SLAJD 1

Markery nowotworowe wykazują przydatność na poszczególnych etapach procesu diagnostycznego

nowotworów: w wykrywaniu (badania przesiewowe wybranych populacji), w rozpoznawaniu (badania z
objawami sugerującymi istnienie nowotworu), w określeniu stopnia zaawansowania (wykorzystanie zależności
stężenia danego markera od rozległości procesu nowotworowego), w lokalizowaniu zmian nowotworowych
poprzez podanie znakowanego przeciwciała o dużej swoistości i powinowactwie do wybranego markera na
powierzchni komórki nowotworowej, w monitorowaniu skuteczności chemioterapii lub radioterapii, w
wykrywaniu wznowy po zabiegu uznanym za doszczętny.

SLAJD 2

→ W praktyce klinicznej przydatność oznaczania markerów nowotworowych ograniczają czułość,

swoistość i wartość predykcyjna
→ Kierując się 4 elementami użyteczności klinicznej: czułość diagnostyczna (prawdopodobieństwo
wyniku dodatniego u chorego z nowotworem), swoistość (prawdopodobieństwo prawidłowego wyniku
u osób zdrowych), dodatnią wartością predykcyjną (wysokie prawdopodobieństwo współistnienia
podwyższonego stężenia markera z obecnością nowotworu) oraz ujemna wartość predykcyjna
(prawdopodobieństwo wykluczenia nowotworu przy niskim stężeniu markera) można powiedzieć, że
oznaczanie markerów ma (narazie) znaczenie pomocnicze w rozpoznawaniu chorób nowotworowych
→ Powszechnie zastosowanie oznaczeń markerów obejmuje monitorowanie przebiegu choroby, ocenę
efektywności leczenia onkologicznego oraz kontrolę chorych po zakończeniu tego leczenia w celu
wczesnego wykrycia wznowy nowotworu
o Zastosowaniu jedynie u pacjentów z wyjściowo podwyższonymi stężeniami markerów, w
przeciwnym wypadku jest nieprzydatne
→ Jeden nowotwór może produkować markery charakterystyczne dla innych nowotworów, dlatego
zaleca się wykonanie szerszego badania tzw. Panelu markowego co pozwala bardziej precyzyjnie
określić pochodzenia zmian
→ Swoistością narządową charakterystyczną dla idealnego markera cechuje się niewiele oznaczanych
białek, wśród nich swoisty antygen sterczowy i kwaśna fosfataza sterczowa, czy też tyreoglobulina i
kalcytonina. Jednak prawidłowe stężenie nie wyklucza obecności nowotworu, tak jak ich
przekroczenie nie jest równoznaczne z diagnozą. Im wyższa koncentracja markera, tym wyższe
prawdopodobieństwo obecności nowotworu złośliwego.
→ Stwierdzenie wzrostu poziomu markera nowotworowego zawsze sugeruje konieczność wykluczenia
zmian niebędących zmianami złośliwymi. Wzrost markera może być wynikiem zmian o innej etiologii
w tkankach, w których zachodzi produkcja markera lub zmian w narządach odpowiedzialnych za ich
katabolizm i usuwanie z organizmu (wątroba, nerki)
→ Próbuje się połączyć oznaczanie markerów z innymi metodami diagnostycznymi w celu wykrywania
nowotworów w wyodrębnionych grupach wysokiego ryzyka

SLAJD 3

→ Komórkowe markery nowotworowe, są to cechy obecne na powierzchni komórek nowotworowych

takie jak receptory komórkowe, antygeny powierzchniowe czy inne białka komórkowe
→ Krążące markery nowotworowe
o swoiste dla nowotworu (neoantygeny), czyli takie, które nie występują u osób zdrowych; mogą
to być substancje o zmienionej budowie (w porównaniu z prawidłowymi, nieobjętymi choroba
tkankami)
o antygeny towarzyszące nowotworom:
 ▪ antygeny płodowo zarodkowe, obecne tylko na pewnym etapie rozwoju człowieka, np.
W narządach płodu ich synteza zanika po urodzeniu dziecka (np. CEA lub AFP)
▪ antygeny łożyskowe, wytwarzane przez łożysko, dlatego prawidłowo występują we krwi
kobiet w okresie ciąży, natomiast po urodzeniu zanikają (HCG)
▪ antygeny transplantacyjne, NP. CA 19-9, CA 125, CA 50, CA 15-3)
▪ enzymy i izoenzymy np. PAP, PSA, NSE
▪ inne substancje biologicznie czynne (np. Ferrytyna, cytokiny i receptory cytokin)
o hormony wytwarzane eutropowo i ekotopowo
o nieswoiste markery nowotworowe (np. Cytokiny, receptory cytokin, białka ostrej fazy,
pierwiastki śladowe)

SLAJD 4

→ Glikoproteina wytwarzana zarówno przez prawidłowe komórki gruczołu piersiowego oraz często, w
znacznie większych ilościach przez komórki raka piersi
→ Samo badanie CA 15-3 nie jest skutecznym testem diagnostycznych w kierunku raka piersi, gdyż jego
podwyższone stężenie obserwuje się u osób cierpiących na inne nowotwory takie jak rak jajnika, szyjki
macicy endometrium, niedrobnokomórkowy rak płuca
→ Wyraźnie podwyższone stężenie obserwowane u pacjentów w zaawansowanym stadium choroby
nowotworowej, a jego postępujący wzrost może wskazywać na obecność przerzutów
→ Nieznacznie podwyższony marker obecny u osób:
o Z nieznacznymi zmianami w piersi
o Z marskością i zmianami zapalnymi wątroby
o Z niezłośliwymi zmianami w przewodzie pokarmowym
o Z przewlekłą niewydolnością nerek
o Podczas gruźlicy i zapalenia płuc

SLAJD 5

→ Jest to mucynopodobna glikoproteina znajdująca zastosowanie w monitorowaniu leczenia raka piersi

→ jest markerem oznaczany w II i III stopniu zaawansowania raka piersi i jest wartościowym markerem
prognostycznym (norma 38 U/ml)
→ Wzrost jego stężenia przemawia za nawrotem choroby
→ Wykazuje stosunkowo wysoką czułość i swoistość w wykrywaniu przerzutów

SLAJD 6

→ TPS, czyli tkankowy swoisty antygen polipeptydowy jest markerem proliferacji komórkowej
→ Podwyższone stężenie TPS w surowicy stwierdza się u zdrowych kobiet w okresie około owulacyjnym,
w III trymetrze ciąży, w okresie przedporodowym oraz kilka dni po porodzie, może być też
obserwowane w łagodnych chorobach wątroby, w niewydolności nerek, w uogólnionych zakażeniach
oraz cukrzycy
→ TPS jest obecny u chorych na raka piersi i służy do oceny skuteczności terapii oraz wykrycia wznowy
nowotworu we wczesnym stadium
→ Wysokie stężenie markera w przypadku raka płuc, piersi, prostaty czy jajnika (nowotwory
nowotworowe, gdzie nasilona proliferacja komórek i ich apoptozy)
SLAJD 7

→ receptor HER2 jest receptorem o aktywności kinazy tyrozynowej należącym do rodziny receptorów
naskórkowego czynnika wzrostu (EGFR) kodowanym przez gen ERBB2 obecny na długim ramieniu
chromosomu 17
→ jego nadmierna ekspresja obecna w około 15-20% przypadków chorych na raka piersi i związana jest
z gorszym rokowaniem
→ Sprzyja wzrostowi komórek nowotworowych w piersi
→ Komórki raka piersi z wyższymi niż normalny poziom ekspresji białka HER2 nazywane są HER2-
dodatnimi
o Nowotwory takie mają tendencję do wzrostu i rozprzestrzeniania się szybciej niż raki piersi
HER2-ujemne, ale reagują na leczenie lekami ukierunkowanymi na białko HER2

SLAJD 8

→ receotory estrogenowe (ER) i receptory progesteronowe (PR) to specyficzne białka obecne w

komórkach określonych tkanek organizmu
→ funkcją receptorów jest wiązanie estrogenu i progesteronu, czyli żeńskich hormonów płciowych we
krwi, które stymulują wzrost komórek i ich podział
o Estrogen wiążąc się ze swoim receptorem indukuj także syntezę receptora progesteronowego
o W związku z tym produkcja receptora progesteronowego jest uzależniona od obecności i
prawidłowego działania receptora estrogenowego
→ Przyjmuj się, że obecność receptora progesteronowego jest miernikiem niezaburzonej czynności
receptora estrogenowego, a ocena ekspresji receptora progesteronowego stanowi pośrednią ocene
mechanizmów odpowiedzialnych na estrogen
o Dlatego też ocena ekspresji receptora progesteronowego zwiększa wartość predykcyjna
oceny receptora estrogenowego
o Potwierdzeniem tej zależności jest fakt, że około 50% raków piersi wykazuje ekspresję zarówno
receptora estrogenowego jak i receptora progesteronowego, podczas gdy ekspresję samego
receptora progesteronowego wykazuje tylko 1-12% raków piersi
→ Ekspresja obu receptorów stanowi bardzo silny i użyteczny czynnik predykcyjny
o Ponieważ odsetek odpowiedzi na leczenie hormonalne jest ściśle związany z zawartością
receptorów estrogenowych i progesteronowych w raku piersi, ocena profilu ekspresji
receptorów i kwalifikacja do jednego z fenotypów pozwala przewidzieć reakcję tego raka na
leczenie hormonalne
o Im wyższa zawartość tych receptorów w warku piersi, tym większe prawdopodobieństwo
uzyskania odpowiedzi na immunoterapię