OŚWIECENIE

Fazy oświecenia w Polsce:

• Faza wczesna (lata 40 XVIII w. do 1764)
- 1740r założenie Collegium Nobium przez Konarskiego
- 1747r powstanie pierwszej biblioteki publicznej
Faza dojrzała (czasy Stanisławowskie)
- 1764r wstąpienie na tron Poniatowskiego
- 1765r powstanie czasopisma „Monitor”, powstanie teatru narodowego i szkoły rycerskiej w
Waszawie

1. Empiryzm – poznanie opiera się na doświadczeniu, odgrywa ona dominującą role w procesie
poznawczym.
2. Sensualizm – (pogląd) źródłem wiedzy są wrażenia dostarczane umysłowi za pomocą zmysłów.
3. Deizm – Bóg to stwórca zasad i świata, nie ingeruje w dalsze jego losy. Krytykowali opatrzność boga
i jego cuda.
4. Monteskiusz – podział władzy na ustawodawczą wykonawczą i sądowniczą.

„Balon” Naruszewicza elementy klasycyzmu:

- zasada decorum
- prawdopodobieństwa
- odwołanie do mitologii
- prostota stylu
- harmonia

„Do króla” satyra

- utwór w przewrotny sposób krytykuje grupe społeczną
- szlachta przeciwna królowi nie zaś jak wskazuje tytuł samego władce
- pokazuje zazdrość, pyche, megalomanie szlachty która nie szanowała króla nie
wywodzącego się z dynastii królewskiej
- poeta przyjmuje ton ironiczny
- utwór służy celom dydaktycznym
Kontekst historyczny:
 W 1764r w wyniku wolnej elekcji królem polski zostaje Poniatowski. Wstąpił na tron mając 32
lata, był wykształcony, zaangażowany w oświatę i idee oświeceniowe. Dostrzegał konieczność
przeprowadzenia reform w państwie. Zasłużył się jako mecenas literatury teatru, malarstwa. Był
założycielem szkoły rycerskiej. Przez pochodzenie, wiek i poglądy szlachcie nie podobał się jako władca.

Obraz polskiego sarmaty w „Pijaństwie”:

- usprawiedliwienie pijaństwa potrzebami zdrowotnymi
- staropolskie pojmowanie gościnności
- marzycielstwo polityczne
- kłótliwość i skłonność do bijatyk
- abstynencja gwarantuje zachowanie zdrowia
- człowiek trzeźwy ma siły do pracy
- sprwane zarządzanie majątkiem = dostatek
- brak zdrowego rozsądku
- uzależnienie
- brak chęci do zmian
- brak wytrwania w abstynencji

Komizm postaci skąpiec :

Harpagon – obsesyjne zachowanie skupione na obronie skarbu

Frozyna - złośliwe komentarze na stronie, sprzeczność między zachowaniem wobec Harpagona, a

rzeczywistymi intencjami bohaterki

Jakub – ironiczne komentarze na stronie do wypowiedzi Harpagona, podwójna rola kucharza i

stangreda

Komizm sytuacyjny:

Walery mówi o Elizie którą kocha a Harpagon o swojej szkatułce która zniknęła

Komizm językowy:

Harpagon – personifikacja złota w wypowiedziach Harpagona, wyraziste powtórzenia, potoczne

słowa

Frozyna – absurdalne komplementy pod adresem Harpagona

Laura i Filon

-Bohaterami utworu są pasterz i pasterka wywodzą się z prostego ludu

 -Sytuacja liryczna dzieje się na wsi

-Sytuacja liryczna dotyczy gwałtownych uczuć

-Miłość została przedstawiona tutaj w przesadzony i przerysowany sposób

-Przyroda ważnym uczestnikiem wydarzeń

Zachowania Harpagona które śmieszą:

-Ma manię prześladowczą

-Chorobliwie podejrzliwy

-Udaje biedaka

-Tnie wydatki na wszystkim

-Zachowania Harpagona które budzą odrazę:

-Podejrzewa o nieuczciwość własne dzieci

-Nie dba o uczucia swoich dzieci

-Traktuje dzieci przedmiotowo

-Liczy się dla niego tylko majątek

Geneza i znaczenie "Hymn do miłości ojczyzny"

- powstał w 1774r jako fragment pieśni IX poematu heroikomicznego Myszeida

- hymn szkoły rycerskiej

- pieśń śpiewana podczas ważnych uroczystości patriotycznych

Poeta odnosi sie do trudnych doświadczeń związanych z pierwszym rozbiorem polski i formuje
zasady patriotycznego zachowania w okresie niewoli. Uzależnia moralną wartość człowieka od jego
stosunków do ojczyzny, a prawdziwy i szczery patriotyzm łączy z ofiarą i cierpieniem; wzywa do walki o
ojczyznę nawet jeśli równa sie to śmiercią.

Funkcjonowanie bohaterów w rodzinie - "Skąpiec":

1. Eliza

- zależna od woli ojca

- nie może sama decydować o sobie

2. Marianna

- nie kocha skąpca

 - Harpagon chce pojąć ją za żonę bo widzi w niej cichą, usłużną kobiete

3. Walery

- inteligentny

- chce wziąć sprawy w swoje ręce

- nie wie jak rozmawiać z Harpagonem

4. Kleant

- zdobywał pieniądze uprawiając hazard

- musi oszukiwać i pożyczać na procent

- jako młody mężczyzna nie ma prawa do decydowania o sobie (rodzi to depresje

i niezadowolenie)