Materiał 12 Praca 1 (PR) OCENA I KOMENTARZ strona 1 z 7

Materiał ćwiczeniowy dla nauczycieli języka polskiego.

Wypracowanie na poziomie rozszerzonym

Wypracowanie zamieszczone w materiale zostało napisane przez ucznia na temat

opublikowany w Arkuszu pokazowym na stronie CKE.
 Materiał 12 Praca 1 (PR) OCENA I KOMENTARZ strona 2 z 7

Temat

Gry z historią. Opowieść o przeszłości w dziełach literatury polskiej. Omów tematy,

problemy, sposoby kreowania świata przedstawionego.

W pracy odwołaj się do

• wybranej lektury obowiązkowej

• utworów literackich z dwóch różnych epok
• wybranego kontekstu.

Błędy językowe
Błędy
(w tym
rzeczowe,
stylistyczne),
błędy
ortograficzne
w kompozycji
i interpunkcyjne
_________ 01 Wspomnienia wydarzeń historycznych stanowią nieodłączny _________
_________ 02 element literatury polskiej. Autorzy, nawiązując w swoich utworach _________
_________ 03 do historii, kierują się zwykle określonymi celami. Niekiedy podejmują _________
_________ 04 próby wywarcia zmian w sposobie myślenia u odbiorców, starając się _________
_________ 05 przy tym wpłynąć na bieg przyszłych wydarzeń. W czasach zaborów, _________
_________ 06 niepokojów i prób, przez jakie musiało przejść społeczeństwo _________
_________ 07 polskie, żeby zjednoczyć się i ponownie zaistnieć jako niezależne _________
_________ 08 państwo, konieczne było podtrzymanie pamięci o dokonaniach _________
_________ 09 przodków, co z jednej strony służyć mogło pokrzepieniu ducha _________
_________ 10 narodowego, zjednoczeniu, podtrzymaniu woli walki, z drugiej _________
_________ 11 przestrzegało przed popełnionymi już wcześniej błędami. _________
_________ 12 Wskazywało sposoby działania mogące wpłynąć na pozytywne _________
_________ 13 przemiany całego społeczeństwa. _________
_________ 14 Wskazywane sposoby działania miały, co należy podkreślić, _jęz.__
_________ 15 istotne znaczenie w sytuacji zniewolenia narodu polskiego, _________
_________ 16 szczególnie gdy prezentowane wydarzenia historyczne mogły _________
_________ 17 pokazywać trudne momenty dziejowe, z których udało się wydobyć _________
_________ 18 dzięki determinacji i zaangażowaniu w walkę. _________
_________ 19 Powieść historyczna „Potop” √ napisana przez Henryka ____int. _
_________ 20 Sienkiewicza √ ukazuje losy Andrzeja Kmicica, fikcyjnego bohatera _____int.
_________ 21 biorącego udział w walkach podczas wojny polsko-szwedzkiej. _________
_________ 22 Sienkiewicz w swoim utworze celowo tworzy postaci, których cechy _________
_________ 23 nie pozostawiają czytelnikowi wątpliwości, kto odgrywa rolę _________
_________ 24 protagonisty, a kto antagonisty. Z jednej strony widzimy bohaterów – _________
_________ 25 patriotów takich jak Kmicic, waleczny młodzieniec zmieniający się _________
_________ 26 w prawdziwego człowieka honoru wraz z biegiem akcji, Zagłoba _________
_________ 27 o samych zaletach typowego sarmaty czy też honorowy, wprawiony _________
_________ 28 w boju Wołodyjowski. Z drugiej pojawiają się Radziwiłłowie – _________
_________ 29 szkodliwi dla narodu polskiego, przejawiający cechy wyłącznie _________
___sp.___ 30 negatywne. ‿ W „Potopie” nie mają większego znaczenia _________
_________ 31 rzeczywiste wydarzenia, które rozegrały się podczas wojny ze _________
_________ 32 Szwecją. Autor nie skupia się na opisywaniu faktów, znacząco _________
_________ 33 zwiększa znaczenie obrony Jasnej Góry jako zwycięstwa Polski, nie _________
 Materiał 12 Praca 1 (PR) OCENA I KOMENTARZ strona 3 z 7

_________ 34 trzyma się również zasad realizmu. Tworzy akcję złożoną z wielu _________
_________ 35 zbiegów okoliczności i nieprawdopodobieństw, kreuje Kmicica na _________
_________ 36 bohatera wychodzącego cało z każdej opresji czy sugeruje _________
_________ 37 całkowicie pozytywne zakończenie – wojna zostaje wygrana przez _________
_________ 38 Polskę, a główny bohater szczęśliwie żeni się z Oleńką. Skutecznie _________
_________ 39 realizowane zostają tu założenia literatury „ku pokrzepieniu serc” – _________
_________ 40 Sienkiewicz tworzy opowieść o patriotyzmie, odwadze oraz duchu _________
_________ 41 walki. Wywołuje dzięki temu u czytelnika poczucie przynależności _________
_________ 42 i tożsamości narodowej, pokazując, jak ważne dla sprawy państwa _________
_________ 43 jest zjednoczenie się społeczeństwa. _________
_________ 44 W przypadku tym warto wziąć pod uwagę, że powieść była _________
_________ 45 wydawana we fragmentach w czasach zaborów, kiedy to wśród _________
_________ 46 Polaków panował ogólny nastrój pesymizmu. Liczne represje po _________
_________ 47 klęsce powstania styczniowego oraz zależność od ciemiężcy nie _________
_________ 48 sprzyjały podtrzymaniu wiary w możliwość przyszłego odzyskania _________
_________ 49 wolności, a bezsilność i poddanie stawały się coraz bardziej _________
_________ 50 powszechnymi postawami. Można więc uznać, że kreacja świata _________
_________ 51 przedstawionego zgodnie z prawdą historyczną w „Potopie” _________
_________ 52 naprawdę miała jedynie drugorzędne znaczenie. O wiele _________
_________ 53 ważniejszym zadaniem, jakie spełniało dzieło, było danie Polakom _________
_________ 54 nadziei na ostateczne zwycięstwo ojczyzny nad zaborcami oraz wizji _________
_________ 55 odrodzenia ponownie niepodległego państwa polskiego. _________
_________ 56 Pozytywistyczna proza historyczna Sienkiewicza, a dokładniej _________
_________ 57 „Trylogia” √ została podporządkowana idei „krzepienia serc” __int.___
_________ 58 Polaków, stąd też specyficzny sposób doboru i opisywania wydarzeń _________
____sp.__ 59 historycznych przez tego autora. ‿ Inne cele stawiali sobie twórcy tej _________
_________ 60 oraz późniejszych epok i inne wykorzystali do osiągnięcia tych celów __ jęz. ____
_________ 61 środki. _________
_________ 62 Z zupełnie innym sposobem przedstawiania historii spotykamy _________
_________ 63 się u Stanisława Wyspiańskiego w dramacie „Noc listopadowa”. Tam _________
_________ 64 nie doświadczamy ani bohaterskich czynów, ani szczęśliwego _________
_________ 65 zakończenia. Opisywane wydarzenia rozgrywają się w nocy z 29 na _________
_________ 66 30 listopada, pierwszej nocy powstania listopadowego, które to miało _________
_________ 67 dać Polsce wyzwolenie spod rządów zaborcy rosyjskiego. Pokładane _________
_________ 68 w nim jednak nadzieje nie przyniosły oczekiwanego skutku, a samo _________
_________ 69 powstanie upadło. Wyspiański, tak jak i Sienkiewicz, kreuje _________
_________ 70 bohaterów wyraźnie pozytywnych oraz wyraźnie negatywnych – _________
_________ 71 patriotów w opozycji do przeciwników narodu polskiego. Tutaj jednak _________
_________ 72 nawet patrioci nie są w stanie się zjednoczyć, a osoby, które z racji _________
_________ 73 pochodzenia powinny stać po stronie ojczyzny, takie jak Lubowidzki _________
_________ 74 czy Joanna, opowiadają się po stronie wroga, bo tak im wygodniej _________
_________ 75 i dlatego, że tak się bardziej opłaca. Brak dobrego dowództwa _________
_________ 76 będącego w stanie poprowadzić ludność do zwycięstwa – Chłopicki _________
_________ 77 niemający tak naprawdę posłuchu wśród żołnierzy czy Lelewel _________
_________ 78 stawiający sprawy osobiste ponad państwowe – również wskazany _________
_________ 79 zostaje za jedną z przyczyn niepowodzenia. _________
_________ 80 Podobnie jak w dramacie romantycznym przeplata się tu świat _________
_________ 81 prawdziwy, postaci i wydarzenia historyczne, ze światem _________
 Materiał 12 Praca 1 (PR) OCENA I KOMENTARZ strona 4 z 7

_________ 82 mitologicznym. Bogini Pallas kieruje decyzjami bohaterów, _________

_________ 83 wprowadzając tym samym złudzenie, że to, co się wydarzyło, nie _________
_________ 84 było tak naprawdę zależne od ludzi, że niepowodzenie powstańców _________
_________ 85 zostało założone już z góry. Przywołując mit eleuzyjski, Wyspiański _________
_________ 86 dodatkowo ukazuje porażkę jako niezbędną do przyszłego _________
_________ 87 odrodzenia się narodu, tym samym dając wciąż zniewolonym _________
_________ 88 rodakom wiarę w możliwość wyzwolenia spod zaborów. _________
_________ 89 Dwupłaszczyznowość świata przedstawionego sprzyja refleksji, jak _________
_________ 90 należy postępować w przyszłości, żeby nie popełnić tych samych _________
_________ 91 błędów, tak, x aby śmierć uczestników powstania listopadowego nie ____int._
_________ 92 poszła na marne. _________
_________ 93 W odróżnieniu od wyżej wymienionych tekstów, nie dla _________
_________ 94 pouczenia ludności, a w celu oddania hołdu bohaterom napisała _________
_________ 95 swoją Eliza Orzeszkowa „Glorię victis”. To upamiętnienie walczących ___jęz. __
_________ 96 w powstaniu styczniowym. Losy Traugutta jako wielkiego wodza oraz _________
___rzecz. 97 trojga młodych ludzi – Tarłowskiego, Jagmina i Anielki, zmuszonych _________
_________ 98 walczyć za swój naród – opowiedziane zostają przez drzewa. _________
_________ 99 Orzeszkowa narratorem czyni przyrodę, nie człowieka, gdyż nie ma _________
_________ 100 już żadnych żywych świadków, którzy mogliby przekazać tę historię. _________
_________ 101 Wydarzenia, po których w lasach Horeckich pozostała jedynie ___ort.___
_________ 102 mogiła, przybliżone muszą zostać właśnie przez naturę, która jako _________
_________ 103 jedyna widziała rozgrywającą się tam walkę oraz śmierć _________
____sp. __ 104 powstańców. ‿ W utworze ogromne znaczenie mają liczne środki _________
_________ 105 stylistyczne użyte do podkreślenia waleczności i poświęcenia _________
_________ 106 uczestników powstania. Dzięki zastosowanym metaforom opis staje _________
_________ 107 się bardziej obrazowy, porównanie Traugutta do postaci biblijnych _________
_________ 108 i mitologicznych uwzniośla jego bohaterstwo, stylizacja biblijna _________
_________ 109 buduje patos, podkreśla powagę roli, jaką odegrał w tej historii, _________
_________ 110 a ostateczne nadanie wiatrowi charakteru głosiciela chwały należnej _________
_________ 111 bohaterom stanowi wyraz tego, jakie zadanie spełniać ma sam tekst _________
_________ 112 – docierać do jak największej liczby ludzi, by wspomnienia _________
_________ 113 o dokonaniach powstańców nie zatarły się doszczętnie w pamięci _________
_________ 114 narodowej. Tam, gdzie nie można było postawić realnego pomnika _________
_________ 115 powstańcom, Orzeszkowa stworzyła ten literacki – ważniejszy, bo _________
_________ 116 niezniszczalny. _________
_________ 117 O ważnych wydarzeniach z historii Polski jednak nie zawsze _________
_________ 118 pisano wprost, z taką czcią i patosem. O roli, jaką w życiu Polaków _________
_________ 119 odegrało powstanie styczniowe, dowiadujemy się również z „Lalki” _________
_________ 120 Bolesława Prusa. Gdy autor publikował swoją powieść, pisanie _________
_________ 121 o powstaniu wprost nie było jeszcze możliwe, dlatego, żeby uniknąć _________
_________ 122 cenzury, zmuszony był posłużyć się językiem ezopowym, wplatając _________
_________ 123 jedynie nieoczywiste z początku wspomnienia rzeczywistych _________
_________ 124 wydarzeń w codzienne życie postaci. Takie jednak fragmenty jak _________
_________ 125 choćby nazwanie udziału Wokulskiego w powstaniu „nawarzeniem _________
_________ 126 piwa” jasno pokazują, że świadomość prawdziwej historii istnieje _________
_________ 127 wśród – przynajmniej części – rodaków. Widać więc, że czasem _________
_________ 128 zamiast budowania świata przedstawionego osadzonego w polskiej _________
_________ 129 historii, jego istnienie opierało się jedynie na enigmatycznych _________
 Materiał 12 Praca 1 (PR) OCENA I KOMENTARZ strona 5 z 7

_________ 130 wtrąceniach w toku narracji, a czytelnik na podstawie kilku sugestii _________
_________ 131 dopowiadał sobie te elementy biografii bohatera, o których nie można _________
_________ 132 było napisać wprost, a stanowiły istotny element kreacji postaci. _________
_________ 133 Opowiadanie o historii w literaturze polskiej od zawsze _________
_________ 134 odgrywało ważną rolę w życiu odbiorców. To właśnie pisanie _________
_________ 135 o przeszłości jest tym, co nawet w trudnych czasach pomaga _________
_________ 136 podtrzymać tradycje, tożsamość narodową, co pozwala odnaleźć _________
_________ 137 nadzieję i sens dalszej walki. Opowieści te były bardzo różne, _________
_________ 138 w zależności od funkcji, jaką miał pełnić utwór – od historii _________
_________ 139 przetworzonej, dopasowanej do potrzeb mitu kompensacyjnego, jak _________
_________ 140 w „Potopie”, przez budowanie dwupłaszczyznowego świata _________
_________ 141 przedstawionego, by opisanej porażce nadać głębszy sens, aż po _________
_________ 142 przywoływanie bohaterskich wydarzeń pełne patosu, by uczcić _________
_________ 143 bohaterów lub pełne przemilczeń, z których jednak uważny czytelnik _________
_________ 144 zbuduje elementy istotne w kreacji bohatera. Za każdym razem _________
_________ 145 jednak przywoływanie historii służy również temu, by upamiętniać _________
_________ 146 tych, którzy oddali życie za ojczyznę, żeby przynajmniej w ten _________
_________ 147 sposób w czasach zaborów móc odwdzięczyć się za ich ofiarę. Bo _________
_________ 148 tylko pamiętając o przeszłości, można podejmować próby budowania _________
_________ 149 lepszej przyszłości. _________
[1198 wyrazów]

Jeżeli 0 pkt – wskaż powód.

Spełnienie formalnych Błąd Brak lektury Nie dotyczy Nie jest wypowiedzią
1. warunkówoceny:
Uzasadnienie polecenia 0 1 kardynalny. obowiązkowej. problemu. argumentacyjną.

Wypracowanie spełnia formalne warunki polecenia:

• nie zawiera błędu kardynalnego
• znajdują się w nim odwołania do lektury obowiązkowej z poziomu rozszerzonego
(Noc listopadowa Stanisława Wyspiańskiego) oraz lektur obowiązkowych z poziomu
podstawowego (Potop Henryka Sienkiewicza i Gloria victis Elizy Orzeszkowej)
• utwory reprezentują różne epoki literackie
• w całości dotyczy problemu wskazanego w poleceniu
• jest wypowiedzią argumentacyjną.

Liczba błędów OGÓŁEM

rzeczowych KLiK

Kompetencje 0 1 2 3 4 5 6 7 8 1 15
2. literackie i kulturowe
9 10 11 12 13 14 15 16

Uzasadnienie oceny:
Zdający:
• w pełni funkcjonalnie wykorzystał znajomość trzech wybranych lektur obowiązkowych
– zarówno z poziomu podstawowego (Potop Henryka Sienkiewicza, Gloria victis Elizy
Orzeszkowej), jak i rozszerzonego (Noc listopadowa Stanisława Wyspiańskiego)
 Materiał 12 Praca 1 (PR) OCENA I KOMENTARZ strona 6 z 7

• w pełni funkcjonalnie i trafnie wykorzystał kontekst historyczny (sytuacja narodu

polskiego w okresie zaborów), pogłębiający i rozwijający zagadnienie sformułowane
w temacie wypracowania
• przedstawił bogatą argumentację, ujmującą tematykę, problemy czy sposób
kreowania świata przedstawionego
• wykazał się wiedzą przedmiotową i umiejętnościami z zakresu kształcenia
literackiego i kulturowego (np. funkcjonalne odwołania biblijne, mitologiczne) oraz
kształcenia językowego (np. stylizacja biblijna w Glorii victis) – wypowiedź świadczy
o erudycji zdającego
• popełnił 1 błąd rzeczowy dotyczący postaci Anielki, bohaterki utworu Elizy
Orzeszkowej pt. Gloria victis – Anielka nie walczyła za swój naród.

0 1 2 3
3a Struktura wypowiedzi
G F E C D B

Uzasadnienie oceny:
Elementy treściowe wypowiedzi w całości są zorganizowane problemowo. W pracy nie
występują usterki w obrębie podziału akapitów, co oznacza, że podział wypowiedzi w skali
ogólnej (wstęp, część zasadnicza, zakończenie) oraz w zakresie struktury akapitów jest
prawidłowy. Wypowiedź konsekwentnie skoncentrowana jest na problemie wskazanym
w poleceniu, tym samym zamysł kompozycyjny jest czytelny.

Liczba błędów
w spójności

3b Spójność wypowiedzi 3 0 1 2 3

Uzasadnienie oceny:
W wypowiedzi występują 3 zaburzenia w spójności wewnątrz akapitów, które dotyczą błędów
logicznych – zaznaczone w pracy tzw. skróty myślowe związane są z pomijaniem pośrednich
ogniw rozumowania.

3c Styl wypowiedzi 0 1

Uzasadnienie oceny:
Styl wypowiedzi jest stosowny, jasny, prosty i jednolity – ta jednorodność stylu związana jest
z konsekwentnym posługiwaniem się jednym wybranym przez zdającego stylem, który jest
odpowiedni dla treści i formy wypowiedzi.

Liczba błędów
językowych
Zakres i poprawność 0 1 2 3 4 5 6 7
4a środków językowych 3 3 3 3 2 2 1 3 2 1 3 2 1 3 2 1 3 2 1 3 2 1 2A 1B
HG F H G H E F G D E F C D E B C D A B C

Uzasadnienie oceny:
Szeroki zakres środków językowych. Zarówno składnia, jak i leksyka są zróżnicowane.
W pracy pojawiają się co najmniej 4 różne struktury składniowe (przykłady zaznaczone
w pracy żółtym kolorem), leksyka (przykłady zaznaczono zielonym kolorem) jest
urozmaicona (np. pokrzepienie ducha narodowego, determinacja, protagonista). Zdający
 Materiał 12 Praca 1 (PR) OCENA I KOMENTARZ strona 7 z 7

używa precyzyjnego języka oraz właściwej terminologii (np. realizm, świat mitologiczny, mit
eleuzyjski, dwupłaszczyznowość świata przedstawionego, język ezopowy, mit
kompensacyjny).

W pracy występują 3 błędy językowe: stylistyczny polegający na nieuprawnionym

powtórzeniu wyrazów (linijki 12–14) oraz błędy składniowe – niewłaściwy szyk wyrazów
(linijki 60–61 i 94–95).

Liczba błędów
ortograficz-
nych
Poprawność
4b ortograficzna 1 0 1 2

Uzasadnienie oceny:
W pracy pojawia się jeden błąd ortograficzny.

Liczba błędów
interpunkcyj-
nych
Poprawność
4c interpunkcyjna 4 0 1 2

Uzasadnienie oceny:
Praca zawiera 4 błędy interpunkcyjne.

Łączna liczba punktów: 30