Estetyka

fenomenologiczna
 FENOMENOLOGIA

Postawa codzienna — jakości i wartości pragmatyczne

(użytkowe, ekonomiczne, społeczne,
polityczne, psychologiczne itd.)

Postawa badawcza — jakości i wartości poznawcze

(np. budowa dzieła sztuki)

Postawa estetyczna — jakości i wartości estetyczne

[Ingarden 2005]
 ARTYSTYCZNE / ESTETYCZNE
Przedmiot artystyczny
Jakości artystyczne
Wartości artystyczne
dane obiektywnie,
dostępne każdemu odbiorcy
w tej samej, utrwalonej
przez twórcę postaci,
rozpoznawane w trybie naukowym,
w postawie badawczej,
stanowią podstawę bytową
dla swoich korelatów estetycznych,
są efektem intencjonalnych aktów
twórczych autora
Przedmiot estetyczny
Jakości estetyczne
Wartości estetyczne
dane każdemu odbiorcy
z osobna (w naoczności wewnętrznej),
mogą mieć dla każdego inny kształt,
zależny od predyspozycji odbiorcy,
rozpoznawane w procesie
doświadczenia estetycznego
pojawiają się w efekcie postawy
i przeżycia estetycznego,
są wynikiem intencjonalnych aktów
konkretyzacyjnych odbiorcy
 • ”(…) proces czasowo rozciągły , mający swe różne
fazy, a niejednokrotnie składający się z wielu
różniących się między sobą aktów świadomych”.
[Ingarden 2005: 194
PRZEŻYCIE • „(…) nie można tego procesu utożsamiać z procesem
zmysłowego spostrzegania, które dokonuje się w
ESTETYCZNE badawczym nastawieniu.”
• „(…) jest proces złożonym, mającym różne fazy i
charakterystyczny przebieg.”
FENOMENOLOGIA

… przedmiot doznania estetycznego nie jest identyczny z żadnym przedmiotem realnym, a jedynie niektóre,
szczególnie ukształtowane przedmioty realne służą za punkt wyjścia i za podłoże zbudowania pewnych
przedmiotów estetycznych przy odpowiednim nastawieniu podmiotu percypującego. Przy tym tzw. „przeżycie
estetyczne”
to nie jest jedno złożone przeżycie, lecz pewna ich określona mnogość.
By ujrzeć w doznaniu estetycznym „Wenus z Milo”, nie wystarczy przez chwilę „popatrzeć” na nią z jednego
punktu widzenia. Trzeba ją „zobaczyć”
z różnych stron, w różnych skrótach perspektywicznych, z mniejszej lub większej odległości, umieć w każdej fazie
przeżycia na podłożu spostrzegania zmysłowego (nota bene zmodyfikowanego) nastawić się na te widzialne cechy
Wenus z Milo, które odsłaniają jej walory estetyczne dostępne w danym skrócie; trzeba dalej uchwycić owe
jakości estetycznie wartościowe i syntetycznie je z sobą powiązać, by na tej drodze dojść do ujęcia całości zestroju
tych jakości i wówczas dopiero — w szczególnej emocjonalnej kontemplacji — oddać się urokowi piękna
ukonstytuowanego „przedmiotu estetycznego”.
[Ingarden 2005: 198]
FAZY PRZEŻYCIA ESTETYCZNEGO

Fazy przeżycia estetycznego

1. Emocja wstępna (® postawa estetyczna)
a) emocje? Zdziwienie, zakochanie, głód posiadania, niedosyt, ale nie przyjemność!
b) zahamowanie - zawężenie pola świadomości w odniesieniu do tego świata
c) zawieszenie przeświadczenia o realności świata
2. Naoczne uchwytywanie jakości
a) skupienie na pierwotnej jakości
b) dopełniane tej jakości innymi z nią harmonizującymi (® satysfakcja, podobanie się)
3. Formowanie uchwyconych jakości (® KONKRETYZACJA)
a) w struktury kategorialne
b) w struktury zestroju jakościowego
4. Emocjonalno-kontemplacyjne doświadczenie zestroju jakościowego i jego wartości.
5. Doświadczenie jakości metafizycznych.
 FENOMENOLOGIA
Poprzednie fazy przeżycia estetycznego [1.-3.] odznaczają się tym, że w złożonej
jego budowie wyróżniają się trojakiego rodzaju elementy: a) wzruszeniowe
(podniecenie estetyczne), b) wytwórcze (czynne) – wykształcenie przedmiotu
estetycznego, c) bierne – percepcja już wykrytych i zestrojonych jakości.
Elementami tymi są poszczególne fazy przeżycia w rozmaity sposób „przetkane”,
przy czym raz te, raz inne przeważają. Cały ten proces charakteryzuje szczególny
niepokój poszukiwawczy, pełna dynamiki zmienność.
W przeciwieństwie do tego w końcowej fazie [4.] przeżycia estetycznego
następuje pewne uspokojenie w tym sensie, że z jednej strony dochodzi do
raczej spokojnego zapatrzenia się (kontemplacji) w zestrój jakościowy
ukonstytuowanego już przedmiotu estetycznego i „chłonięcia” tych jakości, z
drugiej zaś w parze z tym rozgrywa się coś, co wyżej nazwałem drugą formą
emocjonalnej odpowiedzi na zestrój jakościowy. Mianowicie występują uczucia,
w których dokonywa się uznanie wartości ukonstytuowanego przedmiotu
estetycznego.
[Ingarden 2005: 215-216]
 ARTYSTYCZNE / ESTETYCZNE
Przedmiot artystyczny Przedmiot estetyczny
Jakości artystyczne Jakości estetyczne
„Dzieło sztuki domaga się przeto
Wartości artystyczne Wartości estetyczne pewnego czynnika istniejącego
poza nim samym, mianowicie
dane obiektywnie, dane każdemu odbiorcy perceptora, który – jak się
wyrażam – je <<konkretyzuje>>”
dostępne każdemu odbiorcy z osobna (w naoczności wewnętrznej),
w tej samej, utrwalonej mogą mieć dla każdego inny kształt, „(…)samo dzieło żadnej wartości
przez twórcę postaci, zależny od predyspozycji odbiorcy, nie posiada”.
rozpoznawane w trybie naukowym, rozpoznawane w procesie
„(…) nie wywołują w nas
w postawie badawczej, doświadczenia estetycznego
przyjemności, co gorsza,
powoduje takie lub inne
stanowią podstawę bytową pojawiają się w efekcie postawy przykrości”
dla swoich korelatów estetycznych, i przeżycia estetycznego,
są efektem intencjonalnych aktów są wynikiem intencjonalnych aktów
twórczych autora konkretyzacyjnych odbiorcy
 1) Nie jest składnikiem ani momentem żadnego z naszych
przeżyć czy stanów psychicznych, jakich doznajemy przy
obcowaniu z dziełem sztuki; nie należy więc do kategorii
„rozkoszy”, „przyjemności” czy też „przykrości”;
2) nie jest czymś przypisawnym dziełu potraktowanemu jako
narzędzie do wywoływania takich czy innych „rozkoszy”
lecz jest czymś

WARTOŚĆ 3) co w samy dziele się ujawnia jako jego szczególna

kwalifikacja, nie należąca do kategorii narzędzia
„przyjemności”
4) Istnieje wówczas i tylko wówczas, jeżeli podstawę swego
istnienia ma we właściwościach samego dzieła i wreszcie
5) Co obecnością swą w dziele sprawia, iż ono należy do
istności całkiem swoistego rodzaju…
[Ingarden 2005: 256]