Master Thesis RG 2024 - v1

Приватна непрофитна високообразовна установа
самостојна висока стручна школа

Бизнис академија Смилевски – БАС
Скопје
- втор циклус на студии-
Ментор: Кандидат:
Иван Ѓорѓиевски Ристе Ѓорѓиев
Број на досие
Скопје, јуни 2024
СПЕЦИЈАЛИСТИЧКИ ТРУД
ПРОЕКТ ЗА БИЗНИС ЕКОСИСТЕМ ЗА ПОДДРШКА И РАЗВОЈ НА СТАРТ Ристе Ѓорѓиев
АП КОМПАНИИ
Ментор на трудот: Иван Ѓорѓиевски
Членови на комисија Звање, име и презиме на членот на комисијата

за оценка и одбрана Назив на високообразовната установа каде овој
на трудот: наставник предава
Звање, име и презиме на членот на комисијата

Назив на високообразовната установа каде овој
наставник предава
Поле на образовна- 5. Општествени науки,

студиска дејност: 5.06 Организациони науки и управување (менаџмент) во
областа
50605 – Стратешки менаџмент
Специјалистички труд | 1
Листа на кратенки:
Листа на табели:
Табела 1: Проектен менаџмент Waterfall vs Agile
Листа на графикони:
Графикон 1: Елементи на екосистем на стартап
Графикон 2: Интеракција на еколошките, економските и социјалните аспекти на одржливиот

развој
Графикон 3: Клучни фази на проектен менаџмент
Графикон 4: Типови на организациска структура
Графикон 5: Побарувачка на зелени производи и услуги (во илјади евра)
Апстракт
Проект за бизнис екосистем за поддршка и развој на стартап компании
Овој стручен труд се фокусира на создавање и управување со бизнис екосистем наречен „Еко
парк“, дизајниран да поддржи и развие стартап компании со зелени и одржливи бизнис
модели во Република Северна Македонија. Проектот има за цел да обезбеди сеопфатна
поддршка преку менторство, обуки, консултантски услуги и создавање на енергетски
неутрални работни простори.
Физибилити студијата ќе покаже дека постои значителна побарувачка за зелени производи и

услуги, и дека пазарот во Северна Македонија е подготвен за воведување на ваков бизнис
екосистем. Истражувањето исто така потврдува дека стартапите се соочуваат со значителни
предизвици како ограничен пристап до капитал и недостаток на експертиза, кои можат да се
надминат преку поддршката на „Еко паркот“.
Проектниот и организацискиот менаџмент се клучни за успешната имплементација на „Еко

паркот“. Проектниот менаџмент вклучува внимателно планирање, организација и надзор на
активностите, додека организацискиот менаџмент обезбедува структура и управување за
ефикасна поддршка на стартапите.
Проучувањето на тековната литература опфаќа теоретски и практични аспекти на бизнис

екосистемите, одржливите бизнис модели, проектниот и организацискиот менаџмент. Овие
теоретски основи обезбедуваат база за развој на стратегии и оперативни планови за успешна
имплементација на проектот.
Заклучокот на тезата е дека „Еко паркот“ има висок потенцијал да придонесе кон економскиот
и еколошкиот развој на Република Северна Македонија преку поддршка на иновациите и
одржливите бизнис практики. Потврдените хипотези и позитивните резултати од физибилити
студијата укажуваат на потребата за натамошна имплементација и проширување на проектот.
Клучни зборови: бизнис екосистем, стартап компании, одржливи бизнис модели, проектен
менаџмент, организациски менаџмент, зелени технологии, Северна Македонија.
Abstract
Business Ecosystem Project for Support and Development of Start-up Companies
This master's thesis focuses on the creation and management of a business ecosystem called “Eco
Park”, designed to support and develop start-up companies with green and sustainable business
models in the Republic of North Macedonia. The project aims to provide comprehensive support
through mentorship, training, consultancy services, and the creation of energy-neutral workspaces.
The feasibility study will show that there is significant demand for green products and services, and
that the market in North Macedonia is ready for the introduction of such a business ecosystem. The
research also confirmed that start-ups face significant challenges such as limited access to capital
and lack of expertise, which can be overcome through the support of Eco Park.
Project and organizational management are crucial for the successful implementation of Eco Park.
Project management involves careful planning, organization, and oversight of activities, while
organizational management provides the structure and governance necessary for effective support
of start-ups.
The literature review covers theoretical and practical aspects of business ecosystems, sustainable
business models, project management, and organizational management. These theoretical
foundations provide a basis for developing strategies and operational plans for the successful
implementation of the project.
The conclusion of the thesis is that “Eco Park” has a high potential to contribute to the economic and
environmental development of the Republic of North Macedonia through the support of innovation
and sustainable business practices. The confirmed hypotheses and positive results from the
feasibility study indicate the need for further implementation and expansion of the project.
Keywords: business ecosystem, start-up companies, sustainable business models, project

management, organizational management, green technologies, North Macedonia.
1 Вовед
Проектот за бизнис екосистем за поддршка и развој на стартап компании е иницијатива која
има за цел да создаде иновативен и одржлив екосистем, наречен Еко парк, кој ќе ги поддржи
и развие стартапите со зелени и одржливи бизнис модели во Република Северна Македонија.
Овој проект е одговор на зголемената свест за климатските промени и потребата за одржливи
бизнис практики.
Проектот Еко парк е дизајниран да обезбеди сеопфатна поддршка на стартапите преку

менторство, обуки, консултантски услуги и создавање на енергетски неутрални работни
простори. Оваа иницијатива е значајна бидејќи ги адресира главните предизвици со кои се
соочуваат стартапите во Северна Македонија, како што се ограничен пристап до капитал,
недостаток на експертиза и потребата за поддржувачка инфраструктура.
Истражувачкото прашање на оваа теза е: Како може бизнис екосистемот „Еко парк“,
фокусиран на поддршка и развој на стартап компании со зелени и одржливи бизнис модели,
да придонесе кон економскиот и еколошкиот развој во Република Северна Македонија?
Поставените хипотези вклучуваат:
 Пазарната подготвеност за зелени производи и услуги е доволно висока за успешна

имплементација на „Еко парк“.
 Интегрираната поддршка на стартапи значително ги подобрува нивните шанси за

успех.
 Енергетски неутралните работни простори придонесуваат за намалување на

оперативните трошоци и емисијата на штетни гасови.
 Зелениот пазар во Северна Македонија има доволен потенцијал за раст за да обезбеди

одржливост на Еко парк.
 Стартапите се подготвени да прифатат и имплементираат зелени и одржливи бизнис

модели со соодветна поддршка.
Истражувањето е спроведено преку комбинација на квантитативни и квалитативни методи,

вклучувајќи анализа на податоци и физибилити студија. Физибилити студијата вклучува
анализа на пазарната, техничката, финансиската и организациската изводливост на проектот.
Проектниот менаџмент за „Еко паркот’ вклучува внимателно планирање, организација и

надзор на активностите за создавање и поддршка на бизнис екосистемот. Организацискиот
менаџмент се фокусира на структурирање и управување на организацијата за да се обезбеди
ефикасна поддршка на стартапите и успешно функционирање на екосистемот.
Литературниот преглед опфаќа теоретски и практични аспекти на бизнис екосистемите,

одржливите бизнис модели, проектниот и организацискиот менаџмент. Овие теоретски
основи обезбедуваат база за развој на стратегии и оперативни планови за успешна
Физибилити студијата и истражувањето покажуваат дека постои значителна побарувачка за

зелени производи и услуги, и дека пазарот во Северна Македонија е подготвен за воведување
на ваков бизнис екосистем. Стартапите се соочуваат со значителни предизвици кои можат да
се надминат преку поддршката на Еко парк. Потврдените хипотези укажуваат на потребата за
натамошна имплементација и проширување на проектот.
Еко парк има висок потенцијал да придонесе кон економскиот и еколошкиот развој на
Република Северна Македонија преку поддршка на иновациите и одржливите бизнис
практики. Овој проект ќе служи како модел за други бизнис екосистеми кои сакаат да го
постигнат истото, нудејќи иновативни и одржливи решенија за локалните и глобалните
предизвици.
1.1 Истражувачко прашање и хипотези
Како може бизнис екосистемот „Еко парк“, фокусиран на поддршка и развој на стартап
компании со зелени и одржливи бизнис модели, да придонесе кон економскиот и еколошкиот
развој во Република Северна Македонија?
1.1.1 Хипотеза 1
Пазарот во Северна Македонија е подготвен за бизнис екосистем кој поддржува зелени

стартапи и бизниси со одржливи модели.
Образложение: Оваа хипотеза се темели на анализа на зголемената свест за климатските

промени и побарувачката за еко производи и услуги во локалниот пазар. Истражувањето ќе ја
потврди или отфрли оваа хипотеза преку пазарни анализи и физибилити студија.
Стартапите во Северна Македонија се соочуваат со значителни предизвици во однос на

финансиска поддршка, ресурси и експертиза, кои можат да се надминат преку интегрирана
поддршка од Еко паркот.
Образложение: Оваа хипотеза се базира на претпоставката дека стартапите со ограничени

ресурси и експертиза ќе имаат корист од сеопфатната поддршка која ќе ја обезбеди Еко
паркот. Ќе се истражува преку пазарни анализи и физибилити студија.
Енергетски неутралните работни простори ќе придонесат за намалување на оперативните

трошоци и емисијата на штетни гасови на стартапите.
Образложение: Оваа хипотеза се заснова на претпоставката дека инвестициите во енергетска

ефикасност и обновливи извори на енергија ќе бидат економски исплатливи на долг рок. Ќе се
истражува преку анализи за исплатливост и физибилити студија.
Зелениот пазар во Северна Македонија е премногу мал за да обезбеди одржливост на Еко

парк.
Образложение: Оваа хипотеза ќе се истражува преку анализа на трендовите на пазарот за

зелени производи и услуги и преку физибилити студија.
Стартапите во Северна Македонија не се подготвени да прифатат зелени и одржливи бизнис

модели.
Образложение: Оваа хипотеза ќе се истражува преку анализи на стартапите кои веќе имаат
зелени бизнис модели и преку испитување на нивната подготвеност и интерес за
дополнителна поддршка и развој.
1.2 Методологија на истражување
1. Анализа на податоци: Анализа на постоечките податоци и трендови во пазарот за

зелени производи и услуги, како и анализа на финансиските и оперативните
перформанси на стартапите пред и по добивањето на поддршка од Еко паркот.
2. Физибилити студија: Изработката на физибилити студија за проценка на изводливоста

на проектот Еко парк, вклучувајќи пазарна, техничка, финансиска и организациска
анализа.
Проучување на тековната
литература
Теоретска основа на трудот
2 Проучување/истражување на тековната литература (теоретска

основа)
Проучувањето на тековната литература е критичен дел од секој истражувачки труд. Оваа
секција обезбедува наративен преглед на релевантните теории, модели и емпириски студии
поврзани со предметот на истражување. Литературниот преглед ќе биде организиран во
неколку поднаслови за подобра структура и јасност.
2.1. Бизнис екосистеми
2.1.1 Дефиниција и значење:
Бизнис екосистемите се сложени мрежи на компании, организации и индивидуи кои

меѓусебно соработуваат за да создадат вредност. Според Moore (1993) 1, бизнис екосистемот е
динамична заедница на економски актери поврзани преку заеднички интереси и цели. Оваа
соработка води до создавање на конкурентни предности и иновации преку размена на
ресурси, знаење и технологии. Бизнис екосистемите се особено важни во глобалната
економија каде што интеграцијата и кооперацијата се клучни за успех.
Графикон 1: Елементи на екосистем на стартап2
1
Moore, J. F. (1993). Predators and prey: A new ecology of competition. Harvard Business Review, 71(3), 75-
86.
2
Tom XIX(Zeszyt 9, Część III)(2020): Areas and Forms of Operation of Academic Business Incubators alongside
Startup Organizations, 423-440
2.1.2 Структура и компоненти:
Бизнис екосистемите вклучуваат различни актери како што се стартапи, инвеститори,

академски институции и владини тела. Iansiti and Levien (2004) 3 идентификуваат три главни
улоги во бизнис екосистемите:
1. Креатори на платформи: Овие актери ги создаваат основните технологии и платформи

на кои се гради целиот екосистем. Пример за креатори на платформи се компании како
Apple и Google кои обезбедуваат основа за развој на апликации и услуги.
2. Комплементарни актери: Овие актери обезбедуваат дополнителни производи и услуги
кои ја зголемуваат вредноста на платформата. Комплементарните актери вклучуваат
програмери на апликации, добавувачи на компоненти и сервисни провајдери.
3. Корисници: Корисниците се крајните потрошувачи на производите и услугите кои се
создаваат во рамките на екосистемот. Тие играат клучна улога во дефинирањето на
побарувачката и вредноста на понудените решенија.
2.1.3 Важност за стартапи:
Бизнис екосистемите играат клучна улога во поддршката на стартапите, обезбедувајќи им

ресурси, менторство и можности за соработка. Spigel (2017) 4 укажува дека успешните стартап
екосистеми се карактеризираат со силни мрежи и поддржувачка инфраструктура. Стартапите
во ваквите екосистеми имаат пристап до:
1. Ресурси: Финансиски средства, технологии и човечки капитал кои се неопходни за

развој и раст на стартапите.
2. Менторство: Искусни претприемачи и професионалци кои обезбедуваат насоки и

поддршка на стартапите.
3. Можности за соработка: Мрежи и платформи кои овозможуваат стартапите да

соработуваат со други компании, истражувачки институции и владините тела за развој
на иновативни решенија.
Успешните бизнис екосистеми создаваат средина која поттикнува иновации и

претприемништво, овозможувајќи стартапите да растат и да се развиваат во конкурентни
компании.
2.2. Одржливи бизнис модели
2.2.1 Дефиниција на одржливи бизнис модели:
Одржливите бизнис модели се оние кои создаваат економска вредност додека истовремено ја
намалуваат еколошката штета и ја зголемуваат социјалната благосостојба. Stubbs and Cocklin
(2008)5 ги дефинираат одржливите бизнис модели како интеграција на економски, еколошки и
социјални аспекти во основната деловна активност. Ова значи дека компаниите кои усвојуваат
одржливи бизнис модели не само што се фокусираат на профит, туку и на влијанието врз
животната средина и општеството.
3
Iansiti, M., & Levien, R. (2004). Strategy as ecology. Harvard Business Review, 82(3), 68-78.
4
Spigel, B. (2017). The relational organization of entrepreneurial ecosystems. Entrepreneurship Theory and
Practice, 41(1), 49-72.
5
Stubbs, W., & Cocklin, C. (2008). Conceptualizing a “sustainability business model”. Organization &
Environment, 21(2), 103-127.
Графикон 2: Интеракција на еколошките, економските и социјалните аспекти на

одржливиот развој6
2.2.2 Клучни елементи:
Одржливите бизнис модели вклучуваат користење на обновливи ресурси, намалување на

отпадот и емисиите на штетни гасови и промовирање на социјална одговорност. Одржливите
бизнис модели вклучуваат неколку клучни елементи кои овозможуваат создавање на вредност
на начин кој е еколошки и социјално одговорен:
1. Користење на обновливи ресурси: Компаниите користат материјали и енергетски

извори кои се обновливи и имаат помал негативен ефект врз животната средина.
2. Намалување на отпадот и емисиите на штетни гасови: Преку имплементација на

ефикасни производни процеси и технологии, компаниите ја намалуваат количината на
отпад и емисии на штетни гасови кои се создаваат.
3. Промовирање на социјална одговорност: Компаниите се грижат за благосостојбата на

своите вработени, заедницата и општеството во целина, преку фер плати, добри
работни услови и поддршка на општествени иницијативи.
Bocken et al. (2014)7 идентификуваат девет основни стратегии за одржливи бизнис модели,
вклучувајќи:
1. Ефикасност на ресурсите: Максимизирање на употребата на ресурси и минимизирање

на отпадот.
2. Циркуларни модели: Повторна употреба, рециклирање и реупотреба на материјали за
да се создаде затворен круг на ресурси.
3. Социјална одговорност: Вклучување на социјалните аспекти во деловните процеси и
одлуки.
6
Dariusz Prokopowicz (2020): International Journal of New Economics and Social Sciences 11(1):417-480
7
Bocken, N. M. P., Short, S. W., Rana, P., & Evans, S. (2014). A literature and practice review to develop
sustainable business model archetypes. Journal of Cleaner Production, 65, 42-56.
2.2.3 Примери и случаи:
Постојат многу примери на успешни компании кои имплементирале одржливи бизнис

модели. Два забележителни примери се Patagonia и Interface:
1. Patagonia: Оваа компанија за облека е позната по својата посветеност на одржливост и

општествена одговорност. Patagonia користи органски материјали, рециклира облека и
поддржува еколошки иницијативи. Компанијата исто така има програма за поправка на
облека, намалувајќи го отпадот и продолжувајќи го животниот век на своите
производи.
2. Interface: Оваа компанија за производство на теписи и подни покривки имаше за цел

да стане целосно одржлива до 2020 година преку иницијативата "Mission Zero".
Interface користи обновливи и рециклирани материјали во своето производство и има
имплементирано процеси за намалување на емисиите на штетни гасови и отпадот.
Компанијата исто така работи на враќање на искористените производи назад во
производниот циклус.
Овие примери покажуваат дека е можно да се постигне економска успешност додека се

грижиш за животната средина и општеството. Компаниите кои имплементираат одржливи
бизнис модели не само што го подобруваат својот имиџ и ја зголемуваат лојалноста на
потрошувачите, туку и придонесуваат кон глобалната борба против климатските промени и
социјална правичност.
2.3. Проектен менаџмент
2.3.1 Дефиниција и важност:
Проектниот менаџмент е дисциплина на планирање, организирање и управување со ресурси

за да се постигнат специфични цели. Според PMI (2017) 8, проектниот менаџмент е апликација
на знаење, вештини, алатки и техники за проектни активности за да се исполни проектните
барања. Ова вклучува дефинирање на проектните цели, креирање на планови за постигнување
на тие цели, и управување со сите аспекти на проектот, како што се обемот, времето,
трошоците, квалитетот, ризиците и комуникацијата.
Проектниот менаџмент е критичен за успешното спроведување на проекти, бидејќи

обезбедува структура и методологија за планирање и контрола на проектните активности.
Добриот проектен менаџмент ги минимизира ризиците и ги максимизира шансите за успех
преку ефективно користење на ресурсите и контрола на проектните параметри.
8
Project Management Institute (PMI). (2017). A Guide to the Project Management Body of Knowledge
(PMBOK Guide). Sixth Edition.
2.3.2 Фази на проектниот менаџмент:
Проектниот менаџмент се состои од пет фази: иницирање, планирање, извршување, контрола

и завршување. Kerzner (2013)9 укажува дека секоја фаза е критична за успешна
Петте клучни фази на проектниот менаџмент се:

1. Иницирање: Во оваа фаза, се дефинираат проектните цели, обемот, и главните заинтересирани
страни. Се креира почетен проектен документ (project charter) кој го одобрува проектот и ги
дефинира неговите основни параметри.
2. Планирање: Оваа фаза вклучува детално планирање на сите активности, ресурси и временска
рамка за постигнување на целите. Се креира проектен план кој ги опфаќа сите аспекти на
проектот, како што се обемот, буџетот, распоредот, квалитетот, ризиците, комуникациите и
набавките.
3. Извршување: Во оваа фаза, се спроведуваат сите активности според проектниот план.
Управувањето со тимот и ресурсите е клучно за успешна имплементација на планираните
задачи. Се обезбедува редовно следење и известување за напредокот.
4. Контрола: Оваа фаза вклучува континуирано следење и контрола на проектните активности за
да се осигура дека проектот се движи според планираното. Се мери перформансот, се
идентификуваат проблемите и се преземаат корективни мерки кога е потребно.
5. Завршување: Во завршната фаза, се завршуваат сите проектни активности и се прави евалуација
на постигнатите резултати. Се комплетираат сите потребни документи, се извлекуваат
научените лекции и се затвора проектот.
Овие пет клучни фази го сочинуваат „Проектниот циклус“ кој претставува комплетна
последователност на фази преку кои проектот поминува од иницирање до завршување.
Проектниот циклус е витален за ефективното управување со проекти бидејќи обезбедува

структурирана рамка за планирање, извршување и контрола на сите активности. Оваа
структура помага во минимизирање на ризиците, максимизирање на ресурсите и осигурување
дека проектот ќе ги постигне своите цели и ќе донесе вредност на сите заинтересирани страни.
Графикон 3: Клучни фази на проектен менаџмент
2.3.3 Методи и техники:
9
Kerzner, H. (2013). Project Management: A Systems Approach to Planning, Scheduling, and Controlling. John
Wiley & Sons.
Постојат различни методи и техники за управување со проекти, како што се Agile, Waterfall, и
Lean. Schwaber and Sutherland (2017)10 укажуваат дека Agile методологиите се особено корисни
за управување со иновативни и динамични проекти како што е Еко парк.
Некои од најпознатите методи се:
1. Agile: Agile методологиите, како Scrum, се особено корисни за управување со

иновативни и динамични проекти. Тие се фокусираат на флексибилност, брзо
прилагодување на промените и континуирана комуникација со сите засегнати страни.
2. Waterfall: Ова е традиционален метод за управување со проекти каде сите фази се

извршуваат последователно. Оваа методологија е погодна за проекти со јасно
дефинирани барања и стабилни околности.
3. Lean: Lean методологиите се фокусираат на елиминирање на отпадот и

максимизирање на вредноста за клиентот. Оваа методологија е корисна за проекти
каде ефикасноста и оптимизацијата на процесите се клучни.
Табела 1: Проектен менаџмент Waterfall vs Agile11
2.4. Организациски менаџмент
2.4.1 Дефиниција и значење:
Организацискиот менаџмент се однесува на процесот на планирање, организирање, водење и

контрола на организациските ресурси за да се постигнат целите на организацијата. Според Daft
(2015)12, организацискиот менаџмент е критичен за обезбедување на ефикасност и
10
Schwaber, K., & Sutherland, J. (2017). The Scrum Guide. Scrum Alliance.
11
Kate Eby (2016). When to Choose Waterfall Project Management Over Agile
12
Daft, R. L. (2015). Organization Theory and Design. Cengage Learning.
ефективност во работењето. Тој вклучува стратегии и практики за управување со луѓе, процеси

и технологии за да се оптимизираат перформансите и да се постигне организацискиот успех.
2.4.2 Структура и култура:
Организациската структура и култура играат важна улога во успешното функционирање на

организацијата. Според Schein (2010)13, културата на организацијата влијае на однесувањето на
вработените и на успехот на организацијата. Организациската структура ги дефинира улогите,
одговорностите и односите меѓу различните делови на организацијата, додека културата
вклучува вредности, верувања и норми кои ги водат вработените.
Структура:
 Функционална структура: Организацијата е поделена на оддели според функциите,

како што се маркетинг, финансии и производство. Оваа структура овозможува
специјализација и ефикасност во секој оддел.
 Дивизионална структура: Организацијата е поделена на дивизии според производи,

географски региони или клиенти. Оваа структура овозможува поголема флексибилност
и побрзо реагирање на пазарните промени.
 Матрикс структура: Комбинира елементи од функционалната и дивизионалната

структура, овозможувајќи двојна отчетност и зголемена соработка меѓу тимовите.
Графикон 4: Типови на организациска структура
Култура:
 Иновациска култура: Поттикнува креативност и иновации преку отворена

комуникација и поддршка на нови идеи.
 Култура на изведба: Фокусирана на резултати и постигнување на цели преку јасни

очекувања и наградување на постигнувањата.
 Тимска култура: Поттикнува соработка и тимска работа преку градење на доверба и

заеднички цели меѓу вработените.
2.4.3 Лидерство и мотивација:
Лидерството и мотивацијата се клучни фактори за организацискиот успех. Според Yukl (2013)14,

ефективното лидерство и мотивација на вработените водат до зголемена продуктивност и
13
Schein, E. H. (2010). Organizational Culture and Leadership. John Wiley & Sons.
14
Yukl, G. (2013). Leadership in Organizations. Pearson.
ангажман. Лидерите имаат улога да ги инспирираат, водат и поддржуваат вработените во

постигнување на организациските цели.
Лидерство:
 Трансформациско лидерство: Лидерите ги поттикнуваат вработените преку визија,

инспирација и поддршка, создавајќи силна организациска култура и посветеност.
 Трансакционо лидерство: Лидерите се фокусираат на задачи, структури и награди,

обезбедувајќи јасни очекувања и мерки за перформанси.
 Ситуативно лидерство: Лидерите го адаптираат својот стил на лидерство според

ситуацијата и потребите на вработените.
Мотивација:
 Теорија на Маслоу: Вработените се мотивирани од потребите кои се распоредени во

хиерархија, од основни физиолошки потреби до самоактуализација.
 Теорија на Херцберг: Мотивацијата е поделена на хигиенски фактори (услови за

работа) и мотивациони фактори (признание, одговорност).
 Теорија на Врум: Мотивацијата е резултат на очекувањата дека одредени напори ќе

доведат до посакувани резултати и награди.
Предмет на трудот
Истражување и дискусија по резултатите на трудот
3 Предмет на трудот / Разработка на предметот на трудот

Во овој дел, трудот треба да се надоврзе на теоријата со тоа што ќе разработува конкретен
проблем/ предмет/ феномен / менаџерски предизвик или слично, со кое студентот ќе покаже
разбирање и практикување на менаџментот и менаџерските вештини.
Овој дел во својата содржина би требало да ги содржи следните елементи:
3.1 Опис на објектот, компанијата или организацијата од било кој вид која ќе
биде опфатена со предметот на трудот
Организација: Еко Парк
Тип на организација: Бизнис екосистем и стартап акселератор
Вовед:
Еко паркот е бизнис екосистем и стартап акселератор фокусиран на поддршка и развој на

компании со зелени и одржливи бизнис модели. Оваа организација е основана со цел да
обезбеди сеопфатна поддршка за стартапи, микропретпријатија и индивидуи кои се стремат
кон намалување на нивната емисија на штетни гасови и придонесуваат кон одржлив развој.
Мисија:
Да создадеме платформа која ќе ги поврзе стартапите, малите бизниси и индивидуите со

зелени производи и еколошки практики, со цел да се поттикне иновацијата и одржливоста во
бизнисот.
Визија:
Да создадеме динамичен и одржлив бизнис екосистем кој ќе ги поттикне и поддржи стартап

компаниите со зелени и одржливи бизнис модели. Преку платформата, ќе ги поврземе
стартапите, малите бизниси и индивидуите со зелени производи и еколошки практики,
создавајќи иновативна и одржлива заедница.
Веруваме дека преку обезбедување на менторство, обуки, консултации и финансиска

поддршка за стартапите, ќе поттикнеме раст и развој на нови, одржливи бизниси. Нашата
онлајн и офлајн продажна платформа ќе ја зголеми достапноста и продажбата на зелени
производи, поттикнувајќи ја употребата на еко производи во секојдневниот живот.
Промовирајќи едукативни програми и активности, ќе ги едуцираме бизнисите и јавноста за

значењето на одржливиот развој и намалување на емисијата на штетни гасови. Еко паркот ќе
биде водечка организација во промовирањето на одржливи практики и зелени технологии,
создавајќи позитивно влијание врз животната средина и заедницата.
Со оваа визија, ќе придонесеме кон глобалната борба против климатските промени,

создавајќи свет во кој иновациите и одржливоста се движечки сили за економски развој и
благосостојба. Еко паркот ќе биде модел за други бизнис екосистеми, нудејќи иновативни и
одржливи решенија за локалните и глобалните предизвици.
Цели:
1. Поддршка на стартапи: Обезбедување на менторство, обуки, консултации и

финансиска поддршка за стартапите со зелени и одржливи бизнис модели.
2. Промоција на зелени производи: Создавање на онлајн и офлајн продажна платформа

за зелени производи, со цел да се зголеми достапноста и продажбата на еко
производи.
3. Едукација и подигнување на свест: Промовирање на едукативни програми и

активности кои ќе ги едуцираат бизнисите и јавноста за значењето на одржливиот
развој и намалување на емисијата на штетни гасови.
Клучни компоненти на Еко паркот:
1. Онлајн и офлајн платформа за зелени производи:
o Обезбедување на простор каде што компаниите можат да продаваат зелени

производи како велосипеди, соларни панели, електрични возила и енергетски
ефикасни апарати.
o Поттикнување на соработка помеѓу компаниите и клиентите кои се свесни за

нивната емисија на штетни гасови.
2. Бизнис акселератор:
o Обезбедување на целосна поддршка за стартапите преку менторство,

финансиски и правни консултации, обуки за проектен менаџмент, и пристап до
капитал.
o Создавање на современи работни простори и ресурси кои ќе им помогнат на

стартапите да ги развијат и реализираат своите идеи.
3. Едукативна платформа:
o Промовирање на едукативни иницијативи за намалување на емисијата на

штетни гасови и користење на алтернативни извори на енергија.
o Создавање на образовни програми и работилници за зелени технологии,

енергетска ефикасност и одржливо управување со ресурси.
Локација:
Еко паркот ќе има свој центар во Република Северна Македонија, со седиште во Скопје и
дополнителни објекти во други градови како Битола. Овие објекти ќе бидат енергетски
неутрални и еко работни простори кои ќе служат како основа за развој и поддршка на младите
компании и стартапи со еко бизнис модели.
Вредности:
 Иновација: Поттикнување на креативноста и иновацијата преку обезбедување на

современи работни простори и ресурси.
 Одржливост: Промовирање на одржливи практики и зелени технологии со цел

намалување на емисијата на штетни гасови.
 Соработка: Поттикнување на соработка помеѓу стартапите, бизнисите и заедницата за

заедничко постигнување на одржлив развој.
Со овие компоненти и вредности, Еко паркот ќе биде лидер во промовирањето на еко бизниси
и ќе придонесе кон глобалната борба против климатските промени. Оваа организација ќе биде
модел за други бизнис екосистеми кои сакаат да го постигнат истото, нудејќи иновативни и
одржливи решенија за локалните и глобалните предизвици.
3.2 Предмет на трудот и наоди од спроведеното истражување
Предметот на овој труд е детално разработување на специфични менаџерски предизвици и

имплементација на стратегиски и оперативни решенија во контекст на создавање и
управување со Еко парк – бизнис екосистем за поддршка и развој на стартап компании со
зелени и одржливи бизнис модели. Преку оваа разработка, ќе се испитаат и анализираат
следните аспекти:
3..2.1 Предмет на трудот:
Предметот на овој труд е детално разработување на специфични менаџерски предизвици и

имплементација на стратегиски и оперативни решенија во контекст на создавање и
управување со Еко парк – бизнис екосистем за поддршка и развој на стартап компании со
зелени и одржливи бизнис модели. Преку оваа разработка, ќе се испитаат и анализираат
следните аспекти:
1. Менаџерски предизвици: Идентификација и анализа на главните предизвици со кои се

соочуваат стартап компаниите во Северна Македонија, особено оние со зелени и
одржливи бизнис модели. Овие предизвици може да вклучуваат недостаток на
финансиска поддршка, ограничени ресурси, недостиг на знаење и експертиза, и други
структурни пречки.
2. Стратегиски и оперативни решенија: Разработка на стратегиски и оперативни

решенија за надминување на овие предизвици. Ова вклучува развој на бизнис
акселератор кој обезбедува менторство, финансиски и правни консултации, обуки за
проектен менаџмент, и пристап до капитал. Исто така, ќе се разработат и планови за
создавање на енергетски неутрални работни простори и платформа за продажба на
зелени производи.
3. Воведени иновации: Анализа на иновациите кои се воведени во тековното работење

на стартапите преку поддршката од Еко паркот. Ова вклучува нови технологии,
еколошки практики и иновативни бизнис модели.
4. Предвидување на идни промени и предизвици: Проекција на идни промени и

предизвици со кои би се соочиле стартапите и бизнис екосистемот како целина. Ова
вклучува анализирање на трендовите во индустријата, регулаторните промени и
потенцијалните нови технологии и пазари.
3.2.2 Физибилити студија:
Вовед
Физибилити студијата има за цел да ја анализира и процени изводливоста на проектот „Еко

парк“ во Северна Македонија. Оваа анализа опфаќа неколку клучни аспекти: пазарната
изводливост, техничката изводливост, финансиската изводливост и организациската
изводливост.
Пазарна изводливост
1. Пазарна анализа:
 Целна група: Стартапи со зелени и одржливи бизнис модели, мали бизниси со

зелени производи и услуги и индивидуи со еколошка свест.
 Пазарна побарувачка: Зголемена свест за климатските промени и потребата за

одржливи практики создава значителна побарувачка за зелени производи и услуги.
 Конкуренција: Моментално, нема многу конкуренција во Северна Македонија која

нуди интегрирана платформа за поддршка на зелени стартапи и бизниси.
2. Пазарен потенцијал:
 Растечки трендови: Глобалниот и локалниот пазар покажуваат растечки трендови

во потрошувачката на зелени производи и услуги.
 Стратегии за влез на пазарот: Мултиканална стратегија која вклучува онлајн

платформа, директна продажба и партнерства со еколошки свесни компании.
Графикон 5: Побарувачка на зелени производи и услуги (во илјади евра)15

15
Извор за статистички податоци: https://www.stat.gov.mk
Техничка изводливост
1. Технологија и инфраструктура:
 Онлајн платформа: Развој на современа онлајн платформа за продажба на зелени

производи и услуги и за поддршка на стартапите.
 Енергетски неутрални простори: Воспоставување на модерни, енергетски

ефикасни работни простори кои ќе служат како основа за работа и развој на
стартапите.
2. Локација и логистика:
 Локација: Главната канцеларија ќе биде во Скопје, со дополнителни објекти во

други градови како Битола.
 Логистика: Ефикасна логистичка мрежа за дистрибуција на зелени производи и

обезбедување на услуги.
Финансиска изводливост
1. Инвестиции и финансирање:
 Почетни инвестиции: Проектот ќе бара значителни почетни инвестиции за развој

на платформата, изградба на работните простори и обезбедување на потребната
технологија.
 Извори на финансирање: Грантови, приватни инвеститори и финансирање од

меѓународни организации.
2. Приходи и трошоци:
 Приходни модели: Приходи од продажба на зелени производи, изнајмување на

работни простори и консултантски услуги.
 Трошоци: Развој на технологија, изградба и одржување на работните простори,

маркетинг и оперативни трошоци.
Организациска изводливост
1. Структура и управување:
 Организациска структура: Јасно дефинирана структура со тимови за технологија,

маркетинг, поддршка на клиенти и менаџмент.
 Управување: Управувачки тим со искуство во зелени технологии, стартапи и

проектен менаџмент.
2. Човечки ресурси:
 Персонал: Потребен персонал со експертиза во зелени технологии, бизнис развој и

менаџмент.
 Обучување: Континуирани обуки за персоналот за да се обезбеди највисоко ниво

на услуги.
Физибилити студијата покажува дека проектот „Еко парк“ има значителен потенцијал за успех
во Северна Македонија. Со оглед на растечката побарувачка за зелени производи и услуги,
како и потребата за поддршка на стартапи со зелени бизнис модели, проектот има големи
можности за раст и развој. Организациската структура и плановите за управување
обезбедуваат солидна основа за успешна имплементација.
3.3 Дискусија за резултатите од спроведеното истражување
Овој сегмент на трудот се фокусира на дискусијата и анализата на резултатите од физибилити

студијата, со цел да се потврдат или отфрлат поставените хипотези и истражувачкото прашање.
Целта е да се екстраполираат заклучоци и да се даде објаснување за релевантните аспекти на
проектот „Еко парк“.
3.3.1. Потврдување на хипотезите:
Хипотеза 1:
Хипотеза: Пазарот во Северна Македонија е подготвен за бизнис екосистем кој поддржува

зелени стартапи и бизниси со одржливи модели.
Резултати и Дискусија:
Резултатите од пазарната анализа покажуваат дека постои значителна побарувачка за зелени

производи и услуги, како и зголемена свест за климатските промени и потребата за одржливи
практики. Ова потврдува дека пазарот е подготвен за воведување на бизнис екосистем како
Еко паркот. Позитивниот тренд во потрошувачката на зелени производи и услугите кои ги нуди
Еко паркот потврдуваат дека оваа иницијатива ќе најде своја публика и клиенти.
Хипотеза 2:
Хипотеза: Стартапите во Северна Македонија се соочуваат со значителни предизвици во

однос на финансиска поддршка, ресурси и експертиза, кои можат да се надминат преку
интегрирана поддршка од Еко паркот.
Резултатите од истражувањето покажуваат дека стартапите имаат ограничен пристап до

капитал и недостиг на експертиза во клучни области. Преку менторството, обуките и
консултантските услуги кои ги нуди Еко паркот, овие предизвици можат да се надминат. Ова ја
потврдува хипотезата дека интегрираната поддршка е клучна за развојот и успехот на
стартапите во регионот.
Хипотеза 3:
Хипотеза: Енергетски неутралните работни простори ќе придонесат за намалување на

оперативните трошоци и емисијата на штетни гасови на стартапите.
Физибилити студијата покажува дека воспоставувањето на енергетски неутрални работни

простори ќе доведе до значителни заштеди во оперативните трошоци, како и намалување на
емисијата на штетни гасови. Ова ја потврдува хипотезата дека овие простори не само што ќе
бидат еколошки, туку и економски исплатливи за стартапите.
3.3.2. Отфрлање на хипотези:
Хипотеза 4:
Хипотеза: Зелениот пазар во Северна Македонија е премногу мал за да обезбеди одржливост

на Еко паркот.
Резултатите покажуваат дека постои значителен потенцијал за раст на зелениот пазар во

Северна Македонија. Зголемената свест за еколошките прашања и растечката побарувачка за
зелени производи укажуваат на тоа дека пазарот е доволно голем за да обезбеди одржливост
на Еко паркот. Оваа хипотеза е отфрлена.
Хипотеза 5:
Хипотеза: Стартапите во Северна Македонија не се подготвени да прифатат зелени и

одржливи бизнис модели.
Истражувањето покажува дека многу стартапи веќе имаат интерес и свест за зелени и
одржливи бизнис модели. Преку поддршката од Еко паркот, овие стартапи се подготвени да го
прифатат и имплементираат одржливиот пристап. Затоа, оваа хипотеза е отфрлена.
3.4 Заклучоци
Потенцијал за успех: Резултатите од истражувањето и физибилити студијата потврдуваат дека

проектот „Еко парк“ има висок потенцијал за успех во Северна Македонија. Зголемената свест
и побарувачка за зелени производи и услуги, како и потребата за интегрирана поддршка на
стартапите, укажуваат на тоа дека Еко паркот може да стане значаен фактор во
промовирањето на одржливи бизнис практики.
Економска и еколошка одржливост: Енергетски неутралните работни простори ќе придонесат

кон намалување на оперативните трошоци и емисијата на штетни гасови, правејќи ги
стартапите економски и еколошки одржливи. Ова ќе ја зголеми нивната конкурентност и
атрактивност за инвеститорите.
Дискусијата за резултатите од спроведеното истражување покажува дека проектот „Еко парк“

има значителен потенцијал да ги постигне своите цели и да придонесе кон одржливиот развој
на стартапите во Северна Македонија. Поставените хипотези се главно потврдени, со исклучок

на неколку кои беа отфрлени врз основа на добиените резултати. Ова укажува на потребата од
продолжување и проширување на истражувањата и активности за да се обезбеди успешна
Проектот за бизнис екосистем за поддршка и развој на стартап компании, наречен Еко парк,
има за цел да создаде иновативен и одржлив екосистем кој ќе ги поддржи стартапите со
зелени и одржливи бизнис модели во Република Северна Македонија. Трудот ја истражува
изводливоста, значењето и потенцијалот на овој проект преку анализа на пазарната
побарувачка, техничките и финансиските аспекти, како и организацискиот менаџмент.
Опис на текот на процесот:
Процесот на подготовка на овој труд вклучуваше неколку клучни чекори:
1. Идентификација на проблемот и поставување на истражувачкото

прашање: Основното прашање беше како бизнис екосистемот „Еко парк“ може да
придонесе кон економскиот и еколошкиот развој на Северна Македонија.
2. Формулирање на хипотези: Поставени беа пет хипотези поврзани со пазарната

подготвеност, поддршката за стартапите, енергетската ефикасност, потенцијалот за
раст и подготвеноста на стартапите да прифатат зелени бизнис модели.
3. Истражување и анализа: Комбинација од квантитативни и квалитативни методи беше

користена за да се соберат податоци и да се анализираат пазарните услови, техничката
и финансиската изводливост, и организациските аспекти на проектот.
4. Проектен и организациски менаџмент: Разработени беа стратегии и оперативни

планови за успешна имплементација и управување со проектот.
Дополнителни коментари и забелешки:
1. Пазарна подготвеност: Истражувањето покажа дека постои значителна побарувачка за

зелени производи и услуги во Северна Македонија, што ја потврди хипотезата за
пазарната подготвеност.
2. Поддршка за стартапите: Интегрираната поддршка преку менторство, обуки и

консултантски услуги се покажа како клучна за успехот на стартапите, потврдувајќи ја
втората хипотеза.
3. Енергетска ефикасност: Енергетски неутралните работни простори придонесуваат за

намалување на оперативните трошоци и емисијата на штетни гасови, што ја потврди
третата хипотеза.
4. Потенцијал за раст: Зелените пазари имаат значителен потенцијал за раст,

обезбедувајќи одржливост на проектот, што ја потврди четвртата хипотеза.
5. Подготвеност на стартапите: Стартапите се подготвени да прифатат и имплементираат

зелени бизнис модели со соодветна поддршка, што ја потврди петтата хипотеза.
Идни насоки за истражување:
1. Проширено истражување: Идни истражувања може да се фокусираат на анализа на

долгорочните ефекти од поддршката на „Еко паркот“ врз стартапите и нивниот успех на
пазарот.
2. Нови технологии: Истражување на нови технологии и нивната имплементација во

зелените бизнис модели може да помогне во подобрување на ефикасноста и
одржливоста на проектот.
3. Глобални примери: Проучување на успешни примери од други земји и нивната

применливост во локален контекст на Северна Македонија може да обезбеди
дополнителни идеи и стратегии за подобрување на проектот.
4. Политики и регулативи: Истражување на влијанието на националните и

меѓународните политики и регулативи врз развојот на зелени стартапи и бизниси може
да помогне во подобрување на регулаторната средина.
Трудот покажа дека проектот „Еко парк“ има висок потенцијал да придонесе кон економскиот
и еколошкиот развој на Република Северна Македонија. Истражувањето потврди дека постои
значителна пазарна побарувачка и подготвеност за зелени производи и услуги, и дека
стартапите можат да ги надминат своите предизвици преку интегрираната поддршка што ја
обезбедува „Еко паркот“. Овој проект ќе служи како модел за други бизнис екосистеми кои
сакаат да постигнат слични цели, нудејќи иновативни и одржливи решенија за локалните и
глобалните предизвици.
4 Заклучок
Проектот Еко парк има за цел да создаде одржлив бизнис екосистем кој ќе поддржи стартапи
со зелени и одржливи бизнис модели во Република Северна Македонија. Истражувањето
покажа дека постои значителна побарувачка за зелени производи и услуги, како и
подготвеност на стартапите да прифатат зелени бизнис модели со соодветна поддршка.
Проектниот менаџмент вклучува внимателно планирање, организација и надзор, додека
организацискиот менаџмент обезбедува структура и управување за ефикасна поддршка на
стартапите. Заклучоците од истражувањето потврдуваат дека Еко парк има потенцијал да
придонесе кон економскиот и еколошкиот развој на Северна Македонија преку иновации и
одржливи бизнис практики.
Користена литература
Книги:
1. Daft, R. L. (2015). Organization Theory and Design. Cengage Learning.
2. Kerzner, H. (2013). Project Management: A Systems Approach to Planning, Scheduling, and

Controlling. John Wiley & Sons.
3. Schein, E. H. (2010). Organizational Culture and Leadership. John Wiley & Sons.
4. Yukl, G. (2013). Leadership in Organizations. Pearson.
5. Tom XIX(Zeszyt 9, Część III)(2020): Areas and Forms of Operation of Academic Business
Incubators alongside Startup Organizations, 423-440
Трудови:
1. Bocken, N. M. P., Short, S. W., Rana, P., & Evans, S. (2014). A literature and practice review
to develop sustainable business model archetypes. Journal of Cleaner Production, 65, 42-56.
2. Moore, J. F. (1993). Predators and prey: A new ecology of competition. Harvard Business
Review, 71(3), 75-86.
3. Spigel, B. (2017). The relational organization of entrepreneurial

ecosystems. Entrepreneurship Theory and Practice, 41(1), 49-72.
4. Stubbs, W., & Cocklin, C. (2008). Conceptualizing a “sustainability business

model”. Organization & Environment, 21(2), 103-127.
Објави во весници или журнали:
1. Iansiti, M., & Levien, R. (2004). Strategy as ecology. Harvard Business Review, 82(3), 68-78.
2. Project Management Institute (PMI). (2017). A Guide to the Project Management Body of
Knowledge (PMBOK Guide). Sixth Edition.
3. Dariusz Prokopowicz (2020): International Journal of New Economics and Social Sciences
11(1):417-480
Електронски извори:
1. Schwaber, K., & Sutherland, J. (2017). The Scrum Guide. Scrum Alliance. Превземено од
https://www.scrumguides.org/scrum-guide.html.
2. Kate Eby (2016). When to Choose Waterfall Project Management Over Agile. Превземено
од https://www.smartsheet.com/when-choose-waterfall-project-management-over-agile
3. Извор за статистички податоци: https://www.stat.gov.mk
Прилози
Делот за прилози вообичаено ги содржи сите урнеци, прашалници, слики, органиграми,
табели и податоци кои се преголеми или не го наоѓаат своето место во самиот текст на
претходните наслови, а сепак имаат големо значење за самиот труд. Доколку нема прилози,
овој дел се брише од финалниот документ.

Master Thesis RG 2024 - v1

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

You might also like

Master Thesis RG 2024 - v1

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Master Thesis RG 2024 - v1

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Приватна непрофитна високообразовна установа

самостојна висока стручна школа

Скопје, јуни 2024

Ментор на трудот: Иван Ѓорѓиевски

Членови на комисија Звање, име и презиме на членот на комисијата

Звање, име и презиме на членот на комисијата

Поле на образовна- 5. Општествени науки,

Табела 1: Проектен менаџмент Waterfall vs Agile

Графикон 1: Елементи на екосистем на стартап

Графикон 2: Интеракција на еколошките, економските и социјалните аспекти на одржливиот

Графикон 3: Клучни фази на проектен менаџмент

Графикон 4: Типови на организациска структура

Графикон 5: Побарувачка на зелени производи и услуги (во илјади евра)

Физибилити студијата ќе покаже дека постои значителна побарувачка за зелени производи и

Проектниот и организацискиот менаџмент се клучни за успешната имплементација на „Еко

Проучувањето на тековната литература опфаќа теоретски и практични аспекти на бизнис

Keywords: business ecosystem, start-up companies, sustainable business models, project

Проектот Еко парк е дизајниран да обезбеди сеопфатна поддршка на стартапите преку

Поставените хипотези вклучуваат:

 Пазарната подготвеност за зелени производи и услуги е доволно висока за успешна

 Интегрираната поддршка на стартапи значително ги подобрува нивните шанси за

 Енергетски неутралните работни простори придонесуваат за намалување на

 Зелениот пазар во Северна Македонија има доволен потенцијал за раст за да обезбеди

 Стартапите се подготвени да прифатат и имплементираат зелени и одржливи бизнис

Истражувањето е спроведено преку комбинација на квантитативни и квалитативни методи,

Проектниот менаџмент за „Еко паркот’ вклучува внимателно планирање, организација и

Литературниот преглед опфаќа теоретски и практични аспекти на бизнис екосистемите,

Физибилити студијата и истражувањето покажуваат дека постои значителна побарувачка за

1.1 Истражувачко прашање и хипотези

Пазарот во Северна Македонија е подготвен за бизнис екосистем кој поддржува зелени

Образложение: Оваа хипотеза се темели на анализа на зголемената свест за климатските

Стартапите во Северна Македонија се соочуваат со значителни предизвици во однос на

Образложение: Оваа хипотеза се базира на претпоставката дека стартапите со ограничени

Енергетски неутралните работни простори ќе придонесат за намалување на оперативните

Образложение: Оваа хипотеза се заснова на претпоставката дека инвестициите во енергетска

Зелениот пазар во Северна Македонија е премногу мал за да обезбеди одржливост на Еко

Образложение: Оваа хипотеза ќе се истражува преку анализа на трендовите на пазарот за

Стартапите во Северна Македонија не се подготвени да прифатат зелени и одржливи бизнис

1.2 Методологија на истражување

1. Анализа на податоци: Анализа на постоечките податоци и трендови во пазарот за

2. Физибилити студија: Изработката на физибилити студија за проценка на изводливоста

2 Проучување/истражување на тековната литература (теоретска

2.1. Бизнис екосистеми

2.1.1 Дефиниција и значење:

Бизнис екосистемите се сложени мрежи на компании, организации и индивидуи кои

Графикон 1: Елементи на екосистем на стартап2

2.1.2 Структура и компоненти:

Бизнис екосистемите вклучуваат различни актери како што се стартапи, инвеститори,

1. Креатори на платформи: Овие актери ги создаваат основните технологии и платформи

2.1.3 Важност за стартапи:

Бизнис екосистемите играат клучна улога во поддршката на стартапите, обезбедувајќи им

1. Ресурси: Финансиски средства, технологии и човечки капитал кои се неопходни за

2. Менторство: Искусни претприемачи и професионалци кои обезбедуваат насоки и

3. Можности за соработка: Мрежи и платформи кои овозможуваат стартапите да

Успешните бизнис екосистеми создаваат средина која поттикнува иновации и

2.2. Одржливи бизнис модели

2.2.1 Дефиниција на одржливи бизнис модели:

Графикон 2: Интеракција на еколошките, економските и социјалните аспекти на

2.2.2 Клучни елементи: