Aleksejewa Elina

Akademia Finansów i Biznesu Vistula

Wojna o Górski Karabach

Wprowadzenie
Region Górskiego Karabachu na Kaukazie Południowym od dziesięcioleci znajduje się w centrum
napięć między Armenią a Azerbejdżanem. Choć region ten jest atrakcyjny i bogaty w historię,
jest pełen długotrwałych konfliktów zakorzenionych głęboko w historii. Wojna, która tam
wybuchła, była wypadkową złożonych czynników, do których zaliczały się wrogość historyczna,
złożone stosunki etniczne i strategiczne interesy polityczne. Współczesny świat często postrzega
ten konflikt jako przejaw zderzenia tożsamości i niepodległości dwóch narodów. W artykule
staramy się pogłębić te pytania, analizując główne przyczyny konfliktu, jego złożony przebieg i
dalekosiężne konsekwencje dla samego regionu i społeczności międzynarodowej.

Kontekst historyczny
Kontekst historyczny konfliktu o Górski Karabach jest bardzo ważny, aby zrozumieć jego naturę i
złożoność. Choć region ten zamieszkują głównie Ormianie, historycznie należał on do terytorium
Azerbejdżanu. Już w okresie przedrewolucyjnym i w pierwszych latach istnienia Związku Radzieckiego,
kiedy na nowo określono granice państwowe Kaukazu, doszło do konfliktów etnicznych pomiędzy
Azerbejdżanami i Ormianami.

Jednym z najważniejszych momentów w historii konfliktu był rok 1923, kiedy Stalin, wzmacniając potęgę
Związku Radzieckiego, podjął decyzję o przyłączeniu Górskiego Karabachu do Azerbejdżańskiej
Socjalistycznej Republiki Radzieckiej. Decyzja ta, podjęta bez uwzględnienia składu etnicznego regionu,
stała się punktem zapalnym przyszłych napięć.

Kolejny ważny moment nastąpił pod koniec lat 80. XX w., kiedy upadek Związku Radzieckiego otworzył
Republice Federalnej drogę do niepodległości. W 1988 roku Region Autonomiczny Górskiego Karabachu
ogłosił niepodległość od Azerbejdżańskiej Socjalistycznej Republiki Radzieckiej i wyraził chęć przyłączenia
się do Ormiańskiej Socjalistycznej Republiki Radzieckiej. Proklamacja ta zapoczątkowała serię wydarzeń,
które później przerodziły się w otwarty konflikt zbrojny między Azerbejdżanami i Ormianami.

Tło historyczne konfliktu w Górskim Karabachu ilustruje złożone stosunki etniczne i polityczne na
Kaukazie Południowym. Decyzje podjęte w przeszłości zarówno przez władze sowieckie, jak i społeczności
lokalne mają wpływ na obecną sytuację i trwający konflikt. Aby zrozumieć aspiracje obu stron i przyczyny
obecnych napięć, należy wziąć pod uwagę ten kontekst historyczny.

Przyczyny konfliktu

Przyczyny konfliktu w Górskim Karabachu są złożone i mają korzenie zarówno historyczne, jak i
współczesne. Oto niektóre z głównych czynników, które przyczyniły się do powstania i
kontynuacji tego konfliktu:

Problemy terytorialne: Źródłem konfliktu są roszczenia terytorialne obu stron. Chociaż Górski
Karabach był historycznie zamieszkany przez Ormian, był częścią Azerbejdżańskiej Socjalistycznej
Republiki Radzieckiej. Decyzja Stalina o przeniesieniu regionu do Azerbejdżanu w 1923 r.,
pomimo dominującej populacji ormiańskiej, była punktem zapalnym.

Kwestie etniczne i religijne: Konflikt ma również wymiar etniczny i religijny. Społeczności

ormiańskie i azerbejdżańskie w Górskim Karabachu różnią się kulturą, językiem i religią
(Ormianie to w większości wyznawcy Ormiańskiego Kościoła Apostolskiego, natomiast
Azerbejdżanie to muzułmanie). Taka różnorodność prowadziła do wzajemnych nieporozumień i
napięć.

Wzrost napięcia: po upadku Związku Radzieckiego w 1991 r. obie strony zaangażowały się w
wojnę o niepodległość, co doprowadziło do eskalacji konfliktu. W wyniku konfliktów
regionalnych i etnicznych setki tysięcy ludzi straciło życie, a dziesiątki tysięcy musiały opuścić
swoje domy.

Zawieszenie broni: Pomimo kilku prób osiągnięcia porozumienia i zawieszenia broni sytuacja w
Górskim Karabachu pozostaje niestabilna. Konflikt narusza prawa człowieka, powoduje
cierpienia ludności cywilnej i utrudnia rozwój regionu.

Strona polityczna

Do eskalacji konfliktu przyczyniła się także niestabilność polityczna i brak jasnego mechanizmu
rozstrzygania sporów terytorialnych w okresie rozpadu Związku Radzieckiego. Nowe rządy niepodległej
Armenii i Azerbejdżanu próbowały skonsolidować swoje stanowiska, powodując eskalację przemocy.

Oprócz wyżej wymienionych przyczyn na konflikt w Górskim Karabachu wpływało kilka innych czynników,
które utrudniały jego rozwiązanie. Oto kilka aspektów:
Geopolityka: Region Górskiego Karabachu położony jest w strategicznie ważnym regionie na Kaukazie
Południowym, gdzie krzyżują się interesy różnych mocarstw i aktorów regionalnych. Rosnące
zaangażowanie Rosji, Turcji, Iranu oraz krajów zachodnich, takich jak Stany Zjednoczone i Francja, będzie
miało wpływ na dynamikę konfliktu.

Zasoby naturalne: Górski Karabach jest bogaty w zasoby naturalne, takie jak ropa naftowa i gaz ziemny.
Kontrola tych zasobów staje się ważnym czynnikiem dla obu stron konfliktu, a walka o ich kontrolę może
prowadzić do nowych napięć i starć.

Ekonomiczne skutki konfliktu: Trwający konflikt w Górskim Karabachu ma negatywne konsekwencje dla
gospodarki regionu, czego efektem są zniszczenia infrastruktury, ograniczenia w handlu i inwestycjach
oraz przesiedlenia ludności. Bez stabilności i pokoju trudno jest odbudować gospodarkę i poprawić
warunki życia ludności.

Radzenie sobie z przeszłością: Konflikt w Górskim Karabachu ma głębokie korzenie historyczne, a pamięć
o błędach i traumach z przeszłości w dalszym ciągu wpływa na postawy i relacje między społecznościami
ormiańską i azerską. Proces pojednania i budowania zaufania wymaga szczerego i otwartego dialogu oraz
zgody na odpuszczenie przeszłości.

Rola społeczeństwa obywatelskiego: Organizacje pozarządowe, grupy społeczne i inicjatywy

obywatelskie zaangażowane w działalność edukacyjną, kulturalną i humanitarną na rzecz promowania
dialogu i wzajemnego zrozumienia odgrywają kluczową rolę w budowaniu pokoju i pojednania w
Górskim Karabachu.

Rozwiązanie konfliktu w Górskim Karabachu wymaga uwzględnienia tych dodatkowych czynników i

znacznych zasobów na poziomie regionalnym i międzynarodowym. Jednakże zrozumienie pełnego
kontekstu konfliktu pozwala nam lepiej zidentyfikować możliwości i strategie osiągnięcia trwałego pokoju
i stabilności w regionie.

Wpływy międzynarodowe

Zagraniczne mocarstwa, w tym Rosja, Turcja, Iran i Zachód, również przyczyniły się do konfliktu,
wspierając drugą stronę lub pośrednicząc w negocjacjach. To międzynarodowe zaangażowanie sprawiło,
że konflikt stał się bardziej złożony.

Druga wojna (2020)

Po długim okresie względnego spokoju, we wrześniu 2020 r. konflikt wybuchł z nową energią. Działania
wojenne trwały do listopada tego samego roku i przyniosły znaczne straty po obu stronach. Armenia i
Azerbejdżan wykorzystały nowoczesne technologie, w tym drony, co znacząco zmieniło charakter walki w
porównaniu z latami 90. XX wieku.
Przyczyny wznowienia konfliktu

Przyczynami ożywienia konfliktu są napięcia wynikające z nierozwiązanego statusu Górskiego Karabachu,

nastroje nacjonalistyczne oraz strategiczne interesy obcych mocarstw zmierzające do zwiększenia swoich
wpływów. region

Wyniki drugiej wojny

Rezultatem drugiej wojny był wynegocjowany za pośrednictwem Rosji traktat pokojowy, który
obejmował znaczne ustępstwa terytorialne od Armenii na rzecz Azerbejdżanu. W region sprowadzono
rosyjskie siły pokojowe, aby monitorować przestrzeganie warunków porozumienia.

Konsekwencje konfliktu

Konsekwencje humanitarne

Konflikt spowodował wiele ofiar śmiertelnych, zniszczenia infrastruktury i masowe wysiedlenia ludności.
Tysiące ludzi zostało zmuszonych do opuszczenia swoich domów i zostania uchodźcami.

Konsekwencje polityczne

Politycznie konflikt osłabił pozycję Armenii i wzmocnił Azerbejdżan, który odzyskał duże terytoria.
Porozumienie pokojowe wzmocniło także wpływy Rosji w regionie, która była gwarantem
bezpieczeństwa.

Konsekwencje gospodarcze

Gospodarki obu krajów ucierpiały w wyniku wojny, zaostrzając problemy społeczno-gospodarcze regionu.
Odbudowa zniszczonej infrastruktury wymaga znacznych środków finansowych i czasu.

Podsumowanie

Wojna w Górskim Karabachu to nie tylko złożony konflikt, ale także wyjątkowo trudne wyzwanie dla
regionu. Pomimo wysiłków pokojowych sytuacja pozostaje niestabilna, a trwałe rozwiązanie konfliktu
wymaga dalszych wysiłków i zaangażowania wszystkich stron. Należy kontynuować dialog i negocjacje
między Armenią a Azerbejdżanem, aby znaleźć kompromisowe rozwiązanie, które zaspokoi interesy obu
narodów i zapewni długoterminowy pokój.

Jednym z głównych wyzwań jest zapewnienie bezpieczeństwa i ochrona praw lokalnej ludności, w tym
zapobieganie szerzeniu propagandy nienawiści i retoryki wojennej. Należy także skupić się na kwestiach
humanitarnych, w tym pomocy uchodźcom i wysiedleńcom oraz odbudowie zaufania między stronami
konfliktu.

Aktywna rola społeczności międzynarodowej, w tym Organizacji Narodów Zjednoczonych, Unii

Europejskiej, OBWE i innych organizacji, jest kluczowa dla pokojowego rozwiązania konfliktu. Wsparcie
społeczności międzynarodowej może pomóc w budowaniu zaufania między stronami i ułatwić proces
negocjacji.

Należy także wziąć pod uwagę różnorodne interesy geopolityczne innych krajów, takich jak Rosja, Turcja
itp., które mogą mieć wpływ na sytuację w regionie. Konstruktywne zaangażowanie tych krajów może
pomóc w stworzeniu sprzyjającego środowiska dla pokojowego rozwiązania konfliktu.

Wreszcie kluczowa jest wola polityczna i gotowość do kompromisu po obu stronach. Bez silnego
przywództwa i determinacji przywódców krajowych postęp w procesie pokojowym będzie trudny.
Dlatego ważne jest kontynuowanie dialogu i wysiłków dyplomatycznych na wszystkich poziomach.

W skrócie można stwierdzić, że konflikt o Górski Karabach to w dalszym ciągu jedno z najtrudniejszych
wyzwań dla zapewnienia pokoju i stabilności w regionie. Jednakże przy odpowiednim udziale
społeczności międzynarodowej i woli stron konfliktu istnieje nadzieja na znalezienie trwałego i
sprawiedliwego rozwiązania, które zapewni pokój i dobrobyt wszystkim mieszkańcom regionu.

Źródła:

Ministry of Foreign Affairs of Azerbaijan. (2020). Press release on the Nagorno-Karabakh conflict.
Retrieved from MFA Azerbaijan.

Human Rights Watch. (2020). Armenia/Azerbaijan: Civilians must be protected. Retrieved from HRW

Al Jazeera. (2020). Nagorno-Karabakh: What are Armenia and Azerbaijan fighting over?. Retrieved from
Al Jazeera

https://www.economist.com/1843/2024/01/01/nagorno-karabakh-the-republic-that-disappeared-
overnight?
utm_medium=cpc.adword.pd&utm_source=google&ppccampaignID=18151738051&ppcadID=&utm_ca
mpaign=a.22brand_pmax&utm_content=conversion.direct-
response.anonymous&gad_source=1&gclid=Cj0KCQjw0ruyBhDuARIsANSZ3wqqLQlL2Swj0ZQUJ6E3goDo
5Qy7LAdtqsj1HnMnBRzexq-_MIfyqPYaAvltEALw_wcB&gclsrc=aw.ds
https://story.karabakh.center/ru/karabakh-eto-azerbaidzhan

https://www.osw.waw.pl/pl/publikacje/analizy/2023-09-19/trzecia-wojna-karabaska

https://ine.org.pl/znaczenie-wojny-w-gorskim-karabachu-dla-regionu-trojmorza/