Kamera Teknigine Giris

T.C.
ANADOLU ÜN‹VERS‹TES‹ YAYINI NO: 2157

AÇIKÖ⁄RET‹M FAKÜLTES‹ YAYINI NO: 1185
KAMERA TEKN‹⁄‹NE G‹R‹fi
Yazarlar
Prof.Dr. Levend KILIÇ (Ünite 6)
Doç. Nedim GÜRSES (Ünite 5)
Yrd.Doç.Dr. Hakan U⁄URLU (Ünite 3, 8)
Yrd.Doç.Dr. Selçuk KIRAY (Ünite 7)
Arfl.Dr. Elif Gizem U⁄URLU (Ünite 2)
Ö¤r.Gör. Mehmet Erdem GÖSTER‹fiL‹ (Ünite 4)
Uzm. Meltem ALTUNAY (Ünite 1)
Editör
Yrd.Doç.Dr. Hakan U⁄URLU
ANADOLU ÜN‹VERS‹TES‹
Bu kitab›n bas›m, yay›m ve sat›fl haklar› Anadolu Üniversitesine aittir.
“Uzaktan Ö¤retim” tekni¤ine uygun olarak haz›rlanan bu kitab›n bütün haklar› sakl›d›r.
‹lgili kurulufltan izin almadan kitab›n tümü ya da bölümleri mekanik, elektronik, fotokopi, manyetik kay›t
veya baflka flekillerde ço¤alt›lamaz, bas›lamaz ve da¤›t›lamaz.
Copyright © 2010 by Anadolu University

All rights reserved
No part of this book may be reproduced or stored in a retrieval system, or transmitted
in any form or by any means mechanical, electronic, photocopy, magnetic, tape or otherwise, without
permission in writing from the University.
UZAKTAN Ö⁄RET‹M TASARIM B‹R‹M‹
Genel Koordinatör
Prof.Dr. Levend K›l›ç
Genel Koordinatör Yard›mc›s›

Doç.Dr. Müjgan Bozkaya
Ö¤retim Tasar›mc›s›
Kadriye Kobak
Grafik Tasar›m Yönetmenleri

Prof. Tevfik Fikret Uçar
Ö¤r.Gör. Cemalettin Y›ld›z
Ö¤r.Gör. Nilgün Salur
Ölçme De¤erlendirme Sorumlusu

Ö¤r.Gör. Gamze Özbilgin Erflen
Dil Yaz›m Dan›flman›

Okt. Nilay Giriflen
Grafikerler
Nihal Sürücü
Ayflegül Dibek
Kitap Koordinasyon Birimi

Yrd.Doç.Dr. Feyyaz Bodur
Uzm. Nermin Özgür
Kapak Düzeni
Prof. Tevfik Fikret Uçar
Dizgi
Aç›kö¤retim Fakültesi Dizgi Ekibi
Kamera Tekni¤ine Girifl
ISBN
978-975-06-0838-4
2. Bask›
Bu kitap ANADOLU ÜN‹VERS‹TES‹ Web-Ofset Tesislerinde 400 adet bas›lm›flt›r.

ESK‹fiEH‹R, May›s 2011
‹çindekiler iii
‹çindekiler
Önsöz ............................................................................................................ vii
Kameran›n Toplumsal Tarihi ................................................. 1 1. ÜN‹TE

G‹R‹fi .............................................................................................................. 3
KAMERA VE TOPLUMSAL DÜZEN .............................................................. 3
F‹LM KAMERASI YAYGINLAfiIYOR ............................................................. 6
V‹DEO KAMERA VE TELEV‹ZYON YAYINCILI⁄I ...................................... 11
2000’L‹ YILLARDA KAMERA......................................................................... 16
Kamera ve Say›sal Teknoloji ........................................................................ 16
Kameran›n Bilgisayarlarla Kullan›m› ............................................................ 18
A¤ Toplumunda Kamera Kullan›m› ............................................................. 19
Özet ............................................................................................................... 20
Kendimizi S›nayal›m ..................................................................................... 22
Okuma Parças› ........................................................................................... .. 23
Kendimizi S›nayal›m Yan›t Anahtar› ............................................................ 24
S›ra Sizde Yan›t Anahtar› .............................................................................. 24
Yararlan›lan Kaynaklar.................................................................................. 25
Film ve Video Kameralar›....................................................... 26 2. ÜN‹TE

KAMERANIN TAR‹HSEL GEL‹fi‹M‹ ............................................................... 27
Hareketli Görüntü ......................................................................................... 27
Kameran›n Tan›m›......................................................................................... 28
Film ve Video Kameralar› ............................................................................. 30
F‹LM YAPIMINDA KULLANILAN KAMERALAR........................................... 30
Enerjilerine Göre Kameralar ......................................................................... 30
Bakac›na Göre Kameralar............................................................................. 31
Film Boyutuna Göre Kameralar ................................................................... 32
70 mm Kameralar ........................................................................................ 32
35 mm Kameralar ........................................................................................ 32
V‹DEO YAPIMLARINDA KULLANILAN KAMERALAR................................. 36
Görüntü Üretme Sistemine Göre Kameralar ............................................... 37
Ifl›k Al›c›s›na Göre Kameralar....................................................................... 37
Kullan›m Yerlerine Göre Kameralar ............................................................ 38
V‹DEO KAMERALARININ KAYIT FORMATLARI......................................... 43
Özet................................................................................................................ 49
Kendimizi S›nayal›m...................................................................................... 50
Video Sinyalinin Yap›land›r›lmas›........................................... 52 3. ÜN‹TE

V‹DEO S‹NYAL‹............................................................................................. 53
ANALOG V‹DEO S‹NYAL‹ ............................................................................ 54
Birleflik (Kompozit) Video Sinyali................................................................ 54
Ayr›fl›k (Komponent) Video Sinyali ............................................................. 54
S-Video........................................................................................................... 55
ANALOG V‹DEO S‹NYAL‹ KONNEKTÖRLER‹ ............................................ 55
iv ‹çindekiler
Analog Video Sinyali Adaptörleri ............................................................... 58

SAYISAL V‹DEO S‹NYAL‹ ............................................................................. 59
SAYISAL V‹DEO S‹NYAL‹ KONNEKTÖRLER‹ ............................................. 60
GÖRÜNTÜ VE SES ‹LET‹M‹ ‹Ç‹N C‹HAZLARDA BA⁄LANTILARIN
YAPILANDIRILMASI ..................................................................................... 62
Kamera, VTR - Monitör Ba¤lant›s› .............................................................. 65
Kamera, VTR-VTR Ba¤lant›s› ....................................................................... 67
Özet ............................................................................................................... 70
Kendimizi S›nayal›m ..................................................................................... 71
4. ÜN‹TE Objektif ..................................................................................... 74

OBJEKT‹FLERLE ‹LG‹L‹ TEMEL KAVRAMLAR ........................................... 75
Netlik Bilezi¤i ............................................................................................... 76
Zoom Bilezi¤i ................................................................................................ 77
Diyafram Bilezi¤i .......................................................................................... 77
Alan Derinli¤i ............................................................................................... 78
Odak Uzakl›¤› .............................................................................................. 78
OBJEKT‹FLER‹N YAPISI .............................................................................. 79
OBJEKT‹F‹N ÇEfi‹TLER‹ VE ETK‹LER‹ ........................................................ 82
Normal Aç›l› Objektifler ................................................................................ 83
K›sa Odakl› (Genifl Aç›l›) Objektifler .......................................................... 83
Uzun Odakl› (Dar Aç›l›) Objektifler ........................................................... 86
De¤iflebilir Odak Uzakl›kl› Objektifler ....................................................... 88
Farkl› Amaçlara Yönelik Objektifler ........................................................... 90
Bal›kgözü Objektif ....................................................................................... 90
Makro Objektif .............................................................................................. 90
Özet................................................................................................................ 92
5. ÜN‹TE Kamera Kullan›m Özellikleri.................................................. 96

V‹DEO KAMERALARININ ANA BÖLÜMLER‹ ............................................. 97
Objektif .......................................................................................................... 98
Zoom objektiflerin üstünde yer alan yard›mc› elemanlar: ................... 99
Gövde ............................................................................................................ 101
Gövde Üzerinde Bulunan Ayarlar ........................................................ 101
Kamera Kay›t Ünitesi ............................................................................. 105
Bataryalar ................................................................................................. 109
Bakaç ............................................................................................................. 109
KAMERAYLA B‹RL‹KTE KULLANILAN DONANIMLAR............................... 111
Kamere Sehpas› (Tripod) ............................................................................ 111
Sehpa Kafas› (Head) .............................................................................. 112
Kamera K›za¤› ........................................................................................ 113
Pedestal.......................................................................................................... 113
Örümcek (Spreader) ve Tekerlek (Wheeler) .............................................. 114
‹çindekiler v
Monitör (D›fl çekim monitörü) .................................................................... 114

BNC kablo .................................................................................................... 114
Filtre çantas›................................................................................................... 114
ENG KAMERALARININ KULLANIM ÖZELL‹KLER‹...................................... 114
ENG Kameralar›n Çekim Öncesi Haz›rl›klar› ............................................. 116
ENG Kameralarla Çekim S›ras›nda Yap›lanlar............................................. 117
ENG Kameralarda Çekim Sonras› Yap›lanlar ....................................... 117
Bir kameraman›n yapmas› gerekli olan baz› ifllemler vard›r:..................... 117
STÜDYO VE EFP KAMERALARININ KULLANIM ÖZELL‹KLER‹ ................ 118
Stüdyo ve EFP Kameralar›n Çekim Öncesi Haz›rl›klar› ....................... 119
Stüdyo ve EFP Kameralarla Çekim S›ras›nda Yap›lanlar ..................... 119
Stüdyo ve EFP Kameralarda Çekim Sonras› Yap›lanlar ...................... 120
Özet................................................................................................................ 121
Ayd›nlatma ............................................................................... 126 6. ÜN‹TE

V‹DEO GÖRÜNTÜ VE IfiIK.......................................................................... 127
TEMEL ELEKTR‹K B‹LG‹LER‹ ....................................................................... 129
Temel Kavramlar ........................................................................................... 129
Da¤›t›m Elemanlar›........................................................................................ 131
Sigortalar ........................................................................................................ 132
Prizler ve Fifller.............................................................................................. 132
Kablolar.......................................................................................................... 134
Elektrik Yükü Hesab› .................................................................................... 134
AYDINLATMA ARAÇ-GEREÇLER‹ ................................................................ 135
Temel Yap›sal Özellikler............................................................................... 135
Gövde ............................................................................................................ 136
Ampul ............................................................................................................ 137
Ayaklar ve Ask›lar ......................................................................................... 140
Kablolar ve Anahtar Sistemleri ..................................................................... 140
Yard›mc› Malzemeler .................................................................................... 140
AYDINLATMA KAYNAKLARI ....................................................................... 143
Noktasal Ifl›k Veren Ayd›nlatma Kaynaklar› ................................................ 144
Yumuflak Ifl›k Veren Ayd›nlatma Kaynaklar›............................................... 145
Özet................................................................................................................ 147
Ses ............................................................................................. 150 7. ÜN‹TE

G‹R‹fi ............................................................................................................. 151
SES VE SES‹N TEMEL ÖZELL‹KLER‹ ........................................................... 151
Sesin Fiziksel ve Alg›sal Özellikleri ............................................................ 152
SES S‹NYAL‹ ................................................................................................. 154
Analog Ses .................................................................................................... 154
Say›sal Ses .................................................................................................... 155
Örnekleme Oran› ve Bit Derinli¤i .............................................................. 155
vi ‹çindekiler
M‹KROFONLAR ............................................................................................ 156

Mikrofonlar›n Yap›sal Özellikleri ................................................................ 156
Dinamik Mikrofonlar ................................................................................... 157
fierit Mikrofonlar .......................................................................................... 157
Kondansatör Mikrofonlar ............................................................................. 157
Elektret Mikrofonlar ..................................................................................... 158
Mikrofonlar›n Yönel Özellikleri .................................................................. 158
Mikrofonlar›n Kullan›m Alanlar› .................................................................. 159
Mikrofon Aksesuarlar› .................................................................................. 163
V‹DEO KAMERALARDA SES KAYIT ........................................................... 165
Ses Ba¤lant› Kablo ve Konnektörleri .......................................................... 165
Video Kameralarda Ses Ba¤lant›lar› ............................................................ 167
Ses Seviye Göstergeleri, Dinamik Alan ve Kalibrasyon ............................ 169
Özet................................................................................................................ 172
8. ÜN‹TE Kurgu ....................................................................................... 177

KURGU ......................................................................................................... 177
KURGUNUN ‹fiLEV‹ ..................................................................................... 178
Video Bantlarda Teknik Olarak Kurgu Süreci ........................................... 178
NLE (NON LINEAR EDITING) DO⁄RUSAL OLMAYAN
KURGU S‹STEMLER‹ ..................................................................................... 180
NLE Sistemlerinde Bilgisayar›n Kurgu ‹çin Yap›land›r›lmas› ..................... 181
Kurgu Yaz›l›m›n›n Çal›flt›r›lmas› ve Bafllang›ç Ayarlar› .............................. 182
NLE Kurgu Yaz›l›m› Temel Pencereleri ve ‹fllevleri.................................... 184
NLE Kurgu Yaz›l›mlar›nda Görüntü ve Seslerin Al›nmas› ......................... 187
NLE Kurgu Sistemlerinde Yap›labilen Görüntü Efektleri .......................... 191
Özet................................................................................................................ 198
Önsöz vii
Önsöz
‹nsanlar›n canl› ve cans›z varl›klar›n hareketli görüntülerini kaydetmek için
gösterdikleri çaban›n bir soncu olan kameran›n icad› sanata, bilime, ekonomiye
k›saca hayat›n her alan›na etki etmifltir. Foto¤raf›n ve üzerine görüntü kaydedile-
bilen zeminin icad› günümüze kadar geliflim göstermifl, kamera, kay›t ve gösterim
teknikleri konular›ndaki çal›flmalar da devam etmektedir. Üstelik her geçen gün
hayat›n daha derinlerine inecek kay›t teknikleri gelifltirilmektedir.
Kamera Tekni¤ine Girifl, ülkemizde üzerinde yeterli çal›flma bulunmayan bir
konudur. Kamera, ses ve kurgu teknikleri konusunda da alan çal›flmalar› yapm›fl,
de¤erli araflt›rmac› ve bilim insanlar›n›n bilimsel kaynaklar› tecrübeleri ile har-
manlayarak haz›rlad›klar› bu ders kitab›n›n önemli bir bofllu¤u dolduraca¤› kan›-
s›nday›m.
Kamera tekni¤ine girifl, ad›ndan da anlafl›laca¤› gibi kamera tekni¤inin temel
konular›n› ele almaktad›r. ‹fllenen konu bafll›klar›n›n her biri hakk›nda farkl› kay-
naklardan derinlemesine araflt›rma yapmak isteyenler için “kitap”, “internet”, “ya-
rarlan›lan kaynaklar” bafll›¤› alt›nda yön gösterici olunmaya çal›fl›lm›flt›r.
Kamera tekni¤ine girifl kitab› sekiz ana bölümden oluflmaktad›r. Hareketli gö-
rüntünün kaydedilmesi ile bafllayan süreçte kameran›n sosyal tarihi, film ve video
yap›mlar›nda kullan›lan kameralar, video sinyalinin yap›land›r›lmas›, objektif, ka-
meran›n kullan›m özellikleri, ayd›nlatma, ses ve kurgu konular›n› kapsamaktad›r.
Bu kitab›n haz›rlanmas›nda baflta yazarlar olmak üzere, foto¤raflar› ve elefltiri-
leriyle katk›da bulunanlara teflekkür etmek isterim. Ayr›ca, Ö¤retim Tasar›mc›s›
Kadriye Kobak’a, dizgi ekibine, bas›mevi çal›flanlar›na teflekkürlerimi sunar›m.
Editör
Yrd.Doç.Dr. Hakan U⁄URLU
1
Amaçlar›m›z
N
Bu üniteyi tamamlad›ktan sonra;
N
Kameran›n toplumsal düzen içindeki yerini saptayabilecek,
N
Kameran›n 1900’lü y›llardaki geliflimini aç›klayabilecek,
N
Yay›n arac› olarak kameran›n geliflimini aç›klayabilecek,
Kameran›n 2000’li y›llardaki kullan›m›n› belirleyebilecek bilgi ve becerilere
sahip olacaks›n›z.
Anahtar Kavramlar
• Sanayi Devrimi • Portapak
• Sinematograf • Say›sal Kamera
• Video • Mobil Telefon Kameras›
• Belgeleme • Elektronik Gözetim
• Görsel Bellek • Fogcam
• Kamera-Göz
‹çerik Haritas›
• G‹R‹fi
• KAMERA VE TOPLUMSAL DÜZEN
Kamera Tekni¤ine Kameran›n • F‹LM KAMERASI YAYGINLAfiIYOR
Girifl Toplumsal Tarihi • V‹DEO KAMERA VE TELEV‹ZYON
YAYINCILI⁄I
• 2000’L‹ YILLARDA KAMERA
Kameran›n
Toplumsal Tarihi
G‹R‹fi
Bir toplumdaki toplumsal iliflkilerde, kurumlarda ve yap›da belirli bir durumdan ya
da varl›k biçiminden baflka durum ya da biçime geçifle “toplumsal de¤iflme” denir.
Toplumsal de¤iflme nedeni insanl›¤›n bilgi ve deneyim birikiminin artmas› olabil-
di¤i gibi, savafllar ya da do¤al felaketlerden sonra yaflanan bir y›k›m da olabilir.
Her toplumsal de¤iflme, belirli bir zaman diliminde somut, fiziksel ve kültürel bir
çerçevede birtak›m insanlar aras›nda geçer. Toplumsal de¤iflmeyi etkileyen faktör-
ler aras›nda fiziksel çevre, bilim ve teknoloji, kültür, nüfus hareketleri, ekonomi s›-
ralanabilir. Kameran›n sosyal tarihi ba¤lam›nda bu faktörlerden bilim ve teknoloji
ön plana ç›kar; çünkü makineleflme, iletiflim araçlar›ndaki geliflmeler, ulafl›m ola-
naklar›n›n artmas› gibi faktörler insan ve toplum yaflam›n› büyük ölçüde de¤ifltire-
bilir. Teknolojinin en önemli görevi insan›n do¤ay› denetlemesine yard›mc› olmak-
t›r. Bu amaçla insan yaflam›n› kolaylaflt›r›c› araçlar sa¤larken bu araçlar›n kullan›-
m›, kendisine özgü biçim ve kurallar› beraberinde getirir.
Modern uygarl›¤›n oluflumundaki tan›mlay›c› ve en önemli güç olan teknolojik
geliflim; keflifler, ilerlemeler ve bulufllar yoluyla toplumsal de¤iflimi zorunlu k›l-
maktad›r. Sanayi sonras› toplumun yap›s›nda bilgi ve teknolojiyi etkileyen büyük
yap›sal de¤iflimler söz konusudur. Bu toplum türünde artan sadece yeni buluflla-
r›n oran›ndaki h›zl› geliflme olmay›p, sanayi toplumundan beri ivme kazanm›fl ya-
flam düzeyindeki yükselmedir. Yani bu toplum, üyelerinin kültür, e¤lence etkinlik-
leri ve çevre gibi konularda daha iyi bir yaflam seviyesine talepte bulundu¤u ve gi-
derek birbirine ba¤l› ortak yaflam›n olufltu¤u bir toplumdur.
KAMERA VE TOPLUMSAL DÜZEN

Modernleflme süreciyle birlikte toplumda yer alamayan kitle iletiflim araçlar› göz
önüne al›nd›¤›nda, bu kitle iletiflim araçlar›n›n Orta Avrupa ve Amerika kültürüne
kazand›rm›fl oldu¤u yeni yaflam tarzlar›n› ve kurallar bütününü de göz ard› etme-
mek gerekir. Kapitalist yaflam tarz›n›n Bat› yaflam tarz›nda yerini pekifltirmesi ile
birlikte, kitle iletiflim arçalar› sadece ifl ve ticaret tan›mlar› aras›nda s›k›fl›p kalmaz,
ayn› zamanda sanat, e¤lence ve toplum aras›ndaki iliflkilerin de yeniden düzenlen-
di¤i bir döneme denk düfler. Bu yeni toplumsal yap› içindeki üretici ve tüketici ilifl-
4 Kamera Tekni¤ine Girifl
kisi aras›ndaki ba¤› ticari metalar kurar. K›saca toplumsal yap› içindeki üretim ve
tüketim biçimleri afla¤›daki flekilde oluflur:
Üretici Ticari mal Tüketici
Moderleflme süreci içine kitle iletiflim araçlar›n›n ve özellikle de kameran›n bir

resmetme arac› olarak gündeme gelmesiyle birlikte, bu araçlar art›k sadece birer
ço¤alt›m arac› olmaktan ç›karlar ve sanatç›lar›n bu ayg›tlar› yeniden keflfiyle sana-
t›n ortam›na girerler. Bu yeni yap›, 20. Yüzy›l›n ortalar›ndan sonra bask›n bir hal
al›r ve Avrupa’n›n sanat ortam›, kamera gibi do¤al olmayan ayg›tlar›n sanatsal et-
kinlerin içine dâhil olmas›yla birlikte dönemin iktisadi yap›s›yla örtüflmeler göste-
rirler. Bu bak›fl aç›s›yla ‘sanatç› - halk’ aras›ndaki iliflki de ‘üretici - tüketici’ aras›n-
daki iliflkiyle özdeflleflir (Armes, 1995);
Sanatç› Sanat Eseri Halk
Kaydedebilen kitle iletiflim araçlar›n›n ortaya ç›kmas›ndan hemen önce baflla-

yan bu süreç, sanat ve ticaret aras›ndaki ba¤› yeniden oluflturmufltur. Armes’e gö-
re müzikholler bu durumun en çarp›c› örneklerini sergilerler. Uzman bir e¤lendi-
rici eflli¤inde ortaya konan performanslar ve bu performanslar için biraraya toplan-
m›fl ve para ödeyen seyirciler; ayn› yap›n›n yeniden üretilmesine neden olur:
E¤lendici Gösteri Para Ödeyen Seyirciler
SIRA S‹ZDE Armes’›n görsel

SIRA iletiflim
S‹ZDE araçlar›n› birer endüstri ürünü olarak çözümlemesine paralel
1 olarak, film yap›m sürecinde sizce nas›l bir üçlü ak›fl gerçekleflmektedir?
D Ü fi Ü N E L ‹ M 28 Aral›k
D Ü fi1895
Ü N E L ‹tarihi,
M sineman›n do¤um tarihi olarak kabul edilir ve bu tarihle
birlikte hareketli görüntü üreten kamera toplumsal yap›n›n içinde kendisine yer
S O R U bulur. O tarihte
S O R U
yap›lan bu ilk gösterime seyirciler para ödemifllerdir. Aradan yüz
y›l geçmesine ra¤men seyirciler hala bu tür gösterilere para ödemektedirler. Bu an-
lamda kamera toplumsal yap›daki konumu aç›s›ndan önemli bir de¤iflikli¤e u¤ra-
D‹KKAT mam›flt›r. D ‹ K K A T
‹çinde yaflad›¤›m›z döneme gelindi¤inde; aradan yüz on befl y›l geçmifl, birçok
N N
SIRA S‹ZDE farkl› kameraSIRAüretilmifl
S‹ZDE ve her ony›lda bir yeni bir sistem film üretimine dâhil ol-
mufl; film görüntüsü eskisine oranla karfl›laflt›r›lmayacak kadar gerçe¤e yak›n bir
hal alm›fl, sesler ise neredeyse ayn› ortamda olufluyormufl gibi gösterime sunul-
AMAÇLARIMIZ AMAÇLARIMIZ
mufltur. Bununla birlikte, 2010 y›l›nda bile film salonun giriflinde bir bilet giflesi ve
bu giflede bilet satan bir biletçi bulunur. Bu de¤iflmeyen yap›, Armes’›n vurgulad›-
¤› toplumsal yap›n›n birebir devam etmesine karfl›l›k gelmektedir. Film yap›m sü-
K ‹ T A P K ‹ T A P
reçleri de¤iflmifl, kullan›lan donan›mlar farkl›laflm›fl, film salonlar› en son teknoloji
ile donat›lm›fl olsa da, Armes’›n üçlü yap›s› hala bütünlü¤ünü korumaktad›r:
TELEV‹ZYON TELEV‹ZYON
Yönetmen Film ‹zeyiciler
‹NTERNET ‹NTERNET
D‹KKAT D‹KKAT
N N
SIRA S‹ZDE SIRA S‹ZDE
1. Ünite - Kameran›n Toplumsal Tarihi

AMAÇLARIMIZ 5
AMAÇLARIMIZ
Foto¤raf ve filmin toplumsal düzen içindeki yeri konular›nda daha fazla

K ‹ Tbilgi
A Pedinmek için K ‹ T A P
bu kitab› okuyabilirsiniz; Levend K›l›ç (Ed). Video Sanat›: Elefltirel Bir Bak›fl. ‹stanbul:
Hil Yay›nlar›, 1995.
Bu yaklafl›m, iletiflim ak›fl›n›n temel flemas› ile de örtüflür. Kaynaktan al›c›ya
do¤ru süregelen iletiflim ak›fl›, sanatç› ile izleyici aras›ndaki sanatsal iletiflim süre-
cine benzer flekilde gerçekleflir. Sanatç›, eserin sahibi olarak ayn› zamanda kay-
nakt›r. ‹zleyici ise hedef kitleye yan› al›c›ya karfl›l›k gelir.
Kaynak Kanal Hedef Kitle

Mesaj
Gönderici Ortam Al›c›
Kanal mesaj içeri¤ini fiziksel olarak tafl›yan ortamd›r. Bu araç kimi zaman telgraf,
kimi zaman televizyon ya da ‹nternet olabilir. Bu araçlar›n baz›lar› mesaj› sadece
iletmek ifllevine sahipken baz›lar› bu mesajlar› kaydetme özelli¤ine de sahiptir. Ka- ‹mge; yeniden yarat›lm›fl ya
meran›n bu süreçteki temel ifllevi ise, iletiflim sürecinde kullan›lan ortam olmas›d›r. da yeniden üretilmifl
görünümdür. ‹lk kez
Birçok farkl› iletiflim ortam›ndan farkl› olarak, kamera iletileri kaydeden bir iletiflim meydana geldi¤i yerden ve
arac›d›r. Kamera, görsel ve iflitsel verileri sakalayabilen bir ortam olarak iletiflim sü- zamandan, bir iki dakikadan
birkaç yüzy›la kadar
recinde bizim kulland›¤›m›z temel araç ifllevini görür. Kamerayla birlikte mesaj, içe- de¤iflebilen belirli bir süre
ri¤i her ne olursa olsun, saklanabilir duruma gelir. Bu mesaj basit bir imge, olay için asl›ndan kopmufl ve
saklanm›fl görünümlerdir.
olabilece¤i gibi, bilimsel bir içerik, bir haber veya kimi zaman bir sanat ürünü de
olabilir. Yarat›lm›fl olan bütün bu de¤erlerin, olgu ve olaylar›n bireylerin ve toplu-
mun yaflam›nda bir anlam ifade edebilmesi için, her fleyden önce baflkalar› ile pay-
lafl›lmas›, kimi zaman saklanmas› ve gelecek kuflaklara aktar›lmas› SIRAgerektirmektedir.
S‹ZDE SIRA S‹ZDE
Kamera bu süreci sa¤layacak olan da iletiflim araçlar›n›n bafl›nda yer al›r.
Bu yap›n›n süregelen devinimi, varolan toplumsal düzenin devinimi ile eflde-
D Ü fi Ü N E L ‹ M D Ü fi Ü N E L ‹ M
¤erdir. Gerek teknoloji, gerekse üretim ve gösterim süreçlerinde önemli de¤iflim-
ler sergilense de, bütün bu yaflanan de¤iflim ve dönüflümler toplumsal düzenin de-
vam›na hizmet eder ve bu düzenin yap›s›n› güçlendirerek sürmesine S O R U destek olur. S O R U
Roland Barthes (1915-1980), ise bu süreci felsefe s›n›rlar› içinde aç›klar. Foto¤raf
ya da film üç de¤iflik uygulaman›n nesnesidir; “yapan”, “maruz D‹KKAT
kalan” ve “ba- D‹KKAT
kan”dan oluflan bu üçlemenin daha yal›n anlat›m›n› da “iflletici”, “izleyici” ve gö-
rüntünün “tayf›”d›r.
N N
• ‹flletici, görüntüyü üreten kiflidir.
• ‹zleyici ise görüntüyü tüketen herkes olarak tan›mlan›r.
• Görüntünün tayf› ise görüntüde yer alan fley, nesne ya AMAÇLARIMIZ
da kiflinin oluflturdu- AMAÇLARIMIZ
¤u hayaldir.
Foto¤raf›n görsel iletiflim sürecindeki temel bilgiler üzerine daha fazla

K ‹ bilgi
T A Pedinmek için K ‹ T A P
bu kitab› okuyabilirsiniz; Roland Barthes. Camera Lucida: Foto¤raf Üzerine Düflünceler.
‹stanbul: Alt›k›rkbefl Yay›nlar›, 1992.
Barthes’›n foto¤raf için tan›mlad›¤› bu süreç, Sanayi Devrimi ve dönemin sos-
yo-ekonomik yap›s› ile birlikte, sadece yapan, maruz kalan ve bakan üçgeni ile s›-
n›rl› kalmaz. Kamera ile üretilen ürün, foto¤raf ya da film imge e¤lence sektörü
içinde gelimesiyle birlikte art›k ticari bir de¤er kazan›r. Bu ticari‹ Nde¤er,
T E R N E Türetilen gö- ‹NTERNET
rüntüyü sanki bir endüstriyel ürünmüfl gibi metalaflt›r›r.
1896 y›l›nda ilk kez bir sinema filmi yani ilk kez hareketli görüntü üreten ka-
meray› izleyen Maksim Gorki (1868-1936), bu deneyimini özetlerken de benzer bir
hayalden söz eder. Bu sessiz, renksiz ve hareket eden belli belirsiz görüntülerin
oluflturdu¤u durumun, gelece¤in görsel dünyas›n›n ilk habercisi oldu¤unu flu söz-
lerle dile getirir:
Dün gölgelerin krall›¤›ndayd›m. Keflke oran›n ne kadar acayip oldu¤unu bilebilsey-
D Ü fi Ü N E L ‹ M diniz. Renk yok, ses yok. Orada herfley - yer, a¤açlar, insanlar, su, hava - grinin tek
D Ü fi Ü N E L ‹ M
bir tonuna boyal›: Gri bir gökyüzünde gri günefl ›fl›nlar› var; gri yüzlerde, gri gözler
ve a¤açlar›n yapraklar› kül gibi gri. Bu yaflam de¤il, fakat yaflam›n gölgesi, bu hare-
S O R U S O R U
ket de¤il fakat hareketin sessiz gölgesi (Taylor, 1979: 2).
D‹KKAT Maksim Gorki’nin

D ‹ K K A yaflam›n
T ve hareketin sessiz gölgesi olarak tan›mlad›¤› bu ayg›t; günü-
müz video kameras›n›n atas› olan film kameras›d›r. Film kameras› video teknolojisiyle de
birleflerek toplumsal yap› içerisindeki yerini sa¤lamlaflt›racak ve toplumlar›n kültürleri-
N N
nin belirlenmesinde ve dönüflümünde rol oynayan temel ayg›tlardan biri haline gelecektir.
AMAÇLARIMIZ Gorki’nin, sessiz gölgeler olarak tan›mlad›¤› film imgesi k›sa bir süre sonra se-
AMAÇLARIMIZ
se kavuflacak ve bu imgeler ve sesler ile insanlara görsel-iflitsel hikâyeler anlat›lma-
ya bafllanacakt›r. Yaklafl›k yüzy›la s›¤an bu h›zl› geliflim sürecinde insanlar önce
K ‹ T A P film dili ileKtan›flacaklar
‹ T A P ve ard›ndan evlerinin salonlar›na gelecek görüntülerle ya-
flamaya bafllayacaklard›r. Bütün bu süreç içerisinde imgesel dünyan›n temellerinin
at›ld›¤›, Barthes’›n deyimiyle görüntüyü iflleyenin elindeki “kamera” tüm yüzy›l bo-
TELEV‹ZYON yunca endüstriyel
T E L E V ‹ Z Y bir
O N de¤eri olan meta olarak yerini alm›flt›r.
Bütün de¤iflen teknolojilere, farkl›laflan görüntü üretim ve gösterim süreçlerine
ra¤men, kameran›n ve kameran›n üretti¤i görüntünün toplumsal de¤eri ayn› kal-
m›flt›r. 2010 y›l›na gelindi¤inde de film izleyicisinden ayn› 1895 y›l›nda ki ilk gös-
‹NTERNET terimde oldu¤u‹ N T E R Ngibi,
E T gösterim bedeli olarak ücret talep edilir. Sadece film endüs-
trisi de¤il, 2010 y›l›nda ülkenin iki farkl› flehrinde birbirleriyle kamera arac›l›¤›yla
görsel - iflitsel iletiflim kurmak isteyen kifliler, kimi durumlarda kullanacaklar› cihaz
bedeli olarak, kimi durumlarda da kullan›m bedeli olarak ücret ödemek durumun-
dad›r. Bütün de¤iflenlere ra¤men, de¤iflmeyen durum toplumsal düzendir. Kame-
ra ancak bu toplumsal düzen içinde yer alabildi¤i sürece ayakta durur. Aksi takdir-
de zaten 19. ve 20. Yüzy›l tarihi, düzen içinde kendine yer bulamayan birçok bu-
luflla doludur. Kamera da, t›pk› di¤er bulufllar gibi, toplumsal düzen içinde kendi-
ne yer bulabildi¤i ve düzeni pekifltirebildi¤i için bu derece ifllevsel ve uzun soluk-
lu bir bulufl olarak süregelmifltir.
F‹LM KAMERASI YAYGINLAfiIYOR

Kameran›n toplumsal yaflam içine girmeye bafllad›¤› yüzy›l olarak 1900’lü y›llar, sa-
dece görsel iletiflim ayg›tlar›n›n de¤il, ayn› zamanda birçok yeni teknolojinin de or-
taya ç›kt›¤› bir dönem olarak bilinir. Bu teknik geliflimlerin yan›s›ra 1900’lü y›llar,
Birinci Dünya Savafl› (1914-1918), Sovyet Bolflevik Devrimi (1917), Büyük Bunal›m
(1929-1933) ve ‹kinci Dünya Savafl› (1939-1945) gibi dünya tarihini sarsacak çok
önemli geliflmelere tan›kl›k edilen bir döneme karfl›l›k gelir. Bir anlamda, dünya-
n›n rotas›n›n yeniden çizildi¤i, birçok ülkenin s›n›rlar›n›n yeniden belirlendi¤i ve
hatta daha önce var olmayan devletlerin ortaya ç›kt›¤› bu dönemde yaflanan tek-
nolojik ve sosyo-ekonomik de¤iflimler, dünya tarihinin hiçbir dönemi ile karfl›lafl-
t›r›lamayacak kadar h›zl› gerçekleflmifltir.
1. Ünite - Kameran›n Toplumsal Tarihi 7
Bu h›zl› dönüflümü yaflayan ve toplumsal olaylar› flekillendiren toplumlar, ayn›

zamanda resmetme gelene¤ini de yeniden flekillendiren toplumlard›r. Bu gelene-
¤in ilk ad›mlar›n› büyülü fener (magic latern) ad› verilen optik sistemde görmek
mümkündür. Bir ›fl›k kayna¤›, mercek sistemi, cam üzerine çizilmifl bir resim ve
imgenin yans›t›ld›¤› beyaz yüzeyden oluflur. Sistemin çal›flma prensibi oldukça ba-
sittir. Ifl›k kayna¤›ndan gelen ›fl›k, üzerine resim çizilmifl bir camdan geçirilerek, bir
mercek sistemi ile beyaz bir yüzeye büyütülerek yans›t›l›r. 17. Yüzy›l’›n koflullar›
içinde gösteriyi izleyen izleyiciler, görüntünün oluflmunu büyülü bir ortam olarak
alg›lam›fllar ve bu ayg›ta da büyülü fener ad›n› vermifllerdir. 1660’l› y›llar›n sonuna
do¤ru Avrupa’da s›kça görülen bu ayg›t›n daha sonra birden fazla görüntünün üs-
tüste bindirilmesiyle hareket duygusu yaratmaya çal›flan farkl› örnekleri de geliflti-
rilmifltir. Büyülü fenerin en önemli ifllevi ise, kalabal›k biz izleyici kitlesini, bir yü-
zey üzerinde oluflan optik yans›malar› izletmek için karanl›k bir ortamda biraraya
getirmifl olmas›d›r. Bu karanl›k ortam daha sonra oluflacak film izleme gelene¤inin
ilk habercisi niteli¤indedir. 1800’lü y›llar›n son dönemlerinde yine insanlar› karar-
t›lm›fl mekânlara çekmeyi baflaran e¤lence kültürünün di¤er örnekleri ise panaro-
ma ve diyorama gösterilerdir. fieffaf yüzeyleri üzerine elle yap›lm›fl resimlerin be-
yazperdeye optik yard›m›yla büyütülerek yans›t›lmas›n› içerir. ‹zleyicisi ile olan
iliflkisi aç›s›ndan büyülü fenerdeki gelene¤i devam ettirir ve bir e¤lence ortam› ola-
rak karanl›k bir mekân ve görüntünün nesnesi olarak da opti¤in kullan›ld›¤› ›fl›k
yans›malar›; görüntü üretiminin temel yap›tafllar›n› oluflturur.
K›l›ç (2008), 1800’lü y›llar›n son çeyre¤inden sonra sinematograf›n keflfine ka-
dar geçen dönemi üç ana bafll›k alt›nda toplar. Bunlar›n ilki, görmenin süreklili¤i
ilkesine dayanarak optik oyuncaklar biçiminde ortaya ç›kan ayg›tlard›r. ‹kinci dö-
nem ise, optik oyuncaklarla yarat›lan yan›lsama olan hareketin, büyülü fener gele-
ne¤inden yola ç›karak gelifltirilen yans›tma ayg›tlar›d›r. Üçüncüsü ise, foto¤raf ma-
kinesi kullan›larak hareketli nesnenin hareketinin belli durumlar›n›n yüzey üzeri-
ne kaydedilmesidir. Bu flekilde görünürde hareketin oluflturulmas› için gelifltiril- Görünürde hareket; görme
mifl ayg›tlard›r. sisteminde birbirine yak›n
duran nesneler aras›ndaki
1888 y›l›nda George Eastman’›n (1854-1932), ›fl›¤a duyarl› yüzey olarak selü- bofllu¤u doldurarak, gözün
loit tabanl› yeni bir yüzey gelifltirdi¤ini duyurmas› ve 1890 y›l›nda film ad›n› ver- a¤tabakas›nda hiçbir
hareket uyar›s› olmadan,
di¤i bu yüzeyin üretimini yapmaya bafllamas›, yaflanan süreci h›zland›ran bir ge- sürekli bir hareket alg›lama
liflme olarak kabul edilir. Thomas Alva Edison (1847-1931) ve yard›mc›s› William durumudur.
Kennedy Laurie Dickson (1860-1935), Eastman’›n filmini kullanarak hareketli gö-
rüntü kaydetmeyi sa¤layan kinetograf (kinetograph) adl› ayg›t› 1890 y›l›nda ve Kinetograf (kinetograph);
Yunanca kinetos “hareketli”
hemen ard›ndan da çekilen filmin gösterimini sa¤layan kinetoskop (kinetoscope) ve graphein “yazmak” anla-
adl› ayg›t› da 1891 y›l›nda gelifltirirler. Edison’un bu ayg›t› bir kamera olarak ta- m›na gelir.
n›mlanmaktan uzakt›r ve günümüz sinema kavram› ile de örtüflmez. Edison üre-
tilen filmlerin topluca izlenmesi fikrine inanmamaktad›r ve bu buluflun as›l kar
getirecek fleklinin toplu izlemelerle de¤il, bireysel izlemelerle gerçekleflebilece¤i-
ni düflünür. Bu nedenle kinetoskopu da tek bir kiflinin para ödeyerek izleyebile-
ce¤i, kifliye özgü bir ayg›t olarak tasarlar. ‹zleyicinin ayg›t›n üstündeki izleme de-
li¤ine yerlefltirilmifl olan mercekten tahta kabinin içine do¤ru bakt›¤› ve kabinin
içindeki dura¤an foto¤raf karelerinde oluflan film fleridinin bir makara sistemi ile
saniyede 40 kare olarak geçmesiyle görüntünün olufltu¤u bir sistemdir. 1894’de
New York’ta kinetoskoplar›n yer ald›¤› ilk izleme salonu aç›l›r ve halka aç›k olan
ilk hareketli görüntü gösterisi gerçeklefltirilmifl olur. Edison ve Dickson oluflan ta-
lebi karfl›lamak içinse 1894 y›l›nda West Orange’da ilk hareketli görüntü üretim
stüdyosunu kurarlar.
SIRA S‹ZDE Sizce kinetograf

SIRA hangi
S‹ZDE özelli¤inden dolay› film endüstrisi içinde yer alamam›flt›r?
2
Edison’un kinetoskopunu 1894 y›l›nda Paris’te gören Antoine Lumiere (1840-
1911), gördüklerinden çok etkilenir; ancak bu sihirli görüntülerin Edison’un karan-
l›k kutusundan ç›kmas› gerekti¤ini düflünür ve ayn› anda kalabal›k bi kitle taraf›n-
SIRA
S O S‹ZDE
R U SIRA
S O S‹ZDE
dan izlenebilecek R Ubir sistem tasarlamalar› için o¤ullar›n› görevlendirir. 1895 y›l›nda
sinematograf (cinematographe) adl›n› verdikleri gösterim ayg›t›n› gelifltiren Augus-
D ÜDfi‹ÜKNKEAL T‹ M
te (1862-1954) ve Louis Lumiere (1864-1948), bu ayg›tla birlikte hem film çekimi
D ÜDfi‹ÜKNKEAL ‹TM
hem de gösterimini gerçeklefltirirler. 28 Aral›k 1895 tarihinde Paris’te Capucines
Bulvar›’ndaki Grand Cafe’de yapt›klar› ilk gösterimle, hareketli görünütün perdeye
N N
SIRA
S O RS‹ZDE
U
yans›t›larakSIRA
Sbir S‹ZDE
O Rizleyici
U toplulu¤una ilk kez gösterilmesini gerçeklefltirirler.
D‹KKAT
AMAÇLARIMIZ
Lumiere Kardefller’in
D ‹ K K A T buluflu olan sinematograf, gerek hareketli görüntü üretebilen bir ay-
AMAÇLARIMIZ
g›t olmas›, gerekse kolay tafl›nabilen ve kullan›c›s› ile bir noktadan fakl› bir noktaya götü-
rülüp, d›flar›ya ç›kart›labilen bir araç olmas› nedeniyle, günümüz kamera sisteminin ka-
N N
K ‹ T A P rakteristik özelliklerini
K ‹ T A P tafl›r. Bu özellikleri bar›nd›ran ilk ayg›t olmas› aç›s›ndan da büyük
önem arzeder. Kendinden sonra gelecek di¤er bütün hareketli görüntü üreten kamerala-
AMAÇLARIMIZ r›n atas› olarak kabul edilebilir.
AMAÇLARIMIZ
Yaflanan teknolojik geliflmelerle film kameras› ile gösterim makinesi birbirin-
K ‹ T A P den ayr›l›r. KLumiere
‹ T A P Kardefller büyülü fenerle bafllayan bir gelene¤i kullanmay› ak›l
ederler ve Edison’un bireysel izlemeye dönük film kabinleri yerine, gösterilerini iz-
‹NTERNET ‹ N T E R N E T bir ortamda toplayarak gerçeklefltirirler. Dönemin toplumsal
leyicileri karart›lm›fl
TELEV‹ZYON gerçekleriT Edison’u
E L E V ‹ Z Y O Nde¤il; Lumiere Kardeflleri hakl› ç›kar›r ve e¤lence sektörünün
merkezine Lumiere Kardefller’in film gösterimleri oturur. Daha önce gösteri mekâ-
n›n›n fiziksel s›n›rl›l›klar› içinde gerçekleflen gösteriler, sinematografla birlikte ka-
meran›n gidebilece¤i her yere uzanabilme flans›na kavuflur. Kamera ilk kez bir
gösterinin baflkahraman›d›r ve bir e¤lence arac› olarak kullan›lmaya bafllanm›flt›r.
Lumiere Kardefller, tafl›nabilir kameralar› ile gündelik yaflamdan al›nm›fl konular›
filme kaydederler. Bu görüntülerde kamera sadece bir kay›t cihaz› olarak yer al›r.
Kameran›n temel ifllevi bilgilendirmek ve belgelemektir. Lumiere Kardefllerin bu
tarz› daha sonra sinema tarihinde gerçekçi yaklafl›m olarak adland›r›lacak bir sine-
matografik anlat›m›n temellerini oluflturacakt›r.
Kameray› bir gösterinin merkezine sokan ilk kifli ise Georges Melies (1861-1938)
olmufltur. Sihirbazl›k numaralar›yla sinemay› birlefltiren Melies, kameray› hileli
gösterilerin bir arac› olarak kullan›r. Zincirleme, kararma, bindirme, yavafllat›lm›fl
ve h›zland›r›lm›fl çekim gibi birçok görsel etki yaratacak yenili¤i ilk kullanan kifli
olarak Melies, bir filmle öykü anlatmay› hedefleyen ilk kifli olmufltur. Tiyatroda ol-
du¤u gibi dekorun önüne ç›kan oyuncular›n dramatizaysonu ile gerçekleflen öy-
külerde ilk kez mizansen kullan›m› ve kendine özgü anlat›m tarz›yla; daha sonra
sinema tarihinde biçimci yaklafl›m›n ilk örneklerini veren yönetmendir. Melies, si-
neman›n ve özellikle de kameran›n gerçe¤i de¤ifltirme gücünü fark eden ve düfl,
kâbus ve gerçeküstü imgeleri kolayl›kla ortaya ç›karabilen dahi yönetmenler ara-
s›ndad›r. Melies’le birlikte kamera art›k gerçe¤i kaydeden bir araç olmaktan ç›kar.
Kamera bir e¤lence arac›na dönüflür. Gösterinin bir parças›d›r ve gösteriyi olufltu-
ran ö¤elerden biridir. Kameray› durdurup çal›flt›rarak gerçeklefltirdi¤i filmik hileler
için kamera sadece bir oyuncakt›r.
Sinematograf›n teknolojik evrimi sürerken bir yandan da bu ayg›t› kullanmaya

bafllayan farkl› yönetmenler film dilinin geliflimine katk›da bulunurlar. Edwin S.
Porter (1869-1941), belgesel nitelikli bir anlat›mla öykü anlat›m›n› birlefltirerek;
farkl› zaman ve mekân dilimlerini bir araya toplay›p, filme özgü yepyeni bir zaman
ve mekân dilimi oluflturmay› baflar›r. Bu yeni zaman ve mekân dilimi ise filmik za-
man ve filmik mekân kavramlar›yla tan›mlan›r. David Wark Griffith (1875-1948)
ise film dilinin gramerini oluflturan temel anlat›m tekniklerini keflfeder. Farkl› çe-
SIRA S‹ZDE
kim ölçekleri kullanarak öyküler anlatmay› baflaran Griffith, geriye dönüfller ve pa- SIRA S‹ZDE
ralel kurgu tekni¤i gibi yeni anlat›m tekniklerini sinemaya kazand›r›r. 1915 y›l›nda
gerçeklefltirdi¤i Bir Ulusun Do¤uflu adl› filmiyle bir anlamda film kameras›n› sana-
t›n ortam›na sokan en önemli ad›mlar› atar. ABD’de büyük bir gifle baflar›s› elde
eden film ayn› zamanda ›rkç› söylemi yüzünden büyük elefltirilere hedef olur ve
sineman›n toplumsal gücü konusunda da önemli bir tarihi örnek S Ooluflturur.
R U S O R U
Sineman›n ortaya ç›kt›¤› ve geliflti¤i dönemin iktisadi yap›s› liberal ekonomi

D ‹ K K A T düzeni tara- D‹KKAT
f›ndan belirlendi¤inden, sinema sektörünün geliflimi de yine bu ekonomik düzenin genel
örgüsü içinde yap›lan›r. Bir tarafta film endüstrisini oluflturan yap›mc›lar, di¤er tarafta ise
N N
izleyici olarak tüketiciler vard›r ve bu durum Armes’›n “toplumsal düzen” tan›mlar›nda
vurgulad›¤› üçlü yap›n›n süregeldi¤inin en belirgin kan›t›n› oluflturur. Üretici ve tüketici
aras›ndaki meta filmdir. AMAÇLARIMIZ AMAÇLARIMIZ
Film gösterimlerinde görüntüleri iflleten bir kifliyken, filme bakan sinema salo-
nundaki izleyicidir. Bu izler kitle ayn› anda izleme etkinli¤ini Kgerçeklefltirdiklerin-
‹ T A P K ‹ T A P
den dolay› bir kitle haline gelirler. Eflzamanl› izleme edimi bu toplulu¤u bir kitle
konumuna sokar, araç da art›k basit bir resmetme teknolojisi de¤il, bir kitle ileti-
flim arac›d›r. Bu kitlesel dönüflüm, kameray› kültürel bir ö¤eT olarak
E L E V ‹ Z Ykitle
O N kültürü- TELEV‹ZYON
nün merkezine oturtur. Bu nedenle kamera art›k kültürel bir ayg›t konumundad›r.
Kameran›n kaydetti¤ini kitle izler, öykünür, taklit eder ve bütünleflir. Kamera, bu
nedenle y›¤›nlar› y›¤›n olmaktan ç›kar›r ve kitlelefltirir. Barthes’›n
‹ N T E Rfoto¤rafa
NET bakan ‹NTERNET
kiflisi art›k bir göze de¤il, sinema salonunu dolduran bir topluluktur.
1920’li y›llarda ise mekanik bir ço¤alt›m teknolojisi olan sinema ticari ve sanat-
sal ilerlemesini güçlendirerek sürdürür. Avrupa’da Frans›z izlenimciler, Alman d›-
flavurumcular ve Sovyet gerçekçiler etkisini sürdürürken, ABD’de ise sinema bir
e¤lence endüstrisine dönüflmeye bafllam›flt›r. Bu oluflumlar, sineman›n toplumsal
yönünü ortaya ç›karan geliflmeler olarak kabul edilebilir. 1920’li y›llar art›k ülkele-
rin kendi film anlay›fllar›n›n yavafl yavafl ortaya ç›kt›¤› dönemlerdir ve bir yandan
filmlerde ulusal kimlikler ön plana ç›kar›l›rken, di¤er yandan da filmlerin bir ulus
kurgusunun infla edilmesinde kültürel bir ö¤e olarak kullan›ld›¤› görülür. Kracau-
er’e göre filmlerin ulusal ifllevlerinin di¤er ortamlardan daha etkin olmas›n›n dört
temel nedeni vard›r (Kracauer, 1947);
• Filmler bireysel eserler de¤ildir ve bireysellik di¤er ortamalar göre daha az
belirleyicidir.
• Filmler yine kendilerine göndermede bulurlar ve bu durum filmin zenginli-
¤ine iflaret eder.
• Popüler film motifleri hâlihaz›rda bulunan kitle taleplerini gidermek için ifl-
lev görürler.
• Sinema söylenmeyen fleyi ayd›nlat›r, saklanan fleyi gözler önüne serer.
Sinema, K›l›ç’›n (2008) deyimiyle Sanayi Devrimi sonras› toplumu simgeleyen

bir araç haline dönüflür ve yine Sanayi Devrimi sonras›nda ortaya ç›kan toplumsal
yap› içinde biçimlenir. Özellikle çal›flma zaman› sonras›nda arta kalan bofl zama-
n›n de¤erlendirilmesinde temel e¤lence araçlar›ndan birini oluflturur. Çal›flanlar›n
bofl zamanlar›n› doldurabilmek için bir yandan daha fazla film yap›l›rken, di¤er
yandan da küresel bir film endüstrisinin geliflti¤i görülmektedir. Bu küresel film
endüstrisinin en önemli aya¤›n› Hollywood filmleri oluflturur. Edebiyat ve sahne
sanatlar›ndaki tür sistemi k›sa bir süre içinde film endüstrisinde de oluflmaya bafl-
lar. Film türleri kendine özgü tür kodlar› ve geleneklerini yap›land›r›rken, kamera
bu kodlar›n oluflmas›nda etkin bir rol oynar. Romantik bir filmdeki kamera kulla-
n›m› ile bir korku filmindeki kamera kullan›m› bütünüyle farkl›d›r. Hatta kamera-
n›n ifllevsel özellikleri sadece türsel bir farkl›l›k göstermez, ayr›ca yönetmenden
yönetmene de¤iflebilen bir ifade arac› olarak farkl› kamera kullan›m tarzlar› ortaya
ç›kar. Bu endüstriyel yap› içerisinde kamera art›k kimi durumlarda tür sistemi içe-
risinde izleyicilerin beklentilerini karfl›layabilecek bir geleneksel kod, kimi duru-
malarda ise bütünüyle yönetmenin yarat›c›l›¤›n› kullanabilece¤i bafll› bafl›na bir
resmetme arac› olarak ifllev görür.
Sineman›n geliflim süreci içinde ortaya ç›kan bir di¤er önemli olgu ise, kamera-
n›n sinematografik anlat›m için kaydetti¤i görüntülerin belirli bir dönem sonra top-
lumsal bir bellek oluflturulmas›na katk›da bulunmas›d›r. Birçok film temelde böy-
le bir bellek oluflturmay› amaçlamaz. Ancak kameran›n karakteristi¤inde var olan
belgeleme olgusu, kaydedilen ve tarihsel bir süreç oluflturan film görüntüleri, bü-
tünde bir toplumsal belle¤in meydana gelmesine yol açar. Kameran›n belgeleme
özelli¤i ise, en baflta ifade edilen; kameran›n bir kaydeden iletiflim arac› olmas›n-
da yatar.
‹lk foto¤raf kameralar›n›n belki de kendisinden sonraki kitle iletiflim araçlar›na;
film ve videoya en büyük miras›, bizlere hiç yarg›lamaks›z›n hem film, hem de vi-
deo görüntüsünü gerçek olarak kabul ettirmesidir (Armes, 1995). Film ve video ka-
meras›n›n gerçe¤i belgeleme iddias›, foto¤raf makinas›n›n gelenekleri üzerine ku-
ruludur. Foto¤raf makinas›, gerçe¤i dura¤an olarak bir yüzey üzerine resmetme
mant›¤›na dayan›r. Yüzeyde oluflan foto¤rafik resim, herhangi bir el de¤meden, fi-
zik kurallar›na dayan›larak kendili¤inden oluflmufl bir resmin kaydedilmesidir. Bu
özellik, foto¤rafik görüntüye “gerçeklik” kazand›ran farkl›l›kt›r. Ard›ndan gelen
film ve video görüntüsü de imgesel bütünlü¤ünü ayn› “gerçeklik” iddias› üzerine
S O R U kurar. S O R U
D‹KKAT Foto¤raf›n dura¤an

D ‹ K K A Tgörüntüsüne karfl›n, film ve videonun hareketli görüntüsü, foto¤rafik
imgenin “gerçekli¤ini” artt›r›r. Bu nedenle, film ve video görüntüsü kendinden önceki bü-
tün resmetme tekniklerine oranla “daha gerçekçi” imgeler üretirler. Bu imgeleri üreten
N N
kamera da bu nedenle gerçe¤i kaydeden bir ayg›t olarak kabul edilir. Film ve video imge-
si gerçe¤in yüzey üzerine kaydedilmesi ise, kamera da gerçe¤i kaydedendir.
Kameran›n gerçe¤i sergilemesi, kameraya bir belgeleme ifllevi kazand›r›r. Paris
Komünü, 1871 y›l›nda, Frans›z-Prusya Savafl›’ndan yenilgiyle ayr›lan Frans›zlar›n
K ‹ T A P sivil bir ayaklanma
K ‹ T A P ile Paris’te oluflturduklar› harekettir. Kanl› bir ayaklanmadan
sonra zafer kazanan Paris Komünü, zaferlerini kutlarken, gururla barikatlar önün-
de foto¤raflar çektirmifllerdir. Birkaç ay sonra Paris Komünü y›k›ld›¤›nda, isyanc›-
TELEV‹ZYON lar› tan›mak
T E Lve
E V ‹ yakalamak
ZYON için polis bu foto¤raflar› kullanm›fl ve bu foto¤raflar›n
hemen ard›ndan, isyanc›lar›n as›lm›fl ve tabutta ölü olarak resmeden foto¤raflar›

halka sergilenmifllerdir. (Freund, 1980). Bu olay, foto¤raf›n hem bir belge, hem de
bir delil olarak kullan›lmas›n›n ilk örne¤ini içermesi aç›s›ndan önem tafl›r. Polis tefl-
kilat› o dönemde foto¤raf› ayn› zamanda bir propaganda arac› olarak kullanmay›
da ak›l etmifltir.
Kameran›n sonsuza dek kopyalad›¤› fley asl›nda yaln›z bir kez olmufltur. Varo-
lufl aç›s›ndan asla yinelenemeyecek olan› mekanik olarak yineler. ‹mgelerin ilk kul-
lan›mlar›ndaki temel unsur asl›nda orada olmayan fleyleri oradaym›fl gibi canland›r-
mak üzere yap›lm›fl olmas›d›r; ancak Berger’in de (1990) vurgulad›¤› gibi, zamanla
imgelerin canland›rd›¤› fleylerden daha kal›c› oldu¤unun fark›na var›lm›flt›r. Kame-
ran›n en temel ifllevlerinden biri olan belgeleme özelli¤i, onu gerçe¤in temsil eden
ayg›t konumuna yüceltmifl, insan gözüne ve alg›s›na güvenilmeyecek durumlarda,
mekanik bir göz ifllevi yerine getirebilecek bir ortam olarak ele al›nm›flt›r. Dziga
Vertov ’un (1896-1954) kamera-göz kuram› bu fikir üzerine gelifltirilmifltir:
“Bir gözüm ben. Mekanik bir göz. Ben, makine, size ancak benim görebilece¤im bir
dünyay› aç›yorum. Kendimi bugün de, bundan sonra da insana özgü o hareketsiz-
likten kurtar›yorum. Hiç durmadan hareket ediyorum. Nesnelere yaklafl›p onlardan
uzaklafl›yorum. Süzülüp alt›na giriyorum onlar›n. Koflan bir at›n a¤z› boyunca ko-
fluyorum. Düflen, yükselen nesnelerle birlikte düflüp kal›yorum ben de. Karmakar›fl›k
hareketler, en karmafl›k birleflimler içinde hareketleri s›rayla kaydederek dönen be-
nim: Makine. Zaman ve yer s›n›rlamalar›ndan kurtulmuflum; evrenin her bir nokta-
s›n›, bütün noktalar›n›, nerede olmalar›n› istiyorsam ona göre düzenliyorum. Be-
nim yolum, dünyan›n yepyeni bir biçimde alg›lanmas›na giden yoldur. Böylece size
bilinmeyen bir dünyay› aç›yorum.” (Aktaran Berger, 1990: 17)
Vertov, daha sonra bu görüflüne uygun olan birçok haber filmi gerçeklefltirmifl-
tir. Sinema-gerçek (Kino-pravda) adl› haber filmlerinde, eski haberlere ait görün-
tüleri tekrar kullanarak yeni belgeseller üretmifltir. Vertov’a göre sinema gerçektir
ve sadece gerçe¤i sunmas› gerekir. Kamera ise bu gerçe¤i sunabilecek yegâne
araçt›r. Kameran›n bu gerçekçi ve biçimci olarak ayr›ma yol açan iki farkl› kullan›-
m›, sadece sinema tarihi için var olan bir ayr›m de¤ildir. Gerçekçi ve biçimci anla-
t›m, ayn› zamanda televizyon yay›nc›l›¤›n›n yap›s›n›n oluflumunda da yer alan te-
mel ayr›m› ifade eder.
V‹DEO KAMERA VE TELEV‹ZYON YAYINCILI⁄I

II. Dünya Savafl› ile birlikte, birçok teknolojik geliflim ask›ya al›n›rken, askeri tek-
nolojilerin öne ç›kt›¤› görülür. Sanayi Devrimi sonras›nda sadece a¤›r metal sana-
yi de¤il, petro-kimya sanayiinin de temelleri at›l›r. Bu süreçte öne ç›kan en çarp›-
c› bulufllardan biri de plasti¤in bulunufludur. Baz› bilim tarihçileri plasti¤in bulun-
du¤u dönemden sonras›n› plastik ça¤› olarak tan›mlar. Bir matbaac› olan John
Wesley Hyatt ’›n (1837-1920) ABD’de kâfurun plastiklefltirme etkisini farketmesi ile
bafllayan bu süreç, 1869’da selüloitin patentini almas› ile geliflim göstermeye bafl-
lar. Buna efl zamanl› olarak, Amerikal› foto¤raf malzemeleri üreten George East-
man (1854 - 1932) 1886 y›l›nda selüloid kullanmaya bafllar ve hemen ard›ndan da
kendi gelifltirdi¤i Kodak makinelerini piyasaya sürer. 1909 y›l›nda ise yine ABD’de
yaflayan bir kimyac› olan Leo Hendrik Baekeland (1863-1944); bütünüyle yapay
plastik malzeme olan bakaliti gelifltirir. II. Dünya Savafl›’n›n ortaya ç›kar›d¤› askeri
rekabet süreci, plastik ve lastik malzemelerinin geliflimini h›zland›r›r. Özellikle me-
tal gibi a¤›r ve pahal› malzemelere karfl›n, kolayca ifllenebilen, ucuz, hafif ve daya-
n›kl› malzemeler olan plastiklerin üretimi bir devrim olarak nitelendirilir. Plastikle
benzer bir tarihsel geliflim yaflayan lastik kullan›m› da yine II. Dünya Savafl›’n›n as-
keri taleplerini karfl›lamak için yap›lan çal›flmalarda önem tafl›yan malzemeler ara-
s›nda yerini al›r. Bu iki yeni sanayi ürünü, günümüz kameralar›n›n gövdelerinin
gelifltirilmesinde temel olan malzemelerdir. O dönemden 2000’li y›llar›n bafllar›na
kadar plastik ve lastik gibi petro kimyasal ürünler günümüz kameralar›n››n üretil-
mesinde ana hammaddeyi oluflturmufllard›r. Bu nedenle günümüz kameralar›n›n
hafifli¤i ve kolay tafl›nabilirli¤i yine bu teknolojinin geliflimi ile paralellik gösterir.
Günümüz foto¤raf teknolojisninin en büyük üreticilerinden biri olan Nikon firma-
s›n›n tarihsel geliflimi de bu süreçle örtüflen bir yap› sergiler.
II. Dünya Savafl› s›ras›nda 19 fabrikas› ve 23.000 çal›flan› ile faaliyet gösteren bu
flirket, Japon ordusu için dürbün, periskop ve bomba niflangah› üretmifltir. Savafl
sonras›nda, askeri üretimlerin düflmesi ile yeni pazar aray›fl›na giren Nikon firma-
s›, faaliyetlerini tek fabrikada sürdürmüfltür. ‹lk foto¤raf makinesini ise 1948 y›l›n-
da Nikon I ismiyle üretmifltir. Kore Savafl›’n› takip eden ABD’li fotomuhabir David
Douglas’›n (1916- ...) Nikon objektifler kullanarak gerçeklefltirdi¤i çekimlerde ya-
kalad›¤› keskinlik ve z›t tonlar nedeniyle; Nikon ürünleri, foto¤raf endüstrisinde ta-
n›nan bir marka haline gelmifltir.
I. Dünya Savafl›’nda ne kadar önemli bir iletiflim arac› oldu¤u farkedilen radyo
teknolojisi de, II. Dünya Savafl› süresince gelifltirilen teknolojik ayg›tlar aras›ndad›r.
Radyo teknolojisi gerek askeri manevralar› yönlendirmede bir iletiflim arac› olarak,
gerekse savafl süresince bir proraganda arac› olarak s›kl›kla kullan›m›fl ve rakipler-
den daha güçlü ve daha fazla alana yay›n yapabilecek araçlar›n geliflimi için yo¤un
çaba harcanm›flt›r. Savafl›n bitiflinin hemen ard›ndan ise, askeri rekabet koflullar›n-
da geliflen sanayi kurulufllar› art›k sivil ihtiyaçlar›n karfl›lanmas›na yönelik çal›flma-
ya bafllarlar. Kristal redresör yapmak amac› ile Bell laboratuarlar›nda çal›flmaya
bafllayan Walter H. Brattain (1902-1987) ve John Bardeen’e (1908-1991) William
Shockley ’de (1910-1989) kat›l›r ve 1947 y›l›nda ilk transistörü gelifltirler. Günümüz
elektronik teknolojisinin en önemli devre parçalar› olarak bilinen transistörler; en
basit tan›m›yla küçük bir ak›mla daha büyük bir ak›m›n kontrol edilebilmesini sa¤-
layan elektronik elemanlar olarak tan›mlan›r. Radyolarda transistörlerin kullan›l-
maya bafllanmas›yla birlikte, lambal› radyolar devri kapan›r ve radyo teknolojisi en
önemli at›l›m›n› transistörün geliflimi ile gerçeklefltirir. ABD flirketlerin bir askeri
donan›m olarak düflledikleri transistörleri, bir Japon filmas› olan Sony radyolar›n
gelifliminde kullanmay› hedefler. Bu süreçle birlikte boyutlar› küçülen ve eskisin-
den daha temiz bir sese kavuflan radyolar dünyada h›zla sat›lmaya bafllar. 1955 y›-
l›nda üretilen bu transistörlü radyolar h›zla dünyan›n dört bir yan›nda pazarlan›r ve
büyük bir ticari zafere yol açar. Yaflanan bu geliflme bir teknolojik buluflun sade-
ce kurumlara de¤il, do¤rudan tüketicilere yönelik bir pazarlama etkinli¤i olmas›
nedeniyle de dikkat çekmifltir. Transistörlü radyolar›n ticari baflar›s›, iletiflim araç-
lar›n›n kitlesel kullan›m›n›n boyutlar›n› gözler önüne sermifl ve daha sonraki gör-
sel iflitsel iletiflim teknolojilerinin geliflim çizgisini de belirlemifltir.
Savafl, pragmatik olarak askeri sanayine büyük katk›lar kazand›rm›fl ve savafl›n
seyrine etki edebilecek birçok teknolojik geliflim için önemli yat›r›mlar yap›lm›flt›r.
Bu nedenle savafl, radyoyu medyan›n kral› taht›na oturtarak ne kadar kay›rd›ysa,
televizyonun geliflimi de o derece yavafllam›flt›r. Paul Nipkow ’un (1860-1940) ge-
lifltirdi¤i mekanik döner disklerle oluflturdu¤u görüntü televizyon sisteminin ilk
ad›mlar› olarak kabul edilir. Daha sonra ise John Logie Baird (1888-1946) elektro-
nik televizyon sisteminin ilk gelifltiren kifli olarak tarihe geçecektir.
Jeanneney’e göre savafl s›ras›nda televizyon yay›nlar› için yat›r›m yap›lmamas›-
n›n temel nedeni, bu sistemin savaflan ülkeler taraf›ndan savafl s›ras›nda çok ifle ya-
rar bir sistem olarak görülmemesidir. BBC ‹ngiltere’de Kas›m 1936’dan itibaren
Londra’daki Alexandra Palace stüdyolar›ndan 405 sat›rl› bir sistemle yay›nlar yap-
maya bafllar. 1936 y›l›nda Almanlar›n gerçeklefltirdi¤i Berlin Olimpiyat Oyunlar›’n›
180.000 kifli televizyondan izlemifltir. Amerika’da RCA flirketi 1931’de Empire Sta-
tes’in tepesinden yerlefltirdi¤i bir verici ile ilk yay›n denemelerini gerçeklefltirir.
1941 y›l›nda savafla girdiklerinden ise ABD’denin tamam›nda sadece 5.000 televiz-
yon al›c›s› bulunmaktad›r. Buna benzer bir deneme de Frans›zlar taraf›ndan Pa-
ris’te gerçeklefltirilir. Eiffel Kulesi’nin anten ifllevi gördü¤ü yay›nlarda, 1935 y›l›nda
haftada onbefl saat yay›n yap›lmaktad›r. Paris bölgesinde halka aç›k yerlere yerlefl-
tririlen televizyon al›c›lar› yay›nlar halka ulaflt›r›l›r. Bütün bu yay›nlar yeni bir tek-
nolojinin farkl› ülkelerde gerçeklefltirilen farkl› denemeleri olarak kabul edilir. Te-
levizyon yay›nc›l›¤›na as›l geçifl ise II. Dünya Savafl› sonras›nda gerçekleflir. Kendi
topraklar›nda Pearl Harbor d›fl›nda sald›r› almayan ABD, teknolojik evrimini di¤er
ülkelere göre daha çabuk tamamlar. 1945 y›l›na gelindi¤inde yar›m düzineye ya-
k›n televizyon kanal› ve 10.000 televizyon al›c›s›yla dünyadaki en büyük televiz-
yon yay›n sistemine sahiptir.
Savafl sonras›nda televizyon yay›nlar› için kullan›lan kameralar hareketli görün-
tü üreten ve alt yap›s› ile filmden farkl›l›klar gösteren görüntü üretme teknolojisi-
ne sahip kameralard›r. Bu kameralar gelifltirilmelerindeki temel amaç kaydetmek
de¤il, görüntüyü elektronik bir ortamda üretip, bir yerden baflka bir yere aktar-
makt›r. Bu nedenle de ilk bulunduklar›nda bir kay›t teknolojisine at›fta bulunan
“video kamera” olarak de¤il; “televizyon kameras›” olarak adland›r›l›r. ‹lk televiz-
yon kameralar› zorlukla hareket edebilecek kadar a¤›r ve hantald›r. Stüdyo orta-
m›ndan farkl› bir mekânda çekim yapabilme olanaklar› neredeyse imkâns›zd›r.
Teknolojik olarak da, film kameralar› gibi kaydetmeye ihtiyaç duymazlar ve optik
olarak kameran›n gövdesine giren ›fl›¤› elektronik sinyallere dönüfltürürler. Bu sin-
yallerin yeniden görüntüye dönüfltürüldü¤ü yer ise televizyon al›c›lar›n›n ekranla-
r›d›r. Bütün bu süreç eflzamanl› olarak ifller. Kameran›n gördü¤ü görüntü ile mo-
nitörde oluflan görüntü eflzamanl›d›r. Bu eflzamanl› görüntü üretme becerisi, tele-
vizyon literatüründe “canl› yay›n” olarak adland›r›l›r. Televizyon kameras› görün-
tüyü üretebilmek için kayda ihtiyaç duymaz ve televizyon monitöründeki görüntü,
film ve foto¤raf görüntüsünden farkl› olarak “canl›” görüntüdür. 1950’li y›llar›n ba-
fl›na kadar da hâlihaz›rda elektronik görüntü kaydediciler henüz gelifltirilmedi¤i
için, bütün televizyon yay›nlar› canl› olarak gerçeklefltirilmifltir. O döneme kadar
yap›lan yay›nlarda kay›tl› görüntü ihtiyaçlar›n› ise 16 mm film kameralar› sa¤lam›fl-
t›r. Görüntülerin kaydedilmesi aç›s›ndan televizyon yay›nc›l›¤› tarihini video kay›t
sistemlerinden önce ve video kay›t sistemlerinden sonra olmak üzere ikiye ay›r-
mak mümkündür.
Video kay›t sistemlerinden önce gerçeklefltirilen televizyon yay›nlar› ço¤unluk-
la stüdyoda ve bir mekânda yap›lan yay›nlardan oluflmufltur. Bir ya da birkaç stüd-
yo kameras› önünde canl› olarak gerçeklefltirilen etkinliklerde en büyük sorunu
kay›tl› görsel belgelerin sunumu yaratm›flt›r. Videodan önceki belgelemele teknik
olarak s›n›rl› bir döneme karfl›l›k gelir. Stüdyolardaki yer darl›¤›, hareketli film üni-
telerinin olmamas› ve film arflivlerine an›nda ulaflabilme güçlükleri, canl› yay›nlar-
da belge görüntülerinde 16 mm filmlerin kullan›lmas›n› güçlefltirmifltir. O dönem-
lerde canl› yay›nlarda bu nedenle daha çok grafikler, foto¤raflar ya da haritalar gi-
bi hareketsiz görüntü kullan›m› daha s›kt›r. Zorunlu kal›nd›¤› durumlarda sessiz 16
mm filmler gösterilmifltir. Bu dönemde televizyon yay›nlar›n›n stüdyo d›fl›nda en
önemli görsel kayna¤› 16 mm film kameralar›d›r.
16 mm film kameralar›n›n piyasada tutulmas›n›n temel nedeni televizyon ya-
y›nlar› için neredeyse tek seçenek olmas›d›r. Özellikle kolay tafl›nabilir olmas› ve
pratik kullan›m olanaklar›yla haber yay›nc›l›¤› için daha önce hiçbir ayg›t›n sunma-
d›¤› olanaklar› yay›n sektörüne sunmufltur. Yay›nlar için kay›tl› material olana¤›n›n
sadece filmlerin oldu¤u bu dönemde 16 mm film kameralar›n›n önemli bir ifllevi
vard›r. 16 mm film kameralar›n›n televiyon yay›nc›l›¤› için en önemli ifllevsel özel-
li¤i ise, daha önce foto¤raf›n gazateler için gördü¤ü ifllevle örtüflmektedir. Gazete-
ler haberi foto¤raf ile belgelerken, 16 mm film kameralar› da televizyon yay›nlar›-
n›n ilk dönemlerinde televizyon için görsel belgeler üretmifltir. Ancak yukar›da be-
lirtildi¤i gibi en önemli eksiklikleri ise canl› yay›na imkân vermemeleridir.
1950’li y›llar›n bafllar›ndan itibaren ilk video kaydediciler televizyon endüstrisi-
nin hizmetine sunulmufl ve daha önce sesin kaydedilmesinde kullan›lan manyetik
bantlar, bu kez görüntü kayd› için kullan›lmaya bafllanm›flt›r. Bu süreçle birlikte,
televizon yay›nc›l›¤›ndaki en önemli engel, film laboratuar ve telesine-sinetele ifl-
lemlerini ortadan kald›rmakta ve banta yap›lan kay›t, film labraturar›nda yaflanan
gecikmeyi engellemektedir. Video kaydedici olarak tan›mlanan bu sistemlerle, ar-
t›k görüntüleri kaydetmek daha sonra görüntüleri ifllemek filme göre hem daha
kolay, hem de daha ucuzdur. Bu iki önemli etkenin biraraya gelmesi, videonun bir
yay›n teknolojisi olarak yerini sa¤lamlaflt›rmas› için yeterli sebeplerdir.
1962 y›l›nda Ikegami firmas› ilk tafl›nabilir kameray› tan›t›r. Kay›t olana¤› olma-
yan bu kamera yine de birçok yönden önemli ifllevlere sahiptir ve yeni geliflmele-
rin habercisi niteli¤indedir. Canl› görüntü üretebilmesi ve görüntüyü elektronik
olarak oluflturmak için herhangi bir kay›t sürecine ihtiyaç duymamas›, bu sistemi
bir kitle iletiflim arac› olan televizyonun en temel ayg›t› haline dönüfltürmüfltür. Ar-
t›k televizyon kameralar› profesyonel anlamda 16 mm film kameralar›ndan çok da-
ha ifllevsel ve çok daha ucuza televizyonlar›n bütün görüntü üretme ihtiyaçlar›n›
tek bafl›na karfl›layabilecek cihazlar olarak yerlerini alm›fllard›r.
Kameran›n tarihsel serüveninde evrimini tamamlamas› için gereken en önemli
aflama ise 1967 y›l›nda gerçekleflir. Hem görüntüleri manyetik bir ortama kaydede-
bilen, hem de kolayl›kla elde tafl›nabilen bir kamera tasar›m›n› Sony firmas› “Por-
tapak” ad› ile gerçeklefltirir ve bu cihaz› 1967 y›l›nda sat›fla ç›kar›r. Bu tarih kame-
ran›n tarihsel geliflimi için bir milat gibidir. O güne kadar sadece televizyon endüs-
trisinin kullan›m›na aç›k olan bir teknoloji, art›k herkesin sat›n alabilece¤i ve ula-
flabilece¤i bir resmetme teknolojisine dönüflür. Art›k video kamera televizyon ya-
y›nc›l›¤› ifllevinden s›yr›larak, yepyeni ve çok farkl› kullan›m alanlar› içinde kendi-
ne yer bulur. Daha önce transistörlü radyolar›n sat›fla sunulmas›yla benzer bir tica-
ri meydan okuma olan tafl›nabilir video kameralar pazarda çok k›sa bir süre için-
de tutunarak büyük bir baflar› sa¤lam›flt›r.
Tafl›nabilir kameralar›n yay›n endüstrisine girifli ENG kameralar olarak gerçek-
leflir. ENG (Electronc News Gathering) Elektronik Haber Toplama kameras› olarak
adland›r›lan bu ayg›tlar›n üretimindeki temel amaç da, 16 mm film kameralar›ndan
daha kolay tafl›nabilen, görüntüyü daha k›sa bir süre içerisinde üretip hizmete so-
kabilen ve çok h›zl› kopyalanarak ço¤alt›labilen kameralar üretmektir. Portapak’ten
farkl› olarak, kay›t ve kamera ünitesi birbirinden ayr› de¤il, tümlefliktir. Tafl›nabilir
video kameralar bu amaçlar› fazlas›yla yerine getirerek bütün televizyon sisteminin
tek bafl›na ayakta tutan araçlar olarak sistemin en ifllevsel ayg›tlar›na dönüflmüfltür.
Gerekti¤inde kay›tl› yap›mlarda, gerekti¤inde ise canl› yay›nlarda toplumun herye-
ri gören gözü olma ifllevini bu kameralar üstlenmifltir. Günün olaylar›n›n belgelen-
mesinde ve haber sunumlar›nda ENG kameralar televizyonun en önemli araçlar›-
d›r. Dünyada olup biteni, gündeme dair olan› ya da gündemi yaratan› herkesin iz-
leyebilece¤i flekilde elektronik sinyallere dönüfltüren ve kaydeden araçlar olarak
çok anlaml› bir iflleve sahiptir. Vertov’un mekanik göz için gelifltirdi¤i kamera-göz
söylemi elektronik kameralar ile fazlas›yla gerçekleflir. Sosyal yaflam içinde kame-
ra, televizyon yay›nc›l›¤› sayesinde herkesin gören gözü haline gelmifltir.
ENG kameralarla birlikte, art›k televizyonda sadece ünlüler de¤il, s›radan in-
sanlar da görüntülenmeye ba¤lam›flt›r. Sokak röportajlar› için halk›n aras›na kolay-
l›kla kar›flabilen kameralar, s›radan insan› ekrana tafl›m›fl ve televizyonun cam yü-
zeyini ünlü ve uzmanlar›n egemenli¤inden kurtararak, s›radan insanlar›n da görü-
lebilece¤i bir ortama dönüfltürmüfltür. Kameran›n tafl›nabilir olmas› ve stüdyo d›-
fl›ndaki herfleyi çok kolay ve ucuza kaydedebiliyor olmas›yla birlikte, toplumsal
yaflamda kameran›n varl›¤› da bir fark yaratmaya bafllam›flt›r. Öyle ki 2010 y›l›na
geldindi¤inde bile bir ortamda bir ENG kameran›n varl›¤›, o ortamda kayda de¤er
birfleylerin oldu¤unun ya da olaca¤›n›n iflareti olarak görülür. Bu kameralar gün-
delik yaflam içinde görülmesi gereken fleyleri üretir. Görüntülemeye de¤er olanla,
olmayan› basit bir flekilde ayr›r. Haber kavram›yla örtüflür. Bir ENG kamera, ya ha-
ber olmaya de¤er birfley için ordad›r ya da haber kamera orda bulundu¤u için or-
taya ç›kacakt›r. Kamera bulundu¤u ortam› farkl›laflt›r›r.
Kamera bulundu¤u ortamda olan biteni eflzamanl› olarak belgeler. Video ka-
meran›n film ve foto¤raftan fark›, bu süreci an›nda gerçeklefltirebilmesidir. Daha
önce film kameras›n›n baflard›¤› “an› belgeleme” ifllevi, video kameralarla birlikte
“canl› belgeleme” ifllevine dönüflür. “An› belgeleme” bir olay yaflan›rken kamera-
n›n olay yerinde olmas› ve bu olay› kaydetmesidir. “Canl› belgeleme “ ise, kame-
ran›n olay yerinde, olay olurken yakalad›¤› görüntülerin televizyon arac›l›¤› ile efl-
zamanl› olarak yay›nlanmas› sonucu oluflan belgelemedir.
11 Eylül 2001 tarihinde ABD’de resmi belgelere göre uçak korsanlar›nca kaç›r›lm›fl 4 uça-
¤›n canl› yay›nda New York’taki Dünya Ticaret Merkezi’ne yapt›klar› sald›r› hangi tür bel- 3
gelemeye örnek verilebilir?
Tafl›nabilir video kameralar›n piyasaya sunulmas›yla birlikte, birçok farkl› mes-
lek grubu bu kameralar› kullanmaya bafllam›fllard›r. Psikologlar Sgörüflmelerini
O R U kay- S O R U
detmek için video kameralara ihtiyaç duymufllar, savunma sanayi bütün görüntü
kay›t ve arflivinde videonun olanaklar›ndan yararlanmaya bafllam›fllard›r. Ayr›ca
D‹KKAT D‹KKAT
üniversitelerde yap›lan birçok araflt›rmada video araflt›rma sürecini kaydeden bir
araç olarak ifllev görmeye bafllam›flt›r. Bütün bu farkl› meslek dallar›yla birlikte, ay-
N N
n› zamanda sanatç›lar›n da tafl›nabilir video kameralara büyük SIRAilgi
S‹ZDE
gösterdikleri SIRA S‹ZDE
söylenebilir. Önceleri kendi sanatsal etkinliklerini kaydetmede kulland›klar› video-
nun kendine özgü estetik özelliklerini keflfetmeleri ile birlikte, videoyu bir sanat
ortam› olarak görmeye bafllayan sanatç›lar; daha sonra video sanat› olarak adlan-
d›r›lacak yeni bir sanat ortam›n›n oluflmas›na yol açm›fllard›r.
Öte yandan, video kameralar›n›n varl›¤›n› etkili bir flekildeK sürdürdü¤ü
‹ T A P
bir di- K ‹ T A P
¤er kullan›m alan› ise, amatör kullan›mlard›r. Tafl›nabilir video kamera, t›pk› foto¤-
rafla oluflturulan aile albümleri gibi, kifli ya da ailelerin gündelik yaflamlar›n› bir an›
olarak saklad›klar› bir ortama dönülmüfltür. Bu dönüflümün temel nedeni ise, sa-
dece kameralar›n de¤il, kay›t yap›lan kasetlerin de hat›r› say›l›r derecede ucuzla-
mas› ve bu kasetleri oynatabilecek video oynat›c›lar›n›n da ailelerin edenebilecek-
leri fiyatlardan sat›fla sunulmas›d›r. Böylelikle video kamera art›k bir yay›n arac› ol-
makan ç›k›p, bir aile e¤lence ve amatör bir belgeleme ayg›t›na dönüflmüfltür. Gü-
nümüzde bütün dünyada profesyonel kameralar›n yüzlerce kat› fazlas›nda amatör
kamera ailelerin kullan›m›na sunulmufltur. Neredeyse kifli bafl›na birden fazla ka-
meran›n düfltü¤ü 2010 y›l›nda, video kameralar art›k amatör belgeleme araçlar›
olarak heryede bulunmaktad›r. Bu yeni oluflum, video kameran›n da yeni ve fark-
l› bir flekilde kullan›m›n› beraberidne getirmifltir. Ev videosu (home video) olarak
tan›mlanan bu yeni kullan›m prati¤i, s›radan insanlar›n, s›radan zamanlar›n› ve et-
kinliklerini, belegelemek ve an›laflt›rmak amac›yla kaydetmesini içerir. Bu kulla-
n›m prati¤inde, profesyonel kullan›mlardan oldukça uzak bir tarza üretilen vide-
olarda yay›n kalitesi ve esteti¤i aranmaz. Temel amaç, kiflilerin amatör ihtiyaçlar›-
n› yerine getirmek için kameran›n sadece saptayan bir araç olarak ifllev görmesi-
dir. Bu temel görüntüleme ihtiyaçlar› kimi zaman bir dü¤ün, kimi zaman bir do-
¤umgünü ve hatta kimi zaman ise herhangi bir özelli¤i olmayan s›radan bir gün de
olabilir. Böylelikle, profesyonel bir yay›n teknolojisi olan video, art›k s›radan in-
sanlar›n, s›radan yaflamlar›n›n görüntülenmesi amac›yla her an elllerinde bulun-
durduklar› bir görsel günlük teknolojisine dönüflmüfltür.
2000’L‹ YILLARDA KAMERA

1970’li y›llarda ABD’de yaflanan ve “Say›sal Devrim” olarak adland›r›lan sürecin so-
nunda ortaya ç›kan yeni enformasyon ve iletiflim teknolojilerinin geliflimi, tarihsel
olarak önce gelen üç farkl› alanda (telekomünikasyon, bilgisayar ve kitle iletiflim
araçlar›) yaflanan de¤iflimlere yak›ndan ba¤l›d›r. Bunlar içinde görsel içerik sa¤la-
yan kameran›n geliflimi ve yayg›nlaflmas› ayr› bir önem tafl›r. Bu bak›fl aç›s› ile
2000’li y›llarda kameran›n sosyal yaflam içindeki yerini üç aflamada incelemek
mümkündür. Bunlar; kameran›n say›sal teknoloji ile buluflmas›, bilgisayarlar ile ka-
meralar aras›ndaki etkileflimin sa¤lanmas› ve kameran›n a¤ toplumunda kullan›-
maya bafllanmas› olarak s›n›fland›r›labilir.
Kamera ve Say›sal Teknoloji

1990’lar video kameralar›n de¤iflmeye ve geliflmeye bafllad›¤› y›llard›r. 1995 y›l›na
kadar kameralar görüntüyü sadece analog olarak kaydedebilmektedir. U-Matic,
V8, Hi8, VHS-C, Betacam kameralar analog sistemle çal›flan en yayg›n sistemlerdir.
1995 y›l›nda ise say›sal kamera teknolojisine sahip kameralar üretilmeye bafllan-
m›flt›r. Say›sal sistem, bütün iletiflim teknolojileri için bir devrim oldu¤u gibi, vide-
o kameralar›n gelifliminde de devrim niteli¤i tafl›yan sonuçlara neden olmufltur. Bu
kameralar, analog kameralardan farkl› olarak, görüntüyü say›lara dönüfltürerek
kaydederler. Bir baflka ifadeyle, say›sal kameralarda görüntüler bilgisayar›n teme-
lini oluflturan ikili say› sistemi kullan›larak oluflturulmaktad›r. Böylece hem görün-
tü kalitesi geliflmifltir hem de bu görüntüleri akrar›rken hiçbir görüntü kayb› yaflan-
madan, say›s›z kere aktarma olana¤› elde edilmifltir. Ayr›ca, görüntülerin kay›t ve
kopyalanma sürelerinde daha önce var olan birebir eflitlik kural› ortadan kalkm›fl-
t›r. Farkl› bir ifadeyle, 30 dakikal›k bir görüntü analog bir sistemte yine 30 dakika-
da kopyalanabilirken, bilgisayar teknolojinin geliflimi ile 30 dakikal›k görüntünün
kopyalanabilmesi kimi durumlarda sadece saniyeler sürmektedir. Kamera üretici
firmalar›n ortak bir standart olarak “Say›sal Video” (Digital Video) ad›yla tan›mla-
d›klar› bu sistemde, görüntüler s›k›flt›r›larak daha küçük dosya boyutlar›na indirge-

nebilmekte ve çok h›zl› bir flekilde ço¤alt›labilmektedir. Say›sal (dijital) kamerala-
r›n üretti¤i görüntülerin baz› avantajlar› vard›r. Bu ünite ba¤lam›nda, avantajlardan
birkaç› dikkat çekicidir:
• Say›sal kameralar, analog kaydedicilere göre daha kaliteli görüntü ve ses
kayd› yapar.
• Say›sal hale dönüflen görüntü ve sesler bütün iletim a¤lar›na (kablo, uydu,
karasal) uyumlu oldu¤u gibi, ‹nternet üzerinden de iletilmeye uygundur.
• Say›sal yay›nlar izleyiciyle etkileflime olanak veren uygulamalar› da içeririr;
böylece izleyiciler de veri iletiminde bulunabilir.
2000’li y›llarda kamera kavram› art›k çok farkl› alanlarda ve çok farkl› mecralar-
da karfl›m›za ç›kabilmektedir. Kamera salt profesyonel bir kay›t cihaz› olmaktan
ç›km›fl; gündelik yaflam›n s›radan bir parças› haline dönüflmüfltür. Bunda say›sal
kamera teknoojisinin geliflmesi ve kameralar›n pratik, kolay, fiziksel olarak küçül-
mesinin yan›nda; kameralar›n kullan›m amaçlar›n›n çeflitlenmesi de etkili olmufl-
tur. Günümüzün say›sal kameralar› çok farkl› alanlarda, farkl› amaç için kullan›l-
maktad›r. Bu farkl› amaçlar için art›k farkl› büyüklük ve özelliklerde kameralar var-
d›r. Güvenlik kameralar›, t›p alan›nda kullan›lan kameralar, minyatür kameralar,
web kameralar›, mobil telefon kameralar› bunlardan baz›lar›d›r.
Mobil telefon kameralar›, toplumsal aç›dan di¤er görsel teknolojilerden önem-
li bir ayr›cal›k tafl›maktad›r. Günümüzde kullan›lan kameral› mobil telefon tekno-
lojisinin geçmifli 1990’lar›n bafl›na dayanmaktad›r. Dr. Eric Fossum ve ekibi 1990’l›
y›llar›n bafllar›nda yapt›klar› çal›flmalar sonucunda modern kameral› mobil telefon
denemelerini gerçeklefltirir ve ilk kez 1995 y›l›nda Business Week dergisinin Mart
say›s›nda yay›nlanan bir makale ile bu geliflimi duyururlar. ‹lk kameral› telefon gö-
rüntüsü ise Philippe Kahn taraf›ndan Haziran 1997 y›l›nda paylafl›lm›flt›r. Philippe
Kahn, Sharp Firmas›n›n üretti¤i ilk kameral› mobil telefon prototipini kullanarak,
yeni do¤an bebe¤inin görünütüsü 2000 arkadafl› ile paylaflm›flt›r. Bu prototip ge-
lifltirilerek, J-SH04 modeli olarak 2001 y›l›nda Japonya’da ilk kez sat›fla sunulmufl-
tur. Böylece hem foto¤raf çeken hem de k›sa video klipler çeken kameralar›n ilk
ad›mlar› at›lm›flt›r.
Mobil telefon kameralar›n› di¤er kameralardan ay›ran temel ayr›cal›k ise, bu
teknolojik geliflmeyle birlikte kameran›n art›k herkesin her an tafl›d›¤› bir ayg›t ha-
line dönüflmüfl olmas›d›r. Di¤er tafl›nabilir kameralar, gerek kullan›m kolayl›klar›,
gerekse düflük maliyet özellikleri ile önemli ifllevleri yerine getirseler de, bir tafl›-
nabilir kameray› her an insanlar›n yan›nda tafl›mas› için belirli bir neden gerekli-
dir. Mobil telefon kameralar›, tatile ç›karken, yolculuk yaparken ya da çocuklar›-
n›n mezuniyet törenlerine giderken beraberinde kamera götürmekten çok farkl›
bit kullan›m prati¤i sergiler. Mobil telefonlar her zaman ceplerde, çantalarda ne-
reye gidilirse gidilsin beraberinde tafl›nan iletiflim cihazlar›d›r. Bu cihazlarla tüm-
leflik olarak üretilen mobil telefon kameralar› ise, herkesi heryerde görüntü sapta-
yabilen potansiyel elektronik göz konumuna getirmifltir. Kamera mobil telefonlar-
la birlikte art›k heryerdedir. Herkes de potansiyel bir kameraman ya da foto¤raf-
ç›d›r. Mobil telefonlar›ndaki tümleflik kameralar, toplumsal olarak herkesin herke-
si ya da herfleyi, her an görüntüleyebilece¤i bir ortama tafl›m›flt›r. Bu durum bir an-
lamda “insan›n oldu¤u heryerde, kameran›n oldu¤u” gerçe¤ini fark›na varmam›z›
sa¤lamaktad›r.
SIRA S‹ZDE Öte yandan gündelik yaflamda s›k›l›kla karfl›lafl›lan kameralar sadece mobil te-
SIRA S‹ZDE
lefonlarla s›n›rl› de¤ildir. Son y›llarda say›lar› h›zla artan güvenlik kameralar›, gö-
rüntüleme teknolojilerinin art›k toplumsal yaflam içindeki yerinin sorgulanmas›na
D Ü fi Ü N E L ‹ M D Ü fi Ü N E L ‹ MGenellikle güvenlik amac›yla kullan›lan bu kameralar, Lyon’a
neden olmaktad›r.
(1996) göre kendi gündelik ifllevlerini yerine getirirken asl›nda birer gözetim ara-
S O R U c›na da dönüflmektedir.
S O R U Vertov’un kamera-göz söylemi, 2000’li y›llarda gözetleyen
elektronik göze dönüflmektedir. George Orwell’in 1984 adl› roman›ndaki herkesi
gözetleyen “Büyük Birader”, farkl› bir yap› içerisinde gerçeklik kazanm›fl ve yafla-
D‹KKAT D‹KKAT
m›n her an›n› çevreleyen kameralar, trafik, market güvenli¤i, apartman gözetimi
gibi farkl› ifllevler ad› alt›nda görüntü kaydeden elektronik gözlere dönüflmüfller-
N N
SIRA S‹ZDE SIRAgüvenlik
dir. Özellikle S‹ZDE amaçl› olan gizli veya aleni kameralar sosyal hayat› derin-
den etkilemifltir. Sokakta, meydanlarda, apartmanda, ifl yerinde her yerde kamera-
lar›n olmas›, insanlar›n kontrol alt›nda tutulmas›n›, denetlenmesini ve gözetlenme-
sini art›k daha kolay bir hale getirmifltir.
K ‹ T A P GünümüzdekiK ‹gözetim
T A P toplumunun yap›lanmas›n› önceden gören ve yazd›¤› romanla gö-
zetim toplumu üzerine önemli tart›flmalar› bafllatan bu kitab› okuman›zda fayda vard›r;
George Orwell. Bin Dokuzyüz Seksen Dört. Çev: Nuran Akgören. ‹stanbul: Can Yay›nlar›,
TELEV‹ZYON 1984. TELEV‹ZYON
Kameran›n Bilgisayarlarla Kullan›m›

2000’li y›llarda, gündelik yaflam›nda birçok farkl› amaç için teknolojik araçlara s›k-
‹NTERNET ‹ N T E R N E T Son yirmi y›l içerisinde özellikle bilgisayar teknolojisinin bü-
l›kla baflvurmaktad›r.
tün uygulama alanlar›nda dâhil oldu¤u görülmektedir. Bilgisayarlar ilk ortaya ç›k-
t›klar›nda, birer ifl makinas› olarak tasarlanm›fl elektronik ayg›tlard›r. ‹lk üretildik-
lerinde belki de bu kadar toplumsal yaflam içinde yer alacaklar› düflünülmemifl
olabilir. Bankalardaki y›¤›nlarca hesap çözümlemelerini yapmaya bafllad›klar›nda,
onlarca çal›flan›n ifl yükünü üstüne almas›; ilk bilgisayarlar için tatmin edici bir so-
nuç olarak kabul edilebilir; ancak 2000’li y›llarda bilgisayarlar ifl makinalar›ndan
çok daha fazlas›n› içermektedirler. Art›k bankalardan bilet giflelerine, para çekme
makinalar›ndan kahve makinelerine kadar birçok basit gündelik ifli bilgisayarlar
sayesinde çözebilmekteyiz. Öyle ki, bilgisayarlar sadece ifl zaman›n› de¤il, bofl za-
man› da birlikte geçirilen cihazlar haline gelmifltir. ‹fl yerlerinde bütün mesaisini
ekran karfl›s›nda geçiren insanlar›n büyük ço¤unlu¤u evlerinde geldiklerinde yine
bilgisyar ekran› karfl›nda kalan bofl zamanlar›n› tüketmektedirler. Ekran ayn› olsa
da, ekranda görünen içerik farkl›l›klar›, bilgisayarlar› istendi¤inde bir ifl makinas›-
na, istendi¤inde bir bofl zaman ayg›t›na ve bir e¤lence merkezine dönüfltürebil-
mektedir. Günümüz yaz›l›m firmalar›n›n tasarlad›klar› bilgisayar dünyas› art›k sa-
dece ifl odakl› de¤il, e¤lence ve bofl zaman odakl›d›r.
Bilgisayarlar›n kamera ile olan ilk iliflkisi, video görüntüsünün manipüle edil-
mesi amac›yla olmufltur. Video mikserlerin yerini zamanla bilgisayar yaz›l›mlar› al-
m›fl ve video görüntüsü üzerinde yap›lan birçok ifllemde bilgisayarlar kullanmaya
bafllanm›flt›r. Bir sonraki aflama ise bilgisayarlar›n video görüntülerinin depoland›-
¤›, sakland›¤› ve ço¤alt›ld›¤› ortamlara dönüflmesidir. Bilgisayar teknolojisi ile vide-
o görüntüsü art›k eskiye oranla çok daha h›zl› ifllenebilmekte, de¤ifltirilebilmekte
ve gerekti¤inde de ço¤alt›labilmektedir. Görüntünün say›sal olarak bilgisayar orta-
m›na aktar›lmas› ve dünyan›n her taraf›na ayn› anda ulaflt›r›lmas› kameran›n gücü-
nün yeniden tart›fl›lmas›na neden olmufltur. Say›sal görüntülerin çok uzaklara ak-
tar›lmas›n›n arkas›nda yatan güç ise ‹nternet’tir.
A¤ Toplumunda Kamera Kullan›m›

Kameralar›n bir sanal a¤ üzerinde do¤rudan kullan›ld›¤› ilk örnek web kamerala-
r›d›r. ‹lk web kameras› uygulamas›, Cambridge Üniversitesi Bilgisayar Bilimleri Bö-
lümü’nde araflt›rma yapan ö¤retim üyeleri taraf›ndan 1991 y›l›nda gerçeklefltirilmifl-
tir. Asl›nda kameradan bu ilk kameradan beklenti oldukça basit ve ifllevseldir. Or-
tak kullan›lan kahve makinas›n› görüntülemek amac›yla konulan bir kamera, bil-
gisayar sunucusuna ba¤alanarak dakikada 3 kare görüntü vermesi sa¤lanm›fl, böy-
lelikle bölümde çal›flanlar›n kahve olup olmad›¤›n› görebilmelerini amaçlayan çok
basit ve e¤lenceli bir uygulama gerçeklefltirilmifltir.
Hâlihaz›rda çal›flan en eski web kameras› ise 1994 y›l›nda Fogcam ad›yla gelifl- Dünyan›n en eski webcam
tirilen ve San Francisco Üniversitesi’nde bulunan kamerad›r. 2010 y›l›nda hala in- görüntüsüne
http://www.fogcam.org/
ternet üzerinden izlenebilen bu kamera görüntüsüyle birlikte, görüntülü cep tele- adresinden ulaflabilirsiniz.
fonlar›ndan çok daha önce, bilgisayarlar ve a¤ iletiflimi sayesinde görsel iletiflim
sa¤lanabilmifltir.
2000’li y›llarda art›k bilgisayarlar, kendi tümleflik kameralar› ile birlikte üretilmek-
tedir. Kamera bir bak›ma bilgisayar›n do¤al bir parças› gibidir. Tafl›nabilir bilgisaya-
r›n özgürlü¤ü, yine tafl›nabilir kameran›n tarihsel gelene¤i ile birleflir. Milyonlarca ki-
fli art›k birbirleriyle sadece duyarak de¤il ayn› zamanda görerek iletiflim kurabilmek-
tedir. Kameran›n bilgisayar ile birlikte kullan›m› sadece kifliler aras› iletiflimle s›n›rl›
de¤ildir. Bilgisayar üzerindeki kamera, kiflilerin hiç çaba sarfetmeden dünyan›n
dörtbir yan›n› canl› olarak görebildi¤i bir görsel gözetim ortam› oluflturmufltur. Tür-
kiye’de bilgisayar› bafl›nda oturan bir kullan›c› art›k Paris sokaklar›nda gezebilir,
New York restoranalar›n›n adreslerini görerek ç›karabilir, yolculuk öncesi Londra’da
kalaca¤› otelin çevresinin nas›l oldu¤unu canl› olarak ekrana getirebilir.
A¤ toplumunun kamera ile olan bir di¤er iliflkisi ise 2000’li y›llarda önemi git-
gide artan video paylafl›m siteleri üzerinedir. ‹nternet’in s›n›rs›z paylafl›m olanakla-
r› ile kamera art›k sadece gören bir göz de¤il, paylafl›lan bir göz haline gelmifltir.
Amatör kameralar dünyan›n heryerinden görüntüleri farkl› video paylafl›m siteleri-
ne aktarmakta ve hayal edilmesi güç boyutlarda bir görsel - iflitsel arflivin olmufl-
mas›na yol açmaktad›r. Bu arfliv, geleneksel belgeci üslüba dayanan; fakat “belge-
lenmesi gereken olay” kavram›n› alt üst ederek, herfleyin ve herkesin bir belge de-
¤eri oldu¤unu varsayan bir yap›y› da beraberinde getirmifltir. Daha önce “izlenilir
olmayan”, “izlenir olmufltur”. “Kayda de¤er olma” kavram› silikleflmifltir; çünkü
kaydetmenin herhangi bir maliyeti kalmam›flt›r. Bedelsiz olan kayd›n de¤eri, her-
fleyi “kayda de¤er” hale getirmifltir. Özel alan ile kamusal alan›n bir araya geldi¤i
a¤ toplumuyla birlikte, kameralar›n üretti¤i görüntüler, özel alan›n s›n›rlar›n› delip
kamusal alan›n s›n›rlar›na h›zl› bir geçifli gerçeklefltirmifltir. Bu bafldöndürücü veri
ak›fl› içinde kamera, sadece bir görsel iflitsel resmetme ayg›t› de¤il, ayn› zamanda
bütün yaflam› biçimlendiren, kimi durumlarda ülkelerin politik kaderlerini belirle-
yen sosyo-kültürel bir enstrumana dönüflmüfltür.
Özet
N
A M A Ç
Kameran›n toplumsal düzen içindeki yerini sap- reci de kapsar. Bu h›zl› dönüflümü yaflayan ve
1 tayabilmek. toplumsal olaylar› flekillendiren toplumlar, ayn›
Kameran›n sosyal tarihi, toplumsal de¤iflmelerle zamanda resmetme gelene¤ini de yeniden flekil-
yak›ndan iliflkilidir. Teknolojik geliflim; keflifler, lendiren toplumlard›r. Büyülü fenerden, ›fl›¤a du-
ilerlemeler ve bulufllar toplumsal de¤iflimi zo- yarl› yüzey olarak selüloit tabanl› yeni bir yüze-
runlu k›larken; toplumun de¤erlerini, kültürünü, yin gelifltirilmesine; kinetograftan, sinematogra-
e¤lence anlay›fl›n›, gündelik yaflam pratiklerini fa; foto¤raf makinesinden, say›sal kameraya ka-
de derinden etkiler. Sanayi Devrimi sonras› mo- dar birçok yeni geliflme ve buluflun ortaya ç›kt›-
dernleflmenin ve kapitalizmin yayg›nlaflmas› ve ¤› bir yüzy›l olarak tarihe geçer. Bu resmetme
benimsenmesiyle birçok ülkede Bat› yaflam tarz›- araçlar› bir yandan e¤lence sektörüne hizmet
n›n yerini pekifltirmesiyle birlikte, kitle iletiflim ederken, di¤er yandan sanat›n ortam›nda yer al›r-
araçlar›n›n sadece ifl ve ticaret hayat›n› de¤il, ay- lar. Kimi zaman ise toplumsal gerçe¤in kaydedil-
n› zamanda sanat, e¤lence ve toplum aras›ndaki di¤i belgeler olarak varolurlar.
iliflkilerin de yeniden düzenleyen bir güç olarak
ortaya ç›kmas›na neden olmufltur. Modernleflme
N Yay›n arac› olarak kameran›n geliflimini aç›kla-
süreci içine kitle iletiflim araçlar›n›n ve özellikle
A M A Ç
3 yabilmek.
de kameran›n bir resmetme arac› olarak günde- II. Dünya Savafl›’n›n ortaya ç›kard›¤› askeri reka-
me gelmesiyle birlikte, bu araçlar art›k sadece bi- bet süreci, plastik ve lastik malzemelerinin geli-
rer ço¤alt›m arac› olmaktan ç›k›p ve sanatç›lar›n flimini h›zland›r›r. O dönemden 2000’li y›llar›n
bu ayg›tlar› yeniden keflfiyle sanat›n ortam›na bafllar›na kadar plastik ve lastik gibi petro kim-
girmifllerdir. yasal ürünler günümüz kameralar›n›n üretilme-
28 Aral›k 1895 tarihi, sineman›n do¤um tarihi ola- sinde ana hammaddeyi oluflturmufllard›r. Savafl
rak kabul edilir ve bu tarihle birlikte hareketli sonras› ABD’de hem foto¤raf makinesi üretimi
görüntü üreten kamera toplumsal yap›n›n içinde artm›fl, di¤er taraftan televizyon yay›nlar› gide-
kendisine yer bulur. Geçen yüz on befl y›lda bir- rek yayg›nlaflmaya bafllam›flt›r. 1950’li y›llar›n ba-
çok farkl› kamera üretilmifl, film üretim sistemle- fl›na kadar da hâlihaz›rda elektronik görüntü kay-
ri de¤iflmifltir ama o günden bugüne de¤iflmeyen dediciler henüz gelifltirilmedi¤i için, bütün tele-
tek fley seyircilerin bu tür gösterilere ödedikleri vizyon yay›nlar› canl› olarak gerçeklefltirilmifltir.
belli bir ücretin olmas›d›r. Bu durum ilk baflta Video kay›t sistemlerinden önce gerçeklefltirilen
basit bir bilet ücreti iken zamanla büyük bir en- televizyon yay›nlar› ço¤unlukla stüdyoda ve bir
düstrinin parças› haline gelmifltir. Farkl› ifadeyle mekânda yap›lan yay›nlardan oluflmufltur. 1950’li
kamera ile üretilen foto¤raf ya da film, e¤lence y›llar›n bafllar›ndan itibaren ilk video kaydedici-
sektörü içinde geliflmesiyle birlikte art›k ticari bir ler televizyon endüstrisinin hizmetine sunulmufl
de¤er kazan›r. ve daha önce sesin kaydedilmesinde kullan›lan
manyetik bantlar, bu kez görüntü kayd› için kul-
N
A M A Ç
Kameran›n 1900’lü y›llardaki geliflimini aç›kla- lan›lmaya bafllanm›flt›r. Kameran›n tarihsel serü-
2 yabilmek. veninde en önemli aflamalardan biri 1967 y›l›n-
1900’lü y›llar, kameran›n toplumsal yaflam içine da, hem görüntüleri manyetik bir ortama kayde-
girmeye bafllad›¤› yüzy›l olarak, sadece görsel debilen, hem de kolayl›kla elde tafl›nabilen ka-
iletiflim ayg›tlar›n›n de¤il, ayn› zamanda birçok meralar›n tasarlanmas› ile gerçekleflir. ENG
yeni teknolojinin de ortaya ç›kt›¤› bir dönem ola- (Electronc News Gathering) Elektronik Haber
rak bilinir. Bu dönemde yaflanan Dünya Savaflla- Toplama kameralar›n› yay›n endüstrisine girme-
r›, ekonomik bunal›mlar, devrimler sadece k›sa si ise bu sürecin en can al›c› noktas› say›labilir.
sat›r bafllar›d›r. Bu dönem, birçok ülkenin s›n›r- Tafl›nabilir video kameralar›n piyasaya sunulma-
lar›n›n yeniden çizilmesiyle birlikte, sosyo-eko- s›yla birlikte, birçok farkl› meslek grubu bu ka-
nomik hayat›n köklü de¤iflimler geçirdi¤i bir sü- meralar› kullanmaya bafllam›fllard›r.
N
A M A Ç
Kameran›n 2000’li y›llardaki kullan›m›n› belir-
4 leyebilmek.
1970’li y›llarda ABD’de yaflanan ve “Say›sal Dev-
rim” olarak adland›r›lan süreç kameran›n sosyal
tarihi aç›s›ndan önemli bir dönüm noktas› olmufl-
tur. 1995 y›l›nda ise say›sal kamera teknolojisine
sahip kameralar üretilmeye bafllanm›fl ve analog
kameralardan farkl› olarak, görüntü say›lara dö-
nüfltürülerek kaydedilmeye bafllanm›flt›r. 2000’li
y›llarda kameran›n durumu daha farkl› bir nokta-
ya gelmifltir. Kamera kavram› art›k çok farkl› alan-
larda ve çok farkl› mecralarda karfl›m›za ç›kabil-
mektedir. Kamera salt profesyonel bir kay›t ciha-
z› olmaktan ç›km›fl; gündelik yaflam›n s›radan bir
parças› haline dönüflmüfltür.
Kendimizi S›nayal›m
1. Kameran›n Bat› yaflam tarz›nda geliflimiyle ilgili afla- 5. 17. Yüzy›l’›n koflullar› içinde bir ›fl›k kayna¤›, mer-
¤›daki ifadelerden hangisi söylenebilir? cek sistemi, cam üzerine çizilmifl bir resim ve imgenin
a. Sadece k›rsal kesimde geliflmifltir. yans›t›ld›¤› beyaz yüzeyden oluflan gösteriye izleyiciler
b. E¤lence sektöründen ba¤›ms›z olarak do¤rudan afla¤›daki adlardan hangisini takm›flt›r?
sanat ortam›nda geliflmifltir. a. Büyülü görüntü
c. E¤lence ve sanat ortam›nda geliflmifltir. b. Büyülü fener
d. Burjuva s›n›f›n›n bir arac› olarak belgeleme ama- c. Büyülü çad›r
c›yla geliflmifltir. d. Büyülü kamera
e. Bütünüyle bilimsel amaçlarla kullan›lmak üzere e. Büyülü optik
geliflmifltir.
6. Görme sisteminde birbirine yak›n duran nesneler
2. “28 Aral›k 1895 tarihinde sineman›n do¤ufluyla bir- aras›ndaki bofllu¤u doldurarak, gözün a¤tabakas›nda
likte hareketli görüntü üreten kamera toplumsal yap›- hiçbir hareket uyar›s› olmadan, sürekli bir hareket alg›-
n›n içinde kendisine yer bulur. O tarihte yap›lan bu ilk lama durumuna ne ad verilir?
gösterime seyirciler para ödemifllerdir.” a. Dura¤an hareket
Bu bilgilere göre afla¤›dakilerden hangisi do¤rudur? b. Sürekli hareket
a. Bu flekilde kamera toplumsal yaflamdan uzak- c. Görünürde hareket
laflm›flt›r. d. Kameran›n hareketi
b. Aradan yüz y›l geçmesine ra¤men hala seyirciler e. Kurgu ile hareket
para ödemektedir.
c. Kamera giderek halktan uzaklaflm›flt›r. 7. Afla¤›daki ifadelerden hangisi Dziga Vertov’un ka-
d. Bu nedenle kamera gazetelerin arac› olmufltur. mera-göz kuram› ile örtüflmektedir?
e. Bu nedenle kamera daha çok fakir insanlar›n a. Kamera hiçbir zaman bir gözün yerini tutamaz.
arac› olmufltur. b. Kamera mekanik bir gözdür.
c. Kamera ile göz aras›nda herhangi bir iliflki kur-
3. Afla¤›dakilerden hangisi iletiflim süreci içinde kame- mak olas› de¤ildir.
ran›n temel ifllevini belirleyen ö¤edir? d. Kameran›n arkas›ndan bakan göz, görüntüyü ifl-
a. Kaydetmiyor olmas› letendir.
b. ‹letiflim sürecinde kaynak oluflturmas› e. Görüntünün nesnesi hem kameray› iflleten, hem
c. Sanatç›lar›n hedef kitlesi olmas› de görüntüye konu olan kiflilerdir.
d. ‹letiflim sürecinde bir ortam oluflturmas›
e. Al›c› konumunda olmas› 8. Afla¤›daki endüstrilerden hangisinin II. Dünya Sa-
vafl› sonras› kameran›n geliflimine do¤rudan katk›s›
4. Roland Barthes’a göre görüntü üretim sürecindeki olmam›flt›r?
iflletici afla¤›dakilerden hangisidir? a. Plastik endüstrisinin
a. Görüntüyü üreten kifli b. Lastik endüstrisinin
b. Görüntüyü ücret ödeyerek tüketen izleyici c. Optik endüstrisinin
c. Görüntüyü ücret ödemeden tüketen izleyici d. Matbaa endüstrisinin
d. Görüntüde yer alan nesneler e. Elektrik-elektronik endüstrisinin
e. Görüntüde yer alan kifliler
Okuma Parças›
9. II. Dünya Savafl› s›ras›nda televizyon yay›nlar› için Bu kitap bir davettir. Basit bir video kameran›n potan-
yat›r›m yap›lmamas›n›n temel nedeni afla¤›dakiler- siyelini keflfetmeye ve bunun k›v›lc›mland›raca¤› sosyal
den hangisidir? de¤iflimi yakalamaya bir davettir. Her gün, dünyan›n
a. Savaflan ülkelerin geri kalm›fl olmas› her yerinde aktivistler yarat›c› ve stratejik yollarla vide-
b. Savaflan ülkelerin bu konuda en az deneyime o çekiyor, sesi ç›kmayanlar› iflitilir k›lmak için elde et-
sahip ülkeler olmas› tikleri görüntü ve sesleri kullanmaya devam ediyorlar
c. Televizyonun savaflan ülkeler taraf›ndan savafl ve önemli reformlar›n hayata geçirilmesini sa¤l›yorlar...
s›ras›nda çok ifle yarar bir sistem olarak görül- Daha iyi bir dünyay› mümkün k›lmak amac›yla video
memesi kullanmaya bafllamak için daha do¤ru bir zamanlama
d. Televizyonun savaflan ülkeler için bir proragan- olamaz. Video kameralar her zamankinden daha ucuz.
da arac› olarak kullan›lamamas› Art›k cep telefonlar›na entegre edilmifl durumdalar. Ba-
e. Gazete sahiplerinin savaflan ülkelerin politikac›- sit kurgu yaz›l›m› pek çok ev bilgisayar›nda önceden
lar›na yo¤un bask› yapmas› yüklenmifl durumda. 90’lar›n bafl›ndan bu yana tekno-
lojinin uygun olanaklar› yaratmas› ve maddi olarak ula-
10. Mobil telefon kameralar›n› di¤er kameralardan ay›- fl›labilirli¤i sosyal adalet için video aktivizm dünyas›n›
ran en temel özellik afla¤›dakilerden hangisidir? besledi. Hareket ayn› zamanda çevrimiçi ve çevrimd›fl›
a. Kameran›n art›k herkesin her an tafl›d›¤› bir ay- yeni araçlarla, geleneksel medyan›n seçici mekanizma-
g›t haline dönüflmüfl olmas› lar›ndaki kiflilere ulaflabilecek yeni araçlarla sivil top-
b. Kameran›n herkes taraf›ndan sat›n al›nabilecek lum kurulufllar›n›n art›fl›yla ve özellikle güney yar›mkü-
kadar ucuz olmas› rede haklar›n›, seslerini ve kimliklerini savunan hare-
c. Tafl›nabilir bir kameran›n ilk kez pazara sunul- ketlerle de güçlenmifl durumda.
mas› ABD’de Appalshop, Meksika’da Chiapas Medi Project,
d. Dijital bir kameran›n ilk kez pazara sunulmas› Bolivya’da CEFREC, Hindistan’da Dristi Media Collecti-
e. Bir internet kameras›n›n ilk kez pazara sunulmas› ve, ‹ngiltere’de Undercurrents, Güney Kore’de Labor
News Production, Endonesya’da INSIST ve say›s›z di¤er
öncü kurulufllar videoyu insan haklar›na, çevrecili¤e,
küreselleflmeye ve yerli haklar›na odaklanan kampan-
yalar›n ayr›lmaz bir parças› haline getirdiler. Çevrimiçi
bireyler ve kollektifler, 1999’da Seattle’da bafllayan kü-
resel Indymedia hareketini içine alarak, World Wide
Web’i yeni bilgilere ve hikayelere eriflim için aç›k ve üc-
retsiz bir mekan haline getirdi. Üretim ve da¤›t›ma daha
genifl eriflim imkan›yla birlikte, daha çok insan yayg›n-
laflan sosyal sorunlarla mücadele etmek ve olan biteni
belgelemek üzere video ve film yapma olana¤›na sahip.
Böylece, bu yeni medya aktivistleri 1930’lar›n sosyal
belgesellerini, 1960’lar›n cinema verite (sinema gerçek)
deneyimlerini ve 1970, 1980, 1990’lar›n yerli hareketi-
nin, topluluklar›n ve alternatif medya hareketlerinin
oluflturdu¤u sayg› duyulas› gelene¤i ileri tafl›yorlar.
Metnin devam› için afla¤›daki kitab› okuyunuz...
Kaynak: Gregory, Sam ve di¤erleri. (2007). De¤ifltir-

mek ‹çin Video: Gör, Filme Çek, De¤ifltir. Çev: Duy-
gu Dölek. ‹stanbul: Versus Yay›nlar›.
Kendimizi S›nayal›m Yan›t Anahtar› S›ra Sizde Yan›t Anahtar›

1. c Yan›t›n›z yanl›fl ise “Kamera ve Toplumsal Dü- S›ra Sizde 1
zen” konusunu yeniden gözden geçiriniz. Bu süreçte üretici olarak yarat›m ve üretim ekibini tem-
2. b Yan›t›n›z yanl›fl ise “Kamera ve Toplumsal Dü- silen yönetmen yer al›r. Ticari mal olarak da film ele al›-
zen” konusunu yeniden gözden geçiriniz. n›r. Her film her ne kadar bir sanat eseri olabilme po-
3. d Yan›t›n›z yanl›fl ise “Kamera ve Toplumsal Dü- tansiyelini beraberinde tafl›sa da, ayn› zamanda e¤lence
zen” konusunu yeniden gözden geçiriniz. sektörünün bir ürünü oldu¤u düflünüldü¤ünde bir tica-
4. a Yan›t›n›z yanl›fl ise “Kamera ve Toplumsal Dü- ri mal olarak karfl›l›k görür. Tüketiciler ise, filmi izleyen
zen” konusunu yeniden gözden geçiriniz. izleyicilerdir.
5. b Yan›t›n›z yanl›fl ise “Film Kameras› Yayg›nlafl›-
yor” konusunu yeniden gözden geçiriniz. Yönetmen Film ‹zleyici
6. c Yan›t›n›z yanl›fl ise “Film Kameras› Yayg›nlafl›-
yor” konusunu yeniden gözden geçiriniz.
7. b Yan›t›n›z yanl›fl ise “Film Kameras› Yayg›nlafl›- S›ra Sizde 2
yor” konusunu yeniden gözden geçiriniz. Kinetograf›n film endüstrisinde gelece¤inin olmamas›-
8. d Yan›t›n›z yanl›fl ise “Video Kamera ve Televiz- n›n temel nedeni, bireysel kullan›m için tasarlanm›fl ol-
yon Yay›nc›l›¤›” konusunu yeniden gözden ge- mas›d›r. Kinetograf› tek bir kullan›c› için tasarlayarak
çiriniz. daha fazla gelir edece¤ini düflünen Edison özellikle bu
9. c Yan›t›n›z yanl›fl ise “Video Kamera ve Televiz- ayg›t›n toplu kullan›m›n önüne geçmek istemifl ve bi-
yon Yay›nc›l›¤›” konusunu yeniden gözden ge- reysel izlemelerle daha fazla gelir elde edece¤ini plan-
çiriniz. lam›flt›r. Dönemin sosyo-ekonomik gelifliminde ise film-
10. a Yan›t›n›z yanl›fl ise “2000’li Y›llarda Kamera” lerin toplu izlenmesi daha fazla tercih edilen e¤lence
konusunu yeniden gözden geçiriniz. etkinli¤i olmufl ve Edison’un bu plan› dönemin toplum-
sal gerçekleriyle örtüflmemifltir.
S›ra Sizde 3
11 Eylül 2001 tarihinde ABD’de resmi belgelere göre
uçak korsanlar›nca kaç›r›lm›fl 4 uça¤›n canl› yay›nda
New York’taki Dünya Ticaret Merkezi’ne yapt›klar› sal-
d›r› “canl› belgelemeye” örnek oluflturur. Olay yerinden
dünyan›n dört bir yan›na yap›lan canl› yay›n, bu belge-
lemeyi an›nda belgeleme de¤il, ancak bir canl› belgele-
me olarak adland›rmam›z› sa¤lar.
Yararlan›lan Kaynaklar
Barthes, Roland. (1992). Camera Lucida: Foto¤raf
Üzerine Düflünceler. Çev: Reha Akçakaya. ‹stanbul:
Alt›k›rkbefl Yay›nlar›.
Berger, John. (1990). Görme Biçimleri. Çev: Yuldanur
Salman. ‹stanbul: Metis Yay›nlar›.
Crary, Jonathan. (2004). Gözlemcinin Teknikleri:
Ondokuzuncu Yüzy›lda Görme ve Modernite
Üzerine. Çev: Elif Daldeniz. ‹stanbul: Metis Yay›nlar›.
Eczac›bafl› Sanat Ansiklopedisi. (1997). ‹stanbul: Dr.
Nejat Eczac›bafl› Vakf› Yay›nlar›.
Freund, Giséle. (2007). Foto¤raf ve Toplum. Çeviren:
fiule Demirkol. ‹stanbul: Sel Yay›nlar›.
Gregory, Sam ve di¤erleri. (2007). De¤ifltirmek ‹çin
Video: Gör, Filme Çek, De¤ifltir. Çev: Duygu Dölek.
‹stanbul: Versus Yay›nlar›.
Jeanneney, Jean-Noel. (1998). Bafllang›c›ndan Günü-
müze Medya Tarihi. Çev: Esra Atuk. ‹stanbul: Yap›
Kredi Yay›nlar›.
K›l›ç, Levend. (2002). Foto¤rafa Bafllarken. Ankara: Dost
Kitabevi Yay›nlar›.
K›l›ç, Levend. (2008). Foto¤raf ve Sineman›n Toplumsal
Tarihi. Ankara: Dost Yay›nevi.
K›l›ç Levend (ed). (1995). Video Sanat›: Elefltirel Bir
Bak›fl. ‹stanbul: Hil Yay›nlar›.
Lyon, David. (1996). Elektronik Göz. Çev: Dilek
Hattato¤lu. ‹stanbul: Sarmal Yay›nevi.
Kracauer, Siegfried. (1947). From Caligari to Hitler: A
Psychological History of the German Film. Princeton
and Oxford: Princeton University Press.
Lazar, Judith. (2001). ‹letiflim Bilimi. Çev: Cengiz An›k,
Ankara: Vadi Yay›nlar›.
Orwell, George. (1984). Bin Dokuz Yüz Seksen Dört.
Çev: Nuran Akgören. ‹stanbul: Can Yay›nlar›.
Silverman, Kaja. (2006). Görünür Dünyan›n Efli¤i. Çev:
Aylin Onacak. ‹stanbul: Ayr›nt› Yay›nlar›.
Taylor, Richard. (1979). The Politics of Soviet Cinema
1917-1929. Cambridge: Cambridge University Press.
2
Amaçlar›m›z
N
Bu ünite tamamlad›ktan sonra;
N
Kameran›n tarihsel geliflimini aç›klayabilecek,
Film yap›mlar›nda kullan›lan film kameralar›n› s›ralayabilecek ve film format-
N
lar›n› s›n›fland›rabilecek,
N
Video yap›mlar›nda kullan›lan kameralar› s›ralayabilecek,
Video yap›mlar›nda kullan›lan bantlar› s›n›fland›rabilecek bilgi ve becerilere
Anahtar Kavramlar
• Kamera • Film Kameralar›
• Film Formatlar› • Video Kameralar›
• Video Formatlar›
• KAMERANIN TAR‹HSEL GEL‹fi‹M‹

• F‹LM YAPIMINDA KULLANILAN
KAMERALAR
Kamera Tekni¤ine Film ve Video
Kameralar› • V‹DEO YAPIMLARINDA
Girifl
KULLANILAN KAMERALAR
• V‹DEO KAMERALARININ KAYIT
FORMATLARI
Film ve Video Kameralar›
KAMERANIN TAR‹HSEL GEL‹fi‹M‹

Yüzeyin ifade arac› olarak kullanmas›n›n tarihi insanl›k tarihi, kadar eskilere daya-
n›r. ‹nsanlar›n bir fleyi resmetmek için kulland›klar› ilk yüzey, ma¤ara duvarlar›;
yapt›klar› boyamalar, çizimler, kaz›malar ise kulland›klar› ilk resmetme teknikleri
olmufltur. Su birikintileri üzerinde oluflan yans›malar ya da gün ›fl›¤›nda oluflan göl-
geler de insanlar›n dikkatini çekmifltir. Yüzey üzerinde oluflan bu yans›malar›, fi-
gürleri sabitleyerek kal›c› olmas›n› sa¤lamak ise çok uzun bir süreç gerektirmifltir.
Birçok aflamadan sonra yans›malar›n, figürlerin oluflturdu¤u görüntü, baz› bulufllar
sayesinde yüzey üzerinde sabitlenebilmifltir. Tarihte insan yaflam›n› de¤ifltiren bu-
lufllar›n oldu¤u 1800’lerde gerçekleflen bulufllardan biri de kamerad›r. Kameran›n
geliflim sürecinde, hareketin alg›lanmas› ve görüntüde hareketin oluflumu da çok
önemlidir. Bu bak›mdan öncelikle hareketin alg›lamas›, yüzey üzerindeki görüntü
ve kamera aras›ndaki ba¤lant›y› incelemek uygun olacakt›r.
Hareketli Görüntü
Yaflam›n temel ögelerinden biri de harekettir. ‹nsanlar yaflamlar›nda hareket hâlin-
de olsalar da nesneleri yüzey üzerine dura¤an bir flekilde resmetmifllerdir. Çizerek,
boyayarak, kaz›yarak resmetme tekniklerini kullanm›fllard›r. Hareketli nesneleri,
canl› varl›klar› da donuk ya da dura¤an olarak resmedebilmifllerdir. Hareketli nes-
nelerin yüzey üzerindeki, yan›lsamalar›n›n ve gölgelerinin hareketi do¤ada gözlem-
lenebilecek olaylard›r. Canl›lar›n, hareketli nesnelerin yan›lsama ve gölgelerinin yü-
zey üzerine izdüflümü hareketlidir. ‹nsanlar da bu hareketlili¤in fark›na varm›fllar-
d›r. Gölgenin oluflabilmesi için bir nesne, bir ›fl›k kayna¤› ve bir yüzeyin olmas› ge-
reklidir. Örne¤in bir cismin bir duvarda gölgesinin belirebilmesi için bir de ›fl›k kay-
na¤›na ihtiyaç bulunur. Yüzey üzerinde ortaya ç›kan bu görüntü kal›c› de¤ildir.
Gölge ya da yans›malar›n yüzey üzerinde görülebilmeleri için herhangi bir ayg›t ge-
rekli de¤ildir. Gölgeler bir zemin üzerinde siyah olarak görünürlerken, yans›malar,
örne¤in bir durgun suda ya da bir aynada ayr›nt›lar ve renkler görülebilir.
Ifl›k kayna¤› ile bir yüzey üzerinde bir ayg›t kullanarak hareketli görüntü üreti-
lebilir. Foto¤raf makinesinin atas› olarak görülen “karanl›k kutu“ (camera obscura)
gerçe¤e benzeyen görüntüler üretmek için kullan›labilir. Bu ayg›t nesnelerin renk-
lerini ve hareketlerini bir yüzey üzerinde üretebilir. Karanl›k kutu, foto¤raf tekni¤i
kullanarak hareketli görüntünün bir an’›n› resmetmekte ve kaydetmektedir. ‹nsan-
lar yüzey üzerinde oluflan görüntüleri gözleri ile görür, görme istemi ile hareketi
S O R U S O R U
D‹KKAT D‹KKAT
N N
Hareket alg›s›: Görme alg›larlar. Yüzey üzerinde dura¤an olan resimlerin belli bir h›z ile arka arkaya gös-
sisteminde hareketin
alg›lanmas›, birbirine yak›n terilmesi hareket alg›s› yaratmaktad›r. ‹nsan gözü de hareketli nesneyi belirli ara-
duran nesneler aras›ndaki
AMAÇLARIMIZ l›klarla alg›layarak aradaki boflluklar› tamamlar. Optik ayg›tlar insan gözünün bu
AMAÇLARIMIZ
bofllu¤un doldurulmas›
fleklinde gerçekleflmektedir.
özelli¤ini kullanmaktad›r.
K ‹ T A P Hareket alg›s›,
K ‹gerçek
T A P ve görüntüde hareket konusunun daha detayl› anlat›m› için bak›n›z,
Levend K›l›ç. (2008), Foto¤raf ve Sineman›n Toplumsal Tarihi. Ankara: Dost.
TELEV‹ZYON TarihselT Esüreç

L E V ‹ Z Yiçinde,
ON yüzey üzerinde hareketli görüntünün oluflturulmas› için
birçok çal›flma gerçeklefltirilmifltir. ‹nsanlar, 1800’lü y›llar›n son döneminde, yüzey
üzerinde ortaya ç›kart›lan hareketli görüntüleri izlemek için bir araya gelmeye bafl-
lam›fllard›r. Beyaz perde benzeri yüzeylere ›fl›k ve optik yolu ile resimlerin yans›-
‹NTERNET ‹ N T E R N da
t›lmas› toplumun E T bu ayg›tlara ilgisini art›rm›flt›r. Bu tarihe kadar yüzey üzerine
yans›t›lan görüntüler insan eliyle yap›lm›fl, dura¤an görüntülerden oluflmufltur. Sa-
nayi devriminden sonra ›fl›¤a duyarl› yüzey üzerine kaydedilmifl görüntüler kulla-
n›lmaya bafllanm›flt›r. Bu foto¤raf›n resmetme tekni¤i ile bu zamana kadar geliflti-
rilen ayg›tlar›n birlefltirilmesi fleklinde gerçekleflmifltir. 1850’li y›llarda ›fl›k ve optik
yoluyla, ›fl›¤a duyarl› yüzeye foto¤raf makinesi arac›l›¤› ile görüntü kaydedilebil-
mifltir. Böylece bu, görüntünün mekanik olarak ço¤alt›labildi¤i anlam›na gelmek-
tedir. Bu geliflmeden sonra, hareket sürecinin daha önceleri el ile resmedilerek
gösterilmesi yerini ›fl›¤a duyarl› zemine foto¤raf makinesi arac›l›¤› ile kaydedilme-
ye bafllanm›flt›r. Bu görüntünün fleffaf bir yüzeye aktar›lmas› ve belirli aral›klarla
Kinemaskop: Görmenin gösterilmesi hareket alg›s›n› yaratmaktad›r. 1861 y›l›nda kinemaskop adl› bir ay-
sisteminde hareketin g›t›n gelifltirilmesi ile foto¤raf›n resmetme tekni¤i ile kaydedilmifl görüntülerin gös-
alg›lanmas› kural›ndan
yararlanan bu ayg›t, bir terimi yap›labilmifltir.
hareket sürecinin pozlama Foto¤raf makinesi, hareketli nesnenin ya da canl›n›n, hareket sürecinin bir
yolu ile elde edilen dura¤an
görüntülerini eksen üzerinde an’›n› yüzey üzerine kaydeder. Foto¤raf makinesi ile devam eden bir hareketin be-
dönen bir çark yard›m›yla li durumlar› (süreç içerisinde baz› anlar›) kaydedilebilir. Kaydedilmifl bu görüntü-
yüzey üzerinde
gösterebilmektedir.
lerin arka arkaya gösterilmesi ile (görme sistemindeki hareketin alg›lanmas› kura-
l›na göre), görmenin süreklili¤i sa¤lan›r. Belli h›zda arka arkaya gösterilen foto¤-
raflar hareketliymifl gibi alg›lan›r. ‹nsan›n bu biyolojik özelli¤i ile foto¤raf makine-
sinin teknik özelliklerinin bir araya gelmesi, yüzey üzerinde hareketli görüntü
oluflturulmas› çabalar›na zemin teflkil etmifltir. Foto¤raf tekni¤ini kullanarak, yüzey
üzerinde hareketi ortaya ç›karmak için kaydetme çabalar› da devam etmifltir. Fo-
to¤raf tekni¤inin hareketi kaydetme çal›flmalar›nda kullan›lmas›, beraberinde kay-
dedilecek yüzeyin gelifltirilmesi gere¤ini ortaya ç›kartm›flt›r.
‹lk dönem çal›flmalarda, cam yüzeyler ya da maden alafl›ml› levhalar kullan›l-
m›flt›r. 1888’de selüloit tabanl› bir yüzey gelifltirilmifl ve iki y›l içinde üretimi baflla-
Film: Yunanca, ayak taban› m›flt›r. Bu malzeme film olarak adland›r›lm›flt›r. Filmin icad› ile foto¤raf teknoloji-
anlam›na gelen “pelma“
sözcü¤ünden gelmektedir.
si ile hareket halindeki nesnelerin dura¤an görüntülerinin arka arkaya kaydedilme-
Foto¤rafç›l›k ile birlikte, sine yönelik çal›flmalar›nda önü aç›lm›flt›r.
hareketli görüntü sa¤lamaya
yönelik ayg›tlarda kullan›lan
malzemeyi ifade etmektedir. Kameran›n Tan›m›
Film üzerine foto¤raf tekni¤i ile nesne ya da canl›lar›n hareketini kaydetmek için
yap›lan çal›flmalar›n yan› s›ra çekilen hareketli görüntülerin gösterimi için de iki te-
mel alanda çal›flmalar yap›lm›flt›r. Kaydetmeye yönelik çal›flmalar›n sonunda hare-
ketli görüntü kameras› ya da film kameras› ad› ile an›lacak olan ayg›t ve gösteri-
mini sa¤layacak olan gösterici (projeksiyon) de bu çabalar›n sonunda ortaya ç›k-
m›flt›r. Sürekli hareketli görüntü kayd› film kameras›n›n icad› ile gerçekleflmifltir.
2. Ünite - Film ve Video Kameralar› 29
Kamera; k›saca, görüntüden yans›yan ›fl›¤› kaydeden cihaz olarak tan›mlanabi-

lir. Detayl› olarak aç›klanacak olursa; kamera görüntüden yans›yan ›fl›¤›, mercek
veya objektiften yararlanarak bir düzenekte toplar, film kameralar›nda bulunan
düzleme koyulan filme bu ›fl›¤› kaydeder. Hareket yan›lsamas› için foto¤raf kare-
lerinin arka arkaya gösterilmesi gerekir. Göstericiden saniyede 24 kare h›z›nda ge-
çen görüntü hareket yan›lsamas› için yeterlidir. Görüldü¤ü gibi, foto¤raf›n bir ze-
mine kayd›, film kay›t zeminin gelifltirilmesi, film fleridinin gelifltirilmesi, hareketli
görüntü yan›lsamas›n›n uygun süre ve say›da film göstericisinden yans›t›lmas›n›n
keflfedilmesi zamanla gerçekleflmifltir.
Sinema Latince hareket anlam›na gelen “kinema“ sözcü¤ünden türemifltir. Sine-
ma tarihinde hareketin izlenebildi¤i ilk ayg›t kineteskoptur. Thomas A. Edison tara- Kineteskop: Delikten bakma
makinesi; film fleridi, bir dizi
f›ndan 1891 y›l›nda gelifltirilen kineteskop, hareketli görüntünün kiflisel olarak izle- makara üzerinde ilerlerken
nebilmesi içindir. Di¤er taraftan Lumiere Kardefller “sinematograf” ad›n› verdikleri k›sa bir film bir izleyici
ayg›tta filmin rahatl›kla ilerleyebilmesi için t›rnak sistemi gelifltirmifllerdir. Hem sani- taraf›ndan izlenebilir.
yede 16 kare çekim yapabilme hem de gösterebilme özelli¤ini eklemiflleridir. Halka Sinematograf: Yunanca
aç›k ilk baflar›l› film gösterisi 1895’te Auguste ve Louis Lumiere adl› Frans›z kardefl- hareket yaz›c› anlam›na
gelmektedir.
lerin gelifltirdikleri sinematograf ile Paris’te perdeye yans›t›larak gerçeklefltirilmifltir.
Lumiere kardefllerin icat etti¤i kamera, 35 mm film fleridi kullan›yor ve ayn› za-
manda gösterici olarak çal›fl›yordu. 35 mm kameralar ile uzun y›llar çekimler ve gös-
Foto¤raf 2.1
Auguste ve Louis
Lumiere kardefller
ve sinematograf.
Foto¤raf 2.2
terimler yap›lm›flt›r. Sinema dünya çap›nda ilgi
Kineteskop.
çekmifltir. 2. Dünya Savafl› zamanlar›na kadar 35
mm ile çekimler devam etmifltir. Ancak cephe-
den haber alabilmek için daha kolay tafl›nabilir
kameralara ihtiyaç duyulmufltur. 35 mm kame-
ralar›n hantal yap›s› cepheden görüntülerin al›n-
mas›n› zorlaflt›r›yordu. Bu ihtiyac› karfl›layan 16
mm kameralar ç›kt›. Böylelikle cepheden ve
dünyan›n her yerinden görüntüler sinema per-
desinde izlenmeye baflland›. 1950’lerden sonra
ç›kan 8 mm kameralar ile halk da çekim yapa-
bilir hale geldi. Bu s›ralarda profesyonel anlam-
da Hollywood’da 35 mm, 70 mm ve 105 mm ka-
meralarla da çekim yap›l›yordu.
2. Dünya Savafl›’ndan sonra televizyon çal›flmalar› h›zland›. Yay›nlar naklen ya-

Telesine:
SIRA S‹ZDE Filme çekilen p›lmakta yaSIRAda filme
S‹ZDE çekilen görüntüler telesine edilerek izleyiciye sunuluyordu.
görüntülerin bir araç yard›m›
ile elektriksel sinyale Televizyonun gelifli teknik bir de¤ifliklik gerektiriyordu. Art›k süreç kimyasal de¤il,
dönüfltürülmesi ifllemine elektriksel olmak zorundayd›. TV cihazlar›nda film kullanmak mümkün de¤ildi.
D Ü fi Üad.
verilen NEL‹M D Ü fi Ü N E L ‹ M
Asl›nda, tüm televizyon kameralar› ayn› temel prensiple çal›flmaktad›r. Optik bir
görüntü kamera ile elektrik sinyaline çevrilmekte ve sinyal televizyon al›c›s›nda
S O R U görülebilir görüntüye
S O R U çevrilmektedir.
Kamera ile al›nan görüntünün kaydedilmesine ihtiyaç bulunuyordu. Bu elek-
D‹KKAT
triksel sinyalleri
D ‹ K Kkaydedebilmek
AT için manyetik bantlar gelifltirilmifltir. Görüntüyü
banda kay›t etmek daha zor olmufltur. Çünkü sesin bant geniflli¤i 20 hz- 20 khz
aras›ndayken görüntünün, di¤er de¤iflle video sinyalinin bant geniflli¤inin 50 hz ile
N N
5,5 mhz aras›ndad›r. Yay›nc›l›kta manyetik kay›tlar›n kullan›lmas› 1956 y›l›nda ger-
çekleflebilmifltir. Stüdyo kameralar›ndan elde edilen bu görüntü manyetik bantlara
AMAÇLARIMIZ kaydedilmeye bafllanm›flt›r. Bundan sonra kamera ve bantlar birlikte bir geliflim sü-
AMAÇLARIMIZ
reci izlemifltir.
K ‹ T A P Sinema tarihiK ile

‹ T ilgili
A P olarak bak›n›z, David Bordwell, Kristin Thompson, Film Sanat›
(çev: Ertan Y›lmaz, Emrah Suat Onat), Ankara: Deki Sinema Yay›nlar›, 2009, s. 440- 471.
TELEV‹ZYON Film veTVideo

E L E V ‹ Z Y O Kameralar›
N
‹nsanlar› kuflatan görüntüler kameralar arac›l›¤› ile üretilebilmektedir. Tarihsel sü-
reç içerisinde, ihtiyaçlar do¤rultusunda geliflen teknoloji ile görüntü alma, kaydet-
me, saklama teknikleri çeflitlenmifltir. Kameralar sadece görüntüyü saptama ile kal-
‹NTERNET ‹ N T E R Nboyutlar›,
mam›fl, zamanla ET özellikleri de¤iflmifl, kullan›m yerlerine göre ihtiyaçlar›
karfl›layacak kameralar gelifltirilmifltir. Elbette bu geliflmeler gerçekleflirken tekno-
lojinin de geliflmesi devam etti¤i için ihtiyaçlar› karfl›layacak kameralar da kamera-
lar ile birlikte kullan›lan sistemler de çeflitlenmifltir.
Video kameralar› da yap›s› bak›m›ndan foto¤raf makinesi temeline dayan›r.
Film kameralar›ndaki iflleyifl süreci elektronik kameralar için de benzerdir. Mercek
ya da objektiften yararlanarak toplanan ›fl›k, elektronik kameralarda ›fl›¤a duyarl›
elektronik devre elemanlar› ile ›fl›k enerjisini elektrik enerjisine çevirdikten sonra
bir ç›k›fl sinyali verir ya da manyetik banda kaydeder.
F‹LM YAPIMINDA KULLANILAN KAMERALAR

Film kameralar› çeflitli flekillerde s›n›fland›r›labilirler. ‹lk el yap›m› kameralardan
elektronik ve say›sal teknolojiyi kullanan kameralara kadar film kameralar› oldukça
geliflmifltir. Çekime bafllamadan önce çekimin özelliklerine, bütçe ve filmin arfliv
de¤eri göz önüne al›narak kamera tercihi yap›labilir.
Film kameralar› çeflitlerine göre üç bafll›kta incelenebilir: Enerjilerine göre, ba-
kac›na göre ve kulland›klar› film boyutuna göre.
Enerjilerine Göre Kameralar

Enerjilerine göre kameralar; mekanik kameralar ve elektrikle çal›flan kameralar
olarak ikiye ayr›lmaktad›r.
Mekanik Kameralar: ‹lk üretilen kameralar, kameraman›n kurma kolunu çe-
virmesi ile filmin kamera içinde ak›t›lmas› tekni¤ine dayan›yordu. 1920’li y›llara ka-
dar kamera elle döndürülen kol yard›m› ile çal›flt›r›l›rd›. Böylelikle mekanik olarak
çal›flt›r›lan bu kameralara “zemberekli“ de denmekteydi. Kameraman›n kurdu¤u
bir zemberek boflal›rken film kamera içinde akard›. Çal›flma süresince k›sa aral›k-
larla zembere¤in kurulmas› gerekirdi. Bu sistemde, saniyede 24 karenin pozlanma-

s›n› sa¤lamak da oldukça zordu.
Tablo 2.1
Film
Film kameralar›n›n
Kameralar›
s›n›fland›r›lmas›.
Enerjilerine Bakac›na Film

Göre Göre Boyutuna
Reflex 70mm Film 16mm Film

Mekanik Elektrikli Reflex
Olmayan Kullanan Kullanan
35mm Film 8mm Film

Kullanan Kullanan
Foto¤raf 2.3 Foto¤raf 2.4
8 mm 8 mm
zemberekli zemberekli
amatör iki amatör iki
kamera. kamera.
Elektrikle Çal›flan Kameralar: Bu tip kameralar, çal›flmak için bir güç kayna-
¤›na ihtiyaç duymaktad›r. fiehir flebekesi ve benzeri bir elektrik kayna¤›ndan gelen
ak›m, bir adaptör arac›l›¤› ile kameran›n kulland›¤› uygun ak›m ve gerilime dönüfl-
türüldükten sonra kamera çal›flt›r›labilir. Ancak bu tip kameralar›n kablolar yüzün-
den hareket kabiliyetleri s›n›rl›d›r. Zamanla güç kayna¤›n› üzerinde tafl›yan kame-
ralar üretilmifltir. Aküler, kameralara hareket serbestli¤i vermektedir. Aküler hare-
ketli kameralarda en çok kullan›lan enerji kayna¤› olmufltur.
Bakac›na Göre Kameralar

Bunlar; refleks kameralar ve refleks olmayan kameralar olarak ikiye ayr›l›r.
Refleks Kameralar: Netlik ve çerçeve kontrolü refleks kameralarda di¤er ka-
meralara oranla daha rahat yap›lmaktad›r. Bakaçtan görülebilen görüntü, objektif-
ten geçerek filmin üzerine düfler, bu pozlanacak olan görüntüdür. Günümüzde
tercih edilen ve üretilen kameralar refleks kameralard›r.
Refleks Olmayan Kameralar: Refleks olmayan kameralarda bakaç, ba¤›ms›z
bir bölümde bulunur ve bakaçtan bak›ld›¤›nda objektiften görünen görüntü ayn›
de¤ildir. Film üzerine düflen görüntü ve bakaç görüntüsü birbirinden farkl›d›r, çün-
kü objektifin bak›fl aç›s›ndan farkl›d›r. Günümüzde, bu tip kameralar üretilmemek-

te ve kullan›lmamaktad›r.
Film Boyutuna Göre Kameralar

Film boyutuna göre kameralar, film kameralar›n›n ayr›m› içerisinde kullan›lan fil-
min boyutlar›na göre de¤iflkenlik göstermektedir. Film kameras› temel olarak için-
de biri bofl, di¤eri film kaydedilen filmi içeren iki makara bulunan, ›fl›k penceresi
önünde de¤iflik h›zla hareket eden mekanik bir düzenek ve ›fl›¤›n filmin duyarl›
bölümünde toplanmas›n› sa¤layan optik bir sistemden oluflur. Kameran›n temel
mant›¤›, hareketli film pozlamaya dayan›r.
Bütün ham filmler selülozdan yap›lma bir asetat ile kapl›d›r. Film yüzeyinde bu-
lunan jelâtin ve gümüfl tozlar› ›fl›¤a duyarl›d›r. Üzerine düflen ›fl›k ile pozlan›r ve gö-
rüntünün oluflmas›n› sa¤lar. Bu kimyasal bir süreçtir. Sinema tarihi içinde ortaya
Format: Sinema televizyon ç›km›fl kaybolmufl ya da benimsenmifl birçok film kameras› ve film format› bulun-
alan›nda film, video,
kameralarda, boyut ya da
maktad›r. Kameralar birçok flekilde s›n›fland›r›labilir. Bunlardan biri de film forma-
biçimi ifade etmek için t›na göre s›n›fland›rmad›r. Film kameralar› sadece tek tür format kullanabilmek için
kullan›l›r. üretilmektedir. Kullanmak üzere üretildikleri format ile çal›fl›r. Baz› markalar, iki de-
¤iflik formatta film kullanmaya olanak sa¤layan mekanik ve elektronik düzene¤e
sahip kameralar üretilmifltir. Film boyutu ve görüntü kalitesi aras›nda do¤rusal bir
ba¤lant› bulunmaktad›r. 16mm ve 8 mm film boyutlar› daha düflük maliyetli çekim
olana¤› sa¤larken 70mm ve üzeri yüksek maliyetlere mal olmaktad›r. Çekilen ço¤u
sinema filmi için 35 mm tercih edilmektedir. Film boyutuna göre kameralar, 8 mm,
16 mm, 35 mm, 70mm, I-Max bafll›klar›nda incelenebilir.
70 mm Kameralar
Foto¤raf 2.5 Görüntü kalitesi, filmin boyutlar› bü-
70 mm film
yüdükçe artmaktad›r. 70 mm film
makaras›. kullanabilen kameralarla çekilen gö-
rüntü kaliteli olmas›n›n yan› s›ra pa-
hal›d›r. Film kameras›n› içine giren
film miktar› da artt›¤› için kameran›n
boyutlar› büyümekte, a¤›rl›¤› artmak-
tad›r. Filme pozlanan görüntü 65 mm
olsa da ses kaydedilen bölüm ile be-
raber 70 mm ye ulaflmakta, kamera
70 mm olarak adland›r›lmaktad›r.
Kulland›¤› film format› da 70 mm dir.
70 mm: Dev kameralar, mercek-
ler ve bütçeler gerektiren bir format-
t›r. 65 mm diye de an›lmaktad›r (Biri
çekim için di¤eri gösterim için).
35 mm Kameralar
35 mm kameralar, sinema sektöründe en çok kullan›lan film boyutu olan 35 mm
film ile çal›flmaktad›r. Görüntüsü sinema perdesi boyutlar›nda büyütülmeye elverifl-
li oldu¤undan profesyonel çekimlerde kullan›l›r. Kulland›¤› film format› 35 mm dir.
35 mm: Geniflli¤i 35 mm olan filmlerdir. 1892’de gelifltirilen film üretiminin en
yayg›n olan kullan›m›d›r. Tüm filmlerde oldu¤u gibi kenarlar›nda perfore ad› veri-
len delikler bulunmaktad›r.
Foto¤raf 2.6
35 mm kameralar.
Foto¤raf 2.7
35 mm film.
Foto¤raf 2.8
35 mm film
üzerinde perfore
Sinemaskop (Cinemascope) : Bu sistemle optik bükülmeler (distortion) yo-

luyla genifl bir görüntü s›k›flt›r›larak dar bir görsel düzleme kaydedilmektedir. ‹flle-
min sonunda distorsiyon tersine çevrilir ve izleyici orijinal genifllikte görür.
16 mm Kameralar
Ad›ndan da anlafl›laca¤› gibi 16 mm film kullanan kameralard›r. ‹lk televizyon ya-
y›nlar›nda kullan›lan görüntüler, bu tip kameralar ile çekilmifltir. Kulland›klar› film-
ler sinema perdesi boyutlar›nda büyütülmeye uygun olsa da profesyonel sinema
için tercih edilmemektedir.
16 mm: Belgesel film ve televizyon habercili¤inin geliflimi hafif kameralara ihtiya-
c› art›rm›flt›r. 16 mm film format› Kodak taraf›ndan gelifltirilmifltir. 16 mm’lik film
üzerine eklenen ses kufla¤› televizyon habercili¤inde film kameralar›n›n kullan›ld›-
¤› dönemlerde habercilik ve belgeseller için kabul edilebilir bir format haline gel-
mifltir. Zaman içinde film malzemesinde de geliflmeler kaydedilmifltir.
Süper 16 mm: 16 mm’ye göre %40 oran›nda daha genifl bir görüntü alan› kul-
lan›r. Ancak bu görüntü çerçevesi için ayr›lan alan ses için yer b›rakmamaktad›r.
Ancak gösterilen (projekte edilen) filmin çerçevesi 35 mm’ye daha yak›nd›r ve gö-
rüntü kalitesi daha iyidir.
Foto¤raf 2.9
16 mm kamera.
Foto¤raf 2.10
16 mm film
oynat›c›.
Foto¤raf 2.11
70 mm, 35 mm, 16
mm film yan yana,
aralar›ndaki orant›
görülebilir.
8 mm Kameralar
Kulland›klar› filme göre isimlendirilen iki çeflit 8 mm kamera bulunur. Normal 8
mm ve süper 8 mm. Normal 8 mm kameralarda çift perforeli 16 mm’lik film yan ya-
na iki kez kullan›l›r. Süper 8 mm kameralar, kaset olarak haz›rlanm›fl süper 8 mm
film kullan›rlar. Boyutlar› nedeni ile hareket kabiliyetleri vard›r. Bunlar kolay tafl›-
nabilmektedir, ancak kulland›klar› filmin kalitesi sinema perdesi için uygun olma-
d›¤›ndan profesyonel çekimler için tercih edilmez.
8 mm.: 1932’ de Kodak taraf›ndan ev kullan›m› için üretilmifltir. 1960 ve 1970’ler-
de kolay tafl›nabilir olmas›, 35 mm ve 16 mm’ye oranla daha ucuz olmas› nedeniy-
le amatör çekimlerde s›kl›kla tercih edilmeye bafllanm›flt›r.
Süper 8: Geniflli¤i 8 mm olan, en küçük film boyutudur. Kamera kullan›m ko-
layl›¤›ndan dolay› genellikle amatör amaçl› çal›flmalarda kullan›l›r. Otomatik kon-
trol üniteleri bulunan kameras› da kullan›m kolayl›¤› sa¤lamaktad›r. Görüntüsünün
sinema perdesi büyüklü¤ünde gösterimi için 60 - 70 kat büyütülmesi gerekmekte
35 mm ile karfl›laflt›r›ld›¤›nda görüntü zay›f kalmaktad›r. Sinemay› ö¤renmek ve fil-
min teknik ve kimyasal sürecini ö¤renmek kullan›m tecrübesi bak›m›ndan yararl›
olabilmektedir.
Foto¤raf 2.12
8 mm kamera.
Foto¤raf 2.13
8 mm film.
SIRA S‹ZDE Belgesel filmSIRA

ve televizyon
S‹ZDE habercili¤inde 16 mm kameralar›n 35 mm kameralara neden
1 tercih edildi¤ini düflününüz.
I-Max Kameralar
I-Max kameralar di¤er kameralardan farkl› olarak filmi düfley de¤il, yatay olarak
S O R U S O R15U mm ile 70 mm boyutlar› aras›ndaki filmi kullanabilir. Ancak ha-
pozlamaktad›r;
cimleri büyük, a¤›rl›klar› fazlad›r. Üç boyutlu çekebilen çeflidi de bulunur ve 3D
D‹KKAT olarak adland›r›l›r.
D ‹ K K A T Normal I-Max kameralar 19-45 kg aras›ndayken 3D I-max ka-
meralar 109 kg’a ulaflmaktad›r. Ancak daha hafif malzemeler kullan›larak da sa¤-
lam ve görece hafif olarak üretilmeye bafllanm›flt›r.
N N
I-Max kamera ile üç boyutlu çekimler için ayn› gövde içinde insan›n iki gözü-
nün aç›s›na uygun yerlefltirilmifl objektiflerden iki ayr› makaraya film pozlanmak-
AMAÇLARIMIZ tad›r. Ayn›AMAÇLARIMIZ
görüntü yatay aç› fark› ile çekilmektedir.
SIRA S‹ZDE Film kameras›

SIRAtercihi
S‹ZDEyaparken nelere dikkate edilmesi gerekti¤ini düflününüz.
K ‹ T A P 2 K ‹ T A P
V‹DEO YAPIMLARINDA KULLANILAN KAMERALAR
D Ü fi Ü N E L ‹ M D Ü fi Ü N E L ‹ M kullan›lan kameralar çok çeflitli flekillerde s›n›fland›r›labilirler.
Video yap›mlar›nda
TELEV‹ZYON Görüntü üretme
T E L E V ‹ Zsistemlerine
YON göre ›fl›k al›c›lar›na göre ya da kullan›m yerlerine gö-
S O R U re s›n›fland›rmak
S O R U mümkündür. Bunlardan en çok tercih edilen s›n›fland›rma ise
kullan›m yerlerine göre oland›r.
‹ NDT‹EKRKNAETT ‹ NDT‹EKRKNAETT
Tablo 2.2: Video V‹DEO
kameralar›n›n KAMERALAR
N N
s›n›fland›r›lmas›
Görüntü Ifl›k Kullan›m
Üretme Al›c›s›na Yerine
Sistemine Göre Göre
Göre
K ‹ T A P K ‹ TSay›sal
A P High
Analog CCD Tüplü Stüdyo ENG
Definition
Özel
TELEV‹ZYON TELEV‹ZYON EFP
Amaçl›
Görüntü Üretme Sistemine Göre Kameralar

Görüntü üretme sistemine göre kameralar üç bafll›kta incelenebirler: analog, say›-
sal ve yüksek çözünürlüklü.
Analog: Analog kelimesi Türkçeye örneksel ya da benzeflme olarak çevrilmek-
tedir. Analog kay›t yapabilen kameralar görüntüyü kayna¤›ndaki biçimi ile alabilen
kameralard›r. Görüntü elektriksel sinyallere çevrilerek al›n›r. Bu kameralar ile al›-
nan görüntüler analog bantlara kaydedilir. Ancak gerekli olmas› durumunda say›sal
çevirici (digital convertor) kullan›larak say›sal ortamlara aktar›labilir.
Say›sal: Bilgisayar sistemlerinde 0 ve 1’ den oluflan say›sal (dijital) kodlamalar
kullan›l›r. Say›sal kameralarda görüntü, kaynaktaki görüntü sinyallerinin say›sallafl-
t›r›lmas› temeline dayanmaktad›r. Bu kameralar görüntüyü; elektronik banda, disk-
lere ya da bünyesinde bulunan sabit diske kaydedebilmektedir. Bu kameralar ile
al›nan görüntüler, say›sal ortamlara aktar›labilir ve ifllenebilirler.
Yüksek Çözünürlüklü: Yüksek çözünürlüklü (High Definition, HD) kamera-
lar daha yüksek resim çözünürlü¤ü elde etmek için üretilmifllerdir. PAL, SECAM ya
da NTCS kalitesinde görüntü üreten say›sal kameralar standart çözünürlüklü (Stan-
dart Definition, SD) olarak an›l›rken, daha yüksek çözünürlükte resim kalitesinde
görüntü üreten kameralara yüksek çözünürlüklü kameralar ad› verilmektedir. Bu
kameralar ile sinema kalitesinde görüntü alma çal›flmalar› sürmektedir.
Say›sal video kameralar›n analog video kameralara göre üstünlükleri

SIRAneler
S‹ZDEolabilece¤ini SIRA S‹ZDE
düflününüz. 3
Ifl›k Al›c›s›na Göre Kameralar
Ifl›k al›c›s›na göre kameralar iki bafll›kta incelenebilir: tüplü kameralar ve CCD
(Charge Couple Devise) kameralar. S O R U S O R U
Tüplü Kameralar: Video kameralar›nda görüntü video iflareti ile oluflur. Bu,
optik yollarla oluflan görüntünün bir objektifin yard›m›yla kameradaki ›fl›¤a duyar-
D‹KKAT D‹KKAT
l› hedefin üzerine düflürülmesidir. Ifl›¤a duyarl› hedefte, soldan sa¤a ya da yukar›-
dan afla¤›ya do¤ru tarama yap›l›r. Her bir resim eleman› için elektriksel iflaret elde
N N
edilir. Kameradaki bu ›fl›¤a duyarl› elamana görüntüleme eleman› SIRA S‹ZDE
denir. Görüntü- SIRA S‹ZDE
leme elemanlar›; kamera tüpü ya da bir yar› iletken (CCD) olabilir.
Farkl› isimlerle birkaç çeflit tüp piyasaya sürülmüfl ise de ortak özellikleri, çok
fazla güç harcamalar›, tüpleri büyük oldu¤u için kamera boyutlar›n›n büyük olma- Dikroik Ayna: Üzerine düflen
s›, hareketli görüntüleri net göstermemesi, kameralar›n ön ›s›tma gerektirmesi, ›fl›¤› dalga uzunlu¤una göre
hassas bir flekilde
yüksek ›fl›k koflullar›nda tüplerin yanma olas›l›¤›, ömürlerinin s›n›rl› olmas›, görün- yans›tmak içinKkullan›lan
K ‹ T A P ‹ T A P
tü alabilmek için yüksek ›fl›¤a ihtiyaç duymalar› say›labilir. Tüplü televizyon kame- prizmad›r. Objektiften gelen
ralar› kullan›ld›klar› dönemlerde, Vidikon, Plumbikon, Satikon gibi, içinde kullan›- ›fl›¤› üç renge (k›rm›z›, yeflil,
mavi) ayr›flt›ran prizma
lan tüplere göre isimlendirilmifllerdir. Siyah beyaz kameralar›n içinde tek bir tüp olarak da tarif edilebilir.
TELEV‹ZYON T E L E Vdüflen
Dikroik ise, üzerine ‹ZYON
bulunurken renkli kameralarda üç renk bilgisi için (k›rm›z, yeflil, mavi) üç ayr› tüp
›fl›¤› iletirken rengi de¤iflen
bulunmakta ve bunlar dikroik aynan›n (dicroic mirror) gelifltirilmesinden sonra malzemelere verilen add›r.
kameran›n içine yerlefltirilmifltir.
‹NTERNET
Foto¤raf 2.14
‹NTERNET
Tüplü kameralar›n
içinde kullan›lan
tüpler.
Foto¤raf 2.15
Ifl›n ayr›flt›r›c›.
CCD Kameralar: CCD (Charge Couple Devise) yar› iletken bir araçt›r. Tüpsüz
kameralar› ifade etmek için de kullan›l›r. Sabit ve hareketli görüntüleri net göste-
rir, yüksek ›fl›¤a ihtiyaç duymaz. Ayarlar› bir kez yap›ld›ktan sonra de¤iflmez. Ön
›s›tmay› gerektirmez. Tüplü kameralardan daha az enerjiye ihtiyaç duyar. CCD ka-
meralarda her bir ana renk için birer CCD kullan›lmaktad›r.
Görüntüyü oluflturan en küçük birime görüntü eleman› (piksel) denir. Her gö-
rüntü eleman›, kendisine ait olan renk ve ›fl›k bilgisini, elektrik yüküne dönüfltü-
ren somut bir görüntü ögesidir. Say›sal kameralarda bunlar›n her birinin bir say›
Üç temel renk: RGB (Red, de¤eri bulunur. CCD arac›l›¤› ile görüntü elemanlar›, üç temel renkteki video sin-
Green, Blue) K›rm›z› Yeflil ve yallerine dönüfltürülür.
Mavidir
Kameradaki görüntü eleman› ne kadar fazla ise, video görüntüsünün çözünür-
lü¤ü de o denli yüksek olur. Foto¤raf 14 ve 15 de tüplü kameralar içindeki tüp blo-
¤unun hacmi ve CCD blo¤unun hacmi karfl›laflt›r›labilir.
Tüplü CCD blo¤u.
kameralardaki
tüp blo¤u.
Kullan›m Yerlerine Göre Kameralar

Kullan›m yerlerine göre kameralar; stüdyo kameralar›, EFP, ENG ve di¤er kamera-
lar olarak dört bafll›kta incelenebilir.
Stüdyo kameralar›: Sadece stüdyoda kay›t yapabilen bu kameralar›n gövde-
leri büyüktür. Kay›t cihaz› üzerinde olmad›¤› için, enerjisini sistemden almaktad›r.
Stüdyo kameralar›nda kay›t ünitesi bulunmaz. Resim kay›t ünitesinde kay›t yap›l›r
veya uyduya gönderilir.
Foto¤raf 2.18
Stüdyo kay›t
ünitesi.
Büyük mercek yap›lar› sayesinde çok ya- Foto¤raf 2.19

k›n ya da çok uzak çekimleri yapabilir. Stüd- Pedastal üzerinde
yo kameralar›n›n objektif çap› çok büyük ol- stüdyo kameras›.
du¤u için, ›fl›¤a karfl› çok duyarl›d›r ve bu
yüzden de aktüel elektronik kameralardan
farkl›d›r. Objektifleri, genifl ve dar aç› olarak
birden fazla seçenek sunar. Çok uzaklardan
kaliteli görüntü alabilmek için tasarlanm›flt›r.
Stüdyo ortam› çok kullan›lan ve çekim için
uygun bir ortamd›r. Stüdyo haricinde de bir-
çok kamerayla çal›flma gerekti¤inde stüdyo
kameralar›n›n bulundu¤u naklen yay›n ara-
balar› veya birden fazla kameral› setler kulla-
n›lmaktad›r. Elektronik kamera üreticileri, gü-
nümüzün ilerlemifl teknolojisiyle geliflmifl, ta-
fl›nabilir stüdyo kameralar› üretmektedir.
Stüdyo kameralar›n›n tercih ve kullan›m
alan› çok fazlad›r. Stüdyolarda; drama çekim-
leri, her türlü stüdyo program›, e¤lence prog-
ramlar›, haber ve hava durumu çekimleri için,
stüdyo d›fl› çekimlerde ise; spor karfl›laflmala-
r›, konserler gibi bir den fazla kameran›n ge-
rekti¤i çekimlerde kullan›lmaktad›r. Stüdyo kameralar›n›n aktüel kameralardan da-
ha çok elektronik kontrol devreleri bulunur ve iyi görüntü üretir. Kameran›n diyaf-
ram, renk, kontrastl›k ayarlar›, beyaz - siyah ayar› gibi üniteleri yoktur. Kameran›n
optik ve mekanik düzenekleri onun gövdesinin büyük olmas›na nedendir. Stüdyo
kameralar› bu nedenle kamera sehpas›yla kullan›lamaz. Pedestal denilen ve kame-
ran›n yer de¤ifltirmesi için dolly hareketi yapabilen özel bir mekanizma kullan›l›r.
Pedestal yard›m›yla kamera gövdesi çok a¤›r ve hantal olsa da aktüel kameralar-
dan daha kontrollü hareketler yapabilir.
Foto¤raf 2.20
Pedestal üzerinde
EFP kamera.
Foto¤raf 2.21
EFP kamera üzeri

monitör.
Bakaç: Kameran›n üretti¤i

görüntüyü kameraman›n Kameraman›n daha rahat görebilmesine olanak veren izleme bakaçlar› (moni-
izleyebilmesi için kamera tör, vizör) bulunur. Bakaçlar› aktüel kameralara göre çok daha büyüktür. Kamera-
üzerinde bulunan monitör.
Bir optik ve ayna düzene¤i man ayr›nt›lar› görebilir, kolay takip yapabilir.
olarak da ifade edilebilir. EFP (Electronic Field Production): EFP kameralar›n stüdyo kameralar›ndan
Vizör olarak da
adland›r›lmaktad›r. en belirgin fark›; portatif, di¤er de¤iflle tafl›nabilir olmas›d›r. Ek ünitelerin tak›lma-
s› ile stüdyoda da kullan›labilir. EFP kameralar; maç, konser gibi durumlarda d›fla-
r›ya ç›karak canl› yay›n arac› gibi bir sistemden enerji alarak da görüntü üretebilir.
Kay›t ünitelerini kendi gövdelerinde de bulundurabilen bu kameralar kablo arac›-
l›¤› ile video kay›t cihazlar›na ba¤lanabilir.
ENG (Electronic News Gathering): Enerjisini ve kay›t ünitesini üzerinde tafl›-
ma özelli¤ine sahiptir. Omuzda tafl›nabilecek biçim ve boyutlar› oldu¤u için d›fla-
r›da kullan›ma uygundur. Uzun y›llar d›fl çekimlerde kullan›m› devam etmifltir.
Film kameralar›na oranla daha düflük ›fl›k koflullar›nda çal›flabilir.
Günümüzde üretilen elektronik kameralar içinde haber amac›yla üretilen ka-
meralar s›kl›kla tercih edilmektedir. Bir çok prodüksiyon flirketi veya televizyon
kanal› sadece haber amac›yla üretilen kameralar› kullanmaktad›r. Ancak her ne ka-
dar görüntü kalitesi ve birçok özelli¤i EFP kameralara benzese veya yaklaflsa da
EFP kameralar veya stüdyo kameralar› kadar özelli¤i bulunmaz.
ENG Kamera örnekleri
Foto¤raf 2.22
Betacam
kamera.
Foto¤raf 2.23
XDCAM
Kamera.
Foto¤raf 2.24
HDV kamera.
Foto¤raf 2.25
DVCAM kamera.
Say›sal video kameralar›: Say›sal video kameralar›; görüntü üretme, kaydetme süreci say›sal olarak ifller.
Görüntü üretme, kaydetme
süreci say›sal olarak iflleyen
Amatör, yar› profesyonel ve profesyonel olarak s›n›fland›rabilir. DVD veya sabit
kameralard›r. diske çekim yapan modellerden, HD veya kasetsiz çekim yapabilen modellere ka-
dar birçok marka ve modelde piyasaya sunulmaktad›r.
Özel Amaçl› Kameralar: De¤iflik amaçlara hizmet etmek için çeflitli boy ve
modellerde üretim yap›lmaktad›r. T›p alan›nda kullan›lmak üzere, bilgisayarlar
üzerinde kullanmak için, casus görüntüler alabilmek için ya da fabrika ve yollarda
ak›fl› takip etmek için kullan›lan kameralar üretilmektedir.
Parmak kamera. Kalem kamera.
V‹DEO KAMERALARININ KAYIT FORMATLARI

Görüntünün sadece film üzerine ›fl›k yoluyla kaydedilmedi¤i daha önce aç›klan-
m›flt›. Görüntü bant üzerine elektronik yolla ya da say›sal ortamlara say›sal yolla
kaydedilebilir. Film yerine bant ya da say›sal sistemleri tercih etmenin baz› neden-
leri vard›r. Kay›ttan hemen sonra izleme olana¤› bulunur. On dakikal›k bir görün-
tü metrelerce uzunlukta film kullan›m›n› gerektirirken, bant üzerine yap›lan kay›t
daha az yer kaplar. Bir film fleridi bir kez kullan›l›rken, bant birden fazla kay›t için
kullan›labilir. Film kurgusu ve efektler bantta daha kolay yap›labilir. Say›sal ortam-
larda kurgu di¤er say›sal sistemlerin de kullan›lmas›na olanak sundu¤u için ifllene-
rek kurgu yap›lmas› için seçenekler çok daha fazlad›r.
Öncelikle amatör olarak adland›r›lan birkaç kay›t format›ndan bahsetmek uy-
gun olacakt›r. Bunlar Betamax, VHS, 8 mm, Hi 8, dijital 8 gibi isimlerle piyasaya
sürülen formatlard›r. Amatör kullan›m için üretilmifl formatlar öncelikle ev kullan›-
m› için üretilmifl olmas›ndan dolay› di¤er sistemler ile karfl›laflt›r›ld›¤›nda ucuzdur.
Bu nedenle daha fazla sat›labilmektedir. Günlük kullan›mlar› 2-3 saati geçmeyecek
flekilde, hassas elektronik devrelere sahip olmayan cihazlard›r. 1970-1980 aras›nda
gelifltirilmifl birçok amatör format (Betamax, V2000, VCR gibi) bulunmas›na ra¤-
men günümüze kadar gelebilen VHS ve Video 8’den bahsedilebilir. Bu formatlar-
da da kopya alma say›s› 2 - 3 ile s›n›rl›d›r.
Panasonic ve JVC’nin laboratuvarlar›nda ev tipi videolar›n en yayg›n› VHS (Vi-
deo Home System) format› olmufltur. Bu format üzerindeki çal›flmalarla daha iyi
yüksek görüntü kalitesinde kay›t yap›lmas›na olanak sa¤layan S-VHS format› piya-
saya sürülmüfltür. S-VHS format› VHS format› üreticisi firmalar›n daha kaliteli görün-
tü ve amac› ile ürettikleri Süper VHS ile yar› profesyonel kullan›c› kitlesine hitap et-
mektedir. Orta düzeydeki bölgesel ve yerel istasyonlar bu format› tercih etmifllerdir.
S-VHS format›ndaki cihazlar arabirim (interface) ba¤lant› imkân› sayesinde assemb-
le ve insert kurgu yap›labilmesine de olanak vermektedir. Panasonic, SVHS kaset
ç›karm›flt›r. Panasonic kameralar›n kulland›¤› kameralarda kullan›lan kasetler bir-
çok evde bulunan VHS oynat›c›da bir adaptör ile izlenebilme özelli¤ine sahiptir.
Ayn› y›llarda Sony firmas› da 8 mm geniflli¤indeki manyetik banda kay›t yapabi-
len pratik kullan›fll› küçük kameral› kay›t cihazlar›n› gelifltirmifltir. Kay›t kalitesi U-
matic düzeyinde ve ev tipi kullan›ma uygundur. Sony U-Matic’teki, son aflama kabul
edilen, format› da bir kademe daha gelifltirmifl ve U-Matic SP (Superior Serforman-
ce)’yi üretmifltir. En çok kullan›lan bir kaç tanesini aç›klamakta yarar bulunabilir.
VHS (Home Video System): amatör formatlar aras›nda en yayg›n sistemdir.
VHS kompakt kamera kay›t cihazlar›, küçük boyutlu kaset kullan›r. Genifl kullan›m
alan› bulunmaktad›r. SP (Short Play) ve LP (Long Play) konumlar›nda, iki ayr› bant
ak›fl h›z›nda kay›t yapma olana¤› verir.
VHS kaset.
VHS Video.
Video 8 mm, 1983 y›l›nda Sony, Hitachi, JVC, Philips firmalar› Video 8 mm ad›
ile üretilen yeni bir video kay›t format› standard› belirlemifltir. Normal ve yavafl iki
bant ak›fl h›z›nda kay›t yap›lmas›na olanak vermektedir. Video kayd› için kullan›lan
teknik, VHS sistemdeki gibidir. Görüntü ve ses aç›s›ndan baz› üstünlükleri bulunur.
Ayr›ca, kaset boyutu çok küçüldü¤ünden el tipi (Handy Camera) kamera kay›t ci-
hazlar›n›n üretilmesine olanak sa¤lam›flt›r. Amatör kameralar da Sony Hi 8 ve dijital
8 mm piyasaya sürülmüfltür, bunlar› izlemek için 8 mm VTR’ye ihtiyaç bulur.
Video 8 kamera. Video 8

kamera
kaseti.
Video Hi 8 Format›, daha kaliteli görüntü kayd› için gelifltirilmifltir. Hi 8 (High

8 mm) normal 8 ile fiziki olarak ayn›d›r. Hi 8 mm formatta özel Hi 8 kaset kulla-
n›lmaz ise kay›t cihaz› otomatik olarak normal 8 kay›t format›na döner. S-VHS ve
U-Matic kalitesinde görüntü kaydedebilir. Say›sal formatlar›n gelifltirilmesi ile DV
ç›k›ncaya kadar olan zaman diliminde Say›sal 8 (dijital 8) kameralar kullan›lm›flt›r.
Profesyonel yay›n kalitesindeki kay›t formatlar›na gelince; uluslararas› yay›n
kurallar›n› koyan kurulufllar yay›n kalitesi ve yay›n cihaz›n›n asgari teknik standart-
lar›n› koyarak asgari kaliteyi belirlemifllerdir. Ampex firmas›n›n Quadruplex siste-
mi de 1980’lerin bafl›nda tüm dünyada kabul gören TV kay›t format› olmufltur.
Analog görüntü kay›t okuma formatlar› aras›nda yay›n kalitesinde olanlardan
1970- 1980 y›llar› aras›nda kullan›lan 2 inch. ‹lk kay›t format› olan Quadruplex for-
mat›n gelifltirilmifl halidir. 90 dakikal›k bir band›n a¤›rl›¤› 12-13 kg kadar oldu¤u
için band› döndürmek için büyük motorlar gerekiyordu ve iflletme maliyeti yüksek
oldu¤u için büyük yay›n kurumlar› kullanabiliyordu.
2 inch ve
2 inch kay›t 1 inch
cihaz›. manyetik
bant.
Zamanla 2 inch kay›t cihazlar› yerini 1 inch bantlara b›rakm›flt›r. Kendi içinde
de¤iflik formatlar› bulunsa da 1 inch C format 1980’li y›llar›n yay›n band› olarak
standartlaflm›flt›r. E¤ik izli kay›t tekni¤ine sahiptir ve kayd› tek video kafa ile yapa-
bilmekte ard›ndan da okuyabilmektedir. Bu sistemde elektronik baflka bir araca
gereksinim olmadan donuk kare görüntü al›nabilmesi mümkün olmufltur. H›zl› ve
yavafl okuma, hatta tek kare kayd› yap›labilmesine olanak do¤mufltur. 1990’l› y›la-
r›n bafl›nda yerini yeni sistemlere b›rakmaya bafllam›flt›r.
Televizyon teknolojisinde sadece stüdyolar de¤il sistemler de geliflmekte, stüd-
yo d›fl›nda farkl› mekânlar görmek isteyenler için d›fl çekim gerekmektedir. Kame-
ra ile d›flar›da çekim yapabilmek için U-matic bant piyasaya sürülmüfltür. 1 inch, 2
inch gibi U-matic kay›t cihaz› da kameradan ayr›d›r. U-matic band›n en belirgin
özelli¤i makara sisteminden magazin sistemine geçmesidir. Timecode kanal› da
bulunan, tafl›nabilir VTR’ler olarak geliflmifltir. Bu da art›k kameran›n d›fl mekânda
çekim yapabilmesine olanak sa¤lamaktad›r. Televizyon endüstrisinde yar› profes-
yonel olarak adland›r›lan bu sistem, s›n›rl› gelirleri nedeniyle pahal› sistemler ku-
ramayan genellikle bölgesel yay›n yapan kurulufllar taraf›ndan tercih edilmektey-
di. Fiyatlar› ve iflletme maliyetleri Betacam sisteme göre daha düflük olmas›na ra¤-
men görüntü kalitesi yay›n için kabul edilebilir düzeydedir. U-matic ilk ev tipi ka-
y›t cihaz› olarak da bilinmektedir. Zamanla çeflitli tipleri piyasaya sürülmüfltür.
Foto¤raf 2.34
U-matic bant.
Foto¤raf 2.35
U-matic kay›t
cihaz›.
U-Matic Low: U-Matic serisi cihazlar, ev tipi kullan›m için gelifltirilmifl olmas›na
ra¤men yar› profesyonel amaçla kullan›ma da uygun görüntü kalitesine sahiptir.
U-Matic High: Haber çekimleri için kay›t (ENG) standard› olarak kullan›lm›flt›r.
BHU (Broadcast Version U-Matic): U-Matic SP formatlar› da U-Matic kalitesi-
ni yay›n standard› yapabilmek için gelifltirilmifltir.
U-Matic SP: Daha önceki formatlar› okuyup kay›t edebilen özellikleri ve h›zl›
ileri geri kumanda ve durdurma (pause) konumunda düzgün yay›n kalitesinde re-
sim almay› sa¤lamaktad›r.
Geliflmeler devam ederken, kendi enerjisini ve kendi kay›t cihaz›n› yan›nda ta-
fl›yabilen kameralar stüdyo d›fl›na ç›kmaya olanak sa¤lam›flt›r. Bu kameralar ener-
jilerini Akü’den almaktad›r.
1970’li y›llarda televizyon programlar›n›n d›fl çekimleri için 16 mm film kullan›-
m›ndan portatif U-Matic cihazlarla ENG çekimlere dönmeye bafllam›flt›r. Ancak kay›t
cihaz› ve kamera aras›nda mesafe bulunmaktayd›. Ard›ndan 1 inch kay›t cihazlar› ç›k-
m›fl olsa da a¤›r ve hantal bir sistemdi. Daha iyi görüntü kalitesine sahip ve daha faz-
la hareket serbestli¤i verecek sistem aray›fllar› vard›. Bu sistemler içinde sadece Sony
firmas›n›n 1982’ de üretti¤i betacam sistemi kabul görmüfl ve zamanla geliflmifltir.
Sony firmas› d›fl›nda Ampex ve Philips firmas› da betacam modelleri üretmifllerdir.
Görüntüsü yay›n kalitesinde kabul edilen betacam kaset ve kameralar kay›t üni-
tesini üzerinde tafl›yan kameralar olarak h›zla yay›lm›flt›r. Betacam kameralarda ka-
mera ve kay›t cihaz› ayn› gövde içinde bulunmaktad›r. Di¤er deyiflle betacam ka-
Camcorder: Kamera ve meralar kay›t ünitesini üzerinde tafl›yabilen kameralard›r. Camcorder olarak da bi-
kaydedicinin bir arada linen bu sistem, bant sökme takma sorunlar›n› ortadan kald›rd›¤› için h›zla yay›lm›fl-
oldu¤u sisteme verilen
add›r. t›r. Görüntüleri de yay›n kalitesinde kabul edilmifltir. Ancak bu band›n kay›t kopya-
s›n›n ikiden fazla al›nmas› durumunda görüntünün bozulmas› gibi dezavantajlar›
bulunmaktad›r. Kamera üzerindeki band›n kay›t süresi 36 dakika ile s›n›rl›d›r.
Betacam SP: Betacam SP, (Süperior Performance), betacam format› ile uyum-
lu olan bu format, manyetik bantta yap›lan bir geliflmeye ba¤l›d›r. Analog yay›n
sisteminin en yayg›n format›d›r. Kopya alma say›s› yay›n kalitesinde 5’e kadar ç›k-
m›flt›r. Ek iki ses kanal› eklenmifl, kay›t süresi artm›flt›r. Küçük boy kasetlerde 36
dakika büyük boy kasetlerde 90 dakikaya kadar kay›t yap›labilmektedir. Betacam
SX olarak bilinen yeni say›sal kay›t format› da vard›r. Yeni sistemlerin Betacam SP
Sinema televizyon alan›nda
Insert; araya girme, uyumlu olmas› aranmaktad›r. Görüntü kay›t ve okuma sistemleri kurgu da da çe-
Assemle; ard›fl›k olarak flitli kolayl›klar sunmaktad›r. Insert ve Assemle kurgu yap›labilmekte, h›zl› oku-
kullan›l›r.
ma ve kare kare yavafl okumaya olanak sa¤lamaktad›r.
Foto¤raf 2.36
Betacam SP Kaset.
Foto¤raf 2.37
Betacam kamera
ve kaseti.
DV: Say›sal sinyal ile görüntü üretebilen kameralar›n ortaya ç›kmas›yla birlikte Kamera adlar›nda kullan›lan
say›sal video anlam›na gelen DV (Digital Video) format› gelifltirilmifltir. Say›sal tek- “D“ harfi (digital) say›sal›
simgelemektedir.
nolojinin geliflmesi ve kullan›m sistemlerin birbirleri ile uyumlu kullan›labilmeleri
profesyonel kamera ve kay›t sistemlerinde de etkili olmufltur. Say›sal kamera ve
kay›t formatlar› üretilmifl ve kullan›lmaya bafllanm›flt›r. Gelifltirilen, Betacam SX,
DVCAM, HDV, gibi örnekler yay›nc›l›k alan›nda kullan›lan say›sal tabanl› kamera
örnekleridir. Bunlar gibi say›sal tabanl› kameralar say›sal ortamlara kay›t yapmak-
tad›rlar. Di¤er de¤iflle görüntüler kasetlere say›sal olarak ifllenmektedir.
Foto¤raf 2.38
DVCAM kamera
ve kaseti.
Foto¤raf 2.39
HDV kamera ve
kaseti.

XDCAM HD Blue Rcy
kamera ve diski. disk.
HD: Yüksek Tan›mlamal› ya HD kameralar 1980’li y›llardan beri gelifltiriliyor ise de yayg›nlaflmalar› 2000’li y›l-
da Yüksek Çözünürlüklü lar›n bafllar›ndan itibaren olmufltur. Bir kaç firman›n ortak gelifltirdikleri HDV ad› ve-
(High Definitin). Görüntü
çözünürlü¤ünün artmas› rilen format, düflük bütçeli HD uygulamalar› için gelifltirilmifltir. Bu format DV alt ya-
anlam›na gelir. Normal p›s›n› kullanmakta, miniDV, DVCAM ve HDV format›nda veri kaydedebilmektedir.
televizyon sistemlerinde SD
(Standart Definition)
çözünürlük yaklafl›k 720 x Kasetsiz sistemler
576 piksel iken, HD 1920 x
1080 piksele kadar Yüksek çözünürlüklü sinyalin kullan›lmaya bafllanmas›yla birlikte manyetik bant-
ç›kmaktad›r. HD’nin birçok lar›n çözünürlük kalitesi bu sinyalin kay›t edilmesi için yeterli olamad›¤›ndan ka-
alt format› da
bulunmaktad›r.
setsiz sistemler gelifltirilmifltir. Yüksek çözünürlüklü (HD, High Definition) kame-
ralar›n kay›tlar› say›sal ortamlara yap›lmaktad›r. Bu kameralar›n kay›tlar› do¤rudan
blu-ray DVD veya hard disklere yap›lmaktad›r. Kamera bünyesinde kay›t diski,
çevresel etkilerden korumak için bir koruma kab› içinde bulunur.
Özet
N
A M A Ç Kameran›n tarihsel geliflimini aç›klayabilmek. NA M A Ç
Video yap›mlar›nda kullan›lan kameralar› s›ra-
1 3 layabilmek.
Canl›lar›n, hareketli nesnelerin, yan›lsama ve göl-
Video yap›mlar›nda kullan›lan video kameralar›-
gelerinin yüzey üzerine hareketli izdüflümü, yü-
n› görüntü üretme sistemlerine göre, ›fl›k al›c›la-
zey üzerindeki, yan›lsamalar› ve gölgelerinin ha-
r›na göre, ya da kullan›m yerlerine göre s›n›flan-
reketi do¤ada gözlemlenebilen olaylard›r. Bu ha-
d›rmak mümkündür. Daha çok, kullan›m yerleri
reketlili¤in fark›na varan insanlar hareketin bir
göre yap›lan s›n›fland›rma kullan›lmaktad›r. Vi-
an’›n› yüzeylere aktarmaya çal›flm›fllard›r. Yüzey
deo yap›mlar›nda elektriksel ya da say›sal sistem-
üzerinde hareketli görüntünün kaydedilmesi ise,
le çal›flan kameralar kullan›l›r. Bu kameralarda
çok uzun zaman alm›flt›r. Foto¤raf makinesinin
görüntü kaydetmek için kameran›n özelliklerine
icad› ve görüntünün kaydedilebilece¤i filmin ica-
göre üretilmifl kasetler, DVD, Blu-ray ya da ka-
d›, hareketli görüntü kayd› için gereken teknik
mera gövdesindeki hard disk kullan›lmaktad›r.
alt yap›y› da haz›rlam›flt›r. Görüntünün duyarl›
N
bir yüzeyde saptanabilmesi ve gösterimi kimya-
Video yap›mlar›nda kullan›lan bantlar› s›n›f-
sal bir süreç gerektiriyordu. ‹lk kameralar a¤›rd› A M A Ç
4 land›rabilmek.
ve hareket kabiliyetleri s›n›rl›yd›. Kameralar›n
Video kameralar ile yap›lan çekimlerde görüntü
film yüzeyinin küçülmesinden sonra televizyon
elektriksel yolla manyetik banda ya da say›sal
teknolojisinin geliflmesi ile kimyasal süreç yerini
yolla say›sal ortamlara kaydedilebilir. Amatör ola-
elektriksel sürece b›rakt›. Bu zaman zarf›nda ka-
rak adland›r›lan kay›t formatlat›ndan baz›lar›, be-
meralar ile kay›t alan› olan bantlar birlikte geliflti.
tamax, VHS, Hi 8, dijital 8 gibi isimler ile piyasa-
N
ya sürülmüfl, daha çok ev kullan›m› için üretil-
Film yap›mlar›nda kullan›lan film kameralar›n›
A M A Ç mifllerdir. Profesyonel yay›n kalitesinde kay›t
2 s›ralayabilmek ve film formatlar›n› s›n›fland›ra-
için üretilen 2 inch, 1 inch gibi formatlar zaman-
bilmek.
la yerlerini U-matic bantlara b›rakm›fllard›r. Ana-
‹lk kameralar üzerinde duyarkat olan zemine
log yay›n sisteminin en yayg›n format› Betacam
kimyasal süreç ile görüntü kaydedilmesi mant›-
serisi olmufltur. Say›sal sistemlerin gelifltirilmesi,
¤›na dayal›, karanl›k kutu ve objektiften oluflan,
kay›t cihazlar›nda da yenilikler getirmifl, say›sal
film yap›m sürecinin temel arac›d›r. Zamanla ka-
video (DV) gelifltirilmifltir. Görüntüler kasetlere
mera gövdesinin içindeki yap› mekanikten elek-
ya da say›sal ortamlara do¤rudan say›sal olarak
triksele ve say›sala dönüflmüfltür. Ancak kamera-
kaydedilebilmeye bafllanm›flt›r. Yüksek çözünür-
n›n temelini oluflturan objektif, bakaç ve gövde
lüklü sinyalin kullan›lmaya bafllamas› ile birlikte
yap›s› de¤iflmemifltir. Film yap›mlar›nda kullan›-
kamera gövdesinde bulunan hard diske kay›t ya-
lan film kameralar› çeflitlerine göre üç bafll›kta s›-
pabilen, kasetsiz olarak adland›r›lan kameralar
n›fland›r›l›r: Enerjilerine göre, bakac›na göre ve
gelifltirilmifltir.
kulland›klar› film boyutuna göre. S›kl›kla kullan-
d›klar› film boyutuna göre yap›lan s›n›fland›rma
ile an›l›rlar.
1. Üzerinde duyarkat olan zemine nas›l bir süreç ile 6. Afla¤›dakilerden hangisi film format› de¤ildir?
görüntü kayd› yap›labilmektedir? a. U- matic
a. Kimyasal b. 70 mm
b. Dijital c. 16 mm
c. Elektriksel d. 35 mm
d. Biyolojik e. 8 mm
e. Say›sal
7. Afla¤›dakilerden hangisi video kameralar›n›n kay›t
2. Görüntünün duyarl› bir yüzeyde saptanarak gösteri- formatlar›ndan biri de¤ildir?
me girmesi kaç›nc› yüzy›l›n ortalar›na denk gelmektedir? a. 35 mm
a. 19. yüzy›l b. 2 inch
b. 12. yüzy›l c. 1 inch
c. 17. yüzy›l d. U-matic
d. 15. yüzy›l e. Betacam
e. 21. yüzy›l
8. Analog yay›n sisteminin en yayg›n format›
3. Halka aç›k ilk baflar›l› film gösterimi 1895 y›l›nda afla¤›dakilerden hangisi olmufltur?
kim ya da kimler taraf›ndan gerçeklefltirilmifltir? a. Betacam
a. Auguste ve Louis Lumiere kardefller b. 35 mm
b. Andrei Tarkovsky c. 8 mm
c. Jean Renoir d. DVD
d. Georges Melies e. 2 inch
e. Charlie Chaplin
9. Film boyutuna göre kameralar s›n›fland›r›ld›¤›nda
4. Auguste ve Louis Lumiere kardefllerin ilk baflar›l› afla¤›dakilerden hangisi d›flar›da kal›r?
film gösterisini gerçeklefltirdikleri arac›n ad› nedir? a. Betacam
a. Sinematograf b. 16 mm
b. Betacam c. 8 mm
c. Kino d. 35 mm
d. Perfore e. 70 mm
e. I- max
10. Say›sal video kameralar›nda görüntü üretme ve kay-
5. Televizyon çal›flmalar›nda tafl›nabilir olmas› yüzün- detme sürecinin iflleme prensibi nas›ld›r?
den kaç mm. film kameralar› referans olarak al›nm›flt›r? a. Say›sal
a. 16 mm b. Kimyasal
b. 70 mm c. Elektriksel
c. 65 mm d. Sinemaskop
d. 8 mm e. Perfore
e. 105 mm
Kendimizi S›nayal›m Yan›t Anahtar› Yararlan›lan Kaynaklar

1. b. Yan›t›n›z b de¤il ise; “Kameran›n Tan›m›” bölü- Bordwell, D., Thompson, K.(2009). Film Sanat›. (Çev.
müne bak›n›z. Ertan Y›lmaz, Emrah Suat Onat). Ankara: Deki
2. a. Yan›t›n›z a de¤il ise; “Kameran›n Tan›m›” bölü- Sinema Yay›nlar›.
müne bak›n›z. Candemir, A. (2008). Video Kamera: Stüdyo Ortamlar›
3. c. Yan›t›n›z c de¤il ise; “Kameran›n Tarihsel Geli- ve D›fl Çekimler. Eskiflehir: Anadolu Üniversitesi
flimi” bölümüne bak›n›z. Yay›nlar›.
4. a. Yan›t›n›z a de¤il ise; “Kameran›n Tarihsel Geli- Can›kl›gil, ‹. (2007). Dijital Video ile Sinema. ‹stanbul:
flimi” bölümüne bak›n›z. Pusula.
5. e. Yan›t›n›z e de¤il ise; “Film Boyutuna Göre Ka- Durmaz, A. (2004). Profesyonel Televizyon Yap›m ve
meralar” bölümüne bak›n›z. Yay›n Teknolojileri. Eskiflehir: T.C. Anadolu Üniver-
6. d. Yan›t›n›z d de¤il ise; “Film Boyutuna Göre Ka- sitesi Yay›nlar›.
meralar” bölümüne bak›n›z. K›l›ç, L. (2008). Foto¤raf ve Sineman›n Toplumsal Tarihi.
7. b. Yan›t›n›z b de¤il ise; “Video Yap›mlar›nda Kul- Ankara: Dost.
lan›lan Kameralar” bölümüne bak›n›z. Vardar, B. (2000). Sinema ve Televizyon Görüntüsünün
8. c. Yan›t›n›z c de¤il ise; “Video Kameralar›n›n Ya- Temel Ö¤eleri. ‹stanbul: Beta.
y›n Formatlar›” bölümüne bak›n›z. Zettl, Herbert. (2007). Video Basics. Belban: Thomson-
9. e. Yan›t›n›z e de¤il ise; “Film Boyutuna Göre Ka- Wadsworth.
meralar” bölümüne bak›n›z.
10. d. Yan›t›n›z d de¤il ise; “Görüntü Üretme Sistemi-
ne Göre Kameralar” bölümüne bak›n›z.
S›ra Sizde Yan›t Anahtar›

S›ra Sizde 1
35 mm kameralar, 35 mm filme kay›t yapar ve görüntü-
leri sinema perdesinde göstermek için çok iyidir. Ancak
genifl ve a¤›r gövdeleri yüzünden tafl›nmalar› zordur. 16
mm kameralar ise 35 mm kameralara oranla daha hafif-
tir ve 16 mm filme yap›lan kay›t de sinema perdesinde
göstermek için kabul edilebilir seçikli¤e sahiptir. Bu
nedenlerle belgesel çekimlerinde ve haber çekimlerin-
de kullan›lm›fllard›r.
S›ra sizde 2
Film kameras› tercihi yaparken çekime bafllamadan ön-
ce, filmin arfliv de¤eri olup olmad›¤›, film için ayr›lacak
bütçe ve çekim özellikleri dikkate al›nmal›d›r.
S›ra Sizde 3
Say›sal sistemle çal›flan kameralar ile al›nan görüntüler
elektronik banda ya da disklere kaydedebilmektedir.
Buradaki temel mant›k görüntülerin say›sallaflt›r›lm›fl ol-
mas›d›r. Say›sallaflt›r›lan görüntüler say›sal ortamlara ak-
tar›larak kullan›labilir. Bu, say›sal görüntünün say›sal
sistemlerle ifllenebilmesi, aktar›labilmesi, paylafl›labil-
mesi gibi olanaklar› bulunmas› anlam›na gelmektedir.
3
Amaçlar›m›z
N
N
Video sinyalini tan›mlayabilecek,
Analog video sinyalini tan›mlayabilecek ve bu sinyalin aktar›m›nda kullan›-
N
lan konnektörleri s›n›fland›rabilecek,
Say›sal video sinyalini tan›mlayabilecek ve bu sinyalin aktar›m›nda kullan›lan
N
konnektörleri s›n›fland›rabilecek,
Görüntü ve ses iletimi için cihazlar›n ba¤lant›lar›n› yap›land›rabilecek bilgi
ve becerilere sahip olacaks›n›z.
Anahtar Kavramlar
• Video Sinyali • Say›sal Sinyal
• Analog Sinyal • Konnektörler
• V‹DEO S‹NYAL‹
• ANALOG V‹DEO S‹NYAL‹
• ANALOG V‹DEO S‹NYAL‹
KONNEKTÖRLER‹
Kamera Tekni¤ine Video Sinyalinin • SAYISAL V‹DEO S‹NYAL‹
Girifl Yap›land›r›lmas›
• SAYISAL V‹DEO S‹NYAL‹
KONNEKTÖRLER‹
• GÖRÜNTÜ VE SES ‹LET‹M‹ ‹Ç‹N
C‹HAZLARDA BA⁄LANTILARIN
YAPILANDIRILMASI
Video Sinyalinin
Yap›land›r›lmas›
V‹DEO S‹NYAL‹
Foto¤raf makinesinin icad›yla birlikte görüntünün teknik olarak kaydedilmesi ola-
na¤› ortaya ç›km›flt›r. Daha sonra sineman›n do¤uflu ile birlikte hareketli görüntü-
nün teknik olarak kaydedilece¤i kameralar gelifltirilmifltir. Günümüzde film tekno-
lojileri ne kadar geliflmifl olsa da temel mant›k hiç de¤iflime u¤ramam›flt›r. Temel
mant›k; bir optik yoluyla (mercek) ile ›fl›¤› küçültüp bir düzlemde toplamak ve o
düzleme de ›fl›¤a duyarl› bir yüzeye yerlefltirilerek görüntünün burada oluflmas›n›
sa¤lamakt›r. Ifl›¤a duyarl› bu malzeme bir çeflit kimyasal süreçten geçirildikten son-
ra görüntünün bir kâ¤›tta ya da bir perdede görülebilmesi sa¤lanm›flt›r. Televizyon
çal›flmalar›n›n bafllamas›yla birlikte görüntünün kaydedilmesi teknolojisi bambafl-
ka bir boyuta ulaflm›flt›r. Süreç, kimyasal alandan birden elektrik ve elektronik ala-
n›na gelmifltir. Film teknolojisinde görüntü kimyasal bir süreç ile kaydedilirken te-
levizyonda kullan›lan görüntü, kameradaki optikten geçtikten sonra elektriksel
sinyale dönüflmekte ve manyetik bantlara kaydedilmektedir. Bu kaydedilen görün-
tüye Latince “görüyorum” anlam›na gelen “video” terimi kullan›lmaktad›r. Bunun-
la birlikte bu sinyalin elektriksel bir boyut olmas›ndan dolay› bu video sinyalinin
görülebilir olmas› için görüntünün bir ekranda oluflmas› ve bu görüntünün kablo-
lama yard›m›yla iletilmesi gerekmektedir.
Kamera ile çekilmifl görüntülerin iletilmesini ve saklanmas›n› sa¤layan, genel
olarak manyetik bir banda kaydedilen, üzerinde kamera taraf›ndan çekilmifl res-
min bilgilerini elektronik olarak tafl›yan bir sinyaldir. Çekilen bütün görüntüler “vi-
deo sinyali” fleklinde saklan›r ve iletilir. Video sinyali çok yüksek frekanslara sahip
oldu¤undan kameradan video (görüntü) kaydediciye (video-recorder) veya görün-
tü kaydediciden baflka bir görüntü kaydediciye aktar›lmas› oldukça hassas ve
önemli bir konudur. Bir görüntünün bir baflka ortama (kaset, hard disk vb.) akta-
r›lmas›na veya kopyalanmas›na aktarma denir. Bu ifllem esnas›nda ortam flartlar› Aktarma: Bir görüntünün bir
ve kullan›lan kaset (medya) türüne göre belirli bir kay›p yaflan›r. Bu kayba sinema ortamdan (kaset, hard disk
vb.) bir baflka ortama
ve televizyon alan›nda jenerasyon kayb› denir. Bu görüntü kayb›n›n nedenleri kopyalanmas› ifllemine veri-
aras›nda bant afl›nmas› gelmektedir. Analog sistemlerde orjinal çekim band› za- len add›r.
manla fiziksel afl›nmaya u¤rar. Analog bantlar her okunduklar›nda belirli bir afl›n- Jenerasyon kayb›: Aktarma
maya maruz kal›r. Bunun nedeni video okuyucudaki manyetik kafan›n ortam ile ya da iletme s›ras›nda
ortaya ç›kan afl›nmad›r.
temas› sonucu aralar›nda fiziksel bir sürtünme oluflmas›d›r. Bu sürtünme berabe-
rinde afl›nmay› da getirir. Bir di¤er neden de analog sistemlerde orijinal bant, her
kopyaland›¤›nda video sinyalleri çeflitli elektronik devrelerden geçmekte, bu du-
rum da kullan›lan elektronik devrelerin kusursuz olmamas› sonucunda video oku-

yucu kafas›ndaki sürtünme vb. nedeniyle video sinyallerinin bir miktar zay›flama-
s›na neden olmaktad›r. Analog sistemler aras›ndaki aktarma s›ras›nda çeflitli kablo-
lar kullan›l›r. Bu kablolar belirli bir dirence sahiptir. Kabloya giren sinyal ile ç›kan
sinyal aras›nda fark olmas› kaç›n›lmazd›r. Bu aradaki fark jenerasyon kayb›n› art›-
r›r. En fazla jenerasyon kayb›, bu noktada gerçekleflir. Kullan›lan kablo mesafesi
uzad›kça kay›p da artar.
ANALOG V‹DEO S‹NYAL‹

Kamera mercek yoluyla elde edilen görüntü, kameran›n içinde yer alan prizma sis-
Dikroik: Üzerine düflen ›fl›¤› temine ulafl›r. Dikroik ayna, olarak adland›r›lan bu prizma sistemi görüntüyü
iletirken rengi de¤iflen oluflturan beyaz ›fl›¤›, k›rm›z›, yeflil ve mavi olarak ay›rarak bu renk bilgilerinin
malzemelere verilen add›r.
elektriksel sinyale dönüflece¤i bölüme ulaflt›r›r. Kamerada renk bilgileri önceleri
Dikroik Ayna:Üzerine düflen
›fl›¤› dalga uzunlu¤una göre tüpler ile daha sonralar› CCD’ler yard›m› ile elektriksel sinyale dönüflmektedir.
hassas bir flekilde Elektriksel sinyale dönüflen bir renk bilgisi analog video sinyali ile birlikte bir sis-
yans›tmak için kullan›lan
prizma sistemidir.
temden di¤erine aktar›l›r. Manyetik bant ortam›na kaydedilmifl video sinyali temel
olarak resim bilgisi, parlakl›k, renk, SYNC (senkron) sinyali, timecode (TC-Zaman
SYNC Sinyali: Banda Kodu) bilgilerini içerir. Ayr›ca 2 veya 4 kanal audio (ses) bilgisi de bantlarda yer
kaydedilmifl video sinyalinin
görüntü referans bilgisini almaktad›r. Yay›n sistemlerinde (broadcast) analog video sinyali farkl› flekillerde
üzerinde tafl›yan sinyaldir. aktar›labilir. Analog video sinyali farkl› flekillerde iletilebilmektedir.
Timecode: Kameran›n
kaydetti¤i (frame) resim Birleflik (Kompozit) Video Sinyali
karelerinin, bafltan sona Ad›ndan da anlafl›laca¤› gibi bu sistem bütün sinyallerin tek bir hattan (kablodan)
do¤ru say›s›n›n, kay›t
s›ras›nda bant üzerine geçirilmesi fleklinde ifllemektedir. Video sinyallerin tek kablodan iletilmesi olarak
kaydedilmesidir. aç›klanabilir. Bütün video, SYNC, TC, vs. sinyalleri tek bir hattan gidece¤inden hat
üzerinde yüksek bir bant geniflli¤i oluflacakt›r. Bir baflka anlat›mla tek bir kablo ile
bütün bilgileri iletebilmek gerekmektedir. Bu durumun sonucu olarak jenerasyon
kayb› önemli oranda artar. Sistemin yarar› ise bütün video ifllemlerini tek bir hatta
ve elektronik devrede yapt›¤›ndan ucuz ve basit olufludur. Özellikle evlerdeki vi-
deolar ve kameralar bu sistemle çal›flmaktad›r.
Ayr›fl›k (Komponent) Video Sinyali

Görüntü alg›lama elemanlar› arac›l›¤› ile elektriksel sinyaline dönüflen üç renk bil-
gisi (k›rm›z›, yeflil, mavi) bu aflamadan sonra elektronik olarak belirli oranlarda bir-
lefltirilerek görüntünün en temel eleman› olan parlakl›k bilgisi elde edilir. Uygula-
mada buna Y sinyali denir. Bu noktadan sonra komponent video sinyali oluflturul-
mas› için elde edilen bu Y sinyali belirli parçalara ayr›larak iletilmesi gerekir. Bu-
nun nedeni, sinyalin üç ayr› kablo ile yönlendirilmekte bu durum kablolara bine-
cek olan bant geniflli¤inin 4/1 oran›nda düflmesini sa¤lamaktad›r. Düflük frekans-
lar› iletmek ise çok daha kolayd›r. Böylece jenerasyon kayb› en az seviyede tutul-
mufl olur. Bu üç ayr› sinyalin oluflturulmas› için Y sinyalinden k›rm›z renge ait sin-
yal ç›kart›larak (R-Y) komponent sinyalin birinci bilefleni ve Y sinyalinden mavi
renge ait sinyal ç›kart›larak (B-Y) komponentin di¤er sinyalli elde edilir. Parlakl›k
bilgisi Y ve bu iki sinyal üç ayr› kablodan gönderilerek komponent sinyal iletilmifl
olur.
SIRA S‹ZDE Birleflik video sinyali

SIRA S‹ZDEile ayr›fl›k video sinyali aras›ndaki temel fark nedir?
1
S O R U S O R U
D‹KKAT D‹KKAT
3. Ünite - Video Sinyalinin Yap›land›r›lmas› 55
Foto¤raf 3.1
Component sinyal
girifli.
S-Video
Ayr›flt›r›lm›fl video (separated video) kelimelerinden oluflan S-Video ba¤lant› tipin-
de, video sinyali parlakl›k ve renk bilgileri birbirinden ayr›flt›r›larak tafl›n›r. S-Vide-
o kablosunda renk bilgisi ve parlakl›k bilgisini tafl›yan iki farkl› kablo bulunmak-
tad›r. Bu nedenle aktar›mlardaki görüntü kalitesi kompozit kablolara göre daha
kalitelidir.
ANALOG V‹DEO S‹NYAL‹ KONNEKTÖRLER‹

Sinyal tafl›y›c› ba¤lant›lar› gerçeklefltirmek için kullan›lan kablolar›n uçlar›na tak›-
lan parçalara konnektör ad› verilir. Konnektörlerle bilgisayar, VTR cihaz›, görün- Konnektör: Enerji ya da
sinyal tafl›yan kablolar›n
tü aktar›c›, kamera, ses veya görüntü mikseri, video monitörü ve hoparlör gibi ci- uçlar›na tak›lan parça.
hazlar› birbirine ba¤lanabilir. Konnektörlerin baz›lar› sadece ses, baz›lar› sadece
görüntü, baz›lar› ise hem ses hem de görüntü tafl›r. Bu kablolar›n say›s›n›n çoklu-
¤u ilk baflta sistemler aras› ba¤lant›lar›n› yapman›n çok zor oldu¤unu düflündüre-
bilir. Oysa temel kablo türlerini tan›d›ktan ve hangi cihazlar›n birbirine ba¤lanaca-
¤›n› bildikten sonra ba¤lant› yapmak büyük ölçüde kolaylaflacakt›r.
BNC (Bayonet Neill-Concelman) Konnektör: BNC konnektör kilit sistemine sa-

hiptir. Ba¤lant›n›n yap›ld›¤› sistemlerde bu kilit sistemi sayesinde kablonun yerin-
den ç›kmas› ancak kablonun kopmas› nedeniyle meydana gelebilir. Profesyonel
VTR (Video Tape Recorder) cihazlar› baflta olmak üzere pek çok cihaz›n girifl ve VTR (Video Tape Recorder):
ç›k›fllar›nda kullan›l›r. Uçunda bu konnektörün oldu¤u bir kabloyla sadece video Video bant kaydedici.
sinyali aktar›labilmektedir. Bir sistemden di¤erine kompozit bir video sinyali akta-
r›l›yorsa sadece bir kablo yeterli olurken RGB bir video sinyali aktar›m›nda bu kab-
lodan üç taneye ihtiyaç olacakt›r. Kurgu aflamas›nda lehim ifllemi dikkatli yap›l›rsa
bozulma riski azal›r.
Foto¤raf 3.2
BNC konnektörler
ve giriflleri.
RCA Konnektör: RCA (Radio Corporation of America) konnektör “tost uç”, “lale
uç”, “Japon uç” ve “line uç” gibi birden fazla isimle an›lmaktad›r. BNC konnektör-
lü bir kablodan farkl› olarak bu kablolardan hem video sinyali hem de ses sinyali
aktar›lmaktad›r. Bu konnektörün tak›l› oldu¤u kablo ile kompozit bir video sinya-
li ya da mono ses sinyali aktar›labilmektedir. Amatör bir ba¤lant› çeflididir. Genel-
likle ev tipi görüntü ve ses sistemlerinde aktar›c› olarak kullan›lmaktad›r.
Foto¤raf 3.3
RCA konnektör
ve girifli.
S-Video Konnektör sadece S-Video Konnektör: Analog video sinyali çeflitlerini anlat›rken S-Video sinyalinin
video sinyali aktar›m› için
kullan›l›r.
kompozit sinyale göre renk ve parlakl›k bilgisinin ayr› ayr› tafl›nmas›ndan dolay›
daha kaliteli bir sinyal oldu¤u belirtilmiflti. S-Video konnektörünün BNC ve RCA
Pin: En basit anlat›mla veri konnektörlerinden fakl› bir yap›s› vard›r. S-Video kablosu, video sinyalini tek kab-
ve güç ileten bak›r veya
alüminyum çubuklar›n lo içinde iki farkl› kanalda tafl›r: parlakl›k bilgisi (Luminance) ve renk bilgisi (Chro-
herbirine verilen add›r. minance). S-Video, video konnektörünün pin’leri oldukça ince oldu¤undan, ba¤-
lant›y› yaparken bükülmemeleri ve k›r›lmamalar› için dikkatli olunmal›d›r. Bu kab-
lo çeflidiyle de BNC’de oldu¤u gibi sadece video sinyali aktar›lmaktad›r.
Foto¤raf 3.4
S-Video Konektör ve
girifli.
XLR (Canon) Konnektör: XLR konnektörler genel olarak Canon uç olarak bilin-
mektedir. Bu kablolarla sadece ses aktar›m› yap›lmaktad›r. Genellikle profesyonel
sistemlerde kullan›lmaktad›r. Profesyonel görüntü aktar›m konnektörü olan BNC
gibi Canon uçlar›nda bir kilit sistemi bulunmaktad›r. Stereo ses iletimi ve mono ses
iletimi yap›labilmektedir. Bu konnektörün difli ve erkek olarak tan›mlanan iki fark-
l› konnektör tipi bulunur. E¤er herhangi bir sistemden ses ç›k›fl› yap›lacaksa difli
canon konnektör herhangi bir sisteme ses girifli yap›lacaksa erkek canon konnek-
tör kullan›lmal›d›r. Görüntü ve ses sistemlerindeki canon ses girifl ve ç›k›fllar› bu-
na göre yap›land›r›lm›flt›r.
Bir mikrofonu kameraya ba¤lad›¤›m›z› düflünelim. Burada mikrofon ile kamera- ÖRNEK
ya bir ses kayd› yap›lacakt›r. Bir baflka de¤iflle mikrofondan ses ç›k›fl› olacakt›r. Bu
nedenden ötürü mikrofonun alt›na difli canon konnektörü, kamera taraf›na da
ses girifli olaca¤›ndan erkek canon konnektörün tak›lmas› gerekmektedir. Girifl ve
ç›k›fllarda farkl› konnektörler kullan›ld›¤›ndan Canon kablolar›n bir ucu erkek di-
¤er ucu difli konnektör fleklinde olmaktad›r. Canon konnektörlerle ilgili detayl› bil-
giyi bu kitab›n “Ses” ünitesinde bulabilirsiniz.
Foto¤raf 3.5
XLR (Canon)
konnektörler ve
giriflleri.
Scart konnektör, amatör Scart Konnektör: 21 pinli bir video arabirimidir. Sesi ve görüntüyü ayn› kablo
kullan›m içindir. Ayn› anda
görüntü ve ses aktar›m›nda üzerinden tafl›r. TV’ler, monitörler, VCD-DVD oynat›c›lar, Oyun konsollar›, uydu
kullan›l›r. al›c›lar› (receiver) ve say›sal platformlar›n al›c›lar›nda scart girifli bulunmaktad›r.
Profesyonel kamera, oynat›c› ve kaydedicilerde scart ba¤lant› girifli bulunmamak-
tad›r. Scart konnektör amatör ev kullan›c›lar›n görüntü ve ses ba¤lant›lar›n› tek bir
kablo ile kolayl›kla yapabilmesi için gelifltirilmifltir.
SIRA S‹ZDE Sadece videoSIRA S‹ZDE

sinyali aktarmak için kullan›labilecek konnektörleri s›ralay›n›z.
2
D Ü fiFoto¤raf
Ü N E L ‹ M 3.6 D Ü fi Ü N E L ‹ M
Scart Konnektör.
S O R U S O R U
D‹KKAT D‹KKAT
N N
Analog Video Sinyali Adaptörleri
Teknolojinin geliflmesiyle hayat›m›za sürekli yeni cihazlar, konnektörler ve kablo-
TELEV‹ZYON lar girmektedir;
T E L E V ‹ancak
Z Y O N eski teknolojilerin devreden kalkmas› ayn› h›zla olmad›¤›n-
dan günümüzde sadece radyo-televizyon yay›nc›l›¤› alan›nda yüzlerce de¤iflik
konnektör ve kablo türü mevcuttur. Bilgisayarlar, VTR cihazlar›, kameralar, moni-
törler gibi yay›nc›l›kta kulland›¤›m›z cihazlar birden fazla konnektör türünü des-
tekler. Örne¤in bir video monitöründe birden fazla video sinyali girifli olabilir. Bir
cihaz›n üzerindeki girifl-ç›k›fl noktalar›n›n say›s› o cihaz›n üretildi¤i y›la, kullan›m
amac›na ve kalitesine göre de¤ifliklik gösterebilir. ‹ki cihaz aras›nda ba¤lant› yap-
mak istedi¤imizde, e¤er uygun bir ba¤lant› noktas› bulunam›yorsa devreye adap-
törler girer. Sözlük anlam› “uyarlay›c›” olan adaptör, televizyonculukta “iki taraf›
birbirinden farkl› konnektör”leri ifade etmekte kullan›l›r.
Uygulama Bilgisi: VTR cihaz›m›za tak›l› video kasetteki görüntüleri video moni-
töründen izlemek istedi¤imizi düflünelim. Yapmam›z gereken VTR cihaz›n›n ç›k›fl›
(OUT) ile monitörün girifli (IN) aras›nda bir ba¤lant› kurmakt›r. E¤er VTR cihaz›-
m›z sadece BNC ç›k›fl›na sahipse, monitörümüzde ise RCA video girifli varsa kul-
lanmam›z gereken, BNC’den RCA’ya dönüflüm yapan bir adaptördür.
Foto¤raf 3.7
BNC ve RCA
adaptörleri.
Foto¤raf 3.8
Canon - RCA
adaptörler.
Foto¤raf 3.9
Scart - RCA
adaptör.
SAYISAL V‹DEO S‹NYAL‹

Analog, kayna¤›ndaki biçimiyle kaydedilebilen, saklanabilen, ifllenebilen ve ileti-
lebilen bilgi oldu¤u daha önceki bölümde vurgulanm›flt›. Analog video ile say›sal
video aras›ndaki fark fludur: Say›sal video bütün ses ve görüntüleri sadece 0 ve
1’lerle ifade eder. Analog video ise ses ve görüntüleri bir elektrik ak›m› gibi sürek-
li de¤iflen sinyallerle üretir. Dolay›s›yla say›sal videoda sadece 0 ve 1’ler, analog vi- Gürültü (Noise): Sinyal
deoda say› ile ifade edilmeyen ara de¤erler bulunmaktad›r. Analog sinyaller, ör- iletimi s›ras›nda, ba¤lant›
sorunlar›ndan kaynaklanan
nekleme sisteminin elektronik devrelerindeki hatalardan ve özgün sinyalin iletimi- rastgele meydana gelen gö-
ni sa¤layacak olan sistemdeki k›smi ar›zalardan do¤abilecek gürültülere (noise) rüntüde karlanma, seste h›-
fl›rt› fleklinde bozulmad›r.
duyarl›d›r. Bu basit teknik farkl›l›k, pratikte görüntü kay›plar›n›n az ve iletimin da- Uygulamada ‹ngilizce karfl›-
ha kolay olmas›, görüntülerin daha esnek yöntemlerle ifllenmesi gibi say›sal video- l›¤› olan Noise fleklinde kul-
lan›l›r.
ya kolayl›klar sa¤lamaktad›r. Bugün yay›nc›lar›n kulland›¤› analog video donan›m-
lar›n›n ço¤u asl›nda de¤iflik derecelerde analog-say›sal aras› melez sistemlerdir.

Dolay›s›yla ‘say›sal video’ kavram›ndan, video bant formatlar›ndan iletim kablola-
r›na kadar yay›nc›l›kta kullan›lan hemen her türlü teknik ö¤enin 0 ve 1’leri iflleyip
iletecek flekilde giderek say›sal sistemlere dönüflmesi anlafl›lmal›d›r. Günümüzde
teknoloji, video ve sesi bütünüyle say›sal yöntemlerle iflleyebilecek ve büyük bo-
yutlarda iletebilecek düzeye gelmifltir. Bu geliflmeye ba¤l› olarak analog video
ürünleri, yay›nc›, profesyonel ve amatör kullan›c› pazarlar›nda neredeyse tama-
men ortadan kalkm›flt›r. 1995 y›l›nda altm›fl kadar elektronik üreticisi, yeni bir vi-
deo format› üzerinde anlaflt›klar›n› aç›klad›lar. Bu formata k›saca DV ad›n› verdi-
ler. Bu sistemin o güne kadar ortaya at›lan onlarca formattan önemli farklar› vard›:
Öncelikle bütün üreticilerin ortak bir giriflimiydi ve aç›k bir platformdu (markaya
ba¤›ml› de¤ildi). ‹kincisi bu sistemde üretilecek kameralar›n ve okuyucular›n üze-
rinde do¤rudan say›sal girifl ç›k›fla izin veren bir aktar›m ç›k›fl› bulunacakt›. Bunun
Port: Bilgisayarlara veri için Apple firmas›n›n gelifltirdi¤i “firewire” portu DV sinyalinin aktar›lmas› için te-
girifl noktas›d›r.
mel al›nm›flt›r. Daha sonra bu portun ad› IEEE (Institute of Electrical and Electro-
nics Engineers) - 1394 portu olarak da an›lmaya bafllanm›flt›r.
SAYISAL V‹DEO S‹NYAL‹ KONNEKTÖRLER‹

Say›sal video ve ses sinyalinin aktar›lmas› için say›sal teknolojisinin ba¤lant› kab-
lolar› kullan›lmaktad›r. Görüntü ve ses aktar›m› için kullan›lan en yayg›n ba¤lant›
çeflidi firewire portudur.
Foto¤raf 3.10
4 pinli Firewire, I-
link, 1394 kablosu
ve girifli.
Foto¤raf 3.11
6 pinli Firewire, I-
link, 1394 kablosu
ve girifli.
D›fl görünüfl olarak USB portuna benzer ancak USB portundan biraz daha bü-
yüktür. USB’den çok daha h›zl› veri aktar›m› sa¤lar. Say›sal ve HDV kameralar Fi-
reWire portu sayesinde bilgisayara do¤rudan ba¤lanarak görüntü aktarabilir. I-link
ve 1394 kablosu olarak da tan›mlan›r. Firewire arabiriminin USB’den h›z d›fl›nda
bir baflka önemli avantaj› da kesintisiz aktar›m yapmas›d›r. USB arabiriminde veri-
ler paketler hâlinde tafl›n›r. Belli bir bit say›s› bir araya geldikten sonra paket ha- Bit: Bilgisayar
linde sisteme aktar›l›r ve iflleme al›n›r, bu s›rada ikinci paket haz›rlan›r ve yola ç›- teknolojilerinde (biliflimde)
kullan›lan en küçük bilgi
kar. Bu kesintili aktar›m özellikle video aktar›m› için yetersizdir ve görüntüde ka- birimi.
y›plara yol açar. Firewire standard›nda ise veriler, aral›ks›z ve seri olarak aktar›l›r.
Firewire konnektörünün en yayg›n kullan›lanlar› 6 pinli ve 4 pinlilerdir. 6 pinliler
hem veri hem de enerji aktar›m› yapabilir. 4 pinli olanlar› ise sadece veri aktar›m›
yapar. 1394 girifli genellikle DV video format› ile özdefllefltirilir. 1394 kablosuyla
ses ve görüntü ayn› anda iletilebilmektedir. 1394 kablosu sadece say›sal veri akta-
r›m›nda kullan›lmaktad›r. Bu kablo ile herhangi bir monitör veya televizyona ba¤-
lant› yap›lamamaktad›r.
Seri Say›sal Arabirimi (Serial Digital Interface) SDI: Ad›ndan da anlafl›laca- Seri Say›sal Arabirimi (SDI),
¤› gibi bu sistem say›sal olup herhangi bir aktarma veya iletim esnas›nda bir kay›p hem ses hem de görüntü
aktar›m›nda kullan›l›r.
olmamaktad›r. Ayr›ca tek kablo üzerinden ses aktarma imkân› da elde edilmekte- Aktar›m veya iletim s›ras›n-
dir. SDI sistemlerde tek kablo üzerinde hem video hem de audio sinyali iletilir. Bu- da jenerasyon kayb› olmaz.
rada analog sinyal bir çevirici ile (convertör) say›sal bilgilere dönüfltürülür. Bu ifl-
lemden itibaren herhangi bir kay›p olmaz. Video sinyali art›k bir say›sal sinyalden
ibarettir. Say›sal bir sinyal 1-0 de¤erlerinden olufltu¤u için bu düzeyde kesin ve net
bir bilginin çeflitli donan›m ve aktar›m unsurlar›nda hasara ve kayba u¤ramas› dü-
flünülemez. Sistemin dezavantaj› ise; pahal› olmas›d›r. Gelecekte yay›nc›l›kta (Bro-
adcast sistemlerde) bu sistemin yayg›nlaflaca¤›n› öngörmek çok zor de¤ildir.
Foto¤raf 3.12
Seri Say›sal
Arabirimi (SDI).
Yüksek Çözünürlüklü Multimedya Arabirimi (High Definition Multime-

dia Interface) HDMI: Özel olarak HDTV ba¤lant›lar› için tasarlanm›flt›r, 19 pin’li-
dir ve çok yüksek h›zda veri aktar›m› yapar. HDTV say›sal video görüntüsünü ve
çok kanall› sesi tek kablo ile tafl›r. Küçük boyutu ve yüksek kapasitesiyle günümü-
zün en yeni ve kaliteli video arabirimidir. HDMI modern bir görüntü aktar›m for- HDMI çok yüksek h›zda
say›sal görüntü ve çok
mat›d›r ve modern grafik kartlar› ve LCD monitörlerin yan› s›ra Blu-ray oynat›c›lar, kanall› sesi tek kablo ile
oyun konsollar›nda da yer al›r. Monitörlerde en kaliteli görüntü aktar›m› için HDMI tafl›r.
veya DVI kullan›m› tavsiye edilir.
Foto¤raf 3.13
Yüksek
Çözünürlüklü
Multimedya
Arabirimi HDMI ve
girifli.
Say›sal Görsel Arabirim (Digital Visual Interface) DVI: Hem say›sal hem
de analog ba¤lant›lar› destekler. Bu sayede hem LCD monitörlerde ve projektörler-
de hem de CRT monitörlerde kullan›labilmektedir. Basit bir kablo arac›l›¤›yla DVI
sinyalini VGA’e dönüfltürmek mümkündür. Bu yolla eski bileflenlerle uyumluluk
sa¤lanm›flt›r. DVI konnektörü say›sal ve analog sinyalleri farkl› pinler üzerinden ta-
fl›r. Üç temel türü vard›r: DVI-D sadece say›sal, DVI-A sadece analog sinyal tafl›r-
ken, DVI-I hem say›sal hem analog sinyal tafl›yabilir.
Foto¤raf 3.14
Say›sal Görsel
Arabirim (Digital
Visual Interface)
DVI.
GÖRÜNTÜ VE SES ‹LET‹M‹ ‹Ç‹N C‹HAZLARDA

BA⁄LANTILARIN YAPILANDIRILMASI
Görüntü ve ses sinyallerinin cihazlar aras›nda iletimi sa¤lamak amac›yla yap›lacak
ba¤lant›larda öncelikle bilinmesi gereken sinyal girifl ve ç›k›fl noktalar›d›r. Bunla-
r›n bulunabilmesi için üretici firmalar bu noktalar›n görülebilmesi için belirli sim-
geler ve renklerden yararlanm›fllard›r. Bu simgeler ve renkler daha çok amatör ka-
meralar, oynat›c›lar, kaydediciler, televizyon ve monitörlerde bulunmaktad›r.
VIDEO-IN:
Bir cihazda ekran› simgeleyen dikdörtgenin içine do¤ru yönelen ok, bu nokta-
n›n Video-in noktas› oldu¤unu göstermektedir.
fiekil 3.1
VIDEO-IN: VIDEO-IN
VIDEO-OUT:
Bir cihazda ekran› simgeleyen dikdörtgenin d›fl›na do¤ru yönelen ok, bu nok-
tan›n Video-out noktas› oldu¤unu göstermektedir.
fiekil 3.2
VIDEO-OUT: VIDEO-OUT
AUDIO-IN:
Bir cihazda dairenin içine yönelen ok, Audio-in giriflinin yap›laca¤› yeri göster-
mektedir.
fiekil 3.3
AUDIO-IN: AUDIO-IN
AUDIO-OUT:
Bir cihazda dairenin d›fl›na yönelen ok, Audio-out ç›k›fl›n›n yap›laca¤› yeri gös-
termektedir.
fiekil 3.4
AUDIO-OUT: AUDIO-OUT
Sar› renk:
Video girifl ve ç›k›fl›n› simgelemektedir.
fiekil 3.5
Sar› renk: Sar› renkli daire
Siyah renk:
Mono ses girifl ve ç›k›fl›n› simgelemektedir.
fiekil 3.6
Siyah renk: Siyah renkli daire
K›rm›z› renk:
Stereo sesin sa¤ kanal›n›n girifl ve ç›k›fl›n› simgelemektedir.
fiekil 3.7
K›rm›z› renk: K›rm›z› renkli daire
Beyaz Renk:
Stereo sesin sol kanal›n›n girifl ve ç›k›fl›n› simgelemektedir.
fiekil 3.8
Beyaz renk: Beyaz renkli daire
Yukar›da de¤inilen renkler cihazlar›n video ve audio girifl-ç›k›fl noktalar› için

geçerlidir. Bir de sat›n al›nan kamera, oynat›c›, kaydediciler ve televizyonlarla bir-
likte sar›, k›rm›z› ve beyaz renkli RCA kablolar› verilmektedir.
Foto¤raf 3.15
RCA kablolar›.
Bu kablolar›n böyle renkli verilmesinin nedeni amatör ev kullan›c›lar›n›n ba¤-

lant›lar› kolay yapabilmeleri içindir. Farkl› renkteki RCA konnektörlerinde kullan›-
lan kablo ayn› çeflittir. Bir baflka deyiflle k›rm›z› renkli RCA kabloyu sar› rengin ol-
du¤u girifl - ç›k›fla tak›l›r ise video sinyalinin iletilmesini yine de sa¤lanabilir.
Kamera, VTR - Monitör Ba¤lant›s›

Bu tip ba¤lant›lar›n en temeli herhangi bir VTR veya kameran›n televizyon veya RF (Radyo Frekans Modu):
monitöre ba¤lanmas›d›r. Bu ba¤lant›da, oynat›c›n›n (player) görüntü ve ses (vide- Görüntü sinyalinin karasal
olarak iletimini sa¤lamak
o, audio out) ç›k›fllar›ndan monitörün görüntü ve ses (video, audio in) girifllerine amac› ile bir tafl›y›c› sinyal
ba¤lant› yap›l›r. Amatör tip kameralarda AV out tek bir ç›k›fltan olabilmektedir. üzerine bindirilerek iletilmesi.
Profesyonel kameralarda marka ve modele göre farkl› video sinyali ç›k›fllar› (kom-
posit, komponent, S-Video, scart, DV, SDI, HDMI) bulunabilmektedir. E¤er ba¤-
Line (hat): Video ve ses
lant› yap›lan monitör bir TV ise; TV mutlaka RF modundan Line moduna al›nma- sinyallerinin iki cihaz
l›d›r. Bu seçim genellikle TV uzaktan kumandas›n›n üzerindeki Input select veya aras›nda iletilebilmesi için
AV tufllar› ile seçilerek yap›labilmektedir. E¤er bu yap›lmazsa herhangi bir görün- kablolama yolu ile oluflturu-
lan hatta denir.
tü veya ses, görülemez, duyulamaz. Profesyonel bir monitör kullan›m›nda ise, sin-
yallerin hangi kanala girildi¤ine dikkat edilmesi ve bu kanal›n seçili olmas› gerek-
mektedir.
Televizyonun line moduna al›nmas›: Televizyonlardan kamera veya VTR
görüntüsü alabilmek için televizyonlar›n RF modundan Line moduna al›nmas› ge-
rekmektedir. Televizyonlar RF konumunda ise (foto¤raf 15) TV ekran› kar›ncal› gö-
rünür. E¤er RF anten televizyona tak›l› ise ayarlanan kanal ekranda görünecektir.
Foto¤raf 3.16
RF konumundaki
kar›ncal› ekran.
Televizyonlar Line konumuna televizyon üzerindeki TV/Video tuflundan ya da

uzaktan kumandadaki AV veya Input Select tufllar›ndan “Line” moduna al›n›r. Line
moduna al›nan televizyon ekran› siyah veya mavi renkte görünmektedir. Buraya
kameradan veya VTR’den görüntü gönderildi¤inde ekranda görüntü belirecektir.

TV Line
üzerindeki modundaki
TV/ Video TV ekran›.
tufllar›.
Kameralar›n televizyon ya da monitörlere ba¤lant›s›: Amatör ve yar› pro-

fesyonel kameralar amatör kullan›mlarda televizyon ba¤lant›lar›n›n kolay yap›la-
bilmesi için Foto¤raf 3.18’de görüldü¤ü gibi bir adet komposit video ve stereo ses
sinyali kablosu tek bir uçta birlefltirilmifltir.
Foto¤raf 3.19
Kamera - Monitör
Ba¤lant› kablosu.
Böyle bir ba¤lant› kablosuyla kamera - monitör ba¤lant›s› yap›l›yor ise, tek uç
kamerada bulunan AUDIO/VIDEO out girifline tak›l›r. Foto¤raf 3.19’da kamerada
bu ç›k›fltan baflka S VIDEO ve COMPONENT OUTPUT da bulunmaktad›r. Daha
önce de aç›kland›¤› gibi kameralarda farkl› video sinyali ç›k›fllar› (Foto¤raf 3.19 ve
3.20) bulunabilmektedir.
Foto¤raf 3.20
Monitör
kablosunun
kameraya tak›lma
süreci.
Kablonun di¤er uçlar› da televizyonun VIDEO-IN ve AUDIO-IN girifllerine tak›-

larak (Foto¤raf 3.20) kameradan görüntünün televizyona aktar›lmas› sa¤lanm›flt›r.
Bu televizyonda mono bir ses girifli oldu¤undan stereo ses sinyalinin beyaz renkli
sol kanal› televizyona tak›lm›flt›r.
Foto¤raf 3.21
Kamera Monitör
kablosunun
Televizyona
ba¤lanma süreci.
Kameradan ses ve video sinyallerinin ayr› ayr› ç›kt›¤› modellerde de birden faz-
la kablo kullanarak ses ve video sinyalini televizyon veya monitörlere aktar›lmas›
sa¤lanmaktad›r.
Kamerada Çoklu Kablo
ki Video ile Kamera
ve Ses Monitör
Ç›k›fllar›. ba¤lant›s›.
Kamera, VTR-VTR Ba¤lant›s›

Herhangi bir sistemden görüntü ve ses sinyallerinin baflka bir sisteme kaydedilme-
si için bu sistemlerden birinin oynat›c› (player), di¤erinin kaydedici (recorder) ol-
mas› gerekmektedir. Kay›t›n do¤rulu¤unun görülebilmesi için mutlaka monitöre
ihtiyaç bulunur. Di¤er de¤iflle üçlü ba¤lant› söz konusudur.
Foto¤raf 3.24
Televizyon,
oynat›c›, kaydedici.
Oynat›c›, kaydedici ve monitörden oluflan analog aktarma sistemde oynat›c›n›n

“VIDEO OUT” ve “AUDIO OUT” ucundan ç›k›fl yap›l›r. Foto¤raf 3.24’deki oynat›-
c›da bir adet S VIDEO, bir adet komposit ve bir adet de üçlü olarak component vi-
deo ç›k›fl›, stereo olarak da RCA ve canon ses sinyali ç›k›fl› bulunmaktad›r. Ç›k›fl-
lardan komposit VIDEO ve RCA stereo ses ç›k›fllar› tercih edilmifltir.
Foto¤raf 2.25
Oynat›c› (player)
video ve ses
ç›k›fllar›.
Oynat›c›dan ç›kan video ve ses sinyalini tafl›yan kablolar, kaydedicinin “VIDE-

O IN” ve “AUDIO IN”lerine girilmelidir. Dikkat edilmesi gereken nokta monitöre
görüntünün ve sesin nereden verilece¤idir. Monitöre görüntü ve ses mutlaka kay-
dedicinin “VIDEO OUT” ve “AUDIO OUT”’undan ba¤lant› yap›lmal›d›r. Böylelikle
monitörde, kaydedilen görüntü ve ses izlenebilir.
Foto¤raf 3.26
Kaydedici Video ve
Ses Girifli ve
Monitör Video ve
Ses Ç›k›fllar›.
Oynat›c›, kaydedici ve monitörden oluflan say›sal aktarma sistemde 1394 kablo

ile iki cihaz birbirine ba¤lan›r. Bu kablodan video ve ses sinyali ayn› anda iki yön-
lü olarak yap›labilmektedir. Bunun anlam›, iki cihaz›n hem oynat›c› hem de kay-
dedici olabilece¤idir. Monitör ba¤lant›s›n› analog sistemde oldu¤u gibi görüntü

(VIDEO OUT) ve ses (AUDIO OUT) ç›k›fllar›ndan yap›lmas› gerekmektedir.
Foto¤raf 3.27
Oynat›c› ve
kaydedici 1934
giriflleri.
Oynat›c›, kaydedici ve monitörden oluflan analog ve say›sal aktarma sistemle-

rinde ba¤lant›lar yap›ld›ktan sonra kaydediciye gönderilen sinyalin sisteme tan›t›l-
mas› gerekmektedir. Kaydedicide bu seçim yap›lmad›¤›nda monitörde herhangi
bir görüntü ve ses al›namaz. Bu ayarlamalar cihazlar›n INPUT SELECT tufllar›ndan
gelen video sinyalinin seçilmesiyle yap›lmaktad›r.
Foto¤raf 3.28
Cihazlardaki Input
Select tufllar›.
Özet
N
A M A Ç Video sinyalini tan›mlayabilmek. N
A M A Ç
Say›sal video sinyalini tan›mlayabilmek ve bu
1 3 sinyalin aktar›m›nda kullan›lan konnektörleri
Sinemada görüntü, kimyasal bir süreç sonras›n-
s›n›fland›rabilmek.
da film fleridinde oluflur. Televizyon teknolojile-
Say›sal video sinyali iletiminde 0 ve 1 den oluflan
rinin geliflmesiyle görüntünün oluflma süreci kim-
say›sal (dijital) kodlamalar kullan›l›r. Say›sal ka-
yasal alandan elektrik, elektronik alan›na geç-
meralarda ve VTR’lerde görüntü, kaynaktaki gö-
mifltir. Çünkü televizyon teknolojisinde objektif-
rüntü sinyallerinin say›sallaflt›r›lmas› temeline da-
ten geçen ›fl›k elektronik bir süreç sonras›nda
yanmaktad›r. Bu cihazlar görüntüyü, elektronik
elektriksel sinyale dönüflmektedir. Bu sinyale vi-
banda, disklere ya da bünyesinde bulunan sabit
deo sinyali denilmektedir. Bu sinyal manyetik
diske kaydedilebilmektedir. Say›sal video sinyali
bantlara kay›t edilmektedir.
görüntü üretiminde kullan›lmaya bafllamas›ndan
N
sonra üreticiler DV format›n› say›sal video sinya-
Analog video sinyalini tan›mlayabilmek ve bu
A M A Ç li için temel format olarak benimsediler.
2 sinyalin aktar›m›nda kullan›lan konnektörleri
Say›sal video sinyalinin iletimi için Apple firma-
s›n›fland›rabilmek.
s›n›n gelifltirdi¤i firewire portu kabul edilmifltir.
Manyetik bantlara kaydedilmifl analog video sin-
Bunun nedeni üzerinde çok fazla veri olan gö-
yali temel olarak resim bilgisi, parlakl›k, renk,
rüntülerin h›zl› ve kesintisiz olarak aktar›lmas›na
sekraon (SYNC), timecode bilgilerini üzerinde
olanak sa¤lamas›d›r. Firewire portu ile cihazlar
bulundurmaktad›r. Analog video sinyali üzerin-
aras›ndaki kablolamada 1394 konnektörü kulla-
de üç renk bilgisini tafl›maktad›r. Bunlar k›rm›z›,
n›lmaktad›r.
yeflil ve mavi renklerden oluflmaktad›r. Bu üç
N
renk bilgisini birleflik olarak tafl›yan analog vide-
Görüntü ve ses iletimi için cihazlar›n ba¤lant›la-
o sinyaline kompozit video sinyali bunlar› ayr› A M A Ç
4 r›n› yap›land›rabilmek.
ayr› tafl›yan video sinyaline komponent video
‹ster analog ister say›sal olsun sinyalin aktar›lma-
sinyali denilmektedir.
s›nda sinyali ileten ve bu sinyali alan bir nokta-
Video ve ses sinyallerini sistemler aras›nda akta-
n›n olmas›d›r. Oynat›c›lar sinyal gönderen cihaz-
r›labilmesi aralar›nda bir kablolama a¤› olufltu-
lard›r. Kaydediciler de sinyali alan cihazlard›r.
rulmas› ile olanakl› hale gelmektedir. Bu kablo-
Görüntü ve ses sinyallerinin aktar›lmas›nda ne
lar›n cihazlar›n sinyal girifl ve ç›k›fllar›na ba¤lana-
çeflit bir sinyalin aktar›ld›¤›n›n bilinmesi ve buna
bilmesi için uçlar›na tak›lan parçalara konnektör
göre konektörlerle ba¤lant›lar›n yap›lmas› gerek-
ad› verilmektedir. Profesyonel video sinyali ileti-
mektedir. Ba¤lant›lar yap›ld›ktan sonra kaydedi-
minde BNC konnektörler kullan›l›rken, profes-
cilere gönderilen sinyalin çeflidinin tan›t›lmas›
yonel ses iletiminde XLR (canon) konnektörler
gerekmektedir. Bütün bu sürecin kontrolü ancak
kullan›lmaktad›r. Bu konektörlerin d›fl›nda ama-
izlenebilmesiyle olaca¤›ndan mutlaka bir moni-
tör ve yar› profesyonel cihazlarda kullan›lan fark-
törün aktarma sürecine dâhil edilmesi gerekmek-
l› konnektör çeflitleri bulunmaktad›r. Cihazlar›n
tedir. Burada dikkat edilmesi gereken husus, mo-
birbirinden farkl› konnektör çeflitleri kullanmas›,
nitöre aktar›lan sinyalin kaydedicinin ç›k›fl›ndan
iki cihaz aras›nda ba¤lant› yap›labilmesi için ko-
verilmesidir.
nektörlerin birbirlerine dönüfltürülmesini zorun-
lu bir hale getirmifltir. Bunlar için gelifltirilen par-
çalara adaptör denilmektedir. Adaptörler ko-
nnektörleri birbirlerine dönüfltürmek için kulla-
n›lmaktad›r.
1. Üç renk bilgisinin ayr› ayr› iletildi¤i sinyale ne ad 5. Afla¤›dakilerden hangisi hem ses hem de görüntü
verilir? iletiminde kullan›lan analog kablodur?
a. S-Video a. BNC Kablo
b. Kompozit b. XLR Kablo
c. Analog c. RCA Kablo
d. Say›sal d. S-Video
e. Komponent e. Canon Kablo
2. Afla¤›dakilerden hangisi BNC konnektördür? 6. Ayn› anda hem ses hem de görüntüyü ileten kablo-
lar hangileridir?
a. HDMI, RCA, 1394
a. b. 1394, Canon, RCA
c. 1394, HDMI, Scart
d. Scart, RCA, S- video
b. e. HDMI, BNC, Canon
7. Kamera, VTR ve monitörlerde video sinyali girifl ve-

c. ya ç›k›fl›n› simgeleyen renk afla¤›dakilerden hangisidir?
a. Mavi
b. Sar›
d. c. Yeflil
d. K›rm›z›
e. Beyaz
e.
8. Afla¤›dakilerden hangisi video girifli simgelemektedir?
3. Afla¤›dakilerden hangisi say›sal video terimlerinden a.
biri de¤ildir?
a. 1394 b.
b. I-Link
c. Firewire c.
d. IEEE
e. Scart d.
4. Evde blu-ray oynat›c›dan bir film izlemek istendi- e.

¤inde LCD televizyona ba¤lant› yapmak için afla¤›daki
kablolardan hangisi kullan›l›r?
a. DVI
b. HDMI
c. SDI
d. 1394
e. RCA
Kendimizi S›nayal›m Yan›t Anahtar›

9. Amatör kamerayla çekti¤imiz görüntüleri evde aile- 1. e Yan›t›n›z e de¤il ise “Analog Video Sinyali” bö-
nize izletirken ayn› anda da VHS videoya kay›t etmek lümüne bak›n›z.
istiyorsunuz. Afla¤›daki seçeneklerin hangisinde ba¤- 2. a Yan›t›n›z a de¤il ise “Analog Video Sinyali Kon-
lant› süreci do¤ru yap›land›r›lm›flt›r? nektörleri” bölümüne bak›n›z.
a. Kameradan VHS videoya ses ve video girifli, VHS 3. d Yan›t›n›z d de¤il ise “Say›sal Video Sinyali” bö-
videodan televizyona ses ve video girifli televiz- lümüne bak›n›z.
yondan izlemek için televizyonun line moduna 4. b Yan›t›n›z b de¤il ise “Say›sal Video Sinyali Kon-
al›nmas› nektörleri” bölümüne bak›n›z.
b. Kameradan televizyona ses ve video girifli, tele- 5. c Yan›t›n›z c de¤il ise “Analog Video Sinyali Kon-
vizyondan VHS videoya ses ve video girifli, tele- nektörleri” bölümüne bak›n›z.
vizyondan izlemek için televizyonun line modu- 6. c Yan›t›n›z c de¤il ise “Analog ve Say›sal Sinyal
na al›nmas› Konektörleri” bölümlerine bak›n›z.
c. VHS videodan kameraya videoya ses ve video 7. b Yan›t›n›z b de¤il ise “Görüntü ve Ses ‹letimi için
girifli, kameradan televizyona ses ve video girifli Cihazlarda Ba¤lant›lar›n Yap›land›r›lmas›” bölü-
televizyondan izlemek için televizyonun line müne bak›n›z.
moduna al›nmas› 8. d Yan›t›n›z d de¤il ise “Görüntü ve Ses ‹letimi için
d. Kameradan VHS videoya ses ve video girifli, VHS Cihazlarda Ba¤lant›lar›n Yap›land›r›lmas›” bölü-
videodan televizyona ses ve video girifli televiz- müne bak›n›z.
yondan izlemek için televizyonun RF moduna 9. a Yan›t›n›z a de¤il ise “Görüntü ve Ses ‹letimi için
al›nmas›. Cihazlarda Ba¤lant›lar›n Yap›land›r›lmas›” bölü-
e. VHS videodan televizyona ses ve video girifli, müne bak›n›z.
televizyondan kameraya ses ve video girifli tele- 10. e Yan›t›n›z e de¤il ise “Görüntü ve Ses ‹letimi için
vizyondan izlemek için televizyonun line modu- Cihazlarda Ba¤lant›lar›n Yap›land›r›lmas›” bölü-
na al›nmas› müne bak›n›z.
10. Karasal televizyon yay›nlar›n›n izlenebilmesi için

televizyon hangi konumda durmal›d›r?
a. Video
b. Say›sal
c. Line
d. Analog
e. RF
S›ra Sizde Yan›t Anahtar› Yararlan›lan Kaynaklar

S›ra Sizde 1 Akdo¤an, Salim. (2008). El Yap›m› Sinema. Ankara:
Birleflik video sinyali bütün sinyalleri tek hattan (kablo) Medya Akademisi.
geçirirken, ayr›fl›k video sinyali için üç ayr› kablo Akdo¤an, Salim. (2010). Kameramanl›k Mesle¤ine Girifl.
kullanmak gereklidir. Ankara: Palme Yay›nc›l›k.
Çanikligil, ‹lker. (2007). Dijital Video ‹le Sinema.
S›ra Sizde 2 ‹stanbul: Pusula Yay›nc›l›k.
Sadece video sinyali aktarmak için kullan›labilecek Durmaz, Ahmet. (1999). Profesyonel Televizyon Yap›m
konnektörler: “BNC” ve “S-video”dur. ve Yay›n Teknolojileri. Eskiflehir: Anadolu Üniversi-
tesi E¤itim Sa¤l›k ve Bilimsel Araflt›rma Çal›flmalar›
Vakf› Yay›nlar›.
Kafal›, Nadi. (1993). TV Yap›mlar›nda Teknik ve
Kuramsal Temeller. Ankara: Ümit Yay›nc›l›k.
Sat›r, Murat. (2005). Dijital Video. ‹stanbul: Pusula
Yay›nc›l›k.
Vardar, Bülent. (2000). Sinema ve Televizyon Görüntü-
sünün Temel Ö¤eleri. ‹stanbul: Beta.
Zettl, Herbert. (2007). Video Basics. Belbant: Thomson
Wadsworth.
4
Amaçlar›m›z
N
N
Objektiflerle ilgili temel kavramlar› aç›klayabilecek,
N
Objektiflerin yap›s›n› anlayabilecek,
Objektif çeflitleri ve yaratt›¤› etkileri hakk›nda tart›flabilecek
bilgi ve becerilere sahip olacaks›n›z.
Anahtar Kavramlar
• Mercek • CCD
• Odak Uzakl›¤› • Zoom
• Diyafram • Bak›fl aç›s›
• Perspektif
• OBJEKT‹FLERLE ‹LG‹L‹ TEMEL

Kamera Tekni¤ine KAVRAMLAR
Objektif
Girifl • OBJEKT‹FLER‹N YAPISI
• OBJEKT‹F ÇEfi‹TLER‹ VE ETK‹LER‹
Objektif
OBJEKT‹FLERLE ‹LG‹L‹ TEMEL KAVRAMLAR

Objektifler, birden fazla mercek içeren, foto¤raf makinelerinde ve kameralarda gö-
rüntü toplamaya yarayan iki taraf› aç›k tüplerdir. Mercek ise “bir taraf› küresel di-
¤er taraf› düz olan, camdan yap›lma ve bir ›fl›k demetini k›rarak belli bir noktaya
düflüren saydam cisim” olarak tan›mlanabilir. Kameralar d›fl›nda, görüntüyü seyret-
mek, kaydetmek veya nakletmek amac›yla kullan›lan foto¤raf makinesi, dürbün,
teleskop, mikroskop gibi cihazlarda da objektifler kullan›l›r. Objektifin temel göre-
vi, içindeki mercekler vas›tas›yla d›fl dünyadaki görüntüleri toplayarak kamera
gövdesine ulaflt›rmakt›r. Objektifin en önünde bulunan mercek görüntüyü toplar,
CCD (Charge Coupled
bu görüntü daha arkalardaki merceklerden aynasal yans›yarak kamera gövdesine Device): Alg›lay›c› veya çip
ulafl›r. Kamera gövdesinde bulunan CCD’ler bu görüntüleri elektronik sinyallere olarak da adland›r›l›r. Dijital
foto¤raf makineleri ve video
çevirir. Kameralar ve objektifler insan gözünün görüntüyü oluflturma sisteminden kameralarda ›fl›¤a duyarl›
yola ç›karak üretilmifl ve gelifltirilmifltir. Profesyonel kameralar›n ve baz› yar› pro- yüzey olarak ifl görür.
fesyonel kameralar›n objektifleri ise tak›l›p ç›kar›labilir. Bu özellik, çekimin niteli-
¤ine göre farkl› türde objektif kullan›labilmesine imkân sa¤lar.
fiekil 4.1
Bir objektif kesiti.
Bu kesitte
görüldü¤ü gibi
do¤ru görüntünün
elde edilebilmesi
için objektifin
içerisinde birçok
mercek olmas›
gerekir.
Kameralarda kullan›lan objektifler, teknik özelliklerine göre de¤iflir. Objektif

seçiminde, konu hakk›nda do¤ru bilgiler vermek temel amaçt›r. ‹lgiyi konu üzerin-
de toplayarak arka veya ön planlar› netsizlefltirmek mümkündür. Ayn› görüntü her
objektifle al›nabilece¤i gibi, al›nan bu görüntüler aras›nda psikolojik ve teknik
farkl›l›klar olabilir. Görüntü yönetmeni taraf›ndan iyi bilinmesi gereken bu etkiler,
objektifler ile sa¤lan›r. Normal insan görüflü, çevresel alan› da katmak kofluluyla
yatay olarak 180 derece civar›ndad›r. Ayr›nt›lar› çok daha iyi gören vahfli hayvan-
lar›n görüfl alan› 40 derece kadard›r. 35mm’lik filmde 50 mm, normal objektif ola-
rak kabul edilir. Bunun 16 mm’deki karfl›l›¤› 25 mm’dir. Asl›nda 40 mm civar›nda
bir objektif normal görüfle çok daha yak›nd›r. Videoda normal objektif, video al›-
c›s›n›n (CCD) boyutuna göre de¤iflir.
Bir objektifin odak uzakl›¤›, onun görüfl alan›n› da belirler. Teknik olarak odak
uzunlu¤u, kameradaki çerçeve aç›kl›¤›n›n köflegenine eflit olan objektif, normal
objektif olarak kabul edilir.
Profesyonel objektiflerin üzerinde baz› ayarlamalar için üç adet “halka” veya di-
¤er ad›yla “bilezik” vard›r. Bunlar önden arkaya do¤ru s›ras›yla netlik bilezi¤i, zo-
om bilezi¤i, diyafram bilezi¤i ve makro bilezi¤idir.
Netlik Bilezi¤i
Kameralar, otomatik netlik konumunda iken en yak›ndaki nesneyi ve mümkün
olan en genifl alan› net gösterecek flekilde çal›fl›r. Objektif üzerindeki netlik ayar
dü¤mesi, elle ayarlama (manuel) konumuna al›nd›¤›nda; kameraman netlik bilezi-
¤ini sa¤a-sola çevirerek istenen kiflilerin/nesnelerin net veya bulan›k görünmesini
sa¤layabilir. Netlik bilezi¤inin üzerinde metre veya feet gösteren rakamlar vard›r.
Örne¤in netlik bilezi¤i 5 metreye ayarland›¤›nda 5 metre uzakl›ktaki cisimler ve et-
raf›nda bir alan net olacak, daha öndeki veya arkadaki cisimler bulan›k görüne-
cektir. Netlik ayarlan›rken çekimi yap›lan konuya sonuna kadar optik yaklafl›lma-
s› (zoom in) ve sonras›nda netlik bilezi¤iyle ayarlama yap›lmas› daha iyi sonuç
al›nmas›n› sa¤lar.
Foto¤raf 4.1
Netlik Bilezi¤i.
4. Ünite - Objektif 77
Zoom Bilezi¤i
Kameran›n konumunu de¤ifltirmeden kifli veya nesnelere yak›nlaflmay› veya bunlar-
dan uzaklaflmay› sa¤lar. Bu merceksel hareket di¤er de¤iflle optik yak›nlaflma ile ka-
mera, hiç hareket etmedi¤i hâlde bir odan›n tümü görüntülenebilece¤i gibi sadece
bir kiflinin yak›n plan çekimi de yap›labilir. Merceksel yak›nlaflma ve uzaklaflma ha-
reketlerini zoom bilezi¤inin yan› s›ra, objektifin sa¤ taraf›nda bulunan zoom motoru
ile de yapmak mümkündür. Objektifin üzerindeki son halka diyafram halkas›d›r. Bu
halka sa¤a-sola çevrildi¤inde objektifin içindeki perde genifller veya daral›r, bu flekil-
de gövdeye girecek ›fl›k miktar› belirlenir. Ifl›k miktar› diyafram ile kontrol edilir.
Foto¤raf 4.2
Zoom bilezi¤i.
Diyafram Bilezi¤i
Her objektifin içinde aynen insan gözündeki iris sistemi gibi ne kadar ›fl›k geçece-
¤ini belirleyen bir düzenek bulunur. Böylece farkl› ›fl›k koflullar›nda ›fl›¤›n geçifl
oran› de¤ifltirilebilir. Diyafram sistemi çal›fl›rken oluflan dairesel aç›kl›¤a, diyafram
aç›kl›¤› ad› verilir. Diyafram›n oluflturdu¤u dairesel aç›kl›klar, uluslar aras›, kabul
edilmifl belli rakamlarla gösterilir. Birbirinin katlar› olarak büyüyüp küçülen diyaf-
ram de¤erleri (tam de¤erler) s›ras›yla flöyledir.
1 1.4 2 2.8 4 5.6 8 11 16 22 32
Say›sal olarak en küçük de¤er, ›fl›¤›n en çok geçti¤i durumu ifade eder. Her bir
de¤er kendinden bir öncekine göre iki kat daha fazla ›fl›k geçirir.
fiekil 4.2
f-stop de¤erlerine
göre diyafram
Lens aç›kl›¤›.
Diyafram Geçirgenli¤i
Skalas›
Alan Derinli¤i
Diyafram aç›kl›klar›n›n objektiften geçerek filme etki eden ›fl›k miktar›n› ayarlama-
s› yan›nda, ikinci bir görevi de alan derinli¤ini belirlemesidir. Alan derinli¤i, çerçe-
venin içinde ön plandaki en net nokta ile arka plandaki en net nokta aras›ndaki
uzakl›kt›r.
fiekil 4.3
Net alan derinli¤i.
Alan derinli¤i s›n›rlar› yani en öndeki net nokta ile en arkadaki net nokta ara-
s›ndaki mesafe; istenilen netli¤in s›n›rlar›, objektif odak uzakl›¤›, diyafram aç›kl›¤›
ve konu ile kamera aras›ndaki mesafe gibi birtak›m etkenlere ba¤l›d›r. Diyafram
aç›kl›¤› küçüldükçe alan derinli¤i artar, yak›ndaki ve uzaktaki cisimlerin görüntü-
leri daha net olur. Diyafram aç›kl›¤› büyüdükçe alan derinli¤i azal›r ve belli bir
uzakl›ktaki bütün cisimlerin, objektif sonsuza ayarlanmad›kça kesin, belirli net bir
görüntüsünü elde etmek olanaks›zlafl›r.
Odak Uzakl›¤›
Objektifler farkl› boyutlarda görüntü üretir. Bunun nedeni objektiflerin odak uzak-
l›¤›ndan kaynaklanmaktad›r yani odak uzakl›¤› objektifin odak merkezi ile görün-
tünün olufltu¤u düzlem aras›ndaki uzakl›kt›r. Bu objektifler kullan›ld›¤›nda görün-
tüde oluflturulan etki de de¤iflir. Bu nedenle görüntüde oluflturulmak istenilen et-
ki önceden planlanmal›d›r. Örne¤in genifl aç› bir objektif raylar boyunca görünen
derinli¤i abartabilir ya da ön plandaki a¤açlar› ve binalar› büyütür; bir tele objek-
tif zorlay›c› bir biçimde derinli¤i azalt›r, a¤açlar› birlikte çok yak›n ve nerdeyse ay-
n› boyutta gösterir.
fiekil 4.4
50 mm lik bir objektifi.

normal objektif olarak
tan›mland›¤›nda; genifl 8mm 50mm
28mm
aç›l› (28 mm, 8 mm 135mm
85mm
gibi) objektiflerin odak 300mm
uzakl›¤› mesafesinin 500mm
daha k›sa oldu¤u 1000mm
anlafl›l›r. Bunun tam
tersi durumda ise 21/2°
5°
yukar›daki flekilden de 8°
anlafl›laca¤› gibi dar 28°
18°
aç›l› objektiflerin (85 75°
mm,135 mm, 300 mm, 46°
180°
500 mm, 1000 mm gibi)
odak uzakl›klar›n›n
uzun oldu¤u anlafl›l›r.
Temelde bir konunun çekimini yaparken kameraman›n dikkat etmesi gereken

konular›n bafl›nda; objektifin odak uzakl›¤›, diyafram aç›kl›¤› ve bulunulan orta-
m›n atmosferi (kapal›, aç›k alan, gece, gündüz, ya¤›fll›, sisli, karla kapl› vb.) gel-
mektedir. Kameraman bu olanaklara göre, hangi nitelikteki objektif ile çekim ya-
paca¤›na karar vermelidir. Ayr›ca, kameraman›n objektiflerin yap›s›n› ve yaratt›¤›
etkileri iyi bilmesi gerekmektedir. Her objektifin ve bu objektiflere ba¤l› olarak
oluflan görüfl aç›s›n›n, belli bir anlat›m özelli¤i ve belli bir kullan›m yeri vard›r. Yö-
netmenin tercihi ve kameraman›n görüntü üretme yetene¤i; herhangi bir varl›¤›,
kifliyi, durumu, davran›fl›, olguyu, duyguyu; kifliyle do¤al ve toplumsal çevresi ara-
s›ndaki iliflkiyi, çevrenin özelliklerini anlatmada en uygun çekimi seçmeye çal›fl›r.
Çekimler hiçbir zaman gelifligüzel seçilmez; ancak anlat›m›n gereklerine uyacak
biçimde seçilir ve kullan›l›r. Öte yandan herhangi bir filmde baz› çekimlerin öbür-
lerine göre daha çok kullan›lmas›; konuya, filmin türüne, yönetmenin, oyuncunun
sözüne göre de de¤iflebilir. Örne¤in belgesel filmlerde, televizyon programlar›nda,
toplumsal konulu filimlerde, insanla çevresi aras›ndaki iliflki daha a¤›r bast›¤›ndan
bunu en iyi yans›tacak toplu çekim, genel çekim ve boy çekiminin daha çok kul-
lan›lmas› kaç›n›lmaz bir zorunluluktur. Bu tip çekimleri de yapabilmek için objek-
tiflerin normal ya da genifl aç›l› objektifler olmas› gerekmektedir. Ruhsal bir dram-
da, ruhsal çözümlemelere çok yer veren yap›mlardaysa bel, gö¤üs ve bafl çekim-
leri daha çok yer tutar. Bu tip çekimleri de yapabilmek için objektiflerin dar aç›l›
objektifler olmas› gerekmektedir. Zoom objektif kullan›lacaksa ise bu iki durumu
anlatan yap›mlar› zoom optik hareketi yap›larak, genifl aç›ya geçilebilir ya da dar
aç›ya geçilerek çekimler gerçeklefltirilebilir. Baflka bir deyiflle, kamera önünde ger-
çekleflen hareketin, uyumlu ve ritmik olmas› isteniyorsa her objektifin odak uzak-
l›¤›n›n nas›l bir etki yarataca¤›n› bilmek gerekir.
‹ki ya da daha çok ögenin birbirini hareket, biçim, renk ve ton de¤erleri bak›-
m›ndan desteklemesi anlat›ma güç katar. Uyumda, benzer ö¤elerin yan yana kul-
lan›lmas›, ritimde benzer ö¤elerin belirli aral›klarla tekrarlanmas› anlat›m› güçlen-
dirmektedir. Bazen ritim ve uyum birlikte kullan›labilir. Hareket eden ö¤elerin ay-
n› tarafa yönelmesi, örne¤in koyun sürüsünün dereye do¤ru yönelmesi, uyumlu
ve ritmik bir harekettir ancak objektifin etkisine göre h›zl› ya da yavafl olarak alg›-
lan›r ya da duran nesnelerin ayn› tarafa yönelifli (4-5 kiflinin ayn› yöne bakmalar›)
ayn› flekilde objektifin etkisine göre ritmi de¤iflebilir. Objektifler, temelde sabit
odak uzakl›kl› ve de¤iflebilir odak uzakl›kl› olmak üzere iki grupta incelenir.
OBJEKT‹FLER‹N YAPISI
Bir kamera için görüntü kalitesi ve olanaklar›, objektifin yap›s›yla do¤rudan oran-
t›l›d›r. Objektiflerin içerisinde farkl› say›larda mercek elemanlar bulunmaktad›r.
Film ve video kay›tlar›nda görüntü üzerinde istenen büyüklükte çerçeve yap›l›rken
mercekler kullan›l›r.
Mercekler içbükey ve d›flbükey olarak adland›r›l›r. ‹çbükey mercekler, üzerine
düflen ›fl›nlar› mercekten geçtikten sonra birbirinden uzaklaflt›r›r. Gerçek olmayan
düz ve küçük görüntüler olufltururlar. Görüntü her zaman odak ile mercek merke-
zi aras›nda oluflur. Cismin merce¤e olan uzakl›¤› bunu etkilemez. ‹çbükey mercek-
lere, kal›n kenarl› mercek ismi de verilir. Nedeni kenarlar›n›n kal›n, merkezinin in-
ce olmas›d›r. D›flbükey mercekler, üzerine düflen ›fl›nlar mercekten geçtikten son-
ra birbirine yak›nlaflt›r›r. D›flbükey merceklere ince kenarl› mercek ismi de verilir.
Nedeni kenarlar›n›n ince, merkezinin kal›n olmas›d›r.
fiekil 4.5
‹çbükey ve
D›flbükey Mercekler.
F
Mercekler özünde, yontulmufl cam parçalar›d›r. Temel ifllevleri, görüntüyü kü-

çültüp yo¤unlaflt›rarak arkalar›ndaki bir düzleme ters olarak düflürmektir. Temelde
tek bir mercek ile görüntü al›nabilse de hatta sadece bir delik bile ayn› sonucu ve-
recektir (“Pin Hole Photography” kavram› ve “camera obscura” bu mant›kla
geliflmifltir.). Bu birçok anlamda kaliteli görüntü olmayaca¤›n› göstermektedir. Mer-
ce¤in küresel yap›s›ndan dolay›, merkezdeki ve kenarlardaki k›r›lmalar farkl› odak
noktalar›nda birleflir ve görüntünün seçikli¤ini birkaç nokta da yineler. Di¤er deyifl-
le, yüzeyde oluflan görüntünün ortas›nda iyi bir ›fl›k ve keskinlik varken yanlara
do¤ru gittikçe ›fl›k gücünün düflmesi ve netli¤in kaybolmas› sorunu ortaya ç›kar.
Tek mercek görüntülerinde, küresel yap›da olan merce¤in, duyarl› yüzeye dü-
flürdü¤ü görüntü küreseldir. Ancak görüntü düzlemi düz oldu¤u için, orta nokta
net ise, kenarlar; kenarlar net ise orta nokta net olmaz. Tüm bu hatalar, basit bir
büyüteçle kâ¤›t üzerine düflürülen bir görüntüde gözlenebilir. Bu nedenle iyi bir
görüntü elde etmek için kal›n ve ince kenarl› mercekler bir arada kullan›l›r. Bir
merce¤in da¤›tt›¤› görüntü, di¤eri taraf›ndan toplan›r. Böylece merceklerin hesap-
lamalar ve mekanik düzeneklerle birlefltirilmesi sonucu, kaliteli görüntü elde ede-
bilen bir objektif üretilmifl olur.
Objektifler, kameran›n bak›fl aç›s›n›n geniflli¤ini belirler. ‹ki farkl› objektifin ay-
n› sahneyi görüntülemesi durumunda, ortaya ç›kan görüntülerdeki perspektif ilifl-
kileri farkl› olabilir. Bir objektifin görevi, bak›lan ve kaydedilmesi düflünülen ko-
nunun görüntüsünü bir film duyarkat› ya da bir video kameras›nda oldu¤u gibi gö-
rüntü toplay›c› CCD’lerin üzerine düflürmektedir. Kameran›n gördüklerinin ne ka-
dar uzakta ya da yak›nda görünece¤i, kullan›lan objektife göre de¤iflmektedir. Ba-
z› objektifler, cisme ya da hareketli bir nesneye yak›n olsalar bile onlar› bulunduk-
lar› yerden daha uzaktaym›fl gibi gösterir. Baflka bir çeflit objektif ise görüntüsü
kaydedilecek olan cisimden uzakta olsa bile yak›ndaym›fl gibi gösterebilme yetisi-
ne sahiptir. Profesyonel kameralarda objektifler de¤iflebilir. Yar› profesyonel ve
amatör kameralarda objektif sabittir ve yerinden ç›kar›lmas› için gövdeden kesil-

mesi gerekir.
Bir objektifin merkezine optik merkez (optical center) ve bu merkezden objek-
tifin yüzeyine dik olarak geçen do¤ruya da optik eksen (optical axis) ad› verilir.
Objektifin optik ekseni üzerinde ve uzakta bulunan bir kaynaktan bu eksene pa-
ralel olarak gelen ›fl›nlar, mercekten geçip k›r›larak yine bu eksen üzerinde belli
bir noktada kesiflirler ve görüntü ters oluflur. Bu noktaya odak noktas› (focus po-
int-plane) denir. Objektifin film ya da sensör yüzeyine aktard›¤› görüntünün s›n›r-
lar›n›n görüntü merkezinde yapt›¤› aç› görüfl aç›s›d›r. Bu de¤er odak uzakl›¤› ile
Odak Uzakl›¤›: Merce¤in
ters orant›l›d›r. Yani odak uzakl›¤› artt›kça görüfl aç›s› azal›r. Odak uzakl›¤› 50 mm merkezi ile odak noktas›
olan standart objektif için görüfl aç›s› yaklafl›k 46 derecedir. Bu de¤er 100 mm için aras›ndaki mesafeye denir.
24, 200 mm için 12, 35 mm için 54, 20 mm içinse 84 derece olur.
fiekil 4.6
Mercekten geçen
MERCEK ›fl›¤›n yaratt›¤›
görüntü odak
noktas›nda oluflur.
ODAK NOKTASI
ODAK UZAKLI⁄I
Görüntüdeki perspektifin kontrolü, kameraman ve özellikle yönetmen için çok

önemlidir. Bu süreçteki bafll›ca de¤iflken, objektifin odak uzunlu¤udur. Teknik
olarak odak uzunlu¤u objektifin merkezinden, ›fl›k ›fl›nlar›n›n filmdeki bir odak
noktas›na do¤ru birleflti¤i noktaya olan mesafedir. Odak uzunlu¤u, görüntüdeki
fleylerin alg›lanan büyüklü¤ünü, derinli¤ini ve ölçe¤ini de¤ifltirir. Odak uzunlu¤u,
objektif sonsuza netlendi¤inde sistemin son merce¤inin optik merkezi ile görüntü-
nün olufltu¤u odak noktas› aras›ndaki uzunlu¤un milimetre cinsinden ifadesidir.
Bir objektifin temel özelliklerinin göz önünde tutulmas› gerekir. Bu özellikler
flöyle s›ralanabilir:
1. Odak uzakl›¤›
2. Diyafram aç›kl›¤›
3. Bak›fl aç›s›
4. Seçme gücü
5. En yak›n netleme uzakl›¤›
6. A¤›rl›¤› ve büyüklü¤ü
Objektifin niteli¤ini belirleyen bu özellikleri sa¤layan fley, merceklerdir. Bir ob-

jektifin mercek kalitesi ne kadar iyi olursa elde edilen görüntünün niteli¤i de o ka-
dar artar. ‹yi bir mercek sisteminden yanl›fll›kla kötü görüntü elde edilebilir; ancak
kötü bir mercek sisteminden iyi bir görüntü elde edilemez. Optik ve ›fl›k konusun-
daki kurallar objektifler için temel belirleyici ö¤elerdir. Bir objektifin niteli¤i tek bir
olgu ile belirlenir. Nitelikli görüntü üreten objektif, iyi objektiftir.
Bir objektifin oluflturdu¤u görüntü daire fleklindedir (yap›lar› itibariyle). Görün-
tünün en net bölgesi ise ortas›nda oluflur. Bir objektifin oluflturdu¤u görüntünün
en net oldu¤u bölgenin çap›na “objektifin kaplama alan›” ad› verilir.
Foto¤raf 4.3
Objektifin çerçeve
içersindeki
kaplama alan›.
Örne¤in; 35 mm filmin görüntü alan› 24x36 mm’dir. Köfleleri birlefltirildi¤inde

oluflan üçgenin uzun kenar› ise yaklafl›k 43 mm’ dir. Bu rakam ise 35 mm film ile
kullan›labilecek objektifin minimum bu kaplama alan›na sahip olmas› gerekti¤i an-
lam›na gelir. Di¤er de¤iflle, bir objektifin kaplama alan› o kameralar için objektif-
lerin bak›fl aç›lar›yla da ilgilidir. Objektifler s›n›fland›r›ld›¤›nda; onlar›n üretti¤i gö-
rüntünün büyüklü¤ü de önemli bir konudur. Ayn› konuya yönelmifl olan objekti-
fin üretti¤i görüntünün büyüklü¤ü farkl› olabilir. Çekim flartlar› ve uzakl›k de¤ifl-
meksizin elde edilen görüntünün boyutu de¤iflir. Bunun nedeni objektifin odak
uzakl›¤›d›r. Odak uzakl›¤› artt›¤›nda, objektifin sa¤lad›¤› görüntüdeki nesnelerin
boyutu büyür, çünkü bak›fl aç›s› daral›r. Tersi durumda ise görüntüdeki nesnelerin
boyutu küçülür, çünkü bak›fl aç›s› genifller. Bak›fl aç›s› objektifin odak uzakl›¤›yla
birlikte, kaydedilen yüzeyin boyutuyla da ilgilidir.
OBJEKT‹F‹N ÇEfi‹TLER‹ VE ETK‹LER‹

Objektiflerin s›n›fland›rmas› da odak uzakl›¤›na göre (bak›fl aç›s›na göre) yap›l›r:
sabit odak uzakl›kl› objektifler ve de¤iflebilir odak uzakl›kl› objektifler. Bu evren-
sel tan›m, video kameralarda bir de¤iflikli¤e u¤ram›flt›r. ‹ki video kamera farkl› bü-
yüklükte görüntü alg›lay›c›lara sahip olabilir (CCD). Bu video kameralar kullan›l-
d›¤›nda ayn› görüfl aç›s›n› sa¤lamak için rakamsal olarak farkl› odak uzakl›klar›na
sahip objektif kullanacaklar demektir. Örne¤in birinde 20 mm’de görünen görün-
tü, di¤erinde 12’mm ye denk gelecektir. Di¤er de¤iflle, her format›n normal mer-
ce¤inin odak uzakl›¤› o sistemin üretti¤i görüntünün diyagonal uzunlu¤una yakla-

fl›k olarak eflittir. Objektif çeflitleri normal, genifl, dar (tele) ve zoom olarak s›n›f-
land›r›labilir.
Foto¤raf 4.4
Normal, Genifl ve Dar aç›l› objektifler ile ayn›
uzakl›ktan çekilmifl bir örnek.
Normal Aç›l› Objektifler

Normal objektifi teknik olarak tan›mlamak için tarihî süreçten bahsetmek gerek-
mektedir. Süreç içinde belirli bir kültürün mekân alg›s›na ba¤l› olarak de¤ifliklik
gösterdi¤i ve onunla tutarl› görüntüler üretmeyi amaçlad›¤› görülür. Sinema tarihi
boyunca normal görüntü 75 mm’den 65 mm’ye (Edison, Griffith), sonra 50 mm’ye
(1920’lerden 1940’lara kadar), daha sonra da 35 mm’ye do¤ru uzanan bir de¤iflim
gösterir. 1950’li y›llarda ise genifl perdenin, yönetmenleri genifl aç›l› mercekler kul-
lanmaya yöneltti¤i görülür.
Genifl perde, eski 50 mm merceklerin sa¤lad›¤›ndan daha genifl aç›l› bir görün-
tüye gereksinim duyuyordu. Bu de¤iflim, sonuçta hem perde için hem de kamera-
lar için bir standartlaflma getirmek zorunda kald›. Bu yüzden objektifi tan›mlarken
35 mm film kameras› gözönünde bulundurularak yap›lmaktad›r. 35 mm filmde; 50
mm. Objektif, normal objektif olarak tan›mlan›r. Normal objektifler, görüfl aç›lar›
insan gözüne en yak›n olan objektiflerdir (45-50 Derece). Objektifin odak uzakl›-
¤›, kullan›lan filmin diyagonal köfle uzakl›¤›na yaklafl›k olarak eflitse, objektif o
film boyutu için normal objektiftir. Örne¤in 35 mm filmin boyutu 24x36 mm ve kö-
flegen uzunlu¤u 43 mm’dir. Bu durumda, 50 mm bir objektif 35 mm kameralar için
normal objektiftir. Bir video kamerada görüntü alg›lay›c›s›n›n (CCD) boyutu 35
mm film boyutuna eflitse 50 mm objektif normal objektif olarak tan›mlanabilir. Ya-
r› profesyonel ve amatör kameralar›n görüntü alg›lay›c›lar›n›n (CCD) boyutlar›na
göre, 7-21 mm’lik objektifler normal objektif say›labilir. Genellikle bu tip kamera-
larda objektifler gövdeye sabitlenmifltir ve zoom objektifler ile birlikte kullan›lmak-
tad›r. Optik kalitesi olarak en iyi sonuçlar normal objektiflerle elde edilir. ‹nsan gö-
zünün alg›lamas›na yak›n bir görüfl aç›s›na ve çerçevelemeye sahiptir. Bu mercek-
lerle insan gözünün gördü¤ünden farkl›, s›ra d›fl› bir görüntü elde edilemez. Nor-
mal objektiflerle gerçeklefltirilen çekimlerde kamera hareketinin h›z› nesnelerin
kameraya do¤ru ya da kameradan geriye do¤ru hareketlerinin h›zlar› her zaman
normal alg› içindedir.
K›sa Odakl› (Genifl Aç›l›) Objektifler

Genifl aç›l› objektifler, odak uzakl›¤›, kullan›lan film boyutunun ya da video görün-
tü alg›lay›c›s›n›n (CCD) köflegen uzunlu¤undan az olan objektiflerdir. Bu objektif-
ler, normal objektiften daha genifl bir aç›yla konuya bakar ve bir film karesine nor-
mal objektiften çok daha fazla fley s›¤d›r›r. Örne¤in aç›k bir alanda basketbol oy-
nayanlar›n çekimini normal objektif kullanarak kaydetmek için konudan uzaklafl-

mak gerekir. Oysa ayn› çekim genifl aç›l› bir objektifle çok daha yak›ndan çekile-
bilir; çünkü genifl aç›l› objektifler, normal objektiflere göre daha genifl bir bak›fl
aç›s› sa¤lar. Genifl aç›l› objektiflerin odak uzakl›klar›n›n k›sa oldu¤u tasar›m›ndan
da anlafl›labilir.
Foto¤raf 4.5
Genifl aç›l› objektif.
Bu tip objektifler, di¤er objektiflere k›yasla daha k›sa ve fliflkin görünümlüdür.

Normalden daha genifl bir objektif, perspektifte derinli¤i abart›r. Önden arkaya s›-
ralamada cisimler birbirine gerçekte oldu¤undan daha uzakm›fl gibi görünür. Bu
abart›lm›fl derinlik duygusu psikolojik imalar içerir. Objektife do¤ru gelen ya da
objektiften uzaklaflan hareketlerin h›z› yükselir; aç› genifllemifltir ve uzaktaki cisim-
ler çok daha küçüktür. Bütün bunlar seyircinin kendini çok daha fazla sahnenin
“içinde” hissetmesine yol açar. Bu da ço¤u zaman yönetmenin amaçlad›¤› fleydir.
Foto¤raf 4.6
24 mm genifl aç›
objektif ile çekilmifl
bu görüntüde
binan›n
camlar›nda bir
e¤ilme oluflmufltur.
Genifl aç› objektiflerin bir baflka özelli¤i de, belirli bir uzakl›kta ve diyaframda
daha büyük alan derinli¤ine sahip olmas›d›r. Alan derinli¤inin büyük olmas›, sah-
nede daha çok fleyin net görünmesini sa¤lar. Küçük mekânlarda kameraman›n da-
ha çok fleyi çerçeve içine s›¤d›rabilmesini ve rahat hareket etmesini sa¤lar. Genifl
aç›l› objektifler, 100 dereceye yak›n görüntü toplayabilir (etraf›m›z toplam 360 de-
recedir.). Bu tip objektifler; yak›ndaki nesneleri oldu¤undan daha büyük, uzakta-
kileri ise oldu¤undan daha küçük gösterir. Bu yüzden genifl aç›l› objektifle kalaba-
l›k bir ortam çok rahat ve ferah hissedilebilir oldu¤undan daha az kalabal›km›fl gi-
bi görünür. Küçük bir mekân› büyük göstermek için ise, genifl aç› objektif gerekir.
Dar alanlarda ve geri çekilip genifl çerçeve alman›n zor oldu¤u mekânlarda daha
büyük görüfl aç›s›na ihtiyaç duyulur. Örne¤in, bir oday› çekmek için 50 mm objek-
tif yerine 24 mm objektif kullan›ld›¤›nda, perspektif etkisi iki kat artaca¤› için oda
oldu¤undan iki kat daha büyükmüfl gibi görünür. Afl›r› genifl aç› kullan›m›nda ke-
narlarda e¤ilip bükülmeler (lens distortion) olmaya bafllar. Genifl aç›l› bir objektif-
le gerçe¤i farkl› bir flekilde sunmak söz konusudur; istenirse küçük bir mekan› ol-
dukça genifl ve ferah gösterilebilir ya da bir koridor gerçekte oldu¤unda daha Perspektif: Yak›n cismin
uzun gösterilebilir. Objektifler do¤al olarak yap›lar› gere¤i perspektif kurallar›na büyük, uzak cismin küçük
görülmesi olay›na perspektif
uyarlar. denir. Görüntüde, perspektif
Genifl aç›l› bir objektifin en önemli özelliklerinden biri de perspektif etkisini ço- ile derinlik hissi belirginlik
kazan›r. Kullan›lan objektif
¤altmas›d›r. Bu sebeple genifl aç›l› objektifler, yak›n portre çekimlerinde kötü so- ve kameran›n konuldu¤u yer
nuç verir; kiflinin burnu yüzün di¤er bölümlerine göre daha büyük ve izleyiciye perspektifi de¤ifltirebilir.
daha yak›n görünür.
Foto¤raf 4.7
Genifl aç› çekimde;
kameraya yak›n
nesneler büyük,
arkadaki nesneler
normalden daha
küçük ve uzak
görünür. Net alan
derinli¤i fazlad›r ve
hemen hemen her
yer nettir.
Uzaklaflan nesneler ne kadar h›zl› küçülüyorsa ve birbirine paralel çizgiler ne

kadar büyük bir aç›yla kavufluyorsa perspektif o kadar güçlü demektir. Karayolu-
nun tam tepeden kuflbak›fl› çekildi¤ini düflünün. Bu durumda perspektif s›f›rd›r.
Ayn› yolun tam asfalt›n üzerine koyulan ve en genifl aç›ya al›nan bir kamera ile çe-
kildi¤i durumda, yol ufukta kesifliyormufl izlenimi verecektir. Bununla beraber bu
perspektif içinde genifl aç›l› objektife do¤ru gelen araçlar oldu¤undan h›zl› hareket
ediyormufl gibi görünecektir. Genifl aç›l› bir objektifle yüksek bir binan›n tepesi,
taban›na yak›n bir yerden, kamera yukar› kald›r›larak görüntülendi¤inde afl›r› pers-
pektif bir etki oluflur. Etkileyici olsalar da bu tür çekimlerde yap›lar, arkaya do¤ru
devrileceklermifl gibi görünür. Perspektif bu durumda olabilece¤i en güçlü hale

gelmifltir. Genel kural olarak genifl aç› mercekler, perspektifi abart›r; dar aç› (tele)
mercekler, azalt›r; normal merceklerse insan gözüne yaklaflt›r›r.
Kendi bahçeleri ve arazileri olan binalar, genellikle belirli bir aç›dan çok iyi gö-
rünecek flekilde tasarlanm›flt›r. Örne¤in, araziyi çevreleyen bitki örtüsü içinde yer
alan aç›kl›k, en iyi çekim aç›s›n›n bulunmas›n› sa¤layabilir ya da iki yan› a¤açlarla
kapl› bir yol gözü do¤al olarak yolun ucundaki eve do¤ru yönlendirebilir. Kulla-
n›lacak objektif, çekim mesafesi kadar binan›n boyutlar›na ve görüntülenecek ara-
zinin büyüklü¤üne göre de de¤ifliklik gösterir. Yak›ndan kullan›lan genifl aç›l› bir
objektif, küçük mekânlar› daha büyük ve daha genifl gösterir; temel olarak bilin-
mesi gereken, dar ve kamera ile nesne aras›ndaki uzakl›¤›n az oldu¤u mekânlarda
genifl aç›l› objektifin uygun sonuç verece¤idir.
Ancak bu objektiflerin optik özelli¤i nedeniyle ortaya ç›kan görüntü bozulma-
lar›, üzerinde durulmas› gereken en önemli konulardan biridir. Genifl aç›l› objek-
tifler kaydedilen karenin kenarlar›nda bozulmaya neden oldu¤u için konuyu,
mümkün oldu¤u kadar karenin ortas›na yerlefltirmek en do¤rusudur. Yak›n çekim-
lerde ise özel bir etki yarat›lmak istenmedi¤i takdirde, kifliye yaklaflmak do¤ru de-
¤ildir. Kamera ile yak›n çekim yap›lacak kifliye en çok 2 metre yaklafl›lmal›d›r. Ge-
nifl aç›l› objektifler, bilinçli bir flekilde kullan›ld›¤›nda baflar›l› sonuçlar elde edilir.
Bu objektif, konuya gerekti¤i kadar yak›nlaflmay› sa¤lad›¤› için bas›n kameraman-
lar› için vazgeçilmez bir objektiftir.
Uzun Odakl› (Dar Aç›l›) Objektifler

“Dar odak uzakl›kl› objektifler” veya “tele objektifler” olarak da adland›r›l›r. Tele
objektifler, uzun odak uzakl›kl› objektiflerdir. Odak uzakl›¤›n›n uzun olmas› ne-
deniyle üretti¤i görüntü büyüktür ve dar bak›fl aç›s› sa¤lar. Tele objektifler di¤er
de¤iflle, dar aç›l› objektifler, odak uzakl›¤› kullan›lan film boyutunun ya da görün-
tü alg›lay›c›s›n›n köflegen uzunlu¤undan fazla olan objektiflerdir. Bu objektiflerle
kamera pozisyonunu de¤ifltirmeden uzaktaki nesnelerin yak›nlaflt›r›lm›fl ve büyü-
tülmüfl görüntüleri elde edilir. D›fl çekimlerde; özellikle uzakta hareket eden
uçak, roket gibi araçlar›n veya do¤ada yaflayan vahfli hayvanlar›n görüntülenme-
sinde kullan›l›r. Bu objektifler özellikle d›fl çekimlerde oldukça yararl›d›r. Bunun-
la birlikte, bu objektiflerden stüdyo çekimlerinde de faydalan›l›r. Birden fazla ka-
mera ile çal›fl›ld›¤› durumlarda konunun yak›n çekimlerini alabilmek için her za-
man kameray› hareket ettirmek mümkün olmayabilir. Örne¤in bir kamera yay›n-
dayken genel çekimde bulunabilir ve yak›n çekim almak için konuya yaklaflan
baflka bir kamera yak›n çekim alabilir ve tele objektifler bunu sa¤layacak görün-
tüyü verir. Baflka bir örnekle dar aç›l› objektiflerin oluflturdu¤u etki daha iyi anla-
fl›labilir. Normal odak uzakl›kl› bir objektifin tak›l› oldu¤u kamera ile uzaktaki bir
binan›n görüntüsünü çekilirse, bina bütünü ile ve hatta etraf›ndaki a¤açlar ve bu-
lutlarla birlikte ç›kacakt›r. Binan›n bir penceresi ve bu penceredeki bir insan ise
belirsiz flekilde çok küçük ç›kacakt›r. Bu durumda kameray› konuya yaklaflt›rma-
dan binan›n penceresindeki insan›n foto¤raf› çekilmek istenirse bunun için bir çe-
flit dürbün görevi gören bir tele objektif kullan›lmas› gerekecektir. Örne¤in 90
mm odak uzakl›kl› bir tele objektif kameraya tak›l›nca penceredeki insan› belir-
ten bir görüntü elde edilebilir. ‹nsan›n daha büyük görüntüsünü çekmek için bu
defa 135 mm, 150 mm, 180 mm gibi büyük odak uzakl›kl› tele objektif kullanmak
gerekecektir. Böylece uzaktan, penceredeki insan›n görüntüsü sanki yan›nda çe-
kilmiflçesine netice verecektir. Daha uzaktan kullan›lan bir dar aç›l› objektif ise bi-
nan›n, yak›nlardaki tepelerin, a¤açlar›n ve di¤er ö¤elerin daha bütünleflmifl olarak

görünmesini sa¤lar. Ancak dar aç› objektiflerin odak uzakl›klar› artt›kça, içerdik-
leri alan derinli¤i de azal›r.
Foto¤raf 4.8
105 mm dar aç›
objektif ile çekilen
bu görüntüde alan
derinli¤inin
azald›¤› görülür.
Foto¤raftaki bisiklet
selesi ve bina
aras›ndaki mesafe
yok olmufl gibi
görünmektedir.
Bu objektifler, sabit odakl›lar içinde en az alan derinli¤ine sahip olanlard›r. Bu

objektiflerle bu yüzden netlik yapmak, di¤erlerine k›yasla daha zordur. Kamera
önündeki oyuncular›n ya da nesnelerin ileri veya geriye do¤ru küçük hareketlerin-
de bile netli¤in bozuldu¤u gözlenebilir.
Ayr›ca bu objektiflerle hareketli kamera kullan›m›nda s›k›nt›lar olacakt›r. Kame-
ran›n en ufak bir hareketi, görüntüde çok büyük s›çramalara neden olacakt›r. Hem
netli¤in çabuk bozulmas› hem de en küçük titreflimin görüntüye yans›mas›, hare-
ketli çekimlerde tercih edilmeme sebebidir. Bunlar›n d›fl›nda dar aç›l› objektiflerin
odak uzakl›¤›n›n uzun olmas›ndan dolay› bu tip objektiflerde perspektif y›¤›lmas›
vard›r. Bunun sonucu olarak bu objektifler nesnelerin aras›ndaki mesafeyi azalt›r,
cisimleri birbiri üstüne bindirir, hareket h›z›n› da azalt›r. Kameraya do¤ru yap›lan
dikey eksendeki hareket bu yüzden yavaflm›fl gibi alg›lan›r. Ayr›ca bu objektiflerle
d›fl çekim yap›ld›¤›nda atmosfer tabakas›nda oluflan toz, buharlaflma, sis, mor öte-
si ›fl›nlar gibi etkenler görüntünün kontrastl›¤›n› etkileyebilir.
‹ki kiflinin birbirlerine kavuflmalar› uzun bir görüntü süresinde olmas›

SIRA isteniyorsa,
S‹ZDE hangi SIRA S‹ZDE
çeflit objektif kullan›lmas› gerekti¤ini düflününüz. 1
Tele objektifler hiçbir zaman iyi bir görüntü vermez. Mutlaka bir parça bükül-
me hatas› bulunur. Bu bükülme hatas› odak uzakl›¤› büyüdükçe artar. Ayr›ca ka-
S O R için
labal›k etkisi yarat›rlar. Bir mekân› oldu¤undan kalabal›k göstermek U dar aç›(te- S O R U
le) bir objektif gereklidir. Böylece kamera önündeki nesneler s›k›flt›r›lm›fl olur.
Perspektif daralaca¤› için o çizgideki nesneler birbirlerine yaklafl›r.
D ‹ K K ABöylece
T kala- D‹KKAT
bal›k olmasa da kalabal›km›fl gibi görünür. Tele objektif s›n›f›na giren di¤er objek-
tifler; 200 mm, 300 mm, 400 mm, 500 mm ve aynal› 500 mm, 1000 mm, 2000 mm
N N
ve adaptörlü teleskop tak›lan daha uzun odakl› objektiflerdir.
De¤iflebilir Odak Uzakl›kl› Objektifler

“Zoom objektifler” olarak da adland›r›l›r. Bu tür objektiflerin getirdi¤i en büyük
kolayl›k zoom bilezi¤i veya zoom motoru ile iste¤e ba¤l› olarak görüfl aç›s›n›n ge-
nifl aç›dan dar aç›ya kadar de¤iflik odak uzakl›klar›n› sa¤layarak kolayca de¤ifltiri-
lebilmesidir. Profesyonel video kameralar için üretilen zoom objektiflerde mutlaka
zoom motoru objektife tak›lm›flt›r.
Foto¤raf 4.9
Zoom objektif.
Eski model pek çok film ve video kameralar› üzerinde ço¤unlukla üç veya dört
adet standart objektif bulunurdu. Bunlardan biri genifl, biri normal ve di¤eri ise dar
aç›l› objektif olurdu. Bu tip kameralara taret ad› verilirdi. Bu düzen kameramana
de¤iflen çekimler esnas›nda, objenin de¤iflen durumuna göre, kameran›n pozisyo-
nunu de¤ifltirmeden istedi¤i yeni çerçeveyi kurmas›na yard›mc› olurdu. Zoom ob-
jektiflerin üretimiyle beraber taret düzenlemesiyele yap›lan odak uzunlu¤u de¤i-
flikleri tek objektif ile yap›labilir hal alm›fl oldu. Objektif içinde merceklerin meka-
nik yolla birbirlerinden uzaklaflmalar› veya yak›nlaflmalar›, objektifin odak uzunlu-
¤unu de¤ifltirece¤inden buna ba¤l› olarak görüfl aç›s› da de¤iflir. Amatör kamera
objektiflerinin tümü bu türdendir. Özellikle televizyon yap›mlar›nda de¤iflebilir
odak uzakl›kl› objektifler kullan›l›r. Sabit odak uzakl›kl› objektifin, kameran›n ko-
nuya olan uzakl›¤› de¤ifltirilmedikçe tek bir görüfl aç›s› vard›r. Oysa de¤iflebilir
odak uzakl›kl› objektif genifl aç›dan dar aç›ya kadar tüm görüfl aç›s› aral›klar›n› içe-
rir. Bir zoom objektifle geniflten normal ya da dar (tele) aç›ya h›zl› ve kolayca ge-
çilebilir. Örne¤in spor karfl›laflmalar›nda zoom objektifin kullan›m› çok pratik ve
kolayl›k sa¤lay›c›d›r. Özellikle do¤a belgesellerinde, televizyon habercili¤i gibi
odak uzakl›¤›nda ani de¤iflimlerin gerekli oldu¤u çekimlerde, zoom objektifler çe-
kim donan›mlar››n esas parças› haline gelmifltir. Zoom objektifiyle netlik yap›lma-
s›, basit bir süreci içerir. Objektif maksimum dar aç›ya (zoom-in) getirildikten son-
ra netlik halkas› arac›l›¤›yla istenen konunun netlik ayar› yap›l›r. Daha sonra en ge-
nifl aç›ya geçildi¤inde (zoom-out) görüfl aç›s›-mesafesi içerisindeki netlikte herhan-
gi bir bozulma olmayacakt›r.
Zoom objektiflerin sabit odakl› objektiflere göre birçok avantaj› bulunmaktad›r.
Zoom objektifler, konunun çekim ölçe¤inin ve netlik derinli¤inin de¤ifltirilmesi ba-
k›m›ndan s›n›rs›z alternatifler sa¤lad›¤›ndan, kompozisyonun üzerinde tam kontrol

olana¤› sa¤lar. Sabit odakl› objektiflerle çal›fl›rken herhangi bir neden için objekti-
fi de¤ifltirmek gerekmektedir. Bu durum özellikle televizyon yap›mlar› için çok za-
man kaybettiricidir. Fiziksel nedenlerle konuya yaklafl›lamad›¤› anlarda ve kayd›r-
ma hareketinin yap›lamad›¤› düzgün olmayan zeminlerde, optik kayd›rma (zoom)
kullan›labilir. Hareket sehpa üzerinde yap›labildi¤inden çekim s›ras›nda sars›lma-
lar olmaz. Bu durum kullan›lan donan›mlar›n olanaklar›na ve anlat›lmak istenen
konunun özelliklerine göre bir tercihdir. Zoom objektiflerin baflka bir avantaj› ise
çoklu kamerayla çal›fl›lan ortamlarda, örne¤in konser salonlar›nda gövde hareketi
yerine optik kayd›rma kullan›l›rsa, gereksiz yere hem izleyicilerin hem de di¤er ka-
meramanlar›n ilgisi çekilmemifl olur. Ayr›ca di¤er kameralar›n görüntülerine giril-
memifl olur.
Bir konser çekiminde, hiç yer de¤ifltirmeden çekim yap›lmas› gerekiyor. Böyle bir durum-
da hangi çeflit objektifin kullan›lmas›n›n uygun olaca¤›n› düflününüz. 2
Zoom objektiflerin avantajlar›na karfl›n, baz› dezavantajlar› da söz konusudur.
Zoom objektiflerle yap›lan büyütme ve yaklaflt›rma perspektif alg›s›nda yan›lsama-
S O R U
ya neden olur. Çekim esnas›nda bir zoom objektifle konuya yaklafl›ld›¤›nda, konu- S O R U
nun büyümeye bafllad›¤› ve fonun kameraya do¤ru geldi¤ini fark edilir. Bu da nor-
malde do¤ada olmayan bir durumdur ve gerçeklik d›fl› bir harekettir.
D‹KKAT D‹KKAT
Foto¤raf 4.10
N N
Zoom hareketi
kullan›ld›¤›nda
gerçekte olmayan
AMAÇLARIMIZ bir bozulma oluflur.
AMAÇLARIMIZ
Zoom objektifler genellikle odak uzakl›klar›n›n aral›¤›na göre tan›mlan›r; örne-

¤in 12-120 mm; 12 mm ile 120 mm aras›nda de¤iflen odak uzakl›¤›n› ifade eder.
Objektifin tele de¤eri olan 120, 12’ye bölündü¤ünde bulunan 10 de¤eri, 12 mm’den
120 mm’ye 10 kez büyültme ve küçültme kabiliyetini belirtir. Böyle bir objektif ay-
n› zamanda 10:1 zoom olarak da tan›mlan›r. Video kameralar›n›n zoom objektifle-
rinin görüntü küçültme ve büyültme oranlar› ise objektif üzerinde yaz›lan 4X, 10X,
12X gibi tan›mlamalarla belirtilir. Örne¤in 12X’lik bir zoom objektif, görüntüyü 12
kez büyütebilmek ve küçültebilmektedir.
Farkl› Amaçlara Yönelik Objektifler
Bal›kgözü Objektif
Bal›kgözü objektif, 6-16 mm aras›nda odak uzunlu¤una sahip olan objektif çefliti-
dir. Odak uzunluklar›ndan anlafl›laca¤› üzere çok genifl bak›fl aç›s› yarat›r. Tam çer-
çeveli bal›kgözü objektifler, dairesel bal›kgözü görüntüsünü dikdörtgen bir kareye
s›¤d›r›l›r. Bu yüzden herhangi bir bal›kgözü objektif, görüntünün merkezinden ge-
çenler hariç bütün düz çizgilerin kavislenmesine sebep olur. Çerçevenin dikdört-
gen olmas›, çekilen görüntüyü gerçek d›fl› hale getirir.
Bal›kgözü bir objektif ile çekim yaparken, kameraya do¤ru yaklaflan birfleyin
görüntüsü konunun anlat›ma olan etkisinde komik, e¤lenceli ya da gerilimli bir
durum yaratabilir. Bal›kgözü objektiflerin bak›fl aç›s› yönetmenin konuya olan yak-
lafl›m›yla ilgili olarak tercih edilebilir.
Foto¤raf 4.11
Bal›kgözü
objektifin yaratt›¤›
bükülme etkisi.
Makro Objektif
Canl› veya cans›z varl›klar›n tamam›n› ya da bir k›sm›n›n çok yak›ndan görüntü-
lenmelerine genel olarak makro ad› verilir. Makro objektifler de bu tan›m do¤rul-
tusunda üretilmifltir. Çok yak›n çekim için özel olarak tasarlanm›fld›r. Bir nesnenin
çerçeve içinde 1:1 ve 1:2 ölçeklerde kaydedilmesini sa¤layabilen objektiflerdir. Ay-
r›ca bu özellik baz› zoom objektiflerin üzerinde makro tuflu olarak yer almaktad›r.
Makro çekim yapabilmek için kullan›lan objektifin yak›n netlik mesafesinin düflük
olmas› gerekir. Profesyonel kameralarda bulunan sabit odakl› objektiflerin çok az›
25 cm’den daha yak›n netlik yapabilir. Zoom objektiflerin en yak›n netlik s›n›r› 60-
100 cm aras›ndad›r. Makro çal›flman›n en önemli özelli¤i, görüntünün büyüme
dercesidir. Örne¤in boyu 1,5 cm olan bir nesnenin görüntüdeki boyu yine 1,5 cm
olacakt›r. Bu durumda karfl›laflt›rmay› flu flekilde yap›labilir; 35 mm filmin çerçeve-
sinin yüksekli¤i 16 mm, geniflli¤i 22 mm’dir. Di¤er de¤iflle, 1:1 olarak kaydedilen
bir nesne, neredeyse film yüzeyinin tamam›n› kaplar.
Foto¤raf 4.12
Makro çekim.
Özet
N
A M A Ç Objektiflerle ilgili temel kavramlar› aç›klayabilmek. N
A M A Ç Objektif çeflitleri ve yaratt›¤› etkileri tart›flabilmek.
1 3
Objektifler; birden fazla mercek içeren, foto¤raf Objektiflerin s›n›fland›rmas› da odak uzakl›¤›na
makinelerinde ve kameralarda görüntü toplama- göre (bak›fl aç›s›na göre) yap›l›r: sabit odak uzak-
ya yarayan iki taraf› aç›k tüplerdir. Objektifin en l›kl› objektifler ve de¤iflebilir odak uzakl›kl› ob-
önünde bulunan mercek görüntüyü toplar, bu jektifler. Bu evrensel tan›m, video kameralarda
görüntü daha arkalardaki merceklerden aynasal bir de¤iflikli¤e u¤ram›flt›r. Objektif çeflitleri nor-
yans›yarak kamera gövdesine ulafl›r. Kamera göv- mal, genifl, dar (tele) ve zoom olarak s›n›fland›r›-
desinde bulunan sensörler (CCD’ler) bu görün- labilir.
tüleri elektronik sinyallere çevirir. Bir objektifin
odak uzakl›¤› onun görüfl alan›n› da belirler. Tek-
nik olarak odak uzunlu¤u, kameradaki çerçeve
aç›kl›¤›n›n köflegenine eflit olan objektif, normal
objektif olarak kabul edilir. Profesyonel objektif-
lerin üzerinde baz› ayarlamalar için üç adet “hal-
ka” veya di¤er ad›yla “bilezik” vard›r. Bunlar ön-
den arkaya do¤ru s›ras›yla; netlik bilezi¤i, zoom
bilezi¤i, diyafram bilezi¤i ve makro bilezi¤idir.
N
A M A Ç
Objektiflerin yap›s›n› anlayabilmek.
2 Bir kamera için görüntü kalitesi ve olanaklar›, ob-
jektifin yap›s›yla do¤rudan orant›l›d›r. Objektifle-
rin içerisinde farkl› say›larda mercek elemanlar
bulunmaktad›r. Film ve video kay›tlar›nda, gö-
rüntü üzerinde istenen büyüklükte çerçeveleri
yaparken mercekleri kullan›l›r. Bir objektifin gö-
revi, bak›lan ve kaydedilmesi düflünülen konu-
nun görüntüsünü bir film duyarkat› ya da bir vi-
deo kameras›nda oldu¤u gibi görüntü toplay›c›
CCD’lerin üzerine düflürmektedir. Kameran›n gör-
düklerinin ne kadar uzakta ya da yak›nda görü-
nece¤i, kullan›lan objektife göre de¤iflmektedir.
1. Afla¤›daki objektiflerden hangisine do¤ru gelen ya 6. Afla¤›daki objektiflerden hangisi ile çekim esnas›nda
da objektiften uzaklaflan hareketlerin h›z› yükselir? konuya yaklafl›ld›¤›nda, konunun büyümeye bafllad›¤›
a. Mikroskop ve fonun kameraya do¤ru geldi¤i fark edilir?
b. Dürbün a. Makro
c. Normal b. Genifl
d. Genifl c. Bal›kgözü
e. Dar d. Zoom
e. Normal
2. Afla¤›dakilerden hangisi profesyonel objektiflerin
üzerinde yer almaz? 7. Bir mekân› oldu¤undan kalabal›k göstermek için
a. Netlik bilezi¤i afla¤›daki objektiflerden hangisi kullan›l›r?
b. Zoom bilezi¤i a. Dar
c. Makro bilezi¤i b. Normal
d. Diyafram bilezi¤i c. Bal›kgözü
e. Alan derinli¤i d. Genifl
e. Taret
3. Afla¤›dakilerden hangisi sabit odak uzakl›kl› objektif
de¤ildir? 8. Bir objektifin oluflturdu¤u görüntünün en net oldu-
a. Normal ¤u bölgenin çap›na ne denir?
b. Zoom a. Objektifin kaplama alan›
c. Genifl b. Odak noktas›
d Dar c. Perspektif
e Bal›kgözü d. Odak uzakl›¤›
e. Sabit odak uzakl›¤›
4. Objektifin odak uzakl›¤›, kullan›lan filmin diyagonal
köfle uzakl›¤›na yaklafl›k olarak eflit ise bu objektife ne 9. Afla¤›dakilerden hangisi tele objektif s›n›f›nda de-
ad verilir? ¤ildir?
a. Genifl a. 6 mm
b. Makro b. 200 mm
c. Dar c. 500 mm
d. Tele d. 1000 mm
e. Normal e. 2000 mm
5. Diyafram sistemi çal›fl›rken oluflan dairesel aç›kl›¤a, 10. Yak›n cismin büyük, uzak cismin küçük görülmesi
ne ad verilir? olay›na ne ad verilir?
a. Diyafram aç›kl›¤› a. Görece
b. Görüfl aç›s› b. Perspektif
c. Genifl aç›kl›¤› c. Yan›lsama
d. Bak›fl aç›s› d. Genifl
e. CCD e. Net

1. d Yan›t›n›z yanl›fl ise ”Objektif Çeflitleri” konusunu S›ra Sizde 1
yeniden gözden geçiriniz Odak uzakl›¤› normal objektife göre uzun odakl› bir
2. e Yan›t›n›z yanl›fl ise “Objektiflerle ‹lgili Temel objektif kullan›lmas› gerekmektedir. Dar aç›l› objektif-
Kavramlar” konusunu yeniden gözden geçiriniz lerin özellikleri düflünüldü¤ünde; dar aç› kullan›lan ka-
3. b Yan›t›n›z yanl›fl ise “Objektif Çeflitleri” konusunu meraya do¤ru gerçekleflen bir hareket oldu¤undan da-
yeniden gözden geçiriniz ha yavaflm›fl gibi alg›lan›r. Bu yüzden iki kiflinin birbiri-
4. e Yan›t›n›z yanl›fl ise “Objektif Çeflitleri” konusunu ne do¤ru yapt›¤› hareket uzun bir sürede gerçeklefle-
yeniden gözden geçiriniz cektir. Böylece birbirine kavuflmak isteyen iki kifli san-
5. a Yan›t›n›z yanl›fl ise “Objektiflerle ‹lgili Temel ki hiç kavuflamayacakm›fl izlenimi dar aç›l› objektifle
Kavramlar” konusunu yeniden gözden geçiriniz yarat›labilir.
6. d Yan›t›n›z yanl›fl ise “Objektif Çeflitleri” konusunu
yeniden gözden geçiriniz S›ra Sizde 2
7. a Yan›t›n›z yanl›fl ise “Objektif Çeflitleri” konusunu De¤iflebilir odak uzakl›kl› bir (zoom) objektif kullan›l-
yeniden gözden geçiriniz mal›d›r. Çünkü bu objektif çeflitinin özelli¤i; kameray›
8. a Yan›t›n›z yanl›fl ise “Objektiflerin Yap›s›” yerinden hareket ettirmeden bulundu¤u yerden optik
konusunu yeniden gözden geçiriniz kayd›rma ile en genifl aç›dan en dar aç›ya kadar ölçek
9. a Yan›t›n›z yanl›fl ise “Objektif Çeflitleri” konusunu de¤iflikli¤i yapabilmesidir. Objektifin de¤iflebilir odak
yeniden gözden geçiriniz uzakl›¤›n›n hangi aral›klarda oldu¤u, büyütme oran›n›n
10. b Yan›t›n›z yanl›fl ise “Objektif Çeflitleri” konusunu kaç oldu¤uda önemlidir. 12-120mm, 24-105mm ya da
yeniden gözden geçiriniz 10X, 12X gibi.
Akdo¤an, Salim. (2010). Kameramanl›k Mesle¤ine Girifl.
Ankara: Palme Yay›nc›l›k.
Bordwell, David ve Thompson, Kristin. (2009). Film
Sanat›. Ankara: De Ki Bas›m Yay›m.
Brown, Blain (2006). Sinematografi: Kuram ve
Uygulama. ‹stanbul: Hil Yay›n.
Candemir, Abdülkadir (2008). Video Kamera: Stüdyo
Ortamlar› ve D›fl Çekimler. Eskiflehir: Anadolu
Üniversitesi Yay›nlar›.
Çanikligil, ‹lker. (2007). Dijital Video ile Sinema.
‹stanbul: Pusula Yay›nc›l›k.
Gökçe, Gürol.(1997). Televizyon Program Yap›mc›l›¤›
ve Yönetmenli¤i. ‹stanbul: Der Yay›nlar›.
Kafal›, Nadi. (1993). Televizyon Yap›mlar›nda Teknik
ve Kuramsal Temeller. Ankara : Ümit Yay›nc›l›k.
K›l›ç, Levend. (2007). Foto¤rafa Bafllarken. Üçüncü
bas›m. Ankara: Dost Kitapevi Yay›nlar›.
Öngören, Mahmut Tali. (1996). Senaryo ve Yap›m 1.
‹stanbul: Alan Yay›nc›l›k.
Özön, Nijat. (2008). Sinema Sanat›na Girifl. ‹stanbul:
Agora Kitapl›¤› Yay›nevi.
Vardar, Bülent. (2000). Sinema ve Televizyon
Görüntüsünün Temel Ögeleri. ‹stanbul: Beta Bas›m
Yay›n.
Zettl, Herbert. (2007). Video Basics. Belbant: Thomson
- Wadswort.
5
Amaçlar›m›z
N
N
Video kameralar›n›n ana ögelerini aç›klayabilecek,
N
Kamera ile birlikte kullan›lan donan›mlar› aç›klayabilecek,
Kamera kullan›m›na yönelik temel bilgileri aç›klayabilecek bilgi ve becerilere
Anahtar Kavramlar
• ENG Kamera • Bakaç
• EFP Kamera • Sehpa
• Zoom Objektif • Pedestal
• Gövde
• V‹DEO KAMERALARININ ANA
BÖLÜMLER‹
• KAMERAYLA B‹RL‹KTE
Kamera Tekni¤ine Kamera Kullan›m KULLANILAN DONANIMLAR
Girifl Özellikleri • ENG KAMERALARININ KULLANIM
ÖZELL‹KLER‹
• STÜDYO VE EFP KAMERALARININ
KULLANIM ÖZELL‹KLER‹
Kamera Kullan›m Özellikleri
V‹DEO KAMERALARININ ANA BÖLÜMLER‹

Video kameralar›n çok de¤iflik amaçlarla birçok yerde kullan›ld›¤› görülmektedir.
Nerede kullan›l›rsa kullan›ls›n bir kameran›n amac›na uygun ve etkin kullan›m›n›n
iki yolu vard›r. Bunlardan biri; elektronik, optik ve mekanik bir araç olarak kame-
ray› ve olanaklar›n› iyi tan›mak, di¤eri ise kullan›m tekniklerini bilmek ve bunlar›
estetik bir biçimde uygulayabilmektir.
Kameralar›n üzerlerinde kameran›n kullan›m› için gerekli ayarlar›n yap›labil-
mesini sa¤layan ayar dü¤meleri bulunmaktad›r. Bu dü¤meler genellikle hem ma-
nuel (el ile kumanda edilebilen) hem de otomatik ayarlara izin verir. Kameradan
kameraya dü¤melerin yeri ve flekli de¤iflse de sonuçta yapt›klar› ifl ayn›d›r. Kame-
ra bir donan›md›r. Kamera üzerindeki veya menülerin içindeki seçenekler ise ya-
z›l›md›r. Her yaz›l›m›n bir arayüzü (interface) oldu¤u gibi her kameran›n da de¤i-
flik bir arayüzü olacakt›r ama asl›nda donan›m büyük oranda ayn›d›r.
Kamera her fleyden önce teknik bir araçt›r. ‹leride tan›mlanacak birçok meka-
nik ve elektronik elemanlar ile desteklenmektedir. Bu elemanlar bir kameraman›n
sa¤l›kl› görüntü oluflturabilmesi için gereklidir. Bu gerekli donan›mlar›n birbirleri-
ni tamamlay›c› özellikleri de bulunmaktad›r. Kameralar genellikle üç ana bölüm-
den oluflmaktad›r. Bunlar; objektif, gövde ve bakaçt›r.
Foto¤raf 5.1
Video Kameralar.
Objektif
Kameralarla görüntüleri kaydedebilmek için gerekli birincil eleman objektifleridir.
Objektifler olmadan görüntünün oluflabilmesi ve kaydedilmesi imkâns›zd›r (Gö-
rüntü kay›t sitemlerinde bafll› bafl›na bir öneme sahip olan objektiflerin yap›s› ve
çeflitleri hakk›nda daha fazla bilgi için kitab›n›z›n 4. ünitesini inceleyiniz). Amatör
ve profesyonel kameralar standart olarak de¤iflken odak uzunluklu, zoom objek-
tiflerle birlikte sat›fla sunulmaktad›r. Bu objektifler, amatör ve yar› profesyonel ka-
meralarda gövdeyle bir bütün olarak bulunmakta ve herhangi bir objektif de¤iflik-
li¤i mümkün olmamaktad›r. Profesyonel kameralarda ço¤unlukla gövde ve objek-
tif ayr› parçalar olarak sat›fla sunulmaktad›r.
De¤iflebilir Gövdeye
Objektif. Sabit
Objektif.
Kameran›n ana bölümlerinden ve çok önemli bir parças› olan zoom objektifler,
odak uzakl›¤› sabit objektiflere alternatif olarak gelifltirilmifllerdir. Sistem, mekanik
yolla mercekler aras›ndaki uzakl›¤› de¤ifltirme ilkesine göre ifller. Bu tür objektifle-
rin getirdi¤i en büyük kolayl›k iste¤e ba¤l› olarak görüfl aç›s›n›n kolayca de¤iflme-
sidir. Sabit odak uzakl›kl› objektiflerin tersine, kameray› veya nesneyi oynatmadan,
konuya yaklafl›r ve uzaklaflabilirsiniz. Optik yolla konuya yaklaflma hareketine
“zoom in”, uzaklaflma hareketine de “zoom out” denir. Zoom objektifler de¤iflebi-
lir odak uzakl›¤› sayesinde dar ve genifl aç›l› lensin özelliklerine sahiptir. F-stop de-
¤erleri ise standart diziliflte de¤erler olup lenslerden gelen ›fl›k miktar›n› belirler ve
bu de¤erler diyafram bilezi¤inin üzerinde yer al›r. Zoom objektiflerde iki temel
kontrol eleman› vard›r. Bunlar, “zoom” ve “netleme”dir. Zoom bilezi¤i veya zoom
motoru ile genifl aç›dan dar aç›ya kadar de¤iflik odak uzakl›klar›n› sa¤layarak ge-
nifl seçim imkân› içerir.
Bu objektifin zoom motorunun üst k›sm›nda diyafram kontrol (Ir›s Adjustment)
dü¤mesi bulunmaktad›r. Bu düzene¤i çal›flt›ran üç komut dü¤mesi bulunur. Bun-
lar; Otomatik (A) dü¤mesi, manuel (M) dü¤mesi ve manuel konumdayken an›nda
otomatik de¤eri görmek için kullan›lan iris dü¤mesidir. Diyafram seçici A konu-
munda oldu¤unda, diyafram her türlü ›fl›k de¤ifliminde kendini k›sar veya açar. Di-
yafram seçici M konumunda oldu¤unda, diyafram de¤eri kameraman taraf›ndan is-
tenilen de¤ere getirilir. Yar› profesyonel ve amatör kameralarda diyafram kontrolü
tek dü¤meden seçilir, otomotik ya da manuel konumunda kullan›labilir.
5. Ünite - Kamera Kullan›m Özellikleri 99
Foto¤raf 5.4
Diyafram Ayar›.
Zoom motoru: Kamera bataryas› ya da besleme ünitesinden beslenerek zoom

in - zoom out hareketini sa¤layan araçt›r.
Zoom objektiflerin üstünde yer alan yard›mc› elemanlar:
Foto¤raf 5.5
Zoom Motoru.
Kay›t dü¤mesi (on - off): Kayda girip ç›kmak için kullan›lan dü¤medir.
Foto¤raf 5.6
Kay›t Dü¤mesi.
Diyafram ve diyafram bilezi¤i: Diyafram, genellikle objektif içinde yer alan

ve duyarl› yüzey üzerine düflen ›fl›¤›n niceli¤ini, aç›l›p kapanarak de¤ifltiren düze-
nektir. Diyafram bilezi¤i ise, objektif üzerinde yer alan, çevrildi¤inde diyafram de-
¤erlerini de¤ifltirebilen düzenektir.
Netlik düzene¤i ve netlik bilezi¤i: Netlik düzene¤i, objektif üzerinde yer

alan ve çevrildi¤inde netli¤i de¤ifltiren mercek yap›s›d›r ve netlik bilezi¤i ile
ayarlan›r. Netlik bilezi¤i elle çevrilebildi¤i gibi, bir motor ya da diflliler yoluyla
denetlenebilir.
Foto¤raf 5.7
Diyafram ve Netlik
Bilezi¤i.
Diyafram Bilezi¤i
Netlik Bilezi¤i
Makro objektif: Makro objektif, zoom objektif üzerinde yer alan bir makro dü-
zenektir. Standart objektiflerin netleyebilece¤i (net görebilece¤i) en yak›n de¤er s›-
n›rl›d›r. Bu de¤er 35 cm’ye kadard›r. Bu nedenle küçük nesnelerin ya da 10 cm ve-
ya daha yak›ndaki nesnelerin çekiminde makro objektif kullan›l›r.
Foto¤raf 5.8
Macro.
SIRA S‹ZDE
Makro objektif düzene¤i kullanarak çekilebilecek ortamlar› düflününüz. SIRA S‹ZDE
1
Gövde D Ü fi Ü N E L ‹ M D Ü fi Ü N E L ‹ M
Foto¤raf 5.9
SKamera
O R U Gövdesi. S O R U
D‹KKAT D‹KKAT
N N
Kamera gövdesi görüntünün ifllendi¤i ve kaydedildi¤i bölümdür. Objektiften gelen

görüntü mercekler arac›l›¤›yla CCD yüzeylerine ulafl›r ve burada elektronik sinyal-
lere dönüfltürülür. Gövdenin tek ›fl›k giren yeri objektifleridir Objektifler göze ben-
zetilir ise, kamera gövdesi insan beynine karfl›l›k gelir. Çekilen tüm görüntüler bu-
rada ifllenir. Gövdenin d›fl k›sm›nda bir dü¤meye bas›ld›¤›nda bu ifllem içerdeki
elektronik devrelerde gerçeklefltirilir.
Kamera gövdeleri insan vücudunun ergonomik yap›s›na göre üretilmifllerdir.
Gövdenin üst k›sm›nda bulunan tafl›ma sap›, kameraman›n cihaz› elde dengeli bir
flekilde tutarak çekim yapmas›n› sa¤lar. Gövdenin alt›nda bulunan yumuflak plas-
tik malzeme kamera omuzda kullan›l›rken yast›k vazifesi görerek omzu rahatlat›r-
ken görüntünün de titremesini engeller.
Gövde Üzerinde Bulunan Ayarlar

Gövde üzerinde bulunan ayarlar›n gövdenin d›fl k›sm›nda bulunan dü¤meler ile
gerçeklefltirildi¤inden bahsedilmiflti. Bunlar kameran›n aç›l›p kapanmas›n› sa¤la-
yan güç anahtar›, beyaz ayar›, siyah ayar›, örtücü h›z›, kazanç, renk filtreleri, ka-
mera üstü ›fl›¤› bafll›klar›nda incelenebilir.
Kameran›n Aç›l›p Kapanmas› (Güç anahtar›): Görüntünün kameraya gel-
mesini sa¤layan gücü aç›p kapatmak ve kameray› kayda haz›r hâle getirmek ama-
c›yla kullan›l›r. Profesyonel kameralarda güç anahtar› kameran›n sol en alt köfle-
sinde yer al›r. Amatör ve yar› profesyonel kameralarda zoom motorunun bulundu-
¤u bölümde yer almaktad›r.
Profesyonel Yar›
Kamera Profesyonel
Açma Kamera
Kapama. Açma
Kapama.
Beyaz Ayar›: Farkl› renk ›s›s›na sahip ortamlar›n kamera taraf›ndan, do¤ru
renklerle kaydedilmesini sa¤layan ve elektronik olarak yap›lan ifllemdir. Farkl› ›fl›k
kaynaklar› farkl› renk s›cakl›klar›nda ›fl›k üretirler. Ev tipi ampuller gibi yapay ›fl›k-
land›rmalar hafif turuncu ›fl›k üretir. Gün ›fl›¤›n›n rengi daha mavidir. ‹nsan beyni
bu de¤iflikliklere bir kameradan daha iyi uyum sa¤lar. Beyaz ayar› s›ras›nda refe-
rans al›nmas› gereken renk beyazd›r. Ortam ›fl›¤›n›n renk ›s›s›n›n bilinmesi ve or-
tam›n renk ›s›s›na uygun filtrenin seçilmesi gerekir. Geliflmifl kameralarda siyah ve
beyaz ayarlar› iki konumlu bir anahtar üzerinden yap›l›r. Bu dü¤me kamera göv-
desinde, altta kay›t dü¤mesinin yan›nda yer al›r. Dü¤menin üstünde bulunan WHT
(white) yaz›s›, alt›nda ise BLK (black) yaz›s› yönünde bast›r›ld›¤›nda kamera oto-
matik olarak s›ras›yla k›rm›z›, mavi ve yeflil renklerin ayr› ayr› siyah ve beyaz ayar-
lar›n› yapar. Beyaz ayar› dü¤mesi WHT yönünde yukar›ya do¤ru kald›r›l›r ve ba-
kaç üzerinde ifllemin gerçekleflmesi izlenir. WHITE OK ve Kelvin de¤eri belirtilen
menü bakaç ekran›nda görüldükten sonra ifllem tamamlan›r. Kameralarda görüntü
kaydederken özel bir efekt yap›lm›yorsa, bütün renklerin do¤ru olarak kaydedil-
mesi gerekmektedir. Bütün renklerin do¤ru olarak kaydedilmesi sadece beyaz
ayar› ile mümkündür. Yar› profesyonel kameralarda beyaz ayar› gövdenin sa¤ ta-
raf›nda bulunan WB (White Balance) dü¤mesi yard›m›yla yap›l›r.
Beyaz denge ayar›n› yapabilmek için:
• Ortam ›fl›¤›n›n renk ›s›s›n›n bilinmesi gerekir.
• Ortam›n renk ›s›s›na uygun filtrenin seçilmesi gerekir (3200 K - 5600 K).
• Diyafram bilezi¤i konumunun otomatik (A) konumunda olmas› gerekir.
• Beyaz dengesi al›n›rken görüntünün mümkünse beyaz a¤›rl›kl› olmas› gere-
kir. Ortamda beyaz›n bulunmad›¤› durumlarda bofl beyaz bir sayfa çerçeve-
nin %80’nini kaplayacak flekilde objektifin karfl›s›ndan tutularak beyaz aya-
r› için kullan›labilir.
Bu koflullar yerine getirildi¤inde kamera beyaz ayar› (White Balance) yapmaya
haz›r demektir. Kamera, beyaz içeren görüntüyü çerçeveler, kamera üzerindeki be-
yaz ayar dü¤mesi yukar› do¤ru bakaç ekran›nda OK yaz›s› belirinceye kadar tutu-
lur ve otomatik olarak beyaz ayar› yap›l›r.
Siyah ayar›: Siyah ayar› da beyaz ayar› ile ayn› dü¤me arac›l›¤›yla yap›l›r. Bu
ifllemi yaparken kamera diyafram›n›n oto konumunda olmas›, kazanç tuflunun da
0 dB olarak seçilmesi gerekir. Bu ifllemler gerçeklefltirildikten sonra kamera baka-
c›nda “BLACK: OK” menüsü görüldü¤ünde ifllem tamamlanm›fl demektir. Amatör
ve yar› profesyonel kameralarda siyah ayar› dü¤mesi bulunmamaktad›r.
Foto¤raf 5.12
Profesyonel Kamera
Dü¤me yukar› do¤ru Siyah ve Beyaz
kald›r›larak Beyaz Ayar Ayar dü¤mesi.
yap›l›r.
Dü¤me afla¤›ya do¤ru

bast›r›larak Siyah Ayar
yap›l›r.
Foto¤raf 5.13
Yar› Profesyonel
Kamera Beyaz
Ayar› Dü¤mesi.
Kullan›lacak olan kamera uzun süre kullan›lmam›fl ve ilk defa kullan›lacaksa

kamera çok farkl› ›s› ortamlar› içeren mekânlarda kullan›l›yorsa ve kameran›n ka-
zanç göstergesinde de¤er de¤iflikli¤i oldu¤unda siyah ayar› yap›lmal›d›r. Çekim
öncesi yap›lmas› gereken bu ayarlardan öncelikle siyah ayar› yap›lmal›, daha son-
ra beyaz ayar› yap›lmal›d›r.
Örtücü H›z› (Shutter Speed): Pal video sinyalinin pozlama h›z› 1/50’ dir. Bafl-
ka bir deyiflle CCD yar›m kareyi oluflturmak için saniyenin ellide bir süresince ›fl›k
al›r. Bu h›z; yar›fl arabalar›, akan sular veya koflan insanlar gibi hareketli çekimler-
de de¤iflebilir. 1/50 sn den h›zl› hareket eden fleyler çekilmek isteniyorsa, bu h›z
ço¤u kamerada 1/10000 e kadar ç›kart›labilir. Bu durumda hareket eden nesneler
her karede daha net görünür. Bu de¤iflik örtücü h›z› dü¤mesi arac›l›¤›yla gerçek-
lefltirilir. Örtücü h›z› dü¤mesi gövdede beyaz ayar çubu¤unun yan›nda objektifin
alt›nda yer al›r.
Profesyonel Yar›
Kameralar Profesyonel
da Örtücü kameralar
(Shutter) da Örtücü
Dü¤mesi. Dü¤mesi.
Kazanç (Gain): Afl›r› zay›f ›fl›kland›rma flartlar›nda çekim yap›ld›¤› zaman, gö-
rüntü kazanc›n› yükseltmek için kullan›l›r. Görüntünün fliddetini artt›ran bu uygu-
laman›n birimi desibel (dB) ile ölçülür. L (Low-düflük), M (Midium-orta) ve H
(High- yüksek) ayarlar›na karfl›l›k gelen kazançlar, kullan›mdan önce kurulum me-
nüsünden seçilir. De¤erler ise flöyledir; L = 0 dB, M = 9 dB ve H = 18 dB. Kazanç
dü¤mesi arac›l›¤›yla bu de¤erler istenilen do¤rultuda de¤ifltirilebilir. Kazanç çubu-
¤u kamera gövdesinde yer alan MENU bölümünün alt›nda, açma, kapama dü¤me-
sinin üstünde yer almaktad›r.
Foto¤raf 5.16
Kazanç (Gain)
Dü¤mesi.
Kelvin: Do¤al ya da yapay

›fl›k kaynaklar› farkl› renk
s›cakl›klar›na sahiptir. Bu
farkl› renk s›cakl›klar›
derece Kelvin denilen birimle
ölçülür.
D Ü fi Ü NÖrne¤in;
E L ‹ M iç D Ü fi Ü N E L ‹ M
ortamlarda renk ›s›s› 3200
˚K dir. Gün ›fl›¤› renk ›s›s› da
ortalama 5600 ˚K olarak
S O R U
de¤erlendirilmektedir. S O R U
D‹KKAT Kazanç de¤erinin

D ‹ K K Aartmas›,
T görüntüde gürültü oran›n›n artt›¤› bir durumdur. Bu nedenle
kameray› kazanc› art›rarak kullanmak, baflvurulacak son çare olmal›d›r.
N N
SIRA
Gri S‹ZDE
Filtre (ND): Ifl›¤›n renk SIRA S‹ZDE Kameraya gelen ›fl›nlar›n karakterini düzeltmek veya de¤ifltir-
Renk Filtreleri:
yap›s›n› de¤ifltirmeden mek amac›yla kamera objektiflerinde çeflitli filtreler bulunur. Kameralarda standart
sadece ›fl›¤›n gücünü
azaltan gri renkli filtredir. olarak yer alan düzeltme filtreleri, temel olarak renk ›s›s›ndan do¤abilecek farkl›-
AMAÇLARIMIZ
Yo¤unluk Filtresi (Natural AMAÇLARIMIZ
l›klar› gidermek için kullan›l›r ve seçimi önem tafl›r. Yayg›n olarak 1 adet 3200 Kel-
Density) olarak da vin iç ›fl›¤a ve 3 adet 5600 Kelvin d›fl ›fl›¤a dengelenmifl 4 adet filtre bulunmakta-
bilinmektedir.
d›r. Ayn› zamanda pozlamay› düzeltmek amac›yla farkl› oranlarda gri filtre (ND)
K ‹ T A P içerir. VideoK ‹ kameralarda
T A P gövde bölümünde bir filtre düzene¤i (tekerle¤i) bulu-
nur. Bu düzenek (tekerlek) gövdenin ön k›sm›nda, bakac›n alt›nda yer almakta ve
yan›nda filtre konumlar› belirtilmektedir. Bu düzenek, kullan›lacak olan filtrenin
TELEV‹ZYON
belirlenmesini sa¤lar.
TELEV‹ZYON
Foto¤raf 5.17
Filtre Düzene¤i.
Kamera Üstü Ifl›¤›: Kamera üzerine tak›larak kullan›lmak üzere üretilmifl, kü-
çük güçlü ›fl›k kaynaklar›na denir. Kamera üstü ›fl›k, enerjisini do¤rudan kamera
aküsünden veya güç kayna¤›ndan almaktad›r. Bunun nedeni ›fl›k ilk aç›ld›¤›nda
çok ak›m çekmesi ve kameran›n elektronik devrelerine zarar verebilme olas›l›¤›d›r.
‹ç ›fl›k ortam›na göre üretilmifl bu kaynaklar›n önlerinde gerekti¤inde kullan›lmak
üzere gün ›fl›¤› filtreleri yer al›r. Bu tür ›fl›klar, gün ›fl›¤› gibi do¤al kaynaklarla bir-
likte dolgu amaçl› kullan›l›rlar ise daha dengeli bir ›fl›k oluflturulur.
Foto¤raf 5.18
Kamera Üstü Ifl›¤›.
Kamera Kay›t Ünitesi

Kameran›n önemli bir parças› olan kamera kay›t ünitesinin en temel özelli¤i, çeki-
len görüntüyü do¤rudan, elektromanyetik bir ortam üzerine kaydedebilmesidir. Bu
ortam elektromanyetik bir bant (video kaset) olabilece¤i gibi veri kayd› için kullan›-
lan bir DVD ya da hard disk olabilir. Genellikle kameralar kay›tta kullan›lan forma-
t›n ad›n› al›rlar. Kaydedici Mini DV ise Mini DV kamera, Hi 8 ise Hi 8 kamera, Beta-
cam SP ise Betacam kamera gibi adlar al›rlar. Teorik olarak bir kamera üretti¤i sin-
yali her tür VTR (Video Tape Recorder)’ye aktarabilir.
Kameran›n üzerindeki VTR hassas ve zay›f bir ünitedir. Kurgu ifllemleri için kul-
lan›lmas› önerilmez. Özellikle sürekli ileri geri sarma, devaml› okuma yapma gibi ifl-
lemler kameran›n VTR bölümünün ömrünün çabuk bitmesine neden olur. Kamera
kay›t ünitesinin bünyesinde çeflitli göstergeler ve kontrol dü¤meleri bulunmaktad›r:
Kaset Yuvas›: ‹stenilen ortam›n (kaset, CD, DVD) EJECT dü¤mesi arac›l›¤›yla
bu bölüme yerlefltirilerek kayda haz›rlanmas› için kullan›l›r.
Foto¤raf 5.19
HDV Kamera
Kaset Yuvas›.
Foto¤raf 5.20
Betacam Kamera
Kaset Yuvas›.
Foto¤raf 5.21
XDCAM Disk
Yuvas›.
Kay›t Ünitesi Kumanda Dü¤meleri: Kaset bölümündeki ve kasetin ileri, geri,

dondurma, bafllatma ve durdurma gibi ifllevlerinin kontrolünün bulundu¤u yerdir.
Foto¤raf 5.22
VTR Kontrol
Dü¤meleri.
Foto¤raf 5.23
HDV Kamera VTR
Kontrol Dü¤meleri.
Ses Kanallar› Ayarlar›: Kamera üstü mikrofon veya harici ba¤lanm›fl mikro-
fonlar›n ses ayarlar›n›n otomatik ya da manuel (kameraman taraf›ndan elle) olarak
yap›ld›¤› bölümdür.
Foto¤raf 5.24
Kamera Mikrofon
Ses Ayarlar›.
Ses kanal› giriflleri: En az iki kanala girifl yapabilecek mikrofon giriflleridir.
Foto¤raf 5.25
Kamera Ses
Kanal› Giriflleri.
Bataryalar
Kamera gövdesi üzerinde yer alan bir di¤er önemli yard›mc› eleman da batarya k›-
za¤› ve buraya yerlefltirilen bataryalard›r. K›saca batarya; Nikel Cadmium veya Lid-
yum pil kullanan enerji kaynaklar›d›r. Bu tip bataryalar; enerjileri tükendi¤inde bir
flarj cihaz› yard›m›yla tekrar doldurulabilir, ancak bu bataryalar›n da bir ömrü var-
d›r. Uzun süre kulland›ktan sonra flarj tutmaz. Bu nedenle uzun ömürlü olmalar›
flarj ve deflarj iflleminin sa¤l›kl› olmas› ile do¤ru orant›l›d›r. Nikel Cadmium batar-
yalar flarj› bitmeden flarj edilmemelidir. Lidyum bataryalarda ise böyle bir zorunlu-
luk yoktur.
Foto¤raf 5.26
Kamera Bataryas›.
Bakaç
Çekim s›ras›nda kameraman›n çekti¤i görüntüyü görmesini sa¤layan ve kamera ile
ilgili çeflitli uyar› mesajlar›n›n da görülebilmesini sa¤layan izleme monitörüdür.
Kontrast fark›n› iyi görebilmek ve gözü yormamak amac›yla profesyonel kamera-
larda genelde siyah- beyaz imal edilir. Kameradan elde edilen görüntünün, kame-
raman taraf›ndan izlenerek denetlenmesini ve yönetmenin verece¤i direktifler uya-
r›nca belirli bir çerçeve içinde tutulmas›n› sa¤lar.
Foto¤raf 5.27
Kamera Bakac›.
Çekimin hatas›z olmas›, kameraman›n bakaç yoluyla ald›¤› bilgilere ba¤l›d›r.

Kameraman pozlamas›n›n do¤ru olup olmad›¤›n›, yapt›¤› hareketin düzgün gidip
gitmedi¤ini, netli¤ini kontrol ederken, filtre seçiminin do¤rulu¤unu, renk s›cakl›¤›-
n›, diyafram de¤erini, zaman sürecini (timecode) ve ses seviyelerini yine bakaç yo-
luyla izleyebilmektedir. Ayr›ca yine bakaç arac›l›¤› ile kameraman kalan kaset sü-
resini ve bataryan›n doluluk oran›n› bakaçtan kontrol edebilmektedir.
Foto¤raf 5.28
Bakaç Ekran›.
Bakaç görüntüsünün en uygun konumu, operatörün göz mesafesine ba¤l› ola-

rak -uzun mesafe veya k›sa mesafe olarak de¤iflir. Parlakl›k, kontrast ve benzeri
ayarlar› yapmak bakaç ekran›n›n görünürlülü¤ünü art›r›r. Bu ayarlar bakaç görün-
tüsünü daha net k›lmas›na ra¤men kamera video ç›k›fl sinyalleri üzerinde hiçbir et-
kisi yoktur. Bakaçtaki görüntünün en iyi flekilde görülebilmesi, gerekli ayarlar›n
yap›lmas› gereklidir. Gerekli ayarlarlar›n yap›labilmesi için bakac›n üzerinde çeflit-
li ayar dü¤meleri bulunmaktad›r.
Parlakl›k Kontrolü: Bakaç ekran›ndaki resmin parlakl›¤›n› ayarlar. Kamera ç›-
k›fl sinyali üzerinde bir etkisi yoktur.
Kontrastl›k Kontrolü: Bakaç ekran›ndaki resmin kontrastl›¤›n› ayarlar. Kame-
ra ç›k›fl sinyali üzerinde bir etkisi yoktur.
Keskinlik Kontrolü: Odaklanmay› kolaylaflt›rmak için bakaç ekran›ndaki res-
min keskinli¤ini ayarlar. Kamera ç›k›fl sinyali üzerinde bir etkisi yoktur.
Diyoptri Ayar›: Bakaç görüntüsünü kameram görece¤i flekilde ayarlamak için
kullan›l›r.
Tally Gösterge Ifl›¤›: Bu gösterge ›fl›¤› kamera kay›t hâlindeyken yanar.
Foto¤raf 5.29
Kamera Bakaç
Keskinlik Kontrolü Ayarlar›.
(Peaking)
Kontrastl›k Ayar›
Taly Gösterge Ifl›¤›

Parlakl›k Ayar›
Taly Ifl›¤› Açma

Kapama Dü¤mesi
KAMERAYLA B‹RL‹KTE KULLANILAN DONANIMLAR

Kameran›n bölümleri ve görevleri kadar kamera kullan›m›nda olmas› gereken yar-
d›mc› elemanlar›n da bilinmesi gerekmektedir. Bu bölümde; sehpa, sehpa kafas›,
kamera k›za¤›, pedastal, örümcek ve tekerlek, d›fl çekim monitörü, BNC kablo ve
filtre gibi yard›mc› elemanlar incelenmektedir.
Kamere Sehpas› (Tripod)

Kamera aksesuarlar›n›n bafl›nda sehpa gelir. Üç adet ayak üzerine oturan bir kafa-
dan oluflan, belirli bir düzlemde ve belirli bir h›zda, sabit, titremeden veya sallan-
madan görüntü elde edebilmek amac›yla kullan›l›r. Film kameras›, profesyonel vi-
deo kamera, amatör video kamera, foto¤raf makinesi gibi görüntü ile ilgili araçla-
r› daha kolay kullan›lmas›n› sa¤layan ve yap›lacak hareketlerin zorlu¤una, kullan›-
lacak zemine, görüntü al›nacak cihaz›n a¤›rl›¤›na göre çeflitli modelleri olan kame-
ra aksesuar›d›r. Üçayak olarak da adland›r›l›r.
Foto¤raf 5.30
Kamera Sehpas›
(Tripod).
Sehpa Kafas› (Head)

Sehpa üzerine monte edilen kafa sehpan›n önemli ve karmafl›k parças›d›r. Bütün
kontrol mekanizmas›, yaylar ve a¤›rl›klar kafa üzerinde bulunur. Profesyonel bir
sehpan›n kafas› üzerinde duran kamera ile her türlü hareket kolayca yap›labilir.
Kafa üzerinde ve içinde bulunan parçalar; k›zak, çevrinme- sürtünme- yumuflakl›k
ayarlar› (drag, friction), denge kilidi, kumanda kolu, su terazisi (düzey ayar›), a¤›r-
l›k merkezi ayarlar› (balance), çevrinme kilitleri ve ayarlar› (pan, tilt) d›r. Oluflacak
darbelere, ›slanmaya, kum tanelerine, afl›r› neme, elektrik ak›m›na karfl› sehpan›n
en çok korunmas› gereken parças› sehpa kafas›d›r.
Foto¤raf 5.31
Sehpa Kafas›.
S O R U S O R U
D‹KKAT Çekimin yap›laca¤›

D ‹ K K A Tyüzeye sehpa yerlefltirildikten sonra sehpa kafas›nda bulunan parça-
lardan biri olan su terazisine bak›larak, su terazisi ayar› yap›l›r. Su terazisi içinde bulu-
nan hava kabarc›¤›n›n merkezdeki halkan›n içinde olmas› gerekir. Bunun için sehpa ayak-
N N
lar›n› ya da sehpa kafas›n› kontrol etmek veya ayarlamak gerekebilir.
AMAÇLARIMIZ Foto¤rafAMAÇLARIMIZ
5.32
Tripod Su Ayar›.
TSIRA
E L E VS‹ZDE
‹ZYON T SIRA
E L E V S‹ZDE
‹ZYON
S O R U S O R U
D‹KKAT Kamera kullan›m›nda

D ‹ K K A T en önemli yard›mc› elemanlardan biri sehpad›r, sehpan›n da en
önemli parças› kafad›r. Bu kafa üzerinde bulunan kamera k›za¤›, bütün bunlar›n içinde en
önemli parçad›r. Kamera k›za¤› unutuldu¤u takdirde sehpan›n kullan›m› neredeyse im-
N N
kâns›z hale gelir.
Kamera K›za¤›
Kameran›n, sehpa üzerinde güvenli bir flekilde durmas› için oluflturulmufl bir kilit
mekanizmas›d›r. Bu k›zak sayesinde afla¤›, yukar›, sa¤a, sola her türlü hareket gü-
venli bir flekilde sehpa üzerinde yap›labilir.
Foto¤raf 5.33
Kamera K›za¤›.
Pedestal
Stüdyo pedestallar›n› di¤er sehpa ya da üçayaklardan ay›ran özellik; stüdyo kame-
ralar› da dâhil olmak üzere, görüntü kay›t sistemi a¤›r kameralar› da üzerlerinde ta-
fl›yabilme özelli¤ine sahip olmalar›d›r. Bu yolla stüdyo pedestallar› arac›l›¤›yla ka-
meran›n stüdyo içinde esnek olarak hareket edebilmeleri olana¤› do¤ar. Çekim s›-
ras›nda kamera, yumuflak, titremeden pedestal›n haval› kald›rma sistemi arac›l›¤›y-
la çok az bir güç harcanarak hareket ettirilebilir. Kamera pedestallar› çok çeflitlidir.
En yayg›n olarak kullan›lan türleri, kamera a¤›rl›¤›na göre yap›lm›fl olanlar›d›r.
Foto¤raf 5.34
Stüdyo Pedestal›.
Örümcek (Spreader) ve Tekerlek (Wheeler)

D›fl çekim sehpalar›yla birlikte kullan›lan aksesuarlar›n bafl›nda tekerlek ve örüm-
cekler gelir. ‹kisi de sehpan›n alt›na monte edilir. Sert ve düzgün alanlarda sehpa-
lar herhangi bir yere monte edilmez ise kayarlar. Bunu önlemek için tekerlek ve-
ya örümcek kullan›l›r. Düzgün zeminlerde tekerlek kullan›larak kayd›rma hareke-
ti yap›labilir. Örümcekler ise sabit çekimlerde kullan›l›r.
Örümcek Tekerlek
(Spreader). (Wheeler).
SIRA S‹ZDE Belirli bir h›zda

SIRA sabit,
S‹ZDE titremeden veya sallanmadan görüntü alabilmek için sehpay› sabit-
2 lemeye yarayan yard›mc› elemanlar›n neler olabilece¤ini düflününüz.
MonitörD Ü(D›fl
fi Ü N E L ‹ M
Çekim Monitörü)
Elektronik kamera üzerinde kayda etki eden görüntü, ses ve ›fl›k ayarlar›n›n yap›-
S O R U labildi¤i, izlenebildi¤i,
S O R U kameramana yard›mc› olabilecek ayarlar›n bulundu¤u ve
kameraman›n do¤ru kay›t yapabilmesini sa¤layan önemli cihazlardan biri de mo-
nitördür. Monitörler flehir flebekesinin bulunmad›¤› yerlerde akü ile kullan›labilir.
D‹KKAT D‹KKAT
Hafif ve tafl›nmas› kolayd›r.
N N
SIRA S‹ZDE BNC Kablo
SIRA S‹ZDE
Görüntü sinyalinin tafl›nmas› amac›yla üretilen kaliteli iletken kablolard›r. Kamera
- monitör ba¤lant›s›, resim kay›t cihaz› - monitör, monitör - monitör gibi ba¤lant›-
AMAÇLARIMIZ lar› sa¤l›kl›AMAÇLARIMIZ
bir flekilde sa¤layan yard›mc› elemand›r.
Filtre Çantas›
Cam filtreler uygun ortamlarda saklama veya tafl›ma sa¤land›¤›nda uzun süreler
kullan›labilir. Cam filtreler, mika veya jelatin filtrelere göre daha pahal› ve de¤erli-
dir. Cam filtre kolay k›r›labilir veya çizilebilir. Bu yüzden üretilen filtre çantalar› bu
filtreleri korumaktad›r.
ENG KAMERALARININ KULLANIM ÖZELL‹KLER‹

‹NTERNET
ENG (Electronic News Gathering) kameralar haber toplamaya yönelik olarak üre-
‹NTERNET
tilmifltir. Omuzda kolayl›kla tafl›nabilecek yap› ve a¤›rl›ktad›r. Bir batarya arac›l›-
¤›yla kendilerine gerekli olan enerjiyi sa¤lar. ENG kameralar yaln›zca haber çekim-
lerinin yap›lmas› için kullan›lmamaktad›r. Ayn› zamanda belgesel türü yap›mlar›n-
dan, tan›t›m programlar›na ve reklam yap›mlar›na dek uzanan bir yelpaze içinde
kullan›lmaktad›r. ENG kameralar› kullan›rken dikkat edilmesi gereken önemli bil-
giler bulunmaktad›r.
• ‹nsanlar›n görüntüleri görüntü çerçevesine al›n›rken kesinlikle eklem yerle-

rinden kesilmemelidir.
• Özel amaçl› bir profil çekim yap›lm›yorsa, çekimlerde kiflinin iki gözünün
de görünmesi sa¤lanmal›d›r.
• Cisimler ve nesneler özellikle k›sa yoldan izleyiciye gösterilmek isteniyorsa,
çerçevelenen cismin, çerçevenin tam ortas›nda yer almas› gerekir.
• Bir nesnenin ilk çekiminden sonra objektiften nesneye do¤ru uzanan haya-
lî bir eksen oluflturulmal› ve daha sonraki tüm çekimler bu hayalî eksenin
ayn› taraf›ndan çekilmeye çal›fl›lmal›d›r.
• Kamera önündeki hareket, kayda girdikten en az 5 saniye sonra bafllat›lma-
l› ve bittikten sonra da 5 saniye sabit kal›nmal›d›r.
• Sürekli ve gereksiz kamera hareketi yapmaktan kaç›n›lmal›d›r.
• Gerekmedikçe çok h›zl› çevrinme hareketi yap›lmamal›d›r. Çok h›zl› çevrin-
me, ortamda kalan bir görüntüyü seçiksiz hale getirir ve rahats›z edici bir et-
ki uyand›r›r.
• Hareketli çekimler, dura¤an çekimlere oranla izleyicinin ilgisini daha fazla
yönlendirme ve bak›fl›n› yöneltebilmek olana¤›na sahiptir. Hareketli kame-
ra, özellikle öznel kamera olarak kullan›ld›¤›nda, etkisini daha da art›rmak-
tad›r.
• Optik kayd›rma (zoom), çok zorunlu haller d›fl›nda fazla kullan›lan bir ka-
mera hareketi de¤ildir. Yap›l›yorsa, son derece pürüzsüz ve yavafl yap›lma-
l›d›r.
• Yak›n çekimlerde, dikkati baflka yöne çekecek cisimlerin görüntüye girme-
si engellenmelidir.
• Kamera çok dar çerçevede fazla hareket yapmamal›d›r.
• Sürekli ve gereksiz kamera hareketi yapmaktan kaç›n›lmal›d›r.
• Kamera hareketi, yerinde ve zaman›nda yap›l›rsa etkili olur.
• Durufl (Stance): Kameraman›n ayakta, omuz kameras›yla daha sa¤l›kl› çe-
kim yapabilmesi için, ayaklar omuz geniflli¤inde aç›k olmal›, dik durmal›,
kar›n bölgesi hafif bir flekilde öne do¤ru ç›kart›lmal› ve dirsekler vücuda ya-
k›n olmal›d›r. Tüm bunlar kameraman›n dengeli bir durufla sahip olabilece-
¤i gibi sallant›s›z, uzun süreli çekim yap›lmas›na da olanak sa¤lar.
• Nefes kontrolü; özellikle kamera omuzda çekimlerde çekime bafllamadan
önce kameraman kendini rahatlatmal›d›r. Nefesini içine çekerek yar›s›n› d›-
flar› b›rakmal›, sonra bir niflanc› gibi nefesini tutmal›d›r. Çekim uzun süre-
cekse k›sa aral›klarla nefes al›p vermelidir.
• Kameran›n omuzda kullan›m› durumunda, sallant›s›z ve düzgün görüntü el-
de etmek; kameray› en genifl aç› konumunda kullanmakla olur. Omuz ka-
merada yak›n çekim yapmak görüntü aç›s›ndan oldukça risklidir.
• Omuzda kamera kullan›lmas› durumunda, bir olay ya da nesneyi takip et-
mek için, vücudun ne yönde ve nas›l hareket ettirilece¤i önceden tasarlan-
mal›d›r. Çekimin bitece¤i noktaya vücudun yönü ve ad›mlar yönlendirilme-
lidir.
• Omuzda kamera kullan›m›nda düzgün, do¤ru ve sallant›s›z görüntü alman›n
bir baflka yolu da hareketli objeleri çekmektir. Objenin hareketlili¤i, kame-
ran›n hareketlili¤ini daha az belirgin k›lar.
• E¤er sehpa ya da monopod (tek ayak) yoksa ya da kamera omuzda kulla-
n›l›yorsa, kameray› sabitlemenin baz› basit teknikleri vard›r. ‹lk olarak do¤-
ru biçimde kavranmal›d›r; video kameray› kavrama kay›fl› sa¤ elin üzerinde
s›k›lm›fl olarak s›k›ca tutulmal› ve kameray› sabitlemek için sol el kullan›l-

mal›d›r. Kameraman›n kendisini kaya, park edilmifl araç gibi sa¤lam bir yü-
zeye s›k›ca yaslamas› da denge ve sabitli¤i sa¤lar. E¤er kameraman ayakta
duruyorsa, ellerinin sabit durmas› için dirseklerini gö¤süne bast›rmas› uy-
gun olacakt›r. E¤er LCD ekranda çekim yap›l›yorsa, kameraman, kameray›
sabitlemek için gö¤sünü kullanabilir. Kameraman tek dizini yere dayayarak
çöküyorsa, yukar›daki dizini, kolunu ve kameray› desteklemek için kullana-
bilir.
• Bir obje ya da nesne görüntülenirken çevrede oluflabilecek potansiyel gö-
rüntüler de takip edilmelidir. Di¤er de¤iflle bir göz ile çekim izlenirken di-
¤er göz ile de etraf takip edilir.
• Kameraman, ›fl›k, ses, kurgu konular›nda bilgi sahibi olmal›d›r.
• Çekilmekte olan cismin ya da kiflinin arkas›nda oluflan yüksek kontrastl› ar-
ka ›fl›klardan (ters ›fl›k) kaç›n›lmal›d›r. Örne¤in, parlak bir gökyüzüne arka-
s›n› dönmüfl bir insan yüzü çekmekten ya da ters ›fl›k alan bir cam›n önün-
de çekim yapmaktan uzak durulmal›d›r.
• F›rsat varsa çekim sonunda çekilen görüntüler izlenmeli, e¤er sorun varsa
yeniden çekilmelidir.
• Yak›n planlar için mümkün ise nesnelere kamera gövdesi ile yaklafl›lmal›d›r.
• Her hareketin bafl›nda ve sonunda sabit kal›nmal›d›r.
ENG Kameralar›n Çekim Öncesi Haz›rl›klar›

Çevrinme, sürtünme, Bir kameraman ve asistan› bir çekime ç›karken birçok fleyle karfl›laflabilece¤ini
yumuflakl›k ayarlar› (Drag göz önüne almal›, donan›m›n› oluflturan araç ve gereçleri (yedekleriyle birlikte)
Friction Controls); her türlü
üç ayak, sehpa ya da kontrol etmeli ve çekime haz›r durumda bulundurmal›d›r.
pedestal›n kafa k›sm›nda • Herhangi bir çekim öncesi, çekim yap›lacak mekânla ilgili bilgi edinilip
yer alan ve kamera
hareketlerinin düzgün planlamal› ve mekâna gelindi¤inde h›zl› ve kararl› olunmal›d›r.
yap›lmas›n› sa¤layan • Bilgi edinilen mekâna göre teknik anlamda gerekli donan›mla çekime ç›k›l-
(kilitten ba¤›ms›z olarak
denetlenebilen) ayarlard›r.
mal›d›r. Bütün teknik donan›m, kamera ve aksesuarlar› çekim öncesinde
Bu ayarlar›n sert ya da kontrol edilmelidir.
yumuflak olmas› hareketin • Kameraman, e¤er ayr›ca bir görüntü yönetmeni yoksa ya da yönetmen bir
niteli¤ine ve kameraman›n
kiflisel seçimine ba¤l› olarak yönlendirme yapmam›flsa kamera ile yapaca¤› çekimin özelli¤ine göre düz-
de¤iflir. gün görüntü alabilmek için en do¤ru aç›y› bulmal› ve kameras›n› buraya ko-
numland›rmal›d›r.
• Kamera aç›s› belirlenip do¤ru konumland›r›ld›ktan sonra; kamera, örümcek,
sehpa, kafa birlikteli¤inden oluflan sehpaya yerlefltirilir.
• Kamera, k›za¤a yerlefltirildikten sonra k›za¤a oturdu¤undan emin olmak
için kontrol edilir.
• Sehpa kafas› üzerinde bulunan çevrinme-sürtünme yumuflakl›k ayarlar›, su
terazisi ayarlar›, çevrinme kilit ve ayarlar› kameraman taraf›ndan istenilen
çekim flart›na göre ayarlan›r.
• Kameran›n sehpa üzerinde düz durmas›n› sa¤lamak amac›yla su terazisi
ayar› yap›l›r.
• Kameraya uygun olan akü, akü k›za¤›na yerlefltirilir.
• Gerekli ise kamera üstü ›fl›k yuvas›na yerlefltirilir ve enerji ba¤lant›s› yap›l›r.
• Monitör kullan›lacaksa, kameraya ba¤lant›s› (BNC kablo) yap›l›r, aküsü yer-
lefltirilerek çekime haz›r hale getirilir.
• Filtre kullan›m› gerekiyorsa, filtre adaptörünün objektif üzerine yerlefltiril-
mesi gerekir ve istenilen filtreler objektif önündeki filtre adaptörüne uygun
bir flekilde konur.
ENG Kameralarla Çekim S›ras›nda Yap›lanlar

Kameran›n teknik ayarlar›n›n gerçeklefltirilmesi aflamas›; kameray› çekime haz›r ha-
le getiren aflamad›r. Çekim s›ras›nda yap›lacak ifllemler ise afla¤›da anlat›lmaktad›r.
• Kay›t yap›lacak band›n (kaset, DVD, hardisk) kaset yuvas›na yerlefltirilmesi
gerekir.
• Kameran›n güç dü¤mesi bekleme (stand-by) ya da ON (aç›k) konumuna al›-
n›r.
• Kamera üzerinde bir önceki çekimden kalma uygulama uzant›s› (yüksek ka-
zanç, farkl› örtücü h›z›) olup olmad›¤›n›n kontrolü yap›l›r.
• Renk ayar çubu¤unu (color bar) ON konumuna getirerek kullan›lan kaset
ya da CD’ye en az otuz saniye color bar ve 1 khz ses kayd› yap›l›r. Bu ifl-
lemler alanda kullan›lan kameralar›n renk ç›kt›s›na, kontrast ve video sinyal
gücüne dair referans verir.
• Kameraman›n, vizörü iste¤i do¤rultusunda kullanabilmesi için kendi gözüne
göre ayarlar yapmas› gerekir. Bu ayarlar; parlakl›k, kontrast ve keskinliktir.
• Bu aflamada do¤ru pozlama yapabilmek için do¤ru filtre seçilmeli ve buna
uygun ortam yarat›lmal›d›r. Ortam ›fl›¤›na ba¤l› olarak kameralarda bulunan
filtreler, gün ›fl›¤› için (daylight) 5600 K, iç ›fl›k, yapay ›fl›k (Tungsten) 3200
K’dir. Baz› kameralarda yer alan filtre konumlar› ise; 1; 3200 K (Tungsten),
2; 5600 K+ 1/8 ND, 3; 5600 K, 4; 5600 K+ 1/64 ND’dir.
• Çekim ortam›na uygun filtre belirledikten sonra beyaz ayar› yap›l›r.
Her kameraman›n çekim s›ras›nda dikkate almas› gereken baz› ö¤eler bulun-
maktad›r:
• Her türlü çekim ortam›nda mutlaka do¤al ses ve efekt kaydedilmelidir. Bu Timecode: Videonun her
karesinin, saat, dakika,
amaçla kamera üstü mikrofon aç›k tutulmal› ve bir kanala buradan ses kay- saniye ve çerçeve
d› yap›lmal›d›r. numaras›yla tan›nmas›n›
• Kamera üzerindeki timecode ayarlar› yap›larak çekime haz›r hale getirilme- sa¤lamak için, video
verisiyle birlikte, kaydedilen
li ve çekim s›ras›nda kontrol edilmelidir. say›sal olarak flifrelenmifl
• Objektif üzerinde do¤ru diyafram de¤erleri belirlenmeli, netlik ayar› yap›l- sinyaldir.
d›ktan sonra çekime bafllanmal›d›r.
ENG Kameralarda Çekim Sonras› Yap›lanlar

Bir kameraman›n yapmas› gerekli olan baz› ifllemler vard›r:
• Çekim sonras› kay›t yap›lan band›n (kaset, CD, DVD) etiketine çekimle ilgili
gerekli bilgiler yaz›l›p numara verilmeli ve üzerine yap›flt›r›lmal›d›r.
• Çekim öncesi oluflturulan malzemenin çekim sonras› kontrolü yap›lmal›d›r.
• Malzemenin kontrolü sa¤land›ktan sonra toplanarak çantalar›na konulmal›d›r.
• Çekimden sonra, kullan›lan malzemelerin temizlenmesi, boflalan akülerin
flarj edilmesi gibi bak›m› yap›lmal›d›r.
• Kamerada veya baflka bir aksesuarda ar›za veya sorun yaflanm›flsa bunlar
belirlenip giderilmeye çal›fl›lmal›d›r.
• Kamera ve bütün aksesuarlar› bir sonraki çekime haz›r hale getirilerek uy-
gun ortamda kontrol alt›nda saklanmal›d›r.
Çekim sonras›nda kameran›n sa¤l›kl› kalmas› ve korunmas›na iliflkin de baz›
öneriler bulunmaktad›r:
• Günefl ya da di¤er ›s› kaynaklar› konusunda dikkatli olunmal›d›r. E¤er gü-
nefl alt›nda çekim yap›l›yorsa, çekim sonras›nda kamera gölgede tutulmal›-
d›r.
• Kameralar toz ve kumdan korunmal›d›r. Rüzgârl› ve kumlu flartlarda çekim

yap›l›yorsa, kamera özel bir k›l›fla korunabilir. Merce¤e özellikle özen gös-
terilmelidir. Düzenli olarak temiz bir kumaflla ya da bu ifl için gelifltirilmifl te-
mizleme f›rça veya kâ¤›tlar›yla silinmelidir.
• Kamera daima kuru ve temiz bir çantada tutulmal›d›r.
• Ya¤mur ya¤›yorsa kameran›n iyi örtüldü¤ünden ve kullan›m sonras›nda ku-
ru bir kutuya kondu¤undan emin olunmal›d›r. Su elektrik aksam›na zarar
verebilir ve mekanizman›n paslanmas›na neden olur.
• Kamera kapat›ld›ktan sonra objektif kapa¤› da kapat›lmal›d›r. Objektif ka-
pak yoksa olas› yans›malar› önlemek için netlik ayar›n› tamamen bozmak
gereklidir.
STÜDYO VE EFP KAMERALARININ KULLANIM

ÖZELL‹KLER‹
Günümüzde TV yay›nc›l›¤›n›n geliflmesi, televizyon için çok say›da ve farkl› nite-
liklerde program yap›m›n› zorunlu hale getirmifltir. Teknolojideki geliflmeler bir-
çok program›n stüdyoda çekilmesine olanak sa¤lamaktad›r. Stüdyo, televizyon
program›n›n çekiminin gerçeklefltirildi¤i, taban›, duvarlar› ve tavan› özel olarak dü-
zenlenmifl bir mekând›r. Çok büyük stüdyolar›n kurulmas› bu olanaklar› daha da
art›rmaktad›r. Stüdyolarda haber, drama, müzik-e¤lence, çocuk programlar›, hava
durumu vb. programlar›n çekimleri yap›labilmektedir.
Ortalama bir yap›m için haz›rlanan stüdyoda genellikle yap›m›n özelliklerine
göre birden fazla kamera kullan›m› olanakl›d›r. Stüdyo taban› kamera hareketi yap-
mak için uygundur ve kameramana kamera hareketleri için yeterli bir alan sa¤lar.
Stüdyo, çok kullan›lan ve çekim için ideal ortamd›r. Program çekimlerinde bir-
çok görevli bulunur ve çekim s›ras›nda en büyük görevlerden biri de kameraman-
lara düflmektedir. Stüdyo kameramanlar› stüdyodaki çekimlerde görev ald›klar› gi-
bi, spor karfl›laflmalar›, konferanslar, konserler, törenler gibi d›fl çekimlerde de gö-
rev almaktad›rlar. Böyle çekimlerde stüdyo kontrol ünitesi yay›n arac›nda bulunur.
Kameramanlar çekimlerde stüdyo kameralar›n› ve EFP kameralar› kullan›rlar. Ka-
meraman kulland›¤› bir kameran›n özelliklerini, aksesuarlar›n› ve ba¤lant›lar›n› bil-
mek zorundad›r. Elektronik kamera üreticileri, günümüzün ilerlemifl teknolojisiyle
geliflmifl, tafl›nabilir stüdyo kameralar› üretmektedirler. Bu nedenle stüdyo kamera-
lar›n›n tercih ve kullan›m alan› çok fazlad›r.
Stüdyo kameralar›n›n aktüel elektronik kameralardan farkl› özellikleri bulun-
maktad›r:
• Objektif çap› çok büyüktür. Bu nedenden dolay› ›fl›¤a karfl› çok duyarl›d›r.
• Objektiflerinin özellikleri genifl ve dar aç› gibi olarak seçenekleri vard›r.
• Çok uzaklardan kaliteli görüntü alabilmek için tasarlanm›flt›r.
• Aktüel kameralardan daha çok elektronik kontrol devreleri vard›r ve iyi gö-
rüntü üretir.
• Stüdyo kameralar›nda kay›t ünitesi bulunmaz. Resim kay›t ünitesinde kay›t
yap›l›r veya uyduya gönderilir.
Kamera Kontrol Ünitesi • Kameran›n diyafram, renk, kontrastl›k ayarlar›, beyaz - siyah ayar› gibi üni-
CCU (Camera Control Unit): teleri yoktur. Kamera kontrol ünitesi ve görevlisi taraf›ndan düzenlenir.
Stüdyoya ba¤lanabilme
özelli¤ine sahip bir • Kameran›n optik ve mekanik düzenekleri, onun gövdesinin büyük olmas›-
kameray›, teknik masaya na neden olur.
ba¤lamaya yarayan
arabirimdir. • Stüdyo kameralar› büyük hacimli olduklar› için kamera sehpas›yla kullan›l-
maz. Pedestal denilen ve kameran›n yer de¤ifltirmesi için dolly hareketi ya-
pabilen özel bir mekanizma kullan›l›r.
• Kameraman, interkom ad› verilen sistemi kullanarak yönetmen ile karfl›l›k- ‹nterkom (Haberleflme
l› konuflarak rejiye katk›da bulunabilir. sistemi): Her elektronik
kamerada, kameraman ile
• Bakaçlar›, aktüel kameralara göre çok daha büyüktür. Kameraman ayr›nt›la- yönetmenin stüdyoda ya da
r› görebilir, kolay takip yapabilir. baflka bir ortamda iletiflimini
sa¤lamaya yönelik
• Kameraman›n, optik kayd›rma ve netlik kumandalar› pedestal veya kamera gelifltirilmifl bir iletiflim
sehpas›n›n kollar›nda tak›l›d›r. sistemidir. Bu sistem iki
kanall› olarak gelifltirilmifltir
• Kameraman kendi kameras›n›n görüntüsünü izleyebildi¤i gibi, kay›t sinyali- ve yay›n s›ras›nda kontrol
ni veya di¤er kameralar› izleyebilir. Kamera gövdesi çok a¤›r ve hantal ol- odas› ile kameraman›n
kuracaklar› iletiflim aç›s›ndan
du¤u halde aktüel kameralardan daha kontrollü hareketler yapabilir. büyük önem tafl›r.
EFP kameralar›n kullan›m alanlar›na örnek veriniz. SIRA S‹ZDE SIRA S‹ZDE
3
Stüdyo ve EFP Kameralar›n Çekim Öncesi Haz›rl›klar›
Bir stüdyo program› öncesinde dekor haz›rl›klar› tamamland›ktan sonra, ›fl›k ekibi
çal›flmas›n› tamamlar ve teknik ekip taraf›ndan kameralar›n teknik ayarlar› yap›l›r.
Teknik ayarlar›n tamamlanmas›ndan sonra kameralar, kameramanlara S O R U teslim edi- S O R U
lir. Kameralar çekim plan›na göre yerlerine yerlefltirilir. Çekimden önce kamera-
man›n yapmas› gerekli baz› kontroller vard›r. Bunlar:
D‹KKAT D‹KKAT
• Görüntüyü kontrol masas›na tafl›yacak ve iç iletiflimi sa¤layacak kablo ba¤-
lant›s› kontrol edilmelidir.
N N
• Kameran›n öne ve arkaya do¤ru denge ayar›n›n yap›lmas› gereklidir. Oynar
kafan›n yatay ve dikey çevrinme ayarlar›n›n uygun hale getirilmelidir.
• Pedestal›n yükselip alçalmas›n› sa¤layacak hava bas›nc›n›nAMAÇLARIMIZyeterli olup ol- AMAÇLARIMIZ
mad›¤› kontrol edilmelidir.
• Objektif kapa¤›n›n aç›k olup olmad›¤› kontrol edilmeli ve mercek üzerinde
görüntüyü olumsuz etkileyecek bir leke veya iz var ise Ktemizlenmelidir.
‹ T A P K ‹ T A P
• Bakaç ayarlar› yap›lmal›d›r.
• Zoom ve net kollar›n›n ayarlanmal›, yeterli uzunlukta olup olmad›¤› denet-
lenmelidir. Bu ünitelerin düzgün çal›fl›p çal›flmad›¤› kontrol
T E L E V ‹edilmelidir.
ZYON TELEV‹ZYON
• E¤er gerekliyse kamera kartlar› kameraya tak›lmal›d›r.
• Kamera kulakl›¤› tak›larak iç iletiflimi sa¤lad›¤› denetlenmelidir.
• Kamera hareketlerinin ve ölçeklerinin çekim öncesi provas› yap›lmal›d›r.
Stüdyo ve EFP Kameralarla Çekim S›ras›nda Yap›lanlar

Çekim öncesi haz›rl›klar tamamland›ktan sonra kameralar çekime haz›r hale gel-
mifl ve gerekli teknik kontroller tamamlanm›fl ve çekim süreci bafllam›fl demektir.
Bu aflamada da kameraman›n dikkat etmesi gereken baz› önemli noktalar vard›r:
• Kamera ayar› hiçbir zaman kilitli tutulmamal› ve her an kamera hareketi
yapmaya haz›r olunmal›d›r.
• Olanakl›ysa arada bir bakaçtan di¤er kameralar›n görüntülerine bak›lmal› ve
mümkünse ayn› görüntü al›nmamal›d›r.
• Zaman zaman bakaç d›fl›ndan bak›larak stüdyo içindeki trafik takip edilme-
lidir.
• Kamera hareketi yap›lmadan önce kamera kablosunun durumuna bak›lma-
l›d›r.
• Kamera trafi¤ine dikkat edilerek di¤er kameralar›n görüntüsüne girmemeye
özen gösterilmelidir.
• Yap›lacak hareketin bafllang›c›nda ve bitiminde bir süre sabit kal›nmal›d›r.

Daha sonra farkl› bir ölçekte görüntü bulmaya çal›fl›lmal›d›r.
• Yönetmenden komut gelmeden harekete bafllanmamal›d›r.
• Tüm kamera hareketleri kesintisiz ve yumuflak yap›lmaya çal›fl›lmal›d›r.
• Kamera arkas›ndaki fiziksel konum her an hareket yapacakm›fl gibi haz›r tu-
tulmal›d›r.
• Oyuncu veya sunucunun dikkatini da¤›tacak davran›fllardan kaç›n›lmal›d›r.
Stüdyo ve EFP Kameralarda Çekim Sonras› Yap›lanlar

Çekimden sonra bir baflka kamera ekibi stüdyoya girebilir. Stüdyonun düzenlen-
mifl olarak di¤er çal›flanlara devredilmesi önemlidir. Yönetmenden veya teknik yö-
netmenden kamera kapatma bilgisi almadan kamera kapat›lmamal›d›r. Kamera ka-
pat›ld›ktan sonra varsa objektif kapa¤› kapat›lmal›d›r. Kapak yoksa, olas› yans›ma-
lar› önlemek için netlik ayar› tamamen bozulmal›d›r. Çevrinme kilitleri kilitlenme-
lidir. Pedestal en alçak düzeye indirilmeli ve kilitlenmelidir. Çekim tamamen sona
ermiflse kameralar› kendi yerine çekerek, kablolar› sar›lmal› ve üzerleri örtülmeli-
dir (Kamera örtülerinin kapanmas› kameralar üzerindeki çal›flma s›cakl›¤›n›n azal-
mas› amac›yla sonraya b›rak›labilir.).
Özet
N
A M A Ç Video kameralar›n ana ögelerini aç›klayabilmek. NA M A Ç
Kamera kullan›m›na yönelik temel bilgileri aç›k-
1 3 layabilmek.
Kameray› oluflturan ana bölümler; objektif, göv-
Kamera çekim amac›na uygun ve etkili kullan›l-
de ve kamera kay›t ünitesidir. Bu bölümlerin ken-
mal›d›r. Bunun için de kameraman; elektronik,
di içlerinde elemanlar› bulunmaktad›r. Objektif,
optik ve mekanik bir gereç olarak kameray› ve
kameraya giren görüntüyü alan optik sistemdir.
olanaklar›n› iyi bilmeli, kullan›m tekniklerini ö¤-
Objektiften geçen ›fl›klar kameran›n gövdesinde
renmeli ve bunlar› estetik bir görüflle uygulaya-
elektriksel sinyale dönüflerek manyetik ortamla-
bilmelidir. ENG, EFP ve Stüdyo kameralar›n›n
ra kaydedilir. Kameralarda bu sürecin kamera-
özellikleri ve kullan›m bilgileri, çekim öncesi, çe-
man taraf›ndan izlenebilmesi için bakaç sistem-
kim an› ve çekim sonras› yap›lmas› gerekenler
leri gelifltirilmifltir.
farkl›l›klar göstermektedir.
N
A M A Ç
Kamerayla birlikte kullan›lan donan›mlar›
2 aç›klayabilmek.
Kamera, tek bafl›na görüntü üretebilmesine ra¤-
men planlanan projelerde planland›¤› flekilde gö-
rüntü elde edilebilmesi için kameraman yard›m-
c› donan›mlara ihtiyaç duyar. Bunlar›n bafl›nda
kamera sehpas› gelmektedir. Profesyonel çekim-
lerde görüntünün titrememesi için kamera seh-
palar› kullan›l›r. Kamera sehpalar›n›n da bu gö-
revi en iyi flekilde yapabilmeleri için örümcek ve
tekerlek gibi yard›mc› donan›mlara ihtiyac› var-
d›r. Bunun d›fl›nda çekilen görüntülerin kamera-
man d›fl›nda, yönetmen gibi di¤er kiflilerin izle-
mesine olanak sa¤layacak d›fl çekim monitörü ve
bu monitörü kameraya ba¤layabilmek için kab-
lolar kullan›lmaktad›r.
1. Afla¤›dakilerden hangisi kameray› oluflturan bölüm- 7. Afla¤›dakilerden hangisi kameradan ayr› kamera kul-
lerden biridir? lan›m›nda olmas› gereken yard›mc› elemanlardan biri
a. Monitör de¤ildir?
b. Vizör a. Örümcek
c. Kamera gövdesi b. Sehpa
d. Pozometre c. Sehpa kafas›
e. Kamera d. Beyaz ayar›
e. Monitör
2. Afla¤›dakilerden hangisi kamera gövdesi üzerinde
yer almaz? 8. Kameran›n teknik ayarlar›n›n gerçeklefltirilerek çeki-
a. Beyaz denge ayar› me haz›r hale getirilme aflamas›nda afla¤›dakilerden
b. Kazanç tuflu hangisi yer almaz?
c. Örtücü h›z› dü¤mesi a. Su ayar› yap›l›r.
d. Örümcek b. Kameran›n güç anahtar› bekleme ya da on ko-
e. Kamera üzeri filtreler numuna al›n›r.
c. Do¤ru pozlama yapabilmek için do¤ru filtre se-
3. Afla¤›dakilerden hangisi vizör (Bakaç) üzerinde yer çilir.
alan elemanlardan biri de¤ildir? d. Beyaz ayar› yap›l›r.
a. Parlakl›k dü¤mesi e. Time code ayarlar› yap›l›r.
b. Kontrast dü¤mesi
c. Keskinlik dü¤mesi 9. Afla¤›dakilerden hangisi EFP kameralar›n›n uzaktan
d. Diyoptri ayar halkas› kontrolünü sa¤lar?
e. Diyafram halkas› a. Intercom
b. CCU (Camera Control Unit)
4. Afla¤›dakilerden hangisi kamera kay›t ünitesini olufl-
c. Pedestal
turan elemanlardan biri de¤ildir?
d. BNC
a. Kaset, CD ya da DVD yuvas› (bölümü)
e. Monitör
b. Netlik bilezi¤i
c. Ses kanallar› kay›t seviyesi dü¤meleri
10. Afla¤›dakilerden hangisi çekim sonras› yap›lmas›
d. Kamera besleme ünitesi
gereken ifllerden biri de¤ildir?
e. Timecode ünitesi
a. Çekim öncesi oluflturulan malzemeyi kontrol
etmek.
5. Diyafram ve diyafram bilezi¤i kameray› oluflturan
b. Malzemeyi bir sonraki çekime haz›r hale getir-
bölümlerden hangisinde yer almaktad›r?
mek.
a. Kamera gövdesi
c. Beyaz denge ayar› yapmak.
b. Kamera kay›t ünitesi
d. Sorunlu malzemenin temini ve bak›m›n› yap-
c. Zoom objektif
mak.
d. Bakaç (vizör)
e. Malzemenin uygun ortamda kontrol alt›na
e. Kamera üstü ›fl›k
almak.
6. Kamera objektifine giren ›fl›¤› engellemek, objektif

önüne gerekirse birden fazla filtre takmak amac›yla üre-
tilmifl kamera aksesuar› afla¤›dakilerden hangisidir?
a. Tripod
b. Net bilezi¤i
c. Matte box ve filtre adaptörü
d. fiarj adaptörü
e. Kamera k›za¤›

1. c Yan›t›n›z yanl›fl ise, “Video Kameralar›n Ana S›ra Sizde 1
Bölümleri” bafll›kl› konuyu yeniden gözden Standart objektiflerin netleyebilece¤i en yak›n de¤er 35
geçiriniz. cm’dir. Bu nedenle küçük nesnelerin ya da 10 cm veya
2. d Yan›t›n›z yanl›fl ise, “Video Kameralar›n Ana daha yak›ndaki nesnelerin çekiminde makro objektif
Bölümleri” bafll›kl› konuyu yeniden gözden kullan›l›r. Bu nedenle bir çi¤in üstüne konmufl bir bö-
geçiriniz. ce¤i yak›ndan çekebilmek için makro kullan›labilir.
3. e Yan›t›n›z yanl›fl ise, “Video Kameralar›n Ana
Bölümleri” bafll›kl› konuyu yeniden gözden S›ra Sizde 2
geçiriniz. Sert ve düzgün alanlarda sehpalar herhangi bir yere
4. b Yan›t›n›z yanl›fl ise, “Video Kameralar›n Ana monte edilmezlerse kayarlar. Bunu önlemek için teker-
Bölümleri” bafll›kl› konuyu yeniden gözden lek veya örümcek kullan›l›r.
geçiriniz.
5. c Yan›t›n›z yanl›fl ise, “Video Kameralar›n Ana S›ra Sizde 3
Bölümleri” bafll›kl› konuyu yeniden gözden EFP kameralar stüdyolarda ve naklen yay›n araçlar›nda
geçiriniz. kullan›l›r. Bu kameralarla stüdyo d›fl›nda spor karfl›lafl-
6. c Yan›t›n›z yanl›fl ise, “Video Kameralar›n Ana malar›n›n ve konser gibi büyük alanda gerçekleflen or-
Bölümleri” bafll›kl› konuyu yeniden gözden ganizasyonlar›n kurgulu flekilde çekilebilmesi için kul-
geçiriniz. lan›l›r.
7. d Yan›t›n›z yanl›fl ise, “Kamera ile Birlikte
Kullan›lan Donan›mlar” bafll›kl› konuyu
yeniden gözden geçiriniz.
8. a Yan›t›n›z yanl›fl ise “Kamera Kullan›m›na
Yönelik Temel Bilgiler” bafll›kl› konuyu yeniden
gözden geçiriniz.
9. b Yan›t›n›z yanl›fl ise, “Kamera Kullan›m›na
gözden geçiriniz.
10. c Yan›t›n›z yanl›fl ise, “Kamera Kullan›m›na
gözden geçiriniz.
Akdo¤an, Salim. (2008). El Yap›m› Sinema. Ankara:
Medya Akademisi.
Brown, Blair. (2005). Sinematografi, Kuram ve Uygula-
ma. ‹stanbul: Hil Yay›nlar›.
Charles F. ve di¤erleri. (1996). Television News. New
York: Mc Graw Hill Campany.
Candemir, Abdülkadir. (2008). Video Kamera: Stüdyo
Ortamlar› ve D›fl Çekimler. Eskiflehir: Anadolu
Üniversitesi Yay›nlar›.
Gökçe, Gürol. (1997). Televizyon Program Yap›mc›l›¤›
ve yönetmenli¤i. ‹stanbul: Der Yay›nlar›.
Jennifer O’Rourke ve di¤erleri. (2008). The Wideomaker
Guide to Video Production, Oxford: Focal Pres.
Kafal›, Nadi. (1993). Televizyon Yap›mlar›nda Teknik
ve Kuramsal Temeller. Ankara: Ümit Yay›nc›l›k.
Kafal›, Nadi. (2000). Televizyonda Kameramanl›k.
Ankara:Ümit Yay›nc›l›k.
K›l›ç, Levend. (1987). Televizyon E¤itim Programlar›nda
Yap›m-Yönetim. Eskiflehir: Anadolu Üniversitesi
Yay›nlar›.
K›l›ç, Levend. (2000). Görüntü Esteti¤i. ‹stanbul: ‹nk›lap
Yay›nlar›.
Mattingly, Grayson. (1973). Introducing the Single
Camera. New York: Charles Scribner’s Sons.
Millerson, Gerald. (1973). Tv Cinema Operation. New
York: Focal Pres.
Millerson, Gerald. (1974). The Techniques of Television
Production. London: Focal Pres.
Peter Ward ve di¤erleri. (2000). Multiskillin for
Television Production. Oxford: Focal Pres.
Shook, Frederic. (1999). Television Field Production
and Reporting, 3nd Edition. New York: Longman
inc.
Yyorke, Ivor. (1987).The Technique of TV News. Lon-
don: Focal Pres.
Wurtzel, Alan. (1983). Television Production. New York:
Mc Graw Hill Book Company.
Zettl, Herbert. (1984). Television Production Handbook.
California: Wadsworth Publishing.
6
Amaçlar›m›z
N
N
Video görüntünün oluflmas›nda ›fl›¤›n etkisini aç›klayabilecek,
Ayd›nlatma araç-gereçleri çal›flt›r›l›rken gerekli olan temel elektrik bilgilerini
N
aç›klayabilecek,
N
Ayd›nlatma kaynaklar›n›n teknik ve yap›sal özelliklerini aç›klayabilecek,
Video çekimlerinde kullan›lan ayd›nlatma kaynaklar›n› s›n›fland›rabilecek
bilgi ve becerilere sahip olacaks›n›z.
Anahtar Kavramlar
• Ayd›nlatma • Amper
• Yumuflak Ifl›k • Halojen
• Voltaj • Watt
• Sert Ifl›k • Sigorta
• Volt • Topraklama
• Tungsten
• V‹DEO GÖRÜNTÜ VE IfiIK

Kamera Tekni¤ine • TEMEL ELEKTR‹K B‹LG‹LER‹
Ayd›nlatma
Girifl • AYDINLATMA ARAÇ-GEREÇLER‹
• AYDINLATMA KAYNAKLARI
Ayd›nlatma
V‹DEO GÖRÜNTÜ VE IfiIK

Video teknolojisi kullan›larak yap›lan çekimlerde konunun içinde bulundu¤u ›fl›k
koflulu çok önemlidir. Foto¤rafta oldu¤u gibi videoda da görüntünün oluflabilme-
si için çekimi yap›lan konunun üzerinde belli bir miktarda ›fl›k olmas› gerekir. Ya-
ni ›fl›k, görüntünün oluflabilmesi için teknik bir gerekliliktir. Bu anlamda, video ka-
meras›n› insan gözüne benzetebiliriz. Çevremizdeki nesneler fiziksel olarak var ol-
salar bile, e¤er ortamda ›fl›k yok ise biz o nesneleri göremeyiz. Video kamera için
de durum ayn›d›r. Ifl›k sadece nesnelerin görülebilir olmas›n› sa¤lamaz, ayn› za-
manda nesnelerin alg›lanmas›n› da yönlendirir. Üzerine düflen ›fl›k nedeniyle nes-
neleri farkl› flekilde görebiliriz. Nesnelerin dokusu, boyutu, yüzeyi üzerindeki gi-
rinti, ç›k›nt› gibi yap›s› birçok özelli¤ini ›fl›k yoluyla alg›lar›z. Bir portakal›n üzeri-
ne çok yo¤un bir k›rm›z› ›fl›k yöneltti¤imizde portakal›n renginin farkl›laflt›¤›n› gö-
rürüz. Çimenlik bir alan, ö¤le güneflinde parlak yeflil, akflam üstü koyu yeflil gece
ay ›fl›¤›nda siyaha yak›n görürüz. Ayr›ca gün ›fl›¤›nda farkl› renklerle gördü¤ümüz
nesnelerin hepsi gece ay ›fl›¤›nda gri olarak görülür. Bu durumlar›n her biri video
görüntüsü için de geçerlidir. Bu anlamda, ›fl›kla ilgili olarak video görüntüsüyle il-
gili üç önemli konudan söz ediyoruz:
• Ifl›k video için teknik bir gerekliliktir.
• Video görüntüsünde nesnelerin ve renklerin alg›lanmas› ›fl›kla ilgilidir.
• Nesnelerin içinde bulundu¤u ›fl›k koflullar› video görüntüsünde o nesnenin
rengini etkileyen bir olgudur.
Baz› video çekimleri çok parlak (fazla pozlama), baz›lar› da gere¤inden çok ka-
ranl›k (az pozlama) olabilir. Görüntüdeki bir konunun tamam›n›n ya da belli alan-
lar›n›n çok parlak ya da karanl›k olmas›, pozlamayla birlikte konunun içinde bu-
lundu¤u ›fl›k kofluluyla ilgilidir. Baz› video çekimlerinde de ayn› giyimli bir kiflinin
giysisinin renginin de¤iflti¤i ya da yüz renginin de¤iflti¤i görülür. Bu durum o kifli-
nin içinde bulundu¤u ›fl›k koflulu ile ilgilidir. Bir baflka durum da fludur: Kayal›k
bir tepe, bir çekimde kayalar birbirinden farkl› onlarca ton de¤erinde görülürken
ayn› kaya grubu bir baflka çekimde birkaç ton de¤erinde görülür. Bunun da nede-
ni iki farkl› çekimde kayalar›n farkl› ›fl›k koflulunda olmas›d›r.
Bu sözü edilen durumlarla ilgili olarak insan gözünün çal›flma sistemiyle vide-
o kameralar›n görüntü üretme sistemini birbirine kar›flt›rmamak gerekir. Öncelik-
le, teknik olarak insan gözü farkl› ›fl›k koflullar›na sahip bir konuyu belli bir uyum
içinde görür. Ayr›ca insan gözü ton de¤erini ve ›fl›k nedeniyle oluflan renk yönlen-
dirmelerini düzelten bir sisteme sahiptir. Bunun anlam› fludur: Mum ›fl›¤› alt›nda ve
günefl ›fl›¤›nda hiçbir düzeltmeye gerek kalmadan nesneleri ayn› renk olarak alg›-
lar›z. Video kameralar›n bu durumlar› becerebilmesi için her bir durum için ayr› bir
ayar sistemi gerekir.
Odan›z›n penceresinden sabah›n erken saatlerinden bafllayarak bahçenizdeki
duvara ya da bir baflka nesneye gün boyunca bak›n›z. Günün farkl› saatlerinde bu
nesneleri farkl› göreceksiniz. Bunun da nedeni ›fl›kt›r. Ifl›¤›n günün farkl› saatlerin-
SIRA S‹ZDE deki durumu SIRAnedeniyle
S‹ZDE nesnelerin alg›lanmas› farkl›lafl›r. Peki, video kameram›zla
çekim yaparken biz ›fl›¤› bu flekilde yönlendirebilir miyiz? Tabii ki yönlendirebili-
Ayd›nlatma: Foto¤raf ve
D Ü fi Üçekimleri
video N E L ‹ M yaparken riz. BununD ad› ayd›nlatmad›r. Çevremizdeki ya da bir stüdyo ortam› içindeki nes-
Ü fi Ü N E L ‹ M
konuyu ya da nesneleri belli neleri ortaya ç›karmak, görsel olarak yönlendirmek için yap›lan ›fl›kland›rmaya ay-
bir amaca yönelik olarak d›nlatma denir. Ayd›nlatma denildi¤inde, nesneleri belli bir amaca yönelik olarak
›fl›kland›rmakt›r.
S O R U S O R U
›fl›kland›rmak anlafl›l›r.
D‹KKAT Ayd›nlatma yaparken

D ‹ K K A T ›fl›k üreticileri kullan›l›r. Bunlara, ayd›nlatma ya da ›fl›k kaynaklar›
denir. Ayd›nlatma yaparken iki tür ›fl›k kayna¤› kullan›l›r. ‹lki do¤al ›fl›k kayna¤› günefltir.
‹kinci tür iseSIRA
ampuller yoluyla ›fl›k üreten yapay ›fl›k kaynaklar›d›r.
N N
SIRA S‹ZDE S‹ZDE
Ifl›k ve ayd›nlatma konusunda baz› temel kavramlar› aç›klamak gerekir. Üzeri-

AMAÇLARIMIZ ne ›fl›k düflen bir nesnenin karanl›k ve ›fl›kl› alanlar› aras›nda yo¤unluk farkl› olu-
AMAÇLARIMIZ
flur. Bu yo¤unluk fark›na ton, bunun de¤erlerle ifade edilmesine ise ton de¤eri de-
nir. Bu durumda, az ›fl›kl› bir alan ile çok ›fl›kl› bir alan aras›nda ton de¤eri fark›
K ‹ T A P oluflur. TonK de¤erleri
‹ T A P aras›nda oluflan farka ise kontrast denir. Örne¤in, k›rm›z›
renkli bir otomobilin üzerine düflen ›fl›k nedeniyle arac›n belli yerleri çok ›fl›k ald›-
¤› için parlak, ayd›nl›k k›rm›z› belli yerleri ve daha az ayd›nl›k, az ›fl›k alan yerleri
TELEV‹ZYON giderek koyuT E L E k›rm›z›
V ‹ Z Y O N ve hiç ›fl›k almayan yerleri de neredeyse siyaha yak›n görü-
lür. Bu flekilde, k›rm›z› otomobilin üzerinde farkl› ton de¤erlerinden oluflan k›rm›-
z› ortaya ç›kar. Bu farkl›l›¤›n ton de¤eri olarak bir ölçü birimiyle s›raland›¤›n› dü-
SIRA S‹ZDE SIRAortaya
flünelim. ‹flte S‹ZDE ç›kan ton de¤eri farkl›l›¤›, kontrastl›¤› gösterir. Bu ton de¤er-
leri aras›ndaki iliflkiye kontrastl›k oran› denir. Düflük kontrast oran› demek, aç›k-
tan koyuya do¤ru ton de¤erinin fazla olmas› demektir. Yüksek kontrast demek,
aç›ktan koyuya ton de¤erinin az olmas› demektir. Örne¤in; k›rm›z› otomobile üze-
rinde 6 farkl› ton de¤erinde k›rm›z› ortaya ç›km›fl ise kontrastl›k düflüktür. 3 farkl›
S O R U S O R U ortaya ç›km›fl ise kontrastl›k yüksektir.
k›rm›z› ton de¤eri
D‹KKAT ‹nsan gözünün D ‹ KveK Avideo

T kameralar›n kontrastl›k oran›n› alg›lamas› farkl› olur. ‹nsan gö-
zünün ton de¤erini ay›rma gücü yüksektir yani düflük kontrast oran› sa¤lar. Video kame-
ralar› ise insan gözüyle karfl›laflt›r›ld›¤›nda çok yetersiz kontrast oran› sa¤lar. Yani insan
N N
gözüne göre video kameralar yüksek kontrast sa¤lar. Bir di¤er ifadeyle ton de¤erini ay›r-
ma gücü insan gözüne göre yetersizdir.
Üzerinde durulmas› gereken bir konu da ›fl›¤›n renkle olan iliflkisidir. Günefl
baflta olmak üzere her türlü ›fl›k kayna¤›n› (mum, ampul, floresan vb.) verdi¤i ›fl›-
K ‹ T A P ¤› iki flekilde
K ‹ düflünmek
T A P gerekir: Birincisi verdi¤i ›fl›¤›n gücü, ikincisi ise renk ›s›s›-
d›r. Her ›fl›k kayna¤› belli bir enerji ›fl›¤› yayar, bu enerjiyi bir güç olarak düflünür-
sek; nesneye yaklaflt›kça etkisi artar nesneden uzaklaflt›kça etkisi azal›r. Bu etki in-
TELEV‹ZYON san gözüyle T E L fark
E V ‹ Z Yedilebilir.
ON ‹kincisi ise her ›fl›k kayna¤›n›n sahip oldu¤u renk de-
¤eridir. Her ›fl›k kayna¤› ›fl›¤› belli bir renk olarak üretir. Beyaz ›fl›k; k›rm›z›, yeflil
ve mavi renklerin birleflmesinden oluflur. Her ›fl›k kayna¤› eflit miktarda k›rm›z›,
6. Ünite - Ayd›nlatma 129
yeflil ve mavi renkler içermedi¤i için belli renkleri yo¤un olarak üretir. Örne¤in;
mum ›fl›¤› k›rm›z›, floresan ›fl›¤› mavi rengi fazla üretir. Bu durumu insan gözü al-
g›lamaz. Baflka bir deyiflle, insan gözü kendili¤inden bu düzeltmeyi yapar. Oysa
video kameralar›n kendili¤inden böyle bir düzeltme yapmas› söz konusu de¤ildir.
Her ›fl›k kayna¤›n›n kendine özgü bir renk de¤eri tafl›mas›, Kelvin ad› verilen bir
ölçü birimiyle belirlenir. Belirleyici de¤eri 5500 Kelvin olarak beyaz ›fl›k yani gün
›fl›¤›d›r (Kelvin, renk ›s›s›n› belirleyen ölçü birimidir.).
fiekil 6.1
25,000K Kutuplarda Gökyüzü
Ifl›k kaynaklar›n›n
Kelvin de¤erleri.
SO⁄UK Kelvin de¤eri
azald›kça k›rm›z›
renk artar. Kelvin
de¤eri yükseldikçe
mavi renk artar.
5700K Gün›fl›¤› Ampul
4870K Ö¤le Saati Gün›fl›¤›
3100K Ev Tipi Ampul

2600K
1800K Gündo¤umunda Gün›fl›¤›

SICAK
S O R U S O R U
Ifl›k kaynaklar› ayd›nlatma amac›yla kullan›ld›¤›nda, ›fl›k kayna¤› gücü

D ‹ K Kve
A T renk ›s›s›n›n D‹KKAT
teknik gereklilik olarak bilinmesi gerekir.
N N
TEMEL ELEKTR‹K B‹LG‹LER‹
Temel Kavramlar
Video yap›mlar›nda ayd›nlatma yaparken iki farkl› ›fl›k kayna¤›ndan yararlan›l›r: ‹l-
ki do¤al ›fl›k kayna¤› olarak günefltir. ‹kincisi ise yapay ›fl›k kayna¤› olarak adlan-
d›r›lan ve elektrikle çal›flan ›fl›k kaynaklar›d›r. Video yap›mlar›nda yayg›n olarak
yapay ›fl›k kaynaklar› kullan›l›r. Bu nedenle de ayd›nlatma denildi¤inde elektrik
anlafl›l›r. Ayd›nlatma kaynaklar›n› kullan›rken temel elektrik bilgilerini ö¤renmifl
olmak gerekir.
Elektrik; ampullerde ›fl›k, s›cakl›k üreten sistemlerde ›s› ve motorlarda hareket
olarak gördü¤ümüz bir tür enerjidir. Elektri¤in bir kablo yoluyla ulaflt›¤› herkes ta-
raf›ndan bilinir; ancak elektri¤in ne oldu¤unu anlayabilmek için ‹ N Tatom
E R N E konusundan
T ‹NTERNET
bafllamak gerekir. Do¤adaki bütün nesnelerin en küçük parças› atomdur. Gözle
görülemeyecek kadar küçük olan her atom bir çekirdek ve etraf›nda yörüngede
dönen elektronlardan oluflur. Atomun merkezindeki çekirdek pozitif ve bunun

çevresinde süratle dönen elektronlar ise negatif yüklüdür. Baz› nesnelerin atomla-
r›n›n d›fl yörüngede bulanan elektronlar› serbest hale gelirler. Yörüngeden kopa-
SIRA S‹ZDE rak serbestSIRA
haleS‹ZDE gelen bu elektronlara, serbest elektron denir. Elektrik motorlar›n›n
dönmesini sa¤layan, ampullere ›fl›k veren, elektrik f›r›nlar›n› ›s›tan elektrik ak›m›;
D Ü fi Ü N E L ‹ M serbest elektronlar›n
hareket etmesi sonucunda ortaya ç›kar. Yani elektrik ak›m›,
iletken bir nesnenin kesitinden geçen serbest elektron miktar›d›r. Baflka bir deyifl-
le; serbest elektronlar›n bir iletkenin içinde dolafl›m›na elektri¤in ak›m› denilmek-
S O R U S O R U
tedir.
D‹KKAT M›knat›slardaD ‹oldu¤u

K K A T gibi ayn› iflaretli kutuplar birbirlerini iterler, karfl› kutuplar ise bir-
birini çekerler. Bir nesne eksi elektrikle ise art› yüklüdür yani serbest elektronlar› ço¤un-
luktad›r. Di¤er bir nesne ise pozitif elektrikle yüklüdür bu nesne de serbest elektron az-
N N
d›r. Bu iki nesneyi bir iletkenle birbirine ba¤lad›¤›m›zda ortaya ç›kan durum fludur: Ser-
best elektronun fazla oldu¤u eksi yüklü nesneden, serbest elektronun az oldu¤u nesneye
AMAÇLARIMIZ do¤ru bir elektron ak›fl› olur, iflte bu olguya elektrik ak›m› ad› verilir.
AMAÇLARIMIZ
Elektrik ak›m›n› aç›klarken, serbest elektronlar›n bir iletkende dolafl›m›ndan

K ‹ T A P söz ettik; buK dolafl›m›n
‹ T A P kapal› devre olmas› gerekir. Yani elektrik ak›m› kapal› dev-
re içinde akar. Kapal› devre içinde belli bir zaman birimi içinde akan serbest elek-
tron miktar›na ak›m denir. Ak›m denildi¤inde, serbest elektronlar›n yani elektrik-
TELEV‹ZYON T E L E V ‹parçac›klar›n
sel yük tafl›yan ZYON hareketi anlafl›l›r. Elektrik ak›m›n›n fliddet birimi Am-
per olarak adland›r›l›r. Elektrik devresinde ak›m›n akmas› için bir güce ihtiyaç var-
d›r. Bu güç olmad›¤›nda serbest elektronlar hareket edemez yani
fiekil 6.2
‹ki su kab› ve bir
boru. (a) Bu
durumda üstteki
kaptan alttaki kaba
do¤ru su akar. Bu
elektrik ak›m›na
benzer. Bir güç,
yukar›daki kap›n›n
oluflturdu¤u güç bu
ak›m› sa¤lar. (b)
Kaplar aras›nda su a
ak›m›n›
oluflturacak bir güç
yoktur. Elektron
ak›m› söz konusu
de¤ildir. Serbest
elektronlar›
harekete geçiren
güce Voltaj denir.
elektrik ak›m› gerçekleflmez. Serbest elektronlar› hareket ettiren ve elektrik ak›-

Voltaj: Elektrikte gerilim m›n›n akmas›n› sa¤layan güce Voltaj denir. Voltaj birimi Volt olarak gösterilir.
karfl›l›¤› olarak kullan›l›r. Elektrik ak›m›n› ileten nesneler, bu ak›ma bir karfl› durufl gösterirler, buna Direnç
Elektrik ak›m›n› sa¤layan
güçtür. ad› verilir. Örne¤in elektrik ak›m›n›n geçmesi sonucunda tel ›s›n›r ve telin s›cakl›-
¤› artar, iflte bu durum telin elektrik ak›m›na karfl› gösterdi¤i dirençtir. Direnç biri-
mi Ohm’dir. Elektrik ak›m› gücünü gösteren birim Amper’dir. Bir direncin üzerin-
den ak›m geçti¤inde elektrik enerjisi ›s›ya dönüflür. Bir elektrik devresine uygula-
nan voltajla bu devreden geçen ak›m› çarparak elektrik gücü elde ederiz. Elektrik
gücüyle de zaman› (saat) çarparak elektrik enerjisi bulunmufl olur. Elektrik enerji-
sinin birimi Watt/Saat olarak gösterilir. Özetleyecek olursak elektrik ak›m›yla ilgili
dört önemli olgudan söz ettik:
• Elektrik Ak›m›: Ak›m birimi Amper
• Elektrik Voltaj›: Voltaj birimi Volt
• Direnç: Ohm SIRA S‹ZDE SIRA S‹ZDE
• Elektrik Enerjisi: Watt/ Saat
Volt: Elektrikte kullan›lan gerilim birimidir. D Ü fi Ü N E L ‹ M D Ü fi Ü N E L ‹ M
Direnç: Elektrik ak›m›na karfl› nesnelerin gösterdi¤i dirence verilen add›r.
Amper: Elektrik ak›m›n›n gücünü gösteren birimdir.
S O R U S O R U
Ohm: Elektrik kullan›lan direnç birimidir.
Ak›m (I), Amper (A), Gerilim (u), Volt (V ya da E), Direnç (R), Watt/Saat
D ‹ K (Kw/h)
KAT harfleriy- D‹KKAT
le gösterilir.
Watt = Amper x Volt
N N
Amper = Watt/Volt
Ülkemizde kullan›lan elektrik ak›m› Alternatif Ak›m (AC) AMAÇLARIMIZ

olarak bilinen türdür. Ülkemizde 220 AMAÇLARIMIZ
volt flebeke
Alternatif ak›m›n yönü sürekli de¤iflir, yani pozitif ve negatif kutuplar belli bir fre- gerilimi kullan›lmaktad›r.
Örne¤in kulland›¤›m›z ›fl›k
kansa göre sürekli de¤iflir. Bu de¤iflim ülkemizde 50 Hz frekansla gerçekleflir. Ya- kaynaklar› elektrik prizinden
ni ülkemizdeki elektrik ak›m›n›n de¤eri 220 Volt, 50 Hertz’dir. KHertz
‹ T Aifadesi
P frekans 10 amper ak›mK çekiyorsa
‹ T A bu P
›fl›k kayna¤› watt› 2200’dür.
birimidir. Saniye bafl›na düflen pozitif ve negatif elektronlar (kutuplar) aras›ndaki Watt = Amper x Volt
de¤iflim say›s›n› belirtir. 2200 = 10 x 220
Ülkemizde flehir flebekesinde kullan›lan elektrik 220 Volt,T E“Tek
L E V ‹ ZFaz”d›r.
YON Bir de TELEV‹ZYON
“Üç Fazl›” ak›m vard›r. Üç fazl› elektrik da¤›tma sistemleri için dört telden oluflan
kablo kullan›l›r. Bu tellerden üç tanesi faz (elektrik tafl›r) bir tanesi ise nötr yani
toprak ucudur. Üç fazl› ak›m sanayi ak›m› olarak da adland›r›l›r. Bir faz ile nötr ara-
s› 220 Volt, iki faz aras› 380 Volttur.
Da¤›t›m Elemanlar›
Video çekimleri için ayd›nlatma kaynaklar›n› kullan›rken, günlük yaflamda kullan-
d›¤›m›z elektrik araçlar› için belirlenen ilkeler geçerlidir.
• Elektrik ak›m›na prizden ulafl›l›r. Priz öncesinde bir sigorta ve sigorta öncesin-
de ise bulundu¤umuz binaya elektrik ak›m›n› ulaflt›ran sistemler söz konusu-
dur.
• Prize ba¤lant›y› sa¤layan fifl sistemi ve fifl yoluyla elektrik ak›m›n› ileten kab-
lo kullan›l›r.
• Kablo yoluyla iletilen elektrik ak›m› al›c› durumundaki ›fl›k kayna¤›na ulafl›r.
Bir mimari yap› içindeki elektrik ak›m›n›n al›c›lara ulaflmas›n› sa¤layan da¤›t›m
elemanlar› söz konusudur. Baflka bir deyiflle flebeke yoluyla örne¤in bir eve gelen
elektrik ak›m› da¤›t›m elemanlar›ndan geçerek al›c›ya (›fl›k kaynaklar›m›za) ulafl›r.
Bu da¤›t›m elemanlar› flunlard›r:
• Sigortalar
• Prizler ve fifller
• Kablolar
Sigortalar
Sigorta, elektrik devrelerinde ya da elektrikle çal›flan araç-gereçlerde kullan›lan bir
güvenlik eleman›d›r. Elektrik ak›m›n›n geçti¤i devrelerde, her hangi bir nedenle
afl›r› bir ak›m oluflmas› durumunda, sigorta elektrik ak›m›n› keser. Örne¤in çekim
yap›lan bir evde ayn› oda içindeki prizleri gere¤inden fazla ›fl›k kayna¤› tak›ld›¤›n-
da, ak›m›n yükselmesini önlemek için sigorta elektrik devresini keser. Sigortalar
bilinçli olarak sistemin zay›f b›rak›lan noktas›d›r. Sigortalar üzerinden belli bir
ak›m geçecek flekilde hesaplanarak yap›lm›flt›r. Sistemden gere¤inden fazla ak›m
geçerse, sigorta içindeki tel ›s›n›r ve eriyip koparak devreyi yani ak›m› keser. Si-
gortalar tafl›yabilecekleri en yüksek ak›m miktar›na göre üretilir. Örne¤in; 13 A
(Amper) olan bir sigorta en fazla 13 A’l›k bir ak›m›n geçmesine izin verir. Ülkemiz-
D Ü fi Ü N E L ‹ M deki elektrikD Ü fisistemlerinde
ÜNEL‹M yayg›n olarak üç farkl› sigorta kullan›l›r bunlar:
• Buflonlu Tip Sigortalar
• Anahtar Tip Otomatik Sigortalar
S O R U S O R U
• B›çakl› Tip Sigortalar
D‹KKAT Elektrik hatt›na

D ‹ Ktak›lan
KAT ›fl›k kaynaklar›n›n toplam Amper gücü, sigortan›n Amper gücünün
alt›nda ya da eflit olmal›d›r. Asla büyük olmamal›d›r. Kullan›lan ›fl›k kaynaklar›n›n Amper
gücü sigortan›n
SIRA Amper
S‹ZDE gücünü aflt›¤›nda, elektrik yoluyla yang›na ortam haz›rlam›fl olur.
N N
SIRA S‹ZDE
fiekil 6.3
‹NTERNET a‹ N T E R N E T b c
Sigorta çeflitleri (a) Buflon Tipi Sigorta, alçak gerilimin kullan›ld›¤› evler, çal›flma
mekanlar› vb. kullan›l›r. Sigorta içindeki tel eriyerek devreyi açar. (b) Anahtar Tipi
Otomatik Sigorta, buflonlu tip sigortalarla ayn› sisteme göre çal›fl›r. Ak›m s›n›r de¤eri
aflt›¤›nda sigorta içindeki metal bükülerek sigortay› att›rarak ak›m› keser. (c) B›çakl›
Tip Sigorta, buflonlu ve otomatik sigortalar›n kullan›lamayaca¤› büyük ak›mlarda
kullan›l›r.
Prizler ve Fifller
Ayd›nlatma yaparken, elektrik ak›m› almak için duvar üzerinde yer alan prizler
kullan›l›r. Prizler, elektrik ak›m› almak için fiflin sokuldu¤u yuvalard›r. Ülkemizde
ev, iflyeri, atölye, okul vb. mekanlardaki elektrik teçhizatlar›nda toprakl› ve toprak-
s›z olmak üzere iki tür priz sistemi kullan›l›r. Ifl›k kaynaklar›n›n tak›laca¤› prizlerin
kesinlikle toprakl› olmas› gerekir. Toprakl› prizler, hem can güvenli¤i hem de
kullan›lan ›fl›k kaynaklar›n›n zarar görmemesi aç›s›ndan önemlidir. Topraklamal›
bir prize gelen kablonun içinde üç ayr› tel yer al›r. Bu tellerin ifllevleri flöyledir:
• Faz: Suyu tafl›yan bir boru gibi faz elektrik gerilimini tafl›r.
• Nötr: Gerilimi tafl›maz, su kanal› gibi devreyi tamamlar.
• Toprak : Gerilimi tafl›maz, fazla elektri¤in güvenli bir flekilde topra¤a gitme- Topraklama: Gerilim alt›nda
olan bir elektrik sisteminin,
sini sa¤lar. Bu tel do¤rudan toprakla ba¤lant›l›d›r. uygun iletkenler arac›l›¤›yla
Topraks›z prizlerde (uluslararas› kullan›mda C harfiyle gösterilir) iki yuva yer toprak kitlesiyle
iliflkilendirilmesidir.
al›r. Bunlar›n biri faz (220 V) di¤eri ise nötr’dür. Ak›m tafl›maz. Toprakl› prizlerde
(uluslararas› kullan›mda F harfiyle gösterilir) iki yuva yer al›r. Bunlar›n biri faz di-
¤eri ise nötrdür. Priz içinde yer alan bir mandal topraklamay› sa¤lar. Bu prizlerde,
faz 220 V ç›k›fl› sa¤lar. Nötr ve toprak gerilim tafl›maz O V (s›f›r volt) dur. Prizlere
elektrik ak›m›n› ileten kablolar›n içindeki telleri renkleri uluslararas› kullan›mda
flöyledir:
• Faz: Gerilimi tafl›yan tel kahverengi ya da k›rm›z›
• Nötr: Mavi
• Toprak : Sar› ya da yeflil
Dikkat edilmesi gereken konu fludur; bir toprakl› prizde gerilimi tafl›yan yuva-
ya kahverengi ya da k›rm›z›, nötr yuvas›na mavi ve toprak mandal›na sar› ya da ye-
flil renkli uçlar›n ba¤lanmas› gerekir.
Topraks›z ve toprakl› prizlerden elektrik alabilmek için bu prizlere uygun fifller
kullan›l›r. Topraks›z prizler için faz ve nötr uçlar› olan fifller kullan›l›r. Toprakl›
prizler içinde faz, nötr ve toprak uçlar› olan fifller kullan›l›r. Ayd›nlatma kaynakla-
r›yla ilgili olarak sadece toprakl› fifller kullan›l›r. Bu fifllerin içinde faz ve nötr uçla-
fiekil 6.4
Toprakl› Priz.
Toprakl› prizler, (F)
harfiyle gösterilir.
Faz (220Volt) ve
nötr (0 Volt)
uçlar›yla birlikte
topraklama
mandal›n› içerir.
r› için ayr› ba¤lant› uçlar› yer al›r. Ayr›ca topraklama uçu için ayr› ba¤lant› uçlar›
yer al›r. Ayr›ca topraklama uçu için ise prizde topraklama mandal›na temas› sa¤la-
yacak özel bir ba¤lant› noktas› yer al›r. ‹ki tür fifl vard›r; erkek ve difli uçlu fifller.
Erkek uçlu fifller; prizle ya da difli uçlu uzatma kablosuyla ba¤lant›y› sa¤lar. Difli
fifller ise özellikle uzatma kablolar›nda kullan›l›r ve erkek uçlu fifller ba¤lant›y› sa¤-
lar.
fiekil 6.5
Fifller. Toprakl›
fifller, erkek ve difli
uçlu. Her ikisinin
içinde de üç
ba¤lant› ucu yer
al›r; faz, nötr ve
toprak.
Kablolar
Kablolar, üzeri yal›tkan bir malzemeyle kapl›, içine bir ya da birden fazla iletken
yerlefltirilmesiyle oluflmufl elektrik ak›m›n› tafl›yan elemanlard›r. ‹letken olarak kul-
lan›lan teller de yal›t›c› bir malzemeyle kaplanm›flt›r. Ayd›nlatma kaynaklar› için
600 Voltu aflmayan alçak gerilim kablolar› kullan›l›r. Bu kablolar›n hem d›fl› hem
de iletken tellerin her biri genellikle plastikle yal›t›lm›flt›r. Bu kablolar›n içinde üç
ayr› tel yer al›r. Bunlar; faz, nötr ve toprak uçlard›r. Faz genellikle kahverengi ya
da k›rm›z› renklidir. Faz ucu elektrik gerilimi tafl›r. Nötr ise genellikle mavi renkli-
dir. Üçüncü uç sar› ya da yeflil de topraklama uçludur.
fiekil 6.6
a
c
Kablolar. Ayd›nlatma kaynaklar›yla ilgili olarak faz, nötr ve topraklamal› yani üç telden
oluflan 600 Volta dayan›kl› ve d›fl yüzeyi özel s›vanm›fl kablolar kullan›l›r. (a) Topraklamal›
bir kabloda kahverengi ya da k›rm›z› uç faz, mavi uç nötr ve uç ise toprak ucudur.
(b) Uzatma Kablolar›, erkek ve difli fifl ba¤lant›l› kablolar. (c) Priz sistemli uzatma kablolar›,
bir prizden belli uzakl›ktaki yerlere birden çok priz ba¤lant›s› sunar.
Elektrik Yükü Hesab›

Bir mekanda bir ya da birden çok ayd›nlatma kayna¤› kullan›l›rken, bunlar› do¤-
rudan prizlere ba¤lamadan önce elektrik sisteminin yani sigortalar›n, prizlerin ve
kablolar›n kald›raca¤› elektrik yükünü hesaplamak gerekir. Yani ayd›nlatma kay-
naklar›n›n çekece¤i elektrik gerilimini sistem sa¤layabilir mi? Bunun için üç temel
veri kullan›l›r: Voltaj, Watt ve Amper.
Ayd›nlatma kaynaklar›n›n üretti¤i ›fl›¤›n gücü Watt ile belirlenir. Bu nedenle de
bunlar› Watt durumuna göre adland›r›r›z. Bir 300 Watt ayd›nlatma kayna¤› 300 W,
bir 1000 Watt mercekli ayd›nlatma kayna¤› 1000 W, 1 K ya da 1KW olarak k›saca
adland›r›l›r. Ülkemizde kullan›lan voltaj 220 V’dur. Elektrik yükünü hesaplarken
daha önce aç›klad›¤›m›z formülleri hat›rlayal›m:
Volt x Amper = Watt bu eflitlikte

Amper = Watt / Volt fleklindedir.
fiöyle bir örnek durum düflünelim: ‹ki tane 1K yumuflak ›fl›k kayna¤›, 650 W
anahtar ›fl›k ve 300 W fon ›fl›¤› kullan›l›yor. Sistemin sigortas› 20A’dir. Bu durumda
flöyle bir hesaplama yap›l›r.
1000+1000+650+650+300 = 3600 Watt
3600 W / 220 = 16.3 A
Bu durumda ayd›nlatma kaynaklar› toplam 16.3 A iken sigorta 20 A’dir. Sistem
bu güçü tafl›r. Bu sisteme 2K’lik bir anahtar ›fl›k ve 650 W’luk bir arka ›fl›¤› ekler-
sek durum ne olur?
1000+1000+2000+650+650+650+300 = 6250 W
6250 W / 220 V = 28.2 A
Bu durumda sistem bu yükü kald›rmaz, sigorta elektrik ak›m›n› keser, çünkü
sistem 28.2 A’e yükselmifltir, oysa sigorta 20A’dir.
Üzerinde durulmas› gereken bir di¤er konu da elektrik yükünün da¤›l›m›d›r.
Çekim yap›lan mekanlarda birbirinden ayr› birçok priz vard›r. Genellikle de bu
prizler tek bir sigortaya ba¤l› de¤ildir. Örne¤in; çekim yap›lan mekan›n toplam 7
adet priz bulunmaktad›r. Bu prizlerin sigortalara da¤›l›m› ise flöyledir: 1-2 ve 3.
prizler 1 nolu sigortaya ba¤l›d›r. 4-5 ve 6. prizler ise 2 nolu sigortaya, biraz daha
uzakta olan 7. de 3 nolu sigortaya ba¤lan›r. Her sigortan›n 20A oldu¤unu düflünür-
sek, elimizdeki ayd›nlatma kaynaklar›n› sigortalar›na göre prizlere da¤›tarak siste-
min bir tel hatt›na afl›r› yük vermemifl oluruz. Tabii ki bunun için yap›lmas› gere-
ken fley kullan›lacak olan prizlerin ba¤l› oldu¤u sigortalar› ve bu sigortalar›n Am-
per gücünü bilmek gerekir.
AYDINLATMA ARAÇ-GEREÇLER‹
Temel Yap›sal Özellikler

Video çekimleri yap›l›rken, ayd›nlatman›n amaçlara uygun olarak gerçek teknik
özelliklere sahip ayd›nlatma kaynaklar› kullan›l›r. Konuyla ilgili kaynaklara bak›l-
d›¤›nda iki temel ayr›m görülür:
1. Renk ›s›s›na göre:
• S›cak ›fl›k ayd›nlatma kaynaklar›
• So¤uk ›fl›k ayd›nlatma kaynaklar›
2. Ifl›¤› da¤›t›m›na göre:
• Yumuflak ›fl›k ayd›nlatma kaynaklar›
• Sert ›fl›k ayd›nlatma kaynaklar›
S›cak-so¤uk ayd›nlatma kayna¤› demek; ayd›nlatma kayna¤›n›n verdi¤i ›fl›¤›n
renk ›s›s›n› belirlemektir. Tabii ki renk ›s›s› kullan›lan ampul ya da ampullerin üret-
ti¤i ›fl›¤›n niteli¤iyle ilgili bir konudur. S›cak ›fl›k, 3200 K ›fl›k üreten ve daha çok iç
mekanlarda kullan›lan ayd›nlatma kaynaklar›d›r. Bunlar›n üretti¤i ›fl›k fiziksel ola-
rak da ortama s›cakl›k yayd›¤› için s›cak ›fl›k kaynaklar› olarak adland›r›l›r. So¤uk
›fl›k, 5500 K ›fl›k üreten kapal› mekanlarda ve gerekti¤inde d›fl mekanlarda gün ›fl›-
¤›yla birlikte kullan›labilen renk ›s›s› yüksek ayd›nlatma kaynaklar›d›r.
* Ayd›nlatma Araç-Gereçleri ve Ayd›nlatma Kaynaklar› konusundaki yard›mlar için Anadolu

Üniversitesi TV Merkezi ›fl›kc›lar›ndan Behçet Uluya¤c› ’ya teflekkür ederim.
Yumuflak ve sert ›fl›k ayr›m›, ›fl›k kayna¤›n›n ampullerinden ç›kan ›fl›¤›n yay›l-
ma flekline göre belirlenir. Yumuflak ›fl›k kaynaklar›ndan ç›kan ›fl›k yay›larak iler-
ler. Yani dar bir alan› de¤il yumuflak bir flekilde genifl bir alan› ayd›nlat›r. Sert ›fl›k
kaynaklar› ise belli bir alana yönelik noktasal olarak ilerleyen ›fl›k üretirler. Hem
yumuflak hem de sert ›fl›k kaynaklar›n›n s›cak (3200 K) ve so¤uk (5500 K) ›fl›k üre-
ten tipleri vard›r.
SIRA S‹ZDE Ifl›k SIRA S‹ZDE Ifl›¤›n

Tablo 6.1
Kayna¤› Ifl›¤› Yönü Gölge Tonlama
Yumuflak Yumuflak Da¤›n›k Yumuflak Yumuflak
S O R U S O R U
Sert Sert Noktasal Keskin Keskin
D‹KKAT S›cak ve so¤uk

D ‹ K›fl›k
K A Türeten ayd›nlatma kaynaklar› denildi¤inde, ayd›nlatma kayna¤›ndaki
ampulün üretti¤i ›fl›¤›n niteli¤i olan renk ›s›s› anlafl›l›r. Yumuflak ve sert ›fl›k üreten ayd›n-
latma kaynaklar› denildi¤inde, ayd›nlatma kayna¤›n›n üretti¤i ›fl›¤› ne flekilde yayd›¤› an-
N N
lafl›l›r.
AMAÇLARIMIZ Ayd›nlatma kaynaklar› yap›sal olarak belli teknik niteliklere sahiptir. Bu nitelik-
AMAÇLARIMIZ
leri oluflturan yap›sal elemanlar flunlard›r:
• Gövde
K ‹ T A P • Ampul K ‹ T A P
• Kepenk
• Ayak ve Ask›
TELEV‹ZYON • Kablo TELEV‹ZYON
• Anahtar
Gövde
Ayd›nlatma kaynaklar›n›n temel yap›s› gövde içinde yer al›r. Ifl›¤› ortaya ç›kartan
ampul ve bu ›fl›¤›n düzenlenerek yay›lmas›n› sa¤layan mercek ve yans›t›c› sistem-
ler gövde içinde yer al›r. Ayd›nlatma kaynaklar›n›n gövdesi içinde yer alan ele-
manlar›n çal›flma sistemi flöyledir: Ifl›¤› üreten ampulün tak›ld›¤› bir soket sistemi
vard›r. Soket sistemi, toprakl› bir prizden elektrik enerjisini kablo yoluyla al›r. Am-
pulün üretti¤i ›fl›¤›n niteli¤ine ve yay›lmas›na uygun olarak, gövde metal bir yap›-
dan oluflur. Gövdeyi oluflturan metal yap›n›n üç temel yap›sal özelli¤i bar›nd›rma-
s› gerekir: ‹lki kullan›lan elektrik sisteminin topraklamaya uygun olmas› gerekir.
‹kincisi ampulün üretti¤i ›fl›¤› gövdenin d›fl›na en k›sa yolla ve en h›zl› bir flekilde
iletmesi gerekir. Üçüncü olarak ise ›fl›¤› yayma yap›s›na uygun olmal›d›r.
Gövde soket içindeki ampulün üretti¤i ›fl›¤›n amaçlanan flekilde, yumuflak ya
da sert olarak yay›lmas›n› sa¤layan elemanlar gövde içinde yer al›r. Bunlar, gövde
içinde yer alan ayna yans›t›c›lar olabilir ya da ampulün üretti¤i ›fl›¤›n yönünde göv-
de içinde yer alan mercek ve mercek sistemleri olabilir.
Gövde üzerinde ›fl›¤›n ç›kt›¤› yönde kepenk ve çeflitli filtrelerin tak›lmas›n› sa¤-
layan kanal ya da t›rnaklar yer al›r. Gövdenin iki yan›nda hareketli bir kol fleklin-
de gövdenin ayak sistemine sabitlenmesini sa¤layan tafl›y›c› kol sistemi yer al›r. Bu
kol sistemi yoluyla gövde, sa¤-sol ve afla¤›-yukar› hareket eder.
fiekil 6.7
A B
A
C
F
C
D
D
B
F
E E
Ayd›nlatma kaynaklar›n›n gövdesi. Tas fleklinde a¤›z k›sm› aç›k olan gövdelerde ampulün ›fl›¤› do¤rudan
d›flar›ya yay›l›r. Kapak gövdeler de ise ampulün üretti¤i ›fl›¤› yönlendiren yans›t›c› ve mercek sistemleri gövde
içinde yer al›r. (A) Gövde (B) Mercek sistemi ya da ›fl›¤›n ç›kt›¤› a¤›z (C) Kepenk mandal› ve kepenk (D)
Tafl›ma Kolu (E) Ba¤lant› yuvas› ya da ba¤lant› mandal› (F) Elektrik Kablosu.
Ampul
Ayd›nlatma Kaynaklar›nda ›fl›¤› ampul üretir. Bu nedenle ampul temel ve en önem-
li elemand›r. Üretim yap›s›na ve niteli¤ine göre birçok ampul ayd›nlatma kaynak-
lar›nda kullan›l›r. Teknik aç›dan bak›ld›¤›nda ampullerin; ayd›nlatma kayna¤›nda-
ki yuvas›na tak›lmas›n› sa¤layan duy düzeni, ampulün d›fl büyüklü¤ü ve ampulün
içinde ›fl›¤› üreten sistemi farkl›l›k gösterir. Ampullerle ilgili olarak tungsten kavra-
m›n› aç›klamak gerekir. Tungsten, ampul yap›m›nda kullan›lan yüksek ›s›ya daya-
l› bir elementtir. Tungsten ampul ya da lamba ise, elektrik ak›m›yla ›s›nan bir tung-
sten telin kullan›ld›¤› ampuldür. Görüntü üzerindeki etkisi gün ›fl›¤›na göre biraz
daha sar›ms›d›r. Bu nedenle tungsten denildi¤inde, 2500-3500 K renk ›s›s› veren
ampul anlafl›l›r.
Video çekimleri için kullan›lan ayd›nlatma kaynaklar›nda yer alan ampul çeflit-
leri flöyledir:
• Ev tipi tungsten
• Sür volte tungsten
• Tungsten - halojen
• Metal halojen
• Floresan
Ev Tipi Tungsten Ampuller; en çok kullan›lan ve bilinen ampullerdir. Bu ampul-
ler, Flamanl›, akkor ya da tungsten ampul olarak da bilinir. Yayg›n olarak evlerde
kullan›lan bu ampuller 25-250 Watt olarak üretilir ve 2600-2900 K de¤erinde renk
›s›s›na sahiptir. Bu ampuller, flamanlar› nedeniyle çok yüksek ›s›ya ulaflt›klar› için Gün ›fl›¤› ampulleri _ 5000-
5500 K
flaman›n kopma durumu ortaya ç›kar. Titreflime ve darbelere karfl› çok hassas bir Yapay ›fl›k ampulleri_2500-
ampuldür. Özellikle kullan›mdan sonra yani ampul s›cak iken her hangi bir sars›n- 3500 K
t› flaman›n kopmas›na neden olur. Gün ›fl›¤› = Do¤al ›fl›k =
Günefl ›fl›¤›
Sür volte Tungsten Ampuller; yüksek voltajda yüksek renk ›s›s› üreten bu am- Yapay ›fl›k = Tungsten ›fl›k
puller photoflood olarak bilinir ve daha çok foto¤rafç›l›kta kullan›l›r. 3200 K yani kaynaklar›
tungsten ve 5500 K yani gün ›fl›¤› olarak farkl› Watt de¤erlerinde üretilen bu am-
puller genellikle flekil olarak ev tipi ampullere benzer. Boyutlar› küçük olmas›na
ra¤men elektri¤in voltaj de¤erinin düflük oldu¤u durumda bile güçlü ›fl›k üretir.
Tungsten - Halojen Ampuller; içinde halojen gaz› bulunan bir tür tungsten am-
puldür. Normal ampullere göre boylar, çok küçüktür. 3200 K renk ›s›s› üreten bu
ampullerin en önemli özelli¤i, ampul kullan›m ömrü boyunca 3200 K renk ›s›s›
üretmesidir. Bu nedenle video çekimlerinde en çok tercih edilen ampul türüdür.

Ampul, sürekli ayn› renk ›s›s›n› üretti¤i için renk konusuyla ilgili özel düzenleme-
lere gerek kalmaz.
Tungsten-halojen ampullerin en sak›ncal› taraf› çok ›s›nmas›d›r. Bu ampullerin
yer ald›¤› ayd›nlatma kaynaklar›n›n gövdeleri çok ›s›n›r, bu nedenle kullan›rken
ayd›nlatma kayna¤›n›n gövdesinin özellikle sentetik malzemelere dokunmamas›
çok önemlidir. Di¤er önemli bir nokta da tungsten-halojen ampullere so¤uk iken
bile s›cak elle dokunmamak gerekir, insan elinden ampulün d›fl yüzeyine geçecek
olan ya¤ tabakas›, ›s›nan ampulün fliflerek bozulmas›na neden olur. Ayr›ca ampu-
lün s›cak iken hareket ettirilmesi de flaman›n titreyerek kopmas›na neden olabilir.
Bunun için tungsten-halojen ampullü ›fl›k kaynaklar›n›n tafl›nmas› için so¤umas›
beklenir.
Metal Halojen Ampuller ; c›va buhar› ve halojen kullan›larak ark oluflturma yo-
luyla çal›fl›r. Nitelikli bir ›fl›k üretir. Gün ›fl›¤›na benzer renk ›s›s› yani mavi renge
yak›nbir renk üretir. Gün ›fl›¤›na benzer renk ›s›s› yani mavi renge yak›n renk üre-
tir. Boyutlar› küçük olan bu ampuller çok yüksek güçte ›fl›k üretir. Bu nedenle, gün
›fl›¤›n› dengelemek için yayg›n bir flekilde kullan›l›r. Bu ampullerin 4000-6000 K
renk ›s›s› üreten farkl› modelleri vard›r. Metal halojen ampullerin en önemli özelli-
¤i, di¤er tungsten halojen ampullere göre %75 daha az elektrik enerjisiyle üç, dört
kat fazla ›fl›k üretmesidir.
Bu ampullerin kullan›ld›¤› ayd›nlatma kaynaklar›nda, “balast” ad› verilen bir tür
ateflleyici bir ünite kullan›l›r. Ampulün içindeki gaz› atefllemek için yüksek güç ve
tetikleme için balast ünitesi kullan›l›r. Balast ünitesi bu ampullerin kulland›¤› ay-
d›nlatma kaynaklar›n› hantallaflt›r›r. Bu ampuller 200-20.000 Watt aras›nda birçok
seçenek sunar ve gün ›fl›¤› yani 5600-5700 K renk ›s›s› sa¤lamas› çok önemlidir.
Floresan Ampuller; bu ampullerin içinde çok düflük bas›nçl› iletken bir gaz ve
beyaz bir toz vard›r. Ifl›¤› üreten gaz atomlar›d›r ve bu atomlar›n yüksek Voltaj› al-
d›ktan sonra bir süre beklemesi gerekir. Elektrik verildi¤inde beyaz toz fleklinde-
ki fosforlu madde üretir. Bu ampuller gün ›fl›¤› 5500 K ve yapay ›fl›k (tungsten)
3200 K renk ›s›s›na ayarl› üretilir. Sürekli kullan›mlar›nda renk ›s›s› kayb›na neden
olmaz ve tungsten halojen ampullere göre %20 daha az elektrik enerjisi harcar.
Floresan ampuller de balast ünitesiyle birlikte kullan›l›r. Farkl› Watt de¤erinde
olan birçok çeflidi vard›r.
fiekil 6.8
Ampuller.
fiekil 6.9
Ballast. Metal
halojen ampullerin
kullan›ld›¤› ›fl›k
kaynaklar›nda
elektrik ak›m›n›
düzenleyen bir
sistemdir.
Kepenkler
Bir ayd›nlatma kayna¤›ndan ç›kan ›fl›¤›n istenilen alana yöneltilebilmesi çok önem-
lidir. Yüzümüze do¤ru dik gelen günefl ›fl›klar›ndan gözlerimizi korumak için eli-
mizi gözümüze siper yapar›z. Bu flekilde gelen günefl ›fl›¤›n› yönlendirmifl oluruz.
Elimizi gözlerimizin önüne koyarak yapt›¤›m›z fleyin, ayd›nlatma kayna¤›n›n önü-
ne konularak da yap›lmas› söz konusudur. Bu amaca yönelik olarak kullan›lan ele-
manlara kepenk denir. Gövdenin önüne tak›lan dört tane kanat söz konusudur. Bu
kanatlar›n her biri ba¤l› olduklar› eksen üzerinde sa¤a-sola hareket eder. Kanatla-
r›n hareketiyle, gövdeden ç›kan ›fl›¤›n yönü belirlenir. Kepenkler ›fl›¤› yans›tmama-
s› için mat siyah, ›s›ya dayan›kl› ve hafif bir malzemeden yap›l›r. Kepenk kanatla-
r›n›n ucunda yer alan t›rnaklara yumuflat›c› ve renkli filtreler tak›labilir. Kepenkler
hem stüdyo hem de d›fl çekim ortamlar›nda özellikle noktasal ›fl›k veren ayd›nlat-
ma kaynaklar›n›n vazgeçilmez bir eleman›d›r. Kepenk kanatlar›n› hareket ettirme-
den bir ayd›nlatma kayna¤›n›n verdi¤i ›fl›k yönlendirilemez.
fiekil 6.10
Kepenkler.
Ayaklar ve Ask›lar
Ayd›nlatma kayna¤›n›n üretti¤i ›fl›¤›n etkin bir flekilde çekimi yap›lacak konuya yö-
nelebilmesi önemlidir. Bunun için de ayd›nlatma kayna¤›n›n konuya göre belli
uzakl›kta ve yükseklikte yer almas› gerekir. ‹nsan›n konu oldu¤u çekimlerde ›fl›¤›n
insan boyunu aflan bir yükseklikten gelmesi gerekir. Bu yükseklik yaklafl›k 2.00-
2.30 cm.dir. Tabii ki bu durum çekimi yap›lan konuya göre de de¤iflir. Yani ayd›n-
latma kaynaklar›n›n farkl› yükseklikte durmas› gerekir. Bunun için ayd›nlatma kay-
naklar› için özel ayaklar kullan›l›r. Bu ayaklar›n gereken a¤›rl›¤› tafl›yacak nitelikte
ve hafif malzemeden olmas› gerekir. Tasar›m aç›s›ndan kullan›m› ve tafl›nmas› ko-
lay olmas› gerekir. Ayaklar›n her konumda dengede durmas› ve büyük ayd›nlatma
kaynaklar› için tekerlekli olmas› önemlidir.
Stüdyolarda kullan›lan ayd›nlatma kaynaklar› tavan yönünden afla¤›ya do¤ru
bir ask›ya tak›larak kullan›l›r. Bu amaca yönelik olarak farkl› ask› sistemleri kulla-
n›l›r. Stüdyolarda kullan›lan bu ask› sistemleri hem ayd›nlatma kaynaklar›n›n hare-
ket etmesini hem de elektrik sisteminin en etkili biçimde kullan›lmas›na göre dü-
zenlenir.
Kablolar ve Anahtar Sistemleri

Ayd›nlatma kaynaklar›n›n kullan›ld›¤› mekan›n elektrik sistemiyle uyum çok önem-
lidir. Ayd›nlatma kaynaklar› kablolar yoluyla elektrik sistemine ba¤lan›rlar. Kulla-
n›lan kablolar›n ayd›nlatma kayna¤›n›n kullan›laca¤› elektrik gücünü tafl›yacak ni-
telikte ve toprak uçlu olmas› gerekir. Bu kablolar›n faz, nötr ve toprak uçlar›n›
kaplayan üç telden oluflmas›, tel çap›n›n istenilen elektrik gücünü tafl›yabilecek ni-
telikte olmas› gerekir. Ayr›ca kablo içindeki her telin özel kaplamal› ve kablolar›n
d›fl›n›n silikon kapl› olmas› gerekir. Anahtar sistemi ise aç›p-kapanarak elektrik gü-
cünün ayd›nlatma kayna¤›na iletilmesini sa¤lar. Anahtar sistemleri, ayd›nlatma
kayna¤› ya da kablo üzerinde yer al›r. Anahtar sisteminin de kullan›lan elektrik gü-
cüne uygun olmas› gerekir.
Yard›mc› Malzemeler
Ifl›k kaynaklar›n› tek bafl›na kullanarak ayd›nlatma yapmak mümkün de¤il.
Ayd›nlatma yaparken birçok yard›mc› malzeme gerekir. Bu amaca yönelik olarak
iki grup alt›nda toplanan yard›mc› malzemeler vard›r. ‹lki ›fl›k kayna¤›n› sabitlemeye
yönelik olarak farkl› amaçl› ba¤lant› elemanlar› ve ayaklar için, a¤›rl›k torbalar›d›r.
Ba¤lant› elemanlar› (fiekil 6.13a) ›fl›k kayna¤›n›n farkl› konularda ba¤lanmas›n›
sa¤lar. A¤›rl›k torbalar› ise ayaklar›n sabit bir flekilde yerinde durmas›n› sa¤lar.
‹kinci grup içinse yer alan ise ›fl›k kayna¤›ndan ç›kan ›fl›¤›n yönlendirmesine
yönelik elemanlard›r. Bunlar da farkl› flekilde kullan›lan yumuflat›c›lar, ›fl›¤›n rengini
düzenleyen filtreler ve tek kanatl› ›fl›kl› yönlendirme kepenkleridir.
fiekil 6.11
Ayaklar ve Ask›lar
(a) Ifl›k kayna¤›n›n
a¤›rl›¤›na uygun
farkl› ayaklar
vard›r. (b)
Pantograf olarak
da bilinen ask›larla
›fl›k kayna¤›
kolayl›kla hareket
ettirilebilir.
a a
fiekil 6.12
Tafl›nabilir ›fl›k kayna¤› sistemi. (1) Ampulun yer ald›¤› kafa (2) Aç›k a¤›zl› gövde (3) Yumuflat›c› ve kepenk
tak›lan bilezik (4-5-6) Farkl› ›fl›k da¤›t›c›lar (7) Kepenk (8) Sert-yumuflak ›fl›k yönlendirici (9-10) Farkl› ba¤lant›
eleman› (11) Tafl›ma çantas› (12) Elektrik kablosu (13) Ballast (14) Gövde tafl›ma kutusu.
fiekil 6.13a
b c
Yard›mc› Araç-Gereçler. (a) Farkl› amaçl›

ba¤lant› elemanlar› (b) Yumuflat›c›lar (c) Elde
kullan›lan yumuflat›c› ve yans›t›c›.
fiekil 6.13b
Yard›mc› Araç-
Gereçler. (d) Renkli
cam filtreler ( e)
A¤›rl›k torbas› (f)
Tek kanatl› ›fl›k
yönlendirme
eleman› ve ba¤lant›
sistemi, (g)
yumuflat›c›.
d e
f g
AYDINLATMA KAYNAKLARI
Video çekimlerinin yap›ld›¤› mekanlar› ikiye ay›rabiliriz: Stüdyo ve d›fl mekan çe-
kimleri stüdyo ortam›nda ya da d›fl mekanda çekim yap›l›rken kullan›lan ayd›nlat-
ma kaynaklar›, teknik nitelik aç›s›ndan farkl›l›k göstermesine ra¤men belirleyici
özellikler de söz konusudur. Video çekimlerinde kullan›lan ayd›nlatma kaynakla-
r›n› iki temel gruba ay›rabiliriz:
• Sert ya da noktasal ›fl›k ve
• Yumuflak ya da da¤›n›k ›fl›k veren ayd›nlatma kaynaklar›.
Noktasal ›fl›k veren ayd›nlatma kaynaklar›, belli bir alana yönelik ›fl›k yayarlar.
Sert ve kuvvetli bir ›fl›¤› s›n›rlar› kesin olarak belli bir alana yöneltir. Yumuflak ›fl›k
kaynaklar› ise belli bir alana yönelik de¤il, yay›larak ilerleyen bir ›fl›k üretir. Nok-
tasal ›fl›k do¤rudan gelen günefl ›fl›¤›na, yumuflak ›fl›k ise bir bulut kümesinin arka-
s›ndan gelen ›fl›¤a benzer. Noktasal ve yumuflak ›fl›k kaynaklar› birlikte kullan›l›r.
Noktasal Ifl›k Veren Ayd›nlatma Kaynaklar›

Bu ayd›nlatma kaynaklar› belli bir alana yönelmifl sert, noktasal ›fl›k yayarlar. Bu
flekilde ›fl›k üretebilmek için gövdenin içinde ampulden ç›kan ›fl›k mercek sistem-
leriyle yönlendirilir. Ampulden ç›kan ›fl›¤› istenilen alanda odaklanmas› için mer-
cek sistemi kullan›l›r. Bu amaca yönelik olarak Fresnel ve tafl›nabilir ayd›nlatma
kaynaklar› vard›r.
Frensnel Ayd›nlatma Kaynaklar›; Frensel ›fl›¤› mercek sistemleri yoluyla odak-
lamak anlam›na gelir. Bu nedenle de bunlar mercekle sert ›fl›k veren ayd›nlatma
kaynaklar› da denir. Gövde içinde yer alan ampul ileri-geri hareket eden bir sistem
içinde yer al›r. Ampulden ç›kan ›fl›k, hem do¤rudan hem de ampulün arkas›ndaki
yans›t›c›ya çarparak gövdenin önünde yer alan mercekte toplan›r. Ampul ileri-ge-
ri hareket ettirilerek mercekten geçen ›fl›k istenilen alan üzerinde odaklan›r. Bu fle-
kilde mercek yoluyla ampulden gelen ›fl›k güçlü ve keskin bir flekilde bir alan üze-
rinde toplan›r.
Ampul odaklama yapt›¤›nda tam anlam›yla sert ›fl›k elde edilir. Odaklama bo-
zularak ampul geri çekildi¤inde ise ›fl›k da¤›larak mercekten ç›kar ve nispeten yu-
muflak ve yay›lan bir ›fl›k elde edilir. Odaklama sistemini yönlendirerek noktasal
ve do¤rusal ›fl›k elde ettikten sonra gövde önündeki kepek kanatlar›n› kontrol ede-
rek, ›fl›¤›n bir kez daha yönlendirilmesi söz konusudur.
Frensnel ayd›nlatma kaynaklar›n ›fl›k gücü kullan›lan halojen ampulün watt de-
¤erine göre de¤iflir. Stüdyolarda genel olarak 1K (Kilowatt = 1000 Watt), 2 K (2000
Watt) ve daha küçükleri 750 Watt olanlar› belli bir güçte ›fl›k elde etmek için kul-
lan›l›r. Büyük stüdyolarda Frensnel ayd›nlatma kaynaklar› kullan›l›r. Stüdyolarda
kullan›lan Frensnel ayd›nlatma kaynaklar› 3200 K renk ›s›s›na ayarl›d›r. D›fl mekan
çekimlerinde kullan›lan, metal halojen ampullü Frensnel ayd›nlatma kaynaklar› da
vard›r. Bunlar›n ampul gücü stüdyoda kullan›lanlara göre üç ya da befl misli faz-
lad›r ve bu gücü daha az elektrik enerjisiyle sa¤lar. D›fl mekanda kullan›lanlar›
5600 K renk ›s›s›na yani gün ›fl›¤›na uyumludur.
fiekil 6.14
Frensnel
Ayd›nlatma
Kaynaklar›.
(a) Stüdyo tipi
olanlar 1000 Watt,
3200 K renk ›s›s›na
uyumludur. (b) D›fl
mekan tipi olanlar
12 kW ve 5500 K
renk ›s›s› yani gün
›fl›¤›na uyumludur.
a
Bunlar metal
halojen ampulle
çal›flt›¤› için az
enerji harcar. b
Tafl›nabilir Noktasal Ifl›k Kaynaklar›; bunlar gövdesi tas fleklinde, aç›k a¤›zl› ta-
sarlanm›flt›r. Genellikle hem noktasal hem de do¤rusal ›fl›k üretirler. Mercek siste-
mi olmadan ampulün ileri-geri hareketiyle odaklama yap›larak, noktasal ya da da-
¤›n›k ›fl›k elde edilir. Bir ayak üzerinde sabitlenebilece¤i gibi elde tafl›nabilen mo-
delleri de yayg›n olarak kullan›l›r.
fiekil 6.15
Tafl›nabilir
noktasal ›fl›k
kaynaklar›. 1.5 ve
2.5 kg. a¤›rl›¤›nda
gün ›fl›¤› ve
tungsten ›fl›k veren,
100-200 Watt,
frensnel ›fl›k
kayna¤›.
S O R U S O R U
Frensnel yani mercekli ›fl›k kaynaklar›, güçlü ve noktasal ›fl›k üretir veDyüzey
‹ K K A Tüzerinde kes- D‹KKAT
kin gölge oluflturur. Bu tür ›fl›k kaynaklar› belli bir güçte ›fl›k elde edebilmek için gerekli-
dir ancak yumuflak ›fl›k kaynaklar›yla birlikte kullan›l›r. Bunun nedeni, ortaya ç›kan kes-
N N
kin gölgeleri hafifletmek ve mercek yoluyla gelen ›fl›¤› yumuflatmakt›r.
Yumuflak Ifl›k Veren Ayd›nlatma Kaynaklar›AMAÇLARIMIZ AMAÇLARIMIZ

Yumuflak ›fl›k üreten ayd›nlatma kaynaklar›nda noktasal yani sert olmayan ve da-
¤›n›k ›fl›k verebilmeleri için mercek yer almaz. Bu nedenle de yumuflak ›fl›k kay-
naklar›nda ›fl›¤›n belli bir noktada odaklanmas› söz konusu de¤ildir.
K ‹ T AÜrettikleri
P ›fl›k K ‹ T A P
da¤›n›k, yumuflak ve sert gölgelere neden olmaz. Bir nesnenin üzerine yumuflak
›fl›k düfltü¤ünde, gölgeler çok yumuflak olarak ortaya ç›kar. Bu belirleyici özellik-
leri do¤rultusunda farkl› kullan›m amaçlar›na yönelik birçok Tmodeli
E L E V ‹ Z Yvard›r.
ON TELEV‹ZYON
Yumuflak ›fl›k kaynaklar›nda mercek sistemi olmad›¤› için SIRAgövde S‹ZDE de ›fl›¤›n ç›k- SIRA S‹ZDE
t›¤› yönde tas fleklinde aç›kt›r. Yumuflak ›fl›k kaynaklar›nda özel ampuller kullan›-
l›r. Bu ampuller genellikle gövdenin içinde ›fl›¤› yans›tarak iletecek bir flekilde ta-
D‹ NÜTfiEÜRNNE LE‹TM D‹ NÜTfi EÜ RN N
E LE‹TM
sarlanm›flt›r. Yani ampulün ›fl›¤›, sert ›fl›k kaynaklar›ndan oldu¤u gibi düz olarak
gövdeden ç›kmaz. Ampulün ›fl›¤› önde bir yans›t›c› yüzeye çarpar ve bu yans›may-
la yay›l›r. S O R U S O R U
Yumuflak ›fl›k kaynaklar›, gölgesiz düz ayd›nlatma ortaya ç›karmak,D sert

‹ K K A›fl›¤›n
T yaratt›¤› D‹KKAT
sert gölgeleri yumuflatmak için kullan›l›r.
N N
‹nsanl› çekimlerde, kiflinin yüzünde sert gölgeler oluflturmadan yumuflak bir
ayd›nlatma sa¤lamak ve gerekli teknik ›fl›k niteliklerine de sahip olabilmek için yu-
muflak ›fl›k kaynaklar› yayg›n olarak kullan›l›r. Bu ayd›nlatma kaynaklar›n›n da
farkl› güçte ve renk ›s›s›na uygun olanlar› vard›r.
fiekil 6.16
Yumuflak Ifl›k Veren

Ayd›nlatma
Kaynaklar›. (a)
Ayak üzerinde
kullan›lan 300
Watt (b) Stüdyo tipi
tavana as›lan ve
yans›tmal› ›fl›k
veren 2000 Watt.
(c) Tafl›nabilir ve
stüdyo tipi floresan
ampullü model 60-
a
75 Watt.
c
Özet
N
A M A Ç
Video görüntünün oluflmas›nda ›fl›¤›n etkisini latma kaynaklar›nda topraklamal› yani üç uçlu
1 aç›klamak. 600 Voltu tafl›yan ve ›s›ya dayan›kl› kablolar kul-
Video çekimleri yap›l›rken en önemli ö¤elerden lan›l›r. Bir mekanda birçok ayd›nlatma kayna¤›
biri ›fl›kt›r. Ifl›k hem görüntünün oluflmas› için kullan›l›rken, elektrik yükünü farkl› sigortalara
teknik bir gereklilik hem de nesnelerin fiziki or- ba¤l› olan prizlere da¤›tmak gerekir. Bunu ya-
tamlar›nda ortaya ç›kmas›n› sa¤layan bir ö¤edir. parken de her bir prizin ba¤l› oldu¤u sigortan›n
Ifl›kla ilgili olarak video görüntüsüyle ilgili üç Amper gücüyle kullan›lacak güç kaynaklar›n›n
önemli konudan söz etmek gerekir. ‹lki ›fl›¤›n Amper gücü hesaplanmal›d›r.
teknik bir gereklilik oldu¤udur. ‹kincisi nesnele-
rin görsel alg›lanmas›n› yönlendirmesidir. Üçün-
N
A M A Ç
Ayd›nlatma kaynaklar›n›n teknik ve yap›sal özel-
cüsü ise nesnelerin renk alg›lamas›n› etkilemesi- 3 liklerini aç›klamak.
dir. ‹nsan gözü çok ›fl›kl› ve az ›fl›kl› karanl›k or- Ayd›nlatma kaynaklar› renk ›s›s›na göre s›cak-so-
tamlara uyum sa¤lamas›na ra¤men video kame- ¤uk, ›fl›¤› da¤›t›m›na göre yumuflak-sert olarak
ralar›n›n böylesi bir uyum sa¤lamas› söz konusu grupland›r›l›r. Bir ayd›nlatma kayna¤›n› olufltu-
de¤ildir. Bu nedenle çekim yap›lan ortamlar›n ran temel elemanlar flöyledir: Gövde, ampul, ke-
›fl›k koflulu önemlidir. Nesnelerin belli bir amaca penk, ayak, ask›, kablo ve anahtar. Bu sistemi
yönelik olarak ›fl›kland›r›lmas›na ayd›nlatma de- içinde bar›nd›ran gövde temel elemand›r. Ampul
nir. Ifl›k ve ayd›nlatma konusunda üzerinde du- ›fl›¤› üreten elemand›r. Ifl›k kaynaklar›nda amaca
rulmas› gereken temel kavramlar söz konusudur. yönelik olarak farkl› ampuller kullan›l›r. Günü-
Ton de¤eri, kontrastl›k, kontrastl›k oran› ve renk müzde tungsten halojen ve metal halojen ampul-
›s›s› bu anlamda üzerinde durulmas› gereken kav- ler yayg›n olarak kullan›l›r. Ampulün gücü, renk
ramlard›r. ›s›s› ve elektrik harcama özelli¤i önemlidir. Ifl›k
kayna¤›n›n yönlendirilmesini, ›fl›¤›n çekti¤i yön-
N
A M A Ç
Ayd›nlatma araç-gereçleri çal›flt›r›l›rken gerekli den gövdeye tak›lan kepenkler sa¤lar. Ayd›nlat-
2 olan temel elektrik bilgilerini aç›klamak. ma kaynaklar› ayaklar yoluyla yerden, ask›lar yo-
Video yap›mlar› s›ras›nda ›fl›k kaynaklar›n› kulla- luyla da tavandan yönlendirebilir.
n›rken üzerinde durulmas› gereken önemli ko-
nulardan biri de elektrik bilgisidir. Elektrik; ›fl›k, N
A M A Ç
Video çekimlerinde kullan›lan ayd›nlatma kay-
›s› ve hareket olarak günlük yaflamda karfl›m›za 4 naklar›n› s›n›fland›rmak.
ç›kar. Elektrik ak›m›n›n akmas›n› sa¤layan güce Video çekimlerinde kullan›lan ›fl›k kaynaklar›n›
Voltaj denir. Elektrik ak›m›n›n gücü de Amperle noktasal ve yumuflak ›fl›k veren olarak iki temel
gösterilir. Bu anlamda elektrikle ilgili olarak Volt, grup içinde de¤erlendirmek gerekir. Noktasal
Ohm ve Watt/saat kavramlar›n› da bilmek gere- ›fl›k veren denildi¤inde, gövde içinde yer alan bir
kir. Ülkemizde kullan›lan elektrik ak›m› 200 Volt mercek sistemi yoluyla ›fl›k üretme anlafl›l›r. Bu
ve 50 Hertz’dir. Yayg›n olarak da tek fazl› elek- ›fl›k kaynaklar› hem farkl› Watt gücünde hem de
trik ak›m› kullan›l›r. Bir mekanda kullan›lan elek- farkl› renk ›s›s›nda üretilir. Bunlar güçlü ›fl›k elde
trik ak›m›n›n bir da¤›t›m sistemi yoluyla ulaflt›¤›- etmek için kullan›l›r. Oluflturduklar› sert gölgele-
n› bilmek gerekir. Bu sistem içinde sigortalar, rin yumuflat›lmas› gerekir. Bu ›fl›k kaynaklar›n›n
projeler, fifller ve kablolar söz konusudur. Sigor- elle tafl›nabilmesi dahil birçok farkl› modeli var-
ta, bir tür güvenlik eleman›d›r. Elektri¤in geçti¤i d›r. Yumuflak ›fl›k veren ayd›nlatma kaynaklar›
devrede afl›r› ak›m›n oluflmas›n› engeller. Prizler sert olmayan da¤›n›k ›fl›k üretirler. Tas fleklinde
ve fifller, elektrik ak›m›n› al›c› araca ulaflt›ran ara do¤rudan, ampulün görülebildi¤i ve ampulün
elemanlard›r. Ifl›k kaynaklar›n›n kullan›ld›¤› yer- görülmedi¤i yans›tarak ›fl›k üreten modeller var-
lerdeki priz ve fifllerin faz, nötr ve topraktan olu- d›r. Floresan ampullerin kullan›ld›¤› çeflitleri de
flan üç uçlu olmas› gerekir. Kablolar, elektrik ak›- yayg›n olarak kullan›l›r.
m›n› prizden al›c›ya tafl›yan elemanlard›r. Ayd›n-
1. Afla¤›dakilerden hangisi görüntüdeki bir konunun 6. Bir mekan için kullan›lan ayd›nlatma kaynaklar›n›n
tamam›n›n ya da belli alanlar›n›n çok parlak ya da ka- toplam› 3000 Watt = 13.6 Amper’dir. Bu durumda elektrik
ranl›k olmas›n› etkiler? sisteminin güvenli¤i aç›s›ndan afla¤›daki sigortalardan
a. Renk ›s›s› hangisini kullanmak uygundur?
b. Ifl›k koflulu a. 20 Amper
c. Diyafram de¤eri b. 10 Amper
d. Kameran›n alg›lay›c›s› c. 8 Amper
e. Ifl›k gücü d. 7 Amper
e. 5 Amper
2. Nesnenin renginin ton de¤eri farkl›l›¤›na ne denir?
a. Parlakl›k 7. Afla¤›dakilerden hangisi ›fl›k kaynaklar›nda kullan›-
b. Aç›k renk lan ampul çeflitlerinden biri de¤ildir?
c. Kontrastl›k a. Tungsten
d. Renk de¤eri b. Tungsten halojen
e. Ton de¤eri c. Metal halojen
d. Floresan
3. Elektrik ak›m›n›n akmas›n› sa¤layan güce ne ad e. Dikrotik
verilir?
a. Amper 8. Afla¤›dakilerden hangisi frensnel ayd›nlatma kay-
b. Ohm naklar›n›n belirleyici özelliklerinden biri de¤ildir?
c. Volt a. Gövdesinde mercek yer almas›
d. Watt b. Ifl›¤›n› odaklamas›
e. Voltaj c. Sert ›fl›k üretmesi
d. Üretti¤i ›fl›¤›n odaklanmamas›
4. Afla¤›dakilerden hangisi elektrik da¤›t›m elemanla- e. Güçlü ve noktasal ›fl›k üretmesi
r›ndan biri de¤ildir?
a. Ifl›k kayna¤› 9. Afla¤›dakilerden hangisi frensnel ›fl›k kaynaklar›n›n
b. Sigorta di¤er ad›d›r?
c. Fifl a. Mercekli ›fl›k kayna¤›
d. Priz b. Da¤›n›k ›fl›k
e. Kablo c. Tungsten ›fl›k
d. 5500 K ›fl›k kayna¤›
5. Elektrik da¤›l›m sistemi ile ilgili afla¤›daki ifadelerden e. Yans›t›c›l› ›fl›k kayna¤›
hangisi yanl›flt›r?
a. Sigorta, afl›r› ak›m› keser. 10. Afla¤›dakilerden hangisi yumuflak ›fl›k veren ayd›n-
b. Faz elektrik ak›m›n› tafl›r. latma kaynaklar›n›n belirleyici özelliklerinden biridir?
c. Ifl›k kaynaklar› için topraklama gerekmez. a. Da¤›n›k ›fl›k üretmesi
d. Nötr uçu gerilim tafl›maz. b. Sert ›fl›k üretmesi
e. Sigortan›n gücünü Amper gösterir. c. Gölgeleri sertlefltirmesi
d. Noktasal ›fl›k üretmesi
e. Tungsten ampul kullan›lmamas›

1. b Yan›t›n›z yanl›fl ise, “Video Görüntü ve Ifl›k” ko- Blain Brown. (2008). Motion Picture and Video Lighting,
nusunu yeniden gözden geçiriniz. 2. Bas›m, Focal Press, Londra.
2. c Yan›t›n›z yanl›fl ise, “Video Görüntü ve Ifl›k” ko- John Jackman. (2002). Lighting for Digital Video and
nusunu yeniden gözden geçiriniz. Television, CMP Books, New York.
3. e Yan›t›n›z yanl›fl ise, “Temel Elektrik Bilgileri Gerald Millerson. (2009). Sinema ve Televizyon için
Temel Bilgiler” konusunu yeniden gözden ge- Ayd›nlatma Tekni¤i, (Çev. Deniz Y. Kadro¤lu), Es
çiriniz. Yay›nlar›, ‹stanbul.
4. a Yan›t›n›z yanl›fl ise, “Temel Elektrik Bilgileri,
Da¤›t›m Elemanlar›” konusunu yeniden gözden
geçiriniz.
5. c Yan›t›n›z yanl›fl ise, “Temel Elektrik Bilgileri,
Prizler ve Fifller” konusunu yeniden gözden ge-
çiriniz.
6. a Yan›t›n›z yanl›fl ise, “Temel Elektrik Bilgileri,
Elektrik Yükü Hesab›” konusunu yeniden göz-
den geçiriniz.
7. e Yan›t›n›z yanl›fl ise, “Ayd›nlatma Araç Gereçleri,
Temel Yap›sal Özellikler” konusunu yeniden
gözden geçiriniz.
8. d Yan›t›n›z yanl›fl ise, “Ayd›nlatma Araç Gereçleri,
Temel Yap›sal Özellikler” konusunu yeniden
gözden geçiriniz.
9. a Yan›t›n›z yanl›fl ise, “Ayd›nlatma Kaynaklar›”
konusunu yeniden gözden geçiriniz.
10. a Yan›t›n›z yanl›fl ise, “Ayd›nlatma Kaynaklar›”
konusunu yeniden gözden geçiriniz.
7
Amaçlar›m›z
N
N
Sesin temel özelliklerini aç›klayabilecek,
N
Ses sinyalinin nas›l olufltu¤unu aç›klayabilecek,
N
Mikrofonlar›n temel çal›flma ve yönel özelliklerini s›ralayabilecek,
Ses kay›t seviye kontrolünün önemini tart›flabilecek bilgi ve becerilere sahip
olacaks›n›z.
Anahtar Kavramlar
• Akustik • Ses Kay›t
• Ses Sinyali • Dinamik Alan
• Mikrofon
• G‹R‹fi
• SES VE SES‹N TEMEL ÖZELL‹KLER‹
Kamera Tekni¤ine
Ses • SES S‹NYAL‹
Girifl
• M‹KROFONLAR
• V‹DEO KAMERALARDA SES KAYIT
Ses
G‹R‹fi
Ses enerjisi ile dolu bir dünyada yaflamaktay›z. Günlük yaflant›m›zda da ses ile
olan tecrübemiz say›s›zd›r. Yürürken, seyahat ederken, çal›fl›rken ve hatta uyurken
kula¤›m›za birçok ses ulafl›r. Sessiz diyebilece¤imiz ortamlarda bile sesten söz et-
mek mümkündür. Gözlerimiz kapal› olsa da seslerin geldi¤i yönü ço¤u zaman be-
lirleyebiliriz; çünkü sesin görüntüden üstün oldu¤u bir özelli¤i vard›r. Ses çok yön-
lüdür. Biz fark›nda olmasak bile kulak ve beyin mükemmel bir flekilde sesi ifller.
Fakat sesi kontrol etmek ve kaydetmek istedi¤imizde, kulak ve beyin taraf›ndan
yap›lan karmafl›k ifllemleri kendimiz yapmak zorunda kal›r›z. Sesi do¤ru bir biçim-
de kaydedebilmek için de ses kay›t teknolojisinden yararlan›r›z. Video yap›mlar›n-
da birçok ses araç ve gereçleri kullan›l›r. ‹lk önceleri bu araç ve gereçlerin kulla-
n›m› karmafl›k görünse de temel çal›flma prensipleri iyi bilindi¤inde, kaliteli ses ka-
y›tlar› yapmak daha da kolaylafl›r. Günümüz ses ve video teknolojilerinde kullan›-
lan cihazlar›n veriyi iflleme kaliteleri oldukça artm›flt›r. Fakat kullan›lan cihazlar ne
kadar profesyonel olsa da, bu cihazlar› kullanan kiflilerin de yeterli bilgi ve bece-
riye sahip olmalar› gerekmektedir. Bu ünitede ses bilgisi ve sesli video yap›mlar›n-
da kullan›lan ses kay›t cihazlar› ile ilgili temel bilgiler üzerinde duraca¤›z.
SES VE SES‹N TEMEL ÖZELL‹KLER‹

Sesin fiziksel oluflumu akustik bir enerji biçimi olarak insan› etkiler. Baz› sesler ho-
flumuza gider, baz› sesler ise bizi rahats›z eder. Sesin fiziksel etkisi insanda alg›sal
de¤iflime de neden olur. Örne¤in bir ambulanstan gelen siren sesi ilk önce fiziksel
oluflumdur. Siren sesi kula¤›m›za kadar ulaflt›¤›nda da, siren sesini oluflturan fizik-
sel özellikler alg›sal duyumuzu etkiler. Siren sesini oluflturan titreflimler bizi heye-
canland›r›p telaflland›rabilir. Piyanodan ç›kan notalar›n titreflimleri de bizde sevinç
ve hüznü bir arada yaflatabilir.
Ses bir titreflimle bafllar. Titreflimin oluflabilmesi ve sesin yay›labilmesi için bir
titreflim kayna¤›na, enerji kayna¤›na ve ortama ihtiyaç vard›r. Örne¤in piyano bir
titreflim kayna¤›d›r. Fakat titreflim kayna¤› olarak bir piyano kendi bafl›na ses üre-
temez. Piyanonun ses üretebilmesi için bir enerji kayna¤›na ihtiyaç vard›r. Bu ener-
ji kayna¤› da piyanistin elleridir. Piyanist elleriyle piyanonun tufllar›na fiziksel bir
darbe uygular ve piyanonun telleri titreflmeye bafllar. Titreflen teller de kendi etra-
f›n› saran hava moleküllerini harekete geçirir. Bas›nçla s›k›flan hava molekülleri
birbirlerini ittirmeye bafllar. Böylece titreflimler hava gibi esnek bir ortam içinde
ilerlemeye bafllar. Titreflimlerin havada bu flekilde ilerlemeleri de ses dalgalar› hâ-

Ses: Belli bir bas›nç alt›nda linde olur (fiekil 7.1). Hava molekülleri ses dalgalar› ile birlikte ilerlemez; çünkü
hava moleküllerinin kulakta
oluflturdu¤u duyumdur. birbiri ile etkileflen hava molekülleri olduklar› yerden bir an için ayr›l›r, belli bir
mesafede s›k›fl›r ve tekrar eski konumlar›na geri döner. Hava moleküllerinin s›k›-
fl›p tekrar seyrekleflmesiyle oluflan ses dalgalar› kula¤a ulaflt›¤›nda, ses olarak alg›-
lan›r. Her ses temelde ayn› fiziksel etkilerle oluflur. Fakat ses kayna¤›ndan yay›lan
ses dalgalar›n›n fiziksel yap›s›, iflitmede sesin alg› biçimini de etkiler.
fiekil 7.1
Ses dalgalar›
grafiksel olarak
sinüs e¤risi ile
temsil edilir.
SIRA S‹ZDE Bilim kurguSIRA

filmlerinde,
S‹ZDE uzay gemilerinin çarp›flmas›yla duyulan sesler gerçekte oluflur
1 mu düflününüz.
Sesin Fiziksel
D Ü fi Ü N E L ‹ Mve Alg›sal Özellikleri
Ses dalgalar›n›n hava gibi esnek bir ortamda yay›lmas›, durgun suya at›lan bir ta-
S O R U fl›n oluflturdu¤u
S O Rsu
U dalgalar›na benzetilebilir. Ses dalgalar› birim zaman içinde pe-
Frekans Hz (Hertz) ile ifade
edilir. Saniyede 1 titreflim
riyodik hareketlerle yay›l›rlar. Ses dalgalar›n›n 1 saniyede tamamlad›klar› periyodik
tamamland›¤›nda 1 Hz devir say›s›, sesin 1 saniyedeki titreflim say›s›na eflittir. Sesin 1 saniyedeki titreflim
D‹KKAT D‹KKAT
oluflur. say›s› da frekans olarak tan›mlan›r.
Titreflim ne kadar h›zl› olursa, frekans› da o kadar yüksek olur. Örne¤in bir gi-
N N
tar teli saniyede 200 kez titrefliyorsa, frekans› da 200 Hz olur. Saniyedeki 1.000 kez
titreflim, 1kHz’i ifade eder.
AMAÇLARIMIZ (kHz =AMAÇLARIMIZ
kilohertz, 1kHz = 1.000 Hz)
Sa¤l›kl› bir insan kula¤› ortalama 20 Hz ile 20 kHz[0] aras›ndaki sesleri iflitebilir.
Frekansa ba¤l› olarak, sesin yüksek ya da düflük frekansl› olarak alg›lanmas›na
da “ses perdesi” (pitch) denir. Ses dalgalar›n›n frekans› yükseldikçe ses perdesi de
fiekil 7.2 yükselir, ses tizleflir. Frekans düfltük-
çe ses perdesi de düfler, ses bas hale
T E Hareketli
L E V ‹ Z Y O Nbir ses TELEV‹ZYON
gelir. Ses perdesi iflitsel alg› kalitesi-
kayna¤›ndan
yay›lan ses ni do¤rudan etkiler. Örne¤in hareket
dalgalar›, cismin halindeki ambulans sireninin sesi
‹ Nhareket
T E R N E Työnünde ‹NTERNET uzaktan daha tiz, bizden uzaklaflt›k-
s›k›fl›r.
ça da daha bas iflitilir; çünkü ses dal-
galar›, ses kayna¤›n›n hareket yönü-
ne do¤ru s›k›fl›r. Hareketli bir ses
kayna¤›ndan yay›lan ses dalgalar›-
n›n, ses perdesinde oluflturdu¤u al-
g›sal de¤iflimler “doppler etkisi” ola-
rak tan›mlan›r (fiekil 7.2).
7. Ünite - Ses 153
Devrini tamamlam›fl bir ses dalgas›n›n yay›ld›¤› uzakl›k da “dalga boyu” olarak Sesin dalga boyu “_ = c ÷
ifade edilir. Sesin frekans› yükseldikçe dalga boyu k›sal›r, frekans› düfltükçe dalga f” formülü ile kolayca
boyu da uzar. Sesin frekans› ile dalga boyu aras›nda ters bir orant› vard›r. Sesin hesaplanabilir.
dalga boyu “λ = c ÷ f” formülü ile kolayca hesaplanabilir (λ : dalga boyu, c: sesin

h›z›, f: frekans).
λ: dalga boyu
c: sesin h›z›
f: frekans
Normal koflullarda (deniz seviyesinde ve 20 santigrat derecede) sesin havadaki
h›z› saniyede yaklafl›k olarak 343 (m/s) metredir.
Ortamdaki moleküllerin yo¤unlu¤una ve birbirleriyle olan etkileflimlerine ba¤-
l› olarak sesin h›z› da de¤iflir.
Filmlerde gök gürültüsünün sesi ile flimfle¤in ›fl›¤› ayn› anda ve efl zamanl›
D Ü fi Ü N Eolarak
L‹M birlikte D Ü fi Ü N E L ‹ M
sunulur. Bu sizce do¤ru mudur? Tart›fl›n›z.
S O R U S O R U
fiekil 7.3
Dalga Boyu (λ) Devrini

D‹KKAT tamamlam›flD bir
‹ K Kses
AT
dalgas›n›n
yay›ld›¤› uzakl›k
N N
SIRA S‹ZDE “dalga boyu”,
SIRA S‹ZDE
dalga boyunun
yüksekli¤i de
“genlik” olarak
Genlik AMAÇLARIMIZ AMAÇLARIMIZ
tan›mlan›r.
Bas›nç
zaman
Genlik
Tamamlanm›fl 1 devir
Hava moleküllerinin yo¤unlu¤u, ses dalgas›n›n yüksekli¤ini etkiler. Dalga bo-

yunun yüksekli¤i “genlik” (amplitude) olarak tan›mlan›r (fiekil 7.3). Genli¤in öznel ‹nsan kula¤› “iflitme efli¤i”
etkisi, yo¤unluk olarak sesin gürlü¤ü ya da zay›fl›¤›d›r. Örne¤in f›s›lt› ile ba¤›rma- olarak kabul edilen 0 dB-
SPL seviyesinden, kulakta
n›n ses fliddeti ayn› de¤ildir. Ses fliddetindeki bu de¤iflkenler “sesin dinamik alan›” a¤r› oluflumuna neden olan
olarak ifade edilir ve ses bas›nç seviyesi dB-SPL birimi ile ölçülür (desibel, Sound 140 dB-SPL seviyesine
kadar genifl alanl› bir iflitme
Pressure Level). Ayn› anda iflitilen fakat farkl› frekanslara sahip baz› sesler, frekans yetene¤ine sahiptir.
ve yo¤unluk etkileflimlerine ba¤l› olarak birbirlerini bask›lar. Baz› seslerin, ortam-
daki di¤er seslerin varl›klar› yüzünden alg›lanamamas› “maskeleme” olarak tan›m-
lan›r.
Gürültülü ortamlarda niçin daha yüksek ses fliddeti ile konuflmaya çal›fl›r›z?
2
Sesler kendi içlerinde di¤er frekanslar› da içerirler ve karmafl›k yap›dad›rlar.
Sesler aras›ndaki bu farkl›l›k, onlar›n ton niteliklerini ya da tonD Ürenklerini
fi Ü N E L ‹ M oluflturur D Ü fi Ü N E L ‹ M
S O R U S O R U
D‹KKAT D‹KKAT
ve “sesin rengi” ya da “sesin t›n›s›” (timbre) olarak tan›mlan›r. Örne¤in piyano ile
keman ayn› anda “la” notas›n› çalsalar da, biz bu sesleri birbirinden ay›rt edebili-
riz. Sesin rengi, ayn› yo¤unluk ve perdeye sahip iki farkl› sesi ay›rt etmede, duyu-
sal alg› yetene¤i sa¤lar. Her sesin bir bafllang›ç (attack), kal›fl (sustain) ve düflüfl
(decay) zaman› vard›r. Sesin bafllang›ç zaman›, sesin ç›k›fl zaman› olarak da tan›m-
lan›r. Ses dalgas›n›n kal›fl süresi ve yo¤unlu¤u de¤iflken olabilir. Baz› seslerin ç›k›fl-
tan sonraki kal›fl süresi uzun olabilir. Baz› seslerin kal›fl süresi ise anl›k olabilir. Son
evre ise, ses dalgas›n›n düflüflüdür. Ses yo¤unlu¤unun zaman içinde u¤rad›¤› bu
de¤iflimler “ses zarf›” olarak tan›mlan›r.
SES S‹NYAL‹
Kulak yoluyla iflitti¤imiz bütün sesler, akustik bir enerjidir. Sesleri bant ya da disk
gibi bir ortama kaydetmek istedi¤imizde, akustik enerjiyi elektrik enerjisine çevir-
mek zorunda kal›r›z. Bu enerji dönüfltürme iflini mikrofonlar yapar. Mikrofonlar
akustik ses enerjisini elektrik enerjisine çevirir ve ses sinyali oluflur. Ses sinyali de-
¤iflken de¤erli voltajlardan oluflur. Voltaj de¤erleri hava moleküllerinin hareketine
benzetilebilir. Hava moleküllerinin s›k›flmas›yla ses dalgalar›n›n genli¤i yükselir.
Elektron say›s› artt›kça da voltaj yükselir.
Günümüzde ses sinyalinin kaydedilmesinde ve ifllenmesinde analog (örneksel)
teknolojinin geçerlili¤i giderek azalm›flt›r. Ses kay›t cihazlar› daha da portatif hale
gelmifl, ucuzlam›fl ve say›sal (dijital) teknolojiden daha çok yararlan›lmaya bafllan-
m›flt›r. Fakat profesyonel çal›flmalarda yine de oldukça pahal› ses ve görüntü ci-
hazlar›ndan yararlan›lmaktad›r. Kaliteli ses kay›tlar› yapabilmek için hem analog
hem de say›sal ses sinyalinin yap›s›n› tan›makta fayda vard›r; çünkü kula¤a gelen
bütün sesler analog yap›dad›r. Mikrofonlar da analog sesten yararlanarak ses sin-
yalini üretir. Ses sinyali ister analog isterse de say›sal olsun, sonuçta bütün ses sin-
yalleri hoparlörler yoluyla tekrar analog sese dönüfltürülür.
Analog Ses
“Analog” kelime anlam›yla; fiziksel süreklili¤i birbirine efl olan bir hareket benzefl-
mesi olarak tan›mlanabilir. Örne¤in pille çal›flmayan, kurmal› bir kol saatinde yay
mekanizmas› ve bu yaya ba¤l› minik çarklar bulunur. Yaydan güç alan çarklar, sü-
rekli ve kesintisiz olarak hareket eder. Çarklara ba¤l› olan saniye ibresi de ayn› sü-
reklilikte dönme hareketi yapar. Saniye ibresinin, çarklar›n hareketine efl de¤erde-
ki kesintisiz hareketi analog, di¤er anlam›yla örneksel bir etkileflimdir. Akustik ses
dalgalar›n›n da do¤rudan örneklenerek kay›t ortam›na aktar›lmas›, analog ses kay-
d›d›r. Günümüzde pek yayg›n kullan›lmayan kasetçalar ve pikaplar, analog ses
kayd›na örnek olarak gösterebilir. Bant kasetlerde ses band› demir oksit ya da
krom oksit gibi parçac›klarla kapl› polyester bir flerittir. Analog ses kayd›nda, oriji-
nal sesin dalga biçimi örneklenir ve ses sinyali olarak kopyalan›r. Elektriksel ses
sinyalinin frekans ve genli¤indeki de¤iflimler, orijinal akustik ses dalgalar›yla uyum
içindedir. Elektrik sinyalleri, kaydedici kafa yoluyla manyetik sinyallere çevrilerek
bant üzerine ifllenir. Kaydedilen ses dinlenirken, bant üzerine manyetik iflaretler
halinde kaydedilen ses bilgisi, tekrar elektrik sinyallerine çevrilir. Plaklarda kay›t
ve okuma ifllemleri mekaniksel hareketler halindedir. Bir plak yüzeyine büyüteç
yard›m›yla bak›ld›¤›nda, üzerinde say›s›z girinti ve ç›k›nt›lar görülebilir. Plak yüze-
yine fiziksel olarak temas eden özel bir i¤ne, bu girinti ve ç›k›nt›lar› titreflimler ha-
linde okur. Daha sonra da mekaniksel titreflimler elektrik iflaretlerine çevrilir ve ses
sinyali bir hoparlör arac›l›¤›yla tekrar ses dalgalar›na dönüflür. Say›sal kay›tta da
7. Ünite - Ses 155
ses bilgileri bant ya da disk gibi ortamlar üzerine ifllenir. Fakat analog teknolojiden
fakl› olarak, ses sinyali say›sal biçimde kaydedilir ve okunur.
Say›sal Ses
Günlük yaflant›m›zda say›sal ses teknolojisinden oldukça s›k yararlan›yoruz. Müzik
dinlemek için kulland›¤›m›z MP3 çalarlar, müzik CD’leri ve bilgisayar›m›zdaki bü-
tün ses dosyalar›, say›sal ses bilgileridir. Analog ses teknolojisinde, ses dalgalar›n›n
genlik biçimlerine efl de¤er elektriksel dalgalar üretilir. Say›sal verinin örnekleme-
sinde ise, analog veride oldu¤u gibi kesintisiz bir süreklilik yoktur. Örne¤in pille
çal›flan bir saatin saniye ibresi, kesintili hareketler halinde döner. Say›sal saatte bir
yay mekanizmas› yoktur. Yay›n verdi¤i gücü pil sa¤lar ve elektronik devreler ba-
samakl› elektriksel iflaretler üretir. Her bir basamak ya da elektriksel darbe, saniye
ibresini hareketlendirir. Elektronik devrenin üretti¤i elektriksel darbeler ne kadar
s›k olursa, saniye ibresinin basamakl› dönme hareketi de o kadar sürekliymifl gibi
olur. Say›sal ses teknolojisinde de ses dalgalar› süreklili¤i olmayan basamakl› veri-
lere dönüfltürülür. Bu veriler ikili say› biçimlerinde elektriksel iflaretler halinde
kodlan›r. Say›sal bilginin kodlanmas› “1” ve “0” say› serilerinden oluflur. Ses dalga-
lar›n›n say›sal iflaretlere çevrilebilmesi için analog-say›sal çeviriciler (ADC) kullan›-
l›r. Say›sal ses dinlenmek istedi¤inde, bu say›sal iflaretler say›sal-analog çeviriciler
(DAC) ile tekrar dönüfltürülür (fiekil 7.4). Örne¤in bir mikrofon arac›l›¤›yla, bilgi-
sayar gibi say›sal bir cihaza ses kaydedilmek istendi¤inde, ses kart›ndaki analog ve
say›sal dönüfltürücüler devreye girer.
fiekil 7.4
Analog ses
Analog Ses Analog Ses bilgisinin say›sal
DAC ADC veriye
Kayna¤› Ç›k›fl›
dönüfltürülmesinde
ADC çevirici,
say›sal ses verisinin
analog ses bilgisine
dönüfltürülmesinde
de DAC çevirici
kullan›l›r.
Analog ses ile say›sal ses aras›ndaki kalite fark› her ne kadar tart›fl›lsa da, kufl-
kusuz ki say›sal sesin avantajlar› oldukça fazlad›r. Örne¤in say›sal veriler h›zl› ve
kay›ps›z biçimde aktar›l›p kopyalanabilir, arfliv ve depolamada kolayl›k sa¤lar, ses
kayd›n› olumsuz etkileyebilecek elektronik gürültüler indirgenmifltir, zaman bilgi-
si eklenebilir ve maliyet düflüklü¤ü gibi avantajlar say›labilir. Analog ses sinyalinin
say›sal ses sinyaline çevriminde iki temel ifllemden söz edilebilir: örnekleme oran›
ve bit derinli¤i.
Örnekleme Oran› ve Bit Derinli¤i

Günümüzde say›sal foto¤raf ve video kameralar›n kullan›rl›¤› artm›flt›r. Say›sal bir
foto¤raf kameras› sat›n almak istedi¤imizde, genellikle ilk olarak markas›na ve gö-
rüntü çözünürlü¤üne dikkat ederiz; çünkü görüntü çözünürlü¤ü art›kça kameran›n
görüntüyü ifllemedeki kalitesi de artar. Say›sal seste de çözünürlük de¤erleri önem-
lidir. Say›sal ses sinyalinin ifllenmesinde temel olarak örnekleme oran›ndan ve bit
derinli¤inden yararlan›l›r. Basit olarak; örnekleme oran›, 1 saniyede ses sinyalin-
den al›nan örnekleme say›s›n› belirler ve frekans birimi ile tan›mlan›r. Bit derinli¤i
Bit: Say›sal veriyi oluflturan ise, her bir örnekleme için tan›mlanan “bit” say›s›n› ifade eder (fiekil 7.5). Örne¤in
en temel birimdir.
bir müzik marketten sat›n ald›¤›m›z müzik CD’lerin ses kalitesi “16 bit, 44.1 kHz”dir.
Bu say›lar; müzik CD’sinin saniyede 16 bit ile 44.100 kere örneklendi¤ini tan›mlar.
1 bit’lik de¤er ancak 2 olas›l›k üretebilir: 0 ve 1 (2n). 4 bit’lik bir de¤er ise 16
olas›l›k üretebilir: 0000, 0001, 0111... 1000. 16 bit’lik de¤erin de 65.536 olas›l›k üre-
tebilece¤i düflünüldü¤ünde, bu miktar say›sal veri için oldukça yüksek bir de¤er-
dir (216).
fiekil 7.5 Örne¤in bir
müzik CD’si 16
Analog ses bit ve 44.1 kHz
dalgalar› say›sal
veriye de¤erine sahip-
dönüfltürülürken 11 tir. Böyle bir sa-
bit derinli¤i ve y›sal de¤er için;
Bit Derinli¤i
örnekleme oran› 10
ne kadar fazla 1 saniyelik za-
olursa, analog ses man diliminde
dalgas›n›n 01
yukar›daki flekil-
tan›mlanmas› da
de dikey olarak
o kadar kaliteli 00
olur. zaman (t) 44.100 tane, ya-
Örnekleme Oran› (Hz)
tay olarak da
65.536 tane sa-
nal çizgi olaca¤›-
n› düflünün.
M‹KROFONLAR
Mikrofon, akustik ses enerjisini elektrik enerjisine çeviren bir çeflit dönüfltürücü ci-
hazd›r. Ses kay›tlar›nda ya da sesimizi bir yerden baflka bir yere iletmek istedi¤i-
mizde, mikrofonlardan yararlan›r›z. Sesli video yap›mlar›n›n da en temel arac›d›r.
Mikrofon kullan›m›nda akla gelen ilk soru flu olur: Hangi mikrofonu kullanmam›z
gerekir? Çünkü çal›flma yap›lar› ve yönel özellikleri birbirinden farkl› mikrofonlar
vard›r. Ses kay›tlar›nda sesin ton niteli¤ine, ses kayna¤›n›n gücüne ve mekân›n fi-
ziksel özelliklerine göre mikrofon kullan›m› da de¤iflir. Bu durumda ikinci soruyu
sorabiliriz: Kula¤›n yapt›¤› ifllevi yapabilecek tek bir mikrofon yok mu? Bu soru kar-
fl›s›nda verilecek cevap: Mikrofonlar›n beyni yok ve mikrofonlar alg›da seçici dav-
ranamaz! Örne¤in gürültülü bir ortamda arkadafl›n›z ile sohbet ederken, bütün
dikkatinizi arkadafl›n›z›n sözlerine verebilirsiniz. Ortam içindeki di¤er sesler kula-
¤›n›za ulaflsa da siz yaln›zca arkadafl›n›z›n sözlerini alg›lars›n›z. Fakat mikrofon
kendisine ulaflan bütün sesleri de¤erlendirir. Mikrofonun alg›da seçici davranabil-
mesine ses kay›t operatörü karar verir: Mikrofonun beyni, ses kay›t operatörünün
kendisidir. Ses kay›t operatörünün kaliteli ses kay›tlar› yapabilmesi için mikrofon-
lar›n yap›sal ve yönel özelliklerini iyi bilmelidir.
Mikrofonlar›n Yap›sal Özellikleri

Video yap›mlar›nda en çok kullan›lan mikrofonlar iki grupta toplan›r: “elektro-
manyetik mikrofonlar” ve “elektrostatik mikrofonlar”. Her iki gruptaki mikrofonla-
r›n çal›flma prensipleri farkl›d›r:
• Elektromanyetik mikrofonlar: dinamik ve flerit mikrofonlar
• Elektrostatik mikrofonlar: kondansatör ve elektret mikrofonlar
7. Ünite - Ses 157
Dinamik Mikrofonlar
Dinamik mikrofonlar; m›knat›s içine yerlefltirilmifl bir tel bobin ve bu bobine ba¤-
l› bir diyaframdan oluflur (fiekil 7.6) Bir fizik kural›na göre; manyetik bir alan için-
de bobin hareket ettirildi¤inde, elektrik enerjisi oluflur. Dinamik mikrofonlar›n da
çal›flma prensibi bu fizik kural›na dayan›r. Böylece bir dinamik mikrofon, gerekli
duydu¤u elektrik enerjisini kendi üretebilir. Dinamik mikrofonlar, sa¤›r mikrofon-
lard›r ve ses kayna¤›na yak›n çal›flmak zorundad›r. Örne¤in bir konserde flark›c›la-
r›n kulland›klar› mikrofonlar dinamik mikrofondur. El temas›ndan, darbe ya da
çarpmalardan oluflacak gürültülerden az etkilenir. Ses tonlar› sert ve vurguludur.
fiekil 7.6
Elektromanyetik
mikrofonlar,
manyetik alan
içindeki bas›nç
S de¤iflkenlerinin
hareketiyle üretilen
elektrik enerjisi ile
çal›fl›r.
ses
sinyali
N
ses dalgas› m›knat›s
(bas›nç)
S
diyafram tel bobin
(Dinamik mikrofonu temsil eder.)
fierit Mikrofonlar
Dinamik mikrofonlardan farkl› olarak; flerit mikrofonda bobin yerine, ince bir me-
tal flerit levha yer al›r. fierit levha diyafram görevini görür. Ses dalgalar›n›n bas›n-
c›yla, flerit levhada titreflimler oluflur. fierit mikrofonlar daha çok akustik enstrü-
manlar›n müzik kay›tlar›nda kullan›l›r. Çarpma ve darbelerden kolay etkilendikle-
rinden dolay›, video yap›mlar›nda tercih edilmez. Harici bir elektrik enerjisi ile ça-
l›flabilen, yeni model flerit mikrofonlar da üretilmektedir
Kondansatör Mikrofonlar
Kondansatör mikrofonlar, dinamik mikrofonlara göre daha basit yap›dad›r. Bobin
yerine, aralar›nda hava bofllu¤u olan iki iletken plakadan oluflur. Mikrofonun ön
taraf›na yak›n olan plaka esnek ve hareket edebilir bir yap›ya sahiptir. Bu plaka,
mikrofonun diyafram›d›r. Diyafram›n alt›nda kalan di¤er plaka ise sabittir. Plaka-
lardan birine pozitif voltaj, di¤erine de negatif voltaj uygulan›r. Kondansatör mik-
rofonlar›n çal›flabilmesi için gereksinim duydu¤u voltaj de¤eri 12-48 volt aras›nda-
d›r ve bu elektrik enerjisi “phantom besleme” olarak isimlendirilir (fiekil 7.7). Kon-
dansatör mikrofonlar›n yüksek frekansa karfl› tepkileri de hassast›r. Dinamik mik-

rofonlara göre ses ç›k›fl seviyeleri daha yüksektir. Daha yumuflak ve do¤al ses to-
nu üretir. Dinamik mikrofonlara oranla, daha uzak mesafeden ses alabilirler. Fakat
elektronik parçalardan olufltuklar›ndan dolay›, nemli hava flartlar›na dinamik mik-
rofonlar kadar dayan›kl› de¤ildir. Ses alma özellikleri hassas oldu¤undan dolay›;
ortamdaki di¤er seslerden, el temas›ndan, çarpma ve rüzgar gibi fiziksel darbeler-
den daha kolay etkilenir, seste bozulmalar oluflur.
Elektret Mikrofonlar
Elektret mikrofonlar da elektrostatik prensibe göre çal›fl›r. Kondansatör mikrofon-
dan farkl› olarak, bu tür mikrofonlar›n diyafram› elektret plakadan oluflur. Elektret
plaka, sürekli ve kal›c› bir biçimde elektriklenmifl olarak üretilir. Kondansatör mik-
rofonlara oranla, diyafram a¤›rlafl›r ve frekans tepkileri azal›r. Fakat dinamik mik-
rofonlara göre performans› çok daha iyidir. Elektret mikrofon da phantom besle-
me ya da harici bir pilden ald›¤› elektrik enerjisi ile çal›fl›r.
fiekil 7.7
Elektrostatik
mikrofonlar, iki
iletken plaka ve bu arka
levhalara plaka direnç
uygulanan harici ses dalgas›
bir elektrik (bas›nç) ses
enerjisiyle sinyali
pil
çal›fl›rlar.
ön plaka
(diyafram)
Mikrofonlar›n Yönel Özellikleri

Mikrofonlar›n alg›da seçici olabilmesi ve kaliteli ses kay›tlar› yapabilmek için, mik-
rofonlar›n yönel özelliklerinden yararlan›l›r. Mikrofonlar›n yönel özellikleri üç
grupta toplan›r: “tek yönlü” (uni directional, cardioid), “çift yönlü” (bi directional)
ve “çok yönlü” (omni directional) mikrofonlar. Tek yönlü mikrofonlar ayn› zaman-
da “cardioid” mikrofon olarak da tan›mlan›r. Tek yönlü mikrofonlar kendi aralar›n-
da “süper tek yönlü” (super cardioid) ve “hiper tek yönlü” (hyper cardioid) mikro-
fonlar tan›m›yla alt gruplara ayr›l›r. Tek yönlü mikrofonlar yaln›zca diyafram›n
bakt›¤› yöndeki seslere karfl› daha çok duyarl›d›r. Tek yönlü mikrofonlar; süper tek
yönlüden hiper tek yönlü özelli¤e do¤ru gittikçe, mikrofonun ses alma aç›s› daha
da daral›r. Çift yönlü mikrofonlar ise her iki yönden gelen seslere karfl› duyarl›d›r.
Bu mikrofonlar stereo mikrofon de¤ildir. Çok yönlü mikrofonlar da bütün yönler-
den gelen seslere karfl› duyarl›d›r. Mikrofonlar›n yönel özellikleri, mikrofonlar›n
yap›sal özellikleri ile kar›flt›r›lmamal›d›r; çünkü bu yönel özellikler bütün mikrofon
çeflitleri için geçerlidir. Örne¤in bir mikrofonun çal›flma prensibi kondansatör olup
yönel özelli¤i tek ya da çok yönlü olabilir. Mikrofonlar›n yönel özellikleri birer
simge ile gösterilir (fiekil 7.8). Yönel özelliklerin seçiminde bu simgelerden de ya-
rarlan›l›r.
7. Ünite - Ses 159
fiekil 7.8
Mikrofonlar temelde üç
yönel özelli¤e sahiptirler
ve bu yönel özelliklerin
birer simgeleri
vard›r:(Soldan sa¤a do¤ru:
tek yönlü mikron, çift yönlü
mikrofon ve çok yönlü
mikrofon).
Mikrofonlar›n Kullan›m Alanlar›

Video gibi görsel-iflitsel iflitsel yap›mlarda kullan›lan mikrofonlarda, ses kalitesi ka-
dar görüntü esteti¤i de dikkate al›nmal›d›r. E¤er görüntü olmadan yaln›zca ses
kayd› yap›lacaksa, kullan›lan mikrofonun görsel esteti¤i önemli olmayacakt›r; çün-
kü video yap›mlar›nda ses kayna¤›n›n iflitsel özelliklerine ve kamera çerçevesinde
yer alan görsel esteti¤e uygun mikrofon seçimi yap›lmal›d›r. Mikrofonlar temelde
“kablolu” ve “kablosuz” (telsiz ya da wireless) mikrofonlar olarak ikiye ayr›labilir.
Kelimelerden de anlafl›laca¤› gibi; kablolu mikrofonlarda ses sinyali, mikrofona ta-
k›lan bir kablo arac›l›¤›yla tafl›n›r. Kablosuz mikrofonlar da bir radyo vericisi ve al›-
c›s› olarak düflünülebilir (Foto¤raf 7.1). Mikrofonun kendisi verici ünitedir (trans-
mitter). Vericiden gönderilen ses sinyali ise t›pk› radyo gibi, bir al›c› ünite taraf›n-
dan toplan›r. Profesyonel yap›mlarda mümkün oldu¤unca kablolu mikrofonlar ter-
cih edilir. Çünkü kablosuz ya da telsiz mikrofon kullan›m› her zaman için risklidir.
Pil ile çal›fl›r, havadaki di¤er frekanslardan etkilenebilir ve al›c› ile verici ünite ara-
s›ndaki mesafede sorunlar olabilir.
Foto¤raf 7.1
Telsiz yaka
mikrofon tak›m›
(Sony UWPV1).
Mikrofon üreticileri, film ve video yap›mlar› için çeflitli mikrofonlar tasarlar. Bu

mikrofonlar, hem elektromanyetik hem de elektrostatik kablolu ve kablosuz mik-
rofonlard›r. Fakat görsel tasar›mlar› birbirinden farkl›d›r. Mikrofonlar kullan›m
alanlar›na göre flu flekilde grupland›r›labilir:
• Kamera üstü mikrofonlar
• El mikrofonlar›
• Yaka mikrofonlar›
• Sabit mikrofonlar
• Shotgun mikrofonlar
• Enstrüman mikrofonlar›
• Surround mikrofonlar
Kamera üstü mikrofonlar: Kamera üstü mikrofonlar elektrostatik mikrofon-
lard›r (Foto¤raf 7.2). Amatör ve profesyonel video kameralara göre fakl›l›klar gös-
terir. Örne¤in amatör kameralarda farkl› yön özellilerine sahip ve stereo mikrofon-
lar olabilir. Baz› amatör kameralarda da yön özellikleri seçilebilen mikrofonlar kul-
lan›labilir. Örne¤in “zoom mikrofonlar” görüntü aç›s›na ba¤l› olarak çal›flabilir.
Objektif hareketiyle bir nesneye do¤ru yak›nlaflma yap›ld›kça, mikrofonun da yön
alma aç›s› daral›r. Böylece görsel olarak “zoom” yap›lan ses kayna¤›n›n sesi daha
belirgin hale gelebilir. Fakat bu tür etkiler her zaman için kaliteli sonuçlar vermez
ve profesyonel amaçl› de¤ildir. Profesyonel kameralar›n üzerlerindeki mikrofonlar
genellikle stereo ve super cardioid mikrofonlard›r. Kamera üstü mikrofonlar ço-
¤unlukla ortam seslerini kaydetmek için kullan›labilir. Zorunlu olmad›kça, profes-
yonel çekimlerde kamera üstü mikrofonlar konuflma sesi kaydetmede tercih edil-
mez; çünkü ses kayna¤› ile kamera aras›ndaki mesafe, ço¤u zaman kaliteli ses ka-
y›tlar› için uygun olmaz.
Foto¤raf 7.2
Kamera üstü
mikrofon ve
sünger
rüzgarl›¤›.
El mikrofonlar›: ‹ngilizcede “handheld” mikrofonlar olarak da tan›mlan›r

(Foto¤raf 7.3). fiark›c›lar›n kulland›klar› ve röportaj amaçl› mikrofonlard›r. Genel-
likle dinamik yap›dad›r ve farkl› yönel özellikte olabilir.
7. Ünite - Ses 161
Yaka mikrofonlar›: “Lavalier” ya da Foto¤raf 7.3

“clip-on” mikrofon olarak da bilinir Dinamik el
(Foto¤raf 7.4). Genellikle elektrostatik ya- mikrofonu
p›dad›rlar ve farkl› yönel özelli¤e sahiptir. (Beyerdynamic
Opus-69).
Görsel olarak oldukça küçük ve estetik ya-
p›dad›r. Özellikle televizyon yap›mlar›nda,
konuflmac›n›n üzerine bir klips arac›l›¤›yla
tutturulur. Örne¤in haber ya da tart›flma
programlar›nda, elbisenin biçimine göre,
sunucu ve konuklar›n yakalar›na tak›l›r. Fi-
ziksel boyutlar› küçük oldu¤undan dolay›, çeflitli yap›mlarda elbise içine de gizle-
nebilir. Fakat ses kalitesi de¤iflebilir. Elbise ve vücut ile temastan dolay› gürültüler
oluflabilir. “Lavalier” mikrofonlar ayn› zamanda “kafa tipi” mikrofonlar olarak ta-
n›mlanan “headset” veya “headworn” mikrofon setlerinde de kullan›l›r.
Foto¤raf 7.4
Soldaki flekil:
Kablolu yaka
mikrofonu ve
mikrofon
klipsi (AKG
CK97-C).
Sa¤daki flekil:
Telsiz tip kafa
tipi mikrofon
ve klipsi
(Sennheiser
HSP-4).
Sabit mikrofonlar: Bu tür mikrofonlar genellikle masa üzeri ve mikrofon seh-

pas› gibi objelere sabit olarak yerlefltirilen mikrofonlard›r. Dinamik ve elektrostatik
olabilir. Yönel özellikleri seçilebilir. Görüntülü ve görüntüsüz ses kay›tlar›nda ol-
dukça s›k kullan›l›r. Örne¤in televizyon haber programlar›nda, mikrofonlar› ye-
deklemek için hem yaka hem de masa üstü mikrofonlar ayn› anda kullan›labilir
(Foto¤raf 7.5).
Foto¤raf 7.5
Masa üstü
mikrofon, mikrofon
süspansiyonu ve
sehpas› (AKG CK-
747).
Shotgun mikrofonlar: Shotgun mikrofonlar “boom” mikrofon olarak da tan›-

n›r (Foto¤raf 7.6). Di¤er elektrostatik mikrofonlara göre, sesleri daha uzaktan alabi-
lir. Özellikle film yap›mlar›nda, görüntü çerçevesinin içine girmeden, oyuncular›n
sesleri rahatl›kla ve kaliteli biçimde al›nabilir. Yönel özellikleri “super” ya da “hyper
cardioid” olabilir. Mikrofon ile ses kayna¤› aras›ndaki mesafe art›kça ses yak›nl›¤›-
n›n kalitesi azal›r, mikrofon mekan içinde yans›yan seslerden daha fazla etkilenme-
ye bafllar ve çevre seslerinin iflitilebilirli¤i de artar. Shotgun mikrofonlar “boom ope-
ratörü” olarak tan›mlanan biri taraf›ndan kullan›l›r. Mikrofon, bal›k oltas›na benzer
bir çubuk ya da sehpaya as›l›r. Tiyatro oyunu gibi sahne ya da stüdyo çekimlerin-
de, oyun mekân›na yukar›dan mikrofonlar sark›t›larak da kullan›labilir.
Enstrüman mikrofonlar›: Her akustik mü-
Foto¤raf 7.6
zik aletinin kendine has frekans aral›¤› ve ses flid-
Shotgun deti vard›r. Müzik kay›tlar› ya da konser gibi ses-
mikrofon lendirmelerde, enstrümanlara özel mikrofon se-
(Sennheiser
MHK-416). çimleri yap›labilir. Örne¤in davul gibi vurmal›
çalg›lar ve keman gibi yayl› çalg›lar için üretilmifl
özel mikrofon setleri vard›r. Enstrüman mikro-
fonlar› kullan›larak konuflma seslerinin kay›tlar›
yap›lmaz. Fakat enstrüman mikrofonlar›n kalitesi
kadar olmasa da, di¤er mikrofonlarla da akustik
enstrümanlar›n sesleri kaydedilebilir. Elektroman-
yetik ve elektrostatik olabilir. Yönel özellikleri seçilebilir (Foto¤raf 7.7).
Foto¤raf 7.7
Davul
mikrofonu ve
aksesuar klipsi
(Beyerdynami
c Opus-88).
Surround mikrofonlar: Günümüz çevresel ses kay›t ve yay›n teknolojisinde

surround mikrofon kullan›m› da yayg›nlaflmaya bafllam›flt›r. Bu tür mikrofonlar›n
di¤er mikrofonlara göre daha de¤iflik tasar›mlar› vard›r. Yönel özellikleri farkl›, bir-
kaç mikrofonun bir araya gelmesinden oluflur. “Surround” mikrofonlar, çevresel
ses etkisi verebilmek için, yard›mc› mikrofon olarak kullan›l›r. Örne¤in futbol ma-
ç›, araba yar›fl› ve efekt amaçl› ses al›mlar›nda kullan›l›r (Foto¤raf 7.8).
7. Ünite - Ses 163
Foto¤raf 7.8
Kamera
üstü
surround
mikrofon
ve
aksesuar
klipsi
(Holopho
ne
PortaMic
5.1 Pro).
Mikrofon Aksesuarlar›
Sesli video yap›mlar›nda kaliteli sesler alabilmek için çeflitli aksesuarlar kullan›l›r.
Bu aksesuarlar bazen çok küçük ve basit olabilir. Fakat baz› durumlarda oldukça
fazla kurtar›c›d›r. Ses al›mlar›nda en çok kullan›lan aksesuarlar çeflitli mikrofon
rüzgârl›klar›, klipsler, süspansiyonlar, boom oltalar ve sehpalard›r.
Rüzgârl›klar: Sünger, bez veya kürk yap›da olabilir. Rüzgârl›klar; konuflmac›-
n›n ya da flark›c›n›n nefesinden kaynaklanan ve havadaki rüzgâr›n mikrofon diyaf-
ram›na çarpan darbelerini indirger. Rüzgârl›klar sesteki yüksek frekanslar›n al›m›-
n› olumsuz etkileyebilir (Foto¤raf 7.9).
Foto¤raf 7.9
Sünger, zeplin ve
kürk rüzgarl›klar.
Klipsler: Vidal› ya da yayl› mekanizmaya sahiptir. Plastik ve metal olabilir.

Mikrofonlar›n çeflitli objeler üzerine tutturulmas›na yard›mc› olur (Foto¤raf 7.10)
Foto¤raf 7.10
Çeflitli mikrofon
klipsleri.
Süspansiyonlar: Mikrofonlar için kullan›lan klipslerde ya da ba¤›ms›z olarak

kullan›l›r. Mikrofonlara gelebilecek fiziksel darbelere karfl›, titreflimleri azaltmaya
yard›mc› olur. Mikrofonlar yumuflak ve elastik yap›daki bu süspansiyonlara tuttu-
rulabilir (Foto¤raf 7.11).
Foto¤raf 7.11
Shotgun mikrofon
tutaca¤› ve
süspansiyonu.
Boom oltalar: Özellikle boom mikrofonlar ile birlikte kullan›l›rlar. Uzunlu¤u

3-5 metre aras›nda ayarlanabilir. Uzunlu¤un sabitlenmesi için kilit mekanizmalar›
vard›r. Fiberglas ya da metal yap›dad›r (Foto¤raf 7.12).
Foto¤raf 7.12
Uzunlu¤u
ayarlanabilir
boom mikrofon
oltas›.
7. Ünite - Ses 165
Sehpalar: Mikrofonlar›n masa üstünde, sahnede ya da stüdyoda kullan›m›n›

kolaylaflt›r›r. Sehpa sayesinde mikrofonlar bir konuflmac›, flark›c› veya müzik ens-
trüman› çalan kiflinin önüne yerlefltirilir. Sehpalar, masa sehpas› ve yer sehpas› ola-
rak ikiye ayr›labilir. Plastik ya da metal olabilirler ve uzunluklar› ayarlanabilen mo-
delleri vard›r (Foto¤raf 7.13).
Foto¤raf 7.13
Mikrofon masa
sehpas› ve yer
sehpas›.
V‹DEO KAMERALARDA SES KAYIT

Ses kay›tlar›nda, video kameralar ile film kameralar› aras›nda bir fark vard›r. Vide-
o kameralarda ses ile görüntü ayn› bant ya da disk üzerine birlikte ve efl zamanl›
olarak kaydedilir. Fakat film kameralar›nda, ses kay›tlar› ayr› bir ses kaydedici ci-
haza yap›l›r. Çünkü film kameralar›nda, kamera yaln›zca görüntüyü film flerit üze-
rine pozlar. Ses ile görüntü çekim sonras› aflamada birlefltirilir. Bu sebepten dola-
y›, video kameralar›n film kameralar›na göre bir üstünlü¤ü var denilebilir.
Mikrofon ya da CD çalar gibi ses kaynaklar›ndan gelen ses sinyalleri, video ka-
meralara do¤rudan ba¤lanabilir. Video kameran›n ses kanal say›s›na ba¤l› olarak,
her ses kanal›na farkl› sesler kaydedilebilir. Günümüz profesyonel ses girifl ba¤lan-
t›lar›na sahip kameralarda, genellikle iki adet ses girifl konnektörü vard›r.
Ses Ba¤lant› Kablo ve Konnektörleri

Video kameralar, ses girifl ba¤lant› tipi bak›m›ndan iki gruba ayr›labilir: profesyo-
nel kameralar ve amatör kameralar. Ses ba¤lant› tipi olarak amatör kameralar
“handycam” kameralar olarak da bilinir. Amatör kameralarda ses ba¤lant› tipi da-
ha çok 3.5 mm jak konnektördür. Bilgisayarlar›n ses kartlar›nda ya da kulakl›klar-
da da kullan›lan jak tipidir (Foto¤raf 7.14). “Mini jak” olarak da bilinen 3.5 mm
konnektörler “stereo” (çift kanal) ya da “mono” (tek kanal) olabilir. Örne¤in kulak-
l›klarda kullan›lan mini jaklar stereo tiptir. Fakat baz› amatör kameralarda ses girifl-
leri mono olabilir. Stereo jak üzerinde üç bölme, mono jak üzerinde de iki bölme
vard›r. Profesyonel ses girifline sahip video kameralarda ise “XLR” ya da “Canon”
olarak tan›mlanan ses girifl konnektörleri bulunur (Foto¤raf 7.14). “XLR” konnek-
törler üç uçludur. E¤er ses girifli analog ise; “XLR” konnektörün üç uçlu olmas›, bu
ses giriflinin stereo oldu¤u anlam›na gelmez. Çünkü profesyonel analog ses sistem-
lerinde üç uçlu konnektör ve üç uçlu kablolar kullan›l›r (Foto¤raf 7.15). Analog sis-
temlerde bu ba¤lant› mono ses sinyali tafl›r ve “dengeli” (balanced) ba¤lant› olarak
tan›mlan›r. Profesyonel kameralar›n say›sal ses girifllerinde de “XLR” konnektörler
vard›r. Bu tip say›sal ses giriflleri “AES” olarak tan›mlan›r ve stereo ses sinyali giri-
fli yap›labilir. Analog seste e¤er konnektör ve kablo iki uçlu ise “dengesiz” (unba-
lanced) ba¤lant› olarak tan›mlan›r. Örne¤in daha çok evlerde kullan›lan müzik sis-
temlerinin, VCD ya da DVD gibi cihazlar›n ses ba¤lant› tipleri genellikle “RCA”
konnektördür (Foto¤raf 7.14). RCA ses ba¤lant›lar› iki uçludur, mono ses sinyali ta-
fl›rlar ve profesyonel analog ses sistemlerinde tercih edilmezler.
Profesyonel analog ses sis-
Foto¤raf 7.14
temlerinde XLR tip konnektör ve
Profesyonel dengeli ba¤lant› kullan›lmas›n›n
analog ses fiase uç
bafll›ca sebepleri flunlard›r:
sistemlerinde,
• XLR konnektörler kilit meka-
üç uçlu dengeli
kablolar + (hot) uç nizmas›na sahiptir.
kullan›l›r. • XLR konnektör kolayca ve
- (cold) uç tekrar tekrar tak›l›p ç›kar›la-
bilir.
Foto¤raf 7.15
Soldan sa¤a: 3.5

mm stereo ve mono
jak, erkek ve difli
XLR konnektör,
RCA konnektör.
• “Dengeli” ba¤lant›larda ses sinyali, havadaki elektromanyetik gürültülerden

etkilenmeden, kablolar arac›l›¤›yla yaklafl›k 200 metreye kadar tafl›nabilir
(Dengesiz kablolar›n uzunlu¤u ise 1.5 - 2 metre kadard›r.)
Fakat baz› durumlarda “dengeli” konnektörden “dengesiz” konnektöre ya da
tersi bir ba¤lant› yap›lmak zorunda kal›n›r. Örne¤in profesyonel mikrofonlar XLR
konnektör kullan›r. Profesyonel bir mikrofon, 3.5 mm mikrofon girifli olan, bilgisa-
yar gibi bir cihaza ba¤lanmak istenebilir. Bu gibi durumlarda bir dönüfltürücü kul-
lan›lmas›nda ya da 3.5 mm jak konnektöre sahip mikrofon sat›n almakta fayda var-
d›r. Çünkü ses sinyal empedans ve voltajlar› farkl› olabilir. Bilgisayara ses çok dü-
flük gelebilir ya da istenmeyen elektronik gürültüler oluflabilir. Ayn› durum amatör
kameralar için de geçerlidir. Bilgisayara, özellikle profesyonel bir mikrofondan ge-
D Ü fi Ü N E L ‹ M len ses sinyali
D Ü fi Ü girifli
N E L ‹ M yapabilmek için, dengeli girifllere sahip harici ses kartlar› sat›n
al›nabilir. Profesyonel çal›flmalarda “dengeli-dengesiz” dönüflümler daha çok mik-
rofon d›fl›ndaki ses sinyalleri için uygulan›r. Mikrofon d›fl›ndaki ses cihazlar›na ait
S O R U S O R U
ses sinyalleri “hat sinyal” (line signal) olarak tan›mlan›r.
D‹KKAT Mikrofon giriflleri

D ‹ K K Aile
T hat sinyal giriflleri aras›ndaki farkl›l›k “Video Kameralarda Ses Ba¤-
lant›lar›: Ses Girifl Bölümü” konusuna bak›n›z.
N N
Örne¤in bir CD çalar›n RCA ses ç›k›fl›ndan (line out), bir ses mikserinin XLR hat
girifline (line in) ba¤lant› yap›labilir. CD çalar›n RCA tip dengesiz konnektörünün,
AMAÇLARIMIZ ses mikserinin XLR tip dengeli girifline ba¤lant›s› afla¤›daki flekilde gösterilmekte-
AMAÇLARIMIZ
7. Ünite - Ses 167
dir (Foto¤raf 7.9). Bu tip dönüflümler kablo ve konnektör uçlar›n›n birbirine lehim-
lenmesiyle yap›l›r. Pratiksel bir çözümdür ve haz›r halde de sat›lmaktad›r.
fiekil 7.9
XLR Konnektör RCA Konnektör XLR tip üç dengeli

konnektörden, RCA
tip iki uçlu
2 nolu uç: + dengesiz
1 nolu uç: flase konnektöre
1: fiase dönüflüm.
2: + (hot)
3: - (cold)
Profesyonel ses sistemlerinde kullan›lan konnektörlerde; “erkek” (male) kon-

nektör ses sinyal ç›k›fl›n›, “difli” (female) konnektör ses sinyal giriflini gösterir. Ba-
z› ev tipi sistemlerde, örne¤in RCA konnektörler difli ba¤lant›ya sahiptir ve hem ses
sinyal girifli hem de ses sinyal ç›k›fl› olarak kullan›labilir (in - out).
Video Kameralarda Ses Ba¤lant›lar›

Video kameralara ses kaydedebilmek için ya kamera üzeri mikrofondan ya da ha-
rici bir ses kayna¤› ba¤lant›s›ndan yararlan›l›r. XLR (Canon) tip harici dengeli ses
girifllerine sahip video kameralarda, ses ba¤lant› ve ayarlar› üç bölümde incelene-
bilir: ses girifl bölümü, ses ayar bölümü ve ses dinleme bölümü.
Ses girifl bölümü: Ses kaynaklar›ndan gelen ses sinyal ba¤lant›lar›n›n yap›ld›-
¤› bölümdür. Bu bölüm genelde kameralar›n arkas›nda bulunur. Fakat baz› küçük
kameralarda, kamera üzerine bir adaptör arac›l›¤› ile yerlefltirilir (fiekil 7.10). Ses
girifl bölümünde difli tip XLR konnektörler bulunur. XLR konnektör say›s›, kamera-
ya ba¤lanabilecek ses kaynak say›s›n› ve kameran›n ses kanal say›s›n› belirler. Ses
sinyali hangi konnektöre ba¤lan›rsa, ses de kameran›n ilgili ses kanal›na kaydedi-
lir. Kameraya ses ba¤lant›s› yap›ld›ktan sonra, kameraya ses sinyal tipinin tan›t›l-
mas› gerekir. Örne¤in; kameraya bir mikrofon mu yoksa ses mikseri ya da CD ça-
lar m› ba¤land›? Bu soru oldukça önemlidir. Çünkü mikrofonlardan gelen ses sin-
yal seviyeleri ile mikrofon d›fl›ndaki cihazlardan gelen ses sinyal seviyeleri birbi-
rinden farkl›d›r. Örne¤in mikrofon ses sinyal seviyesi 0.0002 volt ile 0.02 volt ara-
s›nda olabilir. Hat sinyal seviyesi de 0.02 volt ile 2.4 volt aras›nda olabilir. Kame-
rada ses sinyal tipini belirlemek için genelde üç konumlu bir dü¤me bulunur (fie-
kil 7.11). Bu dü¤me üzerinde “line”, “mic” ve “mic +48” yaz›lar› vard›r. XLR kon-
nektöre yap›lan ses kayna¤›n›n tipine ba¤l› olarak, bu üç konumdan biri seçilir.
fiekil 7.10
XLR tip ses
girifllerine
sahip video
kamera
örnekleri.
Ses Girifl 2
(Mic-Line) (Ch 2)
Ses Girifl 1
(Mic-Line) (Ch 1)
fiekil 7.11
Video kameraya ses MIC

sinyal tipini MIC
tan›tmak için LINE +48V
genelde üç konumlu
bir dü¤me bulunur.
(Dü¤me üzerindeki
tan›mlar,
kameralar›n marka
ve modellerine göre
farkl›l›k gösterebilir.)
SIRA S‹ZDE SIRA Sinyal):

LINE (Hat S‹ZDE Mikrofon d›fl›ndaki ses kaynaklar›ndan gelen ses sinyalleri.
Örne¤in ses mikseri, CD çalar ya da telsiz mikrofonlar›n al›c› üniteleri gibi.
MIC: Dinamik mikrofon gibi, elektromanyetik yap›daki mikrofonlar ve telsiz
mikrofonlar›n al›c› üniteleri için girifl.
+48: (Phantom Besleme) Kondansatör mikrofon gibi, elektrostatik yap›daki
S O R U mikrofonlarSiçin.
O R U
D‹KKAT Telsiz mikrofonlar›n

D ‹ K K A T al›c› üniteleri (receiver) özelliklerine göre hem LINE giriflte hem de
MIC giriflte çal›flabilir. E¤er ses seviyesi düflükse, MIC seçene¤i tercih edilebilir. Telsiz
mikrofonlar›n al›c› ünitelerinde kesinlikle +48 beslemeyi açmay›n. Telsiz mikrofon-
N N
lar kendi içlerinde pil gibi besleme ünitelerine sahiptir ve harici beslemeye gereksinim
duymaz. Aksi durumda telsiz al›c› ünite zarar görebilir. Bir tedbir olarak; kameraya ne
AMAÇLARIMIZ tür bir ba¤lant› yap›yor olsan›z da, phantom beslemenin her zaman kapal› oldu¤una
AMAÇLARIMIZ
dikkat etmeyi al›flkanl›k haline getirin.
KSIRA
‹ T S‹ZDE
A P Örne¤in birKSIRA
CD
‹ Tçalardan
A P
S‹ZDE gelen ses sinyali kameran›n MIC girifline ya da bir mikrofondan
3 gelen ses sinyali kameran›n LINE girifline ba¤lan›rsa ne olur? Düflününüz.
T EDLÜEfiVÜ‹NZEYLO‹ M
N T ED LÜEfibölümü:
Ses ayar VÜ ‹NZEYLO‹ MN Video kameraya ses sinyal ba¤lant›s› yap›l›p ses sinyal be-
lirlendikten sonra, bu ses sinyal ya da sinyallerin ayarlar›na s›ra gelir. Bu bölüm
S O R U baz› kameralar›n S O R yan U taraflar›nda, baz›lar›nda ise tepeye tak›lan adaptörde olabilir.
Ses ayar bölümünde ses kanal seçicileri ve ses seviye ayarlay›c›lar› bulunur (fiekil
7.12) “Ses kanal seçicileri” sayesinde; ses sinyalinin, kameran›n hangi ses kanal›na
D‹KKAT D‹KKAT
kaydedilece¤i belirlenir. Ses kanal seçicilerindeki tan›mlamalar, kameralar›n mar-
ka ve modellerine göre de¤iflik olabilir. Örne¤in Sony XDCAM kamerada; “FRONT”
N N
SIRA S‹ZDE kamera üzeri SIRAmikrofonS‹ZDE ve “REAR” kameraya yap›lan harici ses kayna¤› seçimini
belirtir. “WIRELESS” ise; Sony firmas›na ait bir model telsiz mikrofon ba¤lant›s› için
ayr›lm›fl seçenektir. E¤er kameran›n 1 nolu (CH-1) ses girifline harici bir ses kayna-
¤› ba¤lanm›flsa, “CH-1”e ait dü¤meden “FRONT” seçilmelidir. “CH-2” dü¤mesi de
“FRONT” konumuna getirilmek istenirse; kameran›n 1. ses kanal›na harici mikro-
K ‹ T A P
fondan ses Kkaydedilirken,
‹ T A P
2. ses kanal›na da kamera üzerinden gelen sesler kay-
dedilir. Her iki ses de birbirine kar›flmadan, ba¤›ms›z kanallara kaydedilir (CH-1 ve
CH-2). ‹kinci aflama; ses seviye ayarlay›c›lar›d›r. Ses sinyal seviyeleri otomatik (au-
to) ya da operatör taraf›ndan el ile (manual) ayarlanabilir. Ses sinyal seviyeleri
“manual” ayarlanmak istendi¤inde “ses seviye kontrol dü¤meleri” devreye girer
(audio level). E¤er “auto” seçilirse; ses seviye kontrol dü¤meleri devre d›fl› kal›r ve
ayarlar kamera taraf›ndan otomatik yap›l›r (Ses seviye kontrolüyle ilgili bilgiler ‘Ses
‹NTERNET Seviye Göstergeleri,
‹ N T E R N E TDinamik Alan ve Kalibrasyon’ konusunda ayr›nt›l› olarak aç›k-
lanmaktad›r.).
7. Ünite - Ses 169
fiekil 7.12
AUDIO LEVEL Video kameralarda

ses kanal seçicileri
ve ses kay›t seviye
ayarlar› kontrol
edilebilir (Yandaki
flekil ‘Sony XDCAM’
0 10 0 10
model video
kameradan örnek
olarak al›nm›flt›r.)
AUTO
MANUAL
AUDIO SELECT
CH-1 CH-2
AUDIO IN
FRONT
WIRELESS
REAR D Ü fi Ü N E L ‹ M D Ü fi Ü N E L ‹ M
S O R U S O R U
Ses seviye kontrolleri otomatik olarak seçildi¤inde, baz› olumsuzluklar D ‹ Kile

K A karfl›lafl›labi-
T D‹KKAT
lir. Çünkü ses seviyesi yükseldi¤inde; kamera ses seviyesini otomatik olarak s›n›rlar. Ses
seviyesi çok düfltü¤ünde ya da sessizlik oldu¤unda ise; kamera otomatik olarak ses seviye-
N N
sini art›r›r ve çevredeki sesler de daha fazla iflitilir hale gelir (gürültü yükselir). Otomatik
seviye kontrolü, ses seviyelerin “manual” olarak kontrol edilemedi¤i gürültülü ortamlar-
da tercih edilebilir. Örne¤in makinelerin çal›flt›¤› gürültülü bir fabrikada,
AMAÇLARIMIZ ortam sesleri AMAÇLARIMIZ
otomatik seviye kontrolüyle kaydedilebilir.
Ses dinleme bölümü: Video kameralara gelen ses sinyalleri K ‹ Tve A kaydedilmifl
P K ‹ T A P
sesler iki yolla dinlenebilir: kulakl›k ya da hoparlör. Her video kamera üzerinde
SIRA
mutlaka bir kulakl›k ç›k›fl› vard›r. Baz› video kameralarda da sesi S‹ZDE veren da-
d›flar›ya SIRA S‹ZDE
hili bir hoparlör bulunur. E¤er kameraya bir kulakl›k ba¤lan›rsa,
T E L Ehoparlörden
V‹ZYON du- TELEV‹ZYON
yulan ses kesilir. Kay›t esnas›nda, harici hoparlörün sesi mikrofon taraf›ndan
alg›-
lan›rsa “feedback” olarak tan›mlanan bir gürültü oluflur. Çünkü hoparlörden ç›kan
ses, mikrofondan tekrar geri döner. Ses dinleme bölümünden, kameran›n ses ka-
‹ NS TOE RR NUE T ‹ NS TOE RR NUE T
nal ya da kanallar›na kaydedilen sesler ayr› ayr› veya birlikte (mix) dinlenebilir.
Kay›t s›ras›nda kameraya gelen seslerin bir kulakl›kla dinlenmesindeDfayda

‹ K K A vard›r.
T Çünkü D‹KKAT
çevredeki di¤er seslerden rahats›z olunmaz ve daha sesler daha sa¤l›kl› dinlenir. Fakat
kulakl›¤›n ses dinleme seviyesi ne çok fazla ne de çok düflük olmal›d›r. Örne¤in kulakl›¤a
N N
gelen sesin seviyesi çok fazla ise; operatör psikolojik olarak kaydedilen sesin de çok yük-
sek oldu¤u yan›lg›s›na kap›labilir.
Ses Seviye Göstergeleri, Dinamik Alan ve Kalibrasyon
Herhangi bir ses kay›t cihaz›na ses kayd› yap›lmak istendi¤inde, profesyonellerin
arad›¤› ilk özelliklerden biri cihaz›n ses kay›t ve okuma göstergesine
K ‹ T Asahip P olup ol- K ‹ T A P
mad›¤›d›r. Çünkü bir kameraman için vizör ne kadar önemliyse, bir ses kay›t ope-
ratörü için de ses göstergeleri o kadar önemlidir. Ses sinyali iflitsel olarak kay›t ci-
haz› üzerindeki kulakl›k ç›k›fl›ndan dinlenebilir. Fakat kulakl›ktan
T E L E V ‹ Zduyulan
YON sesin TELEV‹ZYON
yüksek ya da düflük olmas›, ses kay›t seviyesi için bir referans de¤ildir. Ses seviye
göstergeleri hem kaydedilen sesin hem de kaydedilmifl sesin seviyelerini gösterir-

ler. Ses kay›tlar›n›n iflitsel kalitesi kulakl›k ya da hoparlör yoluyla dinlenir. Ses dal-
galar›n›n genlik seviye kontrolleri de göstergeler arac›l›¤›yla gözlemlenir. Ses sevi-
ye göstergeleri üç grupta toplan›r: Vu-Meter, PPM (Peak Programme Meter) ve
dBFS (dB Full Scale).
Vu-Meter ve PPM: Vu-Meter ile PPM aras›nda görsel ve ifllevsel farkl›l›k vard›r
(fiekil 7.13). Vu-Meter göstergelerde ibre hareketi PPM’den daha h›zl›d›r. Vu-Meter
göstergeler ses sinyalinin ortalama genlik yüksekli¤ini, PPM ise ses sinyal genli¤i-
nin ulaflt›¤› anl›k tepe seviyesini ölçer. Vu-Meter göstergede ses sinyal genli¤inin
ulaflabilece¤i tepe noktas› “0 VU”, PPM göstergede ise “4 PPM”dir. Her iki göster-
ge çeflidi de günümüz say›sal video kameralar›nda kullan›lmamaktad›r.
fiekil 7.13
Vu-Meter ve PPM
göstergeler.
Vu-Meter ve PPM göstergeler.
dBFS: dBFS göstergeler say›sal ses kay›t cihazlar›nda bulunur. Görsel olarak
Vu-Meter ve PPM ile karfl›laflt›r›ld›¤›nda, ses sinyal genli¤inin ulaflabilece¤i tepe
noktas› olan “0” de¤erinin üzeri yoktur. Say›sal seste genlik “0 dBFS” üzerine ç›-
karsa, ses sinyali tan›mlanamaz ve ses sinyali bozulur. Bu sebepten dolay›, ses sin-
yal seviyesi hiçbir zaman “0” de¤erini aflmamal›d›r. Afl›r› ses seviyelerini kontrol
edebilmek ve ses seviyesinin “0 dBFS” üzerine ç›kmas›n› engellemek amac›yla,
göstergede bir güvenlik alan› oluflturulmas› gerekir. Bu güvenlik alan› “headroom”
olarak tan›mlan›r ve -18 dBFS ile 0 dBFS aras›nda kalan bölgedir. -18 dBFS alt›nda
kalan alan “dinamik alan”d›r (fiekil 7.14).
fiekil 7.14
dBFS gösterge.
(1 k Hz) referans test ton seviyesi
dinamik alan headroom
toplam kullan›labilir dinamik alan

7. Ünite - Ses 171
Genellikle ses kay›tlar›, tepe noktas› olan “0 dBFS” seviyesine göre yap›lmak is-
tenir. Fakat tepe noktas›na yak›n çal›flmak oldukça risklidir. Ani ses yükselmelerin-
de kurtarma alan› kalmayacakt›r ve ses sinyalinin yap›s› bozulacakt›r. Örne¤in bir
mikrofon do¤rudan say›sal ses kay›t cihaz›na ba¤lan›rsa, ilk önce ses seviye kon-
trolü yap›l›r. Bunun için konuflmac›n›n bir süre konuflmas› istenir. Hem kulakl›k-
tan gelen ses kontrol edilir hem de mikrofondan gelen sesin göstergedeki seviye-
si kontrol edilir. ‹deal ve kaliteli bir ses seviyesi için gözlenmesi gereken aral›k
yaklafl›k olarak “-9 ile -6” aral›¤› olabilir. Bu aral›¤›n, “güvenlik alan›” içinde oldu-
¤u unutulmamal›d›r.
Profesyonel çekimlerde, mikrofon gibi ses kayna¤› say›s› iki ya da daha üzeri
ise, portatif ses mikserlerinden yararlan›l›r. Bütün mikrofon giriflleri ses mikserin-
de toplan›r ve video kameraya bir ya da iki kablo ile ses ba¤lant›s› yap›l›r. Ses mik-
serinin kullan›ld›¤› çal›flmalarda, ses mikserinin üzerindeki ses seviye göstergesi ile
video kamera üzerindeki göstergenin eflit çal›flmas› gerekir. Göstergeler aras›nda-
ki ses seviye eflitli¤inin sa¤lanabilmesi için, her iki gösterge aras›nda “kalibrasyon”
yap›lmas› gerekir. Kalibrasyon ifllemi için mikser üzerindeki 1kHz test ton sinyalin-
den yararlan›l›r (fiekil 7.14). Örne¤in mikser üzerindeki gösterge Vu-Meter, video
kameradaki de dBFS gösterge olsun. Kalibrasyon ifllemi için flu ad›mlar izlenir:
1. Mikser ile video kamera aras›nda ba¤lant› yap›l›r.
2. Mikserdeki 1kHz test ton sinyali aç›l›r.
3. Mikser üzerindeki Vu-Meter gösterge “0 VU” olarak ayarlan›r.
4. Video kameraya yap›lan ses giriflinin “hat girifl” (line in) oldu¤u kontrol edilir.
5. Ses girifli yap›lan kanal ya da kanallar›n ses seviyeleri, dBFS göstergede “-18
dBFS” seviyesi görülünceye kadar ayarlan›r (0 VU = -18 dBFS).
6. Video kamera üzerindeki kulakl›k ç›k›fl›ndan da ses iflitsel olarak kontrol edilir.
7. Mikserden 1 kHz kapat›l›r.
Art›k video kamera üzerindeki dBFS gösterge, mikser üzerindeki ses seviyesi-
nin art›fl ve azal›fl›na efl zamanl› hareketlerle uyum gösterecektir. Böylece bir kay›t
esnas›nda, video kameran›n üzerindeki göstergenin gözlenmesine gerek kalmaya-
cakt›r. Mikser üzerindeki ses seviyesinin takibi yeterli olacakt›r.
Özet
N
A M A Ç Sesin temel özelliklerini aç›klayabilmek. de¤erli voltajlardan oluflur. Voltaj de¤erleri hava
1
Ses bir titreflimle bafllar. Titreflimin oluflabilmesi moleküllerinin hareketine benzetilebilir. Hava
ve sesin yay›labilmesi için bir titreflim kayna¤›na, moleküllerinin s›k›flmas›yla ses dalgalar›n›n gen-
enerji kayna¤›na ve ortama ihtiyaç vard›r. Titre- li¤i yükselir. Elektron say›s› artt›kça da voltaj yük-
flimlerin havada ilerlemeleri “ses dalgalar›” halin- selir. Ses sinyali ister analog isterse de say›sal ol-
de olur. Ses dalgalar›n›n hava gibi esnek bir or- sun, sonuçta bütün ses sinyalleri hoparlörler yo-
tamda yay›lmas›, durgun suya at›lan bir tafl›n olufl- luyla tekrar analog sese dönüfltürülür.
N
turdu¤u su dalgalar›na benzetilebilir. Ses dalgala-
r› birim zaman içinde periyodik hareketlerle yay›- Mikrofonlar›n temel çal›flma ve yönel özelliklerini
A M A Ç
l›r. Ses dalgalar›n›n 1 saniyede tamamlad›klar› pe- 3 s›ralayabilmek.

riyodik devir say›s›, sesin 1 saniyedeki titreflim sa- Mikrofon, akustik ses enerjisini elektrik enerjisine
y›s›na eflittir. Sesin 1 saniyedeki titreflim say›s› da çeviren bir çeflit dönüfltürücü cihazd›r. Ses kay›tla-
“frekans” olarak tan›mlan›r. Frekansa ba¤l› olarak r›nda ya da sesimizi bir yerden baflka bir yere ilet-
sesin yüksek ya da düflük frekansl› olarak alg›lan- mek istedi¤imizde, mikrofonlardan yararlan›r›z.
mas›na da “ses perdesi” (pitch) denir. Ses dalga- Video yap›mlar›nda en çok kullan›lan mikrofonlar
lar›n›n frekans› yükseldikçe ses perdesi de yükse- iki grupta toplan›r: “elektromanyetik mikrofonlar”
lir, ses tizleflir. Frekans düfltükçe ses perdesi de ve “elektrostatik mikrofonlar”. Her iki gruptaki
düfler, ses bas hale gelir. Ses perdesi, iflitsel alg› mikrofonlar›n çal›flma prensipleri farkl›d›r. Dina-
kalitesini do¤rudan etkiler. Devrini tamamlam›fl mik ve flerit mikrofonlar elektromanyetik prensi-
bir ses dalgas›n›n yay›ld›¤› uzakl›k da “dalga bo- be göre çal›fl›r. Kondansatör ve elektret mikrofon-
yu” olarak ifade edilir. Sesin frekans› yükseldikçe lar da elektrostatik prensibe göre çal›fl›r. Mikro-
dalga boyu k›sal›r, frekans› düfltükçe dalga boyu fonlar›n alg›da seçici olabilmesi ve kaliteli ses ka-
da uzar. Hava moleküllerinin yo¤unlu¤u ses dal- y›tlar› yapabilmek için, mikrofonlar›n yönel özel-
gas›n›n yüksekli¤ini etkiler. Dalga boyunun yük- liklerinden yararlan›l›r. Mikrofonlar›n yönel özel-
sekli¤i “genlik” (amplitude) olarak tan›mlan›r. likleri üç grupta toplan›r: “tek yönlü” (uni direc-
Genli¤in öznel etkisi, yo¤unluk olarak sesin gür- tional, cardioid), “çift yönlü” (bi directional) ve
lü¤ü ya da zay›fl›¤›d›r. Sesler kendi içlerinde di- “çok yönlü” (omni directional) mikrofonlar. Tek
¤er frekanslar› da içerir ve karmafl›k yap›dad›r. yönlü mikrofonlar ayn› zamanda “cardioid” mik-
Sesler aras›ndaki bu farkl›l›k, onlar›n ton nitelik- rofon olarak da tan›mlan›r. Cardioid mikrofonlar
lerini ya da ton renklerini oluflturur ve “sesin ren- kendi aralar›nda “super cardioid” ve “hyper car-
gi” ya da “sesin t›n›s›” (timbre) olarak tan›mlan›r. dioid” mikrofonlar tan›m›yla alt gruplara ayr›l›r.
N
Sesin rengi, ayn› yo¤unluk ve perdeye sahip iki
farkl› sesi ay›rt etmede, duyusal alg› yetene¤i sa¤- Ses kay›t seviye kontrolünün önemini tart›fla-
A M A Ç
lar. Her sesin bir bafllang›ç (attack), kal›fl (susta- 4 bilmek.

in) ve düflüfl (decay) zaman› vard›r. Ses yo¤unlu- Bir kameraman için vizör ne kadar önemliyse, bir
¤unun zaman içinde u¤rad›¤› bu de¤iflimler “ses ses kay›t operatörü için de ses göstergeleri o ka-
zarf›” olarak tan›mlan›r. dar önemlidir. Ses sinyali iflitsel olarak kay›t ciha-
N
z› üzerindeki kulakl›k ç›k›fl›ndan dinlenebilir. Fa-
Ses sinyalinin nas›l olufltu¤unu aç›klayabilmek. kat kulakl›ktan duyulan sesin yüksek ya da dü-
A M A Ç
2
Kulak yoluyla iflitti¤imiz bütün sesler akustik bir flük olmas›, ses kay›t seviyesi için bir referans de-
enerjidir. Sesleri bant ya da disk gibi bir ortama ¤ildir. Ses seviye göstergeleri hem kaydedilen se-
kaydetmek istedi¤imizde, akustik enerjiyi elek- sin hem de kaydedilmifl sesin seviyelerini göste-
trik enerjisine çevirmek zorunda kal›r›z. Bu ener- rirler. Ses kay›tlar›n›n iflitsel kalitesi kulakl›k ya da
ji dönüfltürme iflini mikrofonlar yapar. Mikrofon- hoparlör yoluyla dinlenir. Ses dalgalar›n›n genlik
lar akustik ses enerjisini elektrik enerjisine çevi- seviye kontrolleri de göstergeler arac›l›¤›yla göz-
rirler ve “ses sinyali” oluflur. Ses sinyali de¤iflken lemlenir.
7. Ünite - Ses 173
1. “Ses bir titreflimle bafllar. Titreflimin oluflabilmesi ve 5. “Mikrofonlar alg›da seçici davranamaz” önermesi afla-
sesin yay›labilmesi için bir titreflim kayna¤›na, enerji ¤›daki ifadelerden hangisini aç›klar?
kayna¤›na ve ortama ihtiyaç vard›r.” a. Mikrofonlar farkl› çal›flma ve yönel özelliklere
Yukar›daki ifadeye göre afla¤›daki örnek olaylardan han- sahiptir.
gisi yanl›flt›r? b. Dinamik ve kondansatör mikrofonlar sese karfl›
a. Futbol maç›nda düdük çalan hakem ayn› duyarl›l›¤a sahiptir.
b. Telefon ile görüflen kifli c. Mikrofonlar›n yönel özelli¤i, alg›da seçici olmala-
c. Havas› vakumlanm›fl bir kavanozda çalan zil r›na yard›mc› olmaz.
d. Duvara çivi çakan iflçi d. Mikrofonlar›n seçimi önemli de¤ildir.
e. Suya at›lan tafl e. Mikrofonun sesi alg›lamas› ile insan›n iflitme sis-
temi ayn›d›r.
2. “Ses dalgalar› birim zaman içinde periyodik hareket-
lerle yay›l›rlar. Ses dalgalar›n›n 1 saniyede tamamlad›kla- 6. “Bir fizik kural›na göre; manyetik bir alan içinde bo-
r› periyodik devir say›s›, sesin 1 saniyedeki titreflim say›- bin hareket ettirildi¤inde, elektrik enerjisi oluflur. Dina-
s›na eflittir.” mik mikrofonlar›n da çal›flma prensibi bu fizik kural›na
Yukar›daki ifadeye göre afla¤›dakilerden hangisi söyle- dayan›r. Dinamik mikrofonlar sa¤›r mikrofonlard›r ve ses
nemez? kayna¤›na yak›n çal›flmak zorundad›r.”
a. Titreflim say›s› artt›kça ses dalgas›n›n boyu k›sal›r. Yukar›daki ifadeye göre afla¤›dakilerden hangisi do¤ru-
b. Titreflim say›s› azald›kça ses dalgas›n›n boyu uzar. dur?
c. Titreflim say›s› artt›kça ses perdesi yükselir. a. Dinamik mikrofonlar harici bir elektrik enerjisi ile
d. Titreflim say›s› sesin frekans say›s›n› de¤ifltirmez. çal›fl›r.
e. Titreflim say›s› azald›kça ses baslafl›r. b. Ses kayna¤› ile aralar›ndaki mesafe uzak olabilir.
c. Dinamik mikrofonlar çevredeki di¤er seslerden
3. Afla¤›dakilerden hangisi “analog” ifadenin tan›mlan- kolay etkilenmez.
mas›na örnek olarak verilemez? d. Dinamik mikrofonlar sese karfl› oldukça hassas
a. Araba h›z göstergesinin ibre hareketi yap›dad›r.
b. Kayd›raktan kayan çocuk e. Röportajlar için uygun de¤ildir.
c. Asansörün hareketi
d. Gökyüzüne yükselen uçurtma 7. “Kondansatör mikrofonlar elektronik parçalardan olu-
e. Merdivenleri t›rmanan kiflinin kademeli ilerlemesi flur ve ses alma özellikleri hassast›r.”
Yukar›daki ifadeye göre afla¤›dakilerden hangisi yanl›fl-
4. “Say›sal verinin örneklemesinde, analog veride oldu- t›r?
¤u gibi kesintisiz bir süreklilik yoktur. Analog ses dalga- a. Elektronik devreler için harici bir elektrik enerji-
lar› süreklili¤i olmayan basamakl› verilere dönüfltürülür.” sine ihtiyaç duyar.
Yukar›daki ifadeye göre afla¤›dakilerden hangisi yan- b. Fiziksel darbelerden kolay etkilenir.
l›flt›r? c. Havadaki nemden kolay etkilenir.
a. Örnekleme oran› say›sal ses kalitesini do¤rudan d. Dinamik mikrofonlara göre sesleri daha uzaktan
etkiler. alabilir.
b. Say›sal ses sinyali kesintisiz ve süreklili¤i olan bir e. Ses kayna¤›na yak›n çal›flmak zorundad›r.
veridir.
c. Say›sal ses sinyali basamakl› elektriksel iflaretlere
çevrilir.
d. Analog ses dalgalar› kesintisiz ve süreklili¤i olan
veridir.
e. Say›sal ses sinyalinin ifllenmesinde örnekleme
oran›ndan yararlan›l›r.
Kendimizi S›nayal›m Yan›t Anahtar›

8. “Mikrofonlardan gelen ses sinyal seviyeleri ile mikro- 1. c Yan›t›n›z c de¤il ise, “Ses ve Sesin Temel Özel-
fon d›fl›ndaki cihazlardan gelen ses sinyal seviyeleri (hat likleri” konusunu yeniden gözden geçiriniz.
sinyali) birbirinden farkl›d›r. Mikrofonlar›n ses sinyal se- 2. d Yan›t›n›z d de¤il ise ise, “Ses ve Sesin Temel
viyeleri hat sinyal seviyesinden daha düflüktür.” Özellikleri” konusunu yeniden gözden geçiri-
Yukar›daki ifadeye göre afla¤›dakilerden hangisi söyle- niz.
nemez? 3. e Yan›t›n›z e de¤il ise, “Ses Sinyali” konusunu
a. CD çalar mikrofon girifline ba¤lan›rsa ses sinya- yeniden gözden geçiriniz.
linde afl›r› yüklenme oluflur. 4. b Yan›t›n›z b de¤il ise, “Ses Sinyali” konusunu
b. Mikrofonlar hat sinyal girifllerine ba¤lanabilir. yeniden gözden geçiriniz.
c. Video kameralarda mikrofon giriflleri ile hat sin- 5. a Yan›t›n›z a de¤il ise, “Mikrofonlar” konusunu
yal giriflleri ayr›d›r. yeniden gözden geçiriniz.
d. Mikrofonlar hat sinyal girifline ba¤land›¤›nda ses 6. c Yan›t›n›z c de¤il ise, “Mikrofonlar” konusunu
sinyali çok düflük olur. yeniden gözden geçiriniz.
e. Hat sinyal giriflleri mikrofonlar d›fl›nda kalan ci- 7. e Yan›t›n›z e de¤il ise, “Mikrofonlar” konusunu
hazlar içindir. yeniden gözden geçiriniz.
8. b Yan›t›n›z b de¤il ise, “Video Kameralarda Ses
9. “Yüksek ses seviyelerini kontrol edebilmek ve ses Kay›t” konusunu yeniden gözden geçiriniz.
seviyesinin ‘0 dBFS’ üzerine ç›kmas›n› engellemek ama- 9. a Yan›t›n›z a de¤il ise, “Video Kameralarda Ses
c›yla, ses kay›t göstergesinde bir güvenlik alan› olufltu- Kay›t” konusunu yeniden gözden geçiriniz.
rulmas› gerekir.” 10. e Yan›t›n›z e de¤il ise, “Video Kameralarda Ses
Yukar›daki ifadeye göre afla¤›dakilerden hangisi yan- Kay›t” konusunu yeniden gözden geçiriniz.
l›flt›r?
a. “0 dBFS” seviyesine yak›n çal›flmak ses kay›t ka-
litesini art›r›r.
b. “0 dBFS” seviyesine yak›n çal›flmak risklidir.
c. Ani ses yükselmelerine karfl› tedbirli olmak ge-
rekir.
d. “0 dBFS” seviyesi üzerine ç›k›l›rsa ses sinyali bo-
zulur.
e. 1 kHz test ton sinyali için “0 dBFS” seviyesi se-
çilmez.
10. “Telsiz mikrofonlar kendi içlerinde pil gibi besleme

ünitelerine sahiptir ve harici beslemeye gereksinim duy-
maz.”
Yukar›daki ifadeye göre afla¤›dakilerden hangisi yan-
l›flt›r?
a. Telsiz mikrofonlar›n pil dolulu¤u kontrol edil-
melidir.
b. Telsiz mikrofonlar video kameralar›n mikrofon
girifllerine ba¤lanabilir.
c. Telsiz mikrofonlarda elektronik parçalar bulu-
nur.
d. Telsiz mikrofonlarda pil bitme riski vard›r.
e. Telsiz mikrofonlar “+48” volt beslemeye ihtiyaç
duyar.
7. Ünite - Ses 175
S›ra Sizde Yan›t Anahtar› Yararlan›lan Kaynaklar

S›ra Sizde 1 Alten, Stanley R. (2005). Audio in Media. Belmont:
Ses dalgalar›n›n yay›labilmesi için hava gibi bir ortama Thomson Wadsworth. Seventh Edition.
ihtiyaçlar› vard›r. Uzayda hava molekülleri olmad›¤› için Barlett, Bruce. Barlett, J. (2009). Practical Recording
ses oluflmaz. Techniques. Oxford: Focal Press.
Ergül, Reha Recep. (1998). Ses. Eskiflehir: Anadolu
S›ra Sizde2 Üniversitesi E¤itim Sa¤l›k ve Bilimsel Araflt›rma
Kalabal›k ya da gürültülü mekânlarda farkl› fliddet ve Çal›flmalar› Vakf›. Yay›n No: 133.
frekaslara sahip sesler bulunur. Bu sesler birbirlerinin Hausman, Carl ve di¤erleri. (2000). Modern Radio
önüne ç›kabilir ve birbirlerini bask›layarak maskeleye- Production: Producing, Programming, and
bilir. Performance. Belmont: Thomson Wadsworth. 5th
Edition.
S›ra Sizde 3 Holman, Tomlinson. (2005). Sound for Digital Video.
Bir CD çalardan gelen ses sinyali kameran›n MIC girifli- Oxford: Focal Press.
ne ba¤lan›rsa, hat sinyalin voltaj› mikrofonunkinden K›l›ç, Levend. (2000). Görüntü Esteti¤i. ‹stanbul: ‹nk›lap
fazla oldu¤u için ses bozulur. Bir mikrofondan gelen Kitabevi Yay›n Sanayi ve Tic. A.fi.
ses sinyali kameran›n LINE girifline ba¤lan›rsa, ses sevi- Lyver, Des. (1999). Basics of Video Sound. Oxford: Focal
yesi çok düflük kalabilir ya da ses al›namaz. Press.
Moylan, William. (2002). The Art of Recording. Woburn:
Focal Press.
Önen, Ufuk. (2007). Ses Kay›t ve Müzik Teknolojileri.
‹stanbul: Çitlembik Yay›nlar›.
Rose, Jay. (2003). Producing Great Sound for Digital
Video. San Francisco: CMP Books. Second Edition.
Saab, Carl Y. (2007). Seeing, Hearing, and Smelling the
World. New York: Infobase Publishing.
Self, Douglas ve Di¤erleri. (2009). Audio Engineering:
Know It All.Elsevier Inc. Oxford: Newnes.
Shyles, Leonard. (2007). The Art of Video Production.
California: Sage Publications.
Talbot-Smith, Michael. (2002). Sound Engineering
Explained. Woburn: Focal Press.
Türk Dil Kurumu, Güncel Türkçe Sözlük ve Yaz›m
K›lavuzu. Sürüm 1.0.
Zettle, Herbert. (2009). Television Production
Handbook. Tenth Edition. Belmont: Wadsworth.
8
Amaçlar›m›z
N
N
Kurgu kavram›n› tan›mlayabilecek,
N
Kurgunun ifllevlerini aç›klayabilecek,
Do¤rusal olmayan kurgu sistemlerinde kurgu sürecini aç›klayabilecek bilgi
ve becerilere sahip olacaks›n›z.
Anahtar Kavramlar
• Kurgu • Timeline
• NLE (Non Linear Editing) Kurgu • Assemble
• Timecode • Insert
• Görüntü Efektleri • Render
• KURGU
Kamera Tekni¤ine • KURGUNUN ‹fiLEVLER‹
Kurgu • NLE (NON L‹NEAR ED‹T‹NG)
Girifl
DO⁄RUSAL OLMAYAN KURGU
S‹STEMLER‹
Kurgu
KURGU
Önceden belirlenmifl videolar›n, seslerin ve foto¤raflar›n amac›m›za uygun bir bi-
çimde s›ralanmas›na kurgu denir. Video kurgu; “cut” , “montage” , “edit” , “ mix”
gibi de¤iflik kelimelerle de ifade edilir. Görüntü kurgusu, sinemayla birlikte do¤-
mufltur. Sineman›n ilk y›llar›nda yönetmenler, çektikleri filmlerde gereksiz görün-
tülerini keserek ilk kurgu örneklerini uygulam›fllard›r. Teknik imkânlar ve bilgi bi-
rikimi artt›kça, kurguyla daha de¤iflik fleyler de yap›lmaya bafllanm›fl, anlat›m› zen-
ginlefltirmek, kolaylaflt›rmak ve daha estetik hâle getirmek için de¤iflik kurgu tek-
nikleri keflfedilmifl ve uygulanm›flt›r. Sinemadan yaklafl›k 50 y›l daha genç bir ileti-
flim arac› olan televizyon; sinemadaki kurgu tekniklerini alm›fl, ancak bunu kendi-
sine uyarlam›flt›r. Sinema filmleri için yap›lan kurgu “film kurgusu”; televizyon
programlar› için yap›lan kurgu ise “video kurgu” olarak adland›r›l›r.
Kurgu en yal›n biçimde; çekimlerin düzenlenmesi ya da düzenli ve uygun bir
biçimde bir araya getirilmesi olarak aç›klanabilir: çekim A’y› çekim B’nin ve onla-
r› da çekim C’nin izlemesi gibi. ‹ngilizcedeki kelime anlam› olarak kurgu (editing);
düzeltme ya da organize etme anlamlar›na göndermede bulunur. Sineman›n ilk
y›llar›nda kurgu ifllemine “ kesme - cutting” deniyordu. Anlafl›ld›¤› gibi bu kurgu
s›ras›nda fiziksel olarak filmlerin kesilmesinden kaynaklanmaktayd›. Frans›zca kö-
kenli olan “montaj - montage” ise kurgunun bir baflka yönünü; parçalar›n bir ara-
ya gelip yeni bir bütün oluflturmas›n› vurgular. Montaj kelimesi daha çok yöntem
ve kuram ile ilgilidir.
Yüzy›l›n ilk yar›s›nda henüz hareketli görüntüler sadece filme kay›t edilebilir-
ken kurgu ifllemi sadece filmin çekiminin bitiminden sonra filmin y›kan›p bas›lma-
s› ifllemlerinin gerçekleflmesi ile yap›labiliyordu. Televizyon ve çok kameral› stüd-
yolar ile birlikte kurgu ifllemi, program›n çekilmesi ve yay›na verilmesi ile ayn› an-
da gerçeklefltirilmeye baflland›. Teknik ve olanaklar her ne kadar farkl› olsa da kur-
gunun prensipleri seneler boyunca de¤iflmeden her formatta, film ve video yap›-
m›nda kullan›ld›. ‹ster birçok kameral› stüdyoda gerçekleflmifl olsun ister ham çe-
kimlerin, çekimden sonra bir araya getirilmesi ile gerçekleflmifl olsun kurgu ifllemi-
nin gerçekleflme sürecine “post-prodüksiyon” aflamas› ad› verilir.
Say›sal teknoloji kameralarla birlikte kurgu sistemlerinin de de¤iflmesine yol aç-
m›flt›r. Say›sal teknoloji ile bantlarda kurgu yerine bilgisayar ortam›nda kurgular
yap›lmaya bafllanm›flt›r. Art›k say›sal hâle gelen görüntü ve sesler bilgisayarlardaki
kurgu programlar›nda kurgulanmaya bafllanm›flt›r. Kameralar›n herkes taraf›ndan
kullan›labilir hâle gelmesi, çekilen görüntülerin de amatör ya da yar› profesyonel

kamera kullan›c›lar› taraf›ndan kurgulanabilmesi ihtiyac›n› do¤urmufltur. Profesyo-
nel kurgu teknolojisindeki bu geliflmeler, kameramanlar›n görev tan›mlar›n›n da
de¤iflmesine neden olmufltur. Analog sistemlerde kameraman çekim öncesinde ka-
meran›n çekime haz›rlanmas›, çekim s›ras›nda kameray› operasyonel olarak kulla-
n›lmas› ve çekim sonras›nda kasetleri kurguculara teslim edilmesiyle tamamlan›-
yordu. Günümüzde televizyon yay›nc›l›¤›, kullan›lan teknolojiler nedeniyle yüksek
maliyetli bir sektör haline gelmifl, bu nedenle az personelle çok ifl üretme prensi-
bi temel al›nm›flt›r. Dolay›s›yla görüntülerin çekilmesi ve daha sonra bunlar›n kur-
gulanmas›n›n bir bütün süreç olarak ele al›nmas›n› kaç›n›lmaz hale getirmifltir. Bir-
çok televizyon kanal›nda muhabirlerden haber görüntülerinin çekilmesi, bunlar›n
fazlal›klar›n temizlenmesi ve haberin kaba kurgusunu bitirmeleri beklenmektedir.
KURGUNUN ‹fiLEVLER‹
Kamera çekimlerinin çeflitli kurallara göre arka arkaya belli bir anlay›flta s›ralanma-
s› kurgu olarak aç›klanm›flt›. Daha genifl bir tan›mla kurgu, kamera çekimleri son-
ras›nda elde edilen görüntüleri aras›nda seçim yapmak, bunlar› anlat›mdaki s›rala-
ra göre dizmek, sürelerini göz önüne almak ve bunlar› belirli bir anlat›ma göre dü-
zenlemektir. Kurgu ile afla¤›daki düzenlemeler yap›labilmektedir:
• Süre ayarlamas›,
• Kamera ve çekim bozukluklar›n giderilmesi,
• Zaman ve mekân devaml›l›¤›n›n sa¤lanmas›,
• Farkl› mekânlarda çekilmifl görüntülerin ard›fl›k s›ralanmas›,
• De¤iflik görüntü efektlerinin eklenebilmesi,
• Görüntülerin teknik olarak ayarlanabilmesi,
• Görsel etkiyi de¤ifltirmek ve artt›rmak.
Bir program›n kurgulanma sürecinde dört temel ifllev gerçeklefltirilmeye çal›fl›-

l›r. Bu ifllevler; oluflturma, düzeltme, birlefltirme ve k›saltmad›r.
Oluflturma: Görüntü ve seslerden oluflan sahnelerin birlefltirilerek bir bütün ha-
line getirilmifl anlat›msal bir ürünün ortaya ç›kmas›n› sa¤lar.
Düzeltme: Hatal› çekimlerin ay›klanarak senaryoya uygun ve istenen görüntü-
lerle çal›fl›labilmesini sa¤lar.
Birlefltirme: Farkl› zaman dilimlerinde yap›lm›fl ama ayn› konuyu anlatan kame-
ra çekimlerinin s›ralanarak birbirine uyumlu hale getirmek suretiyle birlefltirilmesi-
ni sa¤lar.
K›saltma: Kamera çekimlerinde hatal› olmasa bile baz› sahneleri ç›kararak olay-
lar› ve/veya kavramlar›, verilmek istenen mesaj›n öz biçimde verilebilmesini ve do-
lay›s›yla çok daha güçlü bir olay-kavram iliflkisi kurulmas›n› sa¤lar.
Video Bantlarda Teknik Olarak Kurgu Süreci

Teknik olarak bak›ld›¤›nda video bantlarda kurgu yap›labilmesi için temel olarak
oyat›c› - kaydedici ve monitörden oluflan sistemin detaylar›n› kitab›n›z›n üçüncü
ünitesinde ö¤renmifltik. Çekilen ham görüntüler oynat›c›ya tak›l›r. Bofl olan kaset
ise kaydediciye tak›l›r. Öncelikle kaydedicide kay›t (rec) tufluna sonra da oynat›c›-
da oynat (play) tufluna bas›larak aktarma ifllemi yap›l›r. Böyle bir aktarma ifllemin-
de kaydedicideki kay›tlar›n girifl ve ç›k›fllar›nda bozulmalar olacakt›r. Bunun nede-
8. Ünite - Kurgu 179
ni, kaydet (rec) ve oynat (play) tufllar›na bas›ld›¤›nda bantlar›n dönmesini sa¤layan Kurgu kontrol ünitesi:
Görüntü ve sesleri kesmeye,
kafalar›n dönme devirlerinin saniyede 25 kare geçirebilecek h›za ulaflmas›n›n be- birlefltirmeye ve görüntü
lirli bir süre almas›d›r. Böyle bir kurguda sadece, görüntü ve ses arka arkaya kay- aralar›na geçifl efektleri
dedilir. Görüntülere efekt verebilmek mümkün de¤ildir. Girifl ç›k›fllardaki görüntü eklemeye, oynat›c› ve
kaydedici VTR’leri bir
bozuklu¤unun düzeltilebilmesi ve çeflitli efektlerin eklenebilmesi için profesyonel noktadan kontrol edilmesini
kurgularda oynat›c› ve kaydedici aras›na kurgu kontrol ünitesi yerlefltirilerek gö- sa¤layan cihaz.
rüntü bozukluklar› ortadan kald›r›lm›flt›r.
Fotograf 8.1
Kurgu Kontrol
Ünitesi.
Bant kurgusuna görüntü aralar›na yap›lan geçifl efektlerinin d›fl›nda görüntü Video Efekt Jeneratörü:
efektleri eklemek için kurgu sistemine video efekt jeneratörü eklenmesi gerekir. Video görüntü kurgusunda
görüntülere uygulanacak
Bununla birlikte efekt yap›labilmesi için 2 adet oynat›c› ve bir kaydedicinin bu sis- efektleri say›sal olarak
temde bulunmas› gerekmektedir. üretebilen cihazlard›r.
Bu sistemlere A/B Roll kurgu denilmektedir. A/B Roll kurgu sisteminde kurgu
yap›l›rken kurgunun temel ifllevlerinin d›fl›nda teknik olarak bilinmesi gerekenler
bulunmaktad›r. Bunlar›n bafl›nda Timecode (zaman kodu sinyali) gelmektedir.
Foto¤raf 8.2
Timecode
Numaratörleri.
Timecode: Timecode Türkçede zaman kodlamas› anlam›na gelmekte ve kame- Timecode K›r›lmas›: Bant
ran›n kaydetti¤i (frame) resim karelerinin bafltan sona do¤ru say›s›n›n, kay›t s›ra- üzerinde kay›ts›z bir alana
gelindi¤inde bu noktadan
s›nda bant üzerine kaydedilmesidir. Bu sayede yap›lan bir kay›t plan›n›n kaç kare kay›t edilmeye bafllan›rsa
oldu¤u, dolay›s›yla ne kadar zamanda kay›t yap›ld›¤› kaydedilmifl olur. Bu bilgi; timecode bilgisi önceki
timecode bilgisini
kay›t, montaj ve okuma s›ras›nda kullan›larak çekimin süresi, bafllang›ç ve bitifl za- alg›lamayaca¤›ndan tekrar
man› ö¤renilir. Kurgu yap›l›rken hangi kareden itibaren bafllanaca¤› ve bitece¤i s›f›r noktas›ndan timecode
üretmeye bafllayacakt›r.
hesaplanabilir. Zaman kodlu timecode bilgileri 8 haneli olup saat, dakika, saniye Buna timecode k›r›lmas›
ve kareyi göstermektedir. Kay›t süresince timecode zamanda ileriye do¤ru akar. denir.
Kaydedilmifl görüntü oynat›ld›¤›nda timecode akmaya devam eder. Kaseti ileriye

al›p band›n kay›ts›z bir noktas›na gelindi¤inde timecode bilgisi okunmaz. Kay›ts›z
noktadan kay›t edilmeye bafllan›rsa timecode k›r›lmas› meydana gelecektir.
Fotograf 8.3
Timecode
S›f›rlanmas›.
Video kurguda, iki flekilde kurgu yap›lmaktad›r. Bunlar; assemble (ard›fl›k) ve

insert (araya yerleflen, araya girme) kurgulard›r.
Assemble Kurgu: Bu kurgu türünde görüntüler, video banda arka arkaya nor-
mal ya da efektli eklenerek kurgu yap›l›r. Banda görüntü eklendikçe yeni timeco-
de izi kaydedilir.
Insert Kurgu: Bu kurguda var olan görüntülerin aras›ndaki boflluklara yeni gö-
rüntüler eklenir veya kurgulanan görüntüde görüntünün baz› bölümleri de¤ifl-
tirilmek istenirse insert kurgu yap›l›r. Böyle bir kurgunun yap›labilmesi için kurgu-
ya bafllamadan önce kaydedicide bulunan kasete video sinyali ile birlikte timeco-
de sinyali döflenmesi gerekir. Bunun için genellikle kasete siyah video sinyali dö-
flenmektedir. Böylelikle bu kasetin her noktas›n›n kontrolü mümkün olabilmekte-
dir. Burada önceden kay›tl› timecode sinyali oldu¤u için yeni bir timecode sinyali
kaydedilmez.
NLE (NON LINEAR EDITING) DO⁄RUSAL OLMAYAN

KURGU S‹STEMLER‹
Do¤rusal olmayan kurgu tan›m›, bilgisayar ile yap›lan kurgu ifllemi için kullan›l-
maktad›r. Bu kurgu sistemi için ‹ngilizce Non Linear Editing kelimelerinin k›salt-
mas› olan NLE denilmektedir. 1990’lardan itibaren NLE sistemleri yayg›nlaflmaya
bafllam›flt›r. Bu sistemlerde temel mant›k, görüntülerin bir bilgisayar›n sabit veya
harici disklere aktar›lmas› ve oradan ifllenmesidir. Böylelikle bant kurguda olma-
yan iki özelli¤e sahip olmaktad›r. Bunlardan birincisi Rasgele Eriflim (Random Ac-
cess) dir. Bu özellikle sayesinde disklere aktar›lan görüntülerin her noktas›na an›n-
da eriflilmektedir. Bant kurguda oldu¤u gibi kaseti ileri geri sarmak zorunda de¤i-
liz. ‹kinci özellik, yapt›¤›m›z kurgunun tahribats›z (Non Destructive) olmas›d›r. Bir
baflka deyiflle, as›l görüntülere bir fley yapm›fl olmay›z. Böylece ayn› amaç için çekil-
mifl görüntülerden farkl› kurgular yap›labilir. Yap›lan bu kurgular disklerde çok kü-
çük bir yer tutmaktad›r. Yer tutan sadece as›l görüntülerdir. Yap›lan bu kurgular sa-
dece disklerde bulunan görüntülerin nas›l bir araya gelece¤ini belirten anahtarlard›r.
NLE ad› verilen sistemde görüntüler firewire portu kullan›larak kameradan ve-
ya VTR’den bilgisayara aktar›l›r, daha sonra kurgu yaz›l›m›nda istenen s›raya göre
yerlefltirilir. Bilgisayar ortam›na tafl›nan görüntüler, senaryolardaki s›raya göre dizi-
lir. Yaz›l›m programlar› arac›l›¤› ile A/B Roll kurgu sistemlerindeki çok say›da ci-
hazla yap›lan ifllemler, efektler, yaz› bindirmeler, geçifller, görüntü üzerindeki her
türlü ifllem, bilgisayar ortam›nda yay›n kalitesinde çok daha h›zl›, çok daha pratik,
kaset sorunlar›n› ortadan kald›rarak ekonomik bir flekilde yap›labilir hale gelmifl-
tir. A/B roll kurgu sistemi en az iki VTR, kurgu kontrol ünitesi, say›sal efekt ciha-
z›, monitörler ve onlarca kablo ve yard›mc› cihazlara ihtiyaç duyulurken NLE sis-
teminde görüntülerin aktar›labilece¤i kamera veya VTR ve iyi bir bilgisayar yeterli
olmaktad›r.
NLE kurgu süreci, çekim aflamas›nda bafllar. Çünkü Timecode’lar›n çekim s›ra-
s›nda düzenli bir flekilde listelenmesi gerekir. Timecode bilgisi NLE kurgu sürecin-
de bant kurguya göre daha önem kazanm›flt›r. Bant kurgularda herhangi bir haf›-
za sorunu bulunmamaktad›r. Oysa, NLE sistemlerinde disklerin haf›za kapasitele-
riyle s›n›rl› bir alan içinde görüntü ve ses kullan›m› vard›r. Çekilen bütün görüntü Kurgu senaryosu: Kurgusu
yap›lacak program için
ve seslerin bilgisayara aktar›lmas› gibi bir fley söz konusu de¤ildir. Bu nedenden çekilen kasetlerdeki hangi
dolay› çekim öncesinde, çekimin planlanmas› amac›yla yap›lan çekim senaryosu görüntü ve seslerin bu kurgu
gibi kurguya bafllamadan önce bir kurgu senaryosu haz›rlanmas› gerekmektedir. için kullan›laca¤› ve
bunlar›n s›ras›n›n ne
Bunun için kasetlerin kurgudan önce izlenip timecode’lar›n›n ç›kar›lmas› ve kur- olaca¤›d›r.
guda kullan›lacak görüntü ve seslerin seçilmesi, NLE sisteminin bafllang›c›n› olufl-
turmaktad›r.
Timecode k›r›lmas› NLE sistemlerinde nas›l bir soruna neden olur? SIRA
Tart›fl›n›z.
S‹ZDE SIRA S‹ZDE
1
NLE Sistemlerinde Bilgisayar›n Kurgu ‹çin
Yap›land›r›lmas›
Kurgu senaryosu do¤rultusunda timecode listesi haz›rland›ktan sonra bilgisayarda Firewire Portu: Yüksek
kurgunun yap›labilmesi için kamera veya VTR’nin 1394 kablosuyla S O R U bilgisayara h›zda say›sal veri
S transferi
O R U
sa¤layan tak kullan (plug
ba¤lanmas› gerekmektedir. Böylelikle manyetik bantlardaki görüntü ve ses bilgisi and play) özellikli transfer
say›sal bilgiye dönüfltürülerek bunlar›n bilgisayar›n haf›zas›na Daktar›lmas›
‹KKAT
ve kur- arayüzü. Tek bir kablo
D ‹ ses
K K ve
AT
arac›l›¤›yla video,
gunun bu ortamda yap›labilmesi sa¤lanacakt›r. 1394 kablosu bilgisayar›n firewire kameran›n bilgisayar
portuna tak›lmal›d›r. Bu portlar, bilgisayar›n marka ve modeline göre 6 pin veya üzerinden kontrolünü sa¤lar.
N N
4 pin olabilmektedir.
Foto¤raf 8.4
AMAÇLARIMIZ
Bilgisayar Üzerindeki Firewire Portu. AMAÇLARIMIZ
NLE sisteminde kurgu yap›labilmesi için bilgisayar donan›m›n›n standart bir bil-
gisayara göre daha güçlü bir ifllemciye, yüksek hard disk kapasitesine ve görüntü-
lerin bilgisayar ekran›nda oynat›labilmesi için güçlü bir ekran kart›na sahip olma-
s› gerekmektedir. Bu bilgisayar ile görüntüleri aktar›labilmesi için bir kamera veya
VTR yeterli olacakt›r.
Foto¤raf 8.5
NLE Kurgu Sistemi

Donan›m›.
Ba¤lant› yap›ld›ktan sonra, önce bilgisayar daha sonra VTR veya kamera aç›k
konuma getirilmelidir. Ba¤lant› kablosunda herhangi bir sorun yoksa bilgisayar
otomatik olarak VTR veya kameray› tan›yacakt›r. Daha önce belirtildi¤i gibi görün-
tüler bilgisayar›n hard disk veya harici disk ünitelerine depolanmaktayd›. Bu alan-
larda farkl› programlara ait ve bilgisayar›n çal›flmas› için gerekli yaz›l›m ve bilgiler
de bulunabilece¤inden kurgu yaz›l›m›n› çal›flt›rmadan önce, yap›lacak kurgu için
bir klasör yarat›lmas› ve kurgu için gerekli bütün görüntü, ses ve di¤er bilgilerin
bu alanda toplanmas›, kurgunun sorunsuz bir flekilde yap›labilmesi için önem ta-
fl›maktad›r.
Kurgu Yaz›l›m›n›n Çal›flt›r›lmas› ve Bafllang›ç Ayarlar›

Yarat›lan klasörden sonra art›k bilgisayarda bulunan kurgu yaz›l›m› çal›flt›r›labilir
hale gelmifltir. Marka ve modeli farkl› olsa da bütün kurgu yaz›l›mlar› çal›flt›r›ld›k-
tan sonra yap›lacak ilk ifl, bir proje dosyas› açmak ve bu proje dosyas›na, bilgisa-
yarda görüntü ve sesleri depolayabilmek için yaratt›¤›m›z klasörü tan›tmak, daha
sonra da kurgulanacak video ve ses sinyalinin çeflidini projeye tan›t›lmakt›r.
fiekil 8.6
Kurgu Yaz›l›m›nda
Proje Açma.
Foto¤raf 8.7
Bilgisayarda
Yarat›lan Klasörün
Projeye Tan›t›lmas›.
Video sinyalinin kurgu program›na tan›t›lmas› görüntülerin programda görüle-

bilir olabilmesi ve kurgulanabilmesi için çok önemlidir. Günümüzde kullan›lan vi-
deo kameralar› göz önüne al›nd›¤›nda DV ya da HDV sinyalinin bilgisayara tan›t›l-
mas› gerekmektedir. Çünkü kurgu yaz›l›m›, bilgisayara tan›t›lan sinyal do¤rultu-
sunda, projenin ayarlar›n› buna göre oluflturacakt›r.
Foto¤raf 8.8
DV-HDV Sinyal
Seçimi.
Foto¤raf 8.9
DV-HDV Sinyal
Çeflitleri.
NLE kurgu sistemleri A/B roll bant kurgu sistemlerinin bütün ifllevlerini üzerin-
de toplam›flt›r. Bir baflka deyiflle, NLE kurgu sistemleri; oynat›c›lar, kaydedici, kur-
gu kontrol ünitesi ve monitörlerden oluflan sistemi bünyesinde toplam›flt›r. Kurgu
yaz›l›m› çal›flt›r›ld›ktan sonra aç›lan ekranda, yukar›da de¤inilen cihazlar›n kontro-
lü farkl› pencerelerle sa¤lanmaktad›r. Marka ve model fark etmeksizin bütün kur-
gu yaz›l›mlar›n›n ekran görüntüsü benzerlik göstermektedir.
NLE Kurgu Yaz›l›m› Temel Pencereleri ve ‹fllevleri

Foto¤raf 8.10
Genel Kurgu
Yaz›l›m› Ekran›.
NLE kurgu programlar› dört temel pencereden oluflmaktad›r. Bunlar›n birincisi

proje penceresidir. Bu pencere, kurgu program›n›n klasörüdür. Kurgu için gerekli
tüm görüntü, ses ve di¤er say›sal dosyalar›n toplu halde durdu¤u ve bu verilerle il-
gili teknik bilgilerin oldu¤u penceredir. Kurgu yap›labilmesi için gerekli dosyala-
r›n buraya aktar›lmas› gerekmektedir.
Foto¤raf 8.11
Proje Penceresi.
NLE kurgu sistemlerinin ikinci penceresi Timeline (kurgu çal›flma alan›)’d›r. Ti-
meline penceresi bir baflka deyiflle bir zaman çizelgesidir. Timeline, proje pence-
resinde bulunan görüntü ve seslerin girifl ve ç›k›fllar› ayarland›ktan sonra art arda
yerlefltirildi¤i, gerekti¤inde yerlerinin de¤ifltirildi¤i, üzerlerine efektlerin yerlefltiril-
di¤i bir alan olarak kullan›lmaktad›r.
Foto¤raf 8.12
Timeline Penceresi.
Proje penceresindeki görüntülerin ve timeline penceresinde yap›lan kurgunun

izlenebilmesi için monitör pencereleri de yaz›l›mda bulunmaktad›r. Genellikle mo-
nitör penceresinin sol taraf›ndaki ekran proje dosyas›ndaki görüntülerin izlenebil-
mesi, sa¤ taraf›ndaki ekran da timeline’na yerlefltirilmifl görüntülerin izlenebilmesi-
ni sa¤lamaktad›r.
Foto¤raf 8.13
Monitör Penceresi.
Kurgu yaz›l›m›n›n ana ekran›nda görülen di¤er pencere de kurgu için gerekli
efektlerin listesinin bulundu¤u penceredir. Burada bulunan efektler timeline’da
gerekli yerde kullan›labilmesi için buradan sürüklenerek timeline’da ilgili yere
yerlefltirilir.
Foto¤raf 8.14
Efekt Penceresi.
NLE Kurgu Yaz›l›mlar›nda Görüntü ve Seslerin Al›nmas› Capture (Görüntü

yakalama): Manyetik
Yaratt›¤›m›z projeye görüntü ve ses al›nmas› iki flekilde olmaktad›r. Bunun birinci bantlarda bulunan görüntü
flekli capture (görüntü yakalama) ifllemidir. Programlarda capture fonksiyonu- ve seslerin daha önceden
1394 kablosu ile yap›lm›fl
nun aktif hale gelebilmesi için file menüsü alt›ndaki capture sekmesine t›klanmas› ba¤lant› üzerinden
gerekmektedir. bilgisayara, dolay›s›yla da
yarat›lan projeye
aktar›lmas›d›r.
Foto¤raf 8.15
File Mönüsü
Alt›ndaki Capture
Sekmesi.
Capture sekmesi aktif hale getirilince capture penceresi aç›l›r. VTR ile yap›lan
1394 ba¤lant›s›nda bir sorun yoksa VTR’deki kasedin timecode bilgisi capture pen-
ceresinde görülecektir. Yine bu ba¤lant› sayesinde VTR’nin capture penceresinden
kontrol edilebilmesi sa¤lanacakt›r. Burada dikkat edilmesi gereken, kurgu prog-
ramlar› çal›flt›r›lmadan önce kamera veya VTR’nin aç›k konuma getirilmesidir.
Program›n bu cihazlardan önce aç›lmas› durumunda program›n, cihazlar› tan›ma
problemleri meydana gelebilmektedir.
Foto¤raf 8.16
Capture Penceresi.
Profesyonel olarak bir program kurgulan›yor ise timecode listesinin haz›rlan-

mas› ve bir kasetteki girifl ve ç›k›fllar› belirlenmifl timecode listesi bir defada captu-
re edilebilir. Bunun için batch capture (toplu yakalama) yap›lmal›d›r. Capture edi-
lecek görüntü parçac›klar›n›n girifl ve ç›k›fllar timecode bilgileri listelenerek batch
capute modunda topluca capture edilir.
Foto¤raf 8.17
Capture
penceresinde girifl
ç›k›fl
timecode’lar›n
girilmesi.
Import (içeriye olma): Daha

önceden baflka projeler için
capture edilmifl görüntü ve NLE kurgu sistemlerinde projeye görüntü ve ses aktarman›n ikinci yolu import
ses dosyalar› ile say›sal veri (içeriye olma) ile olmaktad›r. Bunun için file mönüsü alt›ndaki import sekmesine
olarak kaydedilmifl foto¤raf
ve ses dosyalar›n›n proje
t›klanarak aç›lan pencereden istenilen dosyalar projenin içine aktar›l›r.
içine aktar›lmas›d›r.
Foto¤raf 8.18
Import Sekmesi.
Foto¤raf 8.19
Import Penceresi.
Görüntü ve ses dosyalar› capture ve import yoluyla proje penceresine al›nd›k-

tan sonra kurguya bafllanabilir. Proje penceresinden seçilen görüntü, monitör pen-
ceresinin sol ekran›na yerlefltirilir. Burada görüntünün fazlal›klar› girifl ve ç›k›fl
noktalar› verilerek s›n›rland›r›l›r, sonra timeline penceresine sürüklenerek b›rak›l›r.
Foto¤raf 8.20
Proje Penceresi
Monitörü.
Foto¤raf 8.21
Dissolve
(bindirme) Efekt
süreci.
Daha önce belirtildi¤i gibi bant kurguda görüntüler, iki flekilde bir araya getiri-
liyordu. Bunlar; assemble ve insert teknikleriydi. Assemble kurguda görüntüler ar-
ka arkaya kurgulan›yordu. Insert kurguda ise kaydedicide bulunan band›n istenen
noktas›na timecode bilgisinin yard›m› sayesinde görüntü eklenebiliyordu. NLE
kurgu sistemlerinde timeline görüntü indirme ve ekleme yöntemi olarak insert ve
overwrite (üzerine yazma) ya da overlay (üzerini kaplama) kavramlar›yla karfl›la-
fl›lmaktad›r. Görüntü ve sesler, insert olarak timeline’na indirildi¤inde timeline’da
görüntü ve ses dosyalar› eklenecek, program›n süresi artacakt›r. Insert ile indirme-
nin bir baflka etkisi de timeline’daki görüntü parçac›¤›n›n herhangi bir noktas›na
insert ile yeni bir görüntü paçac›¤› indirildi¤inde, üzerine görüntü indirilen parça,
görüntünün indi¤i noktadan ikiye ayr›larak yeni gelen parça bu görüntünün aras›-
na girer. Dolay›s›yla timeline’daki kurgulanan parçan›n süresi artm›fl olur. Ayn› ifl-
lem overwrite ile yap›ld›¤›nda timeline’da herhangi bir zaman artmas› olmayacak-
t›r. Çünkü indirilen parçan›n süresi kadar bir alan, altta kalan parçan›n üzerine ge-
lecektir. Özetle; insert modunda inen parça araya girerken overwrite modunda ti-
melide’daki parçan›n üzerine yap›flt›r›lmaktad›r.
NLE Kurgu Sistemlerinde Yap›labilen Görüntü Efektleri

NLE kurgu sistemlerinde yap›labilen efektleri 5 grupta s›n›fland›r›labilir:
Geçifl Efektleri (Transition Effects): Bu efekt grubu ile bir görüntüden di¤er
bir görüntüye ne flekilde geçilece¤ine karar verilir. E¤er görüntüler aras›na herhan-
gi bir efekt uygulanmazsa ikigörüntü aras›nda kesme (cut) yap›lm›fl olur. NLE kur-
gu sistemlerinde geçifl efekti, timeline’da birbirine bitiflik iki görüntü parçac›¤›n›n
ortas›na, efekt penceresinde bulunan geçifl efektleri dosyas›n›n içindeki efekt çe-
flitlerinden birinin sürüklenerek bu noktaya b›rak›lmas› yoluyla olmaktad›r. En çok
bilinen ve uygulanan geçifl efektlerinin bafl›nda dissolve (bindirme) efekti gelmek-
tedir. Bu efektin uyguland›¤› görüntülerin ilk olan›n son kareleri belirsizleflirken
sonradan gelen görüntünün ilk kareleri belirmeye bafllar.
Kurguda en çok kullan›lan geçifl efektlerinden biri de wipe (silme) efektidir. Bir
görüntünün iterek veya silerek bir di¤erinin yerini almas› olarak tan›mlanabilir.
Çok de¤iflik flekillerde bu ifllem yap›labilmektedir.
Foto¤raf 8.22
Wipe (silme) Efekti.
Filtre Efektleri (Filter effects): Uygulanmas›yla görüntünün görsel niteli¤inin

de¤ifltirildi¤i efektlerdir. Timeline’daki görüntü parçac›¤›n›n üzerine seçilen efektin
sürüklenmesiyle yap›lmaktad›r. En basit filtre efektlerinden biri siyah-beyaz efekti-
dir. Görüntü parçac›¤›n›n siyah-beyaz görülmesini sa¤lamaktad›r.
Foto¤raf 8.23
Siyah Biyaz Efekt

Süreci.
Günümüzde ayr› bir uzmanl›k gerektiren renk düzeltme (color correction)

efektleri de asl›nda bir filtreleme efektidir. Video görüntüsü piksellerden olufltu-
¤undan her piksel kontrol edilerek bunlar›n renkleri ile oynanabilmektedir.
Katman Efektleri (Layer Effects): Birden fazla görüntünün ayn› anda görü-
lebilmesini sa¤layan efektlerdir. Öncelikle bu efektleri yapabilmek için timeline’da
üst üste iki video kanal›na görüntü parças› koyulmas› gerekmektedir. Bunu sa¤la-
man›n iki yöntemi vard›r. Bunlardan birincisi, yap›lmas› daha kolay olan PinP (Pic-
ture in Picture) görüntünün içinde bir pencere aç›larak ikinci görüntünün bu aç›-
lan pencereden gösterilmesidir.
Foto¤raf 8.24
PinP Efekti.
‹kinci yöntem de timeline’a konulmufl görüntü parçac›¤›nda belirli bir alan›n-

daki rengin yok edilerek bu bofllu¤a ikinci görüntünün bindirilmesiyle oluflmakta-
d›r. Bu efektlere key (anahtar) efektleri denilmektedir.
Foto¤raf 8.25
Key (anahtar) Efekt
süreci.
Title effects (yaz› efektleri) de bir baflka katman efektidir. Görüntünün üzerine
yaz› bindirilmesini sa¤lamaktad›r. Bunun için yaz› efekti penceresi aç›larak önce-
likle burada bildirilmesi istenen yaz›n›n oluflturulmas› gerekmektedir. Daha sonra
oluflturulan bu yaz› dosyas›, proje penceresinden timeline’da üzerinde görünmesi
istenen görüntü parçac›¤›n›n bulundu¤u bölgedeki ikinci video kanal›na konula-
rak yaz›n›n görüntünün üzerinde görülmesi sa¤lan›r.
Foto¤raf 8.26
Title Effects (yaz›

efekti) Penceresi.
Foto¤raf 8.27
Title Effects (yaz›

efekti) Uygulama.
Hareket Efektleri (Motion Effects): Hareket efektleri, görüntünün h›zland›r›l-

mas› ya da yavafllat›lmas› için uygulanan efektlerdir. Timeline’da görüntü oynatt›l-
d›¤›nda saniyede 25 kare h›zla, normal olarak oynar. Saniyede 25 kare h›zla oyna-
t›lmas›, h›z›n menüde %100 (speed %100) olarak görünmesine karfl›l›k gelir. Görün-
tüyü h›zland›rmak için %100’ün üzerinde, yavafllatmak için ise h›z› %100’ün alt›nda
oynat›lmas› gerekir. Birçok kurgu yaz›l›m›nda bu ifllem; timeline penceresindeki
görüntü parçac›¤› üzerinde, farenin sa¤ tufluna t›klan›p h›z (speed) sekmesindeki
yüzdeyi de¤ifltirilerek yap›l›r. Bu yöntemle görüntü parçac›¤›n›n oynama h›z› de¤ifl-
tirilir.
Foto¤raf 8.28
Hareket Efekti
Uygulama Süreci.
Buraya kadar anlat›lan efektlerin tamam› görüntünün kendisine uygulanan

efektlerdi. Bunlar›n d›fl›nda görüntünün çerçevesine de efekt uygulanabilir. Gö-
rüntünün boyutu de¤ifltirilebilir ve çerçevenin ekran içinde hareket etmesi sa¤la-
nabilir.
fiekil 8.29
Çerçeve Efekti.
Bütün bu yap›lan efektlerin oluflmas› için kurgu yaz›l›m›n›n bu efektlerle ilgili

olarak bir hesaplama yapmas› ve bunlar› görsellefltirmesi için diske bunlar› kay›t
etmesi gerekmektedir. Bu sürece efektlerin render edilmesi denilmektedir. Render
süresinin uzunlu¤u bilgisayar›n gücü ile do¤rudan iliflkilidir. Timeline’da render
yap›lmas› gereken alanlar k›rm›z› bir fleritle belirtilmifltir. Render edilen alanlar ye-
flil fleride dönüflür.
Foto¤raf 8.30
Timeline Alan›n›n
Render Edilmesi.
Kurgu yaz›l›m›nda kurgu tamamland›ktan sonra file menüsü alt›nda bulunan

export sekmesine t›klanak kurgulanan proje tekrardan timeline’ndan oynat›l›r ve
VTR’de kay›t tufluna bas›larak bant ortam›na kaydedilir. Bir baflka export yöntemi
de biten projenin herhangi bir say›sal video format›nda kaydedilerek veri dosyas›
haline getirilmesidir. Daha sonra bu veri dosyas› DVD gibi say›sal kay›t medyala-
r›na kaydedilebilmektedir.
Özet
N
A M A Ç Kurgu kavram›n› tan›mlayabilmek. N
A M A Ç
Do¤rusal olmayan kurgu sistemlerinde kurgu sü-
1 3 recini aç›klayabilmek.
Kurgu, teknik olarak çekilen görüntülerin fazla-
NLE kurgu sisteminde kurgu kasetlerdeki görün-
l›klar›n›n kesilerek bir bütün haline getirilmesi-
tülerin izlenmesi ve yap›lacak kurgu için kullan›-
dir. Teknik olarak bu, bir olay›, haberi, hikâyeyi
lacak görüntülerin girifl ve ç›k›fl timecode’lar›n›n
en iyi anlatacak flekilde görüntü parçac›klar›n›n
listesinin yap›lmas›yla bafllar. Bunun nedeni NLE
belli bir senaryo çevresinde düzenlenmesidir.
kurgu sisteminde görüntülerin say›sal olarak bil-
N
A M A Ç Kurgunun ifllevlerini aç›klayabilmek.
gisayara al›nmas›n›n, kullan›lan bilgisayar›n haf›-
2 za kapasitesi ile s›n›rl› olmas›d›r. Timecode liste-
Çekilen görüntüler istenilen amaç do¤rultusunda
si oluflturulduktan sonra, teknik olarak kurgu ya-
bir araya getirilirken kurgu yard›m› ile düzenle-
z›l›m› çal›flt›r›lmadan önce kamera veya VTR’nin
mesi sa¤lan›r. Temel olarak kurguyla çekilen gö-
yaz›l›m taraf›ndan tan›nabilmesi için aç›k konu-
rüntülerin girifl ve ç›k›fllar› senaryo do¤rultusun-
ma getirilmesi gerekir. Görüntüler ve sesler cap-
da düzenlenir ve görüntü parçac›klar›n›n süreleri
ture ve import edilerek oluflturulan projeye dahil
ayarlan›r. Düzenlenen görüntüler kurgu ile arka
edilir. Projeye al›nan görüntüler timeline üstün-
akaya getirilirken görsel etkileri de¤ifltirmek ve
de düzenlenerek akra arkaya getirilir. Gerekli
artt›rmak için efektler kullan›labilir. Bant kurgu-
efektler, kurgu yaz›l›m› yard›m›yla görüntülere
larda kurgu süreci için teknik olarak oynat›c›
uygulanarak kurgu tamamlan›r.
VTR’ler, kaydedici bir VTR, kurgu kontrol ünitesi,
say›sal efekt jeneratörü ve monitörler gerekirken,
NLE kurgu sistemlerinde görüntü iflleme gücü
yüksek bir bilgisayar ve VTR yeterli olmaktad›r.
1. Kurgulanmam›fl görüntü ve ses parçalar›na ne denir? 6. Görüntülerin bantlardan say›sal ortama aktar›lmas›na
a. Ham ne ad verilir?
b. Çekim a. ‹çeri alma
c. Ölçek b. Aktarma
d. Kesme c. Yakalama
e. Montaj d. Tafl›ma
e. Yükleme
2. Afla¤›dakilerden hangisi kurgunun ifllevlerinden biri
de¤ildir? 7. NLE kurgu sistemlerinde görüntülerin bilgisayara ak-
a. Görüntülerin sürelerinin ayarlanmas› tar›lmas› için kullan›lan kabloya ne ad verilir?
b. Kamera ve çekim bozukluklar›n›n giderilmesi a. BNC kablo
c. Gerekli efektlerin uygulanmas› b. Scart kablo
d. Görüntülerin ard arda s›ralanmas› c. USB kablo
e. Çekilen görüntülerin izlenmesi d. RCA kablo
e. 1394 kablo
3. Afla¤›dakilerden hangisi A/B roll kurgu yap›labilme-
si için gerekli cihazlardan biri de¤ildir? 8. Dissolve (bindirme) efekti afla¤›daki efekt gruplar›n-
a. Monitör dan hangisine girmektedir?
b. VTR a. Hareket efekti
c. Kurgu kontrol ünitesi b. Geçifl efekti
d. Kamera c. Filtre efekti
e. Video efekt jeneratörü d. Katman efekti
e. Key efekti
4. Kaydedicide bulunan kasetin herhangi bir noktas›na
görüntü kaydedilmesine ne ad verilir? 9. Görüntüdeki bir rengin yerine ikinci görüntünün ge-
a. Assemble tirilmesi efektine ne ad verilir?
b. Overwrite a. PinP efekti
c. Insert b. Wipe efekti
d. Overlay c. Dissolve efekti
e. Aktarma d. Key Efekti
e. Title Efekti
5. Timecode bilgisinin s›f›rlanarak bafltan bafllamas›na
ne ad verilir? 10. NLE kurgu sistemlerinde uygulan›lmas› istenen
a. Timecode silinmesi efektlerin bilgisayar taraf›ndan hesaplanarak uygulan-
b. Timecode benzeflmesi mas›na ne ad verilir?
c. Timecode bozulmas› a. Save
d. Timecode k›r›mas› b. Capture
e. Timecode çözülmesi c. Render
d. Export
e. Import

1. a Yan›t›n›z a de¤il ise “Kurgu” bölümüne bak›n›z. Adobe Creative Team. (2005). Adobe Premiere Pro
2. e Yan›t›n›z e de¤il ise “Kurgunun ‹fllevleri” Yetkili E¤itim K›lavuzu. ‹stanbul: Biliflim Kitaplar›
bölümüne bak›n›z. Akdo¤an, Salim. (2008). El Yap›m› Sinema. Ankara:
3. d Yan›t›n›z d de¤il ise “Video Bantlarda Teknik Medya Akademisi.
Olarak Kurgu Süreci” bölümüne bak›n›z. Akdo¤an, Salim. (2010). Kameramanl›k Mesle¤ine Girifl.
4. c Yan›t›n›z c de¤il ise “Video Bantlarda Teknik Ankara: Palme Yay›nc›l›k.
Olarak Kurgu Süreci” bölümüne bak›n›z. Çanikligil, ‹lker. (2007). Dijital Video ‹le Sinema.
5. d Yan›t›n›z d de¤il ise “Video Bantlarda Teknik ‹stanbul: Pusula Yay›nc›l›k.
Olarak Kurgu Süreci” bölümüne bak›n›z. Durmaz, Ahmet. (1999). Profesyonel Televizyon Yap›m
6. c Yan›t›n›z c de¤il ise “NLE sistemlerinde Bilgisa- ve Yay›n Teknolojileri. Eskiflehir: Anadolu Üniversi-
yar›n Kurgu için Yap›land›r›lmas›” bölümüne tesi E¤itim Sa¤l›k ve Bilimsel Araflt›rma Çal›flmalar›
bak›n›z. Vakf› Yay›nlar›.
7. e Yan›t›n›z e de¤il ise “NLE Sistemlerinde Bilgisa- Sat›r, Murat. (2005). Dijital Video. ‹stanbul: Pusula
yar›n Kurgu için Yap›land›r›lmas›” bölümüne Yay›nc›l›k.
bak›n›z. Zettl, Herbert. (2007). Video Basics. Belbant: Thomson
8. b Yan›t›n›z b de¤il ise “NLE Kurgu Sistemlerinde - Wadsworth.
Yap›labilen Görüntü Efektleri” bölümüne
bak›n›z.
9. d Yan›t›n›z d de¤il ise “NLE Kurgu Sistemlerinde
bak›n›z.
10. c Yan›t›n›z c de¤il ise “NLE Kurgu Sistemlerinde
bak›n›z.
S›ra Sizde Yan›t Anahtar›

S›ra Sizde 1
NLE sistemlerinde görüntüler timecode bilgisine göre
bilgisayara capture edilmektedir. Capture edilecek ka-
sette e¤er timecode k›r›lm›flsa kaset üzerinde birden
fazla s›f›r noktas› bulunacakt›r. Bu nedenden dolay› bu
kasetle timecode listesi oluflturulurken görüntünün ti-
mecode bilgisinin hangi s›f›r noktas›na göre al›nd›¤›
belli olmayacak ve istenilen timecode bilgisinde farkl›
bir görüntünün capture edilmesi durumu oluflacakt›r.

Kamera Teknigine Giris

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Kamera Teknigine Giris

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

T.C.

ANADOLU ÜN‹VERS‹TES‹ YAYINI NO: 2157

KAMERA TEKN‹⁄‹NE G‹R‹fi

Copyright © 2010 by Anadolu University

UZAKTAN Ö⁄RET‹M TASARIM B‹R‹M‹

Genel Koordinatör Yard›mc›s›

Grafik Tasar›m Yönetmenleri

Ölçme De¤erlendirme Sorumlusu

Dil Yaz›m Dan›flman›

Kitap Koordinasyon Birimi

Kamera Tekni¤ine Girifl

Bu kitap ANADOLU ÜN‹VERS‹TES‹ Web-Ofset Tesislerinde 400 adet bas›lm›flt›r.

Kameran›n Toplumsal Tarihi ................................................. 1 1. ÜN‹TE

Film ve Video Kameralar›....................................................... 26 2. ÜN‹TE

Video Sinyalinin Yap›land›r›lmas›........................................... 52 3. ÜN‹TE

Analog Video Sinyali Adaptörleri ............................................................... 58

4. ÜN‹TE Objektif ..................................................................................... 74

5. ÜN‹TE Kamera Kullan›m Özellikleri.................................................. 96

Monitör (D›fl çekim monitörü) .................................................................... 114

Ayd›nlatma ............................................................................... 126 6. ÜN‹TE

Ses ............................................................................................. 150 7. ÜN‹TE

M‹KROFONLAR ............................................................................................ 156

8. ÜN‹TE Kurgu ....................................................................................... 177

KAMERA VE TOPLUMSAL DÜZEN

Üretici Ticari mal Tüketici

Moderleflme süreci içine kitle iletiflim araçlar›n›n ve özellikle de kameran›n bir

Sanatç› Sanat Eseri Halk

Kaydedebilen kitle iletiflim araçlar›n›n ortaya ç›kmas›ndan hemen önce baflla-

E¤lendici Gösteri Para Ödeyen Seyirciler

SIRA S‹ZDE Armes’›n görsel

1. Ünite - Kameran›n Toplumsal Tarihi

Foto¤raf ve filmin toplumsal düzen içindeki yeri konular›nda daha fazla

Kaynak Kanal Hedef Kitle

Foto¤raf›n görsel iletiflim sürecindeki temel bilgiler üzerine daha fazla

D‹KKAT Maksim Gorki’nin

F‹LM KAMERASI YAYGINLAfiIYOR

Bu h›zl› dönüflümü yaflayan ve toplumsal olaylar› flekillendiren toplumlar, ayn›

SIRA S‹ZDE Sizce kinetograf

Sinematograf›n teknolojik evrimi sürerken bir yandan da bu ayg›t› kullanmaya

Sineman›n ortaya ç›kt›¤› ve geliflti¤i dönemin iktisadi yap›s› liberal ekonomi

Sinema, K›l›ç’›n (2008) deyimiyle Sanayi Devrimi sonras› toplumu simgeleyen

D‹KKAT Foto¤raf›n dura¤an

hemen ard›ndan, isyanc›lar›n as›lm›fl ve tabutta ölü olarak resmeden foto¤raflar›

V‹DEO KAMERA VE TELEV‹ZYON YAYINCILI⁄I

2000’L‹ YILLARDA KAMERA

Kamera ve Say›sal Teknoloji

d›klar› bu sistemde, görüntüler s›k›flt›r›larak daha küçük dosya boyutlar›na indirge-

Kameran›n Bilgisayarlarla Kullan›m›

A¤ Toplumunda Kamera Kullan›m›

Kaynak: Gregory, Sam ve di¤erleri. (2007). De¤ifltir-

Kendimizi S›nayal›m Yan›t Anahtar› S›ra Sizde Yan›t Anahtar›

• KAMERANIN TAR‹HSEL GEL‹fi‹M‹

KAMERANIN TAR‹HSEL GEL‹fi‹M‹

TELEV‹ZYON TarihselT Esüreç

Kamera; k›saca, görüntüden yans›yan ›fl›¤› kaydeden cihaz olarak tan›mlanabi-

2. Dünya Savafl›’ndan sonra televizyon çal›flmalar› h›zland›. Yay›nlar naklen ya-

K ‹ T A P Sinema tarihiK ile

TELEV‹ZYON Film veTVideo

F‹LM YAPIMINDA KULLANILAN KAMERALAR

Enerjilerine Göre Kameralar

larla zembere¤in kurulmas› gerekirdi. Bu sistemde, saniyede 24 karenin pozlanma-

Enerjilerine Bakac›na Film

Reflex 70mm Film 16mm Film

35mm Film 8mm Film