ilgili, K küresinin yükü qK, L küresinin yükü qL, olduğuna göre
qK
I. K’den L’ye (+) yükler hareket etmiştir. oranı kaçtır?
qL
II. L’den K’ye (-) yükler hareket etmiştir.
1 1
A) 1 B) -1 C) D) − E) 3
III. L küresinin yarıçapı büyük olduğundan yük miktarı K kü- 3 3
resinden daha fazla olur.

8. Yalıtkan bir zemin üzerinde X ve Y iletken küreleri serbest,

L iletken nötr cisim ise sabit olarak durmaktadır. Pozitif
yüklü K cismi L cismine tam ortadan küreleri etkilemeye-
6. Nötr, iletken K ve L küreleri şekilde görüldüğü gibi temas
cek şekilde yaklaştırıldığında X küresi L cismine doğru, Y
halindedir. Negatif yüklü M cismi K küresine dokunmadan
küresi ise L cisminden uzaklaşacak şekilde hareket etme-
yaklaştırılıyor.
ye başlıyorlar.
+
L +
K
K +
M +
X Y
L
Buna göre,
I. X cismi pozitif yüklüdür.
II. X cismi nötrdür.
qK, K küresinin yükü qL, L küresinin yükü olduğuna göre III. Y cismi pozitif yüklüdür.
qK yargılarından hangileri doğru olabilir?
oranı nedir?
qL
A) Yalnız I B) Yalnız II C) yalnız III
1 1
A) 1 B) -1 C) D) − E) 3 D) I ve II E) II ve III
3 3
146
2
FİZİK
TEST
Elektrostatik - TEST B
1. Yün kumaşa sürtülen ebonit çubuk yüksüz elektroskoba 3. I. Yanıcı sıvı taşıyan tankerlerde yük birikmesini engelle-
şekildeki gibi yaklaştırıldığında elektroskobun topuzu ve mek için yere temas eden zincir kullanılması
yaprakları hangi cins elektrik yükü ile yüklenir?
II. Uçak kanatlarının hava sürtünmesi sonucu uzun süreli
elektriklenmesini engellemek amacıyla kanatlarda me-
tal çubuk kullanımı
III. Olası elektrik şoklarına karşı antistatik tabanlı ayakkabı

kullanımı
Verilen örneklerden hangileri sürtünme sonucu meyda-

na gelen statik elektriğin olumsuz etkilerine karşı alınmış
tedbirlerdendir?
A) Yalnız I B) Yalnız II C) yalnız III

Topuz Yapraklar
A) Nötr (–)
B) Nötr (+)
C) (–) Nötr
D) (–) (+)
E) (+) (–)
4. Yükleri qK ve qL olan K, L iletken kürelerinin P noktasında

oluşturdukları bileşke elektrik alan şiddeti 0’dır.
qK qL
d1 d2
K L
Ep = 0
2. Elektrik yükleri ile ilgili,

Buna göre;
I. Bir cismin yükü elektronun yükünün tam katları olabilir,
kesirli katları olamaz. I. K ve L küreleri zıt işaretli yüklerle yüklüdür.
II. Nötr bir cisim elektron alırsa pozitif, verirse negatif yük- II. IqKI < IqLI
lenir. III. K ve L kürelerinin arasında herhangi bir noktada elektrik
III. Proton ve elektronun yük büyüklükleri eşittir. alan değeri 0 olamaz.
ifadelerinden hangileri doğrudur? yargılarından hangileri doğrudur?
A) Yalnız I B) Yalnız II C) yalnız III A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III
D) I ve III E) I, II ve III D) I ve III E) II ve III
147
5. Elektrostatik kalkan olarak da adlandırılan Faraday kafesi 7. Yükleri qK ve qL olan K, L iletken kürelerinin P noktasında
metal tellerle ağ şeklinde örülmüş bir yapıdır. oluşturdukları bileşke elektrik alan şiddeti 0’dır.
Buna göre aşağıdakilerden hangisi Faraday kafesi görevi

görmez?
qK qL
d1 P d2
A) Uçakların metal gövdesi K L
B) Asansörler EP = 0
C) Yüksek gerilim hatlarında çalışan insanların kıyafetle-

rindeki metal örgüler Buna göre,
D) MR(manyetik rezonans) odalarının metal duvarlarla
I. K ve L küreleri zıt işaretli yüklerle yüklüdür.
kaplanarak oluşturulan RF(radyo frekans) alanları
II. d1 > d2 ise IqKI < IqLI olur.
E) Paratoner
III. Kürelerin yük büyüklükleri eşitse d1 = d2 olur.

6. Öykü çevresindeki prizlerin bazılarında metal çıkıntılar ol-

duğunu bazılarında ise bu çıkıntıların bulunmadığını gö-
rüyor ve metal çıkıntıların ne işe yaradığını araştırmaya
karar veriyor.
8. Pozitif yüklü iletken K ve L küreleri sabitlenmişken, serbest

haldeki +Q yüklü iletken X küresi şekildeki konumda den-
gededir.
+Q
d1 d2
K X L
Öykü araştırmaları sonucu metal çıkıntılarla ilgili; Buna göre,
I. Elektrik devresini toprak hattına bağlamak için kullanılır. I. K küresi X küresine yaklaştırılırsa X sağa doğru hareket
II. Herhangi bir elektrik kaçağı durumunda akımın cihaz ya eder.
da kişiye zarar vermesini engeller. II. L küresi X küresinden uzaklaştırılırsa X sola doğru hare-
III. Aylık elektrik sarfiyatını ölçerek faturalandırmada kulla- ket eder.
nılır. III. Kürelerin yük büyüklükleri eşitse d1 = d2 olur.
yargılarından hangilerine ulaşır? yargılarından hangileri doğrudur ?
A) Yalnız I B) Yalnız II C) yalnız III A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III

D) I ve II E) I, II ve III D) I ve III E) II ve III
148
2
FİZİK
TEST
Elektrostatik - TEST C
1. +4q ve +q yüklü iletken K ve L küreleri sabitlenmiş, Q yüklü 3. Elektrik yüklü iletken K ve L küreleri yalıtkan ve ağırlığı
iletken X küresi serbest halde olmasına rağmen şekildeki önemsiz ipler yardımıyla şekildeki gibi dengelenmiştir.
konumda hareketsiz kalmaktadır.
+4q Q +q
K d1 X d2 L
α β
Sistem izole bir ortamda bulunduğuna ve sürtünmeler

ihmal edildiğine göre, X küresinin K ve L kürelerine olan
d
uzaklıkları oranı 1 kaçtır ?
d2 K L
1 1
A) B) C) 1 D) 2 E) 4
4 2
α > β olduğuna göre;
I. K ve L küreleri zıt işaretli elektrik yüküne sahiptirler.
II. L küresinin yük büyüklüğü K’ninkinden fazladır.
III. L küresinin kütlesi K’ninkinden fazladır.

2. Özdeş iletken -4q yüklü K küresi ile +2q yüklü L küreleri

aralarında d kadar mesafe varken birbirlerine F büyüklü-
ğünde elektriksel çekim kuvveti uyguluyorlar. Küreler yalıt-
kan saplarından tutularak birbirlerine dokundurulup arala-
rında 2d mesafe olacak şekilde yeniden konumlandırılıyor.
–4q +2q
d
K L
4. Elektrik yüklü türdeş, iletken X ve Y küreleri birbirlerine

dokundurulduğunda X küresi nötr olmaktadır.
Buna göre,
I. Y küresi de nötr olmaktadır.
II. Küreler başlangıçta zıt elektrikle yüklüdür.

Sistem izole bir ortamda bulunduğuna göre, son durum-
da kürelerin birbirlerine uyguladıkları elektriksel kuvve- III. Kürelerin yarıçapları eşittir.
tin büyüklüğü kaç F olur? yargılarından hangileri kesinlikle doğrudur?
1 1 A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II
A) B) C) 1 D) 8 E) 32
32 8 D) I ve III E) II ve III
149
5. Pozitif elektrik yükü ile yüklenmiş elektroskopun topu- 7. Yüklü X ve Y küreleri, temas halindeki yüksüz K, L, M ilet-
zuna negatif yüklü iletken bir cisim dokundurulduğunda ken levhalarına şekildeki gibi yaklaştırılıyor.
elektroskop yapraklarında,
X Y
I. Biraz kapanma
Yalıtkan
Yalıtkan
sap
K L M sap
II. Tamamen kapanma
Yalıtkan
III. Önce tamamen kapanıp sonra tekrar açılma ayak
olaylarından hangileri gözlenebilir?
A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III Buna göre K, L, M levhalarının son yükleri aşağıdakiler-

den hangisi gibi olamaz?
K L M
A) +q –2q +q
B) +2q –3q +q
C) –2q +4q –2q
D) +q +2q –q
E) –q +2q –q
8. m kütleli +4q yüklü iletken K küresi ile m kütleli +q yüklü

iletken L küresi Şekil I’deki gibi, 2m kütleli -4q yüklü iletken
M küresi ile 2m kütleli –q yüklü iletken N küresi ağırlığı
önemsiz esnemeyen ipler yardımıyla Şekil II’deki gibi den-
gelenmiştir.
6. Türdeş iletken K, L, M kürelerinin yarıçapları sırasıyla r, 3r T1 T2

ve 2r’dir. S1 ve S2 anahtarları açıkken K ve L kürelerinin
yükleri sırasıyla +3q ve +5q, M küresinin yükü ise qM’ dir.
Önce S1 kapatılıp tekrar açılıyor daha sonra S2 anahtarı m K +4q 2m M -4q
kapatılıyor.
S1 S2
+5q
qM m L +q 2m N -q
L M
+3q 3r
2r (Şekil I) (Şekil II)
K r
Şekil I ve Şekil II’deki küreler sadece kendi aralarında
etkileştiğine göre iplerdeki gerilme kuvvetlerinin oranı
Son durumda M küresinin yükü +2q olduğuna göre, M T1 / T2 kaçtır?
küresinin başlangıçta yükü qM kaç q’dur?
1 1
A) B) C) 1 D) 2 E) 4
A) +q B) +2q C) +4q D) -q E) -3q 4 2
150
3
FİZİK
TEST
Elektrostatik
1. +2q yüklü iletken K küresi, nötr iletken L çubuğuna şekilde- 3. İletken K, L, M kürelerinden K, L’yi çekiyor. M ise (+) yük-
ki gibi yaklaştırılmıştır. L çubuğunun son yükü önce toprak lü elektroskopun topuzuna yaklaştığında yaprakların daha
bağlantısı kesilip daha sonra K küresi uzaklaştırılırsa q1, fazla açılmasına neden olurken, L’ye yaklaşınca onu itiyor.
önce K küresi uzaklaştırılıp daha sonra toprak bağlantısı
kesilirse q2 olmaktadır. Buna göre,
I. K ve L zıt işaretlidir.
Yalıtkan
sap II. M, K’yi çeker.
K
L III. K küresi, (+) yüklü elektroskopa yaklaştırılırsa, elektros-
kopun yaprakları biraz kapanır.
Yalıtkan
ayak yargılarından hangileri kesinlikle doğrudur?

Buna göre q1 ve q2 hangisi gibi olabilir?
q1 q2
A) +2q –2q
B) +q –q
C) +q Nötr
D) –q Nötr
E) –q +q
4. Pozitif yüklü elektroskopun topuzuna aşağıdaki işlemler-

den hangisi yapılırsa elektroskopun yaprakları arasında-
ki açı kesinlikle azalır?
A) (+) yüklü cisim yaklaştırmak.
B) (+) yüklü iletken cisim dokundurma.
C) (–) yüklü iletken cisim dokundurmak.

2. K iletken küresi yalıtkan sapından tutularak yüklü L elekt-
D) (–) yüklü cisim yaklaştırmak.
roskopuna şekildeki gibi yaklaştırılınca yapraklar arasın-
daki α açısı artıyor. E) Nötr iletken cisim dokundurmak.
K L
Yalıtkan sap
K küresi L elektroskopunun topuzuna dokundurulursa,

5. K ve L yüklü iletken kürelerinin yarıçapları sırasıyla r ve
I. Yapraklar tamamen kapanır. 2r’dir. K ve L küreleri birbirlerine dokundurulduğunda ara-
larında yük alış verişi olmamıştır. –4q yüküne sahip iletken
II. Elektroskoptan K küresine yük geçer.
M küresine önce +12q yüklü K küresi dokundurulup ayrıl-
III. α açısı değişmez. dıktan sonra L küresi dokundurulmuştur.
yargılarından hangileri doğru olabilir? K’nin son yükü +2q olduğuna göre M’nin son yükü kaç q
A) Yalnız II B) I ve II C) I ve III olur?
151
6. Yüklü K ve L elektroskoplarının arasına M iletkeni yalıtkan 8. Yükleri +2q ve –5q olan noktasal X ve Y cisimleri şekildeki
sapından tutularak şekilde gösterilen konuma getirildiğin- konumlarında sabit tutuluyor.
de K’nin yaprakları biraz daha açılırken, L’nin yaprakları
tamamen kapanıyor. +2q –5q
K X L Y M
Yalıtkan sap
M Buna göre K, L ve M bölgelerinden hangilerinde elektrik

alan sıfır olabilir?
S
K L A) Yalnız K B) Yalnız L C) K ve L
D) K ve M E) L ve M
İletken tel
M uzaklaştırılıp, S anahtarı kapatılırsa yaprakların duru-

mu için,
I. İki elektroskopunki de tamamen kapanır.
II. K’nin biraz kapanırken, L’nin önce tamamen kapanır

sonra tekrar açılır.
III. L’nin biraz kapanırken, K’nin önce tamamen kapanır

sonra tekrar açılır.
9. Yük miktarları eşit olan pozitif yüklü, özdeş iletken küreler,
yalıtkan ve esnemeyen ipler yardımı ile tavana asılıyor. Bu
A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III kürelerin altına elektrik yükleri sırası ile negatif, pozitif ve
nötr olan iletken küreler yalıtkan ayaklar yardımıyla sabit-
leniyor. İplerdeki gerilme kuvvetleri sırasıyla T¶1, T¶2 ve T¶3
oluyor.
T¶1 ip T¶2 ip T¶3 ip
7. +4q yüklü r yarıçaplı K iletken küresi ile –q yüklü 2r yarı- + + +

çaplı L iletken küresi şekildeki konumlarında iken K küre- d d
sine etki eden elektriksel kuvvet F¶ oluyor. Küreler yalıtkan - nötr
+
saplarından tutularak birbirine dokundurulup, yük geçişi
tamamlanınca önceki konumlarına bırakılıyor.
-q
+4q
r r 2r Buna göre,
K L I. İplerdeki gerilme kuvvetlerinden en büyüğü T¶1, en küçü-

ğü T¶2‘dir.
II. T¶2‘deki gerilme kuvvetinin büyüklüğü mavi kürenin ağır-

lığından küçüktür.
Yalıtkan ayak III. T¶3‘teki gerilme kuvvetinin büyüklüğü mavi kürenin ağırlı-
ğından büyüktür.
Buna göre son durumda K küresine etki eden elektriksel
kuvvet kaç F¶ dir?
1 A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II
A) -2 B) − 1 C) -1 D) E) 2
2 2 D) II ve III E) I, II ve III
152
4
FİZİK
TEST
Elektrostatik
1. İletken K ve L kürelerinin yarıçapları sırasıyla 4r ve r’dir. 3. İçi boş 4r yarıçaplı +4q yüke sahip K iletken küresine, r
Nötr K küresi ve +5q yüküne sahip L küresi arasına iletken yarıçaplı yükleri sırasıyla +q ve +5q olan L ve M iletken
teller şekildeki gibi bağlanmıştır. K küresinin yükü yalnız S1 küreleri aynı anda içten ve dıştan şekildeki gibi dokundu-
anahtarı kapatıldığında q1, yalnız S2 anahtarı kapatıldığın- rulmuştur.
da q2 olmaktadır.
S1
Yalitkan
sap
S2
L K
K
+4q
nötr
Yalitkan sap 4r
L r
+q M +5q
Buna göre q1 ve q2 kaç q’dur? r
q1 q2
A) 4 4
B) 5 4
Buna göre, son durumda L’nin yükü kaç q olur?
C) 4 1
D) 1 4 A) 1 B) 2 C) 4 D) 5 E) 8
E) 0 4
4. Elektrikle yüklü, noktasal özdeş X ve Y iletken küreleri ya-

lıtkan ve esnemeyen ipler yardımı ile içi hava dolu sızdır-
2. Özdeş X ve Y iletken kürelerinden en az biri elektrik yükü maz kap içinde serbest bırakılınca düşey ile α ve β açıları
ile yüklenip şekildeki konumlarında yalıtkan ve esnemeyen yaparak şekildeki gibi dengeye geliyor. Bir süre sonra tıpa-
ipler yardımı ile sabit tutuluyor. Cisimler serbest bırakılınca nın bulunduğu yerden kaptaki hava vakumlanarak boşaltı-
düşey ile α ve β açıları yapacak şekilde dengeye geliyor. lıyor. Cisimlerin yeni denge durumunda düşeyle yaptıkları
açılar αı ve βı oluyor.
α β α β
X Y Tıpa
X Y
X Y X’in yük miktarı Y’nin yük miktarından küçük olduğuna
göre,
Buna göre,
I. α > β dır.
I. X ve Y’ye etki eden Coulomb kuvvetleri eşit büyüklükte- II. αı > α dır.
dir. α β
III. ı = ı dür.
II. X ve Y zıt cins elektrik ile yüklüdür. α β
yargılarından hangileri kesinlikle doğrudur? (Coulomb
III. α = β ise X ve Y’nin yük miktarları birbirine eşittir.
sabiti k, hava ortamında boşluğa göre daha küçük değer
yargılarından hangileri kesinlikle doğrudur? almaktadır.)
153
5. Elektrikle yüklü noktasal X ve Y cisimlerinin, cisimlere eşit 7. Elektrik yüklü noktasal X cisminin r kadar uzağındaki nok-
uzaklıktaki A noktasında oluşturdukları bileşke elektriksel taların oluşturdukları çembersel yörünge ve bu çember
alan şekilde verilen yönde E¶ oluyor. üzerinde aynı doğrultudaki A ve B noktaları şekilde veril-
miştir.
E¶
X Y
A
r r
A X B
Buna göre,
I. X ve Y’nin yük miktarları eşit ise X ve Y zıt elektrik yükü

ile yüklüdür.
II. X ve Y aynı cins elektrik yükü ile yüklüdür. Buna göre,

III. X ve Y’nin yük miktarları farklıdır.
I. A ve B noktalarındaki elektriksel alanların toplamı sıfırdır.
II. Çember üzerindeki noktaların elektriksel alanları eşit bü-
A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III yüklüktedir.
D) I ve II E) II ve III III. Kürenin merkezinden r kadar uzaktaki noktalar üzerinde

oluşan elektrik alan vektörleri sadece 2 boyutlu düzlem
üzerindedir.
6. Elektrikle yüklü ve özdeş X, Y ve Z iletken küreleri sürtün-

melerin ihmal edildiği düzlemde, yaylar ve esnemeyen ip
ile şekillerdeki konumlarında dengededir. Cisimler bu ko-
numlarında iken yaylarda F¶1 ve F¶2 ve ipte T¶ gerilme kuv-
vetleri oluşuyor. 8. Özdeş ve yüklü K, L ve M elektroskoplarının yaprakları
arasındaki açılar arasında β > α > θ ilişkisi vardır. Önce 1
anahtarı sonra 2 anahtarı kapatıp açıldıktan sonra sadece
K elektroskobunun yaprakları kapanıp tekrar açılıyor ve
F¶1
son durumda elektroskopların yaprakları arasındaki açılar
d
X Y eşit oluyor.
Şekil I 1 2
K L M
F¶2
d T¶
Y Z α β Ɵ
Şekil II
Buna göre, Buna göre,
I. X ve Z aynı cins elektrik yüküne sahiptir. I. Başlangıçta K ve M elektroskopları zıt yüklüdür.
II. X ve Z’nin yük miktarları eşit ise F¶1 ve F¶2 gerilme kuvvet- II. 2 anahtarı kapatıldığında L’den M’ye doğru yük geçişi
lerinin büyüklükleri eşittir. olur.
III. F¶2 ve T¶ gerilme kuvvetlerinin büyüklükleri eşittir. III. 2 anahtarı kapatılmadan önce qK > qL’dir.
yargılarından hangileri doğrudur? ifadelerinden hangileri doğrudur?
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II A)Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III
154
CEVAP ANAHTARI
FİZİK BİLİMİNE GİRİŞ

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20
1. TEST E A A C C D B C B
2. TEST C A E D E C A B
3. TEST C E D A C D C D
4. TEST E E C D B C
MADDE VE ÖZKÜTLE
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20
1. TEST A A B E D C C D E A E C
1. TEST B C E D B E A C C
2. TEST - A A E D E D C B C
2. TEST - B C C A D A B E A E A
3. TEST C C E A D C B A A C D
4. TEST B D B C B D E C
HAREKET
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20
1. TEST - A E C A B E E E C
1. TEST - B A B B D E A D C
2. TEST - A C E C D A C E E
2. TEST - B C D B B C E C C
3. TEST B A C A B C A C
4. TEST D D C E E C C
KUVVET
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20
1. TEST A E D D E E E C D B B B
2. TEST - A B D C C D D E B D B B
2. TEST - B B D E E D E C A D
3. TEST E B E D D E E C
4. TEST C E B B C B E D
155
İŞ, GÜÇ, ENERJİ
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20
1. TEST - A D C B E C C E E B D E D
1. TEST - B C C C B E D A B C
1. TEST - C D E E C A E C B
2. TEST - A B D D B C D E C C
2. TEST - B A A A E D C B D D E
2. TEST - C A E C B B E D E D
3. TEST - A D A A D E D D D
3. TEST - B A E A E A A E D
4. TEST B D C B B C B A
ISI VE SICAKLIK
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20
1. TEST - A E A B A C E A A E B
1. TEST - B C C E B D C C D A
2. TEST - A D C C B E A D
2. TEST - B C B C E E B C E A E B
3. TEST D B D B E D E C E C
4. TEST B A D D C C D A E
ELEKTROSTATİK
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20
1. TEST - A E C D D E D D E
1. TEST - B D A A E D D C E E
2. TEST - A D E B D B B C E
2. TEST - B E D E D E D C D
2. TEST - C D A A C E D D B
3. TEST D D D E C E B A E
4. TEST A A B B A D C A
156

Fizik

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Fizik

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

MİLLÎ EĞİTİM BAKANLIĞI YAYINLARI

DÖRT DÖRTLÜK KONU PEKİŞTİRME TESTLERİ

Basım Adedi 1.076.688

Bu yayın Milli Eğitim Bakanlığı tarafından üniversite sınavına hazırlanan öğrencilere

Birleşmiş Milletler Çocuklara Yardım Fonu - UNICEF

Mehmet Âkif ERSOY

Ey Türk gençliği! Birinci vazifen, Türk istiklâlini, Türk Cumhuriyetini,

Mustafa Kemal Atatürk

Fizik Bilimine Giriş ................................................................................................................................................................. 9

Madde ve Özellikleri .............................................................................................................................................................. 19

İş, Güç ve Enerji .................................................................................................................................................................... 79

Isı ve Sıcaklık ........................................................................................................................................................................ 113

Elektrostatik ........................................................................................................................................................................... 133

CEVAP ANAHTARI................................................................................................................................................................ 155

Kitapların tüm öğretmen ve öğrencilerimize faydalı olması dileğiyle…

MADDE VE ÖZELLİKLERİ Madde ve Özellikleri 15 19 18 11 8 71

HAREKET VE KUVVET Hareket 22 16 16 8 7 69

HAREKET VE KUVVET Kuvvet 22 12 20 8 8 70

ENERJİ İş, Güç ve Enerji 35 29 28 16 8 116

ISI VE SICAKLIK Isı ve Sıcaklık 16 19 18 10 9 72

TOPLAM 137 121 132 70 54 514

4. Türetilmiş büyüklükler, birden fazla temel büyüklüğün ya

Kuvvet F N Newton kg · m/s2

Sürat v m/s Metre/saniye m/s

NASA ve ESA uzay çalışmaları ile ilgili programlar yürüten

Dolayısıyla cevap I ve II’dir. Buna göre,

I. Ali ve Murat’ın uyguladıkları kuvvet vektörleri eşittir.

III. Mehmet ve Ali yer değiştirirlerse bileşke vektör yine sıfır

ifadelerinden hangileri kesinlikle doğrudur?

6. Aşağıda verilen K, L ve M levhaları üzerine bazı fiziksel

I. Ali ve Murat vagonda karşılıklı kuvvet uygulamalıdır. Kuv-

Hız, kuvvet ve ivme vektöreldir. Aynı zamanda türetilmiş

Kütle, sıcaklık, zaman temel büyüklüler olup skalerdir.

Basınç, hacim, enerji türetilmiş büyüklüler olup skalerdir.

Yukarıdaki metne dayanarak,

III. Bilimsel bilgiye ulaşılırken gözlem ve deneyler yapılır. A) B) C)

yargılarından hangilerine ulaşılabilir?

4. Fizik öğretmeni öğrencilerine aşağıdaki tabloyu etkileşimli

B) Elektromanyetizma Buna göre, öğrenciler tabloyu doğru şekilde takip etti-

D) Yüksek enerji ve plazma fiziği A) Siyaset B) Din Bilimi C) Sanat

E) Nükleer fizik D) Mühendislik E) Psikoloji

6. Atom altı parçacıkları sınıflandırmaya ve yeni parçacık-

9. Güneş pilleri (fotovoltaik piller), yüzeylerine gelen güneş

Yarıiletken maddelerin güneş pili olarak kullanılabilmeleri

I. Madde ve enerji arasındaki etkileşimi inceler. Buna göre,

D) II ve III E) I, II ve III A) Yalnız II B) I ve II C) I ve III

2. Üniversitede araştırma ekibinde bilim insanı olan Elif, kü-

A) Katıhal Fiziği A) Deri Termodinamik

Buna göre, A¶ ve B¶ vektörleri için, I II III

6. Fizik, madde ve enerji arasındaki etkileşimi inceleyen ve

I. Biyofizik Radyokarbon tarihleme yöntemi fiziğin hangi alt dalı ile

A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III D) Termodinamik

D) I ve III E) II ve III E) Atom Fiziği

E) Curie, Henry ve Tesla

4. I. Dünyanın en büyük parçacık hızlandırıcı laboratuvarı

III. Fizik bilimi sürekli gelişmektedir. A) CERN ASELSAN

E) Bilim insanlarının, araştırmacıların yetiştirilmeleri ve

6. Tanılayıcı dallanmış ağaç etkinliğini yapan İrem doğru cevap-

Atom fiziği, atom 8. Eşit bölmeli düzlemde A¶ , B¶ ve C¶ vektörleri şekildeki gibi

Mekanik, kuvvet etkisindeki

1. çıkış 2. çıkış 3. çıkış 4. çıkış

Buna göre İrem ve Emir hangi çıkışlara ulaşır? I. A¶ = 2B¶

A) İrem: 2. Çıkış, Emir: 3. Çıkış II. A¶ - B¶ = C¶