Motywacja

Co to, skąd się bierze, no i… jak nad nią pracować!

Wprowadzenie do problematyki motywacji (Reykowski)

-gospodarowanie energią dokonuje się za pośrednictwem mechanizmu regulacyjnego zwanego

motywacją,

-dzięki temu tworzą się w umyśle człowieka dążenia, czyli ukierunkowane na cel czynności,

-cel to stan rzeczy, którego projekt tworzy się w umyśle człowieka i uzyskuje zdolność do kierowania jego

czynnościami (jako intencja),

-realizacja intencji wymaga odpowiedniego zorganizowania czynności i skupienia intencji wymaga

odpowiedniego

zorganizowania czynności i skupienia energii, to właśnie jest główną funkcją procesy motywacyjnego,
Czynności i jej parametry:

-czynności różnią się przede wszystkim pod względem efektu, ze względu na który są zorganizowane,

-osiągane efekty można charakteryzować pod względem: jakościowym (co zostaje osiągnięte), ilościowym

(rozmiary dużo – mało), poziomem trudności , rzadkości (typowy - wyjątkowy),

-efekt można rozpatrywać także z punktu widzenia jego odpowiedniości wobec wymogów zadania,

-wynik osiągnięcia celu może być otrzymany na różne sposoby,

-z wyjątkiem odruchów każda czynność człowieka(kierowana intuicją) ma charakter subiektywny,

-poziom aspiracji porównać możemy z poziomem wykonania (porównanie celów z wynikiem),

 Wyznaczniki poziomu wykonania:
-poziom wykonania uzależniony jest od: organizacji czynności, od ilości czasu poświeconego czynności i jej

intensywności,

-organizacja całości to proces składania różnych operacji praktycznych w pewne całości, które umożliwiają

uzyskaniu wyników etapowych i końcowego,

-ilość czasu wpływa na ilość wykonanych operacji i ich jakość, (wytrwałość to zdolność do długotrwałego

wykonywania czynności mimo przeszkód),

-w energii czynności zawiera się szybkość siła i stanowczość podejmowania działań, zależy od stopnia

emocjonalnego pobudzenia i temperamentu,

-kierunek czynności uzależniony jest od procesów poznawczych (wyobrażeń, idei itp.) i motywacji,

-poziom wykonania uzależniony jest od umiejętności i wiadomości (z wiedzy i sprawności),

-wytrwałość zależy od stopnia zaangażowania i od motywacji

-wszystkie z powyższych cech w jakimś stopniu zależą od motywacji,

-nie zawsze rolę sterującą odgrywa ukierunkowanie czynności, czasem staje się tak poprzez nawyki,
Czynniki określające rodzaj i siłę motywacji:

-proces motywacyjny rozumiemy tu jako proces regulacji, który steruje czynnościami człowieka tak, aby

doprowadziły one do określonego efektu jak zmiana w fizycznym i społecznym stanie rzeczy, bądź zmiana w

sobie, zmiana własnego położenia bądź fizycznego bądź społecznego,

-ukierunkowanie czynności na cel dzieje się poprzez stworzony w umyśle projekt – człowiek formułuje cel,

-w przypadku czynności rutynowych takiego projektu nie ma, także czasem przy otrzymywaniu rozkazów,

-czynności motywowane mają charakter intencjonalny, teoria motywacji zajmuje się pytaniem skąd się biorę te

intencje czyli zajmuje się powstawaniem dążeń,

-samo wyobrażenie czy idea nie jest motywatorem dopóki nie uzyska walencji dodatniej bądź ujemnej,

-dopiero gdy pojawi się przeświadczenie że istnieje możliwość osiągnięcia celu bądź uniknięcia efektu

negatywnego powstaje dążenie

-dążenie to tendencja do podejmowania czynności ukierunkowanej na określony cel, jest funkcją wartości celu i

rozpoznania jego osiągnięcia,

-motywacja może być charakteryzowana przez dwie główne właściwości: kierunek dążeń i siłę dążeń,

-kierunek dążeń może być opisany dwojako: bądź przez wskazanie celu do których zmierza czynność bądź

wskazanie na stan podmiotu, ze względu na który dane cele były wybrane tak więc kierunek dążeń można opisać

w terminach zewnętrznych stanów rzeczy,

-przez siłę dążenia rozumiemy większą lub mniejszą zdolność do wyłączania konkurencyjnych dążeń, jest to

stopień w jakim dane dążenie kontroluje zachowanie, dążenie jest tym silniejsze im trudniej skłonić człowieka do

zmiany kierunku podjętej działalności,

-im silniejsze dążenie tym większa zdolność do wysiłku,

-jeśli mobilizacja organizmu jest wywołana przez negatywne czynniki łatwiej osiąga wysoki poziom,
-jak wynika z powyższych głównym rezultatem procesu motywacyjnego jest powstanie dążeń,
czyli tendencji do
osiągnięcia określonych celów,
-jeżeli przekonanie o możliwości osiągnięcia celu bądź jego atrakcyjność są równe zero to
motywacje też jest równa
zeru,
-atrakcyjność celu zależy od dwóch czynników: motywu /napięcia motywacyjnego i od tego w
jakim stopniu cel
może zredukować to napięcie,
Motyw i napięcie motywacyjne:

-motyw odnosi się do wewnętrznego stanu poczucia niespełnienia i gotowością do

podjęcia aktywności, czyli

napięcia motywacyjnego,

-motyw może mieć charakterystykę ujemną pobudzającą do unikania sytuacji

które go wzbudziły lub dodatnią,

pobudzając do zwiększenia kontaktów z sytuacjami, które go wzbudziły,

-przeciwieństwem wzbudzenia motywów jest apatia lub błogostan, podmiot nie

jest wtedy gotowy do czynności,
Źródła motywów:

-niezaspokojenie potrzeb organicznych,

-niezaspokojenie potrzeb psychicznych,

-pobudzenie wzorców afektywnych (chęć uwolnienia się no: od bólu, strachu itp.),

-działanie czynników zakładających czynności praktyczne i umysłowe (frustracja, stres itd.),

-sformułowanie zadań przez podmiot czy inne osoby (doznania obowiązku, niedokończenia itp.)

-zaktywizowanie zainteresowań (gdy wartości mogą być zagrożone, bądź wpływ wartości można zwiększyć),

-a niektórzy wszystkie powyższe źródła nazywają po prostu potrzebą, jednak jest to złe określenie bo bez

zaspokojenia potrzeb obejść się nie można, a w niektórych powyższych czynnikach tak,

-lepszym określeniem jest motyw, może on być świadomy w różnym stopniu, jeśli stopień ten jest niewielki to

człowiek odczuwa niepokój niezadowolenie itp., bardziej świadomy polega na zrozumieniu źródła motywu,

-wielkość napięcia motywacyjnego jest trudna do bezpośredniego zmierzenia, możemy badać pomiary pobudzenia

lub opisy stanu subiektywnego,

Redukcja napięcia motywacyjnego:

-napięcie motywacyjne spada pod wpływem kilku czynników:

-napięcie spada gdy jednostka osiągnie cel, a cel jest gratyfikacyjny czyli ma zdolność redukcji napięcia (może się

zdarzyć że człowiek przypisał celowi właściwości których on nie ma),

-napięcie może spadać spontanicznie,

-napięcie podlega zmianom wskutek cyklicznych zmian zachodzących w ustroju, wewnętrzny rytm życiowy

powoduje wahania poziomu pobudzenia a za tym napięcia,

-napięcie może być usuwane przez inne konkurujące napięcie,

-napięcie może być redukowane pod wpływem silnych podrażnień i związanych z nim gwałtownych reakcji, (takie

wyładowanie np: przez agresję)

-napięcie może być redukowane przez oddziaływanie czynników biochemicznych (np.: środki uspokajające),
Poziom wartości celu:

-zależy od jego wielkości, siłą motywacji rośnie wraz ze wzrostem celu,

-także różnica miedzy stanem wyjściowym a końcowym wpływa na cel,

-zależność między wzrostem wartości celu a jego cechami ilościowymi nie jest prostolinijna, jest to funkcja

malejąca,

-efekt Crespiego: lepiej dostać nagrodę raz, ale skumulowana, niż taką samą ilość ale rozłożoną w czasie, wzrost

użyteczności jest wtedy większy, zachodzi to wtedy gdy:

-osiągnięcie celu o wyższej wartości zależy od czynności podmiotu,

-gdy od czynności podmiotu zależy to jak szybko cel zostanie osiągnięty,

-wartość celu zależy też od jego jakości, przedmioty/cele są też nieraz ocenianie w kontekście innych

przedmiotów/celów i na podstawie tego oceniane jakościowo,

-wartość celu zależy też od ubiegłych doświadczeń ze zjawiskami danej kategorii, może się tez ona zmieniać w

miarę powtarzania się kontaktów z przedmiotem gratyfikującym,

- w tym wypadku najczęściej na początku wartość jest niewielka, potem rośnie osiągając apogeum a potem „nudzi

się” i znowu spada,

-nieraz wprowadzenie nawet niewielkich zmian w przedmiocie powoduje ponowny wzrost jego wartości,

-zależy tez to od jego dostępności, im trudniej go zdobyć tym ma większą wartość,

-wartość celu wydaje się większa jeżeli osiąga się go rzadko,

-wartość celu zależy również od dystansu psychologicznego (ilości potrzebnych operacji, czasu, odległości

fizycznej), badania Lewina i Millera dowodzą, że wartość wzrasta przedmiotu wzrasta gdy dystans maleje,

-w trakcie dążenia do celu może zmienić się jego wartość np.: ze względu na nabyte informacje o nim

-podsumowując wartość celu ma składnik wewnętrzny (napięcie motywacyjne) i zewnętrzny (wartość

gratyfikacyjna), składnik wewnętrzny zmienia swoje natężenie pod wpływem zmian zachodzących w podmiocie a

zewnętrzny w przedmiocie,
Przekonanie o możliwości osiągnięcia celu – rola subiektywnego prawdopodobieństwa:

-aby powstała intencja przed określoną działalnością człowiek musi mieć choćby słabą nadzieję, że cel o który

chodzi da się osiągnąć,

-przekonanie takie powstają na podstawie nagromadzonej przez człowieka wiedzy, orientuje się on dzięki niej w

aktualnej sytuacji,

-wiedza ta ma charakter złożony, dotyczy nie tylko tego co jest lecz i tego co może być (chociażby na podstawie

własnych kompetencji),

-w wielu sytuacjach w życiu człowiek jest niepewny, niepewność ta dotyczy:

-materialnych warunków działania,

-społecznych warunków działania,

-osobistych warunków działania

-w sytuacjach znanych ocena możliwości jest dokonywana od razu, w sytuacjach nie znanych ocena jest bardziej

orientacyjna,
-czynnikami wpływającymi modyfikująco na ocenę są: lęki, pragnienia, niechęci czy preferencje,
-także atrakcyjniejsze cele wzmagają ocenę osiągnięcia go jako wyższą, jednak u ludzi
niepewnych siebie- wręcz
przeciwnie,
-pragmatycy bardziej analizują możliwości i potrzebują dużo informacji do upewnienia się że
mogą cel osiągnąć,
przeciwnie idealiści,
-subiektywna ocena szans na powodzenie zależy od:
-minionych doświadczeń z danym rodzajem czynności i ich wyników,
-atrakcyjność celu (wiele osób ma tendencję do przeceniania tych pozytywnych i niedoceniania
negatywnych),
Regulacyjne funkcje motywacji:

-motywacja wywiera wpływ regulujący na czynności człowieka,

-ukierunkowanie czynności służy podporządkowaniu aktywności człowieka

wytworzonemu w umyśle projektowi

przyszłego stanu rzeczy,

-program ten w formie celu może pojawić się w umyśle w różnych formach
(spostrzeżenie, wyobrażenie czy

przypomnienie danego przedmiotu),

Formowanie celów:

-charakteryzując cel musimy uwzględnić dwa aspekty: treściowy (co zostało wybrane/zamierzone) i aspekt

ilościowy (poziom trudności),

-poziom aspiracji rozumiany jest jako poziom trudności dążenia do celu,

-główną rolę przy wyborze celu odgrywają motywy człowieka,

-może być też na odwrót, najpierw coś spostrzeżemy a potem pragniemy to mieć,

-na wybór celu wpływa także jego cecha ilościowa (napięcie motywacyjne),

-gdy napięcie motywacyjne jest duże wzrasta gotowość do wyboru celów odpowiednio dużych,

-przy napięciu motywacyjnym wzrasta koncentracja na cechach przedmiotów pomocnych w osiągnięciu celu, a

słabnie w innych,

-w miarę wzrostu napięcia motywacyjnego wzrasta zdolność do tolerowania negatywnych cech celu,

-motywacja silna i trwała jest warunkiem wytrwałości w zadaniu, przy silnej motywacji wzrasta odporność na

wygaszanie,

-oprócz motywacji na wybór celu wpływać mogą procesy intelektualne, wytworzone nawyki,
Zjawisko polimotywacyjności zachowania

-u człowieka może pojawić się wiele celów i dążeń w tym samym momencie,

-dzieci z reguły wybierają dominujący cel, a dorośli starają się wybrać cel uwzględniający więcej niż jeden motyw

(koordynują motywy),

-sytuacja motywacyjna to dążenie dominujące i dążenie towarzyszące (wspomaga kierunek czynności),

-dążenia konkurencyjne to takie, które wykluczają się nawzajem,

-każde z 3 wyżej wymienionych rodzajów dążenia może pobudzać lub hamować czynność,

-nieraz motywy dominujące mogą działać równocześnie,

-polimotywacyjnością zachowania nazywamy przypadek gdy każdy z motywów mógłby zadziałać osobno, ale

mimo to działają one razem,

-niezrealizowane motywy mogą zalegać świadomie bądź nie w naszej psychice,

-najmniej określona forma zalegania występuje wtedy gdy człowiek nie wytworzył sobie obrazu celu, nie zdołał go

sobie uświadomić,

-frustracja wynika z zablokowania silnego motywu (który uważamy za możliwy do spełnienia) przez motyw

konkurencyjny,
-motywacja człowieka zmienia się z upływem czasu ponieważ:
-w trakcie realizacji motywów zmienia się ich stan (np.: w miarę jedzenia spada
głód),
-w trakcie trwania czynności możemy pobudzić nowe motywy lub wzmagać
istniejące,
-zmieniają się także możliwości,
-wszystko to sprawa, ze sytuacja motywacyjna człowieka co jakiś czas ulega
zmianie,
Procesy motywacyjne, a procesy umysłowe

-im silniejsze emocje tym bardziej wpływają na procesy poznawcze,

-wpływ ten może być niespecyficzny (konsekwencja stanu pobudzenia) lub specyficzny (procesy motywacyjne

ułatwiają bądź utrudniają przebieg procesów umysłowych,

-związek znaczeniowy można opisać następująco: jest każdy stan rzeczy wywołujący emocję czy motywację lub

stan rzeczy zdolny do redukcji napięcia,

-każdy taki stan rzeczy pozostaje w różnego rodzaju związkach z innymi przedmiotami, sytuacjami,

okolicznościami, a wiedza o tych związkach tworzy w umyśle człowieka sieć informacyjną,

-powiązania tej sieci tworzą się na bazie skojarzeń czy podobieństwa,

-motywy i emocja oddziałując na dany element tej sieci, wpływają także na inne powiązane elementy,

-wielkość tego wpływu zależy od bliskości skojarzenia,

-charakter tego wpływu został opisany jako wyolbrzymienie i niedocenienie, może się przejawiać jako:

-w spostrzeganiu cech danego przedmiotu aby wyodrębnić go z tła,

-w procesach pamięci, wyolbrzymienie ułatwia zapamiętanie,

-w zakresie zjawisk wyobraźni (wyobrażamy sobie rzeczy związane z gratyfikacją),

-w zakresie toku myślenia, tak by jego wyniki były zgodne z emocjami,

-gdy treść procesów poznawczych jest sprzeczna z motywami czy emocjami, działają one osłabiająco na
ten proces,

-osłabiający wpływa wyraża się także podczas zjawiska obronności percepcyjnej,

-silne motywy mocno wpływają na obiektywność oceny zdarzeń,

Czynniki warunkujące stopień wpływu procesów motywacyjnych na procesy poznawcze:

-wpływ emocji/motywów na procesy poznawcze jest sprawą indywidualną,

-podstawowe czynniki odpowiadające za ten wpływ to:

-natężenie procesów motywacyjnych,

-stopień organizacji procesów poznawczych,

-dojrzałość osobowości,

-treści poznawcze nie są jednakowe pod względem stopnia ulegania wpływom,

-podatność ta zależy od stopnia organizacji procesów poznawczych, im bardziej sprecyzowany jest obraz, myśl, czy

wspomnienie tym trudniej ulega wpływom pragnień,

Procesy motywacyjne a energia i sprawność działań

-im większa intensywność motywacji tym większa energia zaangażowana w wykonywaną czynność,

-zmiany intensywności wiążą się ze zmianą poziomu aktywacji,

-zależność między intensywnością motywacji a energią działania jest w zasadzie liniowa, im bardziej wzrasta

intensywność motywacji tym bardziej wzrasta energia działania,

-natomiast zależność między intensywnością motywacji a sprawnością działania ma charakter krzywoliniowy –dla

danego działania istnieje optimum intensywności,

-mobilizacja energii wyraża się w takich czynnościach jak: siła, szybkość, czas latencji, odporność na zmęczenie,

-wzrost intensywności motywacji wpływa na zwiększenie napięcia mięśniowego co powoduje większe zmęczenie,

-ludzie o wyższej motywacji wykonują więcej pracy w jednostce czasu,

Sprawność działań:

-to jak człowiek wykonuje zadani zależy od poziomu zdolności i nabytej wprawy,

-jednak przy tym samym poziomie zdolności czy prawy można otrzymać różny rezultat, dzieje się tak ze względu

na motywację (szczególnie intensywność),

- pierwsze prawo Yorkesa-Dodsona mówi, iż w miarę wzrostu intensywności motywacji czynność wykonywana

jest do określonego poziomu krytycznego po czym zaczyna się pogarszać, aż do zupełnej dezorganizacji, (krzywa

tego ma kształt odwróconego „U”),

-motywacji rzadko kiedy osiągają za wysoki poziom, wyjątkiem jest lęk co może zdezorganizować działanie

ludzkie a np.: zainteresowania nigdy tego nie zrobią,

- przy silnym pobudzeniu emocjonalnym gdy nie możemy wykonać trudnych zadań, dobrze radzimy sobie z tymi

prostymi,

-drugie prawo Yerkesa-Dodsona mówi, iż przy zadaniach prostych, nawet bardzo intensywne motywy nie

wywołują jeszcze poważniejszych zmian w sprawności działania, natomiast przy zadaniach skomplikowanych już

niewielkie pobudzenie emocjonalne może spowodować pogorszenie sprawności działania,

-trudność zadania zależy od cech samego zadania i od cech wykonującego go podmiotu,

Diagnoza procesów motywacyjnych

-celem diagnozy może być ocena stanu aktualnego (działających motywów) bądź też trwałych
mechanizmów

(dyspozycji), od których zależy powstanie napięcia motywacyjnego, ocena wartości i ocena możliwości,

-diagnoza emocjonalna i motywacyjna jest niemal identyczna,

-celem diagnozy procesów motywacyjnych jest znalezienie odpowiedzi na pytanie czy określone motywy
występują

u badanej osoby i jakie jest ich natężenie,

-służą temu badania eksploracyjne,

-o motywacji wnioskujemy na podstawie analizy kolejnych czynności badając według jakich zasad są

selekcjonowane,
-wskaźniki Tadeusza Tomaszewskiego:
-inicjatywy (czynności nie przewidziane przez regulamin, rolę itp),
-preferencje (wybór jednej z wielu możliwości, szukanie cech wybranej możliwości),
-opory (wszelkie akty przeciwstawiania się wymaganiom),
-konflikty (sytuacje gdy osoba chce zwalczyć kogoś),
-tendencyjność ocen lub opinii,
-zasada selekcjonowania i opracowywania informacji przy przedstawianiu zdarzeń,
-wskaźniki te mogą odnosić się do kilku motywów, nie tylko jednego,
Zeznania o własnych emocjach i motywach
-jednym ze sposobów diagnozy procesów motywacyjnych jest pytanie osoby
badanej o intencje, pragnienia chęci
itp., (opiera się to na założeniu, że człowiek jest świadomy swych emocji),
-trudności w tego typu diagnozie wiążą się z tym, że rzadko kiedy człowiek jest w
pełni świadom swoich celów i
powodów dążenia, oraz ze zeznanie może być modyfikowane np.: przez chęć
„dobrego zaprezentowania się”,
-wiarygodniejsze wyniki otrzymamy prowadząc wywiad wśród dorosłych, dojrzałych i inteligentnych oraz

zainteresowanych prawdziwymi wynikami,

-jeśli dany motyw nie wywołuje silnych reakcji konfliktowych (np. wstyd) to wpływ czynników

zniekształcających jest mniejszy,

-do badania głębszych motywów używa się technik psychoterapeutycznych czy wywiady klinicznego,

-istnieją także skale mierzenia pobudzenia emocjonalnego oraz napięcia motywacyjnego np.: „skala
jawnego

niepokoju” czy „skala mierzenia lęku przedegzaminacyjnego”,

-standardowe techniki kwestionariuszowe nastawione są na pomiar mechanizmów motywacyjnych a nie

aktualnej

motywacji,
Właściwości procesów regulacji jako wskaźniki emocji i motywów

-procesy emocjonalno motywacyjne oddziałują na inne procesy regulacji, więc badając te procesy możemy uzyskać

informacje o emocjach i motywacjach,

-przejawy procesów emocjonalno-motywacyjnych:

-przebieg procesów pamięci (motywacja pomaga zapamiętywać treści związane z celem, dlatego badając pamięć

możemy rozkminić o jaką motywację chodzi)

-płynność skojarzeń (procesy motywacyjne torują drogę skojarzeniom związanym z nimi znaczeniowo, płynność

w danej dziedzinie będzie większa przy danej motywacji),

-wysiłek i wytrwałość (im większa motywacja tym większa wytrwałość),

-fantazja (treść i organizacja wyobrażeń jest szczególnie podatna na wpływ procesów motywacyjnych, znane

techniki oparte na mierzeniu fantazji to np.: techniki projekcyjne),

-oprócz technik projekcyjnych stosuje się także techniki oparte na dokańczaniu zdań,

-organizacja i kierunek procesów orientacyjnych, badając te procesy możemy dostrzec pewne tendencje lub

zniekształcenia powstałe pod wpływem emocji, ich analiza daje możliwość wykrycia procesów, które je

spowodowały, można to testować poprzez opisanie nieokreślonych plam przez badanego czy „test deszczu”

(słowa na klatkach filmowych, odczytywane są te związane z motywacją),

-organizacja wypowiedzi, zmienia się ona pod wpływem czynników emocjonalnych,