TADEUSZ RITTNER ​W MAŁYM DOMKU

1904 rok

Tadeusz Rittner, pseud. Tomasz Czaszka – dramaturg, prozaik, krytyk teatralny. Urodził się
31 maja 1873 we Lwowie, zmarł 19 czerwca 1921 w Bad Gastein.
Jego rodzina była pochodzenia niemieckiego, ale w pokoleniu ojca już całkowicie
spolonizowana. Ojciec był wysokim urzędnikiem państwowym, profesorem prawa
kościelnego, rektorem Uniwersytetu Lwowskiego, członkiem Rady Szkolnej Krajowej,
ministrem oświaty w Wiedniu. Rdzennym językiem Rittnera był polski, ale niemieckiego
wyuczył się tak doskonale, że praktycznie był pisarzem dwujęzycznym. Od 11. roku życia
mieszkał i kształcił się w Wiedniu. Skończył prawo i zgodnie z rodzinną tradycją rozpoczął
karierę urzędnika państwowego. Osiągnął wysokie stanowisko jako Hofsekretar Ministerstwa
Wyznań i Oświecenia. Uważał się za Polaka, często przyjeżdżał do Galicji, po I wojnie
światowej wybrał obywatelstwo polskie. Był jednak mocno wrośnięty w kulturę i atmosferę
secesyjnego Wiednia. W 1920 zamieszkał w Warszawie, ale już dwa miesiące później wrócił
do Austrii. Jednym z powodów była konieczność podtrzymywania chronicznie słabego
zdrowia w górskich kurortach. W jednym z nich zmarł, mając zaledwie 48 lat.

BOHATEROWIE DRAMATU:
1. Doktor
2. Maria- jego żona
3. Wanda- jego kuzynka
4. Sielski- nauczyciel
5. Jurkiewicz- inżynier
6. Sędzia
7. Sędzina
8. Notariusz
9.Notariuszowa
10. Kosicki- prowizor
11. Kasia- sługa
12. Szymon- robotnik
13. Mały Antek

TREŚĆ (Szczegółowe streszczenie)

AKT PIERWSZY, SCENA PIERWSZA

Akcja rozpoczyna się w domu doktora. Maria rozmawia z Kasią. Niecierpliwi się kiedy
przyjdzie jej mąż, ponieważ ma przyjść dla niego przesyłka. Wydaje rozkazy służącej ale ona
tego nie robi.
Syn Antek pyta mamę, dlaczego przychodzą grzmoty, ciągle chodzi za matką i w kółko
powtarza to samo pytanie. Służąca jest ciekawa od kogo doktor dostał paczkę, ponieważ
dosyć często otrzymuje jakieś podarunki. Żona lekarza każe swej służącej iść i zrobić
herbaty, lecz ta nadal nie kwapi się do wykonania polecenia.
Maria narzeka, że gdy mieszkała jeszcze w Krakowie nie musiała się o nic troszczyć, a teraz
nie wie czy jest panią czy sługą. Nie może już znieść ciągłego gadania Kasi. Żali się także, że
kiedyś chodziła w eleganckiej, czerwonej sukience, a doktor powtarzał jej, iż ładnie jej w tym
kolorze, a teraz pozostaje jej tylko stara, podarta sukienka.
Chwali się również, że doktor w młodości był przystojny, wszystkie panny się za nim
oglądały, ale on był obojętny na ich względy, ponieważ liczyła się tylko ona.

SCENA DRUGA
Do domu doktora przychodzi Jurkiewicz, myli panią domu Marię z ich służącą Kasią.
Inżynier informuje kobietę, że będzie u nich mieszkał przez pewien czas, ale ona mówi, że
nic o tym nie wie. Przedstawia się Marii oraz całuje ją w rękę i uświadamia, że jest
inżynierem i będzie budował most na łańcuchach Kettenkonstruktion, a doktor wynajął mu
pokój do 15 września. Maria zgadza się, aby przybysz mieszkał w ich domu.
Jurkiewicz nie może wyjść z podziwu, w jakim pięknym domu mieszka doktor. Pyta,
czy nie przeszkadza stukot nadjeżdżających pociągów, ale Maria odpowiada, że nie
słychać tu pociągów, jedynie czasami w nocy. Dowiaduje się że Maria mieszka w tym
miasteczku od czasu kiedy wyszła za mąż czyli 8 lat.
Mężczyzna wyznaje Marii, że zawsze mieszka u rodzin i traktuje to już jako tradycję. Nie
lubi pokoi z osobnymi wejściami i brzydkimi meblami. Uważa, iż dom, w którym panuje
kobieta, jest zawsze piękny. Czuje się to piękno w powietrzu. Z kolei żona doktora żali się
Jurkiewiczowi, że jej męża nigdy nie ma z domu, lecz ten usprawiedliwia go mówiąc, żejest
bardzo zapracowany, a ludzie bardzo go cenią. Nawet wyznaje kobiecie, iż zazdrości mu
takiego życia, ponieważ gdy wraca do domu to w oknie witają go piękne niebieskie
oczy (oczy Marii). Maria jednak stwierdza, że jej mąż ciągle pracuje, cały ranek spędza w
szpitalu, a popołudniu nachodzą go pacjenci.

SCENA TRZECIA
Do drzwi domu doktora puka zdyszany Kosicki, który chce się z nim widzieć. Maria mówi,
że nie ma go, ponieważ ma operację. Prowizor informuje, że przysłał go aptekarz z
wiadomością, że wszyscy zebrali się już w ratuszu i za niedługo odbędą się wybory
burmistrza. Nagle Kosicki zauważa Jurkiewicza i pyta , czy będzie tu mieszkał.

SCENA CZWARTA
Jurkiewicz mówi Kosickiemu, że spodobała mu się doktorowa
Prowizor dziwi się, dlaczego interesuje się Marią. Stwierdza że żyje ona w tle swego
wielkiego męża i jest głupia.
Inżynier zdziwiony słowami Kosickiego wyznaje, że nie lubi wielkości i jest gotów
wyprowadzić się od doktora. Prowizor ponadto mówi, że w miasteczku nie wypada nawet o
niej mówić, ponieważ zdaniem mieszkańców zmarnowała karierę doktorowi- pewna wdowa
z Krakowa miała córeczkę i wynajmowała studentom pokoje. Doktor u nich mieszkał i tak
Maria z doktorem zaczęli się spotykać i po pewnym czasie okazała się, że kobieta zaszła w
ciążę, więc miesiąc przed porodem wzięli ślub. Zdaniem Kosickiego inny wziąłby nogi za
pas i tyle by go widzieli, ale doktor był zbyt dobrze wychowany. Zrezygnował z
przyszłości. Zakopał się w tej dziurze, a teraz już się stąd nie wydostanie, dzieci itd. Doktor
jest bardzo energiczny, ma ogromny talent i temperament.
Jurkiewicz wyznaje przyjacielowi, że bardzo podobają mu się takie kobiety jak Maria,
zniewolone, ciche, ponieważ po pewnym czasie rozkwitają i pachnął jak róże. Nagle kończą
rozmowę i idą na rynek.

SCENA PIĄTA
Jurkiewicz i Kosicki wychodzą z domu doktora i pytają Marii, czy ta nie ma ochoty pójść z
nimi. Są pewni, że doktor zostanie burmistrzem.

SCENA SZÓSTA
Maria robi porządki na biurku męża i chwilę stoi przy lustrze. Potem patrzy na swą podartą
suknię, bierze igłę i nitkę i zaczyna szyć obdartą falbanę. Dostrzega biegnącą Wandę,
woła ją, lecz ta nie odwracając się wybiega do ogrodu i odpowiada jedynie- Zaraz!
Po chwili w drzwiach pojawia się jej mąż Lolek i Wanda. Żona pyta męża czy zmókł, ale on
przyjechał bryczką notariusza.
Doktor pyta Marię, dlaczego jest zaspana, ale ta zaprzecza. Informuje męża, że był u niego
Kosicki i Jurkiewicz oraz kurier przywiózł paczkę. Doktor chwali się Wandzie, że za
operację dostał sto reńskich.
Maria pyta, co zrobi z taką ilością pieniędzy, ten drwiąco odpowiada, że wyprawi bal, na
który ją zaprosi. Doktorowa pyta męża, dlaczego nie powiedział jej, że wynajął pokój
Jurkiewiczowi, on nie odpowiada jej na pytanie.
Śmieje się z jej podartej sukienki i każę jej zrobić herbaty. Nagle zbliża się do niej i zgina jej
głowę w tył mówiąc: Idz, przynieś herbaty!.

SCENA SIÓDMA
Wanda pyta doktora, dlaczego nie poszedł na posiedzenie rady, a on mówi, że jest mu to
obojętne. Liczy się dla niego teraz nowa sala operacyjna. Wypowiada się również ironicznie
na temat Jurkiewicza, ponieważ uważa , że jest strasznie elegancki i przemądrzały.

SCENA ÓSMA
W pokoju siedzi doktor i Wanda. Maria wnosi herbatę. Lolek naśmiewa się z inżyniera, że
zachwyca się pięknem okolicy, ładnym dworcem, pocztą, szpitalem, całkiem tak, jak Maria,
kiedy była z nim we Włoszech. Kobieta zmieszana broni się, że po co miała kłamać, skoro
wszystko budziło w niej podziw. Nagle pyta męża, czy chce jeszcze cukru, lecz ten burknął
jedynie, że nie.

SCENA DZIEWIĄTA
Wanda broni Marii. Kuzynka zarzuca doktorowi, że ciągle żartuje, jest wesoły,
ale jest to nieszczere. Wyrzuca mu, że jest próżny i lubi gdy wszyscy wokoło się nim
interesują. Doktor nie widzi w tym nic złego, ponieważ uważa siebie za osobę towarzyską i
że najbardziej nie lubi nudy.
Uwielbia, gdy ludzie go podziwiają.
Wanda mówi, że jego żona psuje jego wizerunek, dlatego jako przyszła żona burmistrza
mogłaby się lepiej ubierać.
Pyta kuzyna, czy kocha Marię, a on speszony odpowiada że tak.
Wanda odpowiada mu, że jeżeli ją ktoś by kochał, to ubierałby ją jak księżniczkę i
codziennie mówiłby jej, że ją kocha.
Doktor słysząc słowa Wandy powiedział, że żona jest jego własnością i nie widzi większego
sensu, aby się o nią starać.

SCENA DZIESIĄTA
Sielski wita się z Wandą i Doktorem. Chce powiedzieć mu o stowarzyszeniu Agaton, które
miał założyć, ale wniosek o jego prawną działalność został odrzucony. Prosi doktora, aby stał
się członkiem jego związku i sekretarzem towarzystwa, ale on z ironią i złością odpowiada,
że nie będzie wspierał osuszaczy łez i ludzi, którzy niszczą porządek, poprzez wspieranie
tych, którzy nic nie robią.
Nauczyciel mówi o wyborach nowego burmistrza i proponuje, aby został nim Wołkowicz,
były kupiec o dobrym sercu, na co doktor się oburza, ponieważ tamten przez pewien czas był
w więzieniu.
Sielski broni go mówiąc, że jest to dobry i litościwy człowiek, który myśli więcej o innych, i
taki obywatel może stać na czele gminy, ponieważ nie ma w nim samolubstwa, lecz
przepełniony jest miłością do blizniego.
Doktor wpada w złość i nazywa Sielskiego anarchistą. Wychodzi na zebranie do
ratusza.

SCENA JEDENASTA
Wanda mówi Sielskiemu, że nie powinien przychodzić w tej sprawie do doktora. Nauczyciel
pyta jej, za czyimi poglądami bardziej obstaje, a ona przyznaje, że za jego. Nauczyciel
tłumaczy Wandzie, że doktor boi się samego siebie, dlatego tak ważna jest dla niego opinia
innych. Przeraża go ciemny pokój swej duszy. Jak dziecko ucieka tam, gdzie światło, żeby
zapomnieć, że jest.
Po chwili Sielski wyznaje miłość Wandzie, ale ona jest zmieszana. Zakazuje mu o tym
wspominać.

SCENA DWUNASTA
Maria pyta Sielskiego jak w szkole sprawuje się Antek . Nauczyciel odpowiada, że to dobre
dziecko i nie sprawia żadnych problemów.

SCENA TRZYNASTA
Wanda pyta Marię, kiedy ostatnio jej mąż powiedział jej, że ją kocha. Odpowiedziała, że
sama nie pamięta.
Wanda mówi, że nauczyciel wyznał jej miłość.
Maria stwierdza, że lepiej by było gdyby Lolek nie dowiedział się o niczym, ponieważ nie
lubi nauczyciela.

SCENA CZTERNASTA
Jurkiewicz i Kosicki wbiegają do domu doktora i informują, że burmistrzem gminy został
doktor i wraca otoczony pięknymi paniami i dygnitarzami.
SCENA PIĘTNASTA
Jurkiewicz wyznaje Marii, że jest nią zachwycony i dopiero teraz spotkał prawdziwą kobietę.
Zachwyca go jej młodość i naiwność. Kobieta jest bardzo zmieszana i nie wie, co ma
powiedzieć. Dziwi się, jak taki mężczyzna może zwrócić na nią uwagę, ponieważ nikt w
miasteczku jej nie zauważa, liczy się tylko jej mąż.

SCENA SZESNASTA
Sędzina i Notariuszowa ironicznie i z przymusem składają życzenia Marii jako pani
burmistrzowej. Jurkiewicz wita się z gośćmi ( Sędzina, Notariuszowi). Sielski również składa
życzenia doktorowi, a Wanda nalewa wódkę. Czasie spotkania inżynier zachwyca się
doktorową i nazywa ją królową.

AKT DRUGI

SCENA PIERWSZA
Robotnik przychodzi do domu doktora i pyta kiedy odwiedzi jego żonę, bo ta bardzo źle się
czuje. Wanda mówi, że doktor dopiero dziś wrócił i na pewno lada dzień zjawi się w jego
domu.

SCENA DRUGA
Sielski przychodzi żeby porozmawiać o Antosiu.
Spotyka Wandę, z którą rozmawia na temat Marii, która od kilku dni jest wesoła i spokojna, a
kiedy wieczorem przechodził pod oknami domu zauważył w oknie postać doktorowej i
jakiegoś mężczyzny i z pewnością w głosie odpowiedział, że był to doktor, lecz Wanda
bardzo się zdziwiła.

SCENA TRZECIA
Do pokoju wchodzi zaspany doktor i pyta Wandę, czy ktoś o niego pytał w czasie jego
nieobecności. Kuzynka odpowiada, że Szymon, który chciał się dowiedzieć, kiedy Lolek
odwiedzi jego żonę. Doktor pełen dumy stwierdza, że jest w miasteczku niezastąpiony, a
ludzie go kochają.
Natomiast Sielski zmieszany wiadomością, że doktor wrócił dopiero dziś, dziwi się kogo w
takim razie widział tego wieczoru z Marią?

SCENA CZWARTA
Do domu wbiega roześmiana Maria , ubrana o wiele staranniej niż wcześniej, zarumieniona,
zanosząca się śmiechem. Na jej drodze wyłania się doktor, który z ironią pyta, z czego się
śmieje. Kobieta odpowiada, że Antoś rzucił na drzewo balon, a Jurkiewicz wszedł po niego.

SCENA PIĄTA
Jurkiewicz upomina Marię, aby zachowywała się trochę ciszej, ponieważ ktoś może się o
nich dowiedzieć.
 Maria jest szczęśliwa, że ma teraz Jurkiewicza. Mówi, że bardzo go kocha i nie liczy się dla
niej nic innego. On również wyznaje jej miłość, ale każe trzymać to w tajemnicy.
Maria jest tak zakochana, że nie wie nawet, co się dookoła niej dzieje.
Jurkiewicz przyznaje, że nikogo jeszcze w życiu tak nie kochał ja ją.
Z przykrością mówi, że kiedy ukończy budowę mostu, będzie musiał wyjechać.
Mariawyznaje, że wyjedzie wraz z nim, gdyż nie wyobraża sobie życia bez niego.

SCENA SZÓSTA
Wanda zauważa, że Maria nosi nową sukienkę. Doktorowa wyznaje kobiecie, że Jurkiewicz
powiedział, że ładnie w niej wygląda. Wanda z ironią w głosie mówi, że taki mężczyzna jak
on dla niej nie istnieje, ponieważ to pajac.

SCENA SIÓDMA
Doktor domaga się wyjaśnień od Wandy, co łączy ją z Sielskim. Dziewczyna mówi, że
oświadczył się jej ale ona jest obojętna na jego względy. Lolek jest temu przeciwny, Maria
broni Wandy.

SCENA ÓSMA
Doktor dziwi się, dlaczego Maria ma takie dziwne, ciemne oczy. Wyznaje jej, że wygląda
tak samo, jak kiedyś w Krakowie, kiedy się poznali.
Próbuje ją pocałować, ale ona wyrywa się z obrzydzeniem. Widzi jej niechęć, ściska jej ręce,
przez co kobieta krzyczy z bólu.

SCENA DZIEWIĄTA
Gdy doktor próbuje siłą pocałować Marię, do pokoju wchodzi sędzina i sędzia oraz Wanda.
Witają się.

SCENA DZIESIĄTA
Kosicki wita się ze wszystkimi, Po kilku minutach wchodzi inżynier, a Maria z
nieopanowaną radością go wita.
Doktorowa zaczyna przysuwać się do Jurkiewicza i szeptać mu coś na ucho.
Zaczynają rozmawiać.
Jurkiewicz chce się podlizać, Doktor się przechwala że otrzymał propozycję przeniesienia się
do Lwowa i zrobienia profesury.
Sedzina zrywa się nagle z miejsca i protestuje, że doktor nie może nigdzie wyjechać,
ponieważ miasteczko go potrzebuje.
Podczas rozmów jakie toczą się przy stole, Maria ciągle zagaduje inżyniera. Ten jest szczerze
zmieszany i udaje, że jej nie słyszy.
Wychodzą na werandę

SCENA JEDENASTA
W pokoju pozostaje Maria i Jurkiewicz. Kobieta dotyka jego ramienia i wyznaje, że
bardzo go kocha. Mężczyzna ze złością każe się dziewczynie uspokoić i zostawić go
przez chwilę samego.
SCENA DWUNASTA
W pokoju Kosicki spotyka Jurkiewicza i pyta go, co się dzieje. Mężczyzna przerażony
postanawia wyjechać z miasteczka, ponieważ nie może już zmieść natarczywości Marii.
Uważa, że przez jej zachowanie wszyscy dowiedzą się o ich romansie. Zapomina nawet , że
musi wybudować most dla miasteczka. Nie chce skandalu, ponieważ zawsze żył spokojnie, a
Maria jego zdaniem zachowuje się jak dziecko i prędzej czy pózniej zgubi siebie i jego.

SCENA TRZYNASTA
Sędzina żegna się z doktorem. Sugeruje mężczyznie, że Maria przymila się do inżyniera, lecz
ten nie rozumie aluzji.

SCENA CZTERNASTA
Maria żali się Wandzie. Do pokoju wchodzi doktor i pyta gdzie jest Jurkiewicz.

SCENA PIĘTNASTA
Gdy Maria leży na sofie w pokoju, wchodzi doktor i pyta ją, czy jest zmęczona. Kobieta
odpowiada, że tak, ale on stwierdza, że przed chwilą jeszcze się śmiała i tyle
mówiła. Szukał Jurkiewicza ale nie mógł go znalezć.
Mówi Marii, że jej nie poznaje ale podoba mu się. Każe jej powiedzieć, że go kocha, może
nawet skłamać. Słyszał wiele plotek i każe jej przyrzec, że to nie prawda.
Maria mówi, że będzie mu bez niej lepiej i tak jej nie kocha.

Doktor wyjmuje z biurka rewolwer.

Podchodzi do niej i całuje ją namiętnie w oczy, usta oraz szyję i każe jej przyrzec, że to, co
ludzie mówią to kłamstwa, a ona należy tylko do niego.
Doktorowa wyznaje, że kocha Jurkiewicza, a doktor obłąkany złością krzyczy, iż ona należy
tylko do niego i że nie może uwierzyć, iż zdradziła go z pierwszym lepszym, po tym jak on
poświęcił dla niej całe swoje życie. Podnosi rewolwer i zabija Marię.

AKT TRZECI

SCENA PIERWSZA
Ten sam pokój. Wczesna wiosna.
Pomieszczenie jest tak samo urządzone, ale pokój wydaje się bardziej pusty, niezamieszkany.
Wszędzie panuje chłodny porządek.
Do domu doktora przychodzi sędzina i pyta kiedy w końcu zastanie Marię. Dziwi się, że w
domu panuje taki chłód.
Kasia odpowiada, że nie dostała żadnych wieści, co dzieje się z doktorem.

SCENA DRUGA
Proces.
Sędziowie wydali w sprawie doktora wyrok uniewinniający.
Sędzina cieszy się z takiego przebiegu sprawy i uważa, iż to Maria jest wszystkiemu winna,
ponieważ była niegodna takiego człowieka jak on.
Sielski jest oburzony słowami kobiety i broni doktorowej. Uważa, że jest to okrutne i
niesprawiedliwe.
Sędzina jednak złośliwie stwierdza, że Maria przez zdradę, nie uszanowała szlachetności
męża, który się z nią ożenił.
Nauczyciel mówi, że doktor stoczył się na samo dno moralności. Kobieta jest oburzona
słowami nauczyciela.

SCENA TRZECIA
Zjawia się doktor i pyta Sielskiego, co się dzieje. informuje go, że była tu sędzina i
powiedział jej przez przypadek, że wrócił z podróży.
Doktor udaje złość, ale tak naprawdę czuje podniecenie i radość, że niedługo do jego
domu przybędą tłumy, aby go powitać. Mówi, że nie może siedzieć bezczynnie w domu, że
chciałby pacjentów, ponieważ praca pozwala mu żyć.

SCENA CZWARTA
Sielski i Wanda uważają, że doktor nie potrafi żyć bez ludzi. Kobieta mówi, że on boi się
samotności. Zauważa że ten dom już nigdy nie będzie taki sam bez Marysi.
Z kolei Sielski smuci się, że Wanda nic do niego nie czuje. Kobieta prosi go jednak, aby nie
rozmawiali na ten temat. Ten jednak nalega mówiąc, iż o niczym innym nie myśli. Czeka
każdego dnia na nią, aż zgodzi się z nim być. W trakcie rozmowy przychodzi sędzia.

SCENA PIĄTA
Doktor dopytuje się sędziego, czy zaszły jakieś większe zmiany z szpitalu, lecz ten uspokaja
lekarza, iż nic takiego nie miało miejsca.
Doktor informuje sędziego, że wrócił już na stałe i
może podjąć dalszą pracę.
Mężczyzna jest zmieszany i pyta, czy ten nie zastanawiał się nad wyjazdem do Lwowa.
Doktor odbiera to jako niechęć i próbę pozbycia się go. Informuje go
jednak, że jest gotowy podjąć pracę w szpitalu, lecz sędzia z przykrością stwierdza, że posada
lekarza jest już chwilowo zajęta.
Po chwili doktor wyznaje, że po namyśle nie ma zamiaru zacząć pracy. Żali się, że dręczy go
to, iż zabił własną żonę i nie spotkała go za to żadna kara. Nie może już normalnie żyć i
domaga się sprawiedliwości. Gryzie go sumienie.
Sędzia mówi jednak, że wyrok został wydany i nic nie można już zrobić, lecz tak naprawdę
każdy człowiek jest sędzią własnego losu i sumienia.
Sędzia wychodzi, a doktor sięga po ten sam rewolwer, którym zabił swoją żonę i popełnia
samobójstwo.

SCENA SZÓSTA
Sielski i Wanda wyznają sobie miłość.
PLAN WYDARZEŃ
1. Rozmowa Marii z Kasią.
2. Przybycie Jurkiewicza do domu doktora.
3. Rozmowa Jurkiewicza i Kosickiego o Marii.
4. Powrót doktora z podróży.
5. Rozmowa Sielskiego z doktorem o stowarzyszeniu Agathon.
6. Sielski wyznaje miłość Wandzie.
7. Doktor zostaje burmistrzem.
8. Jurkiewicz wyznaje miłość Marii.
9. Potajemne spotkanie kochanków.
10. Kolacja w domu doktora.
11. Wyjazd Jurkiewicza z miasteczka.
12. Zabójstwo Marii.
13. Powrót doktora do miasteczka ( po procesie sądowym).
14. Niechęć społeczna w stosunku do doktora.
15. Samobójstwo doktora
16. Sielski i Wanda wyznają sobie miłość

Problematyka utworu:
● “próba wnikliwego drążenia ludzkich charakterów”.
● Główne postacie są w istocie inne, niż to się wydaje ich bliskim i znajomym, a nawet
— im samym.
● Nowy, zaskakujący sposób zachowania się tych postaci wywołuje — częsty to motyw
w literaturze, a w dramacie naturalistycznym w szczególności — obcy, przybysz.
● Maria, skromna i zaniedbana, pod wpływem miłości do przybysza-inżyniera, potrafi
być interesującą, wesołą, walczącą o swoje szczęście kobietą. Jej mąż, poważany
lekarz, ceniony obywatel, który właśnie został burmistrzem, staje się zabójcą.
● Ibsenowski problem: wątła granica dzieląca człowieka ogólnie szanowanego od
człowieka odrzuconego przez społeczeństwo
● żaden z bohaterów nie jest jednoznacznie dobry, ani jednoznacznie zły.
● Autor nie ocenia ani nie kategoryzuje bohaterów. Interesuje go głównie psychologia
występujących w dramacie postaci.
● zakłamanie prowadzące do katastrofy “małego domku galicyjskiego” było wynikiem
stosowania norm mieszczańskiej moralności.
● Kreacje postaci są bardzo dobrze obmyślane.
● Poszczególne cechy charakteru postaci Rittner przedstawił za pomocą środków
teatralnych – Maria – zaniedbana w pierwszym akcie, lecz postać ta przechodzi nagły
przełom w akcie drugim – zmiana gestu, intonacji, stroju.
● tajemnica, fałszywość
 ● Miesz​kańcy tego domu i goście go od​wiedzający, to “fałszywe kukły ze sztucznie
przylepionym uśmie​chem”, to ofiary konwenansu i ba​nału, które każą im budować
ży​
cie wedle zakłamanego kodeksu tego "co o tym ludzie powiedzą". I opinia innych
ludzi wyznacza ich przeznaczenie.
● Doktor żeni się z Marią “bo tak wypada”, co mści się na całym jego życiu
● Siekielski - jako jedyny ma poczucie kłamstwa świata w którym żyje (walczy z
wiatrakami)
● narzucone kanony niszczą ludzi duchowo i fizycznie.

Streszczenie krótkie:
Akt 1.
U dra w domu. Maria z Kasia rozmawiają o tym, że dra nie ma, spóźnia się na wybory
burmistrza. Maria wspomina, jak ja dr adorował jeszcze w Krakowie.
Wchodzi Jurkiewicz, bierze Marię za służąca. Mówi, że będzie tu mieszkał, dr wynajął
mu pokój. Rozmawiają o doktorze, o domu. Wchodzi Kosicki, pyta o doktora.
Maria spodobała się Jurkiewiczowi. Postanawia ją uwieść.
Wraca doktor. Rozmawia z Wandą, śmieje się z Jurkiewicza, rozmawiają o wyborze
burmistrza. Doktor jest pewnym kandydatem. Wanda zarzuca mu nieszczerość, rozmawiają o
Marii, dr twierdz, że ją kocha. Po ciuchu wchodzi Sielski. Mówi, że zawiązali jakieś
towarzystwo i idealnym kandydatem byłby kupiec Wołkowicz (siedział w więzieniu). Został
wyśmiany przez doktora. Dr idzie do ratusza. Sielski wyznaje Wandzie, ze ją kocha. Wanda
go odrzuca. Sielski wychodzi, spotyka Marię, która pyta go o Antka, jak się uczy. Wanda
rozmawia z Marią o wyznaniu Sielskiego. Burmistrzem został doktor. Krzyczą i wznoszą
toasty. Jurkiewicz zaczyna uwodzić Marię.
Akt 2.
Maria i Szymon robotnik, który przyszedł prosić dra do jego żony. Wchodzi Sielski i
mówi do Marii, ze poweselała. Wczoraj ją widział z doktorem w intymnej sytuacji. To nie
mógł być doktor, bo on wyjechał. Sielski zauważa dra, który właśnie przyjechał i domyśla
się.
Maria i Jurkiewicz sam na sam. Próbuje jej powiedzieć, że niedługo wyjedzie, a on Anie chce
tego przyjąć. Jurkiewicz wychodzi, wchodzi Wanda. Wanda mówi, że Karol to prawdziwy
mężczyzna, a Jurkiewicz to pajac.
Kolacja. Dr zauważa, że Maria jest zmieniona i chce wiedzieć dlaczego, ta nic nie
mówi, dr wścieka się.
Na kolacji Maria adoruje Jurkiewicza, sędzina daje do zrozumienia drowi, że oni
romansują. Rozmawiają o podróży doktora, miał propozycję zostania we Lwowie. Nikt nie
chce słyszeć o przenosinach dra ani on sam nie chce.
Dr obiecuje Marii, ze zabierze ją w podróż. Ona cały czas zajmuje się tylko Jurkiewiczem.
Dr się złości. Jurkiewicz mówi Kosickiemu, że ucieka. Sędzina kokietuje dra, odrzuca go
potem i mówi, że teraz che się on zemścić na żonie. Goście wychodzą. Maria i dr kłócą się.
Kłócą się. Wspomina jej, że za jedną z nią noc musiał zapłacić całym życiem, a teraz
pierwszy lepszy ja zabiera. Strzela do niej. Maria umiera ze słowami Dlaczego mnie wziąłeś
na ustach.
Akt 3.
Kasia i sędzina rozmawiają o doktorze. Sielski opiekuje się Antkiem. Trzy miesiące
procesu – doktor uniewinniony. Sędzina wychodzi, bo wrócił doktor. Dr wścieka się na
Sielskiego, że powiedział o jego powrocie, teraz zleci się tu całe miasteczko. Lecz dr chce
tego. Wanda i Sielski zdają sobie sprawę, ze dr nie otworzy tu na nowo praktyki. Dr z
rozmowy z sędzią dowiaduje się, ze na jego miejscu już ktoś pracuje. Sędzia daje mu do
zrozumienia, by wyjechał. Dr nie chce. Dr mówi wreszcie, że zabił żonę, a nikt mu nic za to
nie zrobił. Sędzia oponuje. Wanda postanawia wyjść za Sielskiego. Dr w międzyczasie
popełnia samobójstwo.