ლექცია 7

სტრატეგიული ანალიზი

მართვის ობიექტის მდგომარეობის, შექმნილი მმართველობითი სირთულის,

წარმოქმნილი პრობლემის უკეთ და სიღმისეულად გასაგებად აუციელბელია
ხედვები და შეფასებები. ჩატარებული ანალიზის საფუძველზე ხდება
მმართველობითი გადაწყვეტილებების ალტერნატიული ვარიანტების შემუშავება.
ანალიზს განსაკუთრებული მნიშვნელობა აქვს სტრატეგიულ მართვაში, ვინაიდან
შეცდომის ღირებულება იზრდება. ამიტომ სტრატეგიული გადაწყვეტილებები უფრო
ზუსტი უნდა იყოს.
ზოგადად მიღებული განმარტებით, ანალიზი (ბერძნული ანალიზი - დაშლა,
დაშლა) არის სიტუაციის, პრობლემის და ა.შ. შესწავლის მეთოდი, რომელიც შედგება
მთლიანის გონებრივ/აზრობრივ ან ფაქტობრივ დაშლაში შემადგენელ ნაწილებად,
ობიექტების მახასიათებლების და თვისებების იდენტიფიცირებასა და შედარებაში.
ანალიზი არის მართვის ტექნოლოგია, რომელიც საშუალებას იძლევა,
არსებული ინფორმაციის საფუძველზე, ჩამოაყალიბდეს გადაწყვეტილების მიღების
სიტუაციაზე წარმოდგენა და მომზადდეს რეკომენდაციები განსახორციელებელი
ქმედებებისთვის.
სტრატეგიული ანალიზი არის სტრატეგიული სიტუაციებისა და პრობლემების
ანალიზი, რომლებიც, როგორც წესი, უფრო მნიშვნელოვანი და რთულია, ვიდრე
პროექტის ან ოპერატიული მართვის დროს. ეს ნიშნავს, რომ მისი განხორციელების
ტექნოლოგიები არის უფრო რთული, გაანალიზებული სიტუაციებისა და
პრობლემების ადეკვატური, რაც საშუალებას იძლევა მივიღოთ უფრო ზუსტი
წარმოდგენა ანალიზის ობიექტზე.
მართვის პრაქტიკაში არსებობს მართვის ანალიზის ჩატარების სხვადასხვა
ტექნოლოგია. ეს არის ტექნოლოგიები, რომლებიც შეიძლება გამოყენებულ იქნას
საქმიანობის სხვადასხვა სფეროში, მიუხედავად მართვის ობიექტის
ფუნქციონირების სპეციფიკისა და სპეციფიკური პირობებისა. ეს არის

1
მმართველობითი ანალიზის უნივერსალური ტექნოლოგიები. ის მოიცავს SWOT-
ანალიზს, სიტუაციურ ანალიზს, PEST-ანალიზს.
არსებობს ისეთი ტექნოლოგიები, რომელთა გამოყენება ორიენტირებულია
საქმიანობის განსაკუთრებულ სფეროებში. ეს არის მმართველობითი ანალიზის
სპეციალური ტექნოლოგიები. ეს მოიცავს, მაგალითად, ინდუსტრიის სტრუქტურულ
ანალიზს, კონკურენტების ანალიზს, ტექნიკურ ანალიზს და ა.შ.
SWOT-ანალიზი
სტრატეგიული მართვის პრაქტიკაში ერთ-ერთი ყველაზე ცნობილი და
ფართოდ გამოყენებული მეთოდია SWOT ანალიზი. ის საშუალებას იძლევა
შევაფასოთ ის ფაქტორები და ფენომენები, რომლებიც გავლენას ახდენენ მართვის
სუბიექტზე ან მართვის ობიექტზე ან მართვის პროცესზე.
მმართველობითი ანალიზის ამ მეთოდის სახელწოდება ჩამოყალიბებულია
ინგლისური სიტყვების პირველი ასოებით, რაც ნიშნავს თარგმანში სიძლიერეს,
სისუსტეს, შესაძლებლობებსა და საფრთხეებს. იძლევა სისტემატიზებულ
ინფორმაციას საკონტროლო ობიექტის მიმდინარე პოზიციის შესახებ.
SWOT-ანალიზი განსაზღვრავს მართვის ობიექტის ძლიერ (ძლიერ) და სუსტ
მხარეებს (სისუსტეებს), ადგენს არსებულ საფრთხეებს და შესაძლებლობებს
შემდგომი განვითარებისთვის. SWOT- ანალიზის შედეგები გამოიყენება მართვის
ობიექტის განვითარების ძირითადი მიმართულებებისა, პრიორიტეტების და
წარმატების ძირითადი ფაქტორები განსაზღვრის დროს, რომლებსაც შეიძლება
დავეყრდნოთ სტრატეგიის შემუშავებისას. მისი შედეგები ხელს უწყობს
სტრატეგიული ხასიათის სწორი მმართველობითი გადაწყვეტილებების შემუშავებას.
ნებისმიერი მმართველობითი გადაწყვეტილების შემუშავების და, უპირველეს
ყოვლისა, სტრატეგიის შემუშავების დროს, აუცილებელია ნათლად გვესმოდეს, რა
საფრთხეები შეიძლება შეგვხვდეს დასახული მიზნების მიღწევის გზაზე ან/და რა
შესაძლებლობები არსებობს ან შეიძლება გაიხსნას მომავალში. ასეთ დროს
სისუსტეები და ძლიერი მხარეები მკაფიოდ უნდა იყოს იდენტიფიცირებული,
რადგან სისუსტეები შეიძლება იყოს ყველაზე დაუცველი, მაშინ როდესაც საფრთხე
წარმოიქმნება, ხოლო ძლიერი მხარეები შეიძლება გამოყენებულ იქნას ახალი
შესაძლებლობების მოსაძებნად მიზნების მისაღწევად.

2
 SWOT ანალიზი საშუალებას იძლევა სისტემატიზაცია მოვახდინოთ
მოსალოდნელი საფრთხეებისა და შესაძლებლობების შესახებ და ასევე განჭვრიტოთ
ის გავლენა, რაც მათ შეიძლება მოახდინონ მართვის ობიექტის განვითარებაზე, მისი
ძლიერი და სუსტი მხარეების გათვალისწინებით. ის საშუალებას იძლევა
განვჭვრიტოთ, რამდენად შეძლებს მართვის ობიექტმა გამოიყენოს მოსალოდნელი
შესაძლებლობები და როგორ არის ამ მხრივ უფრო მიზანშეწონილი მისი
განვითარების სტრატეგიის აგება. თანაბრად მნიშვნელოვანია გავითვალისწინოთ
სტრატეგიის ფორმირებისას მოსალოდნელი საფრთხის თავიდან აცილებისკენ
მიმართული ქმედებებიც.
სტრატეგიული ანალიზის სტანდარტული მოდელი მოიცავს გარე და შიდა
გარემოს მნიშვნელოვანი ფაქტორების განსაზღვრას, რომლებსაც შეუძლიათ გავლენა
მოახდინონ მმართველობითი სიტუაციის განვითარებაზე. შიდა გარემოს
ფაქტორების უფრო სრულყოფილი შეფასებისთვის, მიზანშეწონილია SWOT
ანალიზში შევიტანოთ ღირებულების ჯაჭვის ფორმირება. სამრეწველო საწარმოში
ჯაჭვი იწყება საჭირო ნედლეულისა და კომპონენტების მიწოდებით და მთავრდება
წარმოებული პროდუქციის გაყიდვით. საჯარო დაწესებულებაში ეს არის
ადმინისტრაციული რეგლამენტით გათვალისწინებული ფუნქციებისა და
მომსახურების შესრულების თანმიმდევრობა, რომლის მიხედვითაც ხორციელდება
ისინი.
SWOT- ანალიზი, სიტუაციური ანალიზისგან განსხვავებით, არ
ითვალისწინებს სპეციალური მეთოდების გამოყენებას ფაქტორების
იდენტიფიცირებისთვის, რომლებიც გავლენას ახდენენ მართვლობითი სიტუაციის
განვითარებაზე. ისინი მხოლოდ დამხმარე როლს ასრულებენ მართვის ობიექტის
მოცემული პოზიციის ძლიერი და სუსტი მხარეების დადგენაში.
შექმნილ სიტუაციაში როცა გვაქვს წარმოდგენა მართვის ობიექტის ძლიერი და
სუსტი მხარეების შესახებ, რომელიც დამახასიათებელია მისი განვითარებისთვის,
დამახასიათებელი ძირითადი ფაქტორები, დგინდება არსებული ან ახლად
წარმოქმნილი საფრთხეები, რომლებიც თავიდან უნდა იქნას აცილებული მართვის
ობიექტის შემდგომი განვითარების დროს. თანაბრად მნიშვნელოვანია არსებული ან

3
გაჩენილი შესაძლებლობების იდენტიფიცირება, რომლის მეშვეობითაც
შესაძლებელი იქნება დასახული მიზნების მიღწევა.
საფრთხეც და შესაძლებლობებიც გულისხმობს კონკრეტულ ქმედებებს,
რომლებიც დაკავშირებულია მათ პრევენციასთან ან ექსპლუატაციასთან. როგორც
პირველ, ასევე მეორე შემთხვევაში, მმართველმა უნდა გადაჭრას პრობლემები,
რომლებიც წარმოიქმნება ამით.

SWOT ანალიზის ეტაპები

არებული ღირებულებ ძლიერი და საფრთხეების და

შიდა გარე ების შექმნის სუსტი განვითარების
ფაქტირების ჯაჭვის მხარეების შესაძლებლობები
განსაზღვრა ფორმირება განსაზღვრა ს განსაზღვრა

არსებული პრობლემების და
პრობლემების პრიორიტეტული
განსაზღვრა მიმართულებების განსაზღვრა

შეზღუდული რესურსების პირობებში აუცილებელია მართვის ობიექტის

განვითარების შერჩეულ სფეროებში პრიორიტეტის დადგენა და იმ პრობლემების
რიგითობის მიხედვით გადაჭრა, რომლებიც წარმოიქმნება მართვის ობიექტის
მუშაობის დროს.
მას შემდეგ, რაც განისაზღვრება გარე და შიდა გარემოს არსებითი ფაქტორები,
რომლებიც გავლენას ახდენენ სიტუაციის განვითარებაზე, იქმნება ღირებულების
შექმნის ჯაჭვი პროდუქციის წარმოებისთვის, ისახება შესასრულებელი სამუშოა ან
მომსახურების გაწევის განსაზრვრა, ყალიბდება კონტროლის ობიექტის სუსტი და
ძლიერი მხარეები, მოსალოდნელი საფრთხეებისა და განვითარების
შესაძლებლობების ჩამონათვალით. ბევრად უფრო მკაფიოდ ინფორმაცია მიიღება
მართვის ობიექტის სუსტი და ძლიერი მხარეების, საფრთხეებისა და
შესაძლებლობების შესახებ იყოს SWOT მატრიცის სახით. იგი აჩვენებს
ურთიერთობას, შესაბამისად, სუსტ და ძლიერ მხარეებს შორის და მართვის
ობიექტის განვითარებისათვის არსებულ საფრთხეებსა და შესაძლებლობებს შორის.

4
 SWOT მატრიცა

მხარეები შესაძლებლობები საფრთხეები

სუსტი 1 2 3 N 1 2 3 N
1
2
N
ძლიერი
1
2
N

ამ მატრიცის სტრიქონებისა და სვეტების კვეთაზე მითითებულია SWOT

ანალიზის დროს ჩამოყალიბებული საფრთხეების კომბინაციები, ასევე
შესაძლებლობები ორგანიზაციის სისუსტეებთან და ძლიერ მხარეებთან მიმართებით.
ორგანიზაციის სტრატეგიის შემუშავებისას მხედველობაში უნდა იქნას მიღებული
ყველაზე მნიშვნელოვანი კომბინაციები.
უფრო ნათლად რომ წარმოადგინეთ ყველაზე მნიშვნელოვანი საფრთხეები და
შესაძლებლობები, რომლებიც არსებობს მართვის ობიექტისთვის, უნდა დაუშვით
სპეციალურად შექმნილი ცხრილები. ისინი ასახავს საფრთხეების წარმოშობის
ალბათობას, მათი მოსალოდნელი ზემოქმედების ხარისხს და ალბათობას მართვის
ობიექტის განვითარებაზე.

შესაძლებლობების ზემოქმედების მატრიცა

ზემოქმედება
სანდოობა
ძლიერი ზომიერი სუსტი
მაღალი
საშუალო
დაბალი

საფრთხის ზემოქმედების მატრიცა

5
 ზემოქმედება
სანდოობა
დამანგრეველი კრიტიკული მძიმე მსუბუქი
მაღალი
საშუალო
დაბალი

მატრიცა შესაძლებლობების (საფრთხის) გავლენის შესაფასებლად

შესაძლებლობების (საფრთხის) გავლენის შეფასება

მოსალოდნელი ორგანიზაციის
შესაძლებლობის
შესაძლებლობები განვითარებაზე გავლენის
ალბათობა, ერთეულის
(საფრთხეები) ხარისხი, 5-ბალიან
წილადები
შკალაზე
1 1 1
N N N

იმისათვის, რომ უფრო მკაფიოდ წარმოაჩინოს მენეჯმენტის სიტუაციები,

რომლებშიც ფუნქციონირებს მენეჯმენტის ობიექტი და მათი ცვლილების
ტენდენციები, მატრიცა გამოიყენება მართვის ობიექტის განვითარებაზე მოქმედი
ძირითადი ფაქტორების შესაფასებლად.
SWOT ანალიზი წინ უნდა უსწრებდეს სტრატეგიის ჩამოყალიბებას. ის ასევე
შეიძლება გამოყენებულ იქნას სტრატეგიული მართვის პროცესში და ძირითადი
მენეჯმენტის ციკლის სხვა ეტაპებზე.
შესაძლოა მიზანშეწონილი იყოს SWOT ანალიზის ჩატარება დეტალური
ღირებულების ჯაჭვის ყველა ეტაპისთვის. ერთის მხრივ, ეს საშუალებას იძლევა
სისტემატიზაცია მოვახდინოთ ძლიერი და სუსტი მხარეების, შესაძლებლობებისა და
საფრთხეების იდენტიფიცირების პროცესში და, მეორე მხრივ, მივიღოთ მათი უფრო
სისტემატური და დეტალური ჩამონათვალი. მათი შემდგომი ანალიზი და
შედარებითი შეფასება საშუალებას იძლევა პრიორიტეტულად განისაზღვროს
არსებული შესაძლებლობები, რომელთა გამოყენებაც შესაძლებელია, ასევე
არსებული საფრთხეები, რომლებიც თავიდან უნდა იქნას აცილებული.

6
 ამ მმართველობით სიტუაციაში მართვის ობიექტზე მუშაობაში უშუალოდ
ჩართული სპეციალისტები უნდა ჩაერთონ SWOT ანალიზში, რადგან მათ აქვთ
საჭირო ინფორმაცია მართვის ობიექტის მიმდინარე პოზიციის, მისი ძლიერი და
სუსტი მხარეების, საფრთხეებისა და შესაძლებლობების შესახებ. SWOT ანალიზში
შესაძლოა ჩაერთონ საჭირო პროფესიული ცოდნისა და გამოცდილების მქონე
ექსპერტებიც.
SWOT მატრიცის და ორგანიზაციის განვითარებაზე მოქმედი ფაქტორების
შესაფასებელი მატრიცის ცხრილების შევსება, ასევე ცხრილი. 4.2 საშუალებას
მოგვცემს მივიღოთ საკმაოდ სრული სურათი მართვის ობიექტის სუსტი და ძლიერი
მხარეების, არსებული საფრთხეებისა და შესაძლებლობების შესახებ, რომლებიც
შეიძლება გამოყენებულ იქნას, პირველ რიგში, სტრატეგიის შემუშავების დროს, და
რა თქმა უნდა სტრატეგიული გადაწყვეტილებების შემუშავების და მიღების დროსაც.

მატრიცა ორგანიზაციის განვითარებაზე მოქმედი ფაქტორების შესაფასებლად

ორგანიზაციის განვითარებაზე გავლენის ფაქტორების

ფაქტორები, რომლებიც
შეფასება
მნიშვნელოვნად
გავლენის ხარისხის
მოქმედებს ორგანიზაციის გავლენა რომელიც მათ
შეფასება 5-ბალიან
განვითარებაზე აქვთ
შკალაზე
1 1
1 N N
M M
1 1
N N N
M M

7
8