ြမန်မာိုင်ငံေရးအေတွးအေခ

(ိုင်ဦး ြမန်မာြပန်)

Burmese Political Values

The Socio-Policital Roots of Authoritarianism

by Professor U Mg Mg Gyi

ယဉ်မျိးစာအုပ် အမှတ် ( ၅၃)

ြမန်မာ့ိုင်ငံေရးအေတွးအေခ

(ိုင် ဦး ြမန် မာ ြပန်)

Burmese Political Values The Socio - Political Roots of Authoritarianism

by Professor U Mg Mg Gyi
 ပံုှိပ်မှတ်တမ်း

ပံ
ု ှိပ်ြခင်း

ပထမအကိမ် ၂၀၁၂-ခုှစ်၊

ေအာက်တုဘ
ိ ာလ

အုပ်ေရ

၅၀၀

မျက်ှ ဖံးု

ြဖေအာင် အတွင်းကွန်ပျတာစာစီ စကားဝါေအာင်(ယဉ်မျိး)

အတွင်းဖလင် A-7 Group

စာအုပ်ချပ် ကိုြမင့်လွင်

မျက်ှ ဖံးု ှင့် အတွင်းပံ

ု ှိပ်

ေဒဂျာဘီမ်း (MOON) ပံုှိပ်တိုက် အမှတ် ၁၁၉၊ လမ်း (၅၀) အထက်ဘေလာက်၊

ပုဇန
ွ ်ေတာင်။

ထုတ်ေဝသူ

ဦးချစ်န် (ဇင်ရတန ေစာစာေပ)(၁၄ဝဝ၄) ၂၉၅၊

က/၄လမ်း မိသစ်(က+ခ)ရပ်ကက
ွ ် အင်းစိန်။

တန်ဖိုး ၂၀၀၀ ကျပ်

 ဒုတိယအကိမ်ထုတ်ေဝြခင်းအတွက် ြမန်မာြပန်ဆိုသူ၏အမှာ

ပါေမာကဦးေမာင်ေမာင်ကီး၏ ယခုစာအုပ်ကို လွန်ေလပီးေသာ ေလး၊ ငါးှစ်ခန်ကပင် ကျေန ်တုိ ဖတ်ဖူး

မှတ်ဖူးခဲ့ပါသည်။ ကျေန ်တိုဆိုသည်မာှ စာေပလွတ်လပ်ခွင့်အပါအဝင် အေထွေထွလွတ်လပ်ခွင့်တုိ ဖျက်ဆီးလုယက်
ခံခဲ့ ကရပါ ေသာ စစ်အာရှင်အပ
ု ်ချပ်ေရးေအာက်တင
ွ ် မိမတ
ိ ုိကုယ
ိ ်ကို လူန
ွ ်မတံးု ရေလေအာင်၊ ြပည်တွင်းြပည်ပမှ
ရတတ်သမ စာအုပ်၊ စာတမ်းကို တစ်ဆင့်၊ တစ်လက်ရာှ က၊ ေဖွက၊ ကူးယူကှင့် ခဲခဲကတ်ကတ် ေလ့လာဖတ်ေန
ကရပါေသာ လူတစ်စက
ု ို ရည်န
ွ ်း ြခင်းြဖစ်သည်။

ဆရာဦးေမာင်ေမာင်ကီး၏ စာအုပ်ှင့်ပတ်သက်၍ ရက်စဲွအတိအကျ မမှတ်မိ ေတာ့ေသာ်လည်း စွဲစဲွထင်ထင်

ရှိေနသည်မှာ အဆိုပါစာအုပ်ကို ဖတ်ပီး မေရှးမေှ င်း မှာပင်၊ VOA အသံလင့်ဌာန၏ စာအုပ်စင်ကမှတစ်ဆင့်
ြမန်မာပရိသတ်ှင့် မိတ်ဆက် ေပးခဲ့ရာ၊ ဆရာဦးေအာင်ခင်က စာအုပ်ပါအေကာင်းအရာကို အကမ်းဖျင်း ခံငံု၍ ဖတ်
ကား တင်ဆက်ခဲ့ပါသည်။ သိုြဖစ်၍ ဆရာဦးေမာင်ေမာင်ကီး၏ သမိုင်းေလ့လာချက်မှာ ကျေန ်တို ဗမာိုင်ငံေရး
အချိးအေကွတွင် ေလ့လာအပ်၊ ေဆွးေွးအပ်ေသာ အေကာင်း အရာတစ်ခ
ု ှင့် အေရးပါေသာ သမိုင်းအယူအဆတစ်
ခုြဖစ်ေကာင်း ေကာင်းစွာှလံုးသွင်း မိခဲ့သလို၊ ကျေန ့်အေနှင့် ဘာသာြပန်ထတ
ု ်ေဝလိုေသာ ဆများရှိခဲ့ပါ
ေသာ်လည်း ထိုစဉ်က ိုင်ငံေရးရာသီဥတုေအာက်တင
ွ ်မ၊ စဉ်းစား၍ပင် ရေကာင်းေသာအရာ မဟုတ် သည်ြဖစ်၍၊ စိတ်
ထဲ၌သာ မှတ်မှတ်ေတးေတး ထားခဲရ
့ ပါသည်။

သိုြဖင့် ြမန်မာ့လူအဖွဲအစည်း၏ ိုင်ငံေရးမိုးေကာင်းကင်ေအာက်တင

ွ ်မူ အကျဉ်းတန်အုပ်ဆိုးစွာ အံုဖဲွေနခဲ့
ကပါေသာ မင်းညစ်၊ စိုးညစ် တိမ်ေတာင်တမ
ိ ်လပ
ိ ်တို အနည်းငယ်ေြပလွင့်သွားပီြဖစ်၍ အေတး၊ အမှတ်ရိခ
ှ ဲ့ပါေသာ
စာအုပ်များစွာအနက် ယခုစာအုပ်သည်ကား ပံ
ု ှိပ်တိုက် ထုတ်ေဝေရးအဆင့်သိုပင် ေရာက်ခဲ့ရပီးြဖစ်ရာ ယဉ်မျိးစာေပ
မှ ကိုရင့်ကိုလည်း ေကျးဇူးတင်ရပါ၏။

. ပါေမာကဦးေမာင်ေမာင်ကီးမှာ မေလးတကသိုလ်၊ သမိုင်းဌာနတွင် တာဝန် ထမ်းေဆာင်ေနခဲ့ရာမှ မဆ

လအာဏာရှင်အပ
ု ်ချပ်ေရးေအာက်တင
ွ ် အသက်ရှင်ေနရ သည်ကို စက်စုတ်၊ ရံရာှ စွာြဖင့်ိုင်ငံရပ်ြခားသို ထွက်လာခဲ့ ပီး
ေန က် အေမရိကန်၊ မိန်းြပည်နယ်၊ ေဘဆယ်ေကာလိပ်၏ ိုင်ငံေရးသိပံဌာနတွင် သင်ကားပိုချေပးရင်း၊ တစ်ဘက်က
လည်း အခါအားေလျာ်စာွ သမိုင်းဆိုင်ရာ သုေတသနစာတမ်းှင့် ေဆာင်းပါးတိုကုိ အဂလပ
ိ ်ဘာသာြဖင့် ေရးသားခဲ့
ေသာ မဲဇာေရာက် ြမန်မာ့ပညာရှင်တစ်ဦး ြဖစ်ပါသည်။ ဤ၌ ဘာသာြပန်သူ ကျေန ့်အေနှင့် ဆရာကီး၏ သမိုင်း
ေလ့လာချက်မှ တဆင့် ိုက်ခတ်လာေသာ အေတွးတစ်စကို အခွင့်အခါရတုန်း ေဖြပလိုပါသည်။ ယခုစာတမ်းတွင်
ဆရာဦးေမာင်ေမာင်ကီးက ြမန်မာတို၏ ပါလီမန်ဒီမုက
ိ ေရစီအပ
ု ်ချပ်ေရး (၁၉၄၈-၅၈) သက်ဝင်လပ
 ်ရှားလာပံုှင့်
၎င်း၏ ကျဆံးု ခန်းကို ဆန်းစစ်ေလ့လာထားရာ တွင် အေန ်ရထာ၊ ပုဂံမှသည် သီေပါ၏ ကုန်းေဘာင်အထိ အကွင်းမဲ့
အာဏာရှင် ဘုရင်စနစ်ေအာက်တင
ွ ် ှစ်ေပါင်း (၈၀၀) မြဖတ်သန်းလာခဲရ
့ ပါေသာ ဗမာလူအဖွဲ အစည်း၏ ိုင်ငံေရး
ဓေလ့ကို လက်ကုန်ိက်တင်ြပထားပါသည်။
 ဗိတသ
ိ ကိုလိုနီတုိထံမှ လွတ်လပ်ေရးရဖို ဗမာတိုမာှ မျိးဆက်ေပါင်းများစွာ စေတး၍ ေတာ်လန
ှ ်တုက
ိ ်ခုက
ိ ်ခဲ့
ရပီးေန က် ၁၉၄၈၊ ဇန်နဝါရီတင
ွ ် ဗမာတို လွတ်လပ်ခဲ့က ပါသည်။ ပီးေန က် ဗမာတို ကိုယ်တိုင်ကိုယ်က စီမံခန်ခွဲ၍
ပါလီမန်ဒီမုက
ိ ေရစီ အုပ် ချပ်ေရးယရားကီးကို ေမာင်းှင်လာခဲ့ကရာမှ (၁၀) ှစ်သသ
ီ ီမမရှိမီ ြပဿန ေပါင်း
ေသာင်းေြခာက်ေထာင်တက်ခါ အုပ်ချပ်ေရးအတွင်းအပ၊ ှစ်ဌာနအားလံးု သာမက၊ ရှိရိသ
ှ မ ိုင်ငံေရးအဖွဲအစည်းများ
မှလည်း အစွဲအကပ်၊ အညစ်အပတ် အမျိးမျိးတိုြဖင့် ဖိုဖရဲပိကွဲ၍ ၁၉၆၂၊ မတ်လ (၂) ရက်ေနတင
ွ ်မ၊ူ ိုင်ငံေတာ်၏
အာဏာအရပ်ရပ်ကုိ စစ်အာဏာရှင်လူတစ်စလ
ု က်ထဲ ထိုးအပ်လိုက်ရသည်။ သိုတည်းမဟုတ် အာဏာသိမ်းခံ လိုက်ရ
ပါ၏။ ဤ၌၊ ေမးစရာရှိလာသည်မာှ ဗိတသ
ိ အုပ်ချပ်ေရးကာလအတွင်းက သွယ်ဝုက
ိ ်၍ြဖစ်ေစ၊ တိုက်ိုက်ြဖစ်ေစ
ဗမာတို၏ ိုင်ငံေရးဘဝတွင် ပါလီမန်ဒီမုက
ိ ေရ အေလ့အကျင့်ှင့် လစ်ဘရယ်တန်ဖုးိ များ ပျိးေထာင်ေလ့ကျင့်ခွင့်
အချိန်ကာလ ထိုက်သ သေလာက်ရခဲ့ကပါလျက် ြမန်မာတို၏ ပါလီမန်အပ
ု ်ချပ်ေရးယရားကီးကား ဆိုခဲ့သ ဂျံးဂျံး
ကျ၊ ဗုန်းဗုန်းလဲလျက် အာဏာရှင်လက်ေအာက် ဦးေစာက်ကမ်းြပန် ေန က်လန်က ခဲရ
့ သည်မာှ အဘယ်နည်း။

ဆရာဦးေမာင်ေမာင်ကီး၏ အဆိုအရ ဆိုခဲ့ပါအေမး၏အေြဖမှာ ြမန်မာတို ိုင်ငံေရးဓေလ့ပင်ြဖစ်ပါ၏။

တစ်နည်းအားြဖင့် ြမန်မာ့လူအဖွဲအစည်းသည် ှစ်ေပါင် (၈ဝဝ) ေကျာ်မအကွင်းမဲအ
့ ာဏာရှင် ဘုရင်စနစ်ေအာင်တင
ွ ်
ရှင်သန်လာခဲရ
့ သည်ြဖစ်၍ ြမန်မာတို၏ စိတ်လ
ှ ံုးသားထဲတင
ွ ် သိသည်ြဖစ်ေစ၊ မသိသည်ြဖစ်ေစ အာဏာရှင်စနစ်က
ေလ့ကျင့်ေပးလိုက်ပါေသာ အယူအစွဲ၊ အမူအကျင့်များစွဲကပ်ေနြခင်းေကာင့်ပင် အာဏာ ရှင်စနစ်ှင့် ေရှးေရစက်မ
ကုန်ေသးဘဲ ြပန်ေပါင်းသင်းခဲ့ရေလသည်။

အဆိုပါေကာက်ချက်မာှ ဆရာဦးေမာင်ေမာင်ကီး၏ သမိုင်းေရးရာ “အုမာန ြဖစ်၍ စာဖတ်သတ

ူ ုိအေနှင့်
လက်ခံလိုက လက်ခံိုင်သလို ြငင်းပယ်ခင
ွ ့်လည်းရှိပါသည်။ သိုရာတွင် တစ်ဦးချင်းအေနှင့် လက်ခံသည်ြဖစ်ေစ၊
လက်မခံသည်ြဖစ်ေစ၊ ၁၉၆၂ ခုှစ်၊ မတ်လေန က်ပိုင်းမှစတင်၍ ြမန်မာလူအဖွဲအစည်းအတွင်း စွဲစဲွသန်သန် ုန်းကွ
လာခဲေ
့ သာ သမိုင်း၏ အရှိတရားတစ်ခက
ု ိုမူ ကျေန ်တုိ မျက်ှ မူရပါလိမ့်မည်။ ၎င်းကား ြမန်မာ့လူအဖွဲအစည်းသည်
အေကာင်းအမျိးမျိးေကာင့် စစ်အာဏာရှင်အပ
ု ်ချပ်ေရးများ ေအာက် ကံဆုးိ မိုးေမှာင်ကျခဲ့ရသည်ဆိုေသာ်လည်း
ြမန်မာတိုအေနှင့် အာဏာရှင် အုပ်ချပ်ေရးကိုမူ မိန်မန
ိ ်မှ းမှး လက်ခံခဲ့သည်မဟုတ်ဘဲ၊ အေြခအေနေပးလင်ေပး
သလို တစ်အုပ်တစ်မ၊ တစ်ချီတစ်ေမာင်း၊ အံတုဗလြပတတ်ကသည်ြဖစ်၍ ဗမာ့ဒမ
ီ ုက
ိ ေရစီ အေရးေတာ်ပံုကီးသည်
လည်း ဤေနရာ၊ ဤအေြခအေန အထိတုင
ိ ် ဆိုက်ေရာက်ခဲ့ ပီ ြဖစ်ပါသည်။ ဆိုလိုသည်မာှ ဆရာဦးေမာင်ေမာင်ကီး၏
သမိုင်းေလ့လာချက်သည် လွတ်လပ်ေရးရပီး (၁၀)ှစ်တာကာလတစ်ြဖတ်ကုိ ေလ့လာထားသည်ြဖစ်၍ ထိုစဉ်က
ြမန်မာှင့် ိုင်ငံတကာိုင်ငံေရးအယူအဆ၊ ပေယာဂတိုင
ှ ့် ယေနကာလအကား၊ တန်ဖုးိ ှင့် အြမင်များ အဟပ်ကာွ
ေနပီြဖစ်ရာ၊ လွန်ေလပီးေသာှစ် (၅၀) ေကျာ်မှ လူအဖွဲ အစည်းဝင်တို၏ ေလာကအြမင်င
ှ ့် ယေနအဖိုမူ ထပ်တူြပ
ေလ့လာိုင်ေတာ့မည်မဟုတ် ပါ။ သိုဆိုေစကာမူ၊ ြမန်မာ့လူအဖွဲအစည်း၏ ိုင်ငံေရးဓေလ့ (သို) ိုင်ငံေရးအေတွး
အေခတိုကုိ သူေခတ်သူ အခါ အေလျာက်ေလ့လာ၍ ေကာက်ချက်ချခဲေ
့ သာ ဆရာ ဦးေမာင်ေမာင်ကီး၏ သမိုင်းေရး
အုမာနတစ်ခက
ု ို ကျေန ်တုိမျိးဆက်များအေနှင့် ေလ့လာဆည်းပူးအပ်သလို၊ သူ၏အယူအဆမှတစ်ဆင့် ေရှသို
ေမာ်ကည့်၍လည်း စူးစမ်းေလ့လာစရာ၊ ေဆွးေွးစရာနယ်ပယ်များရှိလာပါ၏။

`ကျေန ်တစ်ဦးချင်းအေနှင့် ဆိုရေသာ် ိုင်ငံေရးဓေလ့ဟု ြမန်မာမူြပထားေသာ Political Cultune

ဟူေသာ ေဝါဟာရ၌ပင် စဉ်းစားစရာေတွရိေ
ှ နပါ၏။ ဤ၌ ဆိုခဲ့ပါ ေဝါဟာရမှာ မည်သည့်ပညာရှင်ကီးများက စတင်
သံုးစွဲခဲ့ကသည်။ မည်သည့်ခုှစ်တင
ွ ် ထင်ရှားလာသည်။ ၎င်း၏ကန်အင်လကဏာတိုသည်ကား အဘယ်သုိရိသ
ှ ည်
ဟူ၍ အကျယ်ဖင
ွ ့်ဆိုဖုိ မရည်ရယ်ပါ၊ အဓိကဆိုချင်သည်မှာ၊ ဓေလ့ဆိုေသာ ြမန်မာအသံးု မှာ၊ အေြပာင်းအလဲမရှိေသာ၊
အေသသေဘာ၊ အထိုင်ကျေနသည့်သေဘာ တစ်နည်းအားြဖင့် Static သေဘာေဆာင်ေနပါေသာ်လည်း Culture ဆို
ေသာအဂလိပ်အသံုးကမ လပ်ရှား ေနေသာ၊ ေြပာင်းလဲ၍ ဖွံဖိးလာေသာ၊ လပ်ရှားသက်ဝင်ေနေသာ
တစ်နည်းအားြဖင့် dynamic သေဘာေဆာင်ေသာ ဂယက်အနက်တို သက်ဝင်ေနပါ၍ လူအဖွဲအစည်း တစ်ရပ်တင
ွ ်
စူးဝင်ေနပါေသာ ိုင်ငံေရးအြမင်ှင့် အမူအကျင့်တုိသည်လည်း မေြပာင်းမလဲ။ တင်းခံေနကမည်မဟုတ်ပါ။
အကယ်၍ ကွင်းကျန်ေနေသာအငုတ် အစွန်းတိုရိပ
ှ ါလျင် လည်း ြမန်မာတို၏ ိုင်ငံေရးဘဝတွင် ိုင်ငံေရးဓေလ့
ေဟာင်းများ၊ မည်သည့်အတိုင်းအတာ အထိ စူးစူးနစ်နစ်ရှိေနပါသလဲ၊ မေပျာက်မပျက်စဲွရစ်ေနေသာ ဓေလ့တုိက အ
ဘယ်နည်း၊ ရှိသည်ဆိုလျင်လည်း ထာဝရတည်ေနေတာ့မာှ လား သိုမဟုတ် ြဖစ်ေပလာေသာ အေထွေထွတန်ဖိုးတို၏
ပွတ်တုက
ိ ်မှင့်အတူ မေြပာင်းလဲေတာ့ပီေလာ၊ အထူးသြဖင့် သတင်းနည်းပညာအပါအဝင် အဆမတန်ေရှတန်း
ေရာက်လာေသာ အေထွေထွ သိပံပညာေပါက်ကွဲမမ
 ျားှင့်အတူ၊ ပုဂလိကလူသားတစ်ဦးချင်းှင့် မိသားစုတုိ၏
ကျင့်ဝတ် တန်ဖုးိ တို အလျင်အြမန်ေြပာင်းလဲေနပါေသာ ယေနအခါသမယမျိးတွင်မူ အာဏာရှင် အေမာ်စိတ်များ ရှိ
ေကာင်းရှိိုင်ပါသလား - - - စသြဖင့် အေမတိုကုက
ိ ား မျိးဆက် သစ်တိုက ဆက်လက်ေြဖဆိုကရဦးမည်ဟု ယူဆရ
ပါသည်။

ိုင်ဦး

၂၇-၂-၁၃
 ကျမ်းဦးစကား

၁၉၅၅-၅၈ှင့် ၁၉၆၈ ခုှစ် ေန က်ပုင

ိ ်းကာလများအတွင်း ေယးလ် တကသိုလ်တွင် သုေတသနများလုပ်ရာမှ
ရလဒ်အြဖစ် ယခုစာအုပ်ထက
ွ ်ေပလာ ြခင်းြဖစ်ပါသည်။ အစပိုင်းတွင် ိုင်ငံေရးသမားများ လုပ်ကိုင်ေနေသာ ပံစ
ု ံများ
မှာ ပါလီမန်ဒီမုက
ိ ေရစီ၏ အန်းစံများှင့် ညီတ
ွ ်ြခင်းမရှိဟု ထင်မတ
ှ ်ရေသာ အေကာင်း အရာတိုကုိ ေလ့လာ
ဆန်းစစ်ဖို ြဖစ်ပါသည်။

၁၉၄၅-၅၈ အရပ်သားအုပ်ချပ်ေရးကာလအတွင်း ကျင့်သံုးခဲ့ေသာ ဒီမုက

ိ ေရစီ မှာ စစ်မှန်မမရှိ (သို) တက်ကွ
မမရှိဟ၍
ူ ြပည်သလ
ူ ူထု၏ ညည်းညသံကို ကားေနရပါ သည်။ အမှန်အားြဖင့် ြပည်သတ
ူ ုိ ေြပာေနေသာ စကားများ
မှာ ဖဆပလဟူေသာ ိုင်ငံေရးမဟာမိတ်အဖွဲကီးက အစိုးရယရားတစ်ခလ
ု ံုးကို ချပ်ကုင
ိ ်လမ်းမိုးထားပီး ေနရာ
ေဒသအေတာ်များများတွင် အာဏာကို လက်လွတ်စပယ် သံုးစွဲေနသည်ြဖစ်ရာ ဗဟိုအစိုးရအေနှင့် အဘယ်ေကာင့်
အာဏာကို ဤသို သံုးစွဲိုင်ဖယ
ွ ်ရှိပါသလဲဟု ေမးစရာရှိလာပါသည်။ သိုြဖစ်၍ အဆိုပါေမးခွန်းကို ေြဖဆိုဖုိဆိုလင်
အုပ်ချပ်ေရး အာဏာအေပထားေသာ ြမန်မာတို၏ အေတွးအေခကို ဆန်းစစ် ေလ့လာရမည် ြဖစ်ပါသည်။ အကွင်းမဲ့
အာဏာရှင်ဘုရင်စနစ်၏ ထင်ရာှ းေသာ လကဏာရပ်တိုက ြမန်မာ့လူအဖွဲအစည်းအေပ တိုက်ိုက်တစ်မျိး
သွယ်ဝုက
ိ ်၍တစ်ဖံု ပံသ
ု ွင်းလာခဲ့ သည်င
ှ ့်အမ ြမန်မာလူမျိးတိုကလည်း ဘုရင်လုပ်သတ
ူ ုိ၏ အကွင်းမဲအ
့ ာဏာကို
ခွင်းချက်မရှိ လက်ခံလာခဲ့ကသည်ြဖစ်၍ ဆိုခဲ့သလို ြမန်မာတို၏ သေဘာသဘာဝများ အမူအကျင့်များ ယခုတုင
ိ ်
ေနရာအှံတင
ွ ် တည်ရှိေနဆဲလည်းြဖစ်ပါသည်။

အမှန်အားြဖင့် အာဏာရှင်စနစ် ထင်ရှားခဲသ

့ ည်မာှ ြမန်မာိုင်ငံတစ်ိုင်ငံတည်း မဟုတ်ပါ။ လက်တင်အေမရိ
က၊ အာဖရိက၊ အေရှှင့် ေတာင်အာရှိုင်ငံများတွင်လည်း ထိုနည်းလည်းေကာင်း ြဖစ်ပါသည်။ သိုြဖစ်၍ ယခုစာအုပ်
ကိုလည်း ဖွံဖိးဆဲုင
ိ ်ငံများှင့် ပတ်သက်ေသာ အာဏာရှင်စနစ်အေပ အထူးြပေလ့လာဆန်းစစ်မတစ်ခအ
ု ြဖစ်
မှတ်ယူိုင်ပါသည်။ ြမန်မာိုင်ငံအပါအဝင် အေရှေတာင်အာရှမာှ အကွင်းမဲ့ ဘုရင် အုပ် ချပ်ေရးစနစ်ေအာက်တင
ွ ်
ြဖတ်သန်းလာေသာ လူအဖွဲအစည်းများပီပီ ယေနတိုင် လည်း ေနစဉ်ဘဝ အြပအမူများတွင် အာဏာရှင်စနစ်ကို
လက်ခံထားေသာ အရိပ် လကဏာများ ရှိေနပါေသးသည်။

အေရှေတာင်အာရှေဒသများမှ ကိုလိုနီနယ်ချဲတို ြပန်လည် ုပ်သမ

ိ ်းသွားက သည့်အခါ အဆိုပါ ေဒသ
ဆိုင်ရာ ိုင်ငံများအေနှင့် လစ်ဘရယ်ဒမ
ီ ုက
ိ ေရစီစနစ်ကုိ ေမွးစား၊ ေလ့ကျင့်ဖုိ အချိန်အခါှင့် အခွင့်အလမ်းေကာင်း
များရရှိခဲ့ကသည့်တုင
ိ ်၊ ှစ်အနည်းငယ်အတွင်း၌ပင် ေအာင်ြမင်ေသာ ဒီမုက
ိ ေရစီစနစ်ကုိ မတည်ေဆာက်ိုင် ကဘဲ၊
အရပ်ဘက် (သို) စစ်ဘက်အာဏာရှင်စနစ်ဆသ
ီ ို ေန က်ြပန် ဂန်းစိုက်ခဲ့က သည်ြဖစ်ရာ၊ လစ်ဘရယ်ိုင်ငံေရးစနစ်
အေပ အဆိုပါ ိုင်ငံသားတို၏ ယံု ကည်လက်ခံမ မှာ ေမးစရာြဖစ်လာပါသည်။ သိုြဖစ်၍ ဖွံဖိးဆဲ ိုင်ငံများထဲမှ
တစ်ုင
ိ ်ငံြဖစ်ေသာ ြမန်မာိုင်ငံ၏ ိုင်ငံေရးဓေလ့ (political culture) ဆိုင်ရာ အေြခခံအေကာင်းတရား တိုကုိ
ရှာေဖွ၍ အဘယ်ေကာင့် အာဏာရှင်စနစ်သုိ ြမန်မာတို ေန က်ြပန်လှည့်ခဲ့ရ သည်ဟူေသာ ေမးခွန်းကို ေြဖဆိုဖုိ လို
လာပါသည်။
 ြမန်မာတို၏ အာဏာရှင်အပ
ု ်ချပ်ေရးပံစ
ု ံလမ်းေကာင်းသည် တစ်ခါတစ်ရံ အေသအေက၊ အြပင်းအထန်
အေနအထားေရာက်တတ်ေသာ်လည်း ေယဘုယျအား ြဖင့် မယုတ်မလွန်၊ ပိုေနမဲကျားေနမဲ သေဘာရှိတတ်ရာ
၁၉၅၀ ြပည့်လွန် ဆယ်စုှစ် အတွင်း အစိုးရှင့် အတိုက်အခံအင်အားစုများအေနှင့် ိုင်ငံေရးအသိ ရင့်ကျက်လာ က
သည်ြဖစ်၍ တစ်ဖက်ှင့် တစ်ဖက် ပဋိပကများ တြဖည်းြဖည်း ေလျာ့ပါးလာ သည်ဟု ယူဆရဖွယ်ရှိပါသည်။

ပါလီမန်အပ
ု ်ချပ်ေရးစနစ်တင
ွ ် အားသာချက်ှင့် အားနည်းချက်များ ရှိေသာ် လည်း အဆိုပါ အုပ်ချပ်ေရးစနစ်
ကီးတစ်ခလ
ု ံုး ပိလဲသာွ းရသည်မာှ အစိုးရအဖွဲအတွင်း အုပ်စုတုက
ိ ်ပွဲများှင့် အာဏာကို ငမ်းငမ်းတက်ရှာေဖွမမ
 ျား
ေကာင့် ြဖစ်ပါသည်။ ၁၉၅၈၊ ဖဆပလ ှစ်ြခမ်းကွဲသွားသည့်အတွက် စစ်ဘက်မှ ကားဝင်ဖိုြဖစ်လာပီး ပထမဆံးု
အကိမ် ိုင်ငံေတာ်အပ
ု ်ချပ်ေရးအာဏာကို စစ်ဘက်မှ ရရှိလာသည်။ အဆိုပါ အာဏာ သိမ်းယူမမ
 ာှ ပါလီမန်၏
အတည်ြပချက်အရ ြဖစ်ေသာ်လည်း၊ မည်သိုဆိုေစ၊ ြပည်သူ ဆက်ဆံေရး၊ အုပ်ချပ်ေရးှင့် အေထွေထွသေဘာတရား
တိုမာှ ၊ အာဏာရှင်အပ
ု ်ချပ်ေရး ၏ ပဏာမေြခလှမ်းြဖစ်ပီး ထိုမှ ၁၉၆၂ တွင်မူ စစ်ဘက်အာဏာရှင်အပ
ု ်ချပ်ေရးကို
ကျကျနန ေနရာခင်းေပးလိုက်ပါေတာ့သည်။

သိုအတွက် တစ်ကိုယ်ေတာ်အာဏာရှင် အုပ်ချပ်ေရးပံစ

ု ံဆသ
ီ ို ေန က်ြပန် လန်ကျလာြခင်းသည် ြမန်မာတို၏
ိုင်ငံေရးဓေလ့ှင့် ြမန်မာလူအဖွဲ အစည်း၏ စိတေဗဒကို ဒုတယ
ိ အကိမ် အကဲြဖတ်ဖုိ ြဖစ်လာပါသည်။ ဤ၌
ဝမ်းနည်းစရာေကာင်း သည်မှာ ၁၉၅၈ အတွင်း ထင်သာြမင်သာ ေတွေနရေသာ ြမန်မာတို၏ အစဉ်အလာ တန်ဖုးိ
များ၊ ဓေလ့ထံုးစံများ၊ ေစ့ေဆာ်မများ စသည်တိုမာှ ယခုေလ့လာဆန်းစစ်မည့် တစ်ကိုယ်ေတာ်အာဏာရှင် အုပ်ချပ်
ေရး ၁၉၅၄-၁၉၈၈ ှင့် နီးနီးကပ်ကပ် ဆက်စပ် ေနြခင်း ြဖစ်ပါသည်။

သိုင
ှ ့်တုင
ိ ် ယခုေလ့လာမ၏ ရည်ရယ်ချက်မှာမူ အာဏာရှင်အပ
ု ်ချပ်ေရး၏ အကျင့်ဆိုး၊ အ ကံဆိုးတိုကုိ ြပစ်
တင်ေဝဖန်ဖို မဟုတ်သလို၊ ယင်း၏ အားေကာင်း ေမာင်းသန်အေြခအေနတိုကုိ ချီးကျးေထာပန ြပဖိုလည်း မဟုတ်
ပါ။ စာေရးသူ၏ ရပ်တည်ချက်ကုိ ေြပာရလင်၊ လက်ဝဲြဖစ်ေစ၊ လက်ယာြဖစ်ေစ၊ အလယ်အလတ် ြဖစ်ေစ၊ မည်သည့်
အာဏာရှင်ပံစ
ု ံကိုမ လိုလားသည်မဟုတ်ပါ။ ) ဗမာ့ိုင်ငံေရးအေတွးအေခကို မေထာက်မကွယ်၊ မေြမာက်ပင့်၊ ေဖာ်ြပ
ထားသည်ြဖစ်၍ ြမန်မာစာဖတ်ပရိသတ်အများစုအေနှင့် အစာမေက၊ ရင်ခံစရာ၊ ြဖစ်ေကာင်းြဖစ်ုင
ိ ်ပါသည်။ ြမန်မာ
တို၏ လူေဘာင်အဖွဲအစည်းှင့် ဥပဓိတင
ွ ် ချစ်စရာ ေကာင်းေသာ စိုက်လကဏာများကား မရှိမဟုတ် ရှိပါသည်။ သို
တိုင် အုပ်ချပ်ေရး အာဏာှင့် ပတ်သက်လာသည့် အခါတိုင်းတွင်မူ အာဏာရှင်ဆန်ေသာ ာဉ်ှင့်အတူ ဥပဓိ၏
ဆိုးယုတ်သိမ်ဖျင်းေသာ အြခမ်းကိုမူ မေရှာင်မလွဲသာေဖာ်ြပရမည် ြဖစ်ပါသည်။

သိုြဖစ်၍ ယခုေလ့လာမတင
ွ ် ကိုလိုနီနယ်ချဲဝါဒေအာက်မှ ဗိတသ
ိ တို၏ အုပ်ချပ်ေရးှင့် ၎င်း၏ အားေကာင်း
ချက်တိုကုသ
ိ ာ န်းစံများအရ ေဖာ်ြပထားြခင်း ြဖစ်ပါသည်။

မည်သည့် လူမျိးတစ်ဦးတစ်ေယာက်မ ြမန်မာတစ်ေယာက်ထက်ပို၍ ြမန်မာ့ေြမကို ချစ်ကသည်မဟုတ်

သလို အမျိးသားစိုက်လကဏာအတွင်းမှ ိုင်ငံေရး ဆိုင်ရာ အြပစ်အန အဆာတိုကုိ ေထာက်ြပေဝဖန်ြခင်းမှာ ိုင်ငံ
ှင့် လူမျိးကို ဂုဏ်သိကာကျေစဖို ကိးစားြခင်းမဟုတ်သည်ကုမ
ိ ူ ရှင်းလင်းစွာ သေဘာေပါက်န း လည်ေစချင်
ပါသည်။ ြမန်မာေခါင်းေဆာင်တိုကုိ ြမန်မာ့မျိးချစ်ပညာရှိတုိက ဘုန်းေတာ် ဘွဲ၊ မျိးေတာ်ဘွဲတိုြဖင့် အမမ်းတင်ထား
ေသာ ရာဇဝင်ကျမ်းများ တစ် ပံတစ်မကီးရှိေန သည့်တုင
ိ ်၊ အတိတ်က ြဖစ်ေစ၊ ယခုပစပန်၌ ြဖစ်ေစ၊ ြမန်မာ့ိုင်ငံေရး
အေတွးအေခကို ေြဖ ေြဖာင့် စင်းစင်း၊ ဟုတ်တုင
ိ ်း မှန်ရာတင်ြပထားေသာ ကျမ်းတစ်ေစာင်၊ ေပတစ်ဖွဲ ကား မရှိ
သေလာက်ပင်ြဖစ်ပါသည်။

“ဆိုေရးရှိက ဆိုအပ်လ၏
ှ ။ ဆိုစများလျား ထားပေချမိ ငါ ့ဝန်ရှိခဲ့” ဟူေသာ စကားပံုကို ေဆာင်၍ ေြပာစရာရှိ
လင် ေြပာရမည်သာ ြဖစ်ပါသည်။ သိုမဟုတ်လင် သိသူတင
ွ ် အြပစ်ရှိပါသည်။ အဆိုပါ ပညာရှိတုိထံုး ှလံုးမူလျက်
က်ုပ်အေနှင့်လည်း ဘာေကာင့် ဤသိုဆိုသည်ကုမ
ိ ူ တင်ြပရန် ကိးစားြခင်းြဖစ်ပါသည်။
 အခန်း(၁)

ြမန်မာ့အစဉ်အ လာ ိုင်ငံေရးအေတွးအေခ

ေရှးေခတ်ြမန်မာ့ ိုင်ငံေရးအေတွးအေခတိုကုေ
ိ လ့လာြခင်း
၁၉၆၂၊ မတ်လ (၂) ရက်၊ ပါတီစံေ
ု ရးေကာက်ပဲွများှင့် တွဲဖက်ထားေသာ ပါလီမန်အပ
ု ်ချပ်ေရးစနစ်ကို
ဗိုလ်ချပ်ကီးေနဝင်းက အဆံုးသတ်လုက
ိ ်သည့် အချိန်မှစ၍ ြမန်မာြပည်သည်လည်း အစဉ်အလာိုင်ငံေရးစနစ်ြဖစ်
ေသာ အာဏာရှင်အပ
ု ်ချပ်ေရးသို ေန က်ြပန်လန်ကျသွားေလသည်။

အေကာင်းအဆိုးှစ်ေထွပါဝင်ေနေသာ ဗိတသ
ိ တို၏ ပါလီမန် ဒီမုက
ိ ေရစီ အုပ်ချပ်ေရးကို ြမန်မာတိုက
ြငင်းပယ်လိုက်သည်ဟေ
ူ သာ သေဘာမှာ ြမန်မာ့ေြမ ေပတွင် ြမန်မာ့အစဉ်အလာမဟုတ်ေသာ ိုင်ငံေရး
အေဆာက်အအံုများ(political Institutions) ှင့် တန်ဖိုးများ၊ ေကာင်းစွာ အြမစ်တယ
ွ ်ိုင်စွမ်း မရှိဟေ
ူ သာ အချက်ကို
သက်ေသထူေနပါသည်။ အစဉ်အလာတန်ဖုးိ တိုကုိ စွဲကိုင်ထားေသာ စစ်ဘက်ေခါင်း ေဆာင်တို၏ ဦးေဆာင်မှင့်အတူ
ြမန်မာတို ေြခဦးြပန်လှည့်သွားေသာ အုပ်ချပ်ေရးမှာ အကွင်းမဲအ
့ ာဏာရှင်ဘုရင်စနစ်င
ှ ့် အနီးိုးစွဲရိေ
ှ သာ
ေရှးေဟာင်းိုင်ငံေရး အေလ့ အထတိုင
ှ ့် အုပ်ချပ်ေရးြဖစ်သည်။ ၎င်းအုပ်ချပ်ေရး၏ ထူးြခားမမာှ အုပ်ချပ်သူများ
(သို) တစ်အပ
ု ်စုှင့် တစ်အုပ်စု အြပန်အလှန်ဆက်စပ်မမ
 ျားရှိပီး အုပ်ချပ်ေရး (သို) အဆိုပါ ိုင်ငံေရးကွန်ရက်
အတွင်း၌သာ အကျိးသက်ေရာက်မ ရှိိုင်ေသာ်လည်း အများလက်ခံထားေသာ ပံစ
ု ံြဖစ်သည်။ တစ်နည်းအားြဖင့်
လူများစုအေပ လမ်းမိုးထား ေသာ ိုင်ငံေရးဓေလ့မှ ိုက်ခတ်လာေသာ အုပ်ချပ်ေရးပံစ
ု ံြဖစ်ပီး အဆိုပါဓေလ့ကို လူ
သမဂတစ်ခ၏
ု စိတေဗဒ (သို) လူမေ
 ရးစိတေဗဒ (connnncil psycho/ ogy or social Psychology) ona
bosyosi $2:02Soo»:mwcę şeć တစ်ုင
ိ ်ငံ၏ လူမေ
 ရးဆိုင်ရာ စိတေဗဒြဖစ်ေစ၊ ယခုေခတ်သံးု ေဝါဟာရအရ
ိုင်ငံေရး ဓေလ့ြဖစ်ေစ၊ အဆိုပါအေလ့အထမှာ ေနချင်းညချင်း ြဖစ်ထန
ွ ်းလာသည် မဟုတ်ပါ။ သဘာဝအားြဖင့် ဇီဝ
သေဘာေဆာင်ပီး ြပည်သတ
ူ ုိ၏ ိုင်ငံေရးအေတွအ ကံှင့် ၎င်းတို၏ အခန်းကကို ှစ်ေပါင်းများစွာ စုပ်ယ၊ူ
ြဖတ်သန်း၍ ကီးထွားလာေသာ သေဘာရှိသည်။ ိုင်ငံေရး အခန်းကဟု ဆိုရာတွင်လည်း၊ အုပ်ချပ်သူတစ်စု (သို)
တစ်ဦးတစ်ေယာက်က ဖန်တီးပံုေဖာ်ထားေသာ အခန်းက မဟုတ်ဘဲ၊ ိုင်ငံေရး အစီအမံ၊ အကွပ်အကဲအတွက်
ပါဝင်ပတ်သက်ိုင်ေသာ အခန်းကမျိးြဖစ်ပါသည်။

ိုင်ငံေရးဓေလ့တစ်ခသ
ု ည် ပ်ေထွးေသာ ကွန်ရက်တစ်ခြု ဖစ်သည့် အေလျာက် ၎င်းကွန်ရက်အတွင်း
ိုင်ငံေရးှင့် ဆက်စပ်ေနေသာ လူမတ
 န်ဖိုးှင့် ဓေလ့ထံုးစံများ၊ ဘာသာေရးသင်ကားချက်များ၊ ိုးရာပံုြပင် ဒာရီ
များ စသြဖင့်၊ အားလံးု ပါဝင်ရာ ှစ်ေပါင်း (၆၀) မှ (၁၂၅) ှစ်ကာ၊ ဗိတသ
ိ အုပ်ချပ်ေရးကာလ အတွင်း ြမန်မာတို၏
ိုင်ငံေရးဓေလ့အများစုမာှ ေြပာင်းလဲဖံွဖိးလာဖွယ် ရှိိုင်ေသာ် လည်း၊ အုပ်ချပ်သူ၊ အအုပ်ချပ်ခံင
ှ ့် ယင်းတို၏
အြပန်အလှန်ဆက်ဆံေရးှင့် ပတ်သက် ေသာ အေြခခံသေဘာထားများမှာမူ၊ ိင်းယှဉ်ချက်အရ ယခင်အတိုင်းရှိေနဆဲ
ဟု ထင်မတ
ှ ်ရပါသည်။ တစ်ဖက်မှ ကည့်လင် ိုင်ငံေရးှင့် စီးပွားေရးဖွံဖိးတိုးတက်ြခင်း မရှိဘဲ ရပ်တန်ေနသည်ကို
ကည့်ြခင်းအားြဖင့် ေဖာ်ြပပါအချက် မှန်ကန်ေကာင်း ေြပာိုင်ပါသည်။ အစဉ်အလာ အာဏာရှင်အပ
ု ်ချပ်ေရးစနစ်
ကျင့်သံုးေသာ ိုင်ငံများ အေနှင့် စီးပွားေရး န လန်မထူဘဲ ရှိေနရသည့် အဓိက အေကာင်းတရားများမှာ
ေရှးေဟာင်းအယူအဆ၊ ဓေလ့ထံုးစံတိုအေပ အယူအစွဲကီးမှင့် စိုက်ပျိးေရးအေြခခံ ဝမ်းစာဖူလံုေရး၊ စီးပွားေရးစနစ်
ှင့်အတူ တွဲဖက်ပါလာေသာ ေခတ်မပ
ီ ညာေရး၊ နည်းပညာ၊ ကမ်းကျင်ပညာရှင်များ၊ ရင်းှီးြမပ်ှံမစ
 သည်တို ကင်းမဲ့
ေနြခင်းြဖစ်၍ အစဉ်အလာလူအဖွဲအစည်းှင့် အသွင်ကူးေြပာင်းဆဲ လူအဖွဲအစည်းများတွင် အတိုင်း အတာအမျိးမျိး၊
အသွင်အမျိးမျိးြဖင့် ဖွံဖိးမ ေန က်ကျေနြခင်းြဖစ်သည်။ အဆိုပါ လူအဖွဲအစည်းတိုအတွက် ဖွံဖိးမမာှ အဆက်ြပတ်
ေတာက်သာွ းပီး၊ ေခတ်မီ အေန က် ိုင်ငံကီးများက အြမတ်ထုတ်၊ ေသွးစုပ်လုေ
ိ သာ ရည်ရယ်ချက်င
ှ ့် ဖန်တီး
ေပးလိုက် ေသာ တိုင်းတစ်ပါး ယဉ်ေကျးမသာြဖစ်သည်။ ဤသို အစ အလာ အုပ်ချပ်ေရးစနစ် ကျင့်သံုးေသာ
လူအဖွဲအစည်းတို၏ အေထွေထွယဉ်ေကျးမ များ ေန က်ကျကျန်ခဲ့သည့် အတွက်ေကာင့်ပင် အေန က်ိုင်ငံတိုက
လွယ်လယ
ွ ်ကူကူ ကျးေကျာ်ိုင်ခဲ့ပီး၊ အဖတ် ဆယ်မရေအာင် ပိလဲခဲ့ကရသည်။ လက်ေတွတွင်လည်း လူမေ
 ရးှင့်
ိုင်ငံေရး တန်ဖိုးများ ေြပာင်းလဲေနသည်ကုိ မျက်စမ
ိ ိတ
ှ ်ြငင်းဆန်ပီး ကိုယ်ဟာှင့်ကိုယ် ေရာင့်ရဲ တင်းတိမ်ေနကရာမှ
တစ်ဖက်တင
ွ ် တီထွင်ဆန်းသစ်မများှင့် အားေကာင်းေမာင်းသန် တိုးတက်လာေသာ အေြခအေနများှင့်
မျက်ြခည်ြပတ်သွားြခင်းြဖစ်သည်။ အစဉ်အလာ တန်ဖုးိ ေဟာင်းတိုကုိ အေသဆုပ်ကိုင်ထားရာမှ ဖွံဖိးမ ေန က်ကျခဲရ
့
သည့်အြပင်၊ ပို၍ ဆိုးဝါးသည်မှာ မျက်ကန်းအမျိးသားေရးဝါဒြဖစ်သည်။ အေန က် ကိုလိုနီစနစ် ုပ်သမ
ိ ်းသွားပီး
ေန က်တွင် ဆိုခဲ့သလို ိုင်ငံများမှာ မျက်ကန်းအမျိးသားဝါဒေကာင့် ရှိရင်စဲွဖံွဖိးမမှ ဆုတ်ယုတ်မသွားလင်ေတာင်၊
အရပ်ရပ်ဖံွဖိးမများ တံုဆိုင်းသွား ကသည်။ အမှန်အားြဖင့် အဆိုပါ ိုင်ငံများ၏ ဖွံဖိးမကို ရပ်တန်သွားေစသည်မှာ
ကိုလိုနီနယ်ချဲဝါဒမဟုတ်သလို နည်းပညာ နိမ့်ကျမလည်း မဟုတ်ပါ။ အစဉ်အလာ အုပ်ချပ်ေရးစနစ်များ၏ ဝမ်းတွင်း
အားနည်းချက်များြဖစ်ပီး ၎င်းတိုအေနှင့် အစဉ်အလာတန်ဖုးိ တိုကုိ ဖျက်သိမ်း၍ ေခတ်မီယရား တပ်ဆင်ထားေသာ
အရင်းရှင် စနစ်ှင့် ထိပ်တိုက်ရင်ဆုင
ိ ်လိုက်ရသည့်အခါ ဗုန်းဗုန်းလဲ ပိကျသွားေတာ့သည်။ အလားတူ အဆိုပါ
လူအဖွဲအစည်းများအတွင်း ယခုအထိ လူမေ
 ရးမတည်မငိမ်မမ
 ျား ြဖစ်ေနရသည်မာှ လည်း အစဉ်အလာတန်ဖုးိ တိုကုိ
ဆက်လက် ဆုပ်ကိုင်ထားသည့် အတွက်ဟု ဆိုိုင်သည်။

ိုင်ငံေရးဖွံဖိးတိုးတက်မဆိုင်ရာ ကိုက်တံှင့် တိုင်းတာမည်ဆိုလင် အစဉ် အလာ လူအဖွဲအစည်းအများစု

မှာ ိုင်ငံေရးအရ ဖွံဖိးတိုးတက်လာသည် မဟုတ်ပါ။ ိုင်ငံေရးဖွံဖိးတိုးတက်မအရ ရည်မှန်းချက် ေဇာင်းေပးထား
ေသာ ိုင်ငံေရးစနစ်၊ လက်ေတွ လုပ်ငန်းများအရ အကျိးြပိုင်ေသာ စနစ် (သိုမဟုတ်) ေခတ်မဖ
ီ ံွဖိး တိုးတက်မ၏
ိုင်ငံေရးဆိုင်ရာ ရလဒ်များ စသည်အားြဖင့် အမျိးမျိး အဓိပာယ် ေကာက်ိုင်ေသာ်လည်း အဆိုပါ လူအဖွဲအစည်းများ
အေနှင့်မူ ဘာသာေရးမဖက်၊ ေလာကီသက်သက်ယဉ်ေကျးမ (cultural sealarization) လံုး၊ေမှးမှိန်ေနသည် ြဖစ်၍
ေအာက်ေဖာ်ြပပါ ိုင်ငံေရးလကဏာများ အားေကာင်းေနသည်ကို ေတွရေပသည်။

ိုင်ငံေရးအာဏာကို တိတက
ိ ျကျြပာန်းသတ်မတ
ှ ်ထားသည်မဟုတ်ဘဲ ေရာေကာေသာေကာ အသံုးြပေန
ြခင်း၊ ိုင်ငံေရးလုပ်ငန်းများတွင် ကျစ်လျစ်ခိုင်မာမ မရှိြခင်း၊ ေပလစီများအေကာင်အထည်ေဖာ်ရာတွင် ထိေရာက်မမ
ရှိြခင်း စသည်တို သာမက၊ အမိန်ေပးြခင်းှင့် န ခံြခင်းတို၏ အဆက်အစပ်မှာ အာဏာပိုင်လူတစ်စ
ု ှင့် လူထုကားမှ
ိုင်ငံေရးအရ ဆက်သွယ်မသ
 ာြဖစ်သည်။ တစ်နည်းအားြဖင့် အုပ်ချပ်ေရး အလာှင့် လူထုဆက်ဆံေရးမှာ ိုင်ငံေရး
အရ ကျယ်ကျယ်ြပန်ြပန် ဆက်ဆံမမရှိဘဲ၊ အမိန်ေပးသူှင့် လက်ခံသတ
ူ ုိကားမှ အာဏာဆက်ဆံေရးသာြဖစ်၍
သာမန်ြပည်သူတုိ အေနှင့် ိုင်ငံေရးကိစရပ်များတွင် ပါဝင်ခွင့် လံုးဝမရှိဘဲ ိုင်ငံေရးလုပ်ငန်းစဉ်တစ်ခလ
ု ံုးှင့်
ေပလစီေရးဆွဲေရးကိစရပ်တုိကုိ လက်တစ်ဆပ
ု ်စာ လူနည်းစုကသာ လမ်းမိုးချပ်ကုင
ိ ် ထားသည်။ မိသားစုပံစ
ု ံှင့်၊
ဘာသာေရးအေလ့အထများကလည်း၊ အထက်မှ ေအာက် ဖွဲစည်းထားေသာ အာဏာရှင်အပ
ု ်ချပ်ေရးအေဆာက်အအံု
ကို တစ်နည်းတစ်ဖံု ှင့် ကျားကန်ေပးလျက်ရှိပီး အဆိုပါ လူအဖွဲအစည်းတို၏ သမားိုးကျ စီးပွားေရးပံစ
ု ံမှာ လည်း၊
အိမ်တွင်းစက်မလ
 က်မလ
 ုပ်ငန်း အနည်းငယ်ှင့် စိုက်ပျိးေရးှင့် ေမွးြမေရး အေြခခံ၊ ဝမ်းစာဖူလံုေရးပံစ
ု ံသာြဖစ်ေန
တတ်သည်။ ြပည်တွင်း ကူးသန်းေရာင်းဝယ်မ အနည်းငယ်သာရှိပီး ိုင်ငံြခားကူးသန်းေရာင်းဝယ်ေရးမှာ လံုးဝမရှိ
သေလာက်ြဖစ်သည်။ ဤသည်တုိကား လူဦးေရ ၃/၄ သန်းသာရှိေသာ ြမန်မာိုင်ငံ၏ (၁၉) ရာစု အဖွင့်ုပ်ပံု ကားချပ်
ြဖစ်ေတာ့သည်။

ဤသိုေသာ ုပ်ပံက
ု ားချပ်တစ်ခုကို အြပည့်အဝန းလည်ဖို အားထုတ်က ရာတွင် ိုင်ငံေရးစနစ်ကုိ လက်ငင်း
ရရှိလာေသာ အချက်အလက်တုိင
ှ ့် ချိန်ထိုး၍ အထူးြပ ေလ့လာဆန်းစစ်တတ်ကေသာ်လည်း ၎င်း၏ ိုင်ငံေရးဓေလ့
ကိုမူ သာမန်ကာ လံကာမသာ အာံုစိုက်တတ်ကပါသည်။ ိုင်ငံေရးစနစ်တစ်ခု မည်ကဲသ
့ ို အလုပ် လုပ်သည်ကို
ေလ့လာရာတွင် ိုင်ငံေရးဓေလ့တစ်ခတ
ု ည်းကို ကည့်၍ ဆံုးြဖတ် မရသည်မာှ မှန်ေသာ်လည်း၊ ိုင်ငံေရးြဖစ်စဉ်တစ်ခု
လံုးကို အကဲြဖတ်ရာတွင်မူ ိုင်ငံေရး ဓေလ့မာှ အဓိက အခန်းမှ ပါဝင်ပတ်သက်လာပါသည်။

ိုင်ငံေရးယံုကည်မ၊ သေဘာထား၊ အစဉ်အလာ၊ ဓေလ့ထံုးစံ စသည့် အားြဖင့် ရာစုှစ်များှင့် ချီ၍ သိုမီှ

စွဲကပ်လာေသာ တန်ဖုးိ တိုသည်ကား လံးု ဝေပျာက် ကွယ်ဖုိ ခက်ခဲသည့်အေလျာက် ယင်းတို၏ အမူအကျင့်၊ စိတ်ေန
စိတ်ထားေဟာင်းတိုကုိ ယေနတိုင် ထင်ထင်ရာှ းရှား ေတွေနရေသးသည်ြဖစ်၍ ေသဆံုးသွားေသာမျိးဆက်တုိ၏
အစဉ်အလာ ဓေလ့ေဟာင်းများသည် အသက်ရင
ှ ်ေနသူတုိ၏ စိတ်ပိုင်းဆိုင်ရာဘဝကို အိပ်မက်ဆိုးကီးပမာ ဖိစီး
ေနသည်ဟု ကား(လ်)မာ့က်စ်က ဆိုခဲ့သည်လည်းရှိပါသည်။

သိုြဖစ်၍ ဗိတသ
ိ အုပ်ချပ်ေရးကာလအတွင်း မဆိုသေလာက်သာ ေြပာင်းလဲမ ရှိခဲ့ေသာ ြမန်မာတို၏
အစဉ်အလာတန်ဖိုးှင့် ယံု ကည်မစ
 နစ်တုိကုိ ေလ့လာဆန်းစစ်ရာအမတင
ွ ် ယခုအထိ ဆက်စပ်ေနြခင်းြဖစ်ပါသည်။

ိုင်ငံေရးဟူသည် အဓိကအားြဖင့် လူအဖွဲအစည်းအတွင်း ပျံှံစိမ့်ဝင်ေနေသာ အုပ်ချပ်ေရးအာဏာှင့်

သက်ဆိုင်သည်ဟု ဆိုေသာ်ြငားလည်း စီးပွားေရး၊ လူမေ
 ရး၊ ဘာသာေရး၊ အစရှိသြဖင့် အြခားကများ ေပါင်းစုပါဝင်
ေနေသာ လူမြ ဖစ်စဉ် တစ်ခလ
ု ံုး၏ အစိတ်အပိုင်းတစ်ခုြဖစ်ရာ ဆိုခဲ့ေသာ ကတိုကုိ ထည့်သွင်းစဉ်းစား ြခင်းမရှိဘဲ
ိုင်ငံေရးအေတွးအေခ တစ်ခတ
ု ည်းကို ခွဲြခမ်းစိတ်ြဖာ၍ ေလ့လာရိုင်သည် မဟုတ်ပါ။ စင်စစ်လည်း ိုင်ငံေရးှင့်
အြခားယံုကည်မစ
 နစ်များ တစ်ခုှင့် တစ်ခု တင်းကျပ်စွာ တုပ်ေှ င်ထားကသည်ြဖစ်၍ အရပ်ရပ် အမူအကျင့်ှင့်
အေတွးအေခ ေဟာင်းများ ုတ်တရက် မေြပာင်းလဲုင
ိ ်ြခင်းြဖစ်သည်။

ငယ်စဉ်က ဆည်းပူးရယူထားေသာ အချိေသာ တန်ဖိုးတိုကုိ လူတစ်ဦး၏ တစ်ဘဝတာအတွင်း အကုန်အစင်

ေဖျာက်ပစ်ဖုိ ဆိုသည်မာှ ြဖစ်ုင
ိ ်ေကာင်းသည် မဟုတ်ပါ။ သီေပါမင်းကို အကျဉ်းသားအြဖစ် အိိယသို ေခယူသွား
သည်ကုိ ြမင်ေတွ ခဲ့ကသူ ြမန်မာအချိမှာ (၁၉) ရာစု ဒုတယ
ိ ရာစုဝက်တွင် ကွယ်လန
ွ ်ကုန်ကပီ ြဖစ် ပါသည်။ သိုတုင
ိ ်
ေကာင်းသည်ြဖစ်ေစ၊ ဆိုးသည်ြဖစ်ေစ ြမန်မာတို၏ ယံု ကည်မတ
 န်ဖိုး များကို ေန င်မျိးဆက်သို လက်ဆင့်ကမ်း
ေပးသည်မာှ ၎င်းမျိးဆက်များပင် ြဖစ်ပါသည်။
 ဘုန်းကီးေကျာင်းများသည် အစဉ်အလာတန်ဖိုးတိုကုိ ထိန်းသိမ်းရာှင့် ြဖန်ေဝရာတွင် အဓိကေနရာဌာနများ
ြဖစ်သလို လူဦးေရ (၈၅/၉၀) ရာန်းမှာလည်း ိုင်ငံအှံအြပားတွင် ေနထိုင်ကေသာ ေတာင်သူလယ်သမားများသာ
ြဖစ်ပါသည်။ ရာကီးတစ်ရာတိုင်းတွင် ဘုန်းကီးေကျာင်းတစ်ေကျာင်းှင့် မိငယ်တစ်မိတွင် ဘုန်းကီးေကျာင်း ေလး
ေကျာင်းမှ ငါးေကျာင်းအထိရိသ
ှ ည်ြဖစ်၍ အေြခခံပညာှင့် လူမေ
 ရးကျင့်ဝတ်တန်ဖိုးတိုကုိ တာဝန်ယူ သင်ကားေပး
ေနကေသာ ေကျာင်းထိုင် ဘုန်းကီးတို၏ ထိေရာက်မမာှ တစ်ုင
ိ ်ငံလံးု အတိုင်းအတာအရ ရှိိုင်ရာ အေြခခံအဆင့်
တွင် ဘုန်းကီးေကျာင်းပညာေရးကို အဂလပ
ိ ်ပညာေရးစနစ်က လံုးဝထိုးေဖာက်ုင
ိ ်ြခင်း မရှိပါ။ ကိုလိုနီအပ
ု ်ချပ်မ
ုပ်သမ
ိ ်းသွားပီးေန က်တွင်လည်း ကေလးသူငယ်အများစုမာှ “အ”သံးု လံုးပညာေရးကို ဘုန်းကီးေကျာင်းများမှာပင်
သင်ယူခဲ့ကရသည်။ ှစ်ေပါင်းှစ်ရာနီးပါး သက်ဆုးိ ရှည်ခဲ့ေသာ ဗိတသ
ိ အုပ်ချပ်ေရးေအာက်တင
ွ ် ြမန်မာတို၏
အစဉ်အလာ တန်းဖိုးများ တစ်စံတ
ု စ်ရာ ပံပ
ု ျက်သွားရသည့်တုင
ိ ် ဗိတသ
ိ  အစိုးရအေနှင့်မူ ပ်ေထွးေသာအစဉ်အလာ
တန်ဖိုး အရင်းအြမစ်တုိကုိ အေြပာင်ရှင်း ပစ်ဖို လိုအပ်သည်ဟု မည်သည့်အခါမ စိတ်ကးူ ရှိခဲ့သည် မဟုတ်ပါ။ လိုအပ်
သည်ြဖစ်၍ ဗိတသ
ိ အစိုးရက အာဏာြဖင့် ြပြပင်တည့်မတ်ေပးခဲ့ေသာ မည်သည့် အေရးယူ ေဆာင်ရက်မ ြဖစ်ေစကာ
မူ၊ အနိမ့်ဆံုး ြဖစ်ိုင်သည်မှာ ပရမ်းပတာြဖစ်ေနေသာ တန်ဖုးိ အေဆာက်အအံုကို ထိန်းထိန်းသိမ်းသိမ်း အန းကွပ်
လိုက်ြခင်းသာြဖစ်သည်။ သိုြဖစ်၍ တိုက်ိုက်ြဖစ်ေစ၊ သွယ်ဝုက
ိ ်၍ြဖစ်ေစ၊ ဗိတသ
ိ အစိုးရအေနှင့် ြမန်မာ့ အစဉ်အလာ
တန်ဖိုး စနစ်တို၏ ေအာက်ေြခအထိ မစွက်ဖက်ခဲ့သလို အဆိုပါ စနစ် အတွင်း ိုင်ငံေရး၊ လူမေ
 ရးှင့် ဘာသာေရး
ဆိုင်ရာ အစိတ်အပိုင်းတိုမာှ လည်း ုန်း မထွက်ိုင်ဘဲ ပိတ်မိေနေတာ့သည်။

ဗိတသ
ိ အုပ်ချပ်ေရးသမားများအေနှင့် ြမန်မာ့အစဉ်အလာတန်ဖိုးကို ြပြပင် ေြပာင်းလဲဖုိ စိတ်မဝင်စားရ
သည်မာှ လည်း သူအေကာင်းှင့် သူရိသ
ှ ည်။ ဗိတသ
ိ ၏ (၁၉) ရာစု လွတ်လပ်စွာ ကုန်သယ
ွ ်ေရးအယူအဆမှာ ကိုလိုနီ
အကျိးစီးပွားှင့် ကွက်တိ ခွင်ကျရှိသည်ြဖစ်၍ ဗိတသ
ိ အုပ်ချပ်ေရးအရာရှိတုိ၏ အဓိကလုပ်ငန်းမှာ တရားဥပေဒ စိုး
မိုးေရး၊ ငိမ်းချမ်းေရးှင့် လံု ခံေရးတိုြဖစ်သည်။ သိုမသ
ှ ာ ကိုလိုနီနယ်ေြမများအတွင်းမှ သဘာဝှင့် လူသား
အရင်းအြမစ်တုိကုိ စိတ်ချလက်ချ ထုတ်ယူိုင်မည်ြဖစ်သည်။ (၁၉) ရာစုနယ်ချဲဝါဒ၏ လူကိက်များေသာ အယူအဆ
မှာ လူြဖတစ်ေယာက်၏ တာဝန်သည် ကိုလိုနီဝါဒကို စီးပွားေရးအရ တွက်ေြခကိုက်ေအာင် လုပ်ဖုိြဖစ်သည်။

သိုဆိုလင် ဗိတသ
ိ တို၏ ရည်ရယ်ချက်အရ မှန်းဆကည့်ိုင်ရန်မှာ ၁၈၈၅ ခုှစ် ြမန်မာတစ်ြပည်လံုး
ဗိတသ
ိ အုပ်ချပ်ေရးေအာက် ေရာက်ရိသ
ှ ွားြခင်းမှာ ြမန်မာ့ ိုင်ငံေရးဓေလ့၏ အေြခခံ အေဆာက်အအံအ
ု တွင်း ထူး
ထူးြခားြခား အေြပာင်းအလဲ တစ်ခု ြဖစ်ေစဖို လမ်းခင်းေပးလိုက်ြခင်းြဖစ်သည်။ သိုရိသ
ှ ည့်တုင
ိ ် ဗိတသ
ိ  အုပ်ချပ် ေရး
ကား ြမန်မာတို၏ အေတွးအြမင်ေဟာင်း၊ အကျင့်အ ကံေဟာင်းတိုကုိ ေတာ်လှန် ေြပာင်းလဲုင
ိ ်ေလာက်သည်အထိ
အကျိးသက်ေရာက်ြခင်းမရှိ၊ ဥပမာ ြမန်မာဘုရင်ေခတ် မင်းမထမ်းေလာက ပျက်စးီ သွားေသာ်လည်း ယင်းတို၏
အကျင့်အ ကံတုိက မေြပာင်း လဲ။ အမှန်အားြဖင့် တစ်တုင
ိ ်းတစ်ြပည်လံးု ငိမ်းချမ်းေနေသာ ကာလ (၁၈၈၅၁၉၂၃)
အတွင်း ြမန်မာမင်းမထမ်းစိုက်ကို ဗိတသ
ိ ဗျိုကေရစီကပင် ပို၍ အားေကာင်း ေမာင်းသန်ြဖစ်လာေအာင် ဖန်တီး
ေပးခဲရ
့ ာမှ ပါလီမန်အစိုးရလက်ထက် (၁၉၄၉ ၁၁ ၅၈) အထိ ဆက်လက် ရှင်သန်လာခဲသ
့ ည်။ သိုြဖစ်၍ ြမန်မာဘုရင်
အုပ်ချပ်ေရးမှ ဗိတသ
ိ အုပ်ချပ်ေရးသို အေြပာင်းအလဲေကာင့် အရပ်သားဆက်ဆံေရးတွင် အနည်းငယ် ေြပာင်းလဲမ
များ ရှိလာခဲေ
့ သာ်လည်း အမထမ်းေလာက ဆက်ဆံေရးမှာ ယခင်အတိုင်း ြဖစ်သည်။ သိုတုင
ိ ် (၂၀) ရာစု ဒုတယ
ိ ဆယ်
စုှစ်များတွင် အမျိးသားဝါဒ ရှင်သန် ကီးထွားလာသည်င
ှ ့်အမ ိုင်ငံေရးှင့် အစိုးရအေပထားရှိေသာ ြမန်မာတို၏
သေဘာ ထားများ ေြပာင်းလဲလာပီး တတိယဆယ်စုှစ်တင
ွ ် အမျိးသားေရးအဆင့်အေနှင့် ပါလီမန်အပ
ု ်ချပ်ေရးှင့်
စတင်ထိေတွလာသည်။

ဤေနရာ၌လည်း စဉ်းစားဖွယ်ေကာင်းသည်မှာ ဗိတသ

ိ အုပ်ချပ်ေရး၏ လစ်ဘရယ်အဂါရပ်များြဖစ်ကေသာ၊
တရားဥပေဒစိုးမိုးေရး၊ အမအခင်းကို မှန်မှန် ကန်ကန်၊ ြမန်ြမန်ဆန်ဆန် ေဆာင်ရက်ေရး၊ လူဂဏ
ု ်သိကာှင့်
အခွင့်အေရးတိုကုိ ေလးစားလိုက်န ေရးစသည်တုိကုိ ြမန်မာတို န းလည်သေဘာေပါက်ခဲ့ကသည် မဟုတ်။ ယင်းတို
ကို န းလည်၍ ချစ်ခင်ြမတ်ုးိ တတ်ေအာင်လည်း ဗိတသ
ိ အစိုးရက ကိးစားအားထုတ်ြခင်း မရှိ၊ အမှန်အားြဖင့်
ဗိတသ
ိ အုပ်ချပ်ေရးမှာ သွယ်ဝုက
ိ ်အုပ်ချပ်မ သာြဖစ်ပီး၊ ြမန်မာတို၏ လူမဘ
 ဝှင့် ပညာေရးတိုကုိ ြမင့်တင်လိုေသာ
ရည်ရယ်ချက် မရှိ။ ြမန်မာှင့် ဗိတသ
ိ တို လူမျိးှစ်မျိးကားမှ ဆက်သွယ်မမ
 ာှ အုပ်ချပ်ေရးှင့် ကုန်သယ
ွ ်ေရးသာ
ြဖစ်သည်။ မည်သည့် အစိုးရြဖစ်ေစ၊ ြမန်မာတိုအတွက် အစိုးရ ဟူသည် ေကာက်ရံ ိုေသရမည်ဟေ
ူ သာ အရာသာ
ြဖစ်သည်။ အစိုးရှင့် ပတ်သက် လာလင်မူ မေရှာင်မလဲသာ ကိစမှလွဲ၍ အယှက်အတင်မလုပ်ချင်က။ ကင်းကင်း ေန
ချင်ကသည်။ ဒီမုက
ိ ေရစီအပ
ု ်ချပ်ေရး၏ သိမ်ေမွစွာ လိုက်န ေစာင့်သိရမည့် ကိစများကား ြမန်မာတိုအတွက် ာဏ်မ
မီေသာ အေကာင်းအရာများြဖစ်သည်။ မည်သုိ ရှိေစ ဗိတသ
ိ အစိုးရေအာက်တွင် ဥပေဒစိုးမိုး၍ ငိမ်းချမ်းစွာ ေနထိုင်
ကရသည်ကုိ ေကျနပ်ခဲ့ကသလို ကိုလိုနီိုင်ငံသားတို၏ ယဉ်ေကျးမ၊ ဓေလ့ထံုးစံှင့် လူမေ
 ရးကိစ တိုတင
ွ ် ကားဝင်မ
စွက်ေရးဟူေသာ ဗိတသ
ိ တို၏ ေပလစီှင့်လည်း ကွ )တိြဖစ် ေနသည်။

အစိုးရက လိုအပ်သည်ထက် ကားမဝင်ေရးေပလစီမာှ အုပ်ချပ်သူှင့် အအုပ်ချပ်ခံ ှစ်ဦးှစ်ဖက်အတွက်

အကျိးလည်းရှိသည်။ ဗိတသ
ိ ှင့် ြမန်မာတို၏ “ဘံ”ု သေဘာတူညမ
ီ မ
 ာှ တရားဥပေဒစိုးမိုးေရးြဖစ်သည်။ ှစ်ဖက်လံးု
ကလည်း ကိုယ့်ရည် ရယ်ချက်င
ှ ့်ကိုယ် ရှိေနကသည်ြဖစ်၍ တရားဥပေဒစိုးမိုးေရးကို အဓိက လိုအပ်ခဲ့ က သည်။
လွတ်လပ်စွာ ကုန်သယ
ွ ်ေရးအယူအဆကလည်း ဗိတသ
ိ တိုကုိ ဆိုခဲ့သလို အုပ်ချပ်ဖို လက်ေတွကျကျ တိုက်တန
ွ ်း
ေနသည်။

အမှန်အားြဖင့် အဆိုပါကာလသည် ြမန်မာတို၏ အေထွေထွ ယဉ်ေကျးမ ဘဝအတွက် အလှည့်အေြပာင်း

တစ်ခလ
ု ည်းြဖစ်သည်။ ြမန်မာ့လူအဖွဲအစည်းအတွင်း ြမန်မာတိုင
ှ ့် လက်ပန
ွ ်းတတီး မရင်းှီးေသာ စီးပွားေရး
အင်အားစုများကို လစ်ဘရယ်ဝါဒ က ေမာင်းသွင်းလိုက်ရာ ဝမ်းစာဖူလံုံု အဆင့်ြဖင့် ေရာင့်ရဲေနေသာ ြမန်မာ့
အစဉ်အလာ စီးပွားေရးမှာ ကမာလံုးချီ အရင်းရှင်စီးပွားေရးစနစ်ှင့် အလိုက်သင့် တိမ်းန်၍ အထာကျခွင့် မရလိုက်
ဘဲ ြမန်မာတို၏ စီးပွားေရးအေဆာက်အအံ
ု ှင့် အေထွေထွ ယဉ်ေကျးမကို လစ်ဘရယ်ဝါဒက ြပာန်းေပးလိုက်ြခင်း
ြဖစ်သည်။ သိုြဖစ်၍ ြမန်မာတိုင
ှ ့် လက်ပန
ွ ်းတတီးမရှိေသာ အရင်းရှင်စီးပွားေရး အခင်းအကျင်းများ ေအဂျင်စီများှင့်
အြခား စီးပွားေရးအင်အားစုတုိက ြမန်မာတို၏ ေနစဉ်လမ
ူ ဘ
 ဝှင့် ေတွးေခပံု ေတွးေခ နည်းတိုကုိ လစ်ဘရယ်န
 ်းစံ
များှင့်အညီ အှစ်သာရရှိရိှ ေြပာင်းလဲမမျိး မဟုတ်ဘဲ အေပယံအားြဖင့်သာ ပံေ
ု ဖာ်ေပးခဲ့သည်။ သိုတည်းမဟုတ်
ြမန်မာတို၏ အစဉ်အလာ တန်ဖုးိ တိုကုိ ပံပ
ု ျက်သွားေအာင် ဖန်တီးေပးလိုက်သည်လည်း ြဖစ်ိုင်သည်။ စင်စစ်လည်း
ထိုစဉ်ကာလများက လူအဖွဲအစည်းတစ်ရပ်လံုး၏ အတိုင်းအတာအားြဖင့် လူမေ
 ရး ဆိုင်ရာ တည်ေဆာက်ြပြပင်ေရး
အယူအဆ၊ အေတွးအေခများ လက်ေတွကျကျ ြဖစ်ထွန်းတိုးတက်ြခင်း မရှိေသးသည်င
ှ ့်အညီ ြမန်မာတို၏ ိုင်ငံေရး
ှင့် လူမေ
 ရးဆိုင်ရာ အေတွးအေခတိုကုိ လစ်ဘရယ်တန်ဖုးိ များှင့်အညီ ပံသ
ု ွင်းေပးဖိုဆိုသည့် ေပလစီ မျိးလည်း
ဗိတသ
ိ အစိုးရတွင် ရှိသည်မဟုတ်ပါ။
 ဆိုရလင် ထိုစဉ်ကဤသို ေြပာင်းလဲရန် ကိးစားအားထုတ်မမျိးသည်ပင် ကိုလိုနီေဒသခံတို၏ အစဉ်အလာ
တန်ဖိုးတိုင
ှ ့် ထိတ်တုက
ိ ်ေတွ၍ ရန်အသွင်ေဆာင် ိုင်ပါသည်။ အေန က်တုင
ိ ်း၏ လစ်ဘရယ်တန်ဖုးိ တိုေပတွင်
တည်ေဆာက်ထားေသာ ိုင်ငံေရး (သို) အုပ်ချပ်ေရးပံစ
ု ံတစ်ခမ
ု ာှ ြမန်မာတိုအတွက် အကျိးမဲသ
့ ည်ဟ၍
ူ ေြပာဖိုခက်
လှပါသည်။ တစ်နည်းအားြဖင့် ြမန်မာတို၏ ေကာင်းြမတ်ေသာ အစဉ်အလာ တန်ဖုးိ ေဟာင်းများေနရာတွင် ြမန်မာတို
အေနှင့် ကိက်သည်ြဖစ်ေစ၊ မကိက်သည် ြဖစ်ေစ အစားထိုးလာေသာ တန်ဖိုးများြဖစ်ပါသည်။

အမှန်အားြဖင့် ြမန်မာတို၏ ယဉ်ေကျးမှင့် လူမထ

 ံုးတမ်းအစဉ်အလာကိစများ တွင် ြဖစ်ိုင်လင် ဗိတသ
ိ တို
ဘက်က လံးု ဝမစွက်ဖက်ေရး သိုမဟုတ် အုပ်ချပ်ေရး အရ လိုအပ်လင် အနိမ့်ဆံုးအတိုင်းအတာအရသာ လက်လိ
ပတ်သက်ေရးေပလစီ ြဖင့် ေနခဲ့သည့်အေလျာက် ိုင်ငံေရးရာသီဥတုသစ်တစ်ခုသည်လည်း အတိုင်းအတာ တစ်ခု
အရ ပွင့်လင်းလာခဲ့သည်ဟု ဆိုိုင်ပါသည်။ သိုတုင
ိ ် သရဲမရဲစးီ လာေသာ စီးပွားေရးအင်အားစုတုိေကာင့်ပင် အစိုးရ
အေနှင့် အုပ်ချပ်ေရးေပလစီတုိကုိ အေကာင် အထည်ေဖာ်ရာတွင် အေှ င့်အယှက်ြဖစ်ခဲသ
့ ည်။ သိုြဖင့် အုပ်ချပ်သူ
တိုင
ှ ့် အုပ်ချပ်ခံ သူတုိ၏ တန်ဖိုးှင့် အြမင်တိုမာှ မည်သည့်အခါမ ထိစပ်၊ ဖလှယ်၍ ေပါင်းကူးိုင်စွမ်း မရှိခဲ့ရာမှ
ေန က်ဆံုးအမျိးသားဝါဒ ထကွလာသည့်အခါတွင်မူ အေန က်င
ှ ့် အေရှ တန်ဖိုးတိုမာှ လံုးဝ မျက်ှ ချင်း အပ်မရ
ေလာက်ေအာင် ြဖစ်လာေတာ့သည်။

ြမန်မာတိုအေနှင့် ဗိတသ
ိ တို၏ လမ်းမိုး၊ အုပ်ချပ်မကို မလဲမေရှာင်သာ လက်ခံခဲ့ကေသာ်လည် မည်သည့်
အခါမ အေလာ့ေပး၊ လိုက်ေလျာခဲသ
့ ည်ေတာ့ မဟုတ်ပါ။ ကုန်းေဘာင်မင်းဆက်ကိုပင် အေပျာ်ကီး ေမာ်ေနေသးရာ
ဤအချက်ကိုမူ အထက်ြမန်မာြပည်ကုိ သိမ်းပိုက်မည့် ဗိတသ
ိ တိုအေနှင့် အတွက်မှားခဲသ
့ ည်။ မည်သုိရိေ
ှ စ၊ အဆိုပါ
ကိစမှာ အုပ်ချပ်ေရးအသွင်အြပင်များှင့် ဆက်စပ်မမ
 ရှိဘဲ ကိုင် တွယ်ရမည် မှန်ေသာ်လည်း၊ ြမန်မာတိုဘက်မှ
ပူးေပါင်းပါဝင်လာဖို ဗိတသ
ိ တိုအေနှင့် လံုလစိုက်ခဲ့သည်မာှ ေသချာပါသည်။ ြမန်မာ့ေရှးလူေဟာင်း မျိးဆက်သစ်တို
တစ်ဆက်ပီးတစ်ဆက် ေပျာက်ကယ
ွ ်သာွ းပီြဖစ်ရာ၊ ြမန်မာမျိးဆက်သစ်တို၏ သစာ ေစာင့်သိမ
 ှင့် ယံု ကည်ေလးစား
မကို ရဖို ဗိတသ
ိ တိုဘက်မှ အားထုတ်လင် အလွယ် တကူရိုင် ပါသည်။ သိုတုင
ိ ် အဆိုပါအခွင့်အေရးကို ဗိတသ
ိ တို
လျစ်လျခဲ့ကသည်။ ယင်းအစား ြမန်မာတိုအေပ မယံမ
ု ကည်င
ှ ့် ေမာက်ေမာက်မာမာ ဆက်ဆံမမ
 ျားေကာင့်
ြမန်မာမျိးဆက်သစ်တိုင
ှ ့် ဗိတသ
ိ အစိုးရတိုကား ထိပ်တိုက်ေတွလာကသည်။ ကို ဗိတသ
ိ အစိုးရှင့် ထိပ်တိုက်
ရင်ဆုင
ိ ်၍ ဆန်ကျင်အံုကွခဲ့ကရသည့် အေကာင်းတရားများ များစွာရှိေသာ်လည်း အဓိက အေကာင်းတရားမှာ
စီးပွားေရးအရ ြမန်မာ့အခွင့်အေရးများ ဆံုးံးေနရြခင်းြဖစ်ပါသည်။

ြမန်မာြပည်အလုပ်သမား ေဈးကွက်အတွင်း လုပ်ခအလွန်ေဈးေပါေသာ အိိယအလုပ်သမားှင့် အစားထိုး

လိုက်ရာမှ ြမန်မာအလုပ်သမားများ အလုပ်လက်မဲ့ ဘဝ ေရာက်သွားရသလို၊ ေန က်ဆံုးလယ်သမားတို၏ လယ်ေြမ
များ အိိယ ေငွရင
ှ ်တို လက်အတွင်း ထိုးအပ်ေပးခဲရ
့ သည်။ တစ်ဆက်တည်းမှာပင် အမျိးသားေရး လပ်ရှားမ များ
အရှိန်အဟုန်ြမင့်လာရာမှ ဗိတသ
ိ ဆန်ကျင်မမ
 ျားေပါက်ကွဲလာသည်။ သတင်းစာ ှင့် စာေစာင်တိုကလည်း ြမန်မာ
တို၏ အတိတ်ရာဇဝင်သမိုင်းကို အမမ်းတင် ေဖြပလာ ရာ ဗမာ့လက်နက်ိုင်ငံေတာ်ကီးတို၏ ကီးကျယ်ထင်ရှားပံုကို
ြပန်လည် ေအာက်ေမ့ ြပရင်းြဖင့် မျိးစိတ်တုိကုိ လံေဆာ်ေပးလာကသည်။ ၁၉၂ဝ ဝန်းကျင်တွင် ပထမဆံးု စနစ်တကျ
စုစည်းထားေသာ အမျိးသားလပ်ရှားမကီး စတင်လာခဲ့ပီး ိုင်ငံေရးသမား များ၊ စာတတ်ေပတတ် ဘုန်းကီးများှင့်
တကသိုလ်ပညာတတ် ြမန်မာလူငယ်တို၏ ဦးေဆာင်မြဖင့် အမျိးသားလွတ်ေြမာက်ေရးှင့် ိုင်ငံေရးေမာ်မန
ှ ်းချက်တို
ဆီ ဦးတည်လာ ရာမှ ၁၉၃ဝ ြပည့်အလွန်ှစ်များတွင်မူ လွတ်လပ်ေရးလပ်ရှားမများ ပီပြီ ပင်ြပင် ုပ်လံးု ေပလာသည့်
အခါ အုပ်ချပ်သူ ဗိတသ
ိ ှင့် အအုပ်ချပ်ခံ ြမန်မာတို၏ ေပါင်းကူးဆက်ဆံ ေရးမှာ လံုးဝ ခွာပဲသွားေတာ့သည်။

ဆိုခဲ့သလို ဗိတသ
ိ ှင့် ြမန်မာတို၏ ဆက်ဆံေရးမှာ အုပ်ချပ်ေရးအရ မလွဲမေရှာင်သာေသာ အဆက်အစပ်မ
သာရှိခဲ့ပီး၊ ဗိတသ
ိ တို အေနှင့် သူတုိ အေကာင်းှင့် သူတုိ တစ်ထးီ တစ်နန်း စည်းြခားေနထိုင်ခဲ့သည်မာှ ြငင်းကွယ်မ
ရိုင်ပါ။ သိုတုင
ိ ် ယခုစာအုပ်၏ ရည်ရယ်ချက်မှာ ထိုစဉ်က ဗိတသ
ိ အစိုးရအေနှင့် လူမေ
 ရး အရေသာ်လည်းေကာင်း၊
ိုင်ငံေရးအရေသာ်လည်းေကာင်း ြပြပင်ေြပာင်းလဲမမ
 ျား မေဆာင်ရက်ခဲ့သည်တိုကုိ အြပစ်တင်ေဝဖန်ဖုိ (သို)
အေကာင်းတရားကို ရှာေဖွဖုိ မဟုတ်ပါ။ ဗိတသ
ိ  အုပ်ချပ်ေရးေအာက်တင
ွ ် ြမန်မာတို ှစ်ေပါင်းှစ်ရာနီးပါးမ ေနထိုင်
ြဖတ်သန်းလာခဲ့သည့်တုင
ိ ် အုပ်ချပ်ေရးှင့် ပတ်သက်၍ ြမန်မာတို၏ အယူအဆ ှင့် အရပ်ရပ် အမူအကျင့်တုိ လံးု ဝ
ေြပာင်းလဲြခင်း မရှိသေလာက်ပင် ရှိေနရာမှ၊ ေန က်ဆံုး ၁၉၆၂ ခုှစ်တင
ွ ်မူ ယခင် ဘုရင်အုပ်ချပ်ေရးများနည်းတူ၊
တစ်ကုယ
ိ ်ေတာ် အာဏာရှင်စနစ်ေအာက်သို ဦးေဇာက်ဂန်းြပန်၊ ေန က်ြပန်ကျခဲ့သည်မာှ သံသယများ ဖွယ်မရှိပါ။
ယခုတစ်ကိမ်တွင်မူ ေခတ်သစ်ဆိုရယ
ှ ်လစ် အေတွးအေခ စကားလံုး ကီးများှင့် ကင်ပန
ွ ်းတပ်ထားေသာ်လည်း
အတွင်းသုပ်မာှ အာဏာရှင်ဘုရင်စနစ် အုပ်ချပ်ေရးသာ ြဖစ်ေလရာ ြမန်မာတို၏ ိုင်ငံေရးဆိုင်ရာ ဖွံဖိးတိုးတက်မ
အရ အဘယ်ေကာင့် ဤသို ေန က်ေကာင်းြပန်လှည့်ခဲ့ရသည်ကို စူးစမ်းေလ့လာဖိုဆိုလင် ြမန်မာတို၏ အစဉ်အလာ
ိုင်ငံေရးဓေလ့ဆိုင်ရာ အေြခခံအေကာင်းတရားတိုကုိ စနစ်တကျေလ့လာစိစစ်၍ အုပ်ချပ်ေရးအာဏာ၊ အာဏာပိုင်
အဖွဲအစည်း၊ တာဝန် ဝတရား စသြဖင့် ခံ၍ဆိုရေသာ် ဗိတသ
ိ အုပ်ချပ်ေရးစနစ်မတိုင်မက
ီ ြမန်မာတို လက်ခံ
ကျင့်သံုးခဲ့ေသာ အုပ်ချပ်ေရး စနစ်အတွင်းမှ အုပ်ချပ်သူှင့် အအုပ်ချပ်ခံတုိ၏ သေဘာထားအြမင်တိုကုိ မှန်ကန်စွာ
အကဲြဖတ်ရမည်ြဖစ်သလို ဗိတသ
ိ အုပ်ချပ်ေရး ကာလအတွင်း ြမန်မာတို၏ အေထွေထွ ေလာကအြမင်များ
ေြပာင်းလဲသည်ဆိုလင် လည်း မည်သည့်အတိုင်းအတာအထိ ေြပာင်းလဲခဲသ
့ ည်ကုမ
ိ ူ သတ်မတ
ှ ်ြပာန်းဖို လိုပါသည်။ (
သိုြဖစ်၍ ဗမာတိုအဆိုအရ၊ မင်းဟုေခေသာ ဘုရင်အုပ်ချပ်ေရးပံစ
ု ံှင့် ပတ်သက်၍ ဗမာတို၏ သေဘာထားအြမင်
အမျိးမျိးှင့် အာဏာရှင်ဘုရင်အုပ်ချပ်ေရး စနစ်အတွင်း ဘုရင်င
ှ ့်ြပည်သတ
ူ ုိ၏ အြပန်အလှန်ဆက်ဆံေရးကို
ေလ့လာမည်ြဖစ်ပါ သည်။ )

သက်ဦးဆံပုင
ိ ်ဘုရင်စနစ်က ပံသ
ု ွင်းလိုက်ေသာ ိုင်ငံေရးစိတ်အခံ
ခရစ်ှစ် ၁၀၄၄ မှ ၁၈၈၅ အထိ ဗမာ့လူအဖွဲအစည်းတစ်ခလ
ု ံုးသည် သက်ဦးဆံပိုင် ဘုရင်စနစ်ေအာက်၌သာ
ေနထိုင်လာခဲ့ကရာ ြမန်မာ့ဦးကင်း ထီးနန်းကို ဗိတသ
ိ တိုက ဖျက်ဆီးသိမ်းပိုက်ချိန်အထိ ဘုရင့်အာဏာကို မည်သည့်
လစ်ဘရယ် အင်အားစု (ပညာတတ်အလတ်လာ) ကမ၊ ဘက်ပိင်အံတုခဲ့သည် မဟုတ်ပါ။ ဆိုခဲ့သလို ှစ်ေပါင်း
(၈၀၀) ကာလ အေတာအတွင်း အုပ်ချပ်ေရးအာဏာ (သို) အစိုးရှင့် ပတ်သက်ေသာ ြမန်မာတို၏ အရပ်ရပ်
အမူအကျင့်တုိ ဖွဲတည်လာခဲ့ရာမှ ြမန်မာတို၏ ေယဘုယျ ိုင်ငံေရးအေတွးအေခကို ြပာန်းေပးလိုက်သည်တင
ွ ်
ြမန်မာ ဘုရင် အုပ်ချပ်ေရးစနစ်တင
ွ ် ထင်ရှားေသာ လကဏာရပ်၁ခုကို ေတွရေလသည်။ ယင်းတိုမာှ ဘုရင်ကုိ
အထွတ်အထိပ် အမွန်အြမတ်ထား၍ ကိုးကွယ်ေစာင့်ေရှာက် ေသာ လကဏာ၊ ဘုရင်သည် အကွင်းမဲအ
့ ာဏာကို
ပိုင်ဆုင
ိ ်ထားသည်ဟူေသာ လကဏာှင့် အုပ်ချပ်ေရး၊ တရားစီရင်ေရး၊ ဥပေဒြပေရးအာဏာဟူ၍ ခွဲြခား သတ်မှတ်
ထားြခင်းမရှိဘဲ ကိစအေကာင်းအရာတိုင်းတွင် ဘုရင်တစ်ဦးတည်းက အဆံးု အြဖတ်ေပးိုင်ြခင်းတို ြဖစ်ပါသည်။ သို
ြဖစ်၍ အဆိုပါလကဏာှင့် ယင်းတို၏ အကျိးသက်ေရာက်မတုိက ြမန်မာတို၏ ိုင်ငံေရး အေတွးအေခအေပ မည်
သည့် အတိုင်းအတာအထိ ထိေရာက်ခဲသ
့ ည်ကုိ ေလ့လာကမည်ြဖစ်ပါသည်။
ဘုရင်ကို အထွဋ်အထိပ်၊ အမွန်အြမတ်ထား၍ ကိုးကွယ်ေစာင့်ေရှာက်ေသာ လကဏာ
ဗမာ့အပ
ု ်ချပ်ေရးစနစ်ေဟာင်းတွင် ဘုရင်သည် အဓိကပုဂိလ်တစ်ဦးြဖစ်ပီး အုပ်ချပ်ေရးယရားတစ်ခလ
ု ံုး၏
ချက်မြဖစ်ရာ ဘုရင်မရှိသည့်ှင့် အုပ်ချပ်ေရးလုပ်ငန်း တစ်ခုလံုးရပ်ဆုင
ိ ်းသွားမည်ြဖစ်သည်။ တစ်ုင
ိ ်ငံလံးု က ဘုရင်
ကို ဦးခိုက်ကရသလို ဘုရင်၏ ေနရာမှာ မည်သည့်ေနြပည်ေတာ်၌ြဖစ်ေစ၊ ၎င်းကို စကဝဠာကီး၏ ဗဟိုအြဖစ်
ရည်န်းေလ့ရိှ ကသည်။

ဗမာတို၏ ဗုဒဘာသာအယူအဆအရ ဘုရင်အြဖစ်ရရှိြခင်းမှာ လူသာမန် တို ကံစည်ိုင်ေသာ အမကိစ

မဟုတ်၊ သံသရာတွင် ကဝေပါင်းများစွာ ြပလာခဲ့ေသာ ေကာင်းမကုသိုလ်တို၏ ရလဒ်အေနှင့် ဘုရင်ဘဝ ရရှိလာ
ြခင်းြဖစ်သည်။

ဘုရင့်ဘာတိုက်အတွင်းမှ ေကျာက်သံပတြမားအစရှိသည့် ရတန များ၊ ိုင်ငံတစ်ဝမ

ှ ်းမှ ြမစ်ေချာင်း၊
အင်းအိုင်၊ ေတာေတာင်၊ လယ်ယာှင့် ယုတ်စအ
ွ ဆံုး တိရစာန်တုိသည်ပင် ဘုရင်၏ ဘုန်းတန်ခိုးအာုေဘာ်တိုေကာင့်
ပိုင်ဆုင
ိ ်ထားေသာ ကိုယ်ပုင
ိ ်ဥစာများြဖစ်သည်။ အများ ဘုရင်သည် ကမာေလာကကီးကို ပထမဆံးု အုပ်စိုးေသာ
မဟာသမတမင်း မျိးမှ ဆင်းသက်လာသူြဖစ်ပီး 'မု'ေခ မဟာသမတမင်း၏ အေစာပိုင်းမျိးဆက်များမှာ မဇ ိမေဒသ
(အိိယ) ကို စိုးမိုးအုပ်ချပ် မင်းလုပ်ခဲ့သူများြဖစ်သလို ၎င်းတိုမာှ သကျ သာကီွယ်မင်းများအြဖစ် ထင်ရှားသည်။ သို
ြဖစ်၍ ဗမာဘုရင်တုိသည်လည်း တေကာင်းအဘိရာဇာမှ ဆင်းသက်လာေသာ သကျသာကီွယ်များဟု အထင်ရိှ က
သည်။ အမှန်အားြဖင့် တေကာင်းြပည်ကီးကို စတင်တည်ေထာင်ခဲ့ေသာ အဘိရာဇာ မင်းှင့် ဗမာတို၏ ေန က်ဆံုး
ကုန်းေဘာင်မင်းဆက် (၁၅၅၂-၁၈၈၅) ကားတွင် မင်းဆက်ြပတ်ေတာက်၍ အုပ်ချပ်ေရး ကေသာင်းကနင်းြဖစ်ေန
ေသာ ကာလများစွာ ရှိလာခဲေ
့ သာ်လည်း ဗမာဘုရင်အဆက်ဆက်ကုမ
ိ ူ သကျသာကီဝင်မျိးွယ်မှ ဆင်းသက် လာက
သူများဟုပင် မှတ်ယူ၍ ဘုန်းေတာ်ဘဲွများ ေပေပထင်ထင် ချီးမွမ်းခန်းဖွင့် ထားကသည်မာှ ဗုဒေဂါတမ၏ ေဆွေတာ်
မျိးေတာ်တုိင
ှ ့် ေဆွမျိးေတာ်စပ် ေနသေယာင် အထိ ြဖစ်သည်။ ဤသိုြဖင့် ဗမာဘုရင်တုိသည် အြခားဘုရင်တုိထက်
သာလွန်ေကာင်း အတိအလင်း ထုတ်ေဖာ်ခဲ့သလို ထီးေဆာင်းမင်းအေပါင်း၏ အကီးအမှးြဖစ်ေသာ ကီးြမတ်ေတာ်မူ
ေသာ၊ ေရေြမသနင်းကို အစိုးရေတာ်မူေသာ၊ သတဝါအေပါင်းတိုကုိ ပိုင်စိုးေတာ်မေ
ူ သာ၊ ဆင်ြဖေတာ်တို၏ အရှင်ြဖစ်
ေတာ်မူေသာ၊ စသည် အားြဖင့် ဘုန်းေတာ်ဘဲွ အမျိးမျိးြဖင့်လည်း ဘုရင်တုိကုိ ချီးေြမာက်ခဲ့ကသည်။ ေဂါတမဗုဒ၏
ေဆွေတာ်မျိးေတာ်တုိင
ှ ့် တစ်ဆက်တည်း၊ မဟာသမတမင်းမှအစြပလျက် ဆင်းသက် ေပါက်ပာွ းလာကကုန်ေသာ
ဗမာရှင်ဘုရင်တုိသည် ဤမ ကီးကျယ်ခမ်းန းလှေသာ ရာဇဝင်င
ှ ့်အညီ ဘိသိက်ခံနန်းတက်ပွဲများ စီရင်ကျင်းပက
သည်။ သာမန်ြပည်သတ
ူ ုိင
ှ ့် လံုးဝြခားန းေသာ နန်းမူနန်းရာ၊ နန်းဓေလ့၊ နန်းသံုးစကား၊ နန်းတွင်းစည်းကမ်းဥပေဒ
စသည်တိုြဖင့် ဗမာဘုရင်တုိ၏ ကီးကျယ်ခမ်းန းပံက
ု ို ပံု ကီးချဲခဲ့ကသည်။ ဘုရင်င
ှ ့် ဘုရင့်မသ
ိ ားစုသည် သာမန်ြပည်
သူတုိင
ှ ့်မတူဟု ယူဆထားသည့်အေလျာက်၊ နန်းတွင်း အသံုးအေဆာင်၊ အစီးအနင်း၊ အစီအရင်တိုသည်ပင် သာမန်
ြပည်သူတုိင
ှ ့် ပတ်သက်မ မရှိေစရ။ ဥပမာ ေရချထားေသာ အေဆာင်အေယာင် ပရိေဘာဂတိုကုိ ဘုရင်င
ှ ့် ဘုရင့်
အသိုင်းအဝိုင်းမှအပ သာမန်ြပည်သမ
ူ ျား လုပ်ပုင
ိ ်ခွင့်မရှိ၊ တင်းကျပ်စွာတားြမစ် သည်။ ချမ်းသာကွယ်ဝေသာ
ကုန်သည်၊ လယ်ပုင
ိ ်တိုြဖစ်ေစကာမူ၊ နန်းတွင်းအသိုင်း အဝိုင်းထက် နိမ့်ကျေသာ အဆင့်အတန်းတစ်ခုတင
ွ ် ေနထိုင်ရ
သည်။ နန်းတွင်းသူ နန်းတွင်းသားများ၊ ဘုရင့်အမထမ်းအရာရှိ အရာခံတုိင
ှ ့် သာမန်ြပည်သူတုိ၏ ဝတ်စား ဆင်ယင်မ၊
စကားအေြပာအဆို၊ အသံုးအန်း မတူ၊ ဗမာ့လူအဖွဲအစည်းတွင် ဘုရင့် မိသားစုသည်၊ တစ်ခမ်းတစ်န း၊
တသီးတသန် ေနရာတစ်ခက
ု ို ပိုင်ဆုင
ိ ်ထားသည်။ ဆိုခဲ့သလို နန်းတွင်းဓေလ့ထံုးစံတစ်ခခ
ု ုကို မလိုက်န ြခင်းသည်
ရာဇဝတ်ေဘး (သို) ဘုရင်တုိ၏ အမျက်ေဒါသကို လက်ယပ်ေခလိုက်ြခင်းြဖစ်ရာ အခန်မသင့်လင် ေခါင်းြဖတ်ခံရဖွယ်
ရှိသည်။ ဘုရင်တစ်ေယာက်၏ စိတ်သဘာဝပံုမန
ှ ် ရှိြခင်း၊ မရှိြခင်းသည် သူေဘးန းတွင် ခံစားေနေသာ လူတစ်
ေယာက်၏ ဘဝအတက် အကျှင့် တိုက်ိုက် သက်ဆိုင်ေနသည်။ ဘုရင်က ကည်ြဖလင် ကည်ြဖသေလာက် လူ
တစ်ဦး၏ ဘဝြမင့်တက်ိုင်သည်။ ဗမာဘုရင်တုိ၏ ဘုန်းလက်န
ု ်း ဂုဏ်ရှိန်၊ ကီးမားပံတ
ု ုိကုိ ဗမာဗုဒဘာသာ
ကျမ်းတတ်ေပတတ် ဘုန်းေတာ်ကီးတိုက ေရှးပေဝသဏီကတည်းက ေရးသားေဖာ်ြပခဲ့ကသလို၊ အချိ အချိန်ကာလ
များတွင် အေြခအေန အရ ြပင်ဆင်၊ ေြပာင်းလဲေရးသားမများလည်း ရှိခဲ့သည်။ ဆိုခဲ့သလို ြမန်မာဘုရင်တုိ၏ ခမ်းန း
ကီးကျယ်ပံတ
ု ုိကုိ ချီးမွမ်းခန်းဖွင့်ထားေသာ ဘုန်းေတာ်ဘဲွများကိုမူ ေလာကနီတိ ဆယ်ေစာင်တွဲ အစရှိသြဖင့် ဘုန်း
ေတာ်ကီးေကျာင်းသင် စာအုပ်များတွင်လည်း ပါရှိပီး ယင်းတိုကုိ ြမန်မာကေလးငယ်တိုက သင်ကားကရသည်။
ဥပမာ၊ ေလာက သာရ ဆံုးမစာတွင် ဘုရင်င
ှ ့် တိုင်းသူြပည်သားတိုလိုက်န ေစာင့်ထိန်းအပ်ေသာ လူမေ
 ရး ကျင့်ဝတ်
န်းစံတိုကုိ ေရးသားေဖာ်ြပထားေသာ်လည်း တိုင်းသားြပည်သူတုိ၏ အခန်း ကကိုမူ ှိမ့်ချ၍ ဘုရင်တုိ၏
ကီးကျယ်ပံက
ု ို အြမင့်ဆံုးန မဝိေသသန ပုဒ်ေပါင်း (၂၀) ြဖင့် ေဖာ်ြပထားသည်။

အမှန်အားြဖင့် ေလာကနီတမ
ိ ာှ အမျိးေလးပါးကို စာရိတကျင့်ဝတ်ှင့် ပတ်သက်၍ ဆံုးမထားေသာ ဩဝါဒ
ကျမ်းငယ်ြဖစ်ေသာ်လည်း ဘုရင်ကုမ
ိ ူ ြပည်သူ ြပည်သားတို၏ အထက်တွင် ေနရာေပးထားပီး အကွင်းမဲအ
့ ာဏာ
ပိုင်ဆုင
ိ ်ထားသူ အြဖစ်ေဖာ်ြပထားသည်။ အမှန်အားြဖင့် အမျိးေလးပါးဆိုသည်မာှ လည်း ဗမာတို၏ လူမလ
 ူတန်းစား
အစဉ်အလာှင့် လံုးဝသက်ဆုင
ိ ်သည်မဟုတ်ပါ။ အိိယအစဉ်အလာမှ ဆင်းသက်လာေသာ လူတန်းစားခွဲြခားမသာ
ြဖစ်သည်။ ၎င်းတိုအလိုအရ ြဗဟာဏာ (ပုဏားမျိး)၊ ခတယ
ိ (မင်းမျိး)၊ ေဝဿ ကုန်သည်မျိး)၊ သုဒ (လယ်လုပ်၊
ဆင်းရဲသား) ဟူ၍ ရှိရာ ခတိယအမျိးွယ်သည် ကျန်သံုးမျိး၏ အထက်တွင်ရိသ
ှ ည်။ ြဗဟာဏ မျိးမှာ ပညာှင့်
အကျင့်သီလအရ ြမင့်ြမတ်သည်ဟု ဆိုေသာ်လည်း လက်ေတွတွင်မူ ဘုရင်၏ မင်းတိုင်ပင်အြဖစ်သာ အမထမ်းခွင့်ရ
ပီး အေဆာင်အေယာင်င
ှ ့် ရာထူးဂုဏ် သိမ်တွင်လည်း ဘုရင်ထက် တစ်ဆင့်နိမ့်၍ ခံစားစံစားရသည်။ သိုင
ှ ့်တုင
ိ ်
ဗမာပညာရှိ တိုက ဗမာဘုရင်တုိကုိ ခတယ
ိ အွယ်အတွင်း စာရင်းထည့်၍ ဘုန်းေတာ်ဘဲွ၊ ဂုဏ်ေတာ် ဘွဲတိုြဖင့်
ချီးေြမာက်ကေလရာ ေြပာရလင် ဗမာဘုရင်တုိကုိ ဆိုခဲ့သလို ေြမာက်စားခဲ့က သည်မာှ ေလာကနီတ၊ိ ဆယ်ေစာင်တွဲ
တို၌သာ မဟုတ်၊ ထိုစဉ်က ဘုန်းကီးပညာရှိ၊ လူပညာရှိ၊ တို ေရးသားခဲ့ကေသာ စာေပမျိးစံုှင့် နန်းတွင်းမှတ်တမ်း
များတွင် ေတွရ သည်ချည်းြဖစ်သည်။ ယင်းတိုတင
ွ ် ဘုရင်ကုိ ြခေသ့မင်းအြဖစ်လည်းေကာင်း၊ ေလးကန်း ဒီပကို
ေအာင်ုင
ိ ်ေတာ်မ၍
ူ စကာလက်နက်ကုိ ပိုင်ဆုင
ိ ်ေတာ်မေ
ူ သာ နတ်ဘရ
ု ားအြဖစ် လည်းေကာင်း ဥပမာ ဥပမည်းေပး၍
ေြမာက်စားထားသည်။ ထိုနည်းလည်းေကာင်း - ဆင်ြဖသည် စကာဝေတးမင်း၏ အမှတ်အသားတစ်ခုအြဖစ် အမှတ်
ရှိလာခဲသ
့ ည့် အတွက် ဆင်ြဖရရှိြခင်းကို ဗမာဘုရင်တုိ ဂုဏ်ယတ
ူ တ်ကသည်။

ြမန်မာအုပ်ချပ်ေရးစနစ်တင
ွ ် ဘုရင်တစ်ဦးတည်းကသာ အာဏာဟူသမကို ေမာင်ပိုင်စီးထားသည့်အတွက်
သာမန်ြပည်သူတုိအတွက် ဗမာိုင်ငံေရးတွင် ပါဝင် ပတ်သက်ဖိုဆိုသည်မာှ လံုးဝမြဖစ်ုင
ိ ်ေသာ ကိစသာြဖစ် နရာ၊
ဗမာဘုရင်တုိ၏ အေနအထားမှာ ေသာမတ်ေဟာ့ေရးသားေသာ လိုက်ဗီ ယာသန်(Leviathan) ိုင်ငံေရးကျမ်း၊
မျက်ှ ဖံးု တွင် ပံေ
ု ဖာ်ထားေသာဘုရင်င
ှ ့် တူေနေသးေတာ့သည်။

သိုြဖစ်၍ ၁၈၈၅ ခုှစ်အထိ ေရးသားခဲေ

့ သာ ဗမာသမိုင်းဆိုသည်မာှ လည်း ဗမာဘုရင်တုိ၏ ဘုန်းေတာ်ဘဲွ၊
ဂုဏ်ေတာ်ဘဲွများှင့် ၎င်းတို၏ ေအာင်ြမင်မအချိကို ပံု ကီးချဲထားေသာ ရာဇဝင်မသာြဖစ်သည်။
 အမှန်အားြဖင့်လည်း ရာဇဝင်၏ ေဝါဟာရရင်းြမစ်အဓိပာယ်မာှ နန်းစဉ် နန်းဆက် ဘုရင်တုိ၏ မှတ်တမ်းမှတ်
ရာများဟူ၍သာြဖစ်ပီး အဂလိပ်ေဝါဟာရ History ှင့် ထပ်တအ
ူ ဓိပာယ်ြပိုင်သည့် ေဝါဟာရမျိး ဗမာစကားတွင် ရှိခဲ့
သည် မဟုတ်ပါ။ ၎င်း၏ မူလအဓိပာယ်ကုမ
ိ ူ ၁၈၂၅ ခုှစ် ဘကီးေတာ်ဘရ
ု င်လက်ထက် ေရးသားစီရင်ခဲ့ ေသာ မှန်
နန်းမဟာရာဇဝင်ေတာ်ကီးကို ကည့်ြခင်းြဖင့် သိသာေစသည်။ အဆိုပါကျမ်းတွင် ဘုရင် (သို) ဘုရင့်မသ
ိ ားစုှင့်
ပတ်သက်ေသာ လူပဂ
ု ိလ်ကို မဆိုထားှင့် အိမ်ေမွးတိရစာန်သည်ပင် မဟာဆီမဟာေသွးြဖစ်လာသည်။

ယခုေခတ်အြမင် (သို) အေန က်တုင

ိ ်းသားတို အြမင်ှင့် ကည့်မည်ဆိုလင် ဗမာပညာရှိများက ဘုရင်တုိကုိ
ချီးေြမာက်ထားေသာ ဘုန်းေတာ်ဘဲွများ၊ အံချီးဖွယ်ရာ နန်းတွင်းအေကာင်းအရာများှင့် ၎င်းတို၏ အေရးပါမကို
ေဖာ်ကျးထားေသာ စာတို ေပစများမှာ ယုတယ
ိ တ
ု ာမရှိ အေြခာက်တုက
ိ ်ကွားဝါေနသည်ဟု ထင်စရာရှိေသာ်လည်း
ထိုေခတ်ကာလ ဗမာတိုအေနှင့်မူ အမှန်ဟပ
ု င် ယံုကည်ခဲ့ကသည်။ ေရှးဗမာတိုတင
ွ ် ကမာှင့် ယှဉ်ေသာ ဗဟုသုတ
စာေပမရှိ၊ ေခတ်သစ်သိပံပညာအေကာင်း န းမလည်။ ေနရာေဒသအရလည်း သံးု ဖက်သံုးတန်တင
ွ ် လူတုိမေပါက်
ေသာ သစ်ေတာှင့် ြမင့်ြမင့်မားမား ေတာင်တန်းကီးများ ကာဆီးထားသည့်အတွက်လည်း ြပင်ပကမာကီးှင့်
ဆက်ဆံမ မရှိသေလာက်ြဖစ်သည်။ အဆိုပါ အေြခအေနေအာက်တွင် ေရှးဗမာတိုမာှ အစွဲေဟာင်း၊ အယူေဟာင်းတို
ကို ဖက်တွယ်ထားကပီး ပညာရှိသူေတွေြပာသမ ယံုကည်ခဲ့ကသည်။ တကယ့်ကမာကီးအေကာင်းကို
သေဘာေပါက်န းလည်ဖို သူတုိမာှ အကမ်းအလှမ်းမရှိ၊ သူတုိ ဥခွံထဲမာှ သူတုိ ေရာင့်ရဲေနကသည်။ သူတုိင
ှ ့်
ကမ်းဝင်ေသာ အုပ်ချပ်ေရးစနစ်မာှ သူတုိအတွက် တစ်ခတ
ု ည်းေသာ အုပ်ချပ်ေရးစနစ် ြဖစ်သည်။ သူတုိင
ှ ့် ထိစပ်ေန
ေသာ အိမ်နီးချင်းိုင်ငံများသည်လည်း သူတုိင
ှ ့် မနီးိုးစွဲသာြဖစ်၍ သူတုိ ကျင်လည်ကျက်စားေနေသာ လူမေ
 ရးစနစ်
သည်လည်း သူတုိအတွက် အေကာင်းတကာ့အေကာင်းဆံးု ြဖစ်ေလသည်။ ဤေနရာတွင် ေမးခွန်းတချိကို စစ်ေဆး
ကည့်ရလင် က်ပ
ု ်တို၏ စူးစမ်း ေလ့လာမအတွက် များစွာ အေထာက်အကူရိုင်ပါသည်။ ယင်းတိုမာှ ဗမာတိုသည်
မည်သည့်လူမျိးများြဖစ်သည်၊ မည်ကဲ့သို စုစည်းလာကသည်။ တိုတတ
ိ ု
ိ ှံမသာ ရတတ်ေသာ ရာဇဝင်ှင့် ဗမာတို၏
လူဦးေရမှာ ဆယ့်ကိုးရာစုအေစာပိုင်းတွင် မည်သို ကီးမားလာခဲ့သည်ကုိ ဆန်းစစ်ဖို ြဖစ်ပါသည်။ ြမန်မာတို၏ ပထမ
ဆံုးမင်းဆက် (၁၀၄၄-၁၂၈၅ သည် အထက်ြမန်မာြပည် ဧရာဝတီ ြမစ်ကမ်းနဖူးေပမှ ပုဂံ `ေနြပည်ေတာ်ကို ဗဟိုြပ
လျက် ပထမ ဗမာအင်ပါယာကို စတင်တည်ေထာင်ခဲ့သည်။ ' ပုဂံမင်းဆက်အချိ၏ ကံရည်ဖန်ရည်င
ှ ့် အေြမာ်အြမင်
ထက်ြမက်မတုိ ေကာင့် ပထမဗမာ့အင်ပါယာသည် ယေနရိေ
ှ နေသာ ြမန်မာိုင်ငံ ဧရိယာအကျယ် အဝန်း နီးပါးမ ရှိ
လာပီး တြဖည်းြဖည်းှင့် မွန်၊ ရှမ်း၊ ရခိုင်၊ ချင်း၊ ကရင်၊ ကချင်၊ စသြဖင့် ေဒသခံလမ
ူ ျိးစုအားလံးု ြမန်မာဘုရင်၏
အုပ်ချပ်မေအာက်ေရာက်ရိလ
ှ ာသည်။ ထိုမှ ၁၂၈ရ တွင်မူ တုတ်စစ်သည် (မွန်ဂို) တို ေရာက်ရှိလာရာမှ ပုဂံပျက်၍
ရခိုင်၊ ဗမာ၊ မွန်၊ ရှမ်း စသြဖင့် ကိုယ့်မင်းကိုယ်ချင်း ြပည်ေထာင်ငယ်ေလးများ တည်ေဆာက်ခဲ့ကပီး ှစ်ေပါင်း (၂၀၀)
မ တစ်ဖက်င
ှ ့် တစ်ဖက်စစ်မက်ြဖစ်ခဲ့ က သည်။ ေတာင်ငမ
ူ င်းဆက် (၁၅၃၁-၁၅၅၂) ကို ဆယ့်ေြခာက်ရာစု ပထမ
ှစ်ဝက်တွင် ထူေထာင်ခဲ့ပီးေန က် ေဒသခံလူမျိးစုတုိအေပ ဗမာဘုရင်က ြပန်လည်လမ်းမိုးိုင်ခဲ့ ေသာ်လည်း
ေအာက်ဗမာြပည်မှ မွန်တုိ လက်ချက်ြဖင့် ဗမာမင်းဆက် နိိတံခဲြ့ ပန်ရာ ထိုမှ မွန်တုိ၏ ပေဒသရာဇ် အာဏာစက်ကုိ
မုဆိုးဖိုရာမှ သူကီးဦးေအာင်ေဇယျက ဖိလှဲပီး ဗမာတို၏ ေန က်ဆံုးြဖစ်ေသာ ကုန်းေဘာင်မင်းဆက် (၁၇၅၂-၁၈၈၅)
ကို ထူေထာင်ခဲ့သည်။ ( ဗမာအပါအဝင် ေဒသခံလမ
ူ ျိးအားလံးု လို လူမျိးစုအကီးအကဲတိုကသာ အုပ်ချပ်လာခဲသ
့ ည့်
တိုင် ဦးေအာင်ေဇယျတိုလို ဗမာလူမျိးအကီးအကဲက ဗမာထီးနန်း ကို - ေအာင်ြမင်စာွ ရယူိုင်ခဲ့ပီး၊ ၎င်းအေပသစာခံ
ေသာ လက်ေအာက်ခံလမ
ူ ျိးစု အကီးအကဲ (သို) ဝန်မင်းဝန်ေထာက်များမှ တစ်ဆင့် ပေဒသရာဇ်အုပ်ချပ်ေရးယရား
ကို လည်ပတ်ေစသည်။ ဗမာမင်းတို၏ အုပ်ချပ်ေရးပံစ
ု ံကိုကည့်လင် နန်းတွင်းှင့် ဗဟို အုပ်ချပ်ေရးလုပ်ငန်းတိုကုိ
အတိအကျ ဖွဲစည်းကပ်မတ်ထားေသာ်လည်း တစ်ုင
ိ ်ငံလံးု အတိုင်းအတာှင့်မူ ထိေရာက်စာွ အုပ်ချပ်ုင
ိ ်စွမ်းမရှိ၊ ဘု
ရင့်ေနြပည်ေတာ်င
ှ ့် ပတ်ဝန်း ကျင်စရ
ီ င်စတ
ု ုိကုသ
ိ ာ ကပ်မတ်အပ
ု ်စီးေသာ်လည်း ကျန်သှင့် နယ်စန
ွ ်နယ်ဖျား တိုတင
ွ ်
ဗဟိုအပ
ု ်ချပ်ေရးအာဏာစက်မာှ ေလျာ့ရဲရဲသာရှိခဲ့သည်။ သိုြဖစ်၍လည်း အဆိုပါေဒသခံြပည်သတ
ူ ုိမာှ ဘုရင်က
အုပ်ချပ်ေရးအာဏာအဆင့်ဆင့် လဲအပ် ထားေသာ မိဝန်၊ သူကီးတို၏ ထင်ရာစိုင်းတတ်ေသာ အာဏာစက်ေအာက်
တွင် ေနထိုင်ကရသည်။ တိုင်းြပည်တွင် အမဲတမ်း စစ်တပ်၊ ပုလိပ်တပ်ဖဲွှင့် အေြခခံ အုပ်ချပ်ေရး အေဆာက်အအံု
များ မရှိသည့်အတွက် ဘုရင်တစ်ဦးတည်း၏ လက်ထဲ၌ သာ အုပ်ချပ်ေရးအာဏာရှိေနသည်ြဖစ်ရာ ပုန်ကန်မမ
 ျား
ေပလာလင်လည်း ေန င် တစ်ကိမ် ဘုရင့်အာဏာစက်ကုိ စိန်ေခဝံ့သူမရှိေအာင် ကမ်းကတ်ရက်စက်ေသာ နည်း
လမ်းတိုြဖင့် ှိပ်ကွပ်ေြဖရှင်းတတ်သည်။ ပီး (၁၉) ရာစုအေစာပိုင်းတွင် တစ်ိုင်ငံလံးု အတိုင်းအတာအရ လူဦးေရ
ဖွဲစည်းပံုမာှ လူမျိးစုအရြဖစ်ေစ၊ အလုပ်အကိုင်အရြဖစ်ေစ ဖွဲစည်းထားသည်။ အဆိုပါ ဖွဲစည်းမမာှ ပေဒသရာဇ်ုင
ိ ်ငံ
များတွင် ေတွရတတ်သလို စစ်ဘက်ဆိုင်ရာှင့် အရပ်ဘက် တိုတင
ွ ် တစ်ပံစ
ု ံတည်းြဖစ်သည်။ ေယဘုယျအားြဖင့်
အတန်းအစား ှစ်မျိးခွဲထားသည်။ မင်းမထမ်းှင့် အသည် (သို) သာမန်ြပည်သမ
ူ ျားြဖစ်သည်။ မင်းမထမ်းတွင်
ဘုရင်၏ ဆင်တပ်၊ ြမင်းတပ်၊ ကည်းတပ်၊ ေရယာဉ် စသည်တုိတင
ွ ် လုပ်ကိုင်ေနေသာ ဝန်ထမ်းများြဖစ်ပီး၊ အသည်မျိး
တွင် ေတာင်ယာလယ်လပ
ု ် ကုန်ေရာင်းကုန်ဝယ်၊ လက်မပညာသည်အားလံုး ပါဝင်သည်။ ထို သီအုရ
ိ အ
ီ ရဆိုလင်
ပုဂိလ်ေရးကို အေြခခံ၍ ပ်ေထွးစွာ ဖွဲစည်းထားေသာ အဆိုပါ လူအဖွဲအစည်းတွင် ဘုရင်၏ အာဏာမှာ အြမင့်ဆံုး
ြဖစ်ေသာ်လည်း ဆိုခဲ့သလို စီရင်စ၊ု စီရင်နယ်တိုကုိ ချိတ်ဆက်ထားေသာ အေြခခံအပ
ု ်ချပ်ေရး အေဆာက်အအံမ
ု ျား
ဆုတ်ယုတ်ေနသည်ြဖစ်၍ အုပ်ချပ်ေရးအာဏာကို တစ်ေြဖာင့်တည်းြဖစ်ေအာင် ထိန်းချပ်ုင
ိ ်စွမ်းမရှိ၊ ဘုရင့်စတ
ိ ်ဆ
ေပ၌သာ မူတည်ပီး ဘုရင်စတ
ိ ်းူ ေပါက်လင် ေပါက်သလို ရက်စက်ကမ်းကပ်ေသာ နည်းလမ်းတိုြဖင့် အေရးယူ
တတ်သည်။ ေန င် အာမခံဝံေ
့ အာင် စံနမူန ြဖင့် ရာလံုးကတ် မီးိတတ်သည်။ အစုလိုက် အ ပံလိုက် သတ်ြဖတ်
တတ်သည်။ သိုြဖစ်၍ ေဒသခံြပည်သတ
ူ ုိမာှ ဆက်လက်မေနဝံေ
့ တာ့ဘဲ အိုးအိမ်တိုကုိ စွန်ခွာေြပးကရသည့်အြဖစ်တို
ကို အေလာင်းဘုရားှင့် ဘိုးေတာ်ဘရ
ု ား လက်ထက်တိုတင
ွ ် ရခိုင်ှင့် မွန်ေကျးရာများ ကံခဲ့ကရသည်။

ဗိတသ
ိ အုပ်ချပ်ေရး မတိုင်မထ
ီ ိ ဗမာတို၏ အသိပညာမိုးကုပ်စက်ဝုင
ိ ်းမှာ အေတာ်ပင် ကျဉ်းေြမာင်း၍ နိမ့်ကျ
ေလရာ အိိယ၊ တုတ်၊ ယိုးဒယား (ထိုင်း) လာအိုစသြဖင့် ပတ်ဝန်းကျင်ုင
ိ ်ငံများှင့် ပတ်သက်၍လည်း အရပ်
ေြပာစကားမ ေလာက်သာ ရတတ်သည်။ ေြပာင်းလဲေနေသာ ြပင်ပကမာကီးှင့် လံုးဝအဆက် ြပတ်ေတာက်၍ ကိုယ့်
စီးပွားေရး၊ ကိုယ့်လူမေ
 ရးေလာက်င
ှ ့်ပင် အဟုတ်ထင်မတ
ှ ်၍ ေရာင့်ရဲခဲ့ ကသည်။

ဘုန်းကီးပညာရှိ၊ လူပညာရှိတုိအတွက်သည်ပင် “ကမာေလာကကီးကား ိုင်ငံေပါင်း (၁၆) ိုင်ငံ၊ လူမျိး

(၁ဝ၁) တစ်ပါးြဖင့် ဖွဲစည်းထားေသာ ကမာကီးမသာ ရတတ်ေသးသည်။ ဗမာ (၅) မျိး၊ မွန် (၄) မျိး၊ ကုလား (၆၀)ှင့်
ရှမ်း(ထိုင်း) ၃ဝ စသြဖင့် စုစုေပါင်း (၁၀၁) ပါးရှိကုန်ေသာ လူမျိးတိုသည် ကမာေြမေပတွင် ေနထိုင်က လျက် လူတုိ
ေနထိုင်ရာအရပ် အပါအဝင် ကန်းကီး ေလးကန်းသည် ြမင်းမိုရ်ေတာင်ကို ဗဟိုြပလျက် တည်ရှိေနသည်ဟ၍
ူ မှတ်ယူ
ခဲ့ကသည်”။

- သိုရိသ
ှ ည့်တုင
ိ ် ဆိုခဲ့သလို မဟုတ်မဟတ် ယုတမ
ိ တန်ေသာ ကိစတုိကုိ တည့်မတ်ေအာင် မည်သူကမလည်း
အားထုတ်သည်မရှိ။ အမျက်ေဒါသထွက်လင် ထွက်သလို သံလျက်တကားကားှင့် စီရင်ဆံးု ြဖတ်တတ်ေသာ ဘုရင်ကုိ
ေကာက်ေနရ သည်ြဖစ်၍ မည်သမ
ူ  အမှန်ကို မေြပာဝံဘ
့ ဲ ြပင်ပေလာကကီးအေကာင်းဟူ၍ တစ်လံုး တစ်ပါဒမ မသိ၊
န းပိတ်၊ မျက်စပ
ိ တ
ိ ်င
ှ ့် ဗမာတို ေနထိုင်ခဲ့ကရာ ေန က်ဆံုး ဗိတသ
ိ  တိုက သိမ်းပိုက်လိုက်သည်တင
ွ ် ဗမာ့ဦးစွန်း
လည်း စမုတ်တံးု ေလေတာ့သည်။

ဘုရင်င
ှ ့် ဘုရင့်မသ
ိ ားစုတုိက ြပည်သူတုိကုိ ေကျးေတာ်မျိး ကန်ေတာ်မျိး များအြဖစ် ှိမ့်ချ၍ ေမာက်မာ
ေထာင်လာ းကသည်မှာ တစ်စတ
ိ ်တစ်ပုင
ိ ်းအားြဖင့် ြပင်ပကမာေလာကကီးှင့် အဆက်အသွယ်ြပတ်၍ အသိပညာ
ေခါင်းပါးခဲ့ကသည့် အတွက်ဟု ဆိုိုင်ေသာ်လည်း အဆိုပါအေြခအေနေကာင့်ပင် ြပည်သူတုိအေနှင့် လည်း ဘုရင်
ှင့် ဘုရင့်အသိုင်းအဝိုင်က ေြပာသမ အဟုတ်ထင်၊ အမှန်ထင်ခဲ့ကသည် လည်းြဖစ်သည်။

ဘုရင်၏ အာဏာစက်ေအာက်တင
ွ ် လူထုအေနှင့် ဒူးေထာက်ေနရသည်မာှ ဘုရင်က ချက်ချင်းလက်ငင်း
အရာယ်ေပးိုင်သည့်အတွက် ြဖစ်သည်။ ဘုရင့်အသိုင်း အဝိုင်းက ဘုန်းေတာ်ဘဲွများြဖင့် အလွန်အကံေြမာက်ပင့်ေန
ရသည်မာှ လည်း ဘုရင်၏ အာဏာကို အာမခံချက်ေပးိုင်ရန်ှင့် လူထုကို ထိန်းချပ်ုင
ိ ်မည့် စိတ်ဓာတ်စစ်ဆင်ေရး
လက်နက်တစ်ခြု ဖစ်သည်။ ဘုရင်သည်သာလင် မဟာဆီ မဟာေသွးမှ ေမွးဖွားလာ၍ အလွန်တရာ ြမင့်ြမတ်ေသာ
ေနရာှင့် အပိုင်းအြခားမရှိ ဘုန်းလက်ံးု တို ပိုင်ဆုင
ိ ် ထားသည်ြဖစ်ရာ ဘုရင့်မသ
ိ ားစုမလ
ှ ွဲ၍ ကျန်သတ
ူ ုိမာှ ဘုရင်၏
အမကိစခပ်သမ
ိ ်းကို ထမ်းရက်ရမည့် ေကျးေတာ်မျိး ကန်ေတာ်မျိးများသာ ြဖစ်ပီး ဘုရင်ကမူ သက်ဦးဆံပိုင် ဘဝရှင်
မင်းတရားကီးဟူေသာ “ဘွဲကို ရရှိထားကသည်။ သည် ဘုရင် (သို) ဘုရင့်မသ
ိ ားစု အသိုင်းအဝိုင်းက နန်းတွင်း
အမထမ်းများ (သို သာမန်အရပ်သားတိုင
ှ ့် ေြပာဆိုဆက်ဆံသည့်အခါ ေယာက်ျား၏ အမည်ေရှတွင် “c'
တပ်၍လည်းေကာင်း၊ မိန်းမအမည်ေရှ တွင် “မယ်”(သို) “မိ”တပ်၍လည်းေကာင်း န မ်နမ
ိ ့်၍ ေခဆို သံးု စွဲကသည်မာှ
စိတ်ပိုင်းဆိုင်ရာအရ သာမန်အရပ်သားတို၏ စိတ်ဓာတ်ကုိ ချိးှိမ်ပစ်လုက
ိ ်ြခင်းြဖစ်သည်။

မည်သုိရိေ
ှ စ ရာစုှစ်ေပါင်းများစွာ ထိုနည်းလည်းေကာင်း ေလ့ကျင့်သင်ကား ခံလာရသည်ြဖစ်၍ ေရှးဗမာတို
အဖို ဘုရင်ကုိ ဘဝရှင်မင်းတရားကီးအြဖစ် အိုးစွဲ လက်ခံလာခဲ့ကသည်။ “

ထီးြဖရိပ်ဖာွ း ခတယ
ိ မင်းမျိးမင်းွယ်တို “ေသွး’ ေြမကျိုးထံုးစံ မရှိေစရ။ ေြမကျလင် ကီးေလးေသာ
အြပစ်ရိသ
ှ ည်ြဖစ်၍ နန်းန်ယ
ွ ်ဖာွ း၊ မင်းညီ မင်းသားက အစ ဘုရင့်ေဆွေတာ်မျိးေတာ် တစ်ဦးဦးကို ကွပ်မျက်ရ
သည့်အခါ ေသွးထွက်ေစိုင် သည့် ဓား၊ လှံလက်နက်တိုင
ှ ့် မသတ်ဘဲ လည်မျိညစ်သတ်ရသည်။ သိုမဟုတ်
ဝါးရင်းတုတ်င
ှ ့် ိုက်သတ်ရသည်။ အေလာင်းကို ကတပ
ီ ါအိတ်ထဲ သွတ်၍ ြမစ်ထဲ ေမာရသည်။ ေရှတွင် ဆိုခဲ့သလို
ဗမာဘုရင်တုိသည် ဗုဒေဂါတမ၏ ေဆွေတာ်မျိး ေတာ်မြှ ဖစ်ေသာ မဟာသမတမင်းမှ ဆင်းသက်လာသူများဟု
မှတ်ယူထားကသည်ှင့် အညီ သူတုိကုယ
ိ ်သတ
ူ ုိ သမုတန
ိ တ်သား တစ်ပါးပါးအြဖစ်လည်းေကာင်း၊ ဗုဒအေလာင်း
အလျာအြဖစ်လည်းေကာင်း၊ စကဝေတးမင်းအြဖစ်လည်ေကာင်း အထင်ရှိေနကရာ မုဆိုးဖိုရာသူကီး ဦးေအာင်ေဇယျ
က အေလာင်းဘုရားဘွဲကို ခံယူလိုက်သည့်အတွက် ဘုရားအေလာင်းဟူ၍ ဗမာတို အထင်ရှိလာကသည်။ .. သိုြဖစ်၍
ဘုရင်င
ှ ့် တွဲဘတ်လာေသာ အေကာင်းအရာ အေြခအေန အားလံးု မှာ ေရှးဗမာတိုအတွက် မေဝဖန်၊ မဆန်းစစ်ရဲ
ေသာ ဖက်ပိင်အံတုြခင်းကား မစွမ်းသာိုင်ေသာအြဖစ်ဟု စွဲမတ
ှ ်လာခဲ့ ကသည်။ ဘုရင်သည် အစိုးရြဖစ်၍ အစိုးရ
သည် ဘုရင်ြဖစ်သည်ဟူ၍ တစ်ထပ်တည်း လက်ခံခဲ့ကရာမှ ဘုရင်၏ အုပ်ချပ်ေရးကိုယ်စား လှယ်များြဖစ်ေသာ
ဝန်ကီး၊ ဝန်ေလး၊ မိဝန် အစရှိသြဖင့် အရာရှိကီးငယ်များမှာလည်း ( အခွင့်အာဏာ အထူးရရှိထားေသာ မင်းမထမ်း
များ ြဖစ်လာသည်။ ြမန်မာ့နန်တင
ွ ်းတွင် အမထမ်းေနေသာ မင်းမထမ်းြဖစ်ေစ၊ ဝန်ကီး ဝန်ေလး မဟုတ်ပါ။ ခုတစ်မျိး
ေတာ်ကာတစ်မျိးှင့် သူတုိမထင်လင် မထင်သလို တရားလက် လွတ် လုပ်တတ်ကရာ၊ မင်းကျင့်တရားဆိုသည်မာှ
“ဆီသည်မလက်သတ
ု ်”လို ဖန်တ ရာေတေနေသာ်လည်း အရမ်း အလုပ်မြဖစ်သည့်အရာသာြဖစ်ပီး လက်ေတွ
အုပ်ချပ် ေရးတွင်မူ ၎င်းတို စိတ်ဆအရသာ ဆံးု ြဖတ်ေနကသည်ြဖစ်၍ မင်းကျင့်တရားတို၏ အသံုးဝင်မမာှ
အနည်းငယ်မသာ ရှိပါသည်။

ဆိုခဲ့သလို ဘုရင်တုိလိုက်န ရမည့် ဥပေဒှင့် ကျင့်ဝတ်ဆုသ

ိ ည်တိုမာှ မြဖစ်မေနလိုက်န ရမည်ဟေ
ူ သာ
အဓိပာယ်မဟုတ်သလို လိုက်န ရေအာင်လည်း ဘုရင်ကုိ အြခားနည်းှင့် ထိန်းကွယ်ထားသည်မျိးမရှိပါ။ ေြပာရလင်
ဘုရင်ြဖစ်ေကာင်း ဘိသိတ်ေြမာက်သည့်အခါ လုပ်ိုးလုပ်စဉ်အတိုင်း မင်းကျင့်တရားှင့်အညီ အုပ်ချပ်ပါ မည်ဟု
ကျမ်းသစာဆိုခဲ့ကသည်သာြဖစ်သည်။ ဤကိစမျိးမှာ အဂလန်င
ှ ့် ဥေရာပ ထီးေဆာင်းမင်းတိုအတွက်လည်း လုပ်
ေနကျ၊ ေပးေနကျ ကတိကဝတ်ြဖစ်သည်။ ထိုနည်းလည်းေကာင်း မင်းကျင့်တရားှင့် လိုက်န ရမည့်ဥပေဒတိုကုိ
မကာခဏ ချိးေဖာက်သည်မာှ လည်း ဘုရင်တုိကုယ
ိ ်တိုင်သာြဖစ်ပါသည်။ ဥေရာပအလယ်ေခတ် ဥပေဒ (medieval
Law)မှာ ဓေလ့ထံုးစံေပတွင် အေြခခံထားပီး ဘုရင်အပါအဝင် တိုင်းသူြပည်သားအားလံုး လိုက်န ကရသည်။
ပေဒသရာဇ်ေခတ်တင
ွ ် ဘုရင်တစ်ဦး တည်း လက်ထဲတွင် အာဏာေရာက်ရိလ
ှ ာပီး၊ အထူးသြဖင့် အဂလန်တင
ွ ်
ပါလီမန် ေပေပါက်လာသည့်အခါ လတ်ေတာ်စ
ှ ်ရပ်တင
ွ ် အေချအတင်ေဆွးေွးလိုက်ေသာ အေြခခံ စည်းကမ်းများ
မှာ တရားဝင်ြပာန်းလိုက်ေသာ ဥပေဒများအြဖစ် သက်ဝင် လာသည်။ လူမေ
 ရးှင့် စီးပွားေရးဆိုင်ရာ ဆက်ယ
ွ ်မမ
 ျား
မှာလည်း `လူပဂ
ု ိလ်အေနှင့် ပါဝင်ပတ်သက်ြခင်း မရှိေသာ ဥေပဒတိုအရ စီမံေဆာင်ရက်ရမည့် ကိစများြဖစ်လာ
သည်။ မူအရ ိုင်ငံေရးအာဏာသည် အယ်လီဇဘက်ဘရ
ု င်မကီး၏ ကိုယ်ပုင
ိ ်ပစည်း အြဖစ် ဆက်လက်တည်ရိေ
ှ န
ေသာ်လည်း လက်ေတွတွင်မ အဂလန်လတ်ေတာ်လက် ထဲတွင် ရှိေလသည်။ ၁၉ ရာစုဆန်းလာသည့်အခါ ဤနည်း
ြဖင့် အဂလန်ဘုရင်ကုိ အေြခခံဥပေဒြဖင့် အေသအချာ ကွပ်ညပ်ထိန်းချပ်၍ ဥပေဒြဖင့် အုပ်ချပ်ုင
ိ ်ခဲ့ပီြဖစ်ေသာ်
လည်း ဗမာဘုရင်ကား လတ်ံုးတစ်ံုး ဓားတစ်စင်းှင့် ထင်ရာစိုင်းေနဆဲြဖစ်သည်။

စင်စစ် ဗမာတို၏ နိစဓူဝ အမကိစတုိကုိ ေဆာင်ရက်ရာတွင် အေန က်တုင

ိ ်း သားတို န းလည်ထားသလို
ဥပေဒအရ အဆက်အဆံမျိးကို ဗိတသ
ိ အုပ်ချပ်ေရး ကာလမတိုင်မအ
ီ ထိ လံုးဝကားဖူးသည် မဟုတ်ေသးပါ။
အချပ်အြခာအာဏာကို . ဥပေဒြဖင့် ထိန်းကွပ်ရမည်ဟေ
ူ သာ အယူအဆမှာ ဗမာတိုန းှင့် အေတာ်စမ
ိ ်းေနပံု ရသည်။
သိုြဖစ်၍လည်း ေအာက်ြမန်မာြပည်ကို ဗိတသ
ိ တို သိမ်းလိုက်ပီြဖစ်ေကာင်း လက်မတ
ှ ်ေရးထိုးေပးဖိုကုမ
ိ ူ မင်းတုန်း
မင်းကီး အေကာက်အကန်ြငင်းခဲ့ြခင်းြဖစ်သည်။ ဗမာတိုအဖို ဘုရင်လုပ်သက
ူ ို လက်မတ
ှ ်ေရးထိုးခိုင်းြခင်းသည် ဘုရင့်
အာဏာကို ထိန်းချပ် သည်။ ဘုရင်ကုိ ေစာ်ကားသည်ဟု ယူဆသည်။ ချစ်ကည်ေရးစာချပ်၊ မဟာမိတ် စာချပ်
စသည်တိုကုမ
ိ ူ တန်းတူညတ
ီ ူ ဆက်ဆံေရးအြဖင့် ြမင်သြဖင့် ဗမာဘုရင်အေန ှင့် လက်ခံခဲ့သည့်တုင
ိ ် အဂလိပ်-
ြမန်မာ ပထမစစ်အပီး ချပ်ဆိုေသာ ရပိုစာချပ် ချပ်ဆိုချိန်တင
ွ ်မူ ြမန်မာဘုရင်သေဘာထား ေြပာင်းလဲလာသည်။
ယခင်လို စာချပ်ချပ်ဖုိ ကလန်ကဆန်ေနမည်ဆိုလင် သူထိုင်ေနေသာ ရာဇပလင်ပါ ဗိတသ
ိ တို လက်ထဲ ေရာက်
ေတာ့မည်ကို သေဘာေပါက်လာရာမှ စာချပ်ချပ်ပီး စစ်ရပ်ဖုိ သူကိုယ်တိုင် တွန်းတွန်းတိုက်တုက
ိ ် လုပ်ခဲ့ရသည်။

သိုမဟုတ်လင် ထီးသုန်း နန်သုန်း ကျန်တစ်ြပည်လံုးပါ ဆံုးေတာ့မည့်အေရး ေကာင့် ဗိတသ

ိ တိုင
ှ ့် အလွမ်း
သင့်ေအာင် ေနထိုင်လိုက်ြခင်းသာ အေကာင်းဆံုးလမ်း ြဖစ်သည်ကုမ
ိ ူ သည်တစ်ခါေတာ့ြဖင့် ဗမာဘုရင်
သေဘာေပါက်လုက
ိ ်သည်။ တစ်နည်းအားြဖင့် ေသေကာင်ေပါင်းလဲြဖစ်ကာမှ ပကတိအေြခအေနကို သေဘာေပါက်
န းလည်တတ်သည့် သေဘာြဖစ်သည်။ သိုဆိုလင် အချိန်ကာလတစ်ခတ
ု င
ွ ် ြဖစ်ေပ လာေသာ အေြခအေနအရပ်ရပ်
ကို ကမ်းကျင်လမ
ိ ာစွာ ကိုင်တွယ်၍ ဘုရင်၏ အချပ်အြခာအာဏာကို ကန်သတ်လိုက်ပါက ြဖစ်ိုင်စရာအေကာင်းရှိ
သည်ကုိ ယခု ေခတ် ိုင်ငံေရးသမားတစ်ေယာက်အေနှင့် အလွယ်တကူ သိြမင်ိုင်မည်ြဖစ်ေသာ် လည်း ကိုယ့်ခုခွံ
ထဲ၌သာ ဓေလ့ေဟာင်းအေဟာင်းတိုြဖင့် ပိတ်ေလှာင်မိေနေသာ ေရှးဗမာတိုကား ကိုယ့်ကိုကိုယ်မြမင်၊ မျက်ကန်း
တေစမေကာက် ြဖစ်ေနကသည်။ ဘုရင်၏အာဏာကို အေြခခံဥပေဒအရ ကန်သတ်ဖိုဆိုသည်မာှ ဗမာတိုအဖို
စဉ်းစား မရိုင်ေသာ ကိစြဖစ်သည်။ သိုြဖစ်၍လည်း နန်တွင်းအသံုးစရိတ် ဘတ်ဂျတ်ကုိ လတ်ေတာ်၏ အတည်ြပ
ချက်အရသာ ခွင့်ြပသင့်သည်ဟေ
ူ သာ အ ကံြပချက်မှာ သီေပါ၏ မေဟသီစုဖရ
ု ားလတ်အတွက် ြပက်ရယ်ြပစရာ ြဖစ်
ခဲ့ရသည်။ ဘုရင်တင
ွ ် အကွင်းမဲအ
့ ာဏာရှိရမည်။ သိုမဟုတ်လင် ဘုရင်သည် ဘာမှမဟုတ်ဟ၍
ူ ယူဆထားပံု ရသည်။
သိုြဖစ်ရာ ဗမာဘုရင်၏ အာဏာကို ေဘာင်ခတ်စည်းသတ်၍ မရ၊ ဘုရင်သည် သူကိုယ်သူ တာဝန်ခံထားရသည်ြဖစ်၍
သူ၏ အဆံးု အြဖတ်၊ အကျင့်အ ကံ အားလံးု ကို သူအသိတရားတစ်ခတ
ု ည်းကသာ ကွပ်ညပ်ုင
ိ ်စွမ်းရှိသည်။ ဆိုလိုသည်
မှာ ဘုရင်လုပ် သူ၏ ပညာာဏ်အေြမာ်အြမင်ှင့် ကိုယ်ကျင့်သီလရှိလင် ရှိသေလာက် အစိုးရေကာင်း မည်ြဖစ်ပီး
ဆိုးလင် ဆိုးသေလာက် ြပည်သတ
ူ ုိ ခံစားရမည်ြဖစ်သည်။

သိုရာတွင် ဆင်ေြခအချိကလည်း ဤသို ရှိကေသးသည်။ မူအရ ဘုရင်၌ အချပ်အြခာအာဏာတည်သည်

ြဖစ်ေသာ်လည်း လက်ေတွတွင်မူ ဘုရင့်ိုင်ငံေတာ်တွင် ဝန်ကီးေလးပါး၊ ဝန်ေလး (သို) ဝန်ေထာက်ေလးပါးှင့်
ဖွဲစည်းထားေသာ လတ်ေတာ် သည် အြမင့်ဆံုးတရားံးု ချပ်င
ှ ့် အတိုင်ပင်ခံေကာင်စီြဖစ်သည်င
ှ ့်အညီ ဘုရင့်အာဏာ
ကို ကန်သတ်ထားသည်ဟ၏
ူ ။ ဤေနရာ၌ ထင်ရှားေသာ သမိုင်းပညာရှင် မစတာဟာေဗး၏ မှတ်ချက်ကို ေဖာ်ြပလို
ပါသည်။

လတ်ေတာ်ထဲမှ ဝန်ကီး၊ ဝန်ေလးတိုကုိ ဘုရင့်အလိုကျ ေရးချယ်ခန်ထား သည်ြဖစ်၍ လတ်ေတာ်တင

ွ ် လွပ်
လပ်မ
 ှင့် လံု ခံမဟ၍
ူ လံးု ဝမရှိပါ။ လတ်ေတာ် ဆိုေသာ်လည်း တာဝန်ရှိေသာ အေြခခံဥပေဒအတွက် အြမေတမကို
ပင် ြဖစ်ထန
ွ ်းလာ မည် မဟုတ်ပါ။ အေသးအဖွဲကိစတစ်ခခ
ု ုှင့် ပတ်သက်၍ ဗမာဘုရင် စိတ်အလိုမကျ သည့်အတွက်
ဝန်ကီး၊ ဝန်ငယ်တချိ ေထာင်ထဲေရာက်သာွ းေသာ အြဖစ်မျိး မ ကံဖူး ေသာ လတ်ေတာ်ဟသ
ူ ည် မရှိသေလာက်ြဖစ်
ပါသည်။ အ ဘုရင်တုိ စိတ်းူ ေပါက်ပီး ထင်သလို လုပ်တတ်ေသာ လုပ်ရပ်များ၊ လူမဆန် စွာ ကျးလွန်ခဲ့ကေသာ
ရာဇဝတ်ြပစ်မ ကီးများ စသြဖင့် ကမ်းကတ်ရက်စက်ေသာ လုပ်ရပ်တိုကုိ အြခားေသာ တိုင်းြခားြပည်ြခား
ထီးေဆာင်းမင်းတိုလည်း ကျးလွန်ခဲ့က ပါလျက် မဟာရာဇဝင်ေတာ်ကီးက ဗမာဘုရင်တုိ၏ ဆိုးကွက်၊ ယုတ်ကက
ွ ်
တိုကုသ
ိ ာ ကိုးကားေဖာ်ြပေနသည်မာှ တရားနည်းလမ်းမကျစရာ ြဖစ်ေကာင်း ြဖစ်ုင
ိ ်ပါသည်။

သိုရာတွင် မင်းေလာင်းေပသည်ဆို၍ ေမွးကင်းစမှ ရှင်သာမေဏ အရယ် အထိ တစ်ေယာက်မကျန် လိုက်လံ

သတ်ြဖတ်ရမည်ဟူေသာ အေန ်ရထာမင်း၏ အမိန်မာှ ကျန်စစ်သား၏ ဘုန်းကံကို ပံု ကီးချဲထားြခင်းသာြဖစ်သည်ဆို
ေသာ မစတာ ဟာေဗး၏ အဆိုကိုမူ လက်ခံိုင်ဖယ
ွ ်ရှိေသာ်လည်း အြခားအေကာင်းအရာတိုသည် ကား ဗမာဘုရင်
အားလံးု အတူတခ
ူ ျည်းြဖစ်ပါသည်။ ဗမာမင်းများ အုပ်ချပ်ခဲေ
့ သာ ကာလအတွင်း မိန်းမပျိေလးတစ်ဦးကို မဆိုထားှင့်
လင်ရှိမယားတစ်ဦးကိုပင် ဘုရင် မျက်စက
ိ ျလင် ကျသလို သူပစည်းလို သိမ်းယူတတ်သည်မျိး၊ ဘုရင် စိတ်
အခန်မသင့် လင် ဝန်ကီး၊ ဝန်ငယ်တိုကုိ လှံှင့် လိုက်တတ်သည်မျိး၊ သံသယတစ်စက် ကေလးရှိံု မှင့် ကုန်းေလာ
စကားကို ကားကာမှင့် ြပည်ကီးဦးကင်း ပညာရှိအမတ်မင်းတိုကုိ မဆင်မြခင် သတ်ေစအမိန် ချလိုက်သည်မျိး
စသည်အားြဖင့် စိတ်မချမ်းသာဖွယ်ရာ အြဖစ်များကား ရှိေနမဲြဖစ်ပါသည်။ ) (၁၉) ရာစု ေရာက်လာသည်အထိ ြမန်မာ
ဘုရင်တုိသည် အကွင်းမဲ့ အာဏာရှင်များအြဖစ် ရှိေနေသးသည်။ သက်ဦးဆံပုင
ိ ်ဟူေသာ ဘွဲတံဆပ
ိ ်ြဖင့် သတ်လုိ သူ
ကို တစ်ချက်လတ်အမိန်ြဖင့် သတ်ေစ၍ ကည်ြဖသူကို စာရင်းဇယားမရှိ ဘာ တိုက်ထဲက ေရေငွရတန တိုကုိ ဗံးု
ေဘာလေအာ ေပးကမ်းေနဆဲြဖစ်သည်။

ဤတွင် နန်းတွင်းလုပ် ကံမများ၊ အာဏာလုပဲွများ မကာခဏ ရှိတတ်သည် ြဖစ်၍ ဘုရင်င

ှ ့် ဘုရင့်
အသိုင်းအဝိုင်းက အြခား နန်းတွင်းအုပ်စုတစ်စမ
ု ှ သံသယရှိသူ တစ်ဦးကို မိမအ
ိ ာဏာတည်မဲေရးအတွက် လက်ဦးမ
ယူ၍ ချက်ချင်းသတ်ြဖတ်ရသည် မှာ မှန်ကန်သည်ဟု ေြပာိုင်ေသာ်လည်း တရားဥပေဒအရ သင့်တင့်ေလျာက်ပတ်
ေသာ စီရင်မမရှိသည်မာှ ထင်ရာှ းေနသလို စွဲချက်တိုသည်လည်း ပိင်ဘက်အပ
ု ်စု၏ တစ်ဖက် ေစာင်းနင်း ယံုမာှ း
သံသယများ၊ မန လိုမမ
 ျား၊ မလံု ခံမတုိမှ ထွက်ေပလာေသာ စွဲဆိုမတ
 ုိသာ ြဖစ်ဖုိများပါသည်။

ပို၍ဆိုးသည်မှာ ဆိုခဲ့သလို နန်းတွင်းလုပ် ကံမမျိး၊ သစာေဖာက်မမ

 ျိးကို စီရင်သည့်အခါ “မင်းတိုသည်ကား
ေသွးနည်းစီစစ်၊ ရန်အြမစ်ကို တူးပစ်ုင
ိ ်ေစ၊ ရန်ြဖစ်မ”ှ ဟူေသာ ေလာကသာရပျိဆရာ၏ အဆံးု အမှင့်အညီ ြပစ်မ
ကျးလွန်သူ တစ်ဦးတည်းကိုသာမက ၎င်းှင့် ဆက်ွယ်ရာ ေဆွခုှစ်ဆက် မျိးခုှစ်ဆက်တုိကုိ ကံရာပါအြဖစ်
ကျပင်ခတ
ု ် ကျငုတ်မကျန် လက်စတံးု ပစ်တတ်ြခင်းြဖစ်သည်။ သိုြဖစ်ရာ ဘုရင်အငိအြငင်ရိှ ပီဆိုသည်င
ှ ့် ေဘး
ကင်း၊ ရန်ကင်းရာ ေြပးလိုက ေြပးရာ၏။ ဘုရင်ကုိ ေတာ်လှန်ပုန်ကန်၍ ထီးနန်းကို လုလိုက လုရ၏။ သိုမဟုတ်လင်
ဆိုခဲ့သလို မင်းြပစ်မင်းဒဏ်င
ှ ့် နဖူးကျည်ေပွေတွဖိုသာရှိသည်။ သာဓကအားြဖင့် ပုဂံမင်းလက် ထက်က အဂလိပ်-
ြမန်မာ ဒုတယ
ိ စစ်ပဲွြဖစ်ပွားသည့်အခါ ညီေတာ် မင်းတုန်းမင်းသားက စစ်ရပ်စဲလိုသည့်အတွက် ပုဂံမင်းက မေကျမ
ချမ်းြဖစ်ရာ မင်းတုန်းမင်းက ပုန်ကန်သည့် နည်းလမ်းကိုသာ ေန က်ဆံုးေရးချယ်လိုက်ရသည်။

ြပစ်မကျးလွန်သည်ဆိုရာတွင်လည်း ထီးနန်းလုဖုိ ကံစည်သည်ြဖစ်ေစ ေယာင်ေယာင်မှားမှား စကားတစ်

ခွန်းေကာင့်ြဖစ်ေစ ှစ်ရပ်လံုးမှာ ေသမိန်ကျေစိုင် သည်။ သိုေသာ် ဤကဲ့သို အမအခင်းစီရင်မမျိးကို လတ်ေတာ်
မှတ်တမ်းများတွင် ေဖာ်ြပထားြခင်း လံုးဝမရှိ။ ေရှးက ြမန်မာမင်းတို ေဆာင်ရက်ခဲ့ေသာ နန်းတွင်း မှတ်တမ်းမှတ်ရာ
များတွင်သာ တစ်ခါတစ်ရံေတွရတတ်သည်။ လတ်ေတာ်မှတ်တမ်း များတွင် ေတွရေသာ အမအခင်းတိုမာှ
များေသာအားြဖင့် ဘုရင်၏ ကိုယ်ေရးကိုယ်တာ ှင့် တိုက်ိုက်မပတ်သက်ေသာ (သို) အေသးအမားဟု ယူဆထား
ေသာ အမအခင်းမျိး သာ ြဖစ်သည်။ အဆိုပါ အမကိစမျိးတိုကုိ စီရင်ဆံးု ြဖတ်ရာတွင်လည်း ဘုရင့်ဘက်က မည်မ
ဂုဏာေစတန ထား၍ သေဘာထားကီးေကာင်းကို သိသိသာသာေဖာ်ြပ တတ်သည်။

ေန က်ထပ်ေတွရေသာ လတ်ေတာ်မှတ်တမ်းများမှာ ဘုရင်၏ ဘာသာ ေရး ကိုင်းိင်းပံ

ု ှင့်
သာသန ဒ
့ ါယကာလုပ်ငန်းများြဖစ်သည်။

ြမန်မာဘုရင်၏ အကွင်းမဲအ
့ ာဏာပိုင် အုပ်ချပ်ေရးစနစ်ေအာက်တင
ွ ် ဗုဒ ဘာသာ ဘုန်းေတာ်ကီးများကား
ကင်းလွတ်ခင
ွ ့်ရေနသည်ဟု ဆိုိုင်သည်။ အများအား ြဖင့် သာသန ပိုင် ဘုန်းေတာ်ကီးတို၏ ေတာင်းဆိုမမ
 ျားကို ဗမာ
ဘုရင်တုိက ကလန်ကဆန်မလုပ်ဘဲ လိုက်ေလျာတတ်ရာ ဗမာဘုရင်က သတ်မန
ိ ်ချထားပီးခါမှ မင်းဆရာ (သို)
ထင်ရှားေသာ ဘုန်းေတာ်ကီးတစ်ဦးဦး၏ ေတာင်းဆိုမ( သို) အလှခံ သည့်အတွက် အသက်ချမ်းသာရာရသည်များ ရှိ
သလို မိုးေလမမှန်၍ ေကာက်ပဲသးီ ှံ များ ပျက်စးီ ပီး သေရာကီးခိုင်းေသာ ှစ်များတွင် ဘုန်းေတာ်ကီးတို၏ ကားဝင်
ေဆာင် ရက်ေပးမတုိေကာင့် ေတာင်သလ
ူ ယ်သမားတို အခွန်အတုတ် ကင်းလွတ်ခင
ွ ့်(သို) ေလာ့ေပါ ့ခွင့် ရတတ်က
သည်လည်းရှိသည်။ ယင်း တစ်ခါတစ်ရံ ြပစ်မဟ
 ၍
ူ လည်း တိတက
ိ ျကျမရှိ၊ ချပ်ရက်ဟူ၍လည်း အကန်အသတ်မရှိဘဲ
အကျဉ်းေထာင်ထဲ ေရာက်ေနေသာ အကျဉ်းသားတိုသည်ပင် ဘုန်းေတာ်ကီး၏ အားထုတ်မေကာင့်
လွတ်ငိမ်းချမ်းသာခွင့် ရခဲသ
့ ည်လည်း ရှိရာ ထိုစဉ်က ဘုန်းေတာ်ကီးတိုမာှ အာဏာှင့် ိုင်ထက်စီးနင်း ြပကျင့်တတ်
ေသာ အရာရှိဆိုးများှင့် အာဏာရှင်ဘုရင်တုိအကား တစ်ခုတည်းေသာ အထိန်းအကွပ်ဟု ဆိုိုင်သည်။ အကယ်၍
ဘုန်းကီးသံဃာတစ်ပါးပါးအေနှင့် ရာဇဝတ်မတစ်ခခ
ု ု ကျးလွန်သည်ရိေ
ှ သာ်၊ အြပစ်သားသံဃာကို သုဓမဆရာ
ေတာ်(သိုဝါရင့်သံဃာအဖွဲက ဦးစွာကားန စစ်ေဆးပီးမှ လူဝတ်လဲ၍ အရပ်သားအုပ်ချပ်ေရးအရာရှိတုိထံ လဲေြပာင်း
ေပးရသည်။ သိုြဖစ်၍ ဗမာဘုရင်၏ ဥပေဒမဲ့ အုပ်ချပ်ေရး ေအာက်တင
ွ ် သံဃာ့အဖွဲ အစည်းမှာ အခွင့်ထူးခံ
လူတန်းစားတစ်ရပ်လို ြဖစ်လာသည်။

အမှန်အားြဖင့် သံဃာေတာ်တိုကုိ ိုေသစွာ ဆည်းကပ်ြခင်း၊ ကျင့်ဝတ် သိကာပုဒ်တုိကုိ ေလးစားစွာ

ေစာင့်ထိန်းြခင်း စသည့်အမကိစတုိမာှ မင်းကျင့်တရား ဆယ်ပါးှင့်အညီြဖစ်သလို သာသန အေပ ဘုရင်၏ ယံု ကည်
သဒါထားမှင့် အစဉ် အလာထံးု စံတိုကုိ မည်မလိုက်န သည်ဆိုေသာအချက်ေပတွင် မူတည်ပါသည်။

ဗမာဘုရင်အများစုမာှ မင်းကျင့်တရားှင့် အြခားလိုက်န ရမည့် ဥပေဒသ တိုကုိ မကာခဏ ချိးဖျက်တတ်

ကေသာ်လည်း ြပည်ကီးေသဌ်နင်း၊ ဘုရင်ဟသ
ူ ည် စာရိတဗလှင့် ထံုးမီစံမီအစဉ်အလာ ဥပေဒတိုကုိ ွ းလားဥဿဖ
ကဲ့သို ေရှေဆာင် ေရှေလာက် ြပရမည်ဟ၍
ူ လည်းေကာင်း၊ တရားေစာင့်ေသာ မင်းေကာင်းမင်းြမတ်တုိသည်
ခပ်သမ
ိ ်းြပည်သူ ရဟန်းရှင်လူခပင်းတိုကုိ ကက်သားအုပ်မကီးကဲ့သို ကာကွယ်၍ ြပည်သူတုိဘဝ အပူအပင်ေကာင့်အ
ကမရှိရေလေအာင် ေကးေမွးေစာင့်ေရှာက်က ရမည် ဟူ၍လည်းေကာင်း အထင်အမှတ်ထားကေလရာ အချိ ဗမာ
မင်းတိုအေနှင့် အများြပည်သူ ေကာင်းကျိးချမ်းသာအတွက် မှန်ကန်၍ စံြပထိုက်သည်ဟု ထင်စရာ ရှိေသာ
ေဆာင်ရက်ဖွယ်ရာတိုကုိ ြပခဲသ
့ ည်များလည်း ရှိပါသည်။ သိုရိေ
ှ သာ်ြငားလည်း လူမဖ
 လ
ူ ံုေရးှင့် ကျင့်ဝတ်ဆုင
ိ ်ရာ
တာဝန်တုိအေပထားေသာ ၎င်းတို၏ အယူအဆမှာ ကျယ်ဝန်းေလးနက်ြခင်း မရှိဘဲ ေခတ်ကာလအေလျာက် လူ
တို၏ ပံုမန
ှ ်လိုအပ်မတ
 ုိကုိ ြဖည့်ဆည်းေပးသည့်သေဘာသာ ြဖစ်သည်။ ြပည်သလ
ူ ူထု၏ အကျိးစီးပွားအတွက်
ေဆာင်ရက်ခဲ့သည်ဟေ
ူ သာ ဗမာဘုရင်တုိ၏ လုပ်ငန်းများကို ဇယားချကည့်လင် ဘုရားတည်၊ ဘုရားြပင်၊
ဘုန်းကီးေကျာင်းေဆာက်၊ သံဃာတို လိုအပ်ေသာ ပစည်း ေလးပါးအလှ အဒါန်း၊ တိရစာန်တုိအတွက် ေဘးမဲ့ေြမ
သတ်မတ
ှ ်၊ ေရတွင်း၊ ေရကန်၊ တူးေြမာင်း၊ မိသစ်တို တည်ေဆာက် စသည့်လုပ်ငန်းများသာ ြဖစ်ပီး ၎င်းတိုမာှ လည်း
ဘာသာေရးအြမင်ြဖင့် ေဆာင်ရက်ခဲ့ကသည်ကသာ များပါသည်။ သိုြဖစ်၍ လူအများစု ြဖစ်ေသာ
ေတာင်သလ
ူ ယ်သမားတိုအတွက် အနည်းငယ်မသာ အကျိးရှိခဲ့ပီး ဘုရင်င
ှ ့် ဘာသာေရးအသိုင်းအဝိုင်း၏ ေမာ်မန
ှ ်း
ချက်များအတွက်သာ အဓိက ထားခဲ့ သည်။ အမှန်အားြဖင့် တိုင်းိုင်ငံ ဖွံဖိးတိုးတက်ေရး (သို) စည်ပင်ကွယ်ဝေရးှင့်
ပတ်သက်၍ ဗမာဘုရင်တုိ၏ အယူအဆှင့် အေကာင်အထည်ေဖာ်ေသာ လုပ်ငန်း များမှာမူ ဘာသာေရး
အကန်အသတ် ှင့် လို အပ်ချက်များမှ မည် သည် အခါမ ေကျာ်လားိုင်သည်မရှိဘဲ ြပည်သတ
ူ ုိ၏ လက်ေတွဘဝ
လိုအပ်ချက်များထက် ေလာကု တရာကိစတုိက အမဲေရှတန်းေရာက်ေနသည်။ ေခတ်သံုးေဝါဟာရှင့် ဖွင့်ဆိုရ
လင် ဗမာဘုရင်၏ အုပ်ချပ်ေရး (သို) အစိုးရေပလစီအန်းမှာ လံုးဝ အြမင်ကျဉ်းေြမာင်း ေနသည်ြဖစ်ရာ
တည်ငိမ်၍ ထိေရာက်မရိေ
ှ သာ အုပ်ချပ်ေရး ြဖစ်ေပလာေစရန် အဓိကကျေသာ အေကာင်းအရာတိုကုိ မည်သည့်
အခါမ အေလးအနက် စဉ်းစားခဲ့က သည် မဟုတ်ပါ။
 ရှင်းရှင်းဆိုရလင် ကုန်းေဘာင်မင်းဆက်၏ ဒုတယ
ိ ေန က်ဆံုးြဖစ်ေသာ မင်းတုန်းမင်း လက်ထက်၌ပင်
တိကျေသာ တာဝန်ခဲွေဝမ၊ နည်းဥပေဒ၊ စည်းကမ်းများ ြဖင့်အပ
ု ်ချပ်ေသာ အမဲတမ်း ဗျိုကရက်တစ်အပ
ု ်ချပ်ေရး
အေြခခံယရားကို တည် ေဆာက်ရေကာင်းမှန်း ြမန်မာတို န းမလည်ေသးပါ။ ြပည်သူတုိ၏ အိုးအိမ်လံု ခံေရး ှင့်
စည်ပင်ကွယ်ဝဖိုဆိုလင် တရားလက်လွတ် ဖိှိပ်မက
 င်းေသာ၊ ေြဖာင့်မတ်၍ ထိေရာက်ေသာ အုပ်ချပ်ေရးကွန်ရက်ရိှ
မှသာ ေအာင်ြမင်ိုင်မည်ကုမ
ိ ူ ဗမာဘုရင်တုိ ေကာင်းေကာင်း သေဘာမေပါက်။ ိုင်ငံသားတိုဘဝ လွတ်လပ်ေပျာ်ရင်မ
(သို) တိုင်းြပည်၏ အရင်းအြမစ်များ မှန်ကန်စွာ ဖွံဖိးလာဖိုကုိ အာမခံိုင်ေသာ ိုင်ငံအဝှမ်း တည်ငိမ်ေအးချမ်းမမျိး
ရှိခဲ့သည်မဟုတ်။ မင်းမထမ်းအရာရှိတုိ၏ အိုင်ကျင့်မမ
 ျား၊ ရာဇဝတ်မမ
 ျား၊ ဥပေဒမဲ့လုပ်ရပ်တိုကုိ ချင့်ချင့်ချိန်ချိန် ထိ
ထိေရာက်ေရာက် ှိမ်နင်းြခင်း မရှိခဲ့သည့်အတွက် ဥပေဒစိုးမိုးမှင့် လွတ်လပ်မဆ
 ိုေသာ အေငွအသက်တုိမာှ ြမန်မာ
တိုင
ှ ့် အစိမ်းသက်သက် ြဖစ်လာခဲသ
့ ည်။

ေအာက်ြမန်မာြပည်ကုိ ဗိတသ
ိ တို သိမ်းယူပီး ေန က်ပုင
ိ ်း ဗိတသ
ိ အုပ်ချပ် ေရး၏ ေကာင်းရာေကာင်းကွက်
တိုကုိ ဗမာတို သေဘာေပါက်လာချိန်၌ပင် ဗမာ ဘုရင်၏ တရားလက်လွတ်လုပ်ရပ်များ ရှိေနေသးသည်။

အမမာှ မင်းတုန်းမင်း၏ သမီးေတာ်ှစ်ပါးှင့် အရပ်သားတစ်ဦး ချစ်ကိက်မိ ေသာ ကိစြဖစ်သည်။ ဓမသတ်

အရ (ဟိတို၏ “မု'ဥပေဒကို ပါဠိဘာသာြပန်ဆုထ
ိ ား ေသာ ကျမ်း) “မင်းမျိးှင့် ချစ်ကိက်မိေသာ သာမန်လတ
ူ စ်
ဦးကို ေငွဒဂါး ၄၀၀ မှ ၁ဝဝဝ အထိသာ ဒဏ်ုက
ိ ်ိုင်သည်'ဟု ဆိုထားေသာ်လည်း မင်းတုန်းမင်းက ေသဒဏ် ချမှတ်
လိုက်သည်မှာ ဥပေဒကို ဘုရင်က ဂုမစိုက်ဟေ
ူ သာ သာဓကြဖစ်သည်။ ဤေနရာ၌ ကျင့်ထံုးဥပေဒ (code of low)
သည် တရားဥပေဒဆိုင်ရာ အြပအမူ (rules of conduct) ကို အေထာက်အပံေ
့ ပးသည်ြဖစ်၍ ြမန်မာတိုအဖို ဓမသတ်
များ သည် လမ်းန်မအတွက်သာြဖစ်သည် ဆိုေသာ မိတ်ေဆွ ဦးေဂျအက် ပါနီဗယ်၏ အဆိုကို သေဘာတူေကာင်း
တူကမည်ြဖစ်ေသာ်လည်း အ ဝက်ပါအမတင
ွ ် တရားခံ ကို စီရင်ချက် ချလိုက်ပံမ
ု ာှ ဓမသတ်င
ှ ့် ထံုးတမ်းဥပေဒ
(customary low) ှစ်ခလ
ု ံုးကို ေပေပထင်ထင် ချိးေဖာက်လုက
ိ ်ြခင်းပင်ြဖစ်သည်။ အမှန်အားြဖင့် ဥပေဒ ချိးေဖာက်
သည့်ေနရာတွင် ဘုရင်များသာမက အရာရှိကီး၊ အရာရှိငယ်များမှာလည်း ထင်ရှားသလို အဂတိလိုက်စားရာတွင်
လည်း လက်သံေြပာင်ကသည်။

သိုြဖစ်၍ စာဆိုကီး စေလဦးပုညက အကွပ်အမျက်အခံရမီ “မင်းဆိုသမ ကွင်းေရှာင်မယ်၊ ထမင်းေတာင် စား

ချင်ဘးူ ေလ” ဟု စာချိးခဲ့သည်အထိ ေအာ့ှလံု န ခဲသ
့ ည်။ ရန်သူမျိးငါးပါးထဲတွင် မင်းကို စာရင်းသွင်းထား
ေသာ်လည်း မင်းအာဏာ၏ အချပ်အချယ် အကန်အသတ် မရှိြခင်းမှာ မေကာင်းမအားလံးု ၏ အရင်းအြမစ်ြဖစ်သည်
ကိုမူ ြမန်မာတို သေဘာေပါက်ခဲသ
့ ည်မဟုတ်ပါ။ ( အလားတူ ဥပေဒှင့်အညီ အုပ်ချပ်ေသာ မင်းှင့်
တရားလက်လတ
ွ ် ထင်ရာစိုင်းတတ်ေသာ မင်းတိုကုလ
ိ ည်း ခွဲြခားသိြမင်ခဲသ
့ ည် မဟုတ်ရကား မင်းဆိုး မင်းညစ်တို၏
အရိပ်က မင်းေကာင်းမင်းြမတ်တိုအေပတွင် မကာခဏ လမ်းေန တတ်သည်။ တစ်ကုယ
ိ ်ေတာ် အာဏာရှင်တစ်ဦး၏
စိတ်းူ ေပါက်ရာ စိတ်ဆေပ၌သာ အုပ်ချပ်ေရးယရားတစ်ခလ
ု ံုး မှီထားရသည်ြဖစ်၍လည်း လွတ်လပ်စွာ၊ အဂတိ
ကင်းစွာ လည်ပတ်ိုင်သည် မဟုတ်ပါ။ ြပည်သတ
ူ ုိအတွက် အစိုးရဟူသည် လူရာေပါင်းများစွာကို ဘုရားကန်အြဖစ်
သူသေဘာှင့်သူ လှပစ်ိုင်စွမ်းေသာ၊ ေကျးလက် ေတာင်သူ လယ်သမားတိုကုိ အဓမဆဲွေခ၍ ေစခိုင်းိုင်စွမ်းရှိေသာ
လူအပ
ု ်စုတစ်စသ
ု ာ ြဖစ်သည်။ သိုြဖစ်၍ မင်း (သို) အစိုးရဆိုလင် ေကာက်စရာဟုသာ စွဲမတ
ှ ်လာခဲ့ ကသည်။
 ဆိုခဲ့သလို ဘုရားကန်အြဖစ် လှဒါန်းြခင်း၊ အဓမလုပ်အားေစခိုင်းြခင်း စသည့် အမကိစများတွင် စစ်သံုပန်း
များကိုသာ အသံုးြပြခင်းြဖစ်ပါသည်ဟု တစ်ဖက်မှ ေစာဒက တတ်ေကာင်းတက်ိုင်ေသာ်လည်း လက်ေတွတွင်မူ
စစ်သံုပန်းလား၊ ေကျး ကန်လားဟူသည်ကုပ
ိ င် ကန်သတ်ခွဲြခားခဲ့သည်မရှိဘဲ ထင်သလို စည်းလွတ်ဝါးလွတ် လုပ်ခဲ့
သည်ချည်းြဖစ်ပါသည်။ ဘုရင့်အာဏာကို အံတုဗလမြပဝံေ
့ အာင်လည်း ဆိုခဲ့သလို ရက်စက်ကမ်းကတ်ေသာ နည်း
လမ်းတိုြဖင့် ှိပ်ကွပ်ထားသည်လည်း ြဖစ်သည်။ အမှန်အားြဖင့် အဆိုပါနည်းလမ်းမှာ ြပည်သူတုိ၏ သစာေစာင့်သိမ
ှင့် န ခံမတုိကုိ ရရှိဖုိ ဘုရင်တုိ သိထားေသာ တစ်ခုတည်းေသာ နည်းလမ်းသာြဖစ်သည်။ သိုရာတွင် အကမ်းဖက်
အုပ်ချပ်ေသာနည်းကား ငိမ်းချမ်းေရးှင့် တရားဥပေဒစိုးမိုးေရးတိုကုိ ေဆာင် ကဉ်းိုင်သည်မဟုတ်။ ဘုရင်က
ကမကထြပကျင်းပေသာ ဘာသာေရးပွဲများမှလွဲ၍ ကျန်ကိစများတွင်မူ ြပည်သူ တုိဘက်က တက်ကွစွာပါဝင်မမ
 ရှိ၊
စင်စစ် စွမ်းေဆာင် ိုင်ရည်မရှိေသာ အစိုးရတစ်ရပ်၏ လကဏာများအေနှင့် တိုင်းိုင်ငံအဝှမ်း ရာဇ ဝတ်မမ
 ျား၊
မကာခဏ ထကွပန
ု ်ကန်မမ
 ျားြဖင့် မတည်မငိမ်ရှိရာ ဗမာမင်းတို အုပ်ချပ် ေရးကာလအတွင်း ေတာင်းတန်းေဒသ
များမှလွဲ၍ အြခားေနရာများတွင်မူ ြပည်သတ
ူ ုိ အေနှင့် အမှန်တကယ်ငိမ်းချမ်းစွာ ေနထိုင်ခဲ့ကပါသလား ဆိုသည်ကုိ
မူ သံသယ ရှိစရာြဖစ်ပါသည်။

| ဘုရင်င
ှ ့်အာဏာပိုင်တို၏ မေတာ်မတရားအိုင်ကျင့်မတ
 ုိကုိ မခံိုင်သတ
ူ ုိ ကလည်း အုပ်စုဖဲွ ဓားြပဂိုဏ်း
ေထာင်၍ လုယက်တိုက်ခုက
ိ ်ကရာ၊ လူများစုြဖစ်ေသာ ေတာင်သူလယ်သမားတိုမာှ ကဲှစ်ေကာင်ခတ်သည့်ကားက
ေြမစာပင်ဘဝေရာက်လာ ခဲ့ ကသည်ြဖစ်၍ ဘာမမတတ်သာသည့်အဆံုး ကံတရားကိုသာ ပံခ
ု ျခဲ့ကရပီး ကံယံု အယူ
အဆမှာ ဗမာအများစုအဖို ယခုတုင
ိ ်ရိေ
ှ နဆဲလည်းြဖစ်သည်။ ( အမှန်အားြဖင့် တိုင်းြပည်အပ
ု ်ချပ်ေရးှင့် ပတ်သက်၍
ဘုရင်(သို) အစိုးရ၏ သေဘာထားမှာ လက်ေတွြဖစ်စဉ်များှင့် ြခားန းိုင်ပါသည်။ ဆိုလိုသည်မာှ တိုင်းိုင်ငံ အဝှမ်း
ဥပေဒစိုးမိုးေရးှင့် တည်ငိမ်ေအးချမ်းေရးအတွက် ယခုလို အကမ်းနည်းြဖင့် အုပ်ချပ်ြခင်းသည်သာ မှန်ကန်ထိ
ေရာက်ုင
ိ ်သည်ဟု ဘုရင်င
ှ ့် နန်းတွင်းအရာရှိတုိက ိုးသားစွာ ယံုကည်ကသည်လည်း ြဖစ်ိုင်ပါသည်။
တစ်နည်းအားြဖင့် အကွင်းမဲ့ အာဏာရှင် ဘုရင့်အပ
ု ်ချပ်ေရးမှာ ဘုရင်င
ှ ့် နန်းတွင်းဝန်ကီးများ သိထားသည့် တစ်ခု
တည်းေသာ အစိုးရစနစ်ြဖစ်ပီး ထိုကဲ့သို အစိုးရမျိး သက်ဆိုးရှည်ဖိုဆိုလင်လည်း အကမ်းဖက်နည်းလမ်းတိုြဖင့် ဖိှိပ်
ကွပ်ညပ်မှသာ တည်တန်ုင
ိ ်သည်ဟု ယံု ကည်ထား ပံုရသည်။

ဘဂလား စစ်တေကာင်းနယ်အတွင်းသို ထွက်ေြပးခိုလံေနကရေသာ ရခိုင် လူမျိးများ၊ ထိုင်းိုင်ငံမှ မွန်

လူမျိးများှင့် ချင်းအမျိးသမီးငယ်တုိပင် မျက်ှ ေပတွင် ေဆးထိုးထားရေသာ အြဖစ်အပျက်ကို ကည့်လင်ထုစ
ိ ဉ်က
ဗမာဘုရင်တုိ၏ တရား လက်လွတ် အုပ်ချပ်မကို သိိုင်ပါသည်။

၁ရ၈၅ ခုတင
ွ ် ရခိုင်ကို ဗမာတို သိမ်းယူလိုက်သည့်အတွက် ရခိုင်လူမျိးတို ဘဂလားအေရှသို ထွက်ေြပးက
ပီး အင်အားစုံုး၍ ဗမာဘုရင်ကုိ ေတာ်လှန်ရာ ဗမာတိုက ယခင်အတိုင်း ကမ်းကပ်စွာ ှိမ်နင်းခဲ့ ကသည်။ ထိုနည်း
လည်းေကာင်း မွန်လူမျိးတိုမာှ လည်း အေလာင်းဘုရားလက်ထက်တွင် ရန်တန
ု ်ြပန်ခဲ့သလို ချင်းလူမျိးတို သည်ကား
ဗမာမင်းတို၏ အိုင်ကျင့် အေစာ်အကားကို အကာလိေကာ အချိန်အခါ မေရး ခံစားေနကရသည်ြဖစ်၍ မိန်းမပျိေလး
များဆိုလင် ေတာ်ေကာက်မည်စိုး၍ မျက်ှ ေပတွင် ေဆးမင်ုပ်များ ထိုးထားကရသည်။ - ဗမာဘုရင်တုိအတွက်
အုပ်ချပ်ေရးဆိုသည်မာှ လူထုကို အကမ်းဖက်၍ ကွပ်ညပ်ြခင်း၊ ြပည်သူတုိစတ
ိ ်ထဲတင
ွ ် ဘုရင့်အာဏာစက်ကုိ
ေကာက်ရံိုေသရမည်ဟု စွဲမတ
ှ ်သွားေအာင် သွတ်သွင်းြခင်း စသည့်အဓိပာယ်များသာ ရတတ်ေသးသည်ြဖစ်၍
လည်း ရန်သူမျိးငါးပါးတွင် မင်း(အစိုးရ) ကို ထည့်သွင်းထားသည်မာှ အထူးအဆန်း မဟုတ်ေချ။ ရာဇေတာဝါမင်းေဘး
မှလွတ်ေအာင် ပရိတ်ကီးပါဠိေတာ်ကို ရတ်ဆုေ
ိ နက သည်လည်း ြဖစ်သည်။ ဗမာမင်းတို၏ အစိုးမရေသာ
အမျက်ေဒါသေအာက်တင
ွ ် အမထမ်းေနထိုင်ေနကသည်ြဖစ်၍လည်း မင်းတိုမျက်ေစာင်း အေကာင်းမေရး ဟူ၍
အမှတ်ရိခ
ှ ဲ့ကသလို ဗမာဘုရင်အုပ်ချပ်ေရးကို ရံရာှ ေကာက်ရံ၍ မင်းမေရးရာတိုင
ှ ့် မပတ်သက်လိုေသာ ြပည်သူ
တို၏ သေဘာထားကိုမူ မင်းေလှေမာ လည်းမဆယ်င
ှ ့် ေြခှစ်ေချာင်းလည်း မကယ်ှင့် ဟူေသာ စကားပံု ထင်ဟပ်
လာခဲသ
့ ည်မာှ ယေနအထိ ြဖစ်သည်။ မင်း(အစိုးရ)ှင့် ပတ်သက်လာသမ ကိစအဝဝတွင် အကျိးထက် အဆိုးက
များသည်ဟူ၍သာ ြမန်မာတို သေဘာပိုက်ထား ကသည်ှင့်အညီ အစိုးရကိစများတွင် ပါဝင်လိုစိတ်လည်း မရှိတတ်
ကရာ ၎င်းအချက်ကုိ ဗမာတို၏ ထင်ရှားေသာ အမျိးသား လကဏာတစ်ခအ
ု ြဖစ် ေလ့လာိုင်ပါသည်။

သက်ဆိုးရှည်ကာေသာ အကွင်းမဲ့အာဏာရှင်ဘုရင်စနစ်
(၁၉) ရာစု ေန က်ပုင
ိ ်းအထိ ြမန်မာတို၏ အကွင်းမဲအ
့ ာဏာရှင် ဘုရင်စနစ် ရှည်ကာခဲ့ရသည့် အေကာင်း
များစွာရှိသည့်အနက် မျိးိုးစဉ်ဆက် ေနရာဆက်ခံိုင် ေသာ အထက်လာ လူတန်းစား (aristocratics) မရှိသည်မာှ
လည်း အဓိကကျ ေသာ အချက်တစ်ခုြဖစ်သည်။ ြမန်မာလူအဖွဲအစည်းတွင် ဘုရင့်မသ
ိ ားစုှင့် သာမန် အရပ်သားသာ
ရှိ၍ အလတ်လာ လူတန်းစား ေပျာက်ေနသည်။ ေန က်ထပ်တစ်ချက်မာှ ` မိကီးများ မဖွံဖိးလာေသာ အချက်
ြဖစ်သည်။ မိကီးများ မရှိသည့်အတွက် အတိုက် အခံအင်အားစုများ စုေဝးရာေနရာ မရှိရာမှ ဘုရင်စနစ်တစ်ခတ
ု ည်း
ကီးထွားခွင့်ရ လာခဲသ
့ ည်။ အြမင်ကျဉ်းေြမာင်းလှေသာ ဗမာတို၏ သက်ဦးဆံပိုင်အပ
ု ်ချပ်ေရး (သို) အာဏာ
အေဆာက်အအံုကို ေြပာင်းလဲြပြပင်ရာတွင် လစ်ဘရယ်တန်ဖိုးများ အမှန်တ ကယ် လိုအပ်ေနသည့်တုင
ိ ် ဗမာတို
အေနှင့် အနီးပတ်ဝန်းကျင်ုင
ိ ်ငံများမှ အတုယ
ူ ုင
ိ ် မည့် အကမ်းအလှမ်း မရှိခဲ့သည်မာှ လည်း အေကာင်းအရာတစ်ခု
ြဖစ်သည်။

သမိုင်းဆိုင်ရာ ကာလယရားအရ ေြပာရလင် (၁၈) ရာစုထက်ဝက်က တည်းက အိမ်နီးချင်းြဖစ်ကပါေသာ

တုတ်၊ အိိယ၊ ထိုင်းိုင်ငံတို၏ အေထွေထွ ယဉ်ေကျးမတုိသည်လည်း ြမန်မာှင့် ပိန်မသာလိမ်မသာ ေခတ်အေတာ်
ေန က်ကျ ေနဆဲြဖစ်ရာ အဆိုပါိုင်ငံများတွင် လစ်ဘရယ် (သို) စည်းမျဉ်းခံအစိုးရစနစ် မရှိသည့် အတွက်လည်း ဗမာ
ဘုရင်အုပ်ချပ်ေရး၏ အကျိးအြပစ်တိုကုိ တိုင်းတာိုင်မည့် ေရချိန် မျဉ်း မရှိသလိုြဖစ်ခဲ့ ပီး ယင်းအေြခအေနအတိုင်း
(၁၉) ရာစုေှ င်းပိုင်းအထိ သက်ဆိုးရှည် လာခဲ့ရာတွင် ဗမာ့အစဉ်အလာ စာေပှင့် သမိုင်းဆိုင်ရာသာဓကတိုက
လည်း ဘုရင်စနစ် . ဆက်လက်တည်တံေ
့ စဖို ေြမာက်ပင့်ေပးခဲ့ ကသည်။

ဗုဒဘာသာ သံဃာများအေနှင့် ဘုရင်က ဆံးု ြဖတ်ထားေသာ အချိကိစများ ၊ တွင် ကားဝင်ရပ်ခံတတ်က

သည်ဆိုေသာ်လည်း ိုင်ငံေရးြပသန တိုကုက
ိ ား လက်ေရှာင် တတ်ကသည်။ အြပစ်ဒဏ်ချမှတ်ထားေသာ
အကျဉ်းသားတိုကုိ ဇီဝိတဒါန အသက် အလှခံြခင်း၊ ဘုရင့်အမိန်င
ှ ့် သိမ်းယူထားေသာ လယ်ယာေြမတိုကုိ ြပန်လည်
ေတာင်းခံ ေပးြခင်း၊ အချိအေြခအေနမျိးတွင် အခွန်အတုတ်များ ေလာ့ေပါ ့ေပးေရး စသည့် အမကိစကီးငယ်တုိတင
ွ ်
ဘုန်းေတာ်ကီးတိုက ကားဝင်ေဆာင်ရက်ေပးသည့်တုင
ိ ် အဆိုပါကိစတုိမာှ ိုင်ငံေရးအရ ရည်ရယ်သည်မဟုတ်ဘဲ
ဘာသာေရးယံုကည်မအ
 ရ ကားဝင်ြခင်းသာြဖစ်သည်။ ဆိုရလင် ဗုဒသာသန ပိုင်တိုအေနှင့် မင်းကျင့်တရား
ပျက်ြပားသည့်အတွက် ဘုရင်ကုိ ြပစ်တင်ေဝဖန်ုင
ိ ်ေသာ်လည်း ဘုရင်ကုိ ထီးနန်းစွန်ဖုိ (သို) အြခား
တစ်ေယာက်ေယာက်ှင့် အစားထိုးဖိုအထိ အုပ်ချပ်ေရးကိစတုိတင
ွ ် ပါဝင် ပတ်သက်တတ်သည်မဟုတ်ေချ။ သည်။
 ဆိုခဲ့သလို တိုင်းြပည်တွင် မျိးိုးဆက်ခံ မှးမတ်လူတန်းစားမရှိဘဲ ဘုရင့် မိသားစုှင့် သာမန်အရပ်သားသာရှိ
ေသာ လူအဖွဲအစည်းတွင် ဘုရင့်အပ
ု ်ချပ်ေရး အရာရှိများမှာလည်း အရပ်သားထဲမှ ပညာအရြဖစ်ေစ၊ လက်ံးု ရည်
အရြဖစ်ေစ ထူးခန် ထက်ြမက်သူတုိကုသ
ိ ာ ရာထူးအဆင့်ဆင့် ေရးချယ်ခန်အပ်ထားသည်။ ယင်းတိုအနက် အချိ
အရာရှိကီးငယ်တုိမာှ ကိုယ့်ဒးူ ကိုယ်ခန် ပညာရှိသုခဲမိန်များ ြဖစ်ကေသာ်လည်း အများစုမာှ မူ ဘုရင်မြဖစ်မီ
အိမ်ေရှမင်းသားဘဝက တရင်းတှီး ေပါင်းသင်းခဲ့ကေသာ ငယ်ေပါင်း (သို) ပုဂိလ်ေရးအရ အလွမ်းသင့်သူများြဖစ်
ပီး၊ အိမ်ေရှမင်းသား ဘုရင်ြဖစ် လာသည်င
ှ ့် ထိုသူတုိသည်လည်း ဝန်ကီးများ၊ နန်းတွင်းအမထမ်းများ၊ အရာရှိများ
ြဖစ်လာကသည်။ ထိုနည်းတူစွာ ဘုရင်နန်းကျသည်ှင့် (သို) ေသလွန်သာွ းသည်င
ှ ့် ေန က်လုက
ိ ်အေပါင်းအပါများ
လည်း အရာချခံလုက
ိ ်ရေတာ့သည်။ တစ်ခါတစ်ရံ ယင်းတိုထဲမှ ပညာှင့် အေြမာ်အြမင်ကီးပီး အုပ်ချပ်ေရးကို အထူး
ကမ်းကျင်ေသာ ဝန်ကီးတစ်ေယာက်တေလသာ၊ မင်းဆက် ှစ်ဆက်၊ သံုးဆက်အထိ သူေကာင်းြပခံ ကရသည်။ သို
ြဖစ်၍လည်း ဘုရင့်အလိုေတာ်ကျ အမေတာ်ထမ်းရက်ကလျက်၊ မှန်လှပါဘုရားဆိုသူေတွချည်း ဘုရင့်အန းတွင် ရှိေန
တတ်သည်။ ဗမာ ပညာရှိဆိုသူ အများစုမာှ လည်း ဘုန်းေတာ်ကီးေကျာင်းထွက် (သို) ဘုန်းကီးလူထွက်များ ြဖစ်သည့်
အေလျာက် ဗုဒစာေပှင့် ဗုဒဘာသာကျမ်းဂန်တိုတင
ွ ် တစ်ဖက်ကမ်းခတ်သည် မှန်ေသာ်လည်း ေလာကီေရးရာကိစ
များ၊ အထူးသြဖင့် အုပ်ချပ်ေရးှင့် ိုင်ငံေရးကိစ တိုတင
ွ ် အေန က်တုင
ိ ်းှင့် ိင်းယှဉ်လင် ေခတ်ေန က်ကျေနပီး၊
ေရှးေဟာင်း ဟိအယူအဆများေလာက်သာရတတ်ေသးသည်။ ဥပမာ၊ ဗမာပညာရှိတုိ လက်က တံးု ေတာင်ေဝှး
စွဲကိုင်ထားေသာ ရာဇနီတက
ိ ျမ်းမှာ အနညာဏာှင့် ဂါဏာမိသာခါ ေခ ဟိလူမျိး မင်းဆရာ ပုဏားှစ်ေယာက်
ြပစုထားေသာ ဘုရင်တုိအတွက် အုပ်ချပ်ေရးလက်စွဲကျမ်းြဖစ်ရာ ေြပာရလင် စာဏကျအမတ်ြပစုသည်ဟု အဆိုရိှ
ေသာ ေလာကနီတက
ိ ျမ်းသည်ပင် ဟိလူမျိး “မု”၏ လက်ရင်းကျမ်းတစ်ေစာင်ြဖစ်ပီး အဆိုပါကျမ်းကို
အင်းဝေခတ် (ေအဒီ ၁၈၃၄) တွင် မဟာေအာင်ေြမဘံစ
ု ံေကျာင်း ဆရာေတာ် ဦးဗုဒ်က ြမန်မာြပန်ေရးခဲြ့ ခင်းြဖစ်သည်။

သာမေညာင်ည ပုဂိလ်ေရးကိစအတွက်ြဖစ်ေစ၊ အေရးအရာဆိုဖယ

ွ ် မရှိ ေသာ အုပ်ချပ်ေရးအမအခင်းတစ်ခု
အတွက်ြဖစ်ေစ ဘုရင်စတ
ိ ်အလိုမကျလင် ဝန်ကီး ဝန်ငယ်တို ေခါင်းှင့်ကိုယ် အိုးစားသွားိုင်သည်ြဖစ်ရာ ဘုရင့်
အာဏာကို ိုင်ငံေရးအရ စိန်ေခဖိုဆိုသည်မာှ စဉ်းစား၍ပင် ရေကာင်းသည်မဟုတ်ဟု အထင်ရိှ ကသည်။

န် သိုြဖစ်၍ ဗမာတို၏ ိုင်ငံေရးအေတွးအေခမှာ အယူေဟာင်း အစွဲေဟာင်း ကျင့်ဝတ်တန်ဖိုးတိုေအာက်တင

ွ ်
ေချာင်ပတ
ိ ်မိေနသလို ိုင်ငံေရးအသိပညာ မိုးကုပ် စက်ဝုင
ိ ်းမှာလည်း အလွန်ကျဉ်းေြမာင်းလျင်ပင် ရှိေနေသးရာ
(၁၈-၁၉) ရာစု ြမန်မာ ပညာရှိဝန်မင်းတိုအေနှင့် ဘုရင့်အာဏာကို ဥပေဒှင့် ကန်သတ်ဖုိဆိုသည်မာှ စဉ်းစား၍
`ပင်မရိုင်ေသးေသာ အမလည်းြဖစ်သည်။ (၁၉) ရာစုဆန်းစတွင် လူဦးေရအားြဖင့် ေလးသန်းမသာရှိပီး စိုက်ပျိးေရး
အဓိကိုင်ငံတစ်ိုင်ငံြဖစ်ေသာ်လည်း ြပည်တင
ွ ်းကုန်သယ
ွ ်မအ
 နည်းငယ်သာရှိပီး ပတ်ဝန်း ကျင်ုင
ိ ်ငံများှင့်
ကုန်သယ
ွ ်မမ
 ာှ မရှိသေလာက်ြဖစ်သည်။ ပင်လယ်ေရေကာင်း ကူးသန်းေရာင်းဝယ်မဆိုလင် ဗမာတိုအဖို စိတ်ကးူ စရာ
ပင် မဟုတ်သလို ဥေရာပတိုက် သားတို ေရာက်မလာမီက ဗမာှင့် ပင်လယ်ေရေကာင်းကုန်သယ
ွ ်မက
 ို အေရဗျှင့်
အာေမနီယန်တို လုပ်ကိုင်ခဲ့ကသည်ဆုေ
ိ သာ်လည်း ေြပာပေလာက်သည်မဟုတ်။ ထိုး (၁၈) ရာစု ေရာက်လာချိန်တင
ွ ်
မူ ဥေရာပတိုက်သား ကုန်သည်များှင့် စွန်စားေရး သမားများ ေရာက်လာပီး ဗမာ့ေြမေပတွင် စက်ံု၊ အလုပ်ံမ
ု ျား
ဖွင့်၍ ကူးသန်းေရာင်း ဝယ်ေရးဆိုင်ရာ အေြခခံအေဆာက်အအံမ
ု ျား ေဆာင်ရက်ခဲ့ကပီး ကုန်းတွင်းလမ်း ေကာင်း
ကူးသန်းေရာင်းဝယ်မကို တုတ်တုိကသာ အများဆံးု ချပ်ကုင
ိ ်ထားရာ ယေနေခတ် စံချိန်အရ ကုန်သယ
ွ ်မတ
 န်ဖိုး
ပမာဏမှာ မေြပာပေလာက်သည့်တုင
ိ ် ထိုစဉ်က ဗမာ့ ိုင်ငံြခားကူးသန်းေရာင်းဝယ်မတစ်ခလ
ု ံုးကို ိုင်ငံြခားသားတိုက
ေမာင်ပုင
ိ ် စီးထားသည်။

တစ်ခါ ဗိတသ
ိ တိုင
ှ ့် စစ်ပွဲှစ်ကိမ်ြဖစ်ပီး ၁၈၂၄ ှင့် ၁၈၅၂ တွင် ရခိုင်၊ တနသာရီှင့် ေအာက်ြမန်မာိုင်ငံ
တိုကုိ ဗိတသ
ိ တို လက်သို ထိုးေပးလိုက်ရြပန်ရာ ပင်လယ်ဆိပ်ကမ်းမိများှင့်အတူ ိုင်ငံြခား
ကူးသန်းေရာင်းဝယ်ေရးသမားများှင့် အဆက်အသွယ်ြပတ်ေတာက်သာွ းပီး အထက်ြမန်မာြပည်မှာ ကုန်းတွင်းပိတ်
ေဒသ တစ်ခုအြဖစ် ဆက်လက်ရိလ
ှ ာခဲသ
့ ည်။ အကယ်၍ ဗိတသ
ိ တိုင
ှ ့် စစ်မြဖစ်ခဲ့လင် ြပည်တွင်းြပည်ပ
ကူးသန်းေရာင်းဝယ်ေရးတွင် ေဒသခံတုင
ိ ်ရင်းသား ကုန်သည် လူတန်းစား (သို) အုပ်စုများ ကီးထွား၍ ဘုရင့်မသ
ိ ားစု
ှင့်အပိင် ချမ်းသာလာကာ ဘုရင်၏ အချပ်အထိန်းမရှိေသာ အာဏာကို စိန်ေခိုင်ေလာက်သည့် အခွင့်အေရးများ ရ
လာိုင်စရာ ရှိေသာ်လည်း စစ်ြဖစ်ပီး ၁၈၅၂ ေန က်ပိုင်းမှစ၍ ဆိုခဲ့သလို လူတန်းစား (သို) အုပ်စုများ လံုးဝ ေပျာက်
ကွယ်ခဲ့ရသည်။ ြပည် ပ ဘုရင်တုိ နန်းစိုက်ရာ ေနြပည်ေတာ်ဟု ေခေသာ မိမှလွဲ၍ တူတတ
ူ န်တန် မိကီးများ ကီး
ထွားြဖစ်တည်လာြခင်းမရှိသည်မာှ လည်း၊ ကုန်သယ
ွ ်မလ
 ုပ်ငန်း မဖွံဖိးခဲ့ သည့်အတွက်ြဖစ်သည်။ ေြပာရလင် မင်း
ေနြပည်ေတာ်ဟုဆိုေသာ မိများသည် ပင်လင် စတည်ကတည်းက ကုန်သယ
ွ ်ေရးလမ်းေကာင်းေပတွင် အေြခခံ
စဉ်းစားြခင်း မရှိဘဲ စစ်ေရးအရ တည်ခဲ့ ကသည်ြဖစ်၍ ဘုရင်တစ်ဦး ေြပာင်းေရနန်းစိုက်သည်င
ှ ့် မိေဟာင်းတိုမာှ
ကား ရာအြဖစ် စုေတသွားေတာ့သည်။

ြပင်ပကမာ အထူးသြဖင့် ေရှတန်းေရာက်ိုင်ငံများှင့် အဆက်အဆံမရှိ ဗဟုသုတအကားအြမင် ကျယ်

ကျယ်ြပန်ြပန် မရှိသည့်အတွက် ဗမာတိုမာှ ကိုယ်ရထား သည့် ိုင်ငံေရးစနစ်ကုပ
ိ င် အေကာင်းဆံုး ထင်ေနပီး အဆက်
အဆံ အနည်းအပါး ရှိေသာ တုတ်င
ှ ့် အိိယတို၏ အုပ်ချပ်ေရးစနစ်တုိမာှ လည်း ဗမာတိုင
ှ ့် ပိန်မသာ လိမ်မသာ
ြဖစ်သည်။ အေန က်ိုင်ငံများကမူ “ရီေနေဆာ့'ေခ ပညာအလင်းေခတ် လပ်ရှားမကာလတစ်ေလာက် ိုင်ငံေရး
ြပြပင်ေြပာင်းလဲမမ
 ျား၊ သိပံင
ှ ့် နည်းပညာ တီထွင်ဆန်းသစ်မများ ကုန်သယ
ွ ်ေရေကာင်းှင့် နယ်ေြမသစ် စွန်စား
ရှာေဖွမမ
 ျား စသြဖင့် တိုးတက်သစ်လင
ွ ်ေသာ သမိုင်းြဖစ်စဉ်ကုိ ြဖတ်သန်းလာကပီး ြဖစ်ေသာ်လည်း အေရှတိုင်းိုင်ငံ
တိုသည်ကား အတိတ်သမိုင်းထဲ၌သာ ကျန်ေနဆဲြဖစ်သည်။

အေန က်သည် လူသား၏ အေထွေထွယဉ်ေကျးမနယ်ပယ်တုင

ိ ်းတွင် ေြခလှမ်းကျဲကျဲြဖင့် အားစိုက်ချီလာ
ရာတွင် လူသား၏ ဂုဏ်သိကာ၊ ဘဝလံု ခံေရး၊ လွတ်လပ်မ
 ှင့် ေပျာ်ရင်မ စသည့် လူအခွင့်အေရးတိုကုိ အာမခံ၍ ြမင့်
တင်ေပးေနချိန်၌ ပင် အေရှတိုင်းမှာမူ ကိုယ့်အယူ ကိုယ့်အစွဲေဟာင်းှင့် ပိုင်ဆုင
ိ ်ထားသည့် အရပ်ရပ် ယဉ်ေကျးမ
တန်ဖိုးတိုကုသ
ိ ာ မဟာချီးမွမ်းခန်းဖွင့်၍ ကိုယ့်ဟာကိုယ် အဟုတ်ထင်ေန ကရာ ဗမာိုင်ငံသည်လည်း အပါအဝင်
ြဖစ်သည်။ ပီး လှည်းေန ေလှေအာင်း ြမင်းေဇာင်းမကျန် လူခပင်းမှာ ဘာသာေရးေလာင်း ရိပ်ေအာက်တင
ွ ် ကျေရာက်
ေနကသည်ြဖစ်၍လည်း တိုးတက်ေသာ အယူအဆ၊ အေတွးအေခတိုင
ှ ့် ပတ်သက်၍ အစိုအေညာက် ေပါက်စရာ
ေနရာမရှိသေလာက် ြဖစ်သည်။ ဤမအေကးတက်၍ ထုထည်ကီးမားေသာ အစွဲေဟာင်းကို ဖိချဖိုဆိုလင် ေတာ်ံု
အစွမ်းသတိေလာက်ှင့် ရိုင်သည်မဟုတ်သလို အားစမ်းသူတုိ အဖိုလည်း ဘာသာေရးအရ အကဉ်ခံရဖွယ်ရှိသည်။
အတိအကျဆိုရလင် ထိုစဉ်က သံဃအဖွဲ အစည်းအေနှင့် ိုင်ငံေရးကိစများတွင် ဘက်မလိုက်ဘဲ ကားချရပ်ခံခဲ့ရ
သည် ဆိုေသာ် ြငားလည်း ဘုရင်စနစ်ကုက
ိ ား အေထာက်အပံေ
့ ပးကရာတွင်မူ သာသန ဒ
့ ါယကာဘွဲ ခံယလ
ူ ိုေသာ
ဘုရင်င
ှ ့် အခွင့်ထူးခံဘုန်းကီးတိုမာှ တစ်ေလှတည်းစီးေသာ ခရီးသည် များသာြဖစ်သည်။
 ဘုရင်၏ ေစာင်မကူညမ
ီ ြ ဖင့် ဘာသာေရးှင့် ပတ်သက်ေသာ ကျမ်းဂန် တိုကုိ ဗမာပညာရှိများ ြပစုခဲ့က
ေသာ်လည်း မည်သည့်ကျမ်းဂန်တစ်ခတ
ု ေလမ အဆီအေငမတည့်ေသာ ဘာသာေရးအယူအဆှင့် အမူအကျင့်တုိကုိ
ထိထိေရာက် ေရာက် စိန်ေခခဲ့ကသည်မဟုတ်ပါ။ ထိုနည်းတူ စာေပတွင်လည်း ဘုရင့်အာဏာစက် | သာသန စက်
တိုကုိ ဆန်းစစ်ေဝဖန်မမြပသမ လွတ်လပ်စွာ ေရးသားခွင် ေသာ်လည်း ယင်းစာေပတိုတင
ွ ် ေတာ်လန
ှ ်ေသာ
အရိပ်အေငွတို မည်မပါ မပါသည်ကုက
ိ ား သံသယြဖစ်ဖယ
ွ ်ရှိပါသည်။ ဘာသာေရးဆိုင်ရာ ပါဠိကျမ်းဂန် ဘာသာြပန်
ရာတွင် မူကွဲများအြဖစ် ရှိိုင်ပါသည်။ သိုတုင
ိ ်ဘာသာေရးဆိုင်ရာ တ `အစ (သို ဆန်ကျင်ဘက်အြမင်မှ ေဝဖန်
ေရးသားထားေသာ စာအုပ်များမှာ ယခုကာလ တိုင် ေပထွက်ဖို ခဲကတ်လှေပသည်။

က လမ်းစဉ်ပါတီေခတ်က ဗုဒဘာသာှင့် ဆိုရယ

ှ ်လစ်စနစ်ေရာစပ်ထားေသာ ေဖာ်ြမလာမူမာှ ဆိုခဲ့သလို
ဘာသာေရးြပြပင်ေြပာင်းလဲလိုသူတုိကုိ ှစ်သမ
ိ ့်ဖုိ အားထုတ် မ တစ်စတ
ိ ်တစ်ေဒသဟု မှတ်ယူိုင်ပါသည်။

သိုြဖစ်၍ ဗမာဘုရင်ေခတ်က အသိပညာဖွံဖိးတိုးတက်မဆိုသည်မာှ သက စာေပတိုကုိ ဘာသာြပန်ဆုိ

ြခင်း ယင်းကျမ်းတိုကုိ ခက်ဆစ်င
ှ ့်တကွ အဖွင့်ကျမ်းများ ေရးသားြခင်း ထင်ရာှ းေသာ ပါဠိကျမ်းတိုကုိ ြမန်မာြပန်
ေရးသားြခင်း၊ ဘာသာေရး ဇာတ်ေကာင်းအေြခခံ၌ြဖစ်ေစ၊ ေတာဘွဲေတာင်ဘဲွ ေမာင်ဘွဲမယ်ဘွဲတို၌ြဖစ်ေစ စိတ်ကးူ
ယဉ်ကဗျာများ ဖွဲဆိုြခင်းတိုြဖင့်သာ အလုပ်ပ်ေနကပီး ိုင်ငံသားတို၏ ေလာကီေရးရာ ဘဝှင့်ပတ်သက်၍ ေဝဖန်
ဆန်းစစ်ထားေသာ စာေပမျိးကား လံုးဝြဖစ် ထွန်းလာြခင်း 'မရှိေသး၊ ဆိုရလင် ဗမာတို၏ အေထွေထွပညာေရး၊
စာေပှင့် နန်းတွင်းမှတ်တမ်း အားလံးု ၏ ရည်ရယ်ချက်မှာ ဘုရင့်အာဏာကို အကွင်းမဲလ
့ က်ခံဖို တိုက်တန
ွ ်းေနသလို
သမိုင်းဆိုင်ရာအြဖစ်အပျက်တုိကလည်း နန်းတွင်းမင်းမထမ်းတိုကုိ ဘုရင့်အာဏာကို အေမးအြမန်းမရှိ ပျပ်ဝပ်ခစားဖို
သာ သတိေပးေနသည်။ “မင်းခေယာက်ျား ကမ်းန း သစ်ပင်”ဟူေသာ စကားပံုမာှ နန်းတွင်းအမထမ်းတို၏ မေသချာ
မေရရာေသာ လံု ခံမ ကင်းမဲ့ေနေသာ ဘဝကို ေဖာ်ြပေနသည်ြဖစ်ရာ ဆိုခဲ့သလို မျက်ကန်းတေစမေကာက် ေသာ
စာေပှင့် အစဉ်အလာေအာက်တင
ွ ် ဗမာပညာရှိ ဝန်ကီးများမှာ ဘုရင်၏ ုပ်ေသးုပ်များ ြဖစ်ေနရသည်မှာ အံ့သစရာ
မဟုတ်ပါ။ ) အစိုးရဟူသည် ဘုရင်တစ်ဦးတည်း၏ အလိုဆသာြဖစ်၍ အကင်သူ တစ်ဦးအေနှင့် နန်းတွင်း
မင်းမထမ်းများ (သို) အစိုးရှင့် လံုးဝမပတ်သက်ဘဲ ေနလိုက ေနိုင်သည်။ မဟုတ်လင် ဘုရင်ထားရာေန၊ ေစရာသွား
ရေသာ မင်းမထမ်းအြဖစ် လုပ်ံသ
ု ာရှိပါသည်။ သိုတုင
ိ ် အဆိုးသံသရာလည်ေနေသာ ဘုရင့်အာဏာပိုင်စနစ် ကိုကား
ေမးခွန်းထုတ်ရဲသူဟ၍
ူ မရှိ၊ ဘုရင်ခုင
ိ ်းသမ မှန်လှပါဘုရားလိုက်၍ ဦးလည်မသုန် ရပ်ရပ်ခံခံင
ှ ့် ေန က်ဆံုး အသက်
ေသသည်အထိ ဦးေဆွးဆံြမည့် အမထမ်းကဖို ဗမာအစဉ်အလာတိုက လမ်းြပလာခဲသ
့ ည်။

ဗမာသမိုင်းတစ်ေလာက် အကွင်းမဲ့ ဘုရင့်အာဏာရှင်စနစ် အယူအဆကို 8&calóan 0988:0bcwssay

ogląsons Treatises on Civil Government ကို ေရးသားခဲေ
့ သာ ဂန်ေလာ့လို ပညာရှင်မျိးလည်း ေပထွက်လာခဲ့
သည် ဟုတ်ပါ။ ဗမာတိုအဖို ဘုရင်မရှိလင် ိုင်ငံေတာ်မရှိ။ ဘုရင်ကုိ မင်းဆိုးမင်းညစ် တစ်ေယာက်အြဖစ် မရည်ရယ်ခဲ့
ကေသာ်လည်း ဘုရင်တစ်ဦးတည်းသာ အကွင်းမဲ့ အာဏာကို အသံုးြပိုင်သည်ဟု အထင်ရိခ
ှ ဲ့ကပီး အုပ်ချပ်ေရး
အာဏာကို ဘုရင်တစ်ဦး တည်း လက်ထဲထည့်ေပးထားရာမှ ြဖစ်ေပလာေသာ မေကာင်းမဆိုးကျိးတိုကုက
ိ ား ြမင်ိုင်
ကသည် မဟုတ်ပါ။ အကွင်းမဲအ
့ ာဏာ၏ သဘာဝအရပင် လက်လွတ်စပယ် ထင်ရာစိုင်းတတ်သည်ကုိ အနည်းငယ်
သာ သေဘာေပါက်ခဲသ
့ ည့်အေလျာက် ဘုရင်ကုိ မင်းကျင့်တရားတိုင
ှ ့်အညီ အုပ်ချပ်လိမ့်မည်ဟုသာ ေမာ်လင့်ခဲ့က
သည်။ အလားတူ ပညာရှိဝန်မင်းတိုကလည်း ဘုရင်ဘက်က မြဖစ်မေန လိုက်န ရမည့် စည်းမျဉ်းစည်း ကမ်းများ (သို)
ကန်သတ်ချက်တိုကုိ မည်သည့်အခါမ ေတာင်းဆိုြခင်းမရှိဘဲ ေရှးက မင်းေကာင်းမင်းြမတ်တို စံနမူန အတိုင်း
အုပ်ချပ်ဖိုေလာက်သာ အ ကံေပးခဲ့ကသည် - ချည်းြဖစ်သည်။

ြမန်မာမင်းများ ကာလတစ်ေလာက် ဘုရင့်အာဏာကို ေထာင်ထား ြခားန းေသာ ပုန်ကန်မမ

 ျား ရှိခဲ့သည်ဆို
ေသာ်လည်း စင်စစ် ၎င်းတိုမာှ ဘုရင်င
ှ ့် | မင်းမထမ်းအရာရှိကီးငယ်တုိ၏ မေတာ်မတရားအိုင်ကျင့်မတ
 ုိကုိ မ
ေကျနပ်ရာမှ ေပါက်ကဲွြခင်းမသာြဖစ်ပီး ဘုရင်၏ အုပ်ချပ်မပံစ
ု ံ (သို) အစိုးရစနစ်ကုိ ဆန်ကျင်ေတာ် | လှန်ေသာ
လကဏာေဆာင်ခဲ့သည်မဟုတ်ပါ။ ေရှတွင် ဆိုခဲ့သလို ဘုရင့်အာဏာစက် ကို ကန်သတ်ဖိုဆိုသည်မာှ ဗမာတို
အတွက် စဉ်းစား၍ပင် ရေကာင်းသည် မဟုတ်ရာ - အကယ်၍ ေခါင်းေဆာင်တစ်ဦးဦးက တည်ဆဲဘရ
ု င့်အာဏာကို
ေအာင်ြမင်စာွ ပုန်ကန် ိုင်သည်ဆုလ
ိ င်လည်း ေခါင်းေဆာင်လုပ်သမ
ူ ာှ ဘိသိက်သန
ွ ်းပွဲှင့် ယခင်ဘရ
ု င်၏ | ပလင်ေပ
သိုသာ တက်ထုင
ိ ်ခဲ့ကပီး အုပ်ချပ်ေရးပံစ
ု ံမှာလည်း ယခင်အတိုင်း သံသရာ လည်ရြပန်သည်။ အေန က်တုင
ိ ်း
အဓိပာယ်အရ အေြခခံဖဲွစည်းပံုှင့် အုပ်ချပ်ေရးဆိုင်ရာ စိတ်ကးူ စိတ်သန်းတို ြမန်မာ့ိုင်ငံေရးအေတွးအေခတွင် မ
ရတတ်ေသးသည့်တုင
ိ ် စည်းမျဉ်းခံဘုရင်စနစ် (Constitutional monialchy) မှာမူ အေန က်င
ှ ့် ကာလ ရှည်ကာ
အဆက်အဆံများသည့်အခါ ြဖစ်ထွန်းလာိုင်ဖယ
ွ ်ရှိေသာ်လည်း အဆိုပါ သမိုင်းအဆင့်ကိုကား ဗမာတို ေရာက်ခွင့်မ
ကံလိုက်ေတာ့ဘဲ၊ ဗိတသ
ိ ကိုလိုနီဘဝြဖင့် ဗမာ့ထီးနန်း နိိတံခဲရ
့ ေလသည်။

အကွင်းမဲ့အာဏာ
အစိုးရတစ်ရပ်တင
ွ ် အုပ်ချပ်ေရး၊ တရားစီရင်ေရးှင့် ဥပေဒြပေရးဟူ၍ လုပ်ငန်းကီးသံးု ရပ်ရိေ
ှ သာ်လည်း
အဆိုပါလုပ်ငန်းကီးသံးု ခုလံုးကိုမူ ဘုရင် တစ်ဦးတည်း ကသာ ချပ်ကိုင်ထားသည်ြဖစ်၍ ဘုရင်သည် အရာဌာနသံုးခု
လံုး၏ အကီးအကဲ လည်းြဖစ်သည်။ ဤတွင် အေန က်တုင
ိ ်းအဓိပာယ်အရ ဘုရင်ကုိ ဥပေဒြပသူအကီး အကဲ (Chief
Legislator) အြဖစ် အေကာက်အယူမမှားဖို သတိေပးလိုပါသည်။ အမှန်အားြဖင့် ဗမာမင်းအုပ်ချပ်ေရးပံစ
ု ံတင
ွ ်
အေန က်တုင
ိ ်းအုပ်ချပ်ေရး စနစ်နည်းတူ ဥပေဒြပပံုစံ မရှိခဲ့သလို ဗမာတိုကလည်း ထိုနည်းလည်းေကာင်း န းလည်
သေဘာ ေပါက်ခဲ့သည်မဟုတ်ပါ။ စင်စစ် ဥပေဒကဲ့သို အသိအမှတ်ြပိုင်ေလာက်ေသာ အမိန်မျိးကို ဘုရင်ဘက်မှ
ထုတ်ြပန်ခဲသ
့ ည် မဟုတ်သလို ဘုရင်အေနှင့် မည်သည့် ဥပေဒမ ြပာန်းခဲ့ြခင်းလည်းမရှိ။ ဗမာဘုရင်အုပ်ချပ်ေရး
တွင် ထံးု တမ်းဥပေဒ (သို) ဓမသတ်များသာရှိပီး တစ်ခါတစ်ရံ ဓမသတ်အသစ်တိုကုိ ဘုရင်က ချမှတ်ေပးိုင်ပါ သည်။
သိုြဖစ်ရာ ဘုရင့်အမိန်ဆိုသည်မာှ အုပ်ချပ်ေရးဆိုင်ရာ န်ကားချက်များသာ ြဖစ်၍ ေလျာ့တေ
ိ လျာ့ရဲ ကိစအချိတိုမှ
အပ ဘုရင်ကုိ ဥပေဒြပသူအြဖစ် သတ်မတ
ှ ် - ိုင်မည်မဟုတ်ပါ။

လိုက်ေလျာညီေထွစွာပင် ဗမာတိုကလည်း ဘုရင်ကုိ ဥပေဒြပသူအြဖစ် အသိအမှတ်ြပခဲ့ကသည်မဟုတ်ဘဲ

ေရှးမင်းတိုထားခဲ့ေသာ ဓမသတ်များှင့်အညီ အုပ်ချပ်သူဟ၍
ူ သာ သေဘာေပါက်ထားကသည်။ တိုင်းကားြပည်ရာ
အှံ အကျိး သက်ေရာက်မ ရှိမည့် အေရးအရာတိုကုိ ြပည်သူ ကိုယ်စားလှယ်တိုက ေဆွးေွး၍ ဥပေဒအြဖစ်
အတည်ြပေပးသည့် အမျိးသားလတ်ေတာ်မျိးကား လံုးဝရှိခဲ့သည် မဟုတ်ပါ။ ဆိုရလင် ဥပေဒြပလတ်ေတာ်၊
ဥပေဒြပသူ၊ ဥပေဒြပြခင်းဆိုေသာ အယူအဆတိုကုမ
ိ ူ ဗမာတို ကားဖူးန းဝ ရှိခဲ့သည်မဟုတ်ပါ။ အုပ်ချပ်ေရးှင့်
တရားစီရင် ေရးတွင် တစ်ခ
ု ှင့် တစ်ခု ြခားန းသည်ကို သေဘာေပါက် များလည်ထားေသာ်လည်း ဘုရင်တစ်ဦးတည်း
ကသာ အာဏာှစ်ရပ်လံုးကို ချပ်ကုင
ိ ်ထားပီး မိဝန်များမှတစ်ဆင့် အုပ်ချပ်ခဲသ
့ ည်။ လတ်ေတာ်သည် တရားံးု ချပ်
ြဖစ်သလို ိုင်ငံေတာ်၏ ဦးစီးေကာင်စီ လည်းြဖစ်ပီး အုပ်ချပ်ေရး၊ တရားစီရင်ေရးကိစှစ်ခလ
ု ံုးတွင် ဘုရင်ကုိ
အကူအညီေပး ရသည်။ တိုင်းေရးြပည်ရာ အမအခင်းအားလံုးကို အုပ်ချပ်ေရး အဖွဲက ကွပ်ကဲစီမံရပီး လတ်ေတာ်
ကမူ အယူခံဝင်ေသာ အမအခင်းတိုကုိ ေြဖရှင်းရသည်။ ဘုရင်အေနှင့် တစ်ခါတစ်ရံ လတ်ေတာ်တင
ွ ် ကိုယ်တိုင်
တက်၍ အမအခင်းတိုကုိ အဆံုးအြဖတ်ေပး သည်ဆုေ
ိ သာ်လည်း အများအားြဖင့် အိမ်ေရှစံမင်းသား (သို) ဝါရင့်အမတ်
ကီး တစ်ေယာက်ေယာက်က အမကိစတုိကုိ ကားန သည်က များသည်။ လုပ်ထံးု လုပ် နည်းအရ လတ်ေတာ်က
အတည်ြဖစ်သည်ဆုေ
ိ သာ်လည်း အေရးပါေသာ အမအခင်း | တိုကုမ
ိ ူ ဘုရင့်ေရှတွင် တစ်ကိမ်ြပန်၍ ကားန စစ်ေဆး
ပီး ဘုရင့်အဆံုးအြဖတ်သည် သာ အပီးသတ်ြဖစ်သည်။ အမှန်အားြဖင့် ဗမာဘုရင် အုပ်ချပ်ေရးတွင် ဘုရင့်အာဏာကို
| ကန်သတ်ထားြခင်းမရှိသလို တိတက
ိ ျကျ သတ်မတ
ှ ်ထားြခင်းမရှိသည်မာှ လည်း ချိယွင်း ချက်ကီးတစ်ခြု ဖစ်ေနရာ
အမကိစတုင
ိ ်းတွင် ဘုရင်င
ှ ့် နန်းတွင်း အရာရှိတုိက ဝင်ေရာက် စွက်ဖက်၍ အာဏာကုန်သံးု ိုင်သည်ဟလ
ု ည်း ဗမာ
တိုက မှတ်ယူခဲ့ကသည်။

သိုြဖစ်၍ ြမန်မာတိုအဖို အများသိထားသလို အစိုးရဆိုသည်မာှ မိင် သံးု ခုေပတွင် အေြခခံေသာ အုပ်ချပ်

ေရးအဖွဲမဟုတ်ဘဲ အစိုးရသည် ဘုရင်ြဖစ်၍ ဘုရင်သည်လည်း အစိုးရြဖစ်ေလေတာ့သည်။

လူမဘ
 ဝှင့် မျဉ်းပိင် အာဏာရှင်အပ
ု ်ချပ်ေရး အေြခခံအေတွး
ဗမာဘုရင်အုပ်ချပ်ေရးစနစ်ကို အကျဉ်းအားြဖင့် အာဏာရှင်အပ
ု ်ချပ်ေရးဟု ပံေ
ု ဖာ်ုင
ိ ်ေသာ်လည်း
အာဏာရှင်ဆန်ေသာ အေြခခံအယူအဆတိုကုမ
ိ ူ ဗမာိုင်ငံေရး နယ်ပယ်၌သာ ေတွရတတ်သည်မဟုတ်ဘဲ လူမဘ
 ဝ
ှင့် မျဉ်းပိင်ရိရ
ှ ာ ြမန်မာတို၏ လူမေ
 ရးအေတွးအေခများ၌ပင် အာဏာရှင်ဆန်ေသာ အမူအကျင့်များ စွဲမဲစာွ အြမစ်
တွယ်ေနသည်။

အထက်လ
ူ ှင့် ေအာက်လူ၊ လူကီးှင့် လူငယ်၊ ရာထူးဌာနကီးသူှင့် ငယ်သူ၊ မိဘှင့် သားသမီး၊ ဆရာ
ှင့် တပည့် စသည်အားြဖင့် အထက်ေအာက် ကီးငယ်အလိုက် ဖွဲစည်းထားေသာ လူမစ
 နစ်ြဖစ်သည်င
ှ ့်အညီ ၎င်းတို
အေနှင့် သက်ဆိုင်ရာ ကျင့်ဝတ်ှင့် ဝတရားတိုကုလ
ိ ည်း မြဖစ်မေနြဖည့်ဆည်းရမည်ြဖစ်ရာ ဗမာလူမေ
 ရးစနစ်မာှ
အြပသေဘာေဆာင်ေသာ ဥပေဒကို အေြခခံ၍ လူတစ်ဦး ချင်းစီ၏ လွတ်လပ်ေသာ ဆက်ဆံေရးမျိး မဟုတ်ဘဲ
ကျင့်ဝတ်အေြခခံ၊ လူပဂ
ု ိလ်ကို ဗဟိုြပထားေသာ လူမေ
 ရးစနစ်ြဖစ်သည်။ ိုင်ငံေရးှင့် ေလာကီေရးရာတိုကုိ စိတ်ဝင်
စားြခင်းမရှိေသာ ဗုဒဘာသာကလည်း ဗမာ့လူမဘ
 ဝကို အများဆံးု လမ်းမိုးထားသည် ှင့်အညီ၊ ဗုဒဘာသာ အေြခခံ
သင်ကားချက်များမှ ဆင်းသက်လာေသာ မိဘကျင့်ဝတ်၊ သားသမီးကျင့်ဝတ်၊ တပည့်ကျင့်ဝတ် စသည်အားြဖင့်
လူမဆ
 က်ဆံေရး နီတမ
ိ ျားလည်း အခိုင်အမာရှိေနသည်။

အမှန်အားြဖင့် အဆိုပါကျင့်ဝတ်များမှာ ှစ်လိုဖယ

ွ ်ကျင့်ဝတ်များ ြဖစ်သည့်တုင
ိ ် ယင်းတိုကုိ အနက်ေကာက်
ယူသည့်အခါတွင်မူ အသက်အရယ်ကီးသူ၊ အာဏာရှိသူ၊ အဆင့်အတန်းြမင့်သူ၊ ဆရာသမား၊ လင်ေယာက်ျားတိုက
အမဲတမ်း အသာစီးရေန တတ်သည်။ ဗမာဗုဒဘာသာဝင်တို အလိုအရ မိဘှင့် ဆရာသမားတိုကုိ ဘုရား၊ တရား၊
သံဃာှင့် တစ်ဂိုဏ်းတည်းထားကာ အနေ အနငါပါးဟူ၍ ကိုးကွယ်တတ် သည် ြဖစ်၍လည်း မိဘှင့် ဆရာ
သမားတို မဟုတ်တာလုပ်သည်ကို ဆန်ကျင်လင် ဘာသာေရးအရ ကံကီးထိုက်ေသာ အြပစ်ြဖစ်ေနြပန်သည်။

ကီးသူကို ိုေသြခင်းသည် ဗုဒအလိုေတာ်ကျြဖစ်သလို မိသားစုအတွင်း တွင်လည်း ထိုနည်းလည်းေကာင်း

ေလးစားမရိှ ကသည်မှာ ေကာင်းြမတ်၍ မဂလာရှိ ေသာ ကျင့်ဝတ်များြဖစ်ပါသည်။ သိုရာတွင်မူ အကင်သတ
ူ စ်ဦး
အေနှင့် ကျင့်ဝတ် တိုကုိ ြဖည့်ဆည်းဖို ပျက်ကွက်ခဲ့သည့်အခါတွင်မူ အဆင့်အတန်းကို အေြခခံေသာ ဆက်ဆံေရး
ဥပေဒမှာ ထိုသူအတွက် ဝန်ထပ
ု ်ဝန်ပိုးတစ်ခလ
ု ို ြဖစ်ေနသည်။ အလားတူ အိမ်ေထာင်ဦးစီးြဖစ်ေသာ ဖခင်တစ်ေယာက်
အေနှင့် မိသားစုအေပ အာဏာရှင်ဆန် ေသာ ထိန်းချပ်မမျိး ရှိေနကသည်။ ဖခင်ဘက်က မိသားစုအေပ ုပ်ပုင
ိ ်း
ဆိုင်ရာအရ အကျိးမြပိုင်ေတာ့သည်င
ှ ့် မိသားစု၏ ချစ်ြခင်းေမတာမှာ တွန်ဆုတ်သွားေတာ့သည်။

ြမန်မာ့အေတွးအေခပံုစံ
ပုဂံကို တည်ေထာင်ခဲ့ေသာ အေန ်ရထာမင်းမှ စတင်ေရတွက်ေသာ် ဗမာ' တို၏ ဘုရင်အုပ်ချပ်ေရးစနစ် ှစ်
ေပါင်း (၈၀၀) မ တည်တံလာခဲ့ပီး အဆိုပါကာလများ အတွင် ဗမာ့လက်နက်ိုင်ငံေတာ်ကီးများ ြပန်ကားလာသူ ိုင်ငံ
ငယ်ကေလးများ အြဖစ် ပိကွဲသွားသည်လည်း ရှိခဲ့သည်။ ထီးေဆာင်းမင်းတိုသည်လည်း ဗမာ၊ ရှမ်း၊ မွန် စသည်
အားြဖင့် အလိလိ ေပထွန်းလာသလို ငံ့လိးပျက်စးီ သွားကသည်လည်း ရှိသည်။ မည်သုိရိေ
ှ စ အုပ်ချပ်ေရးမှာမူ
အကွင်းမဲအ
့ ာဏာကို ကိုင်စွဲထားေသာ ဘုရင်စနစ်သာ လမ်းမိုးလာခဲ့ရာ ဆိုခဲ့သလို အကွင်းမဲအ
့ ာဏာပိုင်စနစ်ကို
အာခံခဲ့ သည့် အစဉ်အလာမရှိ။ (၁၅) ရာစု အဂလန်လို ဘုရင့်အာဏာကို စိန်ေခခဲ့ေသာ သမိုင်းြဖစ်ရပ်မျိး မရှိ။ မင်း
ဆိုးမင်းညစ်ကို နန်းချဖို ပုန်ကန်မမ
 ျား ရှိခဲ့ေသာ်လည်း ရာဇပလင်ေပ ဘုရင်သစ်တစ်ေယာက် ေရာက်လာပီး ယခင်
အုပ်ချပ်ေရးစနစ်ြဖင့်သာ သံသရာလည်ခဲ့သည်ချည်းြဖစ်၍ အကွင်းမဲအ
့ ာဏာရှင် ဘုရင်စနစ်ကုိ တစ်ခတ
ု ည်း ေသာ
အစိုးရပံုစံအြဖစ် လက်ခံလာခဲ့ကရာ ေန က်ဆံုး ဗိတသ
ိ ကိုလိုနီလက်ေအာက် ေရာက်ရိခ
ှ ျိန်အထိြဖစ်သည်။ သိုြဖစ်၍
ဤမ ကာလရှည်ကာ အကွင်းမဲအ
့ ာဏာရှင် ဘုရင့်အပ
ု ်ချပ်ေရး စနစ်ှင့် အသားကျလာခဲ့ကေသာ ဗမာတိုတင
ွ ်
အုပ်ချပ်ေရးှင့် ပတ်သက်ေသာ ကိုယ်ပုင
ိ ်အေတွးအေခတစ်ခု ရှိေနသည်ကို အလွယ်တကူ ေတွး ကည့်ိုင်ပါသည်။

အာဏာရှင်ဘုရင်စနစ်၏ ထင်ရာှ းေသာ လကဏာရပ်တိုကုိ ဆန်းစစ်ခဲရ

့ ာ တွင် တစ်စိတ်တစ်ပုင
ိ ်းအားြဖင့်
ရှင်းလင်းခဲ့ပီး ြဖစ်ပါသည်။ ယခုမူ ဗမာတို၏ ိုင်ငံေရး အေတွးအေခကို ဖွဲစည်းရာ ဗမာတို၏ စိတ်အခံ
တစ်နည်းအားြဖင့် မင်း (သို) အစိုးရ အေပထားေသာ သေဘာထားအြမင်တုိကုိ ေဖာ်ြပပါမည်။

သံုးေချာင်းေထာက် အာဏာအေဆာက်အအံ၏
ု အေခါင်အချပ်အြဖစ် ဘုရင်ကုိ ေနရာေပးထားပီး ဘုရင့်
အာဏာမှာ အကွင်းမဲြ့ ဖစ်၍ ေမးခွန်းထုတ်စရာ မလိုဟု ဗမာတိုက ြမင်သည်။ ဘုရင်ပီးလင် ဘုရင့်အာဏာအေပ
လံုးဝမှီခိုေနက ေသာ မင်းမထမ်းအရာရှိများရှိသည်။ ၎င်းတိုမာှ အရပ်သားများှင့် ိင်းယှဉ်လင် အခွင့်ထူးခံ
လူတန်းစားများြဖစ်ပီး အအုပ်အချပ်ခံ ြပည်သတ
ူ ုိမာှ အာဏာအေဆာက် အအံ၏
ု ေအာက်ဆံးု တွင် ရှိေနကသည်။
ေယဘုယျအားြဖင့် အအုပ်ချပ်ခံ ြပည်သူတုိမာှ နင်းြပားဘဝ ေရာက်ေနကသည်ဆိုေသာ်လည်း ဗမာလူအဖွဲအစည်း
တွင် လူတန်းစား ဇာတ်စနစ် (သို) လူမအ
 ဆင့်အတန်းကို ပံေ
ု သသတ်မတ
ှ ်ထားမမျိး မရှိသည်က တစ်ေကာင်း၊
မျိးိုးစဉ်ဆက် ရာထူးဆက်ခံေသာ မှးမတ်မျိးိုး မရှိသည်က တစ်ေကာင်း၊ တိုေကာင့် မင်းမထမ်းအရာရှိတုိကုိ
သာမန်အရပ်သားထဲကပင် ေရးချယ်ခန်ကရသည်။ သိုြဖစ်၍ အုပ်ချပ်ေရးလူတန်းစားမှာ အအုပ်အချပ်ခံ
လူတန်းစား၏ အစိတ်အပိုင်းတစ်ခု ြဖစ်ေနရာ အဆိုပါလူတန်းစား ှစ်ရပ်လံုး၏ အေတွးအေခပံုစံအများစုကိုမူ
အကွင်းမဲ့ အာဏာရှင် ဘုရင်စနစ်၏ သေဘာသဘာဝကပင် ြပာန်းေနသည်ြဖစ်၍ ေအာက်ပါ သေဘာထားအြမင်ကို
အထင်အရှားေတွရသည်။

၁။ အစိုးရဟူသည် (အုပ်ချပ်ေရးြဖစ်ေစ၊ အုပ်ချပ်သူြဖစ်ေစ၊ မေကာင်းဆိုးဝါး ြဖစ်သည်။

 ၂။ အုပ်ချပ်သူတုိက တရားလက်လတ
ွ ်ြပကျင့်ြခင်း၊ ဖိှိပ်ချပ်ချယ်ြခင်းတိုမာှ သဘာဝြဖစ်သည်။

၃။ တရားနည်းလမ်းကျသည်ြဖစ်ေစ၊ အစိုးရကို ဆန်ကျင်ြခင်းသည် အချီးှီး အားထုတ်မြဖစ်သည်။

၄။ အစိုးရဟူသည် ြပည်သူတုိင
ှ ့် သက်ဆိုင်ေသာ ကိစမဟုတ်။

၅။ အစိုးရက အရာရာကို ထိန်းသိမ်းေစာင့်ေရှာက်ရမည်။

၆။ မင်းမထမ်း၊ အရာရှိတစ်ေယာက်ြဖစ်လာြခင်းသည် ဘဝ၏ ရေတာင့် ရခဲ အခွင့်အေရးြဖစ်သည်။

ရ။ အကင်သူသည် မည်မချမ်းသာသည်ြဖစ်ေစ အစိုးရ ရာထူးရာခံမရှိလင် အစိုးရလုပ်သမ ခံရမည့်

သူဆင်းရဲတစ်ဦးသာြဖစ်သည်။

၈။ ရာထူးတည်မဲေရးသည် အထက်အရာရှိ၏ အကိက်ေပတွင် မူတည် သည်။ အမထမ်း၏ ပင်ကုိ

အရည်အေသွးှင့် မဆိုင်။ သိုြဖစ်၍ အမထမ်း တစ်ဦး၏ တာဝန်မှာ အထက်အရာရှိ အကိက်လိုက်ဖိုသာြဖစ်သည်။

၉။ မတူညေ
ီ သာ သေဘာထားြဖစ်သည့်တုင
ိ ် အစိုးရကို အတိုက်အခံလုပ်၍ မရ၊ ဆန်ကျင်ဝံ့လင် ဒုကလှလှ
ကီးေတွမည်။

၁၀။ အစိုးရက မည်သည့်ေပလစီ၊ မည်သည့် အုပ်ချပ်ေရးနည်းစနစ်တိုင

ှ ့် ေဆာင်ရက်ေစကာမူ သင့်တင့်
ေလျာက်ပတ်၍ အကျိးရှိေသာ လုပ်ငန်းများ အြဖစ် ြမင်ရမည်။

၁၁။ အစိုးရအေနှင့် အရာရာကို ပိုင်ဆုင

ိ ်၍ ေဆာင်ရက်ိုင်စွမ်းရှိသည်။

ဤသည်တုိကား ဘုရင့်အာဏာကို အကွင်းမဲဟ

့ ၍
ူ လည်းေကာင်း၊ ဘုရင့် အမထမ်းအရာရှိမာှ လူထုကို
အိုင်ကျင့်ေနသူများ၊ ေဗာင်းေတာ်ညတ
ိ ် စိတ်ေတာ်သုိ ဘုရင်အကိက်လိုက်ေနေသာ ေဖာ်လံဖားများအြဖစ်
လည်းေကာင်း ြမင်ရာမှ ထွက်ေပ လာေသာ ြမန်မာတို၏ အေြခခံသေဘာထားများြဖစ်ပါသည်။

အစိုးရ (သို) ရန်သူမျိးတစ်ပါး

ြပည်သူတုိက အစိုးရကို မေကာင်းဆိုးဝါးအြဖစ် ြမင်ကေသာ အေကာင်း အရာများတွင် အုပ်ချပ်သူတုိ
ဘက်က အေြပာှင့် အလုပ်မညီဘဲ၊ ခုတစ်မျိး ေတာ်ကာ တစ်မျိး လုပ်တတ်ေသာ အမူအကျင့်ေကာင့်ြဖစ်သည်။
တစ်နည်းအားြဖင့် ြပည်သတ
ူ ုိ ဘက်က တရားနည်းလမ်းတကျ ေဆာင်ရက်ိုင်စွမ်းမရှိဘဲ မင်းှင့် မင်းမထမ်းအရာရှိ
တိုဘက်မှ ေတာင်းဆိုေသာ ဝန်ထုပ်ဝန်ပိုးတိုကုိ ြပည်သတ
ူ ုိအေနှင့် မဆံုရင်ကန် ထမ်းေဆာင်ေနရြခင်းြဖစ်သည်။
ဤ၌ ဝန်မင်း၊ ဝန်ေထာက်မှအစ ေအာက်ဆံးု မင်းမထမ်း အထိ မရှိဆင်းရဲသားြပည်သတ
ူ ုိအေပ ှိပ်စက်ကလူြပ
ေနသည်ဟု ဆိုလိုသည်မဟုတ် ေသာ်လည်း မင်းမထမ်းတိုင
ှ ့် ိင်းယှဉ်လင် ၎င်းတိုအေနှင့် အကွယ် အကာမဲ့
အလှမ်းအကမ်းမဲေ
့ နသည်ကိုမူ ေြပာစရာမလိုပါ။ - မင်းမထမ်းအရာရှိတုိ၏ စိတ်းူ ေပါက်ရာ လုပ်လုေ
ိ သာ အမကိစတုိ
အတွက် အာဏာကို အလွဲသံုးစား လုပ်တတ်ရာ ၎င်းတိုမာှ ြပည်သူတုိ၏ ေလးစားချစ်ခင်ေသာ အရာရှိများြဖစ်မလာ
ဘဲ တံစိုးလက်ေဆာင်ေပး၍ ေချာ့ရမည့် အရာရှိဆိုးများအြဖစ် ထင်ြမင်လာကသည်။
 အမှန်အားြဖင့် စိတ်ေကာင်းေစတန ေကာင်းရှိေသာ မင်းမထမ်းအရာရှိများ မရှိ၍မဟုတ်၊ ရှိိုင်ပါသည်။ သို
တိုင် ၎င်းတိုအေနြဖင့် တာဝန်တစ်ခက
ု ို ထမ်းေဆာင်ရပီ ဆိုသည့်အခါတွင်မူ ေဒသခံြပည်သူတုိအေနှင့် မချိမဆံ့
ထိခိုက်မများ ရှိလာေတာ့သည်။ ဥပမာ ဘုရင်စစ်ထွက်ဖိုအတွက် စစ်သားစုေဆာင်းေပးရသည်မျိး၊ အတင်းအကျပ်
လုပ်အားေစခိုင်မမ
 ျိး၊ ဘုရင့်စစ်တပ်အတွက် ရိကာ၊ စစ်ေလှစသည်တို ေထာက်ပံရ
့ သည် မျိးတိုြဖစ်ရာ ၎င်းတို၏
အလုပ်သဘာဝကိုက အဓမနည်းလမ်းတိုင
ှ ့် အေကာင်အထည် ေဖာ်ေနရသည်။ ဘုရင်၏ အြပအမူ အစီအမံတုိသည်
လည်း ထိုနည်းလည်းေကာင်းပင် ပံမ
ု န
ှ ်အားြဖင့် တရားလက်လွတ် ိုင်ထက်စီးနင်း ြပကျင့်မမ
 ျိးကို ြပည်သတ
ူ ုိအေန
ှင့် အထက်အရာရှိတုိထံ တိုင်ကားလိုကေသာ်လည်း မတိုင်ကားမီမာှ ပင် ေဒသခံအရာရှိ တို၏ ှိပ်စက်မက
 ို ခံရဖွယ်
ရှိသည်ြဖစ်၍ ဗမာတို၏ ေနစဉ်ဘဝတွင် “နီးရာဓားထက်သည် ဟူေသာ အေြပာအဆိုများ ရှိလာသည်။ တရားသည်
ြဖစ်ေစ၊ မတရားသည်ြဖစ်ေစ အစိုးရလုပ်သမ အေကာင်းချည်းသာြဖစ်ပီး အတိုက်အခံလုပ်ေနလို အပိုပဲဟူ၍
သေဘာပိုက်ထားကသည်မာှ လည်း ဆိုခဲ့သလို အေြခအေနတိုက ြပည်သူတုိကုိ သင်ကားေပးလိုက်ြခင်းြဖစ်သည်။

မင်းေနြပည်ေတာ်မှ ရာရာ့ပလင်ထက်တင
ွ ် ဘုရင်လုပ်သက
ူ ဘဝရှင်မင်း တရားကီး ဘွဲခံ၍ အုပ်ချပ်မင်းလုပ်
ေနသလို ဝန်ေထာက် ဝန်မင်းတိုကလည်း စီရင်စု စီရင်နယ်များတွင် အာဏာကို ဓားလွတ်ကုင
ိ ်၍ ထင်ရာစိုင်းေနေသာ
ဘုရင်ငယ်ေလးများ သဖွယ် ြပမူေနကသည်ြဖစ်ရာ ြပည်သတ
ူ ုိအေနှင့် မေကျနပ်၍ လတ်ေတာ်သုိ တိုင်ကားမည်ဆုိ
လင်လည်း လက်ေတွအေြခအေနများအရ တိုင်ကားိုင်ကသည် မဟုတ်ပါ။ မင်းေနြပည်ေတာ်ှင့် ခရီးကလှမ်း၊
လမ်းခရီးကကမ်း၊ ေငွေကးှင့် အချိန် များစွာ အကုန်အကျခံရမည်ြဖစ်သလို မိမတ
ိ ုိ တိုင်ကားမည့် အမအခင်းမှ
လည်း ိုင်မလား၊ ံး မလား မေသချာ မေရရာှင့် သာမန်အရပ်သားဘဝမှာ မင်းမထမ်းအရာရှိ များှင့် ထိတ်တုက
ိ ်
ေတွလင် အံးချည်းသာ ြဖစ်ေနေတာ့သည်။

မင်းမထမ်းအရာရှိတုိကုိ ဤမေကာက်ရံေနရသည်ဆုလ
ိ င် ဘုရင်ကုယ
ိ ် တိုင်၏ တရားလက်လတ
ွ ်
အမူအကျင့်များ တစ်ဖက်ေစာင်းနင်း ဆံုးြဖတ်ချက်တုိကုိ ေဝဖန်ဖိုဆိုသည်မာှ ဗမာတိုအတွက် လံုးဝ ကံစည်အပ်သည့်
အရာမဟုတ်သလို ေန က်ဆံုး အေမာ်အေခ အလှမ်းအကမ်းမဲဘ
့ ဝြဖင့် ြဖစ်သမအေကာင်း အေကာင်းချည်းသာဟူ၍
ကံကိုသာ ယိုးမယ်ဖွဲေသာ အေလ့အထရလာခဲ့ ကသည်။

အကယ်၍ မိဝန်တစ်ဦးဦးက အလွန်တရာဆိုးရား၍ လူမဆန်ေသာ ြပစ်မ တိုကုိ ကျးလွန်ေနသည့်တုင

ိ ်
ေခါင်းငံုခံေနတတ်ကပီး အလွန်အလွန် ဆိုးဝါး၍ ေဒသခံအားလံးု မခံမရပ်ုင
ိ ်ြဖစ်ပီး ဘုရင့်န း ေပါက်ကားခါမှသာ
အဆိုပါမိဝန်ကို အထက်မှ အေရးယူသည်က များသည်ြဖစ်၍ မင်းမထမ်းအရာရှိများအေနှင့် ြပည်သူ တို၏
ယံု ကည်ေလးစားမကို ရခဲ့ ကဟန် မတူေပ။ ယင်းတိုအနက် မိသူကီးဆိုသူ တိုမာှ ချိယွင်းချက်အားြဖင့် ေြပာစရာရှိ
သည်။ ထိုသူတုိကား အများအားြဖင့် ေဒသခံ ြပည်သူတုိ၏ အကျိးစီးပွားဘက်မှ ရပ်ခံ၍ နန်းတွင်းဗဟိုအစိုးရ အရာရှိ
အကီး အငယ် တို၏ အိုင်ကျင့်မတ
 ုိကုိ မကာခဏ ဆန်ကျင်တတ်သူများြဖစ်သည်။

အစိုးရကိစသည် ြပည်သူကိစမဟုတ်
အုပ်ချပ်ေရးကိစအဝဝကို ဘုရင်င
ှ ့် နန်းတွင်းအရာရှိကီးကသာ ေမာင်ပုင
ိ ်စီး ထားသည်ှင့်အညီ ဘုရင်၏
တာဝန်မှာ အုပ်ချပ်ဖိုြဖစ်၍ ြပည်သူတုိ၏ တာဝန်ကား ဦးွတ်န ခံဖုိြဖစ်ပီး ိုင်ငံအပ
ု ်ချပ်ေရးကိစတုိတင
ွ ် ပါဝင်
ပတ်သက်ရမည့်အလုပ်မာှ ြပည်သူတုိင
ှ ့် မဆီမဆိုင်ေသာ ကိစြဖစ်သည်ဆိုလင် အစိုးရ၏ စီမံခန်ခွဲေရးှင့် အုပ်ချပ်
ေရးလုပ်ငန်းများတွင် အများညီပါဝင်ပတ်သက်ရမည်ဟူေသာ အယူအဆမှာ ဗမာတိုင
ှ ့် သူစိမ်းတရံဆန်ေနသည်။
ဝန်ကီးဝန်မင်းများမှာ ြပည်သူကိုယ်စားလှယ်များ မဟုတ်။ ဘုရင်၏ လက်ံးု များသာြဖစ်ပီး ဘုရင့်အလိုေတာ်ကျ
တိုင်းေရးြပည်ရာတိုကုိ အုပ်ချပ်စမ
ီ ံရသည်။ အကယ်၍ ြပည်သတ
ူ ုိအကျိးကို လိုလားသည်ဆိုလင် ဝန်ကီး ဝန်မင်းများ
အေနှင့် ဘုရင့်အမေတာ်ထမ်းေနရစဉ်ကာလအတွင်း ကူညေ
ီ ဆာင်ရက်ေပး ိုင်သည်ြဖစ်၍ ဤသည်ပင် ြပည်သူတုိ
ကိုယ်စား ြပည်သတ
ူ ုိဘက်မှ အေကာင်းဆံးု စွမ်းေဆာင်ုင
ိ ်ြခင်းြဖစ်သည်။ လတ်ေတာ်ဆုသ
ိ ည်မာှ လည်း အများဆကို
ကိုယ်စားြပရာ ဥပေဒြပဌာနမဟုတ်ဘဲ ဘုရင့်ဆင
ှ ့်အညီ ဆံးု ြဖတ်ချက်တုိကုိ အေကာင်အထည်ေဖာ် ေပးရာ ဌာန
တစ်ခု ြဖစ်သည်။

ဗမာမင်းများ အုပ်ချပ်ေရးကာလတစ်ေလာက် မင်းတုန်းမင်း (၁၈၅၃ရ၈) ကဲ့သို စိတ်ေကာင်းှလံုးေကာင်းရှိ

ေသာ မင်းများလက်ထက်တင
ွ ် ေကာင်းမွန်ေသာ အုပ်ချပ်ေရးများ ရှိိုင်ေသာ်လည်း ြပည်သူတုိ ပါဝင်ပတ်သက်ုင
ိ ်
ေသာ အုပ်ချပ်ေရး ဟူသည်ကား ကားကာမပင် မကားရေချ။ ဘုရင်သည် ဘဝရှင်မင်းတရားကီးဘွဲှင့် အညီ ကိစ
ရပ်တုင
ိ ်းကို စိတ်အလိုအတိုင်း ေဆာင်ရက်ိုင်သည်ဆုေ
ိ သာ်လည်း လက်ေတွ တွင်မူ ြပည်တင
ွ ်းေရးကိစအဝဝကို
စိတ်ဝင်စားသည်မဟုတ်။ သိုတုင
ိ ် တစ်ဖက်တွင် လည်း မိမက
ိ ိုယ်မမ
ိ ိ သာသန ဒ
့ ါယကာ မင်းေကာင်းမင်းြမတ်၊
တရားေစာင့်ေသာ မင်းြမတ်ဟူ၍ အထင်ရိေ
ှ နရာ တိုင်းေရးြပည်ရာ စည်ပင်ဝေြပာေရးအတွက် မင်းကျင့် တရားအရ
ေဆာင်ရက်ခဲ့သည်များရှိေသာ်လည်း ကျယ်ြပန်၍ ထိေရာက်မရိခ
ှ ဲ့သည် မဟုတ်ပါ။ ဆိုရလင် ဘုရင်သည် အုပ်ထန
ိ ်းသူ
သဖွယ် ေနရာယူထားပီး စီပာွ းေရး၊ ဘာသာေရး၊ လူမေ
 ရးကိစများတွင် ြပည်သတ
ူ ုိ၏ လစ်ဟာမ၊ ပျက်ကက
ွ ်မတုိ
အတွက် ေငါက်ငမ်း ကိမ်းေမာင်းတတ်သလ
ူ ည်းြဖစ်သည်။ အဆိုပါ အေကာင်းအရာမျိးှင့် စပ်လျဉ်း၍ ဗမာ
ရာဇဝင်တင
ွ ် သာလွန်မင်းကီး (၁၆၂၉-၄၈) မှာ အထင်အရှားရှိသည်။

အခါတစ်ပါးတွင် သာလွန်မင်းကီး တိုင်းခန်းလှည့်လည်လာရာ သူဆင်းရဲမ တစ်ဦးသည် ထမင်းရည်ကို

ေြမေပ ၄ချေနသည်ကို ြမင်သည့်အခါ ထမင်းရည်ကုိ ဤသို အလဟဿ စွန်ပစ်မည့်အစား သင့်ကေလးငယ်များ
ဆာေလာင်သည့်အခါ တိုက်ေကးလင် အာဟာရြဖစ်ုင
ိ ်ေကာင်း စီးပွားေရးအေတွးအေခရှိေသာ သာလွန်မင်း ကီးက
သူဆင်းရဲမကို အြပစ်တင်၍ ဆံုးမခဲ့သည်ဟ၏
ူ ။

| ဗမာ့လူအဖွဲအစည်းတွင် အများညီ ပါဝင်ပတ်သက်မဟ

 ၍
ူ လူမေ
 ရးကိစ များ၌သာ ေတွိုင်သည်။ ေကျးရာ
များတွင် လူကီး (သို) သမာသမတ်ရှိသူတုိကုိ ေကျးရာလူထုက သူတုိသေဘာှင့်သူတုိ ခန်အပ်ထားပီး ရပ်ေရးရာေရး
ကိစတုိကုိ ေဆာင်ရက်စီရင်ရာတွင် သူကီးှင့်အတူတူ တိုင်ပင်ေဆွးေွး၍ အတူတကွ လုပ်ကိုင် ရသည်။ သိုြဖစ်သည့်
တိုင် ဆိုခဲ့သလို လူမေ
 ရးကိစရပ်များ၌ြဖစ်ေစ၊ ိုင်ငံေရးကိစရပ် များ၌ြဖစ်ေစ အများညီ ပါဝင်ပတ်သက်ရမည်ဟူေသာ
သေဘာေပါက်န းလည်မ ေကျး ရာအဆင့်ထက် မည်သည့်အခါမ ေကျာ်လွန်သည်မဟုတ်သလို ိုင်ငံေရးအရ
ထင်ရှားေသာ လကဏာတစ်ရပ်အေနှင့်လည်း ကျယ်ကျယ်ြပန်ြပန် ြဖစ်ထွန်းလာသည် မဟုတ်ဘဲ ဘုရင်င
ှ ့် ေဒသခံ
အရာရှိတုိ၏ အကွင်းမဲအ
့ ာဏာစက်ကသာ အမဲဖစ
ိ ီးထား သည်။

သိုြဖစ်၍ အမျိးသားအဆင့် အုပ်ချပ်ေရးကိစရပ်များတွင် အများညီ ပါဝင် ပတ်သက်ေသာ အစဉ်အလာဟူ၍

မရှိခဲ့ဘဲ တိုင်းေရးြပည်မ ကိစအဝဝကို ဘုရင်င
ှ ့် နန်းတွင်းဗျိုကရက်တုိကသာ သူတုိသေဘာှင့် သူတုိ ဆံုးြဖတ်
လုပ်ကိုင် ေနရာ အစိုးရအလုပ်ကိစမှန်သမ တိမ်ေတာင်သဖွယ် မင်းေရးကွယ်သလို ြပည်သူ တိုင
ှ ့် အလှမ်းေဝးလာခဲ့
သည်။ တစ်နည်းအားြဖင့် မင်း (သို) အစိုးရဆိုသည်မာှ သာမန်ြပည်သူ တိုအတွက် ာဏ်မမီေသာအရာ၊ န းမလည်
ိုင်ေသာအရာြဖစ်၍ အုပ်ချပ်သူတုိ လက်ထဲ ဝကွက်လဲအပ်ထားြခင်းသာ အေကာင်းဆံးု ဟု သေဘာထားခဲ့ကသည်။
ိုင်ငံေရးှင့်ပတ်သက်ေသာ ဗမာတို၏ အသိပညာမိုးကုပ်စက်ဝုင
ိ ်းမှာ မိမတ
ိ ုိင
ှ ့် အနီးဆံုး ဝန်းကျင်အတွင်း၌သာ
ကန်သတ်ထားကပီး မိမတ
ိ ုိ ဘဝကို တိုက်ိုက်သက်ေရာက်မ မရှိမချင်း အြခားအေကာင်းအရာတိုကုိ စိတ်ဝင်စား
တတ်ကသည်မဟုတ်။ တိုင်းေရး ြပည်မှင့်ပတ်သက်ေသာ ကိစအဝဝမှာ မင်း (သို) အစိုးရ ှင့်သာ သက်ဆုင
ိ ်သည်ဟု
သေဘာထားခဲ့ ကသည်။ ေကွးတင် ရှင်ဘုရင်ဆပ်လိမ့်မည် ဆိုေသာ စကားပံုမာှ လည်း ိုင်ငံေရးှင့် မပတ်သက်လို
ေသာ ြမန်မာတို၏ စိတ်အခံကို ေဖာ်ြပေနပါသည်။

အခွင့်ထူးခံမင်းမှးထမ်း
ဗမာ့လူအဖွဲအစည်းတွင် ဟိဇာတ်စနစ်ကဲသ
့ ို လူမလ
 ူတန်းစား ခွဲြခားမမျိး မရှိေသာ်လည်း လူတန်းစား
ာဉ်၊ အထူးသြဖင့် မင်းမထမ်း အရာရှိာဉ်ကား စွဲမဲစာွ ရှင်သန်ေနဆဲြဖစ်သည်။ ဤသို ရှိေနသည်မှာလည်း ဘုရင့်
မိသားစုမအ
ှ ပ ဗမာလူအဖွဲ အစည်းတစ်ခလ
ု ံုးတွင် မင်းမထမ်းအရာရှိများမှာ အခွင့်ထူးခံလူတန်းစားတစ်ရပ်လို ြမန်မာ့
ိုင်ငံအတွက် ြဖစ်ဟန်ကုိ အကွင်းြဖစ်စာရှိသူများြဖင့် အမျိး ြမန်မာ့ိုင်ငံေရးအေတွးအေခ ၅၁ ဖွဲစည်းထား
သည့်အတွက် ြဖစ်ဟန်တသ
ူ ည်။

အစိုးရစနစ်တင
ွ ် ဘုရင့်အာဏာမှာ အကွင်းမဲြ့ ဖစ်ေနရာ ဘုရင့်အမထမ်းအရာရှိ တိုသည်လည်း သာမန်
အရပ်သားများတိုင
ှ ့် ယှဉ်လင် အာဏာရှိသူများြဖစ်သည်။ မင်းမထမ်းအရာရှိြဖစ်ေစ သာမန်အရပ်သားြဖစ်ေစ
ဘုရင်၏ ေကျးေတာ်မျိး ကန်ေတာ်မျိး များြဖစ်ေနသည့်တုင
ိ ် မင်းမထမ်းအရာရှိတစ်ေယာက်ကုိ အြခားအရာရှိတစ်
ေယာက်က အိုင်ကျင့်ေစာ်ကား၍ မရိုင်ေသာ်လည်း သာမန်အရပ်သားတစ်ဦးအဖိုမာှ မူ အားကိုး စရာ ဘာမမရှိဘဲ
ြမင်ြမင်သမ အရာထမ်းအမထမ်းမှန်လင် ေကာက်ေနရသည်။ မင်းမထမ်းအရာရှိဆိုးတို၏ တရားလက်လတ
ွ ်
အိုင်ကျင့်ြခင်းမှ ကင်းေဝးဖိုဆိုလင် ကိုယ်တိုင်က မင်းမထမ်းြဖစ်ဖုိ လိုလာသည်။ အစိုးရလူြဖစ်ေနမှသာ ဘဝလံု ခံ
မည်ြဖစ်ရာ ေယဘုယျအားြဖင့် မင်းမထမ်းအရာရှိြဖစ်မှသာ လူရာဝင်သည်ဟု သေဘာထားကသည်။

ဤ၌ အထက်တစ်ေနရာတွင် ဆိုခဲ့သလို မင်း (သို) အစိုးရကို ရန်သူမျိးငါးပါး တွင် ထည့်သွင်းထားေသာ ဗမာ

တိုအေနှင့် တစ်ဖက်ကလည်း မင်းမထမ်း အရာရှိ ြဖစ်ချင်ေနကသည်မှာ ယုတလ
ိ ွဲေချာ်ေနသည်ဟု ထင်မတ
ှ ်စရာရှိ
ပါသည်။ မည်သုိရိေ
ှ စ သာမန်အရပ်သားများအေနှင့် လက်ေတွခံစားေနရေသာ အိုင်ကျင့်ှိပ်စက်မမ
 ျားမှ ကင်းေဝး
ဖိုသာမကဘဲ အာဏာရှိသူ မင်းမထမ်းေတွလို ထင်ရာစိုင်းလိုသည့် အတွက် မင်းမထမ်းချင်စိတ် ြပင်းြပေနသည်မှာ
သဘာဝကျပါသည်။

ဗမာ့လူအဖွဲအစည်းတွင် လူတန်းစားခွဲြခားမ မရှိေသာ်လည်း ြမန်မာတိုသည် ရာထူးဂုဏ်အဆင့်အတန်းကို

အထူးပင် ဂုစိုက်တတ်ကသည်ြဖစ်၍ လူတစ်ဦးကို အကဲြဖတ်ရာတွင် ပင်ကုအ
ိ ရည်အေသွးကို မကည့်ဘဲ ဂုဏ်
အဆင့်အတန်းကို ကည့် တတ်သည်က များသည်။ တစ်နည်းအားြဖင့် လူတစ်ဦး၏ အရည်အချင်း၊ ပညာကို ဦးစားမ
ေပးဘဲ ရာထူးအဆင့်အတန်းကို ဦးစားေပးေသာ ဓေလ့ြဖစ်သည်။ ရာထူးအဆင့် အတန်း ေလျာ့ကျသွားသည်င
ှ ့်
ဂုဏ်သိကာပါ ကျဆင်းသွားသည်ဟု ယူဆသည့် အေလျာက် ဂုဏ်အဆင့်အတန်းရှိသူကို မိတ်ဖွဲပီး မရှိသူကို
ေရှာင်ကဉ်တတ် ကသည်။ ဘုရင့်မသ
ိ ားစုဝင်များကား၌ပင် ရာထူးအေဆာင်အေယာင်လွတ်၍ အရာကျသွားသူကို
အေပါင်းအဖက်လုပ်မည့်သူ မရှိသေလာက်ြဖစ်သည်။
 ဇာတ်စနစ်မရှိသည့်အတွက် ဗမာလူအဖွဲ အစည်းတွင် လူမအ
 လာများ အလွယ်တကူ ေရာယှက်စီးဆင်း
ိုင်သည်ြဖစ်၍ လယ်သမားတစ်ဦးအေနှင့် သူ၏ အားထုတ်မှင့် အရည်အချင်းအရ လက်မပညာသည်၊ ကုန်သည်၊
ရဟန်းစသည် အားြဖင့် ဘဝေြပာင်းိုင်ပါသည်။ အကယ်၍ သာမန်အရပ်သားတစ်ဦးသည် ပညာာဏ် ထက်ြမက်၍
သူ၏ ဂုဏ်သတင်းမှာ ဘုရင့်န း(သို) နန်းတွင်း မှးကီးမတ်ရာတစ်ဦးဦး ကားသိပီး ထိုသူကို နန်းတွင်းသို ေခယူပီး
နန်းတွင်းအရာရှိအြဖစ် သူေကာင်းြပြခင်း ခံရသည်လည်း ရှိသည်။ တကယ်ဆုပ
ိ ါမူ ဘာသာေရးကျမ်းဂန်များတွင်
ဟိတို၏ ဇာတ်စနစ်ေလးမျိးကို မကာခဏ ေဖာ်ြပတတ်ေသာ်လည်း လက်ေတွကျကျ စဉ်စား တပေသာ ဗမာတို
အေနှင့် အဆိုပါဇာတ်စနစ်ကုိ လက်ခံခဲ့သည်မဟုတ်ဘဲ ကား ေကာင်းေအာင်သာ တစ်ေဆာင်တစ်ေယာင်လပ
ု ်၍
ေရးသားေဖာ်ြပသည်မျိးြဖစ်ုင
ိ ် ပါသည်။ တစ်ဖက်မှ ကည့်လင် ဗမာလူအဖွဲအစည်းတွင် ဟိဇာတ်စနစ် အေြခမကျ
ိုင်ေသာ အေကာင်းတရားများလည်း များစွာရှိပါသည်။

တိုင်းြပည်က ကျယ်ဝန်းပီး လူဦးေရက နည်းေနသည့်အတွက် လူတုင

ိ ်း မိမိ ကိက်ရာအလုပ်ှင့် အသက်ေမွး
ိုင်ပါသည်။ သိုပါလျက် လူတစ်ဦးတစ်ေယာက်၏ အဆင့်အတန်းတွင် အေြခခံေသာ အထက်ေအာက်
လူမဆ
 က်ဆံေရးပံုစံကမူ သိသိ သာသာ ရှင်သန်ေနပါသည်။ - ရာထူးအဆင့်အတန်းကို ေရှတန်းတင်ေသာ
လူအဖွဲအစည်းတွင် အာဏာ ရှိသူ အရာရှိတုိမာှ ေတာက်ေတာက်စားစား ေပလွင်ေနရာ အထက်တန်းလာ မှးမတ်
မျိးိုးှင့် အရာရှိလူတန်းစား မရှိဟု ဆိုေသာ်လည်းမင်းမထမ်းအရာရှိြဖစ်ချင်ေသာ စိတ်မှာ အေတာ်များများ လမ်းမိုး
ထားသည်ြဖစ်၍ ေတာင်သလ
ူ ယ်သမား၊ လက်မပညာ သည်၊ ကုန်သည်ပွဲစား စသူတုိအေပ အထင်ေသး အြမင်ေသး၍
ေမာက်ေမာက်မာမာ ဆက်ဆံတတ်သည်မာှ မင်းမထမ်းအရာရှိတုိ၏ စိုက်လို ြဖစ်ေနသည်။

သာမန်အရပ်သားတစ်ဦး မင်းချင်းအရာရှိြဖစ်သွားပီဆိုသည်င
ှ ့် အတိတ်ကုိ ေမ့ကာချက်ချင်းပင် မင်းစိတ်စုးိ
စိတ် ေပါက်သွားတတ်သည်ြဖစ်၍ ဤသိုေသာ စိုက် လကဏာမျိးတိုကုိ ယေနတိုင် ေတွြမင်ေနရဆဲြဖစ်သည်။

ဗမာတိုအဖို ဂုဏ်သိကာှင့် အာဏာမှာ ရာထူးအဆင့်အတန်းှင့် တွဲဖက် ေနသည်မာှ လည်း မင်းမထမ်း

အရာရှိဆိုးတို၏ အိုင်ကျင့် ှိပ်စက်ြခင်းမှ ကင်းေဝး လိုေသာ နည်းလမ်းှင့် ဆက်စပ်ေနသည်။ မိမက
ိ ိုယ်တိုင်
မင်းမထမ်းအရာရှိ ြဖစ်လိုြဖစ် မဟုတ်လင် ရာထူးအာဏာရှိသူတုိင
ှ ့် ရင်းှီးသိကမ်းထားဖိုလိုသည်။ သိုမသ
ှ ာ အရာရှိ
ေတာဝါမှ လွတ်ေြမာက်ုင
ိ ်မည်ြဖစ်ရာ သူေဌးသူကွယ်တစ်ဦးြဖစ်သည့်တုင
ိ ် ရာထူးအာဏာမရှိလင် မင်း (သို) အစိုးရ
ှိပ်စက်သမ ခံရမည်ြဖစ်၍ ထိုသူသည် ဧကန် င်စစ် သူဆင်းရဲတစ်ဦးသာြဖစ်သည်ဟူ၍ သေဘာပိုက်ခဲ့ကေသာ ြမန်
မာ့လူအဖွဲ အစည်းတွင် လူတုင
ိ ်းလိုလို အရာရှိမဟုတ်သည့်တုင
ိ ် မင်းေြမာင် စိုးေြမာင် ြဖစ်ချင်ေနက သည်ကုမ
ိ ူ
ေကာင်းစွာသေဘာေပါက်ိုင်ပါသည်။

ပုဂလိက သစာခံ အုပ်ချပ်ေရး

ဗမာမင်း အုပ်ချပ်ေရးစနစ်တင
ွ ် ဘုရင် ခန်အပ်ေသာ ဝန်ကီးဝန်မင်းတိုက တစ်ဆင့် ၎င်းတို၏
လက်ေအာက်ခံ အမထမ်းအရာထမ်းတိုကုိ ခန်အပ်ရသည်ြဖစ်ရာ အုပ်ချပ်ေရး ယရားတစ်ခုလံုးမှာ ေအာက်လက
ူ
အထက်လက
ူ ို မှီရေသာ ပုဂလိက သစာခံဆက်ဆံေရးေပတွင် တည်ေဆာက်ထားသည်။

ဆိုခဲ့သလို အုပ်ချပ်ေရးပံစ
ု ံတင
ွ ် ေအာက်လူက မည်မပင် မဟုတ်တုတ် လုပ်သည်ြဖစ်ေစ အထက်အရာရှိက
အကာအကွယ်ေပးေနသမကာလပတ်လံုး ေအာက်လူအေနှင့် လွတ်လွတ်ကတ်ကတ် ဆက်လုပ်ိုင်သလို အုပ်ချပ်
ေရးေကာင်း မေကာင်း တိုင်းတာိုင်ေသာ စံသတ်မတ
ှ ်ချက် မရှိသည့်အတွက်လည်း အေြခအေန တစ်ခုလံုးမှာ
အထက်အရာရှိေပတွင် မူတည်ေနသည်။ အထက်အရာရှိ၏ ကိုယ်ကျင့် တရားှင့် အုပ်ချပ်ေရး ကမ်းကျင်မေကာင်း
လျင် အုပ်ချပ်ေရးတစ်ခလ
ု ံုး ေကာင်းမွန်ိုင်ပီး မေကာင်းလင် အုပ်ချပ်ေရးတစ်ခလ
ု ံုး ယိုယင
ွ ်းပျက်စီးကာ
လက်ေအာက်မင်းချင်းတိုသည် လည်း အကျင့်ပျက်လာေတာ့သည်။ ကို မိ ဝန်ကီးဝန်မင်းတို လိုက်န ရမည့်
ကျင့်ဝတ်များ ရှိေသာ်လည်း နန်းတွင်း၌သာ သံုးပီး ြပည်သတ
ူ ုိင
ှ ့် ဆက်ဆံရာတွင် လိုက်န ေစာင့်ထိန်းမ မရှိ
သည့်အတွက် ေအာက်ေြခ မင်းမထမ်းတိုက အထက်အရာရှိ ေကျနပ်ေအာင် ဖားဖားယားယား လုပ်ေနကရသည်။
အထက်အရာရှိ၏ ေထာက်ခံမရမှသာ ေအာက်လူ၏ မင်းမထမ်း ဘဝ အစားရေချာင်မှာမို ဝန်ထမ်းအားလံုး အထက်
လူစကားကို ဟုတ်သည်ြဖစ်ေစ မဟုတ်သည်ြဖစ်ေစ “မှန်ပါ ့ဘုရား” က်ေနရသည်။ အထက်အမိန်ကုိ န ခံံု မကေတာ့
ဘဲ အထက်အရာရှိကို ကညဝတေတာ၊ ခခယယ ဆက်ဆံေနရသည်ြဖစ်၍ အဆိုပါ အေနအထားမှ လာဘ်ေပး
လာဘ်ယူ ဓေလ့ေပထွက်လာပံုရသည်။ ( အထက်အရာရှိထံ လက်ေအာက်အရာရှိငယ်က လက်ေဆာင်တစ်ခခ
ု ုယူ ပီး
ချည်းကပ်တတ်ရာ ဤသို လက်ေဆာင်တစ်ခခ
ု ု မြဖစ်မေန ေပးရသည့်အမူအကျင့်မာှ စွဲမဲလာပီး အထက်အရာရှိ
ေထာက်ခံမရ
 ဖို လုပ်ိုးလုပ်စဉ်တစ်ခုလို ြဖစ်လာသည်။

အမှန်အားြဖင့် ဤသိုေသာ အမူအကျင့်မာှ ဗမာတို၏ မူလအေလ့အထမဟုတ်ေသာ် . လည်း ယေနတိုင် စွဲမဲ

လာရာမှ တြဖည်းြဖည်းအဆိုပါ အမူအကျင့်မတ
ှ စ်ဆင့် အထက်အရာရှိထံမှ အခွင့်အေရးတစ်ခုခု ရယူလိုမအ
 တွက်
လာဘ်ေပးေသာ ပံုစံအြဖစ် ေြပာင်းလဲလာပီး ယေနတိုင် ကျင့်သံုးလာေနကသည်။

အတိုက်အခံကို ေနရာမေပးေသာ သေဘာထား

”ေသလင် ေြမကီး၊ ရှင်လင် ေရထီး” ၊ “မဲစားရအရှင်း၊ စားရ ဆီထမင်း' စသည့် စကားပံတ
ု ုိက ဗမာတို စိတ်
ေနစိတ်ထားကို ေယဘုယျအားြဖင့် လှစ်ြပေန ပါသည်။ ဆိုရလင် ဗမာတို၏ ေတွးေခပံု ေတွးေခနည်းှင့် အြပအမူ
ေတာ်ေတာ် များများမှာ အစွန်းေရာက်သည်ြဖစ်ရာ ကားချ၍ေသာ်လည်းေကာင်း ချိယွင်းချက်ထား
၍ေသာ်လည်းေကာင်း မတူကွဲြပားေနေသာ အေြခအေနကိုေသာ်လည်းေကာင်း ခွင့်ြပ တတ်သည်မဟုတ်ဘဲ 'အားလံးု
ရလင်ရ၊ မရလင် ' ဆိုေသာ သေဘာထားက အမဲလိုလို ေရှေရာက်ေနတတ်ပါသည်။ ေဖာ်ြပပါစကားပံတ
ု ုိကလည်း
ဤသေဘာထား ကို ရည်န
 ်းေနရာ ဗမာတိုအတွက် တစ်ဖက်ှင့် တစ်ဖက် အေလာ့ေပး၊ ေစ့စပ်ည
ိ ိင်း သည်
ဆိုသည်မာှ စဉ်းစားမရိုင်ေသာ ပံုစံတစ်ခလ
ု ို ြဖစ်ေနသည်။

ေယဘုယျအားြဖင့် ဗမာတို၏ အေတွးတွင် အံး ှင့် အိုင်သာရှိသည်။ မိုင်လင် အံးေပးဖိုသာရှိသည်။

ရန်သူဆိုလင် ကိုယ်က သတ်လင်သတ်၊ မသတ် လင် အသတ်ခံရဖိုသာရှိသည်။ သိုြဖစ်၍လည်း ဗိတသ
ိ တိုင
ှ ့် စစ်မ
တိုက်မီအထိ စစ်သံုပန်းတိုကုိ အသက်ချမ်းသာခွင့် ေပးရမည်ဆုေ
ိ သာ ဥပေဒမျိးကို ဗမာတို န းမလည်။ ရန်သဆ
ူ ိုလင်
မည်သည့်အေြခအေနေရာက်ေနသည်ြဖစ်ေစ အြပတ်ရှင်း ဖိုသာြဖစ်သည်။ ထိုနည်းလည်းေကာင်း တုတ်တုိ၏ စစ်
အင်အားမှာ အလွန်များြပားေန သည်ြဖစ်၍ စစ်ေသန ပတိ မဟာသီဟသူရက အေြမာ်အြမင်ရိရ
ှ ိ
ှ ှင့် ကျိင်းတံုတင
ွ ်
စစ်ေြပငိမ်းေရးစာချပ် ချပ်လုက
ိ ်သည် ကားသိေသာအခါ ဆင်ြဖရှင်မင်းကီး (၁ရ၆၃ရ) အကီးအကျယ် ေဒါကန်ေလ
ရာ ဗမာတပ်များလည်း ေနြပည်ေတာ်ြပန်လင် အသတ်ခံရမည် သိသြဖင့် မဏိပရ
ူ ဘက် ထွက်ေြပးတိမ်းေရှာင်ခဲ့ ကရ
သည်။ ဆိုခဲ့သလို မည်သည့်အေြခအေန၌ြဖစ်ေစ လက်ကန
ု ်ိက်ဖိုသာ ေတွးေတာထားသည်ှင့်အညီ စစ်ိုင်ေသာ
ဗိတသ
ိ တိုက ရပိုရာတွင် စစ်ရပ်၍ စာချပ်ချပ်ဖုိ ကမ်းလှမ်းလာသည့် အခါ ဗမာတို ကိုယ့်အားကိုယ် မယံုြဖစ်ခဲ့
ကသည်။ ဗိတ် သတိုက စစ်ုင
ိ ်ပါလျက် စစ်ေလျာ်ေကးယူပီး ေန က်ြပန်လည
ှ ့်ဖုိ ဆံုးြဖတ်လိုက်သည်ကုိ ဗမာမင်းှင့်
အရာရှိတုိ န းမလည်ိုင်ေအာင်ြဖစ်ခဲ့ ကသည်။

ိုင်ငံေရးတွင်လည်း ထိုနည်းလည်းေကာင်း၊ အတိုက်အခံဆိုသည်မာှ ဗမာ့ နန်းတွင်း သုခမိန်ှင့် မင်းတို

အတွက် ကံစည်မရေကာင်းေသာ အရာသာြဖစ်သည်။ အလယ်ေခတ် ဥေရာပိုင်ငံေရးသုခမိန်များ စဉ်းစားသလို
ိုင်ငံေတာ်ကီး ေအးချမ်း သာယာဖိုဆိုလင် အင်အားခိုင်မာေသာ ဘုရင်စနစ် (သို) အစိုးရရှိရမည်။ ဘုရင့်အာဏာ စက်
ှင့် အုပ်ချပ်ေရးယရားကို အေှ င့်အယှက်မရှိ တည်ေဆာက်ရမည်ဟု ယံသ
ု ည်င
ှ ့် အညီ တိုတုရ
ိ င
ှ ်းရှင်းကိက်ေသာ
ဗမာတိုအတွက် တစ်မိန် တစ်အာဏာသည် စည်းံုး ညီတ
ွ ်ြခင်းြဖစ်၍ ေပါင်းစုဖဲွစည်းြခင်းမှာ အင်အားချည့်နဲြခင်းဟု
ယူဆကသည်။ မတူညေ
ီ သာ သေဘာထားတိုမှ ရယူထားေသာ ညီတ
ွ ်ြခင်းကိုမူ ဗမာတို န းမလည်။ တည်ဆဲအစိုးရ
ကို အတိုက်အခံလုပ်ြခင်းသည် သူပန
ု ်ထြခင်းသာ ြဖစ်သည်။ သိုြဖစ်၍ အတိုက်အခံတိုကုိ ကီးထွားမလာမီ အကင်း
အညာဘဝကပင် သုတ်သင်ေချမန်းပစ်ရ , မည်ဟု န းလည်ထားကရာ ဥပေဒအရ အတိုက်အခံြပ၍ ယှဉ်ပိင်ရေသာ
ိုင်ငံေရး အယူအဆများဆိုလင် ဗမာတိုအဖို အေတာ်ပင် အလှမ်းေဝးေနေလသည်။ သိုအတွက် ေကာင့်ပင် ၁၈၅၄
အဂလန်ေရးေကာက်ပဲွတင
ွ ် ဝန်ကီးချပ် “ဂလပ်စတံးု မဲံး ၍ ရာထူးမှ ဆင်းေပးလိုက်ရသည်ကုိ မင်းတုန်းမင်း ကားသိ
ရေသာအခါ မသက်မသာ သက်ြပင်းချ၍ ဤသို ညည်းညခဲသ
့ ည်ဟသ
ူ တတ်။

“ဂလက်စတံးု တစ်ေယာက်ကေတာ့ ေထာင်သွင်းအကျဉ်းချခံေနရပီထင်ပါရဲ၊ သူအတွက် ငါကိုယ်ေတာ်ြမတ်

စိတ်မေကာင်းြဖစ်ရတယ်၊ သူက လူေကာင်း တစ်ေယာက်ပါ၊ လွန်ခဲ့တဲ့ တစ်စ
ှ ်ေကျာ်က ေရစလွယ်နဲေတာင် ငါ
ကိုယ်ေတာ်က သူကို သူေကာင်းြပခဲ့ေသးတာပဲ” ြဖင့် ဗမာတိုအတွက် ိုင်ငံေရးအာဏာလက်လတ
ွ ်ရပီ (သို) အရာကျ
သွားပီ ဆိုသည်မာှ ကံဆုးိ မိုးေမှာင် ကျြခင်းသာြဖစ်၍ မဲဇာအပို ခံရလင် ခံရ၊ မဟုတ်လင် အကွပ်အမျက်ခံရဖွယ်ရှိ
သည်ဟု ယူဆခဲ့ကသည်။ အလားတူ ဘုရင့်အာဏာကို စိန်ေခဝံ့သူများအေနှင့်လည်း အဆံးု စွန်အေြခအေနထိ
ရည်ရယ်ထားခဲ့ကသည် ြဖစ်၍ ဘုရင်ကုိ နန်းချပီး ကိုယ်တိုင် ဘုရင်လုပ်ိုင်လင် လုပ်၊ မဟုတ်လင် ေသဖိုသာ ရှိရာ
ဘုရင့်အာဏာကို ကန်သတ်ဖို ဆိုသည်မာှ စဉ်းစားရိုင်သည်မဟုတ်ပါ။ ဗမာတိုအတွက် ိုင်ငံေရးစနစ်တစ်ခုတင
ွ ် မတူ
ကွဲြပားေသာ အယူအဆှင့် အတိုက်အခံတိုကုိ လက်ခံထားဖိုဆိုသည်မာှ ြဖစ်ုင
ိ ်ေသာကိစ မဟုတ်ေပ။ အမအခင်း
တစ်ခက
ု ို ေြဖရှင်းရာတွင် ှစ်ဦးှစ်ဖက်လံးု လိုက်န ေစာင့်ထိန်းရမည့် ဥပေဒအရ ေြဖရှင်းတတ်ကသည်မဟုတ်ဘဲ
ပုဂိလ်ေရး စွက်ဖက်မမ
 ျားက အမဲလိုလို ပါဝင်လာ တတ်သည်။ ဆိုရလင် ပုဂိလ်ေရးကင်းေသာ သေဘာတရားေရးရာ
စံချိန်စံန
 ်းအရ ငိမ်းချမ်းစွာ အတူတကွ ေြဖရှင်းိုင်သည်ဆုေ
ိ သာ အယူအဆကို ဗမာတို သေဘာ ေပါက် န းလည်ခဲ့
သည်မဟုတ်ဘဲ ကိုယ့်အစွဲ ကိုယ့်အယူတုိကုသ
ိ ာ ေဇာင်းေပးတတ် ကသည်ြဖစ်၍ စည်းကမ်းဥပေဒတွင် အေြခခံေသာ
ေြဖရှင်းမများ မရှိသေလာက်ြဖစ် သည်။ ဘက်မလိုက်ဘဲ ဥပေဒှင့်အညီ ေဆာင်ရက်ဖို ဆိုသည်မာှ ဗမာတိုအတွက်
န းလည်ရခက်ေနသည်။ တစ်ဖက်ကစွဲဆိုထားေသာ အမအခင်းတစ်ခုကို ေြဖရှင်း သည့်အခါ၌ပင် တရားသူကီးတိုက
ဥပေဒှင့်အညီ ဆံးု ြဖတ်ကသည်မျိးမဟုတ်ဘဲ ှစ်ဖက်သေဘာတူညမ
ီ အ
 ရ ခံသ
ု မာဓိများအြဖစ် အမကို ဆံးု ြဖတ်သည်
ကများသည်။ အဆိုပါအေြခအေနမျိးတွင် အများအားြဖင့် ဗမာတိုထံုးစံအရ၊ ှစ်ဖက်စလံးု လက်ဖက်စားရင်း၊
ေရေွးကမ်းေသာက်ရင်း၊ ှစ်ဖက်သေဘာထားကို ညိိင်းတတ်က သည်။ အကယ်၍ တစ်ဖက်ဖက်က လက်ဖက်စား
ဖို ြငင်းဆန်ေနသည်ဆိုလင် အဆံးု အြဖတ်ကို မေကျနပ်၍ အထက်ံးု သိုတုင
ိ ်ကားမည်ဟူေသာ အဓိပာယ်ြဖစ်သည်။
 အမှန်အားြဖင့် သာမန်အမအခင်းတိုကုသ
ိ ာ ဤနည်းဤပံုေြဖရှင်းတတ်သည် မဟုတ်၊ ပုန်ကန်မမ
 လ
ှ ွဲ၍
ရာဇဝတ်မများကိုလည်း ေဒသခံအရာရှိများက အလားတူ ေြဖရှင်းကရာ ဥပေဒေပတွင် အေြခခံြခင်းမရှိဘဲ၊ ဓမသတ်၊
ရာဇသတ်တုိင
ှ ့်အညီ စီရင်တတ်ကသည်။

သိုြဖစ်၍ ဗမာတိုန းလည်ထားေသာ ညိိင်းေဆွးေွးမဆိုသည်မာှ ဥပေဒအရ ှစ်ဦးှစ်ဖက်လုက

ိ ်န ရမည့်
စည်းမျဉ်းစည်းကမ်းတိုင
ှ ့် သက်ဆိုင်ြခင်းမရှိဘဲ၊ ပုဂိလ်ေရးအရ ှစ်ဖက်လံးု လက်ခံြခင်းြဖစ်သည်။ ဤ၌ ဆိုခဲ့သလိုှစ်
ဖက်လံးု သေဘာတူညမ
ီ  (သို) ေကျနပ်မရ
 ဖိုဆိုသည်မာှ အခါခတ်သမ
ိ ်းြဖစ်ိုင်သည်ေတာ့ မဟုတ်ပါ။ အင်အားအရ
တစ်ဖက်ှင့် တစ်ဖက် မတိမ်းမယိမ်းရှိဖုိလိုသည်။ သိုမဟုတ်လင် ည
ိ ိင်းေဆွးေွးဖို လံးု ဝစဉ်းစားိုင်သည်မဟုတ်ပါ။
သိုြဖစ်၍လည်း ိုင်ငံေရးအရ ဆန်ကျင်ရာတွင် အင်အားဆတူ ရှိသူတုိက အခိုင်အမာ ေြခကုပ်ယထ
ူ ားိုင် ေသာ်လည်း
အင်အားနည်းသူတုိကား လက်စတံးု ခဲ့ကရ သည်။ အတိုက်အခံတိုကုိ ေနရာမေပးလိုေသာ ဗမာ့ အစဉ်အလာအယူ
အဆမှာ အြမင်ကျဉ်းေြမာင်းလှေသာ်လည်း အဆိုပါ အယူအဆကိုပင် ဗမာမင်းများ(သို) အစိုးရ အဆက်ဆက်
ကျင့်သံုးလာခဲ့ကသည်ြဖစ်၍ အတိုက်အခံလုပ်လင် အြပစ်ေပးခံရမည် ဆိုေသာ အြမင်မာှ လည်း အိုးစွဲလာသည်။ သို
ြဖစ်၍ ြပည်သတ
ူ ုိအေနှင့် အစိုးရလုပ် သမ အေကာင်းချည်းြဖစ်သည်ဟု လက်ခံလင်လက်ခံ၊ မဟုတ်လင်ေရငံ
ု တ်
ပိတ်ေနံုသာရှိေတာ့သည်။

လက်ေတွအုပ်ချပ်ေရးဆိုင်ရာ အေလ့အထများှင့်အတူ၊ ဗမာတို၏ အာဏာပိုင်ဘုရင်စနစ်တင

ွ ် ထင်ရှား
ေသာလကဏာသံးု ခုရိရ
ှ ာ ၎င်းတိုမာှ အုပ်ချပ်ေရး အာဏာကို ဘုရင်င
ှ ့် နန်းတွင်းဗျိုကေရစီက ေမာင်ပိုင်စီးထား
ြခင်း၊ တရားလက်လတ
ွ ် ြပမူြခင်းှင့် ဘုရင်င
ှ ့်မင်းမထမ်းအရာရှိတုိ၏ အမိန်ကုလ
ိ ိုက်န ဖိုေဆာင်ရက်ရာတွင် အဓမ
နည်းများကို ကျင့်သံုးြခင်း စသည်တိုြဖစ်ရာ၊ အဆိုပါအသွင်လကဏာတို ထင်ရာှ း လာသည်င
ှ ့်အမ၊ သာမန်ြပည်သူ
တိုအေနှင့်ှင့်လည်း မင်း (သို) အစိုးရဆိုသည်မာှ မိမိ တိုင
ှ ့် မအပ်မစပ်ေသာအရာ၊ အမကိစတုင
ိ ်းကိုဘုရင့်အာဏာ
ြဖင့်သာ အဆံးု အြဖတ် ေပးိုင်ပီး ဘုရင်ဟသ
ူ ည်အရာရာကို အစိုးရသူသည် အရာရာကို ပိုင်စိုးသူဟ၍
ူ စွဲမတ
ှ ်လာခဲ့ က
သည်ကုမ
ိ ူ “ဘုရင်တုိဘုန်း မိုးသိုချန်း၊ လူပန
ု ်းေသာ်မှ မေနသာ ဟူ၍လည်းေကာင်း၊ မင်းန းတစ်ေထာင် မင်းေြမာင်
တစ်သိန်း” ဟူ၍လည်းေကာင်း အဆိုရိလ
ှ ာကသည်။

• ေဖာ်ြပပါ မင်း (သို) အစိုးရှင့်ပတ်သက်ေသာလကဏာေရးသံုးပါးအြပင် ဗမာဘုရင်အုပ်ချပ်ေရးစနစ်၏

ေပလွင်ေသာအြခားချိယွင်းချက်များရှိေသးရာ၊ တစ်နည်းအားြဖင့် ဗမာမင်းများကာလက၊ ဗမာတို၏ ိုင်ငံေရး
အသိပညာ မရင့်မာမမှ လည်းေကာင်း၊ ေရှးကျေသာ အုပ်ချပ်ေရးပံစ
ု ံတုိမလ
ှ ည်းေကာင်း အများအားြဖင့် ထင်ဟပ်လာ
ေသာ အမအကျင့်များြဖစ်ပီး ၎င်းတိုမာှ ဗမာတို၏ အမျိးသားစိုက် လကဏာများအြဖစ်င
ှ ့် အတိုင်းအတာတစ်ခု
အထိ ယေနတိုင်စွဲကျန်ေနေသးသည်ကုိ ဆက်လက်ေလ့လာသွားမည်ြဖစ်ပါသည်။
 အခန်း(၂)

ဗိတိသအုပ်ချပ်ေရးှင့် ေြပာင်းလဲလာေသာ `ဗမာ့သေဘာထား

ဗမာတစ်ြပည်လံးု ဗိတသ
ိ လက်ေအာက်ခံ ကိုလိုနီနယ်ေြမတစ်ခုြဖစ်ေကာင်း ၁၈၈၆၊ ဇန်နဝါရီ (၁) ရက်တွင်
ေကညာချိန်မှစ၍ ဗမာြပည်တင
ွ ် ဘုရင်အုပ်ချပ်ေရး နိိတံသွားခဲရ
့ ာ ဗိတသ
ိ အုပ်ချပ်ေရး စတင်လာပီး ဗမာြပည်ကုိ
ဗိတသ
ိ တိုအုပ်ချပ်ရာ တွင် ရန်ကုန်တင
ွ ် အုပ်ချပ်ေရးဆိုင်ရာ ေကာ်မရှင်န မင်းကီးထားရှိပီး အိိယအေြခစိုက်
ဘုရင်ခံမှတစ်ဆင့် အုပ်ချပ်၍ ဗမာတို၏ အာဏာရှင်ဘုရင်အုပ်ချပ်ေရးစနစ်ကိုမူ အေြခခံဥပေဒအရ အုပ်ချပ်ေသာ
ဗျိုကေရစီစနစ်ြဖင့် အစားထိုးလိုက်သည်။

သိုြဖစ်၍ ဗမာတိုအတွက် ဗိတသ

ိ ေကာ်မရှင်န မင်းကီးသည် လက်ေတွ အုပ်ချပ်ေရးဆိုင်ရာအကီးအကဲ
ြဖစ်လာချိန်မှစ၍ အုပ်ချပ်ေရးဆိုင်ရာ အကီးအကျယ် ေြပာင်းလဲမမ
 ျားြဖစ်လာခဲ့ရာ ၁၉၂၃ ခုှစ် ဒိုင်အာခီအပ
ု ်ချပ်ေရး
ှင့်လည်းေကာင်း၊ ၁၉၃၅ ခုှစ်တင
ွ ်မူ ဗိတသ
ိ ဘုရင်ခံကုိ တာဝန်ခံရေသာ ကိုယ်ပုင
ိ ်အပ
ု ်ချပ်ေရးှင့်လည်း ေကာင်း
စတင်ထိေတွလာသည်တင
ွ ် ဗိတသ
ိ အုပ်ချပ်ေရး၏ သေဘာသဘာဝှင့် အေစာပိုင်းကာလ ဗိတသ
ိ အုပ်ချပ်ေရးကိုမူ
ဗမာတို တံုြပန်ပံက
ု ိုလည်းေကာင်း၊ ထိုမှ ေန က်ဆက်တဲွ ေြပာင်းလဲမများှင့် ဗိတသ
ိ အုပ်ချပ်ေရးမှ ဗမာတိုရရှိလိုက်
ေသာ ိုင်ငံေရးလက်ငုတ်လက်ရင်းတိုကုလ
ိ ည်းေကာင်း ဤအခန်းတွင် ဆန်းစစ်သာွ းဖိုြဖစ် ပါသည်။

၁၉၂၃ခုှစ် ဗိတသ
ိ အုပ်ချပ်ေရး၏ သေဘာသဘာဝှင့် ဗဟုသေဘာထား
အထက်ြမန်မာြပည်ကုိ ဗိတသ
ိ တို သိမ်းယူပီးသည်င
ှ ့် ဒီမုက
ိ ရက်တစ် အေဆာက်အအံမ
ု ျား၊ ဥပမာ ြပည်သူ
လတ်ေတာ်၊ အလှည့်ကျေရးေကာက်ပဲွှင့် ကက်ဘိ နက်စနစ်ကို ချက်ချင်းတည်ေဆာက်ေပးိုင်သည်မဟုတ်ပါ။
ယေနအသံုးြပေနေသာ . ဒီမုက
ိ ေရစီ၏ အဓိပာယ်အရဆိုလင် ထိုစဉ်က အဂလန်၌ပင် ဒီမုက
ိ ေရစီ အုပ်ချပ်ေရး စနစ်
သည် ေကာင်းစွာ ရှင်သန်ြခင်းမရှိေသးပါ။ မည်သိုရိေ
ှ စ၊ အထက်ြမန်မာြပည် တစ်ပိုင်လံုးကို ဗိတသ
ိ သိမ်းယူလိုက်
သည့်အခါတွင်မူ ိုင်ငံေရးအရ အုပ်ချပ်ေရးမှာ ဗျိုကရက်တစ် အာဏာပိုင်ဘုရင်စနစ်မှ ဖွဲစည်းပံုအေြခခံဗျိုကေရ
စီသို ကူးေြပာင်း - လာခဲ့သည်။ သိုပါလျက် အထက်ဗမာြပည်မာှ ဗိတသ
ိ အစိုးရက ကပ်ကပ်မတ်မတ် အုပ်ချပ်ေရး မ
ေပးေသးဘဲ၊ ဗိတသ
ိ စစ်ဘက်င
ှ ့် အရပ်ဘက်အရာရှိတုိ၏ တစ်ဦးချင်း စီမံကွပ်ကဲမြ ဖင့် ှစ်အေတာ်ကာကာ
ထိန်းချပ်လာခဲသ
့ ည်။

အေြခခံဥပေဒအရ အုပ်ချပ်ေသာ ဗျိုကေရစီစနစ်င

ှ ့် အစဉ်အလာအရ အုပ်ချပ်ေသာ သီေပါမင်း၏
အုပ်ချပ်ေရးစနစ်တုိမာှ တစ်ခုှင့်တစ်ခု အေြခခံသေဘာ တရားအရပင် ကွာြခားမရိသ
ှ ည်။ ဗိတသ
ိ တို၏ ဗျိုကေရစီ
မှာ ဆင်ြခင်တံုတရားြဖင့် ေရးဆွဲထားေသာ ဥပေဒစည်းကမ်းတိုြဖင့် လည်ပတ်ေသာ အုပ်ချပ်ေရးစနစ်ြဖစ်ပီး ဗမာ
တို၏ ဘုရင်စနစ်ကမူ ိုးရာဓေလ့ေပတွင် အေြခခံထားသည်ြဖစ်ရာ ရည်ရယ်ချက် ှင့် အှစ်သာရအရ ြပဒါးတစ်
လမ်းသံတစ်လမ်းလို ြဖစ်ေနသည်။ ဗိတသ
ိ အုပ်ချပ်ေရး ဆိုင်ရာ အယူအဆတွင် စည်းမျဉ်းခံဘုရင်စနစ်င
ှ ့်
ြပည်သူဝန်ထမ်း သေဘာတရားတိုမာှ အေြခခံများြဖစ်သည်င
ှ ့်အညီ အစိုးရအရာရှိအရာခံဝန်ထမ်းတိုက တရားမတ
မ၊မှန်ကန်စွာ စီရင်ဆံးု ြဖတ်မစေသာ၊ အေြခခံမဝ
ူ ါဒတိုကုိ ေလးစားလိုက်န ကရ ေသာ်လည်း ဘုရင်အုပ်ချပ်ေရးစနစ်
တွင် အာဏာရှင်ဘုရင်အကိက် အုပ်ချပ်ရေသာ သက်ဦးဆံပုင
ိ ်ဘုရင်စနစ်ြဖစ်သည့်အေလျာက် ဗမာဗုဒဘာသာဝင်တို
က ပရိတ်ရတ်၍ တားရေလာက်ေအာင်ပင် မေကာင်းဆိုးဝါး အေတာ်များများရှိေနေသာ အုပ်ချပ်ေရးစနစ် ြဖစ်သည်။

, သိမ်းယူပီးသွားေသာ ကိုလိုနီနယ်ေြမများအတွင်း လွတ်လပ်၍ လံု ခံစိတ်ချ စွာ ကူးသန်းေရာင်းဝယ်ိုင်ဖုိ

ရာအတွက် ခိုင်မာသန်စမ
ွ ်း၍ တရားမေသာ အုပ်ချပ်ေရး ရှိရမည်ြဖစ်သည်။ အဆိုပါရည်ရယ်ချက်မှာ ၁၈၂၆ ရခိုင်ှင့်
တနလာရီကို ဗိတသ
ိ တိုရ လိုက်ပီးကတည်းက တစ်စိုက်မတ်မတ်ရှိလာေသာ ဦးတည်ချက်ြဖစ်ရာ၊ အဆိုပါ
ရည်ရယ်ချက်ကုိ အေကာင်အတည်ေဖာ်ရာတွင် လွတ်လပ်စွာ ကူးသန်းေရာင်းဝယ်ခင
ွ ့် တရားမတမကို ဥပေဒက
အာမခံေပးရန်င
ှ ့် အအုပ်ချပ်ခံုင
ိ ်ငံသားတို၏ စီးပွားေရး ဘဝ သက်သာေချာင်ချိေရးစသည့် စံချိန်စံန
ွ ်းတိုမာှ
ဗိတသ
ိ အုပ်ချပ်ေရး၏ လမ်းန် ချက်များြဖစ်လာရာ ယေနအြမင်မှကည့်လင် ဗိတသ
ိ တို၏ ဗျိုကေရစီမာှ ဗမာ
တို အေပ တစ်ဖက်သတ်ဖ
ိ ှိပ်ေသာ အုပ်ချပ်ေရးြဖစ်သည်ဟု ယူဆိုင်ေသာ်လည်း ထိုစဉ်က အာရှ၏ အုပ်ချပ်ေရး
စံချိန်စံန်းတိုအရ အကဲြဖတ်မည်ဆုလ
ိ င်၊ ဗိတသ
ိ  အုပ်ချပ်ေရးကို တိုးတက်ေသာ အုပ်ချပ်ေရးဟု ဆိုရမည်
ြဖစ်သည်။

အုပ်ချပ်ေရးဆိုင်ရာစံချိန်စံန
 ်းတိုကုိ ေသွဖည်၍ ရာထူးအာဏာအရ လက်လွတ်စပယ်ေဆာင်ရက်သည်များ
ဗိတသ
ိ အုပ်ချပ်ေရးစနစ်တင
ွ ် ရှိိုင်ေသာ်လည်း ဥပေဒကို ေလးစားလိုက်န ၍ မှန်မှန်ကန်ကန်ေဆာင်ရက်တတ်ေသာ
ဗိတသ
ိ အုပ်ချပ် ေရးအရာရှိတုိ၏ အထက်တန်းကျေသာ ကျင့်ဝတ်တိုကုမ
ိ ူ ဗမာတိုကုယ
ိ ်တိုင် အသိ အမှတ်ြပကရသ
လို အထူးသြဖင့် အုပ်ချပ်ေရးအကီးအကဲတို၏ မှန်မှန်ကန်ကန် တရားစီရင်မ၊ မတစွာေဆာင်ရက်မ၊ ယံု ကည်ချက်
အတိုင်း ရဲရဲဝံဝ
့ ံ့လုပ်ကိုင်တတ်ေသာ အမအကျင့်တုိကုိ ထင်ထင်ရာှ းရှားေတွြမင်ိုင်သည်။

ရခိုင်ှင့် တနသာရီေဒသတိုကုိ သိမ်းယူပီးကတည်းက ဗိတသ

ိ တို၏ ရည်ရည်ချက်မှာ တည်ငိမ်ေသာ ေဒသ
အုပ်ချပ်ေရးှင့် လွတ်လပ်စွာ ကူးသန်းေရာင်း ဝယ်ေရးြဖစ်ရကား ေဒသခံြပည်သတ
ူ ုိ၏ အသက်အိုးအိမ်၊ စည်းစိမ်ှင့်
လူမဘ
 ဝကို ြဖစ်ုင
ိ ်သမ ဝင်ေရာက်မစွက်ဖက်ေရးြဖစ်သည်။ သိုြဖစ်၍လည်း ကျင့်ဝတ်ှင့်အညီ မှန်ကန်စွာ
ေဆာင်ရက်ခဲ့ကေသာ ဗိတသ
ိ  အုပ်ချပ်ေရးအရာရှိကီးများ၏ သာဓက အချိကိုြပလိုသည်။ အထက်ြမန်မာြပည်ကို
သိမ်းပိုက်ပီး မကာခင် သီေပါမင်း လက်ထက်က ဗိတသ
ိ တိုကုိ ဆန်ကျင်ခဲ့သူ တိုင်းတားမင်းကီးသည် ဗိတသ
ိ  လက်
ေအာက်တင
ွ ် အမထမ်းေနရာ ဗိတသ
ိ ေကာ်မရှင်န မင်းကီးက အဆိုပါကိစကို ဆန်ကျင်ပီး တိုင်းတားမင်းကီးကို ဖမ်း
ဖိုအမိန်ေပးလိုက်သည်တင
ွ ် ိုင်ငံေရးအရာရှိ ဗိုလ်ချပ်ကီးစေလဒင်က အမိန်ကုိ မန ခံဘဲ၊ ဗိတသ
ိ အုပ်ချပ်ေရးစနစ်
ေအာက်တင
ွ ် အြပစ်အန အဆာမရှိ အမထမ်းေနသလို၊ မိမ
ိ ှင့်လည်း လုပ်ေဖာ်ကုင
ိ ်ဖက်ြဖစ်ေနေသာ တိုင်းတား
မင်းကီးကို အြပစ်မက
ှ င်းလွတ်ခင
ွ ့်ြပဖို စာေရးအေကာင်းကားခဲသ
့ ည်။

အလားတူ လုပ် ကံမတင

ွ ် ပါဝင်ပတ်သတ်သည်ဟု သကာမကင်းအထင်ခံရသူ “ိုင် ဆိုသူကို ဗိတသ
ိ အရာရှိ
တစ်ဦးက ိုက်ှက်၊ ညဉ်းပန်း၍ ေြဖာင့်ချက်ေပးခိုင်းသည့် ကိစကိုလည်း ဗိုလ်မှ းကီးစေလဒင်ကပင် အထက်အရာရှိ
ဗိုလ်ချပ်ကီးပရင်ဒါဂတ်ထံ တိုင်ကားခဲရ
့ ာမှ ဥပေဒလုပ်ထံးု လုပ်နည်းှင့် ဆန်ကျင်၍ ရယူထားေသာ ေြဖာင့်ချက်တို
ကို တရားံးု က လက်ခံကားန ြခင်း မလုပ်ေတာ့ဘဲ ရာထူးတက်ဖိုင
ှ ့် န မည်ေကာင်းရဖို တရားလက်လတ
ွ ်လုပ်ခဲ့
ေသာ ဗိတသ
ိ အရာရှိကို အြပစ်ေပးခဲ့သည်။ ထိုနည်းလည်း ေကာင်း၊ ေသဒဏ်ချခံရေသာ အကျဉ်းသားတစ်ချိကို
ေသနတ်င
ှ ့်ပစ်၍ ကွက်မျက် အပီး၊ မေသမရှင်အချိန်တင
ွ ် “ေသအံ့ဆဲဆဲ” လူတစ်ဦး၏ မျက်ှ အမူအရာကို
မှတ်တမ်းတင်ချင်ပါသည်ဆို၍ ဓာတ်ပံ
ု ိုက်မိေသာ ဗိတသ
ိ အရာရှိတစ်ေယာက်၏ လုပ်ရပ်ကုိ အထက်အရာရှိတုိ
ကားသိသည့်အခါ အေတာ်ပင် ထိတ်လန်တန
ု ်လပ်ကရပီး အဆိုပါအရာရှိကို စစ်ခံ
ု ံုးတင်၍ အြပစ်ေပးခဲသ
့ ည်။

ဗိတသ
ိ အုပ်ချပ်ေရးမှ အတုယစ
ူ ရာေကာင်းေသာ လကဏာများစွာရှိသည့် အနက်၊ တစ်ခုမာှ ဗမာမင်းတို
လက်ထက်က ကျင့်သံုးခဲ့ေသာ လုပ်ခမေပးဘဲ အဓမ ခိုင်းေစေသာ အေလ့အထကို ဖျက်သိမ်းလိုက်ပီး မိမတ
ိ ုိ၏
လုပ်အားအလိုက် လုပ်ခ ေပးေသာ စနစ်ြဖင့် အစားထိုးခဲ့ရာ၊ ဗမာမင်းတို အတင်းအကျပ် ခိုင်းသမ လုပ်ခဲ့ရေသာ ဗမာ
တိုအဖို ယခုစနစ်ကုမ
ိ ူ လိက်လိက်လှဲလှဲလက်ခံလာကသလို ေဒသခံြပည်သူတုိကုိ ဥပေဒမဲ့ အဓမခုင
ိ ်းေစြခင်းမြပရ
ဟူ၍လည်း ၁၈၈၉ ခုှစ်တင
ွ ် ထုတ်ြပန်ေသာ အတွင်း ဝန်ံုးေကညာစာတွင် အတိအလင်းေဖာ်ြပထားသည်။ ထိုစဉ်က
အုပ်ချပ်ေရးအထိုင် မကျေသးသလို အထက်ြမန်မာြပည်ကုိ ဗိတသ
ိ တို သိမ်းယူအပီး (၁၀) ှစ်ခန်အထိ ေဒသခံဗမာ
ှင့် တိုင်းရင်းသားတိုက ဗိတသ
ိ စစ်တပ်ကုိ ေြပာက်ကျား တိုက်ခုက
ိ ်ေန သည်ြဖစ်၍ ဗိတသ
ိ စစ်တပ် သယ်ယူ
ပိုေဆာင်ေရးကိစတုိအတွက် လုပ်သားများ ဆင့်ေခေနရသည့်တုင
ိ ် ေဒသခံြပည်သူတုိ စိတ်အေှ င့်အယှက်မရှိေအာင်
အတတ်ုင
ိ ် ဆံုး အကာအကွယ်ေပးရမည်ဟလ
ု ည်း အဆိုပါေကညာချက်တင
ွ ် ေဖြပထားသည်။ သိုရိသ
ှ ည့်တုင
ိ ် အဓမ
လုပ်အားေစခိုင်းေသာ အေလ့အထကား တစ်ြပည်လံးု အတိုင်း အတာှင့် အဆံုးသတ်သွားသည်ေတာ့ မဟုတ်ပါ။
၁၉၃ဝ ကာလများအထိ ရှမ်းေစာ် ဘွားေစာ်ကန်တိုက လူထုကို လုပ်ခမေပးဘဲ ခိုင်းေနဆဲြဖစ်ေသာ်လည်း ယခင်ဗမာ
မင်း များလက်ထက်ကလို မထင်လင်မထင်သလို အိုင်ကျင့်တတ်ေသာ အေလ့အထတို ကား ေပျာက်သေလာက်ရိှ
လာသည်။

အာဏာကိုအလွဲသံုးစားလုပ်တတ်ေသာ အရပ်သားအရာရှိငယ်တိုကုလ
ိ ည်း ဗိတသ
ိ အထက်အရာရှိတုိက မ
ြဖစ်မေန အေရးယူရသည်များလည်း မကာခဏရှိခဲ့ရာ ယင်းတိုအနက် ဗမာအရာရှိငယ်များမှာ ထင်ရာှ းပီး၊ ယခင်
ဘုရင်များလက်ထက် နည်းတူ မင်းမထမ်းအရာရှိက အရပ်သားကို ထင်သလို အိုင်ကျင့်ိုင်သည်ဟ၍
ူ ယုတ်ညံ့ေသာ
မင်းမထမ်းာဉ်မျိး ြမန်မာအရာရှိငယ်များတွင် ယခုတုင
ိ ်စွဲကျန်ေနပံလ
ု ည်း ရသည်။ ဗမာမိအုပ်တစ်ဦး နယ်လည
ှ ့်ခရီး
ထွက်စဉ် သူှင့်အတူပါလာေသာ ေန က် လိုက်တပည့်တပန်းတိုက ေသာင်းကျန်းကသည့်အတွက် ဗိတသ
ိ အရာရှိက
မိအုပ်ကို ရာထူးချ၍ အြပစ်ေပးခဲရ
့ သည်။

ဗမာမင်းအုပ်ချပ်ေရးစနစ်ထက် ဗိတသ
ိ အုပ်ချပ်ေရးက သာလွန်ေကာင်းကို မျက်ဝါးထင်ထင် ေတွြမင်ေနရ
သည်ြဖစ်၍ ဗမာဘုရင်င
ှ ့် အမထမ်းအရာရှိတုိ ဗိုလ်ကျ အိုင်ကျင့်မည်ကုိ ေကာက်လန်ကသြဖင့် မည်သူမ ချမ်းသာ
ေအာင်ကိး စားရဲကရာမှ ဗမာစီးပွားေရးတံုဆိုင်းေနပီး ယခု မိမတ
ိ ုိကိးစားလင် ကိးစားသေလာက် အကျိးခံစား ိုင်
သလို အာမခံချက်လည်းရှိေသာ ဗိတသ
ိ ဥပေဒေအာက်တင
ွ ် ြမန်မာတို ေပျာ်ရင်ေန ကေကာင်း ေကာ်မရှင်န မင်းကီး
“ဖစ်ချီ”က မှတ်ချက်ချခဲ့သည်။

သိုြဖစ်ရာ၊ ဗမာတိုအေနှင့် လက်နက်အားကိုးှင့် ဗမာြပည်ကုိ ကိုလိုနီဇာတ် သွင်းထားေသာ ကုလားြဖ တို

အေပ မေကျမချမ်းိုင်ခဲ့ကေသာ်လည်း အုပ်ချပ်ေရးအရ တရားမတမှင့် အကျိးသက်ေရာက်မရိသ
ှ ည့်ေနရာတွင်
ဗမာဘုရင် အုပ်ချပ်ေရးထက် ဗိတသ
ိ တိုက သာလွန်ေကာင်းကိုမူ ဗမာတို ဝန်ခံရမည်ြဖစ်ပါသည်။

ဗိတသ
ိ အုပ်ချပ်ေရးအေပ သေဘာေပါက်န းလည်ြခင်းှင့် ြငင်းပယ်ြခင်း
 ဗိတသ
ိ အုပ်ချပ်ေရးှင့် ပတ်သက်လင် ြမန်မာတို၏ ေယဘုယျသေဘာ ထားမှာ ဒွိဟသံသယရှိေနပံရ
ု သည်။
အများစုအေနှင့် ဗိတသ
ိ အုပ်ချပ်ေရး၏ လက်ခံုင
ိ ်ဖယ
ွ ်ေကာင်းေသာ အမူအကျင့်တုိကုိ အသိအမှတ်ြပကရသလို
တစ်ချိန် တည်းမှာပင် ဗိတသ
ိ တိုကုိ ဆန်ကျင်ခဲ့ကသည်ြဖစ်ရာ၊ တစ်နည်းအားြဖင့် ဗိတသ
ိ  အုပ်ချပ်ေရး၏ ထူးြခား
သာလွန်မတုိကုိ သေဘာေပါက်န းလည်ကေသာ်လည်း ိုင်ငံြခား သားအုပ်ချပ်မြဖစ်၍ လက်ခံဖုိ ြငင်းဆန်ေနြခင်း
ြဖစ်သည်။ မည်သုိရိေ
ှ စ၊ ဗိတသ
ိ အုပ်ချပ်ေရး၏ အေစာပိုင်းကာလများအတွင်း (၁၈၂၆ ၈၆) အလျင်အြမန် တိုးတက်
ဖွံဖိးလာသည်ြဖစ်၍ ေအာက်ြမန်မာြပည်တင
ွ ် ေကျးရာတို က မိကီးများြဖစ်လာေနချိန်တင
ွ ် အထက်ြမန်မာြပည်
တွင်မူ မိကီးများက ရာြဖစ်သွား သည်ဟေ
ူ သာ အေြပာအဆိုများပင်ရိလ
ှ ာခဲသ
့ ည်။ ထိုမတ
ှ စ်ြပည်လံုးကို ဗိတသ
ိ တို
သိမ်းလိုက်သည့်အခါတွင်လည်း လံု ခံငိမ်းချမ်း၍ ေနေပျာ်ေသာ အေြခအေနများ ရှိလာခဲသ
့ ည်ကုိ ယခင်လို အိပ်ေန
တုန်းအသတ်ခံရမှာ မေကာက်ရေတာ့ဘူးဟု မှတ်ချက်ချခဲ့သလို သားသည်မခ
ိ င်တစ်ေယာက်အေနှင့် မိုးေကာင်း၊
ကျိင်းတံု ရန်ကန
ု ် ခရီးကို တစ်ေယာက်တည်း ေဘးကင်းလံု ခံစွာ ခရီးသွားလာိုင်သည်။

ေြပာင်းလဲသွားေသာ အေြခအေနများမှာလည်း သိသာလှသည်၊ ယခင်လို တရားလက်လတ

ွ ် ဗိုလ်ကျေနေသာ
ဝန်မင်းဝန်ငယ်များနိဂံုးချပ်သွားသလို ဓားလွတ်ကုင
ိ ် ၍ ရမ်းချင်တိုင်းရမ်းေနေသာ သူပန
ု ်သက
ူ န်၊ ဓားြပတိုလည်း
ေြခချပ်မိသွားပီး တရား - ဥပေဒစိုးမိုးမ အေတာ်အတန်အားေကာင်းလာရာ ဗိတသ
ိ အုပ်ချပ်ေရး အေစာပိုင်း ကာလ
များအတွင်း ြပည်သူတုိအေနှင့် ေအးချမ်းစွာ အသက်ေမွးိုင်ခဲ့ကသည်ကို သံသယရှိစရာ မလိုေပ၊ ေရာင်းပန်းဝယ်
ပန်း ပွင့်လင်းရှင်သန်လာသည်ြဖစ်၍ မိမတ
ိ ုိ ဆအတိုင်း ဝတ်ုင
ိ ် စားိုင်သံးု စွဲလာိုင်သည်။ လွတ်လပ်စွာ ေရာင်းဝယ်
ခွင့်ှင့်အတူ စီးပွားေရးပိင်ဆုင
ိ ်မမ
 ာှ လည်း အကိတ်အနယ်မရှိေသးသည့်အတွက် ဗမာေတွ လွတ်လပ်ေပါ ့ပါးစွာ
ေနထိုင်ခဲ့ကသည်။

သိုရိသ
ှ ည့်တုင
ိ ် ဗိတသ
ိ တို စိုးမိုးမကိုကား ဗမာအများစုအေနှင့် ခံတင
ွ ်း မေတွိုင်က၊ ဗိတသ
ိ အုပ်ချပ်ေရး
ေကာင်းမေကာင့် ုပ်ပုင
ိ ်းဆိုင်ရာတိုးတက်မတုိ မည်မပင်ြဖစ်ထန
ွ ်းလာသည်ြဖစ်ေစ၊ ဗိတသ
ိ အုပ်ချပ်မေအာက် ကန်
သေဘာက်ဘဝ ေရာက်ေနရသြဖင့် လူြဖစ်ံး ေနသည်ဟု ဗမာတိုက ယံုကည်ကသည်။ အဂလပ
ိ ် အုပ်ချပ်ေရး၏
အကျိးြဖစ်ထွန်းမကို အများအားြဖင့် ဗမာတို သေဘာေပါက်န းလည် ထားကေသာ်လည်း ဘယ်ေလာက်ပင်ဆိုးဆိုး
ကိုယ့်မင်းကိုယ်ချင်းှင့်ေနရသည်က တင့်တယ်သည်ဟု ထင်သည်။ အတိတ်က ဗမာသူရဲေကာင်းမင်းတို လက်နက်
ိုင်ငံေတာ်ကီးများချဲထွင်၍ ေရထီးေဆာင်းခဲ့ကပံက
ု ို ြပန်လွမ်းရင်း၊ ဗိတသ
ိ လက် ေအာက်ေရာက်ေနရသည့်အြဖစ်ကို
မခံမရပ်ုင
ိ ်ြဖစ်ခဲ့ ကသည်။ အထူးသြဖင့် မျိးချစ်စိတ် ြပင်းထန်ေသာ ဗမာပညာရှိစာဆိုှင့် စာတတ်ေပတတ် ဘုန်း
ေတာ်ကီးများက နယ်ချဲမစာဒိိတုိ လက်ေအာက်တွင် အမျိး၊ ဘာသာ၊ သာသန ကွယ်ေပျာက်ပါပီ ဟူ၍
ရင်ထုမန ြဖစ်ခဲ့ ကသည်။ သိုြဖစ်၍လည်း ဆီးဘန်းနီဆရာေတာ်က “ထီးသုန်း နန်းသုန်း၊ မိသုန်း သုည၊ သုန်းဘဝြဖင့်
ကန်ြဖစ်ရေလ ငါတိုေတွမာှ ၊ ေသေသာ်မတ
ှ ည် ေသာ်ေကာင်း၏” ဟု စာဆိုခဲ့ြခင်းြဖစ်သည်။

ဤ၌ မင်း (သို) အစိုးရကို ရန်သူမျိးငါးပါးစာရင်းတွင် ထည့်သွင်း ရံေကာက် အြဖစ် သေဘာထားလာခဲ့ေသာ

ဗမာတိုအေနှင့် ယခုလိုဘုရင် ေပျာက်ဆံးု သွားသည်ကုိ န န ကျင်ကျင်ြဖစ်ေနကရသည်မှာ အေတာ်ပင်ခက
ွ ျသည်
ဟု အထင်ရိ
ှ ိုင်ရာ စင်စစ်လည်း ဤအေြခအေနသည်ပင် ဗမာတို၏ ဒွိဟစိတ်သဘာဝကို လှစ်ြပေနပါသည်။ ဆိုခဲ့
သလို “ဗိတသ
ိ အုပ်ချပ်ေရး၏ အားသာချက်တုိကုိ အူယားဖါး ယား လက်ခံလာကသည့်တုင
ိ ်၊ အဂလိပ်အစိုးရသည်
အဂလပ
ိ ်အစိုးရသာြဖစ်ပီး ဗမာအစိုးရသည် ဗမာအစိုးရသာြဖစ်၍ လွတ်လပ်ေသာဘုရင့်ိုင်ငံေတာ်လည်း ြဖစ်ပါ
သည်။ ရှည်လျား၍ ခန်ညားေသာ ရာဇဝင်ရှိခဲ့သလို ဗမာတိုလို အစွန်းေရာက် မျိးချစ်စိတ်ရိသ
ှ ူတုိအေနှင့် မိမတ
ိ ုိ၏
လွတ်လပ်ေသာ ဘုရင်ုင
ိ ်ငံေတာ်ကုိ အိိယ ြပည်နယ်တစ်ခုအြဖစ် ဘဝေြပာင်းခံလိုက်ရသည်ကုမ
ိ ူ ဗိတသ
ိ အုပ်ချပ်
ေရး၏ မက်ေမာ စရာများှင့် မည်သိုမ အေပးအယူလုပ်ိုင်ေစကာမူ ဗမာတိုအဖို ဘုရင်ေပျာက် ဆံးု သွားြခင်းသည်
ိုင်ငံေပျာက်ဆံုးြခင်းြဖစ်၍ လွတ်လပ်ေရး ေပျာက်ဆံးု ြခင်းလည်း ြဖစ်ပါ၏။

ှိပ်ကွပ်မရေသာ ဇာတိမာန်
ဗိတသ
ိ အုပ်ချပ်ေရး၏ ေကာင်းကွက်တုိကုိ လက်ခံဖိုရာ၊ ဗမာတိုအတွက် တအံုေွးေွး၊ ဆူပက
ွ ်ေနေသာ
ဇာတိေသွး ဇာတိမာန်တုိက အဓိက အတားအဆီး တစ်ခု ြဖစ်ေနပါသည်။ အတိတ်က၊ ရှမ်း၊ ရခိုင်၊ မွန် အစရှိေသာ ထီး
ပိင်နန်းပိင်မင်းများ ေအာက်တွင် ဗမာတိုဦးကင်းေခတမ ေပျာက်ဆံုးခဲ့ဖးူ ေသာ်လည်း အဆံးု တွင် ဗမာတို ဘက်က
ေအာင်ုင
ိ ်ခဲ့သည်ချည်းြဖစ်သလို၊ မဏိပရ
ူ ၊ ယိုးဒယားှင့် တုတ်တပ်တုိကုမ
ိ ူ တစ်ခါတစ်ရံ မိမတ
ိ ုိဘက်က အလူးအလဲ
ခံခဲရ
့ သည့်တုင
ိ ် အပီးသတ်ေအာင်ပဲွ ခံိုင်သည် ြဖစ်၍ ဗမာတိုအေနှင့် မိမတ
ိ ုိဘုန်းလက်ံးု ကို အထင်ကီး၍
ဇာတိေသွး၊ ဇာတိမာန်များ လံတက်လာခဲသ
့ ည်မာှ သဘာဝကျပါသည်။

အလားတူစစ်ပွဲှစ်ပွဲံး၍ ေအာက်ဗမာြပည်ကုိ ဗိတသ

ိ တိုလက်ထက်ထဲ ထည့်လိုက်ရသည်မာှ ဗမာတို၏
ညံ့ဖျင်းမေကာင့် မဟုတ်ဘဲ၊ ဗိတသ
ိ တိုင
ှ ့် လက်နက ချင်းမမသည့်အတွက်ဟ၍
ူ လည်းေကာင်း တတိယှင့်
ေန က်ဆံုးစစ်ပွဲ ဆံုးရသည် လည်း ကိုယ်ကျိးရှာ နန်းတွင်းအရာရှိကီးတစ်ချိ၏ ေလာ်မာမေကာင့်ြဖစ်သည်
ဟူ၍လည်းေကာင်း ဗမာတို အမှတ်ရိလ
ှ ာခဲ့ ကရာ ဤမ မာန်ကီးေသာ လူမျိးများအဖို လွတ်လပ်ေရးဆံးု ံးလိုက်ရ
သည်မာှ အေစာ်ကားခံလိုက်ရြခင်းြဖစ်ပါ၏။

အလုပ်သမားေဈးကွက်တင
ွ ်၊ ေဈးေပါေပါရိုင်ေသာ အိိယအလုပ်သမားတို ဗမာေြမေပတွင် တစတစ
များြပားလာေနသည်မာှ လည်း ဗမာတိုအတွက် မျက်မုန်း ကျိးစရာြဖစ်လာသည်။ အေစာပိုင်းတွင် အိိယ
အလုပ်သမားများမှာ ဗိတသ
ိ တို လက်ေအာက်တွင် ေအာက်ေြခသိမ်းအလုပ်များကို လုပ်ကိုင်ခဲ့ကေသာ်လည်း
ေန က်ပုင
ိ ်းတွင် အစိုးရအမထမ်းများြဖစ်လာပီး ဗမာတိုကုိ အေကာှင့် ဆက်ဆံလာက သည်။

အထက်ဗမာြပည်ကုိ ဗိတသ
ိ တို သိမ်းယူပီး အေစာပိုင်းကာလများတွင်၊ ဗိတသ
ိ တိုက ́သီေပါမင်းေနရာတွင်
မင်းညီမင်းသားတစ်ပါးပါးကို နန်းတင်၍ အထက် ဗမာြပည်ကုိ ဘုရင်အုပ်ချပ်ေရးနယ်ေြမအြဖစ် ဆက်လက်ထားရှိ
လိမ့်မည်ဟူ၍ ေကာလာဟလများြဖစ်ေနသလို ဗမာတိုကလည်း အကီးအကျယ် ေမာ်လင့်ထားက သည်။ သိုတုင
ိ ်
ဗမာလူေနမအေပ ဘုရင်၏ အရှိန်ဩဇာကီးမားပံက
ု ို သေဘာေပါက် | ေသာ ဗိတသ
ိ တိုက ေဒသခံတုိ၏ အံု ကွ
ေပါက်ကဲွိုင်မည့်အေြခအေနကို ဥပယ် တံမျဉ်င
ှ ့် ထိန်းချပ်ြခင်းသာြဖစ်ပီး၊ ရည်ရယ်ချက်မှာ လံုးဝ သိမ်းယူမည်သာ
ြဖစ်ရာ၊ ေမာ်လင့်သလိုြဖစ်မလာေသာ ဗမာတိုအဖို ဗိတသ
ိ တိုင
ှ ့် အေစးမကပ်ြဖစ်လာခဲ့သည်။

သာသာန ့အတွက်ေသာက
ဗိတသ
ိ လက်ေအာက်မှ ြမန်မာဗုဒဘာသာဝင်တိုအတွက် အထူးစိုးရိမ်စရာ ြဖစ်ရသည့်ကိစမှာ အန ဂတ်
ဘာသာေရးြဖစ်သည်။ အဂလပ
ိ ်မင်းသည် ခရစ်ယာန် ဘာသာဝင်ြဖစ်၍ ဗုဒဘာသာကို ကာကွယ်ေစာင့်ေရှာက်
လိမ့်မည်မဟုတ်ဟု ဗမာတိုက ယူဆကသည်။
 အစဉ်အလာအရ ဗမာဘုရင်မှာ သာသန ့ဒါယကာမင်းအြဖစ်င
ှ ့် ဗုဒ သာသန ကို အေထာက်အပံေ
့ ပးခဲရ
့ ာ
သာသန ပိုင်ဘုန်းကီးကို ဘုရင်ခံကတင် ေြမာက်၍ သာသန ပိုင်မတ
ှ စ်ဆင့် သံဃာေလာကကို ထိန်းချပ်လာခဲရ
့ ာ
သံဃာတို လိုအပ်ေသာ ပစည်းေလးပါးကို ဘုရင်က အမဲလှဒါန်းသလို ဘာသာေရးစာြပန်ပဲွများ ကျင်းပေပးသည်။
ယခုမူ ဘုရင်မရှိေတာ့သည့်အတွက် သာသာန ညိ းွမ်းေတာ့မည်ဟု ြမန်မာတို ပူပန်ေသာကေရာက်ခဲ့ ကသည်။ သို
တိုင် ဗိတသ
ိ အုပ်ချပ်ေရးသမားတိုက သူတုိအေကာင်းှင့်သူတုိ ဘာသာေရးကိစတုိကုိ လက်ေရှာင်ေနခဲ့သည်။

သိုြဖစ်၍ ြမန်မာဘုရင်လက်ထက်ကလို ဗိတသ

ိ အရာရှိများအေနှင့် သာသန ဒ
့ ါယကာအြဖစ်ခံယူ ပီး၊
ဘာသာေရးလိုအပ်ချက်တုိကုိ ေထာက်ပံမ
့ ည်ဆိုလင် ဗိတသ
ိ အုပ်ချပ်ေရးကို လက်ခံကဖို ရာစဉ်လှည့်၍ ေဟာေြပာ
ေပးမည်ဟု နန်းတွင်း ဆရာေတာ်င
ှ ့် ဝါရင့်သံဃာအချိက ဗိတသ
ိ အစိုးရကို ၁၈၈၅ ခုှစ် ဇန်နဝါရီတင
ွ ် ကမ်းလှမ်း
လာရာ၊ ဘာသာေရးှင့် ကင်းရှင်းရမည်ဟေ
ူ သာ ဗိတသ
ိ တို၏ အုပ်ချပ်ေရး၊ ေပလစီေကာင့် သံဃာတို၏ ကမ်းလှမ်း
မကို ဗိတသ
ိ အရာရှိတုိက လိမာပါးနပ်စာွ ပယ်ချလိုက်သည်။ အကယ်၍ ကမ်းလှမ်းမကို လက်ခံလိုက်မည်ဆိုလင်
ဗိတသ
ိ  အစိုးရကို သာသန ဒ
့ ါယကာအြဖစ်င
ှ ့် ဗမာတိုက တက်တက်ကွကွ ေထာက်ခံလာက မည်ကို ဗိတသ
ိ 
အုပ်ချပ်ေရးသမားတိုေကာင်းစွာ သိထားေသာ်လည်း လိုက်န ရမည့် ဥပေဒအရ ြငင်းပယ်လိုက်ရာ ဗိတသ
ိ အစိုးရမှာ
မိစာဒိိကုလားြဖ အစိုးရအြဖစ် ေမတာပိုခံရေတာ့သည်။

သိုရာတွင် ဗိတသ
ိ အစိုးရအေနှင့် ဘာသာေရးကို လံုးဝလျစ်လျခဲ့ သည်မဟုတ်ပါ။ ၁၈၉၆ ခုှစ်မှစ၍
ပထမြပန်စာေမးပွဲများကို ြပန်လည်ကျင်းပေပးပီး ေအာင်ြမင်သသ
ူ ံဃာတိုကုိ ူပးီ ေငွ (၁၅၀) အထိ ချီးြမင့်ခဲ့သည်။
၁၉၁၂ ခုှစ်တင
ွ ် ထင်ရှားေသာ ဆရာေတာ်ကီးတိုကုိ အဂမဟာပိတဘွဲှင့် ူပးီ (၁၀၀) စီ ချီးြမင့်ခဲ့သလို ပထမြပန်
စာေမးပွဲတင
ွ ် ေအာင်ြမင်ေသာ သံဃာေတာ်တိုကုိ ေမွးထုတ်ေပးခဲသ
့ ူ၊ ေကျာင်းထိုင်ဆရာေတာ်ကီးများကိုလည်း
ဘွဲတံဆပ
ိ ်ေတာ်များ ချီးေြမာက်ခဲ့သည်။ သိုတုင
ိ ် သာသန ေရးအတွက် စိုးရိမ်ေနကေသာ ြမန်မာတိုက ဘာသာေရး
ှင့် လူမေ
 ရးလုပ်ငန်းတိုကုိ ြမင့်တင်ဖို ရည်ရယ်ချက်ြဖင့် ဘာသာေရးအသင်းအဖွဲများ ထူေထာင်ခဲ့ကရာ၊ ၁၈၉၅ ခုှစ်၊
ေမာ်လမိင်တင
ွ ် သာသန ဒ
့ ရအသင်းှင့် ၁၈၉၈တွင် ပရိယတိသာသန ဟ
့ တ
ိ အသင်းတိုကုိ တည်ေထာင်ခဲ့က
သည်။

ဗိတသ
ိ အစိုးရဘက်က ဘာသာေရးကိစများတွင် ဆိုခဲ့သေလာက်သာ ပါဝင်ပတ်သက်ခဲ့ ပီး ထိုထက်ပုမ
ိ ုြိ ခင်း
မရှိ၊ အလားတူ အန တရ ဒဏ်ရာရရှိထားေသာ ဗမာတို၏ ဇာတိပည
ု ဂုဏ်မာနအတွက် ေြပရာေြပေကာင်း
အြပသေဘာေဆာင်ေသာ ပူးေပါင်းေဆာင်ရက်မများလည်းမလုပ်၊ ြမန်မာလူအဖွဲအစည်းေဟာင်းများကို တြဖည်း
ြဖည်းြပြပင်ေြပာင်းလဲဖုိလည်း စိတ်ဝင်စားြခင်းမရှိဘဲ စီးပွားေရး အကျိးအြမတ် ရဖိုသာ အဓိကရည်ရယ်လာခဲ့သည်။

သိုြဖင့် (၁၉) ရာစုကုန်ဆံးု ချိန်တင

ွ ် တစ်ိုင်ငံလံးု အတိုင်းအတာအရ အုပ်ချပ် ေရးတည်ငိမ်လာသလို
စီးပွားေရးဖွံဖိးတိုးတက်လာသည်င
ှ ့်အမ ေခတ်ပညာတတ်များ လည်း များြပားလာရာ၊ အဆိုပါအေြခအေနေအာက်
တွင် ြမန်မာတို၏ လူမျိးေရး ဇာတိမာန်ှင့် ဘာသာေရးအတွက် စိုးရိမ်ပပ
ူ န်မမ
 ျား တြဖည်းြဖည်း ေမှးမှိန်ေပျာက်ကွယ်
သွားလိမ့်မည်ဟု ဗိတသ
ိ အုပ်ချပ်ေရးသမားတိုက ေမာ်လင့်ခဲ့ကသည့်တုင
ိ ် လက်ေတွ တွင်မူ ဗိတသ
ိ တိုေမာ်လင့်
သလို ြဖစ်မလာဘဲ၊ ၁၉၁ဝ ဝန်းကျင်တွင် အမျိးသားေရး စိတ်ဓာတ်များအံ
ု ှင့် ကျင်းှင့်ကွတက်လာပီး ဗိတသ
ိ 
အုပ်ချပ်ေရးကို ိုင်ငံေရးအရ စိန်ေခပွဲများ စတင်ေလေတာ့သည်။
အမျိးသားလပ်ရှားမဒေ
ီ ရ
၁၉ဝ၅ ခုှစ်သည် အာရှတင
ွ ် အမျိးသားေရးဒီေရများ လျံတက်လာေသာ ှစ်ကာလအြဖစ်အမှတ်အသားရှိ
ကသည်။ ထိုှစ်မှာပင် ုရာှ းတို၏ အင်အားကီး ေရတပ်ကုိ ထွန်းသစ်စ ဂျပန်ုင
ိ ်ငံေလးက ေအာင်ိုင်လိုက်ရာ ဥေရာ
ပိုင်ငံကီးများ အတွက် တုန်လပ်ေချာက်ချားခဲရ
့ သည်။ သိုတုင
ိ ် ဂျပန်တို၏ ေအာင်ပွဲသည် အာရှတုက
ိ ်သားတို၏
ေအာင်ပွဲြဖစ်ရာ ဥေရာပ အင်အားကီးိုင်ငံတိုကုိ ဂျပန်နည်းတူ အိုင်ယ
ူ ိုင်သည်ဟေ
ူ သာ ေမာ်လင့်ချက်တိုြဖင့် အာရှ
အမျိးသားေရးစိတ်ဓာတ်များ ြပန်လည်သက်ဝင်လာသည်။

ထိုမှ သံးု ှစ်ကာေသာ် ဗမာတို၏ အမျိးသားသုပ်သကန်ကို ေဖာ်ထတ

ု ် မည့် ဗုဒကလျာဏယုဝအသင်းကီး
(YMBA) ကို ဗမာလူငယ် ေခတ်ပညာတတ်များ စတင်တည်ေထာင်ခဲ့ကပီး ကနဦးကာလများတွင် အမျိးဘာသာ၊
သာသန ေရးှင့် ပတ်သက်ေသာ လပ်ရှားမများသာ ရှိခဲ့ေသာ်လည်း ၁၉၁၈ မှစ၍ ိုင်ငံေရးေမာ်မန
ှ ်းချက် တိုကုိ
ေဇာင်းေပး၍ ေဆာင်ရက်လာရာ ၁၉၂၀ ြပည့်ှစ်တင
ွ ်မူ ိုင်ငံေရးလုပ်ငန်းတိုကုိ သာ တစိုက်မတ်မတ်
အေကာင်အထည်ေဖာ်လာေသာ ဗမာအသင်းများအဖွဲချပ် အြဖစ် ြပင်ဆင်ဖွဲစည်းခဲ့သည်။ ဗမာ့ိုင်ငံေရး
အေြပာင်းအလဲမာှ အိိယိုင်ငံေရး အခင်းအကျင်းေပတွင် မှီေနရသည်ြဖစ်၍ မူလက ဂျီစီဘီေအအသင်းကီး၏
ိုင်ငံေရး ေမာ်မန
ှ ်းချက်မာှ အိိယှင့် တစ်ဆက်တည်းြဖစ်ေသာ်လည်း ေန က်ပိုင်း အမျိးသားေရး စိတ်ဓာတ်များ
အလွန်အကံ ဆူတက်လာသည့်အခါတွင်မူ ဂျီစီဘီေအ၏ ိုင်ငံေရး ေတာင်းဆိုချက်များမှာ ကိုယ်ပုင
ိ ်အပ
ု ်ချပ်ေရး
ြဖစ်လာသည်။ တကသုလ
ိ ်ေကျာင်းသား သပိတ်ေကာင့် အမျိးသားေကျာင်းများ တည်ေထာင်လာကသလို သပိတ်
တိုက်ပွဲများှင့် ဝံသာုလုပ်ငန်းတိုကုိ တစ်ြပည်လံုးအတိုင်းအတာအားြဖင့် ဂျီစီဘီေအက ဦးေဆာင် လာခဲ့သည်မာှ
၁၉၂၅ ခုှစ်အထိြဖစ်ရာ အမျိးသားေရးလပ်ရှားမများ ြပင်းထန်လာသည် ှင့်အမ ဗိတသ
ိ အုပ်ချပ်ေရးကို ဗမာတို
လက်ခံဖို ပိုမုခ
ိ က်ခဲလာေလသည်။

အမျိးသားေရးှင့် ဗိတသ
ိ အင်ပါယာအယူအဆကို ေပါင်းစပ်ရန်အားထုတ်ြခင်း
ဗမာေခတ်ပညာတတ်လင
ူ ယ်များ ဦးေဆာင်မြ ဖင့် အမျိးသားေရးလပ်ရှားမ ေရချိန်ြမင့်တက်လာခဲသ
့ ည်ကုိ
ဗိတသ
ိ အစိုးရအေနှင့် ေခါင်းမေထာင်ိုင်ေအာင် ဖိှိပ်ဖုိ ရည်ရယ်ခဲ့သည်ေတာ့ မဟုတ်ပါ။ ေခတ်ပညာတတ်များ
များြပားလာသည်ှင့်အမ လွတ်လပ်မက
 ို ေရှတန်းတင်လာသည်မှာ သဘာဝကျသည်ြဖစ်၍ ဗိတသ
ိ အုပ်ချပ်ေရး
သမားတို၏ ရည်ရယ်ချက်မှာ တက်ကွလပ်ရှားလာေသာ ဗမာတို အမျိးသားေရး စိတ်ဓာတ်ကုိ ဗိတသ
ိ အင်ပါယာ
အယူအဆှင့် အံဝင်ခင
ွ ်ကျြဖစ်ေအာင် လိုသလို ပံသ
ု ွင်း၍ ဘွဲေခသွားဖိုသာြဖစ်သည်။ တစ်နည်းအားြဖင့် ြမန်မာ
အမျိးသားေရးဝါဒ အေနြဖင့် ဗိတသ
ိ အင်ပါယာကီ၏ အစိတ်အပိုင်းတစ်ခုအေနြဖင့် ရှင်သန်ကီးထွားလာဖို ရည်ရယ်
သည်။

သိုြဖစ်၍ဗိတသ
ိ အင်ပါယာအယူအဆကို ေကာလိပ်ှင့် စာသင်ေကျာင်း များတွင် သင်ကားေပးဖိုရာ ၁၉၁၅
ခုှစ်တင
ွ ် အင်ပါယာသေဘာတရားေကာ်မတီ ဖွဲ၍ စံစ
ု မ်းေလ့လာခဲသ
့ ည်။ ဗိတသ
ိ အင်ပါယာအတွင်း လူမျိး၊ ဘာသာ၊
အယူဝါဒ မတူသူတုိ ေနထိုင်ကေသာ်လည်း တရားမတမကို ကျင့်သံုးရာတွင် ကာလ၊ ေဒသမေရး တူညီ ကသည်
ြဖစ်၍ လူမျိးချင်း ပူးေပါင်းေဆာင်ရက်ိုင်ေသာ အမျိးသား ဖွံဖိးေရးသေဘာတရားကို ကျင့်သံုးြခင်းသည်သာ
အေကာင်းဆံးု လမ်းစဉ်ြဖစ်သည်ဟု အင်ပါယာသေဘာတရာေရးေကာ်မတီက အဓိပာယ်ဖင
ွ ့်ဆိုသည်င
ှ ့်အညီ ဗမာ
လူငယ် တိုကုိ အင်ပါယာအဖွဲဝင်များအြဖစ် ပူးေပါင်းပါဝင်လာေအာင် သင်ကားရမည်ြဖစ်သည်။ အဆိုပါ
သေဘာတရားှင့်အညီ စာသင်ေကျာင်းများတွင် အဂလိပ်ဧကရာဇ်ပံက
ု ို ချိတ်ဆဲွ၍ အဂလိပ် ယူနီဂျက်အလံကို
ေကျာင်းေရှတွင် လင့်ထူရမည်ြဖစ်သည်။ အဂလပ
ိ ်ဧကရာဇ် သည် ဗိတသ
ိ အင်ပါယာ၏ သေကတြဖစ် ၁ည့်အတွက်
'ဘုရင်မင်း ြမတ်ကုိ ဘုရားသခင် ေစာင့်ေရှာက်ပါေစ” (God Save King) ဆိုေသာ အဂလိပ် အမျိးသားသီချင်းကို
ေကျာင်းသားများ သီဆိုကဖို အင်ပါယာေကာ်မတီက အ ကံေပးခဲ့ သည်။

အုပ်ချပ်ေရးအရ မည်မေကာင်းမွန်သည်ြဖစ်ေစ ဗမာတို၏ အမျိးသား သုပ်သကန်ကို ေမှးမှိန်ထားလင်

အင်ပါယာသေဘာတရားမှာလည်း ေအာင်ြမင်ိုင် မည်မဟုတ်၍ ေကျာင်းများတွင် ဗမာ့သမိုင်းှင့် ဗမာစာတိုကုိ
သင်ကားေပးဖိုလည်း ေကာ်မတီက ေထာက်ခံခဲ့သည်။ သိုတုင
ိ ် အမျိးသားေရးရည်ရယ်ချက်ကုိ ေကာ်မတီက မည်သို
အဓိပာယ်ဖင
ွ ့်ဆိုသည် မသိရေသာ်လည်း ဗမာတို၏ အမျိးသားေရးရည်ရယ် ချက်သည်ကား လံးု ဝလွတ်လပ်ေရး
ြဖစ်သည်ကုမ
ိ ူ ၁၉၂၀ ြပည့်မှ ြဖစ်ေပတိုးတက်လာ - ေသာ ိုင်ငံေရးလပ်ရှားမများ သက်ေသထူခဲ့သည်။ အမှန်အားြဖင့်
အင်ပါယာသေဘာ တရားတိုကုိ လက်ေတွ အေကာင်အံထည်မေဖာ်မီမာှ ပင် ဗမာတို အမျိးသားေရး လပ်ရှားမများ
စည်းမိုင် ဝါးမိုင်ေတာ့ဘဲ အံု ကွေပါက်ကဲွခဲ့ရာမှ ၁၉၂၀ ခုှစ် ယူနီ ဗာစီတသ
ီ ပိတ်ကီးြဖင့် ဗိတသ
ိ အစိုးရကို စတင်
မိတ်ဆက်ေပးခဲ့သည်တွင် စင်စစ် အဆိုပါသပိတ်ကီးမှာ ဗမာ့လွတ်လပ်ေရးသမိုင်းတွင် ပွဲဦးထွက် စိုက်ထူလိုက်ေသာ
ိုင်ငံေရးမှတ်တုင
ိ ်တစ်ခု ြဖစ်ေလရာ ဗမာ့အမျိးသားေရးေမာ်မန
ှ ်းချက်များှင့် လက်မလွန်မီ ရင်ကားေစ့ဖုိ ဗိတသ
ိ 
အစိုးရကို သတိေပးလိုက်ြခင်းလည်းြဖစ်ပါသည်။

သိုရိသ
ှ ည့်တုင
ိ ် အားေကာင်းေမာင်းသန် လံတက်လာေသာ အမျိးသားေရး အရှိန်အဟုန်တုိကုက
ိ ား ဗိတသ
ိ 
တိုဘက်က မှန်မှန်ကန်ကန် တိုင်းတာ၍ အြပန်အလှန် အကျိးရှိရာ ရည်မန
ှ ်းချက်များဆီ လမ်းလဲေပးိုင်စွမ်းမရှိခဲ့။
ဗမာတို၏ အမျိးသားေရး ဝါဒမှာ သေသားအရယ်သာ ရှိေသး၍ အေရးတယူကိုင်တွယ်ရမည့် အချိန်မဟုတ်ဟု
သေဘာထားေနစဉ်မှာပင် ဗမာ့အမျိးသားေရးလပ်ရှားမမာှ ုပ်အသွင်ေြပာင်းလာသည် တွင် ဗမာတို၏ ဝံသာုအေရး
သက်သက်မသာမဟုတ်ေတာ့ဘဲ မွန်၊ ရခိုင်၊ ရှမ်းှင့် ဗမာြပည်ေပါက် တုတ်၊ ကုလားတို၏ အေရးြဖစ်လာပီး၊
ိုင်ငံေရးလပ်ရှားမများက လည်း ပို၍ ေလးနက်ကျယ်ြပန်လာသည်။ သတင်းစာ၊ မဂဇင်း၊ စာအုပ်၊ စာတမ်းများမှ တ
ဆင့် လံေဆာ်လာသလို ေခတ်မီနည်းစနစ်တိုကုိ အသံုးြပလာသည်။ ထိုအချိန်အထိ ဗိတသ
ိ အစိုးရဘက်က မှန်
မှန်ကန်ကန် ေဆာင်ရက်မမျိးမရှိ လ။ ၁၉၂၀ ြပည့်လွန် ကာလအထိ ဗမာတစ်ိုင်ငံလံးု အတိုင်းအတာအားြဖင့် ဥပေဒ
စိုးမိုး၍ နယ်ေြမေဒသ ေအးချမ်းတည်ငိမ်မရ
 လာသလို၊ စီးပွားေရးအရလည်း အထိုက်အေလျာက် ဖွံဖိး တိုးတက်လာ
သည်ြဖစ်၍ ဗမာတိုအေနှင့် ေရှးေရှးကလို ေရာင့်ရဲတင်းတိမ်ေနကသည် ဟုသာ ဗိတသ
ိ အုပ်ချပ်ေရးသမားတိုက
အကဲြဖတ်ခဲ့ ကသည်။ သိုတုင
ိ ် အဆိုပါအေြခ အေနေအာက်တွင်ကား အမျိး၊ ဘာသာ၊ သာသန အတွက် အစိုးရိမ်
လွန်ကဲေနက ေသာ ဗမာတို၏ အမျိးသားေရးစိတ်ဓာတ်များ တေငွေငွေလာင်ကမ်းေနသည်ကိုမူ သတိြပမိဟန်မတူ
ေပ။ နယ်ေြမငိမ်းချမ်းတည်ငိမ်ေရးှင့် ဘဝလံု ခံမတုိက ဇာတိမာန် အကိတ်အခဲတုိကုိ အတန်အသင့် ကိတ်ေချေပး
ခဲ့သည်ဆိုေသာ်လည်း လက်စတံးု သတ်၍ကား မရသည်ြဖစ်ရာ၊ ဗမာတိုအဖို ကုလားြဖဆိုလင် ရန်သသ
ူ ာြဖစ်ေန
ေတာ့ `သည်။

ဗိတသ
ိ အုပ်ချပ်ေရးသမားများှင့် ဗမာတို၏ ဆက်ဆံေရး
ဗိတသ
ိ အုပ်ချပ်ေရးစနစ်တင
ွ ် ဥပေဒအရ မှန်ကန်စွာတရားစီရင်မ၊ လွတ်လပ် စွာ ကူးသန်းေရာင်းဝယ်ခင
ွ ့်ှင့်
သာတူညမ
ီ ရပိုင်ခွင့်စသည်အားြဖင့် အြပသေဘာေဆာင် ေသာ အေလ့အထများရှိေသာ်လည်း ဗိတသ
ိ အုပ်ချပ်ေရး
သမား များှင့် ဗမာတို၏ ဆက်ဆံေရးမှာ ေရှးဘုရင်များလက်ထက်ကလို သခင်ှင့် ကန်(သို) အထက်ေအာက်
ဆက်ဆံေရးပင်ရှိေနေသးသည်။ ဗိတသ
ိ အုပ်ချပ်ေရးသမားတိုက မတေသာ အုပ်ချပ် ေရးကို ကျင့်သံုးလိုေသာ်လည်း၊
ေဒသခံတို၏ ေထာက်ခံမမ
 ရသည့်အတွက် ဆိုခဲ့သလို ဆက်ဆံေရးပံုစံအတိုင်း ြပကျင့်ခဲ့ကရပါသည်ဟု အဆိုရိသ
ှ ည့်
တိုင် ဗိတသ
ိ တို၏ အုပ်ချပ်ေရးေပလစီကိုယ်တိုင်က၊ ဗမာတိုကုိ န မ်ှိမ်၍ဆက်ဆံခဲ့သည်မာှ ထင်ရာှ းပါ သည်။ လူ
လူချင်းဆက်ဆံရာတွင် ေကျးကန်လိုမဆက်ဆံဘဲ လူသိကာှင့်အညီ ဆက်ဆံေနထိုင်ကဖို၊ ဗိတသ
ိ အုပ်ချပ်ေရး
သမားတိုက ေရှေဆာင်လမ်းြပ သင်ကား ေပးိုင်ေသာ်လည်း ဆိတ်ဆတ
ိ ်ေနခဲ့ပီး၊ ဗမာဘုရင်ေခတ် မင်းမထမ်း
အရာရှိများှင့် အရပ်သားဆက်ဆံေရးကိုသာ ြပန်လည်အသက်သွင်းခဲ့သည်။ ဗိတသ
ိ အရာရှိကို ဗမာအရပ်သားတစ်
ဦးက “သခင်'ေခပီး ြပန်ထူးလင် “မှန်ပါ ့ဘုရား”လုပ်ရသည်။ အရပ်သားတစ်ဦး၏အမည်ေရှတွင်''တပ်၍ ငြဖ၊ ငမဲ
ဟူ၍ သံးု စွဲမမ
 ျိး မရှိေတာ့သည့် တိုင် တရားခံတိုကုမ
ိ ူ “င”ထည့်၍ေခေနဆဲြဖစ်သည်။ ဗိတသ
ိ အရာရှိက ကုလားထိုင်
ေပထိုင်ပီး ဗမာအရပ်သားက ကမ်းေပတွင် ကျံကျံထိုင်ရသည်။ ဗိတသ
ိ အရာရှိ အခန်းအတွင်းဝင်လင်လည်း
ဖိနပ်ခတ်၍ လက်အုပ်ချီပီး ခါးကုန်းသွားရသည်။ ယခုလို ေကျးကန်တစ်ေယာက်လို ဆက်ဆံပံုမျိးကိုလည်း ဗိတသ
ိ 
အရာရှိတုိ ခံတွင်းေတွ ေနပံုရသလို ဗမာတိုကလည်း မင်းမထမ်းအရာရှိှင့် ဆက်ဆံရာတွင် ဘုရင်ေခတ်ကလို
လက်အပ
ု ်ချီ ဆက်ဆံသည့်ပံစ
ု ံကလွဲပီး အြခားဆက်ဆံေရးကို န းမလည်ရာမှ ယခုလို လက်အပ
ု ်ချီတာလည်း ြဖစ်ိုင်
ပါသည်။ ဗိတသ
ိ အရာရှိတုိ၏ ေတွးပံုေခပံ၊ု ြပမူပံတ
ု ုိမာှ ဗမာလယ်သမားတိုအတွက် လံုးဝန းမလည်ိုင်စရာြဖစ်
ေနသည်။ အထက်ဗမာြပည်ကို အဂလပ
ိ ်တို သိမ်းပီးေန က်ပုင
ိ ်း ဗိတသ
ိ တိုကုိ ဗမာတိုက ဗိုလ်ဟုေခသည်။
ေန က်ပုင
ိ ်း ေတွေတွသမ ဗိတသ
ိ ကို ဗိုလ်ဟုပင် သံုးစွဲလာသည်။ ယခင် ဗမာဘုရင်အုပ်ချပ်ေရး ကာလများကလို
မင်းမထမ်းအရာရှိြမင်လင် ေကာက်ရံေနရသလို ယခု အဂလပ
ိ ်ြမင် လင် လက်အပ
ု ်ချီဖုိသာ ဟန်ြပင်ေနရသည်ြဖစ်ရာ
ဗမာတိုအတွက် ေအာ့ှလံုးန ြဖစ် လာသလို တရားမတမရိေ
ှ သာ ဗိတသ
ိ အုပ်ချပ်ေရး၏ ေကာင်းကွက်တုိကုလ
ိ ည်း
ဗမာတို ေမ့ေပျာက်သာွ းကသည်။

ဗိတသ
ိ တို၏ အေစာပိုင်းကာလ ဗျိုကေရစီအပ
ု ်ချပ်ေရးအေနှင့် အအုပ်အချပ်ခံ ဗမာတိုထံမှ ေလးစား
ေကာက်ရံမကိုရလိုက်သည်ကား မှန်ပါသည်။ သိုတုင
ိ ် စိတ်ေရာကိုယ်ပါ ေထာက်ခံမမရခဲသ
့ ည့်အတွက် အုပ်ချပ်
ေရး၏ လစ်ဘရယ် အသွင်အြပင်များ၊ အတုယဖ
ူ ယ
ွ ်ေကာင်းေသာ ဝန်ထမ်းကျင့်ဝတ်တိုမာှ ဗမာလူအဖွဲ အစည်း
ေဟာင်းကို အကျိးသက်ေရာက်မမရှိဘဲ၊ အေဟာသိကံြဖစ်ခဲရ
့ သည်။

ကို မည်သိုရိေ
ှ စ၊ ထိုစဉ်က သမိုင်းကာလှင့် အရပ်ရပ်အေြခအေနတိုကုိ ယထ ဘူတ ကျကျထည့်သွင်း
စဉ်းစားကည့်လင် ဗိတသ
ိ အုပ်ချပ်ေရးမှာ ဗမာမင်း အုပ်ချပ် ှင့် ိင်းယှဉ်ချက်အရ အဆိုးကီးမဟုတ်သလို၊ ဗိတသ
ိ 
တိုေရာက်ရှိ လာသည်ကုပ
ိ ါ အေကာင်းဘက်က ြမင်ိုင်ပါသည်။ အာဏာရှင်ဘုရင်စနစ်ကုိ ဗိတသ
ိ တိုက စ အင်အား
ှင့် ဖျက်သမ
ိ ်းပစ်လိုက်သည်ြဖစ်၍ သိုမဟုတ်လင် အေြခခံဥပေဒှ အုပ်ချပ်ေရး စနစ်သုိ ေတာ်လန
ှ ်ေရးတစ်ရပ်ဆင်ဲ
ပီး ေြပာင်းလဲရမည်ြဖစ်ရကာ ပို ခက်ခဲကမ်းတမ်းိုင်ပါသည်။ ယခု အာဏာရှင်ဘုရင်စနစ်ကုိ ေစာစီးစွာ ဖျက်သိ
လိုက်ပီြဖစ်ေသာ်လည်း၊ ဘုရင်စနစ်၏ ဆိုးေမွများကား ဆက်လက်ကျန်ရှိေန သည်။ အထူးသြဖင့် ဘုရင်စနစ်က ချန်
ရစ်ခဲေ
့ သာ အုပ်ချပ်ေရးှင့် လူမေ
 ရးဆိုင် အမအကျင့် ဆိုးတိုကုိ အချိန်တုအ
ိ တွင်း ချက်ချင်းေြပာင်းလဲမရိုင်သည်မှာ
မှန်ေသ လည်း ဗိတသ
ိ အုပ်ချပ်ေရးသမားများဘက်မှ အလိုက်သင့် ေြပာင်းလဲမများ မရှိသဥ အတွက်
သိုတည်းမဟုတ်၊ ဗမာြပည်သတ
ူ ုိ၏ အကျိးကို လိုလားေသာ ြပြပင်ေြပာင်းရ မတုိကုိ စိတ်မဝင်စားခဲ့သည့်အတွက်
အာဏာရှင်စနစ်၏ ဆိုးေမွသံသရာလည်ခဲြ့ ခင် ြဖစ်သည်။ ဗိတသ
ိ အုပ်ချပ်ေရးသမားတိုအတွက် စီးပွားေရး
အကျိးအြမတ်ရဖိုသာ စိတ်ဝင်စားခဲ့သည်ြဖစ်ရာ၊ ဗိတသ
ိ တိုအေနှင့် ိုင်ငံေရးအရအြပစ်မကင်းဟု ဆိုိုင်ပါ သည်။

- သိုြဖစ်၍ ၁၈၈၆မှ ၁၉၂၃ အထိ၊ ဗိတသ

ိ ဗျိုကေရစီအပ
ု ်ချပ်ေရး ေအာက်တင
ွ ် အုပ်ချပ်ေရးှင့်ပတ်သက်
ေသာ ဗမာတိုသေဘာထားအေနှင့် သိသိ သာသာေြပာင်းလဲခဲ့သည် မဟုတ်ပါ။ အာဏာရှင်ဘုရင်အုပ်ချပ်ေရးစနစ်
ှင့် မနီးိုးစွဲသာ ရှိေသးရာ ြပည်သူတုိအဖို ၎င်းတိုင
ှ ့် အနီးကပ်ထေ
ိ တွေနရေသာ သူကီးှင့် မိအုပ်ဆို သည်မှာ
အစိုးရမင်းများသာြဖစ်ပီး ဗဟုသုတရှိသူတုိေလာက်သာ၊ ရန်ကုန်တင
ွ ် ေနထိုင် ေသာ ေကာ်မရှင်န မင်းကီးမှာ
အုပ်ချပ်ေရးအာဏာပိုင်ြဖစ်ေကာင်း သိကသည်။ ဘိလပ်မှ အဂလပ
ိ ်ဘရ
ု င်မှာ အြမင့်ဆံုးအာဏာပိုင်ြဖစ်သည်ကုိ ခပ်
ေရးေရး သေဘာ ေပါက်သည့်တုင
ိ ်၊ မည်သိုအုပ်ချပ်သည်ကုက
ိ ား ဗမာတို န းလည်ကေသးသည် မဟုတ်ပါ။ ဗမာတို
သိေသာ ဝိတုရ
ိ ယ
ိ ဘုရင်မကီး (သို) အက်ဒဝပ်ဘုရင် (သို) ေဂျာ့ဘုရင်ဆုသ
ိ ည်မာှ ေငွဒဂါးြပားေပမှ အုပ်များသာ
ြဖစ်သည်။ ဘုရင်ခံဆိုသူ အေကာင်း ကားဖူးန းဝရှိပံရ
ု ေသာ်လည်း ဗမာတိုအဖို ပေဟဠိဆန်ေနပီး၊ ဘုရင်ခံ ဆိုသည်
မှာ ဘယ်သူဘယ်ဝါြဖစ်၍ ဘာလုပ်သည်ကိုမူ မည်သူမသိကသည်မဟုတ် (သို) စိတ်ဝင်စားကသည်မဟုတ်ပါ။
ပါလီမန်စနစ်ြဖင့် အုပ်ချပ်ေသာအစိုးရ (သို) လွတ်လပ်စွာတရားစီရင်ေရးစနစ် (သို) တရားဥပေဒစိုးမိုးေရး (သို) ကက်
ဘိနက် စနစ်စသည့် လစ်ဘရယ်ဒမ
ီ ုက
ိ ေရစီအပ
ု ်ချပ်ေရးဆိုင်ရာ အေလ့အထတိုကုိ မဆိုထားှင့် စည်းမျဉ်းခံဘုရင်
စနစ်ကုပ
ိ င် ဗမာတို ကားဖူးန းဝရှိခဲ့သည်မဟုတ်ပါ။ (၁၂၁၅) မက်ဂန ကာတာ၏ ဖွဲစည်းပံုဆိုင်ရာ အေြခခံ
စည်းမျဉ်း၊ (၁၆၂) The Petition Right)၊ (၁၆၈၉) လူအခွင့်အေရးေကညာစာတမ်းတိုဆိုလင်မူ (၁၉) ရာစုေှ င်းပိုင်း
ဗမာလူအဖွဲ အစည်းေဟာင်းအတွက် အမှန်ပင် ေခါင်းစားစရာေတွ ြဖစ်ေနမည်မှာ ြငင်းမရိုင်ေသာ အချက်ြဖစ်
ပါသည်။ မင်းတုန်းမင်းလက်ထက် ေအာက်ဗမာြပည် ဗိတသ
ိ အုပ်ချပ်ေရးကို အတုယူ ပီး နန်းတွင်းအရာရှိတုိကုိ
အခစားစနစ်ြဖင့် အမထမ်းေစြခင်း၊ အုပ်ချပ်ေရး ဧရိယာတိုကုိ စနစ်တကျသတ်မတ
ှ ်ြခင်း၊ အမထမ်းဌာနတိုကုိ သီးြခား
စီကန်သတ်ြခင်း၊ စသြဖင့် တိုးတက်ေသာ ြပြပင်ေြပာင်းလဲမအ
 ချိ ရှိခဲ့ေသာ်လည်း၊ ေကျးဇူးခံ ေကျးဇူးစား အာဏာရှင်
အစဉ်အလာေဟာင်းတွင် နစ်ြမတ်ေနေသာ ြမန်မာတိုကား မျက်ကန်းတေစ မေကာက်၊ အေြခာက်တိုက်
ေသွးန းထင်ေရာက်ေနကဆဲြဖစ်သည်။

၁၉၂၃ခုှစ်ေန က်ပုင
ိ ်း၊ အေြခခံဥပေဒ အေြပာင်းအလဲများှင့် ဗမာတို၏ တံုြပန်မ
ဗိတသ
ိ တို၏ ဗျိုကရက်တစ်အပ
ု ်ချပ်ေရးကာလမှာ ၁၉၂၃ တွင် အဆံုး သတ်သွားပီး၊ ဗမာြပည်ကုိ အုပ်ချပ်
ေရးအဆင့်အတန်းတိုးြမင့်ေပးသည့်အေနှင့် ဗိတသ
ိ အစိုးရက ဒိုင်အာခီအပ
ု ်ချပ်ေရးှင့် မိတ်ဆက်ေပးလာသည်။
ဘုရင်ခံင
ှ ့် ' ဗမာဝန်ကီးတချိ တွဲဖက်အပ
ု ်ချပ်ရေသာ စနစ်ြဖစ်၍ အဆိုပါအေြပာင်းအလဲ များှင့် အညီ ဗိတသ
ိ 
အုပ်ချပ်ေရးှင့်စပ်လျဉ်းေသာ ဗမာတို၏ သေဘာထားှင့် တန်ဖိုးများ လည်း ေြပာင်းလဲလာသည်။ ထိုက်သင့်
သေလာက် ိုင်ငံေရးအေတွအ ကံမျိး ရလာပီ ြဖစ်ရာ၊ အဂလိပ်မင်း (သို) အစိုးရအေပထားေသာ ဗမာတို၏
အမူအကျင့်ှင့် သေဘာထားတို ေပျာ့ေပျာ့ေပျာင်းလာသည်မှာမှန်ေသာ်လည်း၊ ၁၉၂၃ မှ ဂျပန်ဝင်လာ ေသာ ၁၉၄၂
အထိ၊ (၁၈) ှစ်တာကာလအတွင်း ဗမာတိုအေနှင့် ဒီမုက
ိ ရက်တစ် တန်ဖုးိ တိုကုိ အြပည့်အဝကိုယ့်ဟာလုပ်ဖုိဆိုသည်
မှာ ြဖစ်ုင
ိ ်ေသးသည်မဟုတ်ပါ။ ဒီမုက
ိ ေရစီကျင့်စဉ်တိုကုိ စမ်းသပ်ေနေသာကာလြဖစ်၍ အေြပာင်းအလဲသစ်တုိကုိ
ကိဆိုေနခိုက်မှာပင် အေလ့အထေဟာင်းတိုကုလ
ိ ည်း ေနရာေပးထားဆဲ ြဖစ်ြပန်ရာ၊ မင်း (သို) အစိုးရေဟာင်းှင့်
ပတ်သက်ေသာ ဗမာတို၏ အေတွးအေခအသစ်င
ှ ့် အေဟာင်းတို ဒွန်တဲွေနေသာ ကာလလည်းြဖစ်ရာ ဗိတသ
ိ တို၏
ိုင်ငံေရးရည်ရယ်ချက် တိုကုိ မယံမ
ု ကည်ရိေ
ှ နသလို ေန က်ဆက်တဲွ အကျိးစီးပွားတိုကုိ သေဘာေပါက်စြပ လာ
သည်။ မည်သုိရိေ
ှ စ၊ ိုင်ငံေရးအရ စမ်းသပ်မအ
 သစ်ြဖစ်ေသာ ြပည်သူ လတ်ေတာ် စနစ်ှင့် တွဲဖက်ပါလာသည့်
ေရးေကာက်ပဲွ ပါတီစံ
ု ှင့် ပါလီမန်လပ
ု ်ထံးု လုပ်နည်းဥပေဒ တိုကုက
ိ ား၊ ဗမာြပည်သတ
ူ ုိင
ှ ့် ယဉ်ပါးဖိုဆိုသည်မာှ အချိန်
ကာလအားြဖင့် အလွန်တရာ တိုေတာင်းလှပါေသးသည်။

သိုေသာ် အုပ်ချပ်ေရး (execuitive) ဆိုသည်မာှ တစ်ခါက မိမတ

ိ ုိ ယူဆထားသလို ဘုရင်တစ်ဦးတည်း ေမာင်
ပိုင်စီးထားိုင်ေသာ ကိစမဟုတ်သလို အစိုးရှင့်လည်း တထပ်တည်းမကျေကာင့် အစိုးရ၏ အုပ်ချပ်ေရးဆိုင်ရာ
လက်ံုး ှစ်ခြု ဖစ်ေသာ ဥပေဒြပေရးှင့် တရားစီရင်ေရးတိုကုိ အစိုးရက ေစာင့်ကည့် ထိန်းချပ် ိုင်ေကာင်း၊ သိုြဖစ်၍
ယခင်လို ထင်ရာစိုင်း၍ အုပ်ချပ်ေရး မရိုင်ေကာင်း န းလည်စ ြပလာေသာ်လည်း၊ အစိုးရဟူသည် ရန်သူမျိးတစ်ပါး
ြဖစ်သည်။ ေနရာတိုင်း၊ အချိန်တုင
ိ ်း၊ အမကိစတုင
ိ ်းကို အစိုးရသည်ဟူေသာ အယူေဟာင်းအစွဲေဟာင်းတိုကုက
ိ ား
လံုးလံုး လျားလျား ေဖျာက်ဖျက်ရိုင်ေသးသည်မဟုတ်ပါ။ ဤသို အြမင်ေဟာင်းများ စွဲဖက် ေနရသည်မာှ လည်း
ဗိတသ
ိ အုပ်ချပ်ေရး ေအာက်ေြခအရာထမ်း၊ အမထမ်းတို၏ အာဏာအလွဲအသံုးြပမများေကာင့် ြဖစ်ိုင်သလို
ဗိတသ
ိ အစိုးရ၏ ထိေရာက်ေသာ အုပ်ချပ်ေရးကွန်ရက်င
ှ ့် ေခတ်မစ
ီ စ်လက်နက်အင်အားတိုေကာင့်လည်း မှန်းဆရ
ေပ သည်။

ကီး အုပ်ချပ်ေရးအရာရှိများအေနှင့် ဥပေဒကို ေလးစားလိုက်န ရသလို ယင်းတို၏ အြပအမူတုိကုလ

ိ ည်း
ဥပေဒြပလတ်ေတာ်တင
ွ ် ေမးခွန်းထုတ်ုင
ိ ်သည်ကို ဗမာတို သေဘာေပါက်လာသည့်တုင
ိ ်၊ အစိုးရအမထမ်းအရာရှိဆို
လင် အခွင့်ထူးခံအြဖစ် သေဘာထားေနေသးရာ ၁၉၃၅ မတိုင်မီ အိုင်စီအက်စ်ေခ အိိယအရပ်ဘက် အမထမ်း
ရာထူးှင့် ေန က်ပုင
ိ ်း ဘီစီအက်စ်ေခ ြမန်မာအရပ်ဘက်အမထမ်းရာထူးတိုဆိုလင် ဗမာတိုအဖို သကားမင်းရာထူး
ေလာက် ထင်မှတ်ေနကသည်။

သိုတုင
ိ ် ိုင်ငံေရးမျက်ှ စာဘက်တင
ွ ်မ၊ူ အစိုးရေပလစီများ၊ စီမံေဆာင်ရက်မ များကို လတ်ေတာ်
အတွင်း၌သာ၊ အတိုက်အခံလုပ်ိုင်သည်မဟုတ်ဘဲ၊ ြပင်ပတွင်လည်း လွတ်လပ်စွာ ဆန်ကျင်ုင
ိ ်သည်ြဖစ်ရာ အစိုးရ
လုပ်သမ မှန်ပါ ့ဘုရားလုပ်စရာမလိုဘဲ ဆန်းစစ်ေဝဖန်ိုင်ေကာင်း သေဘာေပါက်လာသည်င
ှ ့်အတူ၊ လွတ်လပ်စွာ
ေြပာဆိုေရး သားခွင့်၊ စည်းံးု ခွင့်တုိကုိ ဗမာတိုအြပည့်အဝ အသံးု ချလာကသည်။ ဤ၌ ဗမာ့ိုင်ငံ ေရးသမားများ
ေရှတန်းေရာက်လာသလို၊ အဆိုပါအခွင့်အေရးတိုကုိ အလွဲအသံုးြပလာ ကရာတွင် ိုင်ငံြခားသား မျက်ှ ြဖ အစိုးရ
လုပ်သမ အြပစ်တင်ေဝဖန်ခဲ့ ကပီး ဗမာအစိုးရအဖွဲဝင်များကိုမူ လက်ေတာ်အတည်ြပချက်ြဖင့် ခန်အပ်ထား
ေသာ်လည်း ဗမာအစိုးရအဖွဲကို အဂလပ
ိ ်တိုလက်ကုင
ိ ်တုတ်ဟ၍
ူ ကျိန်ဆဲကသည်။ ဗမာဝန်ကီးများ မှာ ုပ်ေသးုပ်
ြဖစ်ပီး၊ ဗိတသ
ိ တို လက်ထဲတင
ွ ်သာ တကယ့်အာဏာရှိသည်ဆိုေသာ အေြပာအဆိုမာှ ထိုေခတ်ဗမာတို၏
လက်သံးု စကားြဖစ်သည်။ ဗိတသ
ိ အစိုးရကို ေဝဖန်ရာတွင် ေကာင်းကျိးညီတ
ွ ်သည်ြဖစ်ေစ၊ မညီတ
ွ ်သည်ြဖစ်
ေစ၊ အြပသေဘာ ေဆာင်သည်ြဖစ်ေစ၊ မေဆာင်သည်ြဖစ်ေစ၊ အစိုးရကို အတိုက်အခံလုပ်သဆ
ူ ိုလင်ပင် လူထု
သူရဲေကာင်း ြဖစ်လာေလသည်။ ရင် အစိုးရှင့် ပတ်သက်ေသာ ဗမာတို၏ သေဘာထားအေဟာင်း၊ အြမင်ေဟာင်း တို
ယခင်အတိုင်း ကျန်ေနေသးရာ ိုင်ငံေရးကိစဆုလ
ိ င် ဗမာအများစုမာှ ကိုယ်ှင့် မဆိုင်သလို၊ ဘာသိဘာသာ
လက်ေရှာင်ေနဆဲြဖစ်သည်။ အမူအကျင့်ေဟာင်း၊ တန်ဖုးိ ေဟာင်းတိုကား ေသဆံုးခဲလှသည်။ (၁၈) ှစ်ဟေ
ူ သာ အချိန်
မှာလည်း အဆိုပါ အမူအကျင့် အယူအစွဲ အေဟာင်းအြမင်းတိုကုိ အပီးေဖျာက်ပစ်ဖုိ လွန်စွာမှ တိုေတာင်း လှပါ
ေသာ်လည်း တန်ဖုးိ သစ်တုိကုက
ိ ား တစ်ချိန်တည်းမှာပင် ဗမာတို သင်ယလ
ူ ာေန ကရသည်။ သိုြဖစ်ရာ ဗိတသ
ိ 
အုပ်ချပ်ေရးကာလအတွင်း ဗမာတို ရရှိခဲ့သည့် ိုင်ငံေရး အေတွအ ကံှင့် မွန်ေတဂူေကညာချက် (၁၉၁ရ
ေန က်ပုင
ိ ်း ိုင်ငံေရးြပြပင် ေြပာင်းလဲမမ
 ျားအေပ ဗမာတို၏ တံုြပန်မတ
 ုိကုိ အနည်းငယ် ေဖာ်ြပဖိုလိုပါလိမ့်မည်။ သို
မှသာ ဗမာလူထုအေနှင့်သာမဟုတ် ဗမာပညာတတ် အထက်တန်းလာဆိုသူများ သည်ပင် ဖွဲစည်းပံုဥပေဒအရ
အုပ်ချပ်ေရးစနစ်ှင့် အံဝင်ခင
ွ ်ကျမရှိေသးသည်ကုိ ေလ့လာိုင်မည်ြဖစ်ပါသည်။

ဗမာတို၏ ိုင်ငံေရးအသိအြမင်ကို သိသာြမင်သာစွာ ဦးဆံုးေြပာင်းလဲေပးလိုက် သည်မှာ ဒိုင်အာခီအပ

ု ်ချပ်
ေရးစနစ်ြဖစ်သည်။ မင်း (သို) အစိုးရဟူသည် ယခင် ယံု ကည်ထားသလို သက်ဦးဆံပိုင်၊ ေရေြမသနင်းြပည့်ရင
ှ ်မင်း
မဟုတ်ေကာင်း ြမန်မာတို ရိပ်မစ
ိ ြပလာသည်။ ဦးစွာ ဒိုင်အာခီအပ
ု ်ချပ်ေရး၏ ထူးြခားမ၊ တစ်နည်း အြပသေဘာ
ေဆာင်ေသာ ဥပေဒတိုင
ှ ့်အညီ အုပ်ချပ်ေရးကိစရပ်တုိကုိ ပညာတတ်မိေန အသိုင်း အဝိုင်းတိုေလာက်သာ သိထား
ကေသာ်လည်း ေန က်ပုင
ိ ်း တြဖည်းြဖည်း တစ်တိုင်း တစ်ြပည်လံးု သေဘာေပါက်လာသည်။ သိုြဖစ်၍ သူကီး၊
မိအုပ်၊ အေရးပိုင်၊ နယ်ပိုင် အစရှိသြဖင့် အုပ်ချပ်ေရးအရာရှိတုိအေနှင့် မိြပအသိုင်းအဝိုင်းတွင် ယခင်လုိ ရမ်း
ချင်တိုင်း ရမ်း၍ မရေတာ့သည့်တုင
ိ ်၊ ေတာင်သူလယ်လပ
ု ် အများစုကိုမူ ယခင်လိုပင် အာဏာရှင်ေပါက်စ,ေလးေတွလို
ဆက်ဆံေနကဆဲြဖစ်သည်။ သိုြဖစ်၍ ၁၉၂ဝ ဩဂုတ် ၂၀ ရက်ေန မတိုင်မအ
ီ ထိ ြမန်မာိုင်ငံေရးရာသီဥတုတင
ွ ်
လက်ေတွအားြဖင့် ိုင်ငံေရး လံေဆာ်မများ မရှိေသးသလို ိုင်ငံေရးအသိလည်း သေမပင် မတွယ်ေသးဟု အိိယ
ေကာ်မရှင်က အတိအလင်းေဖာ်ြပခဲ့ပီး၊ အဆိုပါ ေနရက်မှာပင် အိိယမှ တာဝန်ရိအ
ှ စိုးရက အကဲြဖတ်ေလ့လာထား
ေသာ သေဘာေပါက်မ
 ှင့်အညီ ြမန်မာြပည် တွင် ကိုယ်ပုင
ိ ်အပ
ု ်ချပ်ေရးအေဆာက်အအံတ
ု ုိကုိ တြဖည်းြဖည်း ြမင့်တင်
ေပးသွားမည့် ေပလစီကို ဗိတသ
ိ အစိုးရက အေကာင်အထည် ေဖာ်လာသည်။ စင်စစ် ဤသည်မာှ မွန်ေတဂူ
ေကညာချက် (၁၉၁) ၏ ရလဒ်ြဖစ်ပီး ဗိတသ
ိ အင်ပါယာတစ်ခလ
ု ံုးတွင် ြမန်မာြပည်၏ ိုင်ငံေရး အဆင့်ြမင့်တင်မမာှ
ထူးထူးကဲကဲလည်း ရှိသည့်တုင
ိ ် ြပဿန မှာမူ ြမန်မာ့ိုင်ငံေရးိုးကားမအတွက် လက်ေတွလံေဆာ်ိုင်ေသာ သတ်
ကွင်းတစ်ခုကို ဗိတသ
ိ ပါလီမန်က ခင်းကျင်းေပးလိုက်ြခင်းြဖစ်သည်။ အိိယတွင် ကိုယ်ပုင
ိ ်အပ
ု ်ချပ်ေရး ေတာင်းဆို
ေနချိန်တင
ွ ် ြမန်မာတိုမာှ အတိတ်ေရထီးေအာက်တင
ွ ် အိပ်ေမာကျေနပီး ှစ်ငါးဆယ်မ ေန က်ကျခဲ့ရာ ၁၉၁၈ ကာလ
တစ်ဝိုက်တင
ွ ်မူ ေခတ်ပညာတတ်ြမန်မာ လူငယ်မျိးဆက်သစ်တို ေပါများလာသည်ြဖစ်၍ ဥပေဒအရ ထိေတွဆက်ဆံ
ေသာ ဗိသအုပ်ချပ်ေရးကို န းလည်လာပီး ဖွဲစည်းအုပ်ချပ်ပံု ဥပေဒအရ ြမန်မာိုင်ငံေရး အဆင့်အတန်းကို ြမင့်ယူ
ိုင်မည့် အလားအလာတိုကုိ ေတွရှိလာသည်။ ၁၉၁၈ မတိုင်မက
ီ ဆိုလင်မူ ြမန်မာတိုအေနှင့် အဂလပ
ိ ်လပ
ု ်သမ ကိုင်
သမ အာခံဖိုသာသိပီး ဘယ်နည်းဘယ်ပံု ိုင်ငံေရးအရ ဆန်ကျင်ေတာင်းဆိုရမည်ကို န းလည်ခဲ့ကသည် `မဟုတ်၊
ဘာသာေရးအရ (သို) မင်းေလာင်းအေမာ်ြဖင့်သာ မျက်ကန်းသူပန
ု ်ထခဲ့က သည်။ အမှန်အားြဖင့် ၁၉၁၈ ခုှစ်
တစ်ဝိုက်မှာပင် ဖွဲစည်းပံုြဖင့် အုပ်ချပ်ေရးစနစ်ကို ဖွံဖိးလိုေသာ ဆ၊ ြမန်မာတိုတင
ွ ် တိုေရရှားေရသာရှိေသးသည်
ြဖစ်၍ ဗိတသ
ိ  အုပ်ချပ်ေရး အကီးတန်းအရာရှိတစ်ဦး၏ ပညာတတ်လတ
ူ န်းစားသာမက၊ ဗမာ အများစုအေနှင့် သူ
တိုင
ှ ့် လက်ပန
ွ ်းတတီးမရှိေသာ ပါလီမန်အပ
ု ်ချပ်ေရးကို အလိုရိှ ကပံမ
ု ရဟူေသာ မှတ်ချက်ကိုမူ ြငင်းကွယ်ဖုိ ခက်လှ
ပါသည်။ င်း ၁၉၁၈ (သို) ထိုမှ ေန င်အှစ်သံးု ဆယ်အတွင်း ြမန်မာ့ိုင်ငံေရးသမားတို၏ အဓိက ေမာ်မန
ှ ်းချက်မာှ
တာဝန်ရိေ
ှ သာ ကိုယ်ပုင
ိ ်အစိုးရတစ်ရပ် ရရှိေရးမဟုတ်မူဘဲ၊ အစိုးရအဖွဲအတွင်း ဗမာ့အမျိးသားများသာ ပါဝင်ေရးြဖစ်
ရာ လစ်ဘရယ်ဒမ
ီ ုက
ိ ေရစီ တန်ဖိုးတိုကုိ ေလးစားတန်ဖုးိ ထားြခင်းမရှိေတာ့ဘဲ” ကိုယ်ပုင
ိ ်ြပာန်းခွင့် ရရှိေရးကိုသာ
အေလာတကီး ေရှတန်းတင်လာကရာ ဒိုင်အာခီှင့် ဟုမ်းူး (Home Rule) အတွက် တက်ေထာင်ေမာင်းတင်
တိုက်ပွဲဝင်ေနေသာ ကာလများကဆိုလင် ဟုမ်းူး ဆိုသည်မာှ ယခင်လို ကိုယ့်ထီးကိုယ့်နန်းှင့် တစ်ကိုယ်ေတာ်
အာဏာရှင်ဘုရင်အုပ်ချပ် ေရးှင့် ြပန်လည်စခန်းသွားရေတာ့မည်ဟု ဝမ်းေြမာက်ဝမ်းသာ ေမာ်လင့်ေနသူေတွ လည်း
မနည်းမေန ရှိခဲ့သည်။ ဆိုရလင် ၁၉၂၀ ြပည့်လွန်ကာလများအထိပင်၊ ေရးေကာက်ပဲွှင့် ပတ်သက်ေသာ ြမန်မာတို၏
အသိပညာမှာ အေတာ်ပင် ဆင်းရဲေန ေသးသည်။ ဒိုင်အာခီ ြပြပင်ေြပာင်းလဲေရးေပလစီအရ ပထမဆံးု ကျင်းပေသာ
ေရးေကာက်ပဲွတင
ွ ် ဟုမ်းူးဆိုသည်မာှ ြမန်မာလူမျိး အမတ်မင်းတစ်ေယာက်ဟု ေရာဏ်ေတာ် ကွန်ြမးကလျက်
“ေမာင်ဟုမ်းူး”ကို မဲေပးကေသာ ာဏ်ကီးရှင်တို ပင် ရှိခဲ့သည်။

၁၉၂၂ ေရးေကာက်ပဲွတင
ွ ် မှတ်ပံုတင်ထားေသာ မဲဆနယ်အားလံးု ၏ ၆ .၉၂ ရာန်းသာ မဲေပးခဲ့ ကပီး ၁၉၂၅
ေရးေကာက်ပဲွတင
ွ ်မ ၁၆.၂၆ ရာန်းြဖစ် လာသည်။ ပထမေရးေကာက်ပဲွတင
ွ ် မဲေပးသူ အေရအတွက်ကိုကည့်ြခင်း
အားြဖင့်၊ ယခင်လုိ အစိုးရကိစတုိင
ှ ့် ေဝးေဝးေနတတ်ေသာ၊ ိုင်ငံေရးကိစဆုလ
ိ င် စိတ်ဝင်စားရ ေကာင်းသည်။ မိမတ
ိ ုိ
တစ်မျိးသားလံးု ၏ ကံကမာအေရးကို ဖန်တီးရာတွင် ပါဝင်ပတ် သက်ရေကာင်းသည်တိုကုမ
ိ ူ မသိတတ်ေသာ (သို)
ဘာသာလဝါေနတတ်ေသာ ဗမာတို အကျင့်အ ကံေဟာင်းတို စွဲကျန်ေနေသးသည်ကုိ သိိုင်ပါသည်။ ၁၉၂၅
ေရးေကာက်ပဲွတင
ွ ် မဲေပးသူ ရာန်းတက်လာသည်မှာလည်း မိြပေနရာေဒသေလာက် သာြဖစ်ပီး ၁၉၂၂
ေရးေကာက်ပဲွကို သပိတ်ေမှာက်ခဲ့ ကေသာ ိုင်ငံေရးအုပ်စုတုိ၏ တစ်ေကျာ့ြပန် စိတ်ဝင်စားမေကာင့်ြဖစ်ရာ
ေတာင်သလ
ူ ယ်လပ
ု ်အများစုကမူ ေရး ေကာက်ပဲွဆိုသည်ကုိ အရည်လည်အပတ်ေစ့ န းလည်ထားကသည်မဟုတ်ပါ။

- ၁၉၂၃ ခုှစ်တင
ွ ် ဒိုင်အာခီအပ
ု ်ချပ်ေရးကို စတင်အသက်သင
ွ ်းေပးခဲ့ေသာ်လည်း ဗမာိုင်ငံေရးသမားတိုက
ဆန်ကျင်ေနကသည်ြဖစ်၍ ြပည်သူတုိကားတွင် မှစ်မိ စရာြဖစ်လာပီး တစ်ေယာက်င
ှ ့်တစ်ေယာက် အစာမေကျ
သည့်အခါများ၌ပင် မင်းက ဒိုင်အာခီပဲဟု လွဲမာှ းစွာ ယူဆထားေသာ အေြပာအဆိုများရှိခဲ့ရာ ဒိုင်အာခီအပ
ု ်ချပ်ေရး၏
တိကျေသာ အဓိပာယ်ကုမ
ိ ူ လူနည်းစုသာ သေဘာေပါက်ခဲဟ
့ န်တသ
ူ ည်။ ဒိုင်အာခီ အုပ်ချပ်ေရး၏ ပကတိ
ရည်ရယ်ချက်မှာ ိုင်ငံေရးအရ တိုးတက်ေသာ လကဏာေဆာင် သည့်တုင
ိ ် အမျိးသားဝါဒီတုိက တလွဲဆံပင်ေကာင်း
ေနကပီး ထံုးစံအတိုင်း အဂလိပ် လုပ်သမ အမှားချည်းသာ ြမင်၍ လံးု ဝအုပ်ချပ်ေရးအာဏာေရးကိုသာ ြမန်မာိုင်ငံ
ေရး သမားတိုက တွင်တွင်ေတာင်းဆိုခဲ့ကသည်။ ထိုမှ ၁၉၃၅ ခုှစ် ေရာက်လာချိန်တင
ွ ် ဖွဲစည်းအုပ်ချပ်ပံု
အဆင့်အတန်းအရ ေန က်ထပ် အဆင့်တစ်ဆင့် တိုးြမင့်လာေသာ် လည်း ြမန်မာိုင်ငံေရးသမားတိုက လံးု ဝ
လွတ်လပ်ေရး ေပးမှသာ ေကျနပ်ုင
ိ ်မည်ြဖစ် ေကာင်း၊ လတ်ေတာ်အတွင်း၌သာမက လွတ်ေတာ်ြပင်ပတွင်ပါ
စီစီညံညံ ေြပာဆိုေနဆဲ၊ - ၁၉၂၀ ကာလများတွင် ေတာင်းဆိုခဲ့ေသာ ဟုမ်းူးမှာ ဗိတသ
ိ အင်ပါယာအတွင်း အေတာ်
အေြခခံကျေသာ အေကာင်းအဆိုြဖစ်သည့်တုင
ိ ် ၁၉၄ဝ ေကျာ် ကာလအတွင်း တိုးြမင့်ေပးလိုက်ေသာ ဒိုမန
ီ ီယံိုင်ငံ
အဆင့်ကိုမ ေပျာ့ညံ့ေသာ ေတာင်းဆိုမဟ
 ု သေဘာ ထားကသည်။ ေခတ်ပညာတတ် ြမန်မာလူငယ်တိုက ဒိုဗမာ
အစည်းအံုး၊ ေြမေအာက် ကွန်ြမနစ်ပါတီစသြဖင့် ိုင်ငံေရးပါတီတုိကုိ ဖွဲစည်းလာေသာ ၁၉၃ဝ လွန်ှစ်များ
ေရာက်လာသည့်အခါ ြမန်မာိုင်ငံေရး ဇာတ်ရိန
ှ ်မှာ ပို၍ ြမင့်လာပီး တစ်တုင
ိ ်းတစ်ြပည် လံးု လပ်လပ
 ်ရရြဖစ်လာ
သည်။ ယူနီဗာစတီေကျာင်းသားသပိတ်ကီးကို စတင်ဖန်တီး လိုက်ပီး ေန က်တွင်မူ သပိတ်တုက
ိ ်ပွဲေတွ ဆက်တုက
ိ ်
ြဖစ်လာသည်။ အမျိးသားေရး ဒီေရအတက်ှင့်အတူ ိုင်ငံေရးအံုကွေတာင်းဆိုမမ
 ျား အုပ်မစီးမရေတာ့ဘဲ တစ်ြပည်
လံုး အတိုင်းအတာြဖင့် လပ်ယမ်းလာပီး ပါလီမန်အပ
ု ်ချပ်ေရးစနစ်ကို ထိန်းကွပ် - ထားေသာ ိုင်ငံေရးဆိုင်ရာ
လံု ခံေရးဗားတို ပွင့်ထွက်သာွ းေတာ့သည်။

၁၉၂၃ ခုှစ်မှ စတင်လာေသာ ြမန်မာိုင်ငံေရးသမိုင်းကို အမျိးသားေရးဝါဒှင့် အေြခခံဥပေဒ အုပ်ချပ်ေရး

စနစ်ကားမှ လွန်ဆဲွပဲွတစ်ခလ
ု ို ြမင်ကည့်မည်ဆိုလင် ဗမာတိုက မိမတ
ိ ုိ ိုင်ငံကို မိမတ
ိ ုိကုယ
ိ ်တိုင် ကာကွယ်လုိ
သည်။ ယခင် မင်းတုန်းမင်း လက်ထက်က အားထုတ်ခဲသ
့ လို ိုင်ငံကုန်သယ
ွ ်ေရးှင့် စက်မလ
 က်မလ
 ုပ်ငန်းတိုင
ှ ့် ဗမာ
အမျိးသားတိုကုိ မိတ်ဆက်ေပးလိုသည်။ သိုတုင
ိ ် ဗိတသ
ိ တိုကမူ ဆိုခဲ့ပါြပဿန တိုကုပ
ိ င် ဖွဲစည်းပံုအေြခခံဥပေဒ
အရ ြမင်ပီး တစ်ဆင့်ချင်းြမင့်တင်ေပးဖို ေပလစီချ ထားသည့်အေလျာက် အမျိးသားဘဝကို ထည့်သွင်းစဉ်းစားြခင်း
မရှိခဲ့ေပ။ မည်သုိရိေ
ှ စ အမျိးသားေရး စိတ်ဓာတ်တုိ အြပင်းအထန် လံတက်လာသည်ြဖစ်၍ ဗမာတိုအေနှင့် -
ဖွဲစည်းပံုအေြခခံြဖင့် ေဆာင်ရက်ေသာ အုပ်ချပ်ေရးစနစ်၏ အားေကာင်းချက်တုိကုိ အချိန်ယူေလ့ကျင့်သင်ကားယူရ
မည်ဟူေသာ ပကတိတရားကို လျစ်လျခဲ့ကရာ ၁၉၂ဝ ခုှစ်ကာလတစ်ဝိုက်၌သာ လွတ်လပ်ေရးရရှိခဲ့မည်ဆိုလင်
ြမန်မာတိုအေနှင့် အာဏာရှင်ဘုရင်စနစ်ေဟာင်းဆီ ေန က်ြပန်လှည့်သွားဖို များမည်ထင်ရသည်။ လက် ေတွတွင်
လည်း ဗမာဘုရင်များေခတ်မှ အမှတ်သညာေဟာင်းများ ြပည်သူတုိကားတွင် ရှင်သန်ေနေသးသလို “ဗမာ့ေရြပည်
ကီး လတ်ေတာ်၊ ဘာတိုက် အစရှိေသာ ဘုရင်ေခတ်အသံးု အန်းတိုကုိ ၁၉၂၉ ခုှစ် ေှ င်းပိုင်းအထိ ဖွဲစည်း
အုပ်ချပ်ပံု အေြခခံဥပေဒအတွင်း သံုးစွဲေနဆဲြဖစ်သည်။ ြမန်မာ့လူအဖွဲအစည်းအတွင်း ဗိတသ
ိ တို နိဒါန်းပျိးေပးလိုက်
ေသာ ပါလီမန်အပ
ု ်ချပ်ေရးကို အစွန်းေရာက် အမျိးသားေရးဝါဒီတုိက ြမန်မာတို ကန်သက်ရှည်ဖို ဖန်တးီ ထားေသာ
အုပ်ချပ်ေရးကိရယ
ိ ာ၊ ိုင်ငံေရးအံုကွမတ
 ုိကုိ ပွဲပီးမီးေသ ငိမ်းသတ်ဖို အားထုတ်မဟ၍
ူ သာ သေဘာထားကပီး ထို
ထက်ဘာမ ပိုမုြိ ခင်းမရှိ၊ ြမန်မာိုင်ငံေရးသမားများ လက်ညိ းထိုးစွတ်စဲွေန သည်မာှ လတ်ေတာ်တင
ွ ် ဗိတသ
ိ တို
ြပာန်းထားေသာ ၁၉၃၅ ခုှစ် ဘားမားအက် ဥ ေဒအရသာ အာဏာရှိပီး ြမန်မာအစိုးရအဖွဲ၏ အုပ်ချပ်ေရးအာဏာ
မှာလည်း အကန်အသတ်ခံထားရသည်။ သိုြဖစ်၍ ေရးချယ်တင်ေြမာက်ထားေသာ ကိုယ်စားလှယ်တို၏ အုပ်ချပ်ေရး
စနစ် ြဖစ်သည်ကုိ ထည့်သွင်းစဉ်းစားြခင်း မရှိေတာ့ဘဲ ြမန်မာေတွလက်ထဲ အုပ်ချပ်ေရး အာဏာ အကုန်ရဖိုသာ နင်း
ေြပာေနကသည်။ ဆိုခဲ့သလို ြပည်သတ
ူ ုိအေနှင့် ိုင်ငံေရးအသိပညာှင့် အေတွအ ကံတို ရင့်မည
ှ ့်မမ
 ရှိေသးေသာ
အေြခအေနေအာက် တွင် ပါလီမန်ိုင်ငံေရးအေဆာက်အအံုများအေနှင့် အာဏာအြပည့်အဝ မရှိေသးဟူ၍ ေဝဖန်
ေနကသည့်တုင
ိ ် ဥပေဒြပ လတ်ေတာ်င
ှ ့် လတ်ေတာ်တုိမာှ မူ ဗိတသ
ိ အစိုးရ၏ အေစာင့်အေရှာက် အကွပ်အကဲြဖင့်
ဖွဲစည်းလုပ်ကိုင်ကရသည်။ ပံမ
ု န
ှ ်အားြဖင့် ိုင်ငံေရး အဆင့်အတန်းြမင့်လာဖို ဆိုလင် ပါလီမန်ိုင်ငံေရး
အေဆာက်အအံုများတိုကုိ ေချာေမွစွာ တစ်ဆင့်ချင်းလည်းပတ်ဖုိလိုသလို ြပည်သတ
ူ ုိဘက်ကလည်း လတ်ေတာ်
ကိုယ်စားလှယ် တို၏ ြဖစ်လာိုင်ဖယ
ွ ်ရှိေသာ မသမာမတုိကုိ ေကာင်းစွာ ချိန်ဆပီး ေရးချယ်ုင
ိ ်စွမ်း ရှိရမည်ြဖစ်
ပါသည်။ သိုမဟုတ်လင် အာဏာရှင် အစဉ်အလာသက်ဆုးိ ရှည်ခဲ့ေသာ ဂျာမဏီှင့် အီတလီတုိလို ၁၉၂ဝ-၃ဝ ကာလ
များအတွင်း ြပည်သူလတ်ေတာ်များ မကာခဏ ဖျက်သိမ်းခံရသည့် သာဓကများ ရှိပါသည်။ ထိုစဉ်က ြမန်မာတိုအေန
ှင့် ဆိုခဲ့သလို သာဓကများ လက်ေတွမြဖစ်ခဲ့သည်မာှ ဘုရင်ခံင
ှ ့် လတ်ေတာ်က ေရးချယ် တင်ေြမာက်ထားေသာ
ြမန်မာဝန်ကီးများ တွဲဖက်အပ
ု ်ချပ်ေနသည့်အတွက် ြဖစ်ပါ သည်။ အမှန်အားြဖင့် အဆိုပါကာလအတွင်း ပါလီမန်
ိုင်ငံေရးတွင် စမ်းသပ်ပါဝင်လို ကေသာ ဗမာ့ိုင်ငံေရးသမားများ ရှိခဲ့သလို အချိသခင်င
ှ ့် လက်ဝဲုင
ိ ်ငံေရးသမား
တိုသည်ပင် ပါလီမန်လပ
ု ်ငန်းစဉ်တိုတင
ွ ် တက်တက်ကွကွ လပ်ရှားခဲသ
့ ည်များ ရှိပါ သည်။ ခံ၍ဆိုေသာ် ၁၉၂၃ ခုှစ်
မှ ၁၉၄၂ ခုှစ် အှစ်ှစ်ဆယ်နီးပါးအတွင်း တစ်ဖက်က ဗိတသ
ိ အုပ်ချပ်ေရးကို ပဒူအံု မီးမိက်ခံရသလို အံးု အံးု ကက်
ကက် ကန်ကွက်မများ ရှိလာသည့်တုင
ိ ် တစ်ဖက်တွင်မ ပါလီမန်အပ
ု ်ချပ်ေရးယရားှင့် တစ်စ,တစ်စ အကမ်းဝင်
လာပီး ိုင်ငံေရးပါတီများ၊ ေရးေကာက်ပဲွ မဲဆွယ်ပဲွများှင့် လက်ပန
ွ ်းတတီးရှိလာရာ လတ်ေတာ်ကုယ
ိ ်စားလှယ်တို
အေနှင့်လည်း ပါလီမန် စည်းကမ်းဥပေဒများ ေကာ်မတီှင့် အချီအချေဆွးေွးပွဲ စည်းကမ်း အစရှိသြဖင့် ပါလီမန်
လုပ်ထံးု လုပ်နည်းတိုင
ှ ့် ေြခေြခြမစ်ြမစ် ထိေတွလာ သည်။ ၁၉၃၅ ခုှစ်အတွင်း ဖွဲစည်းေပးလိုက်ေသာ လွတ်ေတာ်
ဆိုလင် အကယ်၍ အချိန်ှင့် လုပ်ပုင
ိ ်ခွင့်သာ ပိုရခဲပ
့ ါက ဒီမုက
ိ ေရစီအပ
ု ်ချပ်ေရးစနစ် အကူးအေြပာင်းအတွက်
အေကာင်းဆံးု မှတ်ေကျာက်တစ်ခု ြဖစ်လာိုင်ပါသည်။ အမျိးသားေရးလိင်းများ ဒီဒးီ လံတက်လာပီး၊ ဗိတသ
ိ တို
ေပးေသာ အုပ်ချပ်ေရးြဖစ်သည့်အတွက် ြမန်မာအမျိးသား ေရးဝါဒီများ မေကျမချမ်းြဖစ်လာကသည်။ သိုဆိုလင် တ
အံတ
ု ေွးေွးှင့် ေလာင်ကမ်း လာေနေသာ ြမန်မာတို အမျိးသားေရးဝါဒ မီးွန် မီးစတိုကုိ အချိန်မီ မအုပ်မစည်းိုင်
သည့်အတွက် ဗိတသ
ိ တိုေပးေသာ အုပ်ချပ်ေရးမှာ အချိန်လွန်သလို တိုတတ
ိ ုိတိ အုပ်ချပ်ေရးြဖစ်သည်ဟု ေဝဖန်ရ
လင် သင့်ေတာ်မည် ထင်ပါသည်။ စင်စစ်ေသာ်ကား အမျိးသားေရးဝါဒှင့် ဖွဲစည်းပံုအေြခခံဥပေဒ အုပ်ချပ်ေရးစနစ်
တို၏ လွန်ဆဲွပဲွတင
ွ ် အမျိးသားေရးဝါဒီတုိဘက်က အိုင်ရလိုက်ြခင်းသာ ြဖစ်ပါသည်။ ) မည်သိုရိေ
ှ စ ေရးေကာက်ပဲွ
စနစ်၊ အရယ်ေရာက်သတ
ူ ုင
ိ ်း မဲေပးခွင့်၊ ြပည်သူ ကိုယ်စားလှယ်၊ လတ်ေတာ်၊ ညီလာခံင
ှ ့် အစိုးရအဖွဲ စသည်အားြဖင့်
ပါလီမန်ဒီမုိ ကေရစီ၏ အေြခခံလုပ်ထံးု နည်းတိုကုက
ိ ား ၁၉၄ဝ လွန်ကာလများအတွင်း ဗိတသ
ိ  တိုထံမှ ြမန်မာတို
အေမွရလိုက်သလို လွတ်လပ်စွာ တရားစီရင်ေရးစနစ် ဥပေဒစိုးမိုးေရးှင့် လွတ်လပ်စွာေြပာဆိုခွင့်၊ ေရးသားထုတ်ေဝ
ခွင့်၊ စည်းံးု ခွင့် စသည့်အေြခခံ လူအခွင့်ေရး တိုကုလ
ိ ည်း လက်လဲရလိုက်ပါေသာ်လည်း လွတ်လပ်ေရးှင့်အတူ
အုပ်ချပ်ေရးအာဏာ အားလံုး လက်ထဲေရာက်လာေသာ ဖဆပလ အစိုးရကား ပါလီမန်အပ
ု ်ချပ်ေရး၏ အြပင်ပန်း
အေဆာင်အေယာင်တုိကုသ
ိ ာ လက်ခံရရှိခဲ့သည်ကုိ ကည့်ြခင်းအားြဖင့် ြမန်မာိုင်ငံေရးသမားများ (သို) ြပည်သူ
တစ်ရပ်လံုးအေနှင့် အေြခခံလူအခွင့်အေရး၊ တရားဥပေဒစိုးမိုးေရး စသည့် လစ်ဘရယ်တန်ဖုးိ တိုကုမ
ိ  အြပည့်အဝ
န းမလည်ေသးဟု ယူဆရေပသည်။
 အခန်း ၃

ပါလီမန်အုပ်ချပ်ေရး၏ လွမ်းမိုးမများ

ဗိတသ
ိ  ဖွဲစည်းအုပ်ချပ်ပံအ
ု ေြခခံဥပေဒ၏ ဩဇာှင့် ၁၉၃၅ ဘာမားအက်ဥပေဒအရ ဖွဲစည်းေသာ အစိုးရ
၁၉၃၅ ခုှစ် ဘားမားအက်ဥပေဒအရ ဗိတသ
ိ တို ေရးဆွဲြပာန်းလိုက်ေသာ ဖွဲစည်းပံုအေြခခံ ဥပေဒသည်
ေခတ်သစ်ြမန်မာိုင်ငံ၏ ပထမဦးဆံုး ဖွဲစည်းပံုအေြခခံ ြဖစ်ပီး ၁၉၄၅ ခုှစ် လွတ်လပ်ေသာ ြပည်ေထာင်စဗ
ု မာ
ြပည်၏ ဖွဲစည်းပံုအေြခခံဥပေဒ ကိုလည်း ၁၉၃၅ ခုှစ် အေြခခံဖွဲစည်းပံုအတိုင်း ေရးဆွဲဖုိ ေမာ်မန
ှ ်းသည်ြဖစ်ရာ
လတ်ေတာ်ကုိ စုေပါင်းတာဝန်ယူြခင်း၊ လတ်ေတာ်တင
ွ ် အများစုေထာက်ခံမက
 ို အတည်ြပ ဆံးု ြဖတ်ြခင်း စသည့်
ဗိတသ
ိ အုပ်ချပ်ေရးစနစ်မှ ထင်ရှားေသာ အသွင်အြပင်တိုကုိ ေမွးစားယူခဲ့ကပါသည်။

ြပည်ေထာင်စအ
ု စိုးရဟု ပံမ
ု န
ှ ်အားြဖင့် သိထားေသာ ဗမာအုပ်ချပ်ေရးအဖွဲကို ဝန်ကီးချပ်က ဦးေဆာင်ပီး
ေအာက်လတ
 ်ေတာ်၏ ေထာက်ခံမြဖင့် ဝန်ကီးချပ်ကုိ ေအာက်လတ
 ်ေတာ်က ခန်အပ်ရပီး အြပန်အလှန်အားြဖင့်
ြပည်ေထာင်စအ
ု စိုးရ အဖွဲဝင်တုိကုိ ဝန်ကီးချပ်က ခန်ရသည်။ ေအာက်လတ
 ်ေတာ်ကုိ ြပည်ေထာင်စအ
ု စိုးရက
စုေပါင်းတာဝန်ယူရမည့် အေသးစိတ် အချက်အလက်တိုကုလ
ိ ည်း ဖွဲစည်းပံု အေြခခံ ဥပေဒက လမ်းန်ထားသည်။
စင်စစ် ြပည်ေထာင်စအ
ု စိုးရှင့် ၁၉၃၅ ခုှစ် အားမား အက်ဥပေဒအရ ဖွဲစည်းလိုက်ေသာ ဝန်ကီးများေကာင်စီမာှ
အှစ်သာရအားြဖင့် မတူေစကာမူ အသွင်သဏာန်အားြဖင့် ေခါင်းှင့်ပန်းသာြဖစ်သည်။ ၁၉၃၅ အက်ဥပေဒ အရ
ြမန်မာြပည်အုပ်ချပ်ေရးအာဏာကို ဘုရင်ခံထံ အပ်င
ှ ်းထားသည်ရှိေသာ်လည်း လက်ေတွအုပ်ချပ်ရာတွင် ဘုရင်ခံ
ှင့် ြမန်မာဝန်ကီးများ တိုင်ပင်ညိိင်းအုပ်ချပ်ရသည်။ ဘုရင်ခံအာဏာကို န်ကားချက်များှင့် ကန်သတ်ထားသည်
ြဖစ်၍ ဝန်ကီးများ ေကာင်စီအေပ မလမ်းမိုးိုင်သလို ဝန်ကီးများကို ခန်ထားရာတွင်လည်း လတ်ေတာ် အမတ်တုိ၏
ေထာက်ခံမက
 ို ရယူရမည်ြဖစ်သည်။ ဝန်ကီးတိုကုိ ဘုရင်ခံက ေရးချယ်ပီး ဘုရင်ခံေထာက်ခံေနသမ ရာထူးြမ
ိုင်သည်ဟု ၁၉၃၅ ဥပေဒက ဆိုထားသည့်တုင
ိ ် လက်ေတွတွင်မ အမတ်အများစု၏ ေထာက်ခံမှင့် ဝန်ကီးများ
ေကာင်စီကို ဖွဲစည်းရ သည်ြဖစ်၍ အမတ်အများစု ေထာက်ခံမ မရသည်င
ှ ့် ရာထူးစွန်ရသည်။ သိုြဖစ်ရာ ဝန်ကီးများ
အေနှင့် ဥပေဒြပလတ်ေတာ်၏ ေထာက်ခံမကို မှီခိုေနရသလို ဘုရင်ခံအေန ှင့်လည်း ဝန်ကီးများေကာင်စီှင့်
စုေပါင်းတာဝန်ယူအပ
ု ်ချပ်ဖို လိုအပ်ေကာင်း အေြခခံ ဥပေဒက အားြဖည့်ေပးထားသည်။ သိုြဖစ်၍ ြပည်ေထာင်စု
အစိုးရအေနှင့် လွတ်လပ် ေသာ ိုင်ငံြဖစ်လာသည်ှင့်အညီ ယခင်ဝန်ကီးများေကာင်စီထက် အုပ်ချပ်ေရးအာဏာ
ကို အြပည့်အဝ အသံးု ချလာိုင်ေသာ်လည်း ဖွဲစည်းပံုှင့် လတ်ေတာ်ကုိ တာဝန်ခံမမာှ ဝန်ကီးများေကာင်စီေဟာင်း
ှင့် တစ်ထပ်တည်းြဖစ်သည်။

ြပည်ေထာင်စဗ
ု မာိုင်ငံ ဖွဲစည်းပံုအေြခခံဥပေဒကို တိုင်းြပြပည်ြပ လတ်ေတာ်က ` ေရးဆွဲသည်ဆိုရာတွင်
ဗမာတိုလက်သို အချပ်အြခာအာဏာ လဲေြပာင်းေပးမည့် နည်းလမ်းတစ်ရပ်အေနြဖင့် ေအာင်ဆန်း အက်တလီစာချပ်
အရ အဆိုပါ လတ်ေတာ်ကုိ ၁၉၄၅ ဇန်နဝါရီလတွင် ကျင်းပသည်။ ၁၉၃၅ အက်ဥပေဒြဖင့် ရပ်တည်ေသာ ဥပေဒ ြပ
လတ်ေတာ်ေနရာတွင် တိုင်းြပြပည်ြပလတ်ေတာ်ကုိ အြမန်ဆံုး ေရးချယ်တင်ေြမာက် ပီး အန ဂတ်ဖဲွစည်းပံုအေြခခံ
ဥပေဒကို ဗမာတို ဆံုးြဖတ်ရမည်ြဖစ်၍ အဆိုပါ ရည်ရယ် ချက်ြဖင့် ၁၉၃၅ အက်ဥပေဒက အပ်င
ှ ်းထားေသာ
ေရးေကာက်ပဲွဆိုင်ရာပံုစံကို အသံုးြပရြခင်းြဖစ်သည်။ ) အုပ်ချပ်ေရးအာဏာ စပ်ကးူ မတ်ကူးကာလတွင် ၁၉၃၅
အက်ဥပေဒ အခန်း ၁၃၉ က အပ်င
ှ ်းထားေသာ အထူးအာဏာြဖင့် အုပ်ချပ်သည်။ ကက်စဘီစစ်အုပ်ချပ် ေရး
အဆံုးသတ်အပီး ဘုရင်ခံသေဘာှင့် အုပ်ချပ်ခင
ွ ့်ြပထားသည်ဆိုေသာ်လည်း ဘုရင်ခံကုိ ကူညဖ
ီ ုိ ဗမာ့ိုင်ငံေရးသမား
ေဟာင်းကီးများြဖင့် ဘုရင်ခံအမေဆာင်ေကာင်စီ ကို ဖွဲစည်းခဲ့သည့်တုင
ိ ် လူထုေထာက်ခံမ မရရှိသြဖင့် အမေဟာင်
ေကာင်စီဝင်သစ် (၉) ဦးှင့် အစားထိုးသည်တင
ွ ် ဖဆပလအဖွဲ ဝင် ေြခာက်ဦးအထိ ပါဝင်လာသည်။

အဆိုပါေကာင်စီသစ်ကုပ
ိ င် အုပ်ချပ်ေရးအာဏာလဲေြပာင်းရာတွင် ဖွဲစည်းပံုဆိုင်ရာ ြပင်ဆင်မများ ေဆွးေွး
ဖို ဝန်ကီးချပ်အက်တလီက လန်ဒန်သုိ ဖိတ်ေခခဲ့ရာမှ ေအာင်ဆန်း အက်တလီစာချပ်ြဖင့် သေဘာတူညမ
ီ ရ
 သည်။
ပီးေန က် ဗမာြပည်မှင့် ချိယွင်းချက် မရှိ ပူးတွဲလွတ်လပ်ေရးရယူဖုိ ရည်ရယ်ချက်င
ှ ့် ပင်လံုညလ
ီ ာခံကျင်းပပီး
ေတာင်တန်းေဒသတိုင်းရင်းသားတို၏ သေဘာတူညမ
ီ  ရရှိခဲ့ပီး ၁၉၄၅ ဧပီ ရ တွင်” ေရးေကာက်ပဲွများ ကျင်းပပီး
ဇူလိုင် ၉ ရက်တွင်မူ တိုင်းြပြပည်ြပလတ်ေတာ် စတင်သည်။

လတ်ေတာ်တစ်ရပ်လံုးတွင် အမတ် ၂၅၅ ေနရာ ပါရှိရာ ၁ရ၃ ဦးမှာ ဖဆပလ အမတ်များြဖစ်ပီး ကရင်အဖွဲ
ဝင် ၂၄ ဦးမှာလည်း ဖဆပလမဲြဖင့် အိုင်ရခဲသ
့ ည်။ ကျန် အမတ်ေနရာများတွင် ေတာင်တန်းေဒသကိုယ်စားလှယ်
(၄၅) ေနရာ၊ ကွန်ြမနစ် (ရ) ဦး၊ အဂလပ
ိ ်ဗမာကြပား (၄) ဦးှင့် တစ်သးီ ပုဂလ (၂) ဦးတို ြဖစ်သည်။ ထိုစဉ်က
အေလာတကီး လွတ်လပ်ေရးယူဖုိ စီစဉ်ေနရသည်ြဖစ်၍ ဖဆပလ ေခါင်း ေဆာင်တို ချမှတ်ထားသည့် မူဝါဒအတိုင်း
လိုက်ဖို ဖဆပလအမတ်အားလံုး အသင့် ရှိေနသလို လူထုအေနှင့်လည်း ထိုနည်းလည်းေကာင်း လိုက်ေလျာရမည်ဟု
ယူဆေန ချိန်ြဖစ်သည်။ တိုင်းြပြပည်ြပေရးေကာက်ပဲွများအတွက် မဲဆွယ်စည်းံးု ရာတွင် ဖဆပလ ဥကှင့်
ဘုရင်ခံေကာင်စီ၏ ဒုဥကြဖစ်သူ ဗိုလ်ချပ်ေအာင်ဆန်းက ဖဆပလအလိုကျ လုပ်ိုင်မည့် ယံု ကည်စတ
ိ ်ချရသူတုိကုိ
သာ အလိုရိေ
ှ ကာင်း ပွင့်ပင
ွ ့်လင်းလင်း ေြပာသွား သည်။ တစ်နည်းအားြဖင့် ဖဆပလအတွက် လိုအပ်လင် တိုက်ပွဲဝင်
မည့်သူများ၊ ဖဆပလကို မဲေပးမည့်သူတုိကုသ
ိ ာ အလိုရိှ ပီး ေလေကာရှည်ရည
ှ ်ှင့် ေဆွးေွးမည့် ပညာတတ်တုိကုိ
အလိုမရှိဟေ
ူ သာ သေဘာြဖစ်သည်။ အလားတူ ေတာင်တန်းေဒသ ြပည်သတ
ူ ုိ၏ ပူးေပါင်းမကို ရယူရာတွင်လည်း
ြပည်ေထာင်စအ
ု စိုးရအတွင်း ကိုယ်စား လှယ်များ ပါဝင်ခွင့်ှင့် ဖက်ဒရယ်မအ
ူ ရ သီးြခားခွဲထွက်ခင
ွ ့်စသည့် သေဘာတူ
ညီမမ
 ျား ှင့် ဥပေဒပညာရှင်များ၏ အကူအညီြဖင့် ဖဆပလေခါင်းေဆာင်တုိ ေရးဆွဲထားေသာ ဖွဲစည်းပံုအေြခခံ
ဥပေဒပါ အချက်အလက်တုိကုိ အေသးစိတ် ေဆွးေွးြခင်းမရှိဘဲ ေထာက်ခံလုက
ိ ်ကသည့် သေဘာသာ ြဖစ်သည်။ .
ထိုစဉ်က ဗိုလ်ချပ်င
ှ ့် ဖဆပလေခါင်းေဆာင်တုိ ဆံုးြဖတ်သမ သေဘာတူ လိုက်လင် တိုင်းြပည်ေကာင်းသည်ဟု
ထင်ြမင်ေနကသည့်အေလျာက် ေခါင်းေဆာင်တုိ အေပ ြပည်သတ
ူ စ်ရပ်လံုးက မှီခိုအားထားေနေသာ ေခတ်အခါ
သမယကီးြဖစ်သလို ေခါင်းေဆာင်တို ဦးေဆာင်ရာေန က် အေမးအြမန်းမရှိ တညီတွတ်လိုက်ပါြခင်း သည်ပင်
မျိးချစ်ြပည်သတ
ူ ုိ၏ တာဝန်အြဖစ် ယူဆထားကသည်။ သိုြဖစ်၍ ဆိုခဲ့သလို ိုင်ငံေရးရာသီဥတုေအာက်တင
ွ ် ဖွဲစည်းပံု
အေြခခံဥပေဒ မူကမ်းပါ အဆိုြပထားေသာ အပိုဒ်တုိကုိ စံုညအ
ီ စည်းအေဝးပွဲ၌ အေသးစိတ်ေဆွးေွးမည်ဆိုလင်
အချိန်ြဖန်းေနသည်။ ေလေကာရှည်ပီး ဖျက်လိုဖျက်ဆီးလုပ်ေနသည် စသည်အားြဖင့် မှတ်ယူကမည် ြဖစ်သလို
ဗိတသ
ိ  အစိုးရ၏ လက်ကုင
ိ ်တုတ်ဟပ
ု င် စွတ်စဲွခံရဖွယ်ရှိသည်။
 ေအာင်ဆန်းအက်တလီစာချပ်ပါ အချက်အလက်အရ လွတ်လပ်ေသာ ြမန်မာ ိုင်ငံအေနှင့် ဗိတသ
ိ 
ဓနသဟာယ ိုင်ငံများအတွင်း အဖွဲဝင်အြဖစ် လိုကေနိုင် မည်၊ သိုမဟုတ် သီးြခားလွတ်လပ်ေသာ ိုင်ငံအြဖစ်
ရပ်တည်ိုင်သည်ဟု ေဖာ်ြပထား သည့်တုင
ိ ် လွတ်ေတာ်ကုယ
ိ ်စားလှယ်အချိက ဗိတသ
ိ တို အစီအမံကုိ သံသယရှိေန
က သည်။ ကွန်ြမနစ်အမတ်တစ်ဦးကဆိုလင် “အဂလပ
ိ ်ေတွက ဗမာေတွလက်ထဲကို အခုလို ငိမ်းချမ်းတဲ့နည်းနဲ
အာဏာလဲေြပာင်းေပးမယ်ဆုတ
ိ ာ မြဖစ်ုင
ိ ်တဲ့ကိစဘဲ” ဟုပင် စွပ်စွဲလိုက်ေသးသည်။ အချိကလည်း တိုင်းရင်းသား
ပဋိပကကို ကီးထွားလာ ေအာင် လတ်ေတာ်ေခယူသည်ဟု မဆီမဆိုင် ြပဿန ကို မီးခွက်ထွန်းရှာသည်။ ဤသို
မဟုတ်တမ်းတရမ်းေတွ ေြပာေနပီး လတ်ေတာ်ကုိ အချပ်အြခာ အာဏာပိုင် အဖွဲအစည်းအြဖစ်လည်းေကာင်း၊ ဗမာ
ြပည်ကုိ လွတ်လပ်ေသာ ိုင်ငံအြဖစ်လည်း ေကာင်း၊ ဘုရင်ခံေကာင်စီကို ဗမာအစိုးရအဖွဲအြဖစ်လည်းေကာင်း
ချက်ချင်းေကညာဖို ေတာင်းဆိုေနရာ အေြခခံဥပေဒမူကမ်းကို အြမန်ဆံုး အတည်ြပဖို ဖဆပလေခါင်းေဆာင် တို
အေလာတကီး ေဆာင်ရက်ခဲ့ကရသည်။ ှင့် ိုင်ငံေတာ်အပ
ု ်ချပ်ေရး အေနှင့် ဥပေဒကမ်းတွင် မည်သည့်အခန်းက
ပါဝင် သင့်သည်၊ မည်သည့်ပံစ
ု ံြဖင့် ကျင့်သံုးသင့်သည် စသြဖင့် အလားတူြပဿန များကို လတ်ေတာ်တင
ွ ် အေရး
တယူ ေဆွးေွးခဲ့ကသည်မဟုတ်။ လူအဖွဲအစည်းတစ်ရပ်၏ အေြခခံအမအကျင့်တုိကုိ လတ်ေတာ်က ေြပာင်းလဲုင
ိ ်
စွမ်းရှိသည်ကုမ
ိ ူ လွတ်ေတာ် အမတ်များ သတိမမ
ူ ိ ကပံမ
ု ေပ။ ိုင်ငံေရးအေတွအ ကံှင့် အသိပညာ ရင့်မည
ှ ့်ြခင်း မရှိ
ေသးေသာ လူအဖွဲအစည်းအတွင်း အုပ်ချပ်ေရးပိုင်း အေြပာင်းအလဲြဖစ်လာသည့် အခါ မည်သိုေဆာင်ရက်သင့်သည်၊
ဘယ်လုလ
ိ ူမျိးကို အုပ်ချပ်ေရးအာဏာပိုင် ခန်အပ် သင့်သည် စသည်တိုကုမ
ိ ူ ဖဆပလေခါင်းေဆာင်င
ှ ့် လတ်ေတာ်
အမတ်များ စဉ်းစားခဲ့ က သည် မဟုတ်ပါ။ ထိုစဉ်က ဖဆပလအဖွဲချပ်င
ှ ့် တိုင်းရင်းသားတို၏ လိုအင်ဆများ ှင့်
အညီ ဆိုရယ
ှ ်လစ်ဝါဒအေြခခံ ဖက်ဒရယ်ြပည်ေထာင်စုကီး တည်ေဆာက်ေရးကိုသာ ဖဆပလေခါင်းေဆာင်တို စိတ်
ေစာေနကသည်ြဖစ်၍ အမျိးသားလတ်ေတာ် ဖွဲစည်းေရး၊ အေြခခံအခွင့်အေရး၊ ြပည်ေထာင်စုကီး၏ ေမာ်မန
ှ ်းချက်
များှင့် တရားစီရင်ေရး စသည့် ကိစရပ်တုိကုသ
ိ ာ အာံစ
ု ိုက်ခဲ့ကပီး အုပ်ချပ်ေရးအာဏာကိစကိုကား လျစ်လျခဲ့
ကရာ ` အေြခခံဥပေဒေရးဆွဲချိန်တင
ွ ်ေရာ မူကမ်းတင်သင
ွ ်းချိန်တင
ွ ် အုပ်ချပ်ေရး အခန်း ကကို လံုးဝေဆွးေွးခဲ့
သည်မဟုတ်ပါ။ စစ်ပီးေခတ်ဘုရင်ခံ အမေဆာင်ေကာင်စီ အေနှင့် ၉၃၅ ဥပေဒက လမ်းန်ထားသည့်အတိုင်း
ေဆာင်ရက်ခဲ့သလို လွတ်လပ် ေရးရလာသည့်အခါတွင်လည်း ေရှကနည်းတူ ဆက်လက်အေကာင်အထည် ေဖာ်သာွ း
ိုင်မည်ဟ၍
ူ သာ ေမာ်လင့်ထားကဟန်တသ
ူ ည်ြဖစ်၍ အုပ်ချပ်ေရးအာဏာ၏ လုပ်ပုင
ိ ် ခွင့်၊ တာဝန်ဝတရား၊
အေနအထား စသည်တုိင
ှ ့်စပ်လျဉ်းေသာ စာပိုဒ်တုိကုိ အေမး အြမန်း၊ အစစ်အေဆးမရှိဘဲ လတ်ေတာ်အမတ်တုိ
လက်ခံခဲ့ကသည်။ ထိုနည်းတူ လွတ်လပ်ေသာ ြမန်မာိုင်ငံအစိုးရအဖွဲတွင် ပါရှိမည့် အဖွဲဝင်အများစုမာှ လည်း စစ်ပီး
ေခတ် ဘုရင်ခံအမေဆာင်ေကာင်စမ
ီ ျားြဖစ်ကရာ အုပ်ချပ်ေရးအာဏာကိစကို အထူး အေထွ ေဆွးေွးဖို မလိုအပ်
ဟူေသာ သေဘာထားလည်း ြဖစ်ေကာင်းြဖစ်ိုင်ပါသည်။ ဥပေဒ မူကမ်းပါ စာပိုဒ်တုိကုိ လတ်ေတာ်တင
ွ ် အေသးစိတ်
မေဆွးေွးိုင်ြဖစ်ရသည့် ေန က်ထပ် အေကာင်းအရင်းတစ်ခုမာှ အချိန်များများ မေပးိုင်ဘဲ ဥပေဒမူကမ်းကို လက်
ပူတုက
ိ ်၍ အတည်ြပလိုက်ရြခင်းြဖစ်သည်။ ေအာင်ဆန်းအက်တလီစာချပ် - လက်မတ
ှ ်ေရးထိုးေသာ ၁၉၄၅ ဇန်နဝါရီ
၂ရ မှစတင်၍ တစ်ှစ်အတွင်း ဖဆပလအဖွဲ ချပ်၏ ရည်ရယ်ချက်မှာ လံုးဝလွတ်ေရးရဖို ြဖစ်ေကာင်း ဗိုလ်ချပ်ေအာင်
ဆန်း ေကညာခဲသ
့ ည်င
ှ ့်အညီ အေြခခံဥပေဒမူကမ်း ေရးဆွဲရာတွင် ၁၉၄ရ စက်တင်ဘာလ . အတွင်း လတ်ေတာ်က
အပီးသတ် အတည်ြပရမည်ြဖစ်သည်။ သိုမသ
ှ ာ ေအာက်တုိ ဘာလတွင် ကျင်းပမည့် ဗိတသ
ိ ပါလီမန်တွင် ဗမာ
လွတ်လပ်ေရးဥပေဒကို အချိန်မီ တင်သင
ွ ်းိုင်မည်ြဖစ်ေကာင်း ဦးုက လတ်ေတာ်ကုိ ရှင်းြပခဲ့သည်။ သိုြဖစ်၍ ၁၉၃၅
ခုှစ် ဖွဲစည်းပံုအေြခခံဥပေဒပါ စာပိုဒ်င
ှ ့် ေဝါဟာရတိုကုိ အနည်းငယ်ြပြပင်မမ
ွ ်းမံ ခဲသ
့ ည်မအ
ှ ပ၊ တိုင်းြပြပည်ြပ
လတ်ေတာ်ကုယ
ိ ်စားလှယ်များအေနှင့် ေြခေြခြမစ်ြမစ် မေဆွးေွးိုင်ဘဲ တက်သုတ်ုက
ိ ် အပီးသတ်ခဲ့ရာ ယခုလို
တိုေတာင်းလှေသာ အချိန်ကာလအတွင်း သင့်တင့်ေလျာက်ပတ်ေသာ အေြခခံဥပေဒတစ်ခက
ု ို မည်သည့် လေတာ်က
မ ေရးဆွဲိုင်လိမ့်မည်မဟုတ်ေကာင်း ဗိတသ
ိ အစိုးရ အစီရင်ခံစာ တစ်ေစာင်တင
ွ ် ေဖာ်ြပထားေလသည်။

အေြခခံဥပေဒကို ေရးဆွဲရာတွင်လည်း ဦးေအာင်ဆန်း၏ လမ်းသစ် (ရ) ချက်ှင့်အညီ ေရးဆွဲရမည်ြဖစ်၍ ထိ

ေရာက်မရိေ
ှ စဖို ေကာ်မတီှင့် ဆပ် များ ဖွဲစည်း၍ ေဆာင်ရက်ခဲ့ကသည်။ ဦးေအာင်ဆန်း၏ လမ်းန်ချက် (၅) ချက်
ဤသို ြဖစ်သည်။ လွတ်လပ်ေသာ ြပည်ေထာင်စြု မန်မာိုင်ငံ၏ အေြခခံဥပေဒြဖစ်ရမည်။ ြပည်ေထာင်စုအတွင်း
ကိုယ်ပုင
ိ ်အပ
ု ်ချပ်ခင
ွ ့်ရေဒသများ ပါဝင်ရမည်။ ြပည်ေထာင် ြမန်မာိုင်ငံ၏ အာဏာအားလံုး ြပည်သလ
ူ ူထုထံမှ
ြမစ်ဖျားခံရမည်။ ြပည်သူတုိ၏ အေြခခံလူအခွင့်အေရးကို အာမခံိုင်ရမည်။ တိုင်းရင်းသားလူနည်းစုကို အကာအ
ကွယ်ေပးရမည်။ တရားမတမှင့် အြပည်ြပည်ဆိုင်ရာဥပေဒှင့်အညီ ိုင်ငံနယ်နမိတ် ှင့် အချပ်အြခာအာဏာကို
ထိန်းသိမ်းရမည်။ အြပည်ြပည်ဆုင
ိ ်ရာငိမ်းချမ်းေရးှင့် လူေဘာင်ေလာက သာယာဝေြပာေရးသို ဦးတည်ရမည်
စသည်တိုြဖစ်သည်။ အေြခခံ ဥပေဒ ေရးဆွဲကမည့် ေကာ်မတီတင
ွ ် ဥပေဒမူကမ်း ေရးဆွဲြခင်းကို စိတ်ဝင်စားပီး
အရည်အချင်း ြပည့်မသ
ီ ူတုိ ပါဝင်သည်ြဖစ်၍လည်း လတ်ေတာ် ကိုယ်စားလှယ်တိုအေန ှင့် ေဝဖန်ေဆွးေွးေနြခင်း
မှာ အပိုအလုပ်ဟု သေဘာထားပံလ
ု ည်းရသည်။

ကရင်နမ
ီ အ
ှ ပ၊ တိုင်းရင်းသားကိုယ်စားလှယ် (၅) ေယာက် ပါဝင်ေသာ အေြခခံဥပေဒေရးဆွဲေရး ေကာ်မတီကို
၁၉၄၅ ဇွန် ၁၉ တွင် စတင်ဖဲွစည်းပီး လတ် ေတာ် သဘာပတိက ေကာ်မတီဥကအြဖစ် ေဆာင်ရက်ရသည်။
ေန က်ပုင
ိ ်းတွင် ေကာ်မတီ အဖွဲဝင် (၅၁) ေယာက်အထိ တိုးလာပီး (၈) ဦးမှာ တစ်သီးပုဂလများ ြဖစ်သည်။ အေြခခံ
ဥပေဒေရးဆွဲေရး ေကာ်မတီကို အဓိကဆပ်ေကာ်မတီေလးခုှင့် အားြဖည့်ထားပီး ၎င်းတိုမာှ ြပည်ေထာင်စုြပည်နယ်
ေရးရာ ဆပ်ေကာ်မတီ၊ တရားေရး ဆပ်ေကာ်မတီ၊ ိုင်ငံေရးသားများ အေြခခံအခွင့်အေရးဆပ်ေကာ်မတီှင့်
တိုင်းရင်းသား အနည်းစုအခွင့်အေရးများ ဆပ်ေကာ်မတီတုိ ြဖစ်သည်။ ေန က်ပုင
ိ ်းတွင် ရှမ်းြပည်နယ်ှင့်
ကချင်ြပည်နယ်ေရးရာတိုအတွက် သီးြခားဆပ်ေကာ်မတီှစ်ခ
ု ှင့် ိုင်ငံေရးရာကိစတုိ အတွက် ဆပ်ေကာ်မတီတစ်ခု
တို ထပ်မံဖဲွစည်းသည်။ အေြခခံဥပေဒေရးဆွဲေရး ေကာ်မတီ ပထမအကိမ် အစည်းအေဝးကို ၁၉၄၅ ဇွန် (၂၀) တွင်
စတင်သည်။ ေန က်ထပ်အစည်းအေဝး (၁၃) ကိမ် ကျင်းပ၍ ပီးစီးသွားေသာ မူကမ်းတစ်စတ
ိ ်တစ်ပုင
ိ ်း ကို ဦးုကပင်
လတ်ေတာ်သုိ ထပ်မံတင်ြပရာ မူကမ်းကို လတ်ေတာ်တင
ွ ် ေြခာက်ရက် ေဆွးေွးပီး ေန က်ဆံုးအစည်းအေဝး မ
ကျင်းပမီ အေရးတကီးအချက်တုိကုိ အပီး သတ်ုင
ိ ်ေစရန် (၄) ရက်န းပီး သဂုတ် (၁၆) ရက်ေနတင
ွ ်မူ ဖွဲစည်းပံု
အေြခခံဥပေဒ မူကမ်းကို လတ်ေတာ်ကုယ
ိ ်စားလှယ်အားလံုးက အံအ
ု ံေ
ု သာင်းေသာင်းှင့် တညီ တွတ်တည်း
အတည်ြပလိုက်သည်။ ပီးေန က် မူကမ်းကို အေြခခံဥပေဒေရးဆွဲ ေရးေကာ်မတီတင
ွ ် (၁၆) ဦးက အဖွင့်စကားရပ်တုိ
ကို အေချာကိုင်၍ ေန က်ဆံးု ေဆာင်ရက်မများ ပီးစီးသွားသည့်အခါ သခင်တင်က လတ်ေတာ်သုိ တင်သွင်းပီး
ကရင်နက
ီ ိစအတွက် ေန က်ထပ် (၁) ရက်အချိန်ယူခဲ့ရသည်။ ကရင်နတ
ီ ုိက ၎င်းတို နယ်ေြမကို သီးြခားလွတ်လပ်
ေသာ ြပည်နယ်အြဖစ် ဆံုးြဖတ်ထားကရာမှ ပင်လံု ညီလာခံသို ကိုယ်စားလှယ်မလွတ်ဘဲ ေလ့လာသူ(၃) ဦးသာ
ေစလတ်ခဲသ
့ ည်။ ထိုအတူ လတ်ေတာ်အစည်းအေဝးတိုတင
ွ ်လည်း ပါဝင်မလာေသးဘဲ ေန က်ပိုင်းမှ ြပည်ေထာင်စု
အတွင်း ပါဝင်ဖို ဆံုးြဖတ်ခဲသ
့ ည်။ သိုြဖင့် လံုးဝအေချာသတ်ထားပီးေသာ ြပည်ေထာင်စဗ
ု မာိုင်ငံ၏ ဖွဲစည်းပံုအေြခခံ
ဥပေဒကို ၁၉၄၅ စက်တင်ဘာ ၂၄ တွင် ေရှနည်းအတိုင်း အတည်ြပလိုက်ေလသည်။
 သိုြဖစ်၍ အုပ်ချပ်ေရးအာဏာှင့်ပက်သက်ပီး မူကမ်းအဆင့်တင
ွ ်ေရာ အပီး သတ်အဆင့်တင
ွ ်ပါ ေဆွးေွး
ြခင်းမရှိသလို မူကမ်းအဆင့်တင
ွ ် အုပ်ချပ်ေရးအာဏာ ဆိုင်ရာအခန်း (၁၃) ခန်း ပါရှိရာမှ ေန က်ဆံုးအတည်ြပ
အဆင့်တင
ွ ် အခန်း (၁၂) ခန်းသာ ေဖာ်ြပထားသည်ကိုပင် လတ်ေတာ်တင
ွ ် မည်သူမ ေမးြမန်းစံစ
ု မ်းခဲ့ကသည် မဟုတ်
ပါ။ အမှန်အားြဖင့် ၁၉၄၇ အေြခခံဥပေဒ အုပ်ချပ်ေရးအာဏာအပိုင်းမှာ ၁၉၃၅ အိုင်ယာလန်အေြခခံဥပေဒ၊ ၁၉၃၅
အိိယအက်ဥပေဒှင့် ၁၉၃၅ ဘားမားအက် ဥပေဒတိုကုိ စုေပါင်းစပ်ေပါင်း၍ ကမ်းကျင်သူ ဗမာပညာတတ်များ
ဖန်တီးလိုက်ေသာ ဖွဲစည်းပံုလည်းြဖစ်သည်။ မူကမ်းအပီးသတ် ေရးဆွဲေနေသာ အဆင့်တင
ွ ် အိိယ အေြခခံဥပေဒ
အ ကံေပးအရာရှိ ဆာဘီအန်ူး ေရာက်ရိလ
ှ ာပီး အ ကံေပး၍ အေချာ သတ်စရာများ ေဆာင်ရက်ေပးခဲသ
့ ည်ြဖစ်ရာ
အကယ်၍ ဥပေဒမူကမ်းကို ေဆွးေွးခဲ့ သည်ဆိုလင်ပင် ေကာ်မတီအဆင့်၌သာ ေဆွးေွးဖွယ်ရှိပါသည်။ တစ်နည်း
ပါလီမန် အုပ်ချပ်ေရးအေနှင့် အြပစ်အန အဆာများ ရှိထားသည့်တုင
ိ ် ဗိတသ
ိ တို လက် ေအာက်တွင် ေကာင်းစွာ
ကျင့် သံးု လာခဲ့ပီးြဖစ်၍ ေကာ်မတီအဆင့်၌ပင် ေဆွးေွးစရာ လိုသည်ဟု ယူဆပီး ိုင်ငံေရးအခင်းအကျင်းသစ်တွင်
ြဖစ်ေပလာိုင်ဖယ
ွ ်ရာ ြပဿန တိုကုမ
ိ ူ လတ်ေတာ်က ေလးေလးနက်နက် စူးစမ်းေလ့လာြခင်း မြပေတာ့သည်
လည်း ြဖစ်ိုင်ပါသည်။ ထိုြပင် ဗိတသ
ိ အစိုးရဘက်ကလည်း ိုင်ငံေရးြဖစ်စဉ်တစ်ခလ
ု ံုးကို ေစာင့်ကည့် ေနရာ ဥပေဒ
ဆိုင်ရာှင့် လုပ်ထံးု လုပ်နည်းတိုကုိ ေြခေြခြမစ်ြမစ် မေဆွးေွးေတာ့ဘဲ ဗိတသ
ိ ပါလီမန် အုပ်ချပ်ေရးစနစ်သည်ကား
ြမန်မာတိုလက်သို အေဝဖန်၊ အဆန်း အစစ်မရှိ ကွင်းလံးု ေချာေရာက်လာေလသည်။

ြမန်မာြပည်မှ ဗိတသ
ိ အုပ်ချပ်ေရး ုတ်သိမ်းသွားေသာ်လည်း ဗိတသ
ိ ပါလီမန် ိုင်ငံေရးအေဆာက်အအံုတုိ
ကို အေမွေပးခဲသ
့ ည့် သေဘာလည်းြဖစ်သည်။ သိုတုင
ိ ် ဗိတသပါလီမန်စနစ်ကိုကား တိုင်းြပြပည်ြပကိုယ်စားလှယ်
အားလံးု ချိယွင်းချက်မရှိ .. လက်ခံခဲ့ ကသည် မဟုတ်ပါ။ မူကမ်းအဆင့် ေဆွးေွးပွဲတစ်ခတ
ု င
ွ ် ကွန်ြမနစ်အမတ်
တစ်ဦးက “ပါလီမန်ဟူေသာ ေဝါဟာရမှာ ဗိတသ
ိ အရင်းရှင် ဒီမုက
ိ ေရစီ အသံုးအန်း ြဖစ်ေနသြဖင့် မသံုးသင့်
ေကာင်း' ကန်ကက
ွ ်သည်။ အဆိုပါ ကန်ကက
ွ ်မမာှ ကိုယ်စား လှယ်တစ်ေယာက်တည်း၏ ကန်ကက
ွ ်မ (သို) ိုင်ငံေရး
အုပ်စုငယ်ေလးတစ်စု၏ ကန်ကွက်မဆိုသည့်တုင
ိ ် အေလးအနက် ေဆွးေွးြခင်းမရှိဘဲ လတ်ေတာ်တစ်ခလ
ု ံုးက
လျစ်လျခဲ့သည်။ သိုြဖစ်ရာ အဆိုပါ ကန်ကက
ွ ်မမအ
ှ ပ ြပင်းြပင်းထန်ထန် စိန်ေခမများ မရှိဘဲ ၁၉၄ရ ြပည်ေထာင်စု
ြမန်မာိုင်ငံဖဲွစည်းပံုအေြခခံဥပေဒတစ်ြဖစ်လဲ ၁၉၃၅ အေြခခံဥပေဒကား အသက်ဝင်လာေလသည်။

လတ်ေတာ်အတွင်းမှ တိုင်းရင်းသားအုပ်စုများ၏ အခန်းက

၁၉၃၅ ဥပေဒအရ အစိုးရဝန်ကီးအဖွဲ ဖွဲစည်းရာတွင် ဝန်ကီးအြဖစ် ေရးချယ် ခံရသူတုိများမှာ
ေအာက်လတ
 ်ေတာ်၏ ေထာက်ခံမ ရရှိဖုိလိုသည်။ သိုြဖစ်၍ ဝန်ကီး များအေနှင့် ိုင်ငံေရးပါတီတစ်ခခ
ု ု၏ အဖွဲဝင်
များြဖစ်ရမည်ဟက
ူ ား မဆိုလို၊ စစ်ကိ ေခတ်ကာလက အများစု ေထာက်ခံမက
 ို ရယူိုင်ေသာ ပါတီကီးမျိးမရှိသည်
ြဖစ်၍ အမဲတေစ ွန်ေပါင်းအစိုးရများသာ ရတတ်ရာ အစိုးရအဖွဲဝင် ဝန်ကီးများမှာလည်း ပုဂိလ်ေရးေခါင်းေဆာင်မ
ြဖင့် ဖွဲစည်းထားေသာ ိုင်ငံေရးအဖွဲအစည်းများှင့် ရခိုင်၊ ကရင် စသည့် တိုင်းရင်းသားအုပ်စုတုိ၏ အဖွဲဝင်များသာ
ြဖစ်၍ အစိုးရအဖွဲအတွင်း လူမျိးစုအဖွဲဝင်များပါ ရှိလာသည်။

သိုတုင
ိ ် ရခိုင်ြဖစ်ေစ၊ ကရင်ြဖစ်ေစ၊ ၎င်းတိုမာှ တိကျေသာ ိုင်ငံေရးေပလစီတုိ ြဖင့် ကျစ်ကျစ်လျစ်လျစ်
ဖွဲစည်းထားေသာ ပါတီများမဟုတ်ဘဲ ရခိုင်အဖွဲဝင်အများစု ဆိုလင် တစ်သးီ ပုဂလများြဖစ်ေနပီး အချိဆိုလင် ထိုစဉ်
က ပါတီကီးဟု ေခဆိုရမည့် “
 ေဒါက်တာဘေမာ်၏ ဆင်းရဲသားပါတီဝင်များ ြဖစ်သည်။ ကရင်တုင
ိ ်းရင်းသား အဖွဲဝင်တုိ သည်လည်း ထို
နည်းလည်းေကာင်းြဖစ်ေနရာ လတ်ေတာ်တင
ွ ်း ၎င်းတိုစ
ှ ်ရပ်ေပါင်းမှ ကရင်ကိုယ်စားလှယ် (ရ) ေနရာှင့် ရခိုင်
ကိုယ်စားလှယ် (၁၂) ေနရာသာရှိေလရာ (၁၃၂) ေနရာရှိေသာ လတ်ေတာ်တင
ွ ် တိုင်းရင်းသားကိုယ်စားလှယ် ှစ်ရပ်
ေပါင်းမှ (၁၉) ေနရာသာ ရှိသည်။ လတ်ေတာ်အတွင်း ဆိုခဲ့သလို ြပန်ကျဲေနေသာ အုပ်စုေလး များြဖစ်ေနသည့်
အေလျာက် ပါတီကီးများ၏ ေထာက်ခံမဲကို မည်သည့်အခါမ မရသည့် တိုင် ထိုစဉ်က န်ေပါင်းအစိုးရ ဖွဲစည်းိုင်
ေရးအတွက် လွတ်ေတာ်အတွင်းမှ ိုင်ငံေရး အုပ်စုများ အချင်းချင်း မကာခဏ အခွာအြပ၊ အတွဲအစပ်လပ
ု ်၍ မဲဆ
အင်အားစု ရသည်ြဖစ်ရာ ဝန်ကီးချပ်ေနရာ မှန်းထားသူ ကိုယ်စားလှယ်တစ်ေယာက်အေနှင့် ရခိုင်၊ ကရင်တို၏
တစ်သီးပုဂလက မဲတစ်မဲသည်ပင် အံး အိုင်အဆံုးအြဖတ်အတွက် အလွန်အေရးပါလာသည်။

ထိုအြပင် လတ်ေတာ်အတွင်း ဥေရာပအုပ်စု အဖွဲဝင် (၉) ေနရာှင့် အိိယအုပ်စု အဖွဲဝင် (၁၃) ေနရာ ရှိ
ေသးရာ ဥေရာပအုပ်စု၏ တရားဝင် ေပလစီအရ အစိုးရရာထူး ရရှိေရးမဟုတ်ဘဲ အတိုက်အခံအြဖစ် ရပ်တည်ေရး
သာြဖစ်ပီး အိိယ အုပ်စုမာှ မူ ၎င်းတိုအေပ လူထုသေဘာထားအြမင် မကည်လင်မေ
 ကာင့်လည်း ေကာင်း၊
လတ်ေတာ်၏ ေထာက်ခံမမရသည်ကတစ်ေကာင်းတိုေကာင့် မည်သည့် အခါမ ရာထူးတစ်ေနရာ ရခဲသ
့ ည်မရှိပါ။ သို
ပါ၍ ဝန်ကီးချပ်ရာထူး ေမာ်မှန်းထားသူ အေနှင့် ပထမအဆင့်တင
ွ ် အဓိက ြမန်မာိုင်ငံေရးပါတီများှင့်
တိုင်းရင်းသားအုပ်စု တို၏ ေထာက်ခံမက
 ို ဦးစွာ ထုပ်ထပ
ု ်ပုက
ိ ်ပိုက် ရဖိုလိုလာသည်။ သိုြဖစ်၍ ကရင်၊ ရခိုင် လူနည်းစု
အဖွဲဝင်များအေနှင့် တစ်နည်းအားြဖင့်“ဖဆပလအဖွဲချပ်လို အမျိးသား ေရးအတိုင်းအတာြဖင့် ဖွဲစည်းထားေသာ
ပါတီကီးတစ်ရပ် မရှိသည့်အတွက် လူမျိးစုများ အေနှင့် အစိုးရအဖွဲအတွင်း ကိုယ်စားြပဖို မဲတင်ေပးထားိုင်သလို
သက်ဆိုင်ရာ ဝန်ကီးဌာနတိုကုိ တာဝန်ယူေဆာင်ရက်ရမည်ြဖစ်ေသာ တိုင်းရင်းသားတိုမာှ လည်း အရည်အချင်း
ြပည့်ဝသူများလည်း ရှိသည်။ အမှန်အားြဖင့် တိုင်းရင်းသားလူမျိးစု ကိုယ်စားလှယ်တိုကုိ အစိုးရအဖွဲအတွင်း ေနရာ
ေပးဖို ရည်ရယ်ချက်ြဖင့် မည်သည့်ဥပေဒ စည်းကမ်းှင့် န းလည်မမ
  ြပာန်းထားသည် မဟုတ်ေသာ်လည်း
လတ်ေတာ်အတွင်း အေရအတွက် နည်းပါးသည့်တုင
ိ ် ၎င်းတို၏ တန်ဖိုးရှိေသာ ေထာက်ခံမှင့် ပူးေပါင်းမ . တိုကုိ
အြခားပါတီများ လိုအပ်လာရာမှ ချပ်ဆိုမထားေသာ ပဋိညာဉ်တစ်ခု ရရှိလာ ြခင်းြဖစ်ရာ တစ်နည်းအားြဖင့် ြပည်မ
အုပ်ချပ်ေရးတွင် ရခိုင်၊ ကရင် ကိုစားလှယ်တို ပါရှိရမည်ဟေ
ူ သာ သေဘာတူညမ
ီ ပ
 င်ြဖစ်သည်။

စစ်ပီးေခတ် ဗိတသ
ိ အုပ်ချပ်ေရး ြပန်စသည့်အခါ ဆိုခဲ့ပါ သေဘာတူညမ
ီ က
 ို ဘုရင်ခံအေနှင့် အေလးထား
သည်င
ှ ့်အတူ ဘုရင်ခံေကာင်စီဖဲွစည်းရာတွင် ရခိုင်ှင့် ကရင် ကိုယ်စားလှယ်တိုကုိ ေနရာေပးခဲသ
့ ည်။ အလားတူ ဖ
ဆပလက ေတာင်းဆို ေသာ ဘုရင်ခံအမေဆာင်ေကာင်စီ အမည်စာရင်းတွင်လည်း ကရင် ရခိုင် တိုင်းရင်းသား တို
အတွက် ှစ်ေနရာ ေဖာ်ြပထားသလို ြပည်ေထာင်စု အစိုးရလက်ထက်တွင်လည်း အဆိုပါ သေဘာတူညမ
ီ က
 ို
ဆက်လက်လိုက်န ခဲသ
့ ည်။ စစ်မြဖစ်မီကာလများက အစိုးရဖွဲိုင်ဖုိဆိုလင် လတ်ေတာ်အတွင်း ကရင်၊ ရခိုင်အပ
ု ်စု
တို၏ ေထာက်ခံမ လိုအပ် သည်။ အထူးသြဖင့် ိုင်ငံေရးပါတီများ တစ်ဖက်င
ှ ့်တစ်ဖက် မဲအေရအတွက် မတိမ်း မ
ယိမ်းှင့် လာတင်ေနေသာ အေြခအေနမျိးတွင် တိုင်းရင်းသားကိုယ်စားလှယ်တစ်ဦး၏ မဲတစ်ြပားသည်ပင်
အစိုးရအဖွဲ၏ ကံကမာကို အဆံုးြဖတ်ေပးိုင်ေသာ်လည်း စစ်ကီး ပီး၍ တိုင်းြပြပည်ြပ လွတ်ေတာ်ကျင်းပချိန်တင
ွ ်မူ
ဖဆပလေခ ိုင်ငံေရးပါတီကီး ထွက်ေပလာသည်ြဖစ်၍ တိုင်းရင်းသားအုပ်စုတုိ၏ ိုင်ငံေရးအရ ေထာက်ခံမမ
 ာှ
အေဟာသိကံ ြဖစ်သာွ းသည်။ စစ်ပီးေခတ် ဗမာ့ိုင်ငံေရး ဇာတ်ကက
ွ ်ဇာတ်ခင်း . တစ်ေလာက် ဖဆပလအဖွဲကီးက
ဆယ်စုတစ်စမ
ု  လမ်းမိုးခဲ့သည်ြဖစ်ရာ တိုင်းြပ ြပည်ြပလတ်ေတာ်ကုပ
ိ င် ဖဆပလလတ်ေတာ်ဟု ဆို၍ ရိုင်သည့်တုင
ိ ်
ဆိုခဲ့ပါ သေဘာတူညမ
ီ က
 ိုကား ဖဆပလအစိုးရအေနှင့် လိုက်န ခဲသ
့ ည်။ - ိုင်ငံေရးအင်အားအရ ရခိုင်ှင့် ကရင်
ကိုယ်စားလှယ်အေရအတွက် နည်းပါ သည့်တုင
ိ ် အစိုးရအဖွဲတွင် တိုင်းရင်းသား အဖွဲဝင်တုိကုိ ထည့်သွင်းခဲ့ပီး ရခိုင်
ှင့် ကရင်အဖွဲဝင် အားလံုးကို ဖဆပလမဲြဖင့် တိုင်းြပြပည်ြပလတ်ေတာ်သုိ ေရးချယ် တင်ေြမာက်ခဲ့သည်။ သိုရိသ
ှ ည့်
တိုင် အစိုးရအဖွဲ အတွင်း တိုင်းရင်းသားအဖွဲဝင်များ ကိုယ်စားြပေနရေသာ အေကာင်းအရာများကား ေြပာင်းလဲသွား
သည်။

ယခင်က တိုင်းရင်းသား အုပ်စုများ၏ ေထာက်ခံမဲ တစ်မဲမာှ ိုင်ငံေရးအရ တန်ဖိုးကီးလှသည်ြဖစ်၍

တိုင်းရင်းသားအဖွဲဝင်တုိကုိ အစိုးရအဖွဲအတွင်း မြဖစ်မေန ထည့်သွင်းခဲ့ရသည်။ ယခု လွတ်လပ်ေသာ ဖဆပလ
အစိုးရလက်ထက်တွင်မူ တိုင်းရင်း သားအုပ်စုတုိ၏ ေထာက်ခံမမ
 ာှ ဖဆပလအတွက် ိုင်ငံေရးေဆာက်ခံမအရ
ဆက်လက် လိုအပ်ေသးသည့်တုင
ိ ် မဲအေရအတွက်အားြဖင့် ေထာက်ခံမက
 ိုကား မလိုအပ်ေတာ့၊ ဖဆပလအေနှင့်
ရခိုင်ှင့် ကရင် အမျိးသားတိုကုိ ပစ်ပစ်ခါခါ မဆက်ဆံခဲ့သည်မာှ မှန်ေသာ်လည်း ဖဆပလ၏ လမ်းမိုးမေအာက်တင
ွ ်
တိုင်းရင်းသားအဖွဲဝင်များမှာ ဖဆပလကို သစာခံပီး ေပလစီကို ေထာက်ခံသမ
ူ ျားြဖစ်လာရာမှ အစိုးရအဖွဲအတွင်း
ပါဝင်လာြခင်းမှာလည်း ယခင်လုိ ရခိုင်၊ ကရင် စသြဖင့် အမျိးသားကိုယ်စားလှယ်များ အြဖစ် မဟုတ်ေတာ့ဘဲ ဖဆပ
လကိုယ်စားလှယ်များ ြဖစ်လာသည်။ . အစိုးရအဖွဲအတွင်း ကရင်အမျိးသား ကိုယ်စားလှယ်တစ်ဦး ခန်အပ်ေရးှင့်
ပတ်သက်ပီး အေြခခံဥပေဒသေဘာတူညမ
ီ က
 ို ြပင်ဆင်ခဲ၍
့ ြပည်ေထာင်စအ
ု ေြခခံ ဥပေဒအခန်း ၁၈၁း၂ တွင်
အေကာင်အထည်ေဖာ်ခဲသ
့ ည်။ ကရင်ြပည်နယ်တွင် ြပည်ေထာင်စဝ
ု န်ကီးတစ်ဦး ထားရှိရမည်ြဖစ်ပီး ၎င်းကို
ဝန်ကီးချပ်က ခန်ရမည်ြဖစ် သည့်တုင
ိ ် ကရင်ြပည်နယ်ကုယ
ိ ်စားြပ ပါလီမန်အမတ်များှင့် ဖွဲစည်းထားေသာ
ေကာင်စီှင့် ေဆွးေွးညိိင်းရမည်ြဖစ်သည်။

ြပည်ေထာင်စအ
ု စိုးရအတွင်း ေတာင်တန်းေဒသတိုင်းရင်းသား များ၏အခန်းကဏ
ဗိတသ
ိ အစိုးရလက်ထက်တွင် ရှမ်း၊ ကချင်၊ ကရင်နီ (ကယား) ှင့် တိုင်းရင်း သား လူမျိးစုငယ်တိုကုိ ြပည်မ
ှင့် ခွဲြခားအုပ်ချပ်ပီး ကရင်နီကိုမူ ဗိတသ
ိ တို၏ လက်ေအာက်ခံ မဟာမိတ်အြဖစ် သေဘာထားခဲ့သည်။

ရခိုင်၊ တနလာရီ၊ ဧရာဝတီှင့် စစ်ေတာင်းြမစ်ဝမ

ှ ်းေဒသတိုကုိ ြပည်မအြဖစ် သတ်မှတ်ပီး ကျန်ေဒသများကို
ေတာင်တန်းေဒသဟု သတ်မတ
ှ ်သည်။ ၁၉၃၅ ဘားမားအက်ဥပေဒအရ ဖွဲစည်းေသာ အစိုးရမှာ ြပည်မှင့်သာ
သက်ဆိုင်သည်ြဖစ်၍ လတ်ေတာ်င
ှ ့် အစိုးရအဖွဲ ှစ်ရပ်တင
ွ ် ေတာင်တန်းေဒသ တိုင်းရင်းသားကိုယ်စားလှယ် မရှိ
သလို ဝန်ကီးအဖွဲအေနှင့်လည်း ေတာင်တန်းေဒသအေပ အာဏာသက်ေရာက်မ မရှိ။ အဆိုပါ ေဒသတိုကုိ အထူး
အုပ်ချပ်ေရးြဖင့် ဘုရင်ခံက အုပ်ချပ်လာခဲရ
့ ာ စစ်ပီးကာလတွင်မူ ေတာင်တန်းေဒသအပါအဝင် တစ်ြပည်လံးု
တညီတွတ် လွတ် လပ်ေရးရဖို ရည်ရယ်ချက်ြဖင့် ေစာ်ဘာွ း၊ ေစာ်ကန်၊ ဒူးဝါး အစရှိသြဖင့် လူမျိးစု ေခါင်းေဆာင်တို
ကို ဖဆပလေခါင်းေဆာင်များက စည်းံးု ခဲ့သည်။ ြမန်မာိုင်ငံေရး အရပ်ရပ်အေြခအေန ေြပာင်းလဲလာေနပီကို
သေဘာေပါက်ေသာ လူမျိးစုေခါင်းေဆာင် တိုကလည်း ဗမာတိုင
ှ ့် ပူးေပါင်းဖို သေဘာတူခဲ့ကပီး ၁၉၄၅ ေဖေဖာ်ဝါရီ
၁၂ ပင်လံစ
ု ာချပ်ြဖင့် ေတာင်တန်းေဒသ တိုင်းရင်းသားတို၏ သေဘာထားကို အတည်ြပ ိုင်ခဲ့သည်။ ပင်လံစ
ု ာချပ်၏
ရလဒ်အားြဖင့် ရှမ်း၊ ကချင်၊ ချင်းလူမျိးစုများထဲမှ - ေကာင်စီဝင်တစ်ဦးှင့် ဒုေကာင်စီဝင်ှစ်ဦး ေရးချယ်ပီး ဘုရင်ခံ
ေကာင်စီတင
ွ ် ေတာင်တန်း ေဒသကိုယ်စားလှယ်များအြဖစ် ပါဝင်ခင
ွ ့်ရလာသည်။ တစ်နည်းအားြဖင့် ေတာင်တန်း
ေဒသ ေထာက်ခံမကို ြပည်ေထာင်စအ
ု စိုးရအတွင်း ေတာင်တန်းေဒသ ကိုယ်စားလှယ် များ ပါဝင်ုင
ိ ်ခွင့်ှင့်
အေပးအယူလုပ်လုက
ိ ်ြခင်းြဖစ်သည်။ မည်သိုရိေ
ှ စ လွတ်လပ်ေသာ ြမန်မာိုင်ငံ၏ အစိုးရအဖွဲတွင် ေတာင်တန်းေဒသ
ကိုယ်စားလှယ်များ ပါဝင်ရမည်ဆုေ
ိ သာ အချက်ကို ပင်လံည
ု လ
ီ ာခံတင
ွ ် သေဘာတူခဲ့သလို ၁၉၄ရ ဖွဲစည်းပံု အေြခခံ
ဥပေဒ စည်းကမ်းချက် ၁၆ဝ၊ ၁၃၊ ၁၈၉၊ ၁၉ရ (၂) တို အရလည်း အဆိုပါအချက်ကုိ အာမခံထားသည်။

သိုြဖင့် ြပည်ေထာင်စအ
ု စိုးရအဖွဲ၏ အုပ်ချပ်ေရးပံစ
ု ံမှာ ၁၉၃၅ ဘားမားအက် ဥပေဒအရ တည်ေထာင်ခဲေ
့ သာ
အစိုးရှင့် တစ်ပံုစံတည်း ြဖစ်သည်မှာ သံသယရှိစရာ မလိုပါ။ သိုယ
ှ ် စစ်ကိေခတ် အုပ်ချပ်ေရးပံစ
ု ံကို ဆက်လက်
အသံးု ြပရသည်မာှ လည်း အဆိုပါ ပံုစံှင့် ဖဆပလေခါင်းေဆာင်များ လက်ပွန်းတတီးရှိလာသည်ကလည်း တစ်
ေကာင်း၊ အေြခခံဥပေဒ ေရးဆွဲေသာ ပညာရှင်တို အေနှင့်လည်း ဗိတသ
ိ ဥပေဒ ကိုသာ ကမ်းကျင်ကသည်လည်း
တစ်ေကာင်းတိုေကာင့် စစ်ကိေခတ် ပါလီမန်အပ
ု ် ချပ်ေရးကို ဗမာတိုင
ှ ့် အံဝင်ခင
ွ ်ကျရှိေအာင် အနည်းငယ်ြပင်ဆင်
မွမ်းမံ အတည်ြပ လိုက်ရြခင်း ြဖစ်ပါသည်။

ဗိတသ
ိ တို၏ ပါလီမန်အပ
ု ်ချပ်ေရးစနစ်တင
ွ ် လူနည်းစုတုင
ိ ်းရင်းသားေရးရာ ှင့် ပတ်သက်၍ ြပင်ဆင်မမ
ွ ်းမံ
မများ ြပလုပ်ပီး ဖဆပလကီးစိုးေသာ လတ်ေတာ်က အတည်ြပလိုက်သည်ဆိုရာတွင် ိုင်ငံေရးဂိုဏ်းဂဏအသီးသီးမှ
ေခါင်းေဆာင်အားလံုး (သို) ြပည်သတ
ူ စ်ရပ်လံုး ေကျေကျနပ်နပ် လက်ခံခဲ့ ကသည်ေတာ့မဟုတ်။ ကိုယ့် အေကာင်းှင့်
ကိုယ့် ိုင်ငံေရးအယူအဆအမျိးမျိးရှိေသာ ဂိုဏ်းေပါင်းစံက
ု ြပည်ေထာင်စု ဖွဲစည်းပံု အေြခခံဥပေဒပါ စည်းကမ်းတိုကုိ
မထီတရီ၊ မေလးမစားလုပ်ခဲ့သည့်နည်းတူ ြပည်သတ
ူ ုိကလည်း အုပ်ချပ်ေရးှင့် အစိုးရေပလစီဆိုသည်တိုကုိ ထံုးစံ
အတိုင်း စိတ်ဝင်စားရေကာင်းမှန်း သိခဲ့ကသည် မဟုတ်ပါ။ ြပည်ေထာင်စဖ
ု ဲွစည်းပံု အေြခခံဥပေဒ ဟူသည် ဗမာြပည်
သူ လူထုတစ်ရပ်လံုးအတွက် အေြခခံကျေသာ၊ တေလးတြမတ် ထားရမည်ြဖစ်ေသာ၊ မကျိးမေပါက် မေြပာက်မကား
ေစာင့်ထိန်းရမည်ြဖစ်ေသာ ဥပေဒဟူ၍ သေဘာထားခဲ့ကသည်မဟုတ်ပါ။ ပါတီေပလစီအတွက်ြဖစ်ေစ၊ ိုင်ငံေရး
အာဏာအတွက် ြဖစ်ေစ၊ ိုင်ငံေရးပါတီများ မချိးမေဖာက်သင့်ေသာ လူအခွင့်အေရး ေကညာချက်အြဖစ်
လည်းေကာင်း၊ အာဏာရအုပ်စုတစ်စမ
ု ှ အြခားတစ်စုသို အစီအစဉ် တကျ အာဏာလဲေြပာင်းေပးေသာ လမ်းန်
အြဖစ်လည်းေကာင်း တိုင်းိုင်ငံကို တရားှင့်အညီ အုပ်ချပ်ရာတွင် ကျင့်သံုးရမည် ဥပေဒများ အြဖစ်လည်းေကာင်း
မည်သမ
ူ  အေလးထားခဲ့ကသည် မဟုတ်ပါ။ ဘယ်လုန
ိ ည်းှင့်ရရ အာဏာရဖို ိုင်ငံေရး ဂိုဏ်းဂဏ၊ အုပ်စုအားလံးု
ကိးစားေနကသည်တွင် ြမန်မာတိုကုိ မယံု ကည်ေသာ ကရင်လက်နက်ကုင
ိ ်တိုကလည်း ဖက်ဒရယ်မက
 ို ချိးေဖာက်
ပီး လက်နက်င
ှ ့် ေြဖရှင်းဖို ကိးစားသည်။ ရဲေဘာ်ြဖ၊ ကွန်ြမနစ်အလံနီ၊ အလံြဖ တိုကလည်း ၁၉၄၅-၄၈ ကာလ
များတွင် အလိလိ သူပန
ု ်ထကသည်။ ြပည်ေထာင်စုဖဲွစည်းပံုအေြခခံဥပေဒတွင် ိုင်ငံေရးပါတီများ လိုက်န မည့်
ဥပေဒစည်းကမ်းများ ပါရှိေသာ်လည်း အာဏာရဆိုရယ
ှ ် လစ်ေတွသာ လိုက်ရာှ ခဲ့ရာ တကယ်တရတွင်မူ
ြပည်ေထာင်စဖ
ု ဲွစည်းပံုအေြခခံဥပေဒ မှာ စကတည်းက ြပဿန ှင့်စ,ပီး ြပဿန ှင့် နိိတံခဲရ
့ ေလသည်။ ြပည်သူ
တိုအေပ သဇာမေညာင်း၊ အင်အားမရှိ အဘယ်ေကာင့် ဤသိုြဖစ်ခဲ့ရသည်ကိုမူ ြမန်မာိုင်ငံေရး ဓေလ့ဇာတ်ကက
ွ ်
ဇာတ်ကင
ွ ်းအေြပာင်းအလဲများတွင် ဆက်လက်စူးစမ်းရှာေဖွရမည် ြဖစ်ပါသည်။
 အခန်း ၄

ပါလီမန်ဒီမိုကေရစီ ေြခစစ်ပွဲ (၁၉၄၅- ၆၂)

ိုင်ငံေရးအုပ်စုများှင့် အာဏာလုပဲွများ
ကွန်ြမနစ်တုိအတွက် ိုင်ငံေရးဟူသည် အာဏာတိုက်ပွဲြဖစ်ပီး ေသနတ်ေြပာင်း ဝ၌သာ အာဏာတည်သည်
ြဖစ်၍ ခိုးေကာင်ခုးိ ဝှက်ြဖစ်ေစ၊ မျက်ှ ေြပာင်တုက
ိ ်၍ ြဖစ်ေစ ိုင်ငံေရးအာဏာကို အကမ်းဖက်ယူတတ်ကသည်။
ပါလီမန်ဒီမုက
ိ ေရစီတင
ွ ်မူ ိုင်ငံေရးအာဏာကို ရယူလိုေသာ ိုင်ငံေရးအဖွဲအစည်းတိုက ပံုမန
ှ ်ကျင်းပေသာ
ေရးေကာက်ပဲွများတွင် ဝင်ေရာက်ယှဉ်ပိင်ရသည်၊ သိုြဖစ်၍ ပါလီမန်ဒီမုက
ိ ေရစီကို ဒူေပန ေပ ကျင့်သံုးိုင်ဖုိ ိုင်ငံေရး
ပါတီ အဖွဲအစည်းတို လိုက်န ရမည့် စည်းကမ်းှင့် လုပ်ထံးု လုပ်နည်းတိုကုိ အေသးစိတ်ေဖာ်ြပထားသည်။ သိုတုင
ိ ် ဆို
ခဲ့သလို လွတ်လပ်ပီး ေရးေကာက်ပဲွများ မစမီကတည်းက ဖဆပလအစိုးရ၏ တရားဝင်မန
ှ ်ကန်မက
 ို ကွန်ြမနစ် ှင့်
ကရင်လက်နက်ကိုင် အုပ်စုတုိက စိန်ေခ၍ ပါလီမန်စနစ်ကို ဖျက်ဆးီ လိုက်ကေပရာ အဆိုပါအုပ်စုတုိတင
ွ ် ိုင်ငံေရး
အေကာင်းြပချက်များ မည်သိုပင်ရိေ
ှ စ ဥပေဒအရ တည်ဆဲအစိုးရကို သူပန
ု ်ထြခင်းမှာ ဥပေဒချိးဖျက်ြခင်းသာ ြဖစ်
ပါသည်။

[ ဖဆပလ အစိုးရဟု လူသိများေသာ ြပည်ေထာင်စအ

ု စိုးရကို ဆိုရယ
ှ ်လစ်င
ှ ့် ြပည်သူ ရဲေဘာ်အဖွဲများ၊
တစ်သီးပုဂလှင့် လူမျိးစုကိုယ်စားလှယ်အချိတိုက ေထာက် ခံပီး ၁၉၄ရ စက်တင်ဘာ (၂၅) ရက်၊ တိုင်းြပြပည်ြပ
လတ်ေတာ် တတိယ အစည်း အေဝးမှေန၍ ဦးုကို ဗမာိုင်ငံ၏ ယာယီအစိုးရဝန်ကီးချပ်အြဖစ် ခန်အပ်သည်။ ထိုစဉ်
က ဦးုမာှ ဘုရင်ခံေကာင်စီ၏ ဒုဥကအြဖစ် တာဝန်ယူေနချိန်ြဖစ်ပီး ယာယီ အစိုးရကို ဗိတသ
ိ  အစိုးရက အာဏာ
လဲေြပာင်းမေပးမီ တစ်ရက်အလို ၁၉၄၈ ဇန်နဝါရီ ၃ ရက်တွင် ြပန်လည်ကျင်းပေသာ တိုင်းြပြပည်ြပလတ်ေတာ်က
ဝန်ကီးချပ် အပါအဝင် အစိုးရအဖွဲသစ်၏ ဝန်ကီး (၁၅) ဦး စာရင်းကို အတည်ြပသည်။ အများ ကိက် ဖဆပလ
အစိုးရ ဆိုသည်မာှ န မည်သာရှိပီး များမကာမီပင် အစိုးရအဖွဲ အတွင်း အာဏာလုပဲွများ အုပ်မိုင်စည်းမရ ြဖစ်လာ
ရာ အဆိုပါအေြခအေနကို မိန်ခွန်းတစ်ခတ
ု င
ွ ် အမမဲအ
့ မှတ်မဲ့ ေြပာလိုက်ေသာ ဦးု၏ စကားများအရ သိိုင်ပါသည်။

“ဖဆပလ အာဏာရတဲေ
့ နမှာပဲ ဒီကိစကို ကန်ေတာ်သိခဲ့ရတယ်၊ တချိ - အဖွဲဝင်ေတွက မိုးမသားလုပ်လာ
တယ်၊ ဖဆပလအဖွဲကီးထဲမာှ မညီမွတ် ြဖစ်လာရတဲ့ အေကာင်းတစ်ခုက ဘာလဲဆိုေတာ့ အာဏာရဖို ပိင်ေနက
တာပဲ ... ဒါေကာင့် တစ်ေယာက်နဲ တစ်ေယာက် မယံုမကည် ြဖစ်လာတယ်။ အချိက ေသချာေအာင် အာဏာကို
လိုချင်ကတယ်။ အာဏာရထားသူ တချိကလည်း အာဏာအရသာကို သိပီး လက်မလွတ်ချင် ေတာ့ဘူး”

ဖဆပလအဖွဲအတွင်း အာဏာလုပဲွများ ြဖစ်ေနသည်ကုိ ဦးုအေနှင့် ရံရာှ . မုန်းတီးသည်မှာ ထင်ရာှ း

ပါသည်။ သိုြဖစ်၍ အဆိုပါ မိန်ခွန်း၌ပင် ဖဆပလအဖွဲကီးကို ညီည
ီ တ
ွ ်ွတ် ြပန်လည်ဖဲွစည်းိုင်ဖုိ သူအေနှင့်
ဝန်ကီးချပ်ရာထူးမှ ုတ်ထွက်မည် ြဖစ်ေကာင်းေကညာခဲ့သည်။
 ဦးုသည် ပါတီဝင်မဟုတ်ဘဲ ဖဆပလတွင် တစ်သးီ ပုဂလအြဖစ် ပါဝင်ေနပီး ဗိုလ်ချပ်ေအာင်ဆန်း ကျဆံးု ပီး
ကတည်းက ဖဆပလ ဥကတာဝန်ယခ
ူ ဲ့သူြဖစ်ရာ ယခင်ကလည်း အာဏာလဲေြပာင်းပီး ေြခာက်လကာလင် ရာထူးမှ
ုတ်ထွက်မည်ဟု စကားပရိကံရိသ
ှ ည်ြဖစ်၍ ၁၉၄၈ ဇူလိုင် (၁၅) တွင် ဦးုေခါင်းေဆာင်ေသာ အစိုးရအဖွဲ
ုတ်ထွက်သည်။ သိုတုင
ိ ် ဖွဲစည်းပံုအေြခခံဥပေဒ အခန်း ၂၃၃ တွင် အေြခခံဥပေဒစတင် အသက်ဝင်ပီး (၁၈) လအ
ကာတွင် အေထွေထွေရးေကာက်ပဲွများ ကျင်းပရမည်ဟု ဆိုထားရာ ၁၉၅၄ ဧပီလ ေရးေကာက်ပဲွများ ကျင်းပသည်
အထိ ဝန်ကီးချပ်တာဝန်ကုိ ဆက်လက်ယူေပးဖို သမတက ေမတာရပ်ခံသြဖင့် ဦးုသေဘာတူခဲ့သည်။ လုပ်ေဖာ် ကိုင်
ဖက်များကလည်း ဦးုကို ရာထူးမှ အန းမယူေစချင်၊ အထူးသြဖင့် ေတာင်တန်း ေဒသကိုယ်စားလှယ်တိုက ယခုလို
ေရာင်စံုသူပန
ု ်ေတွ ဝိုင်းေနချိန်တင
ွ ် အစိုးရကို ဆက်လက် ဦးေဆာင်ေစချင်သလို ဗိုလ်ချပ်မရှိေတာ့သည့်ေန က်၊ ဦးု
အေပ ပုဂိလ်ေရး အရ ယံုကည်က၍လည်း ြဖစ်သည်။ . ။ ၁၉၄၅ ခုှစ်ဆန်းမှ စတင်လာေသာ လက်နက်ကိုင်
ေသာင်းကျန်းမများမှာ ၁၉၄၈ ခုှစ် ကုန်ချိန်တင
ွ ် ဆိုးဝါးလာသည်။ ဖဆပလအစိုးရကို ပထမဆံးု သူပန
ု ်ထေသာ အုပ်စု
မှာ သခင်စိုးဦးေခါင်ေသာ အလံနီကွန်ြမနစ်ပါတီြဖစ်ပီး ၁၉၄၅ ခုှစ် အေစာပိုင်း တွင် လက်နက်ကုင
ိ ် ေတာခိုသည်။
ထိုှင့် မေရှးမေဟာင်းတွင် ရခိုင်မှ ဘံုေပါက်သာ ေကျာ် အဖွဲပုန်ကန်သည်။ ပီးေန က် သခင်သန်းထွန်းေခါင်းေဆာင်
ေသာ ြမန်မာြပည် ကွန်ြမနစ်ပါတီ (ဗကပ) ၏ ပစည်းမဲ့ ေတာ်လှန်ေရးကီး စတင်ေလသည်။ ၁၉၄၈ ဇူလိုင်လကုန်
တွင် ြပည်သူ ရဲေဘာ်ြဖဆိုသူများ တစ်စခန်းထလာကပီး သဂုတ်လတွင် သရက်မိ ေသနတ်ကိုင်တပ်ရင်းှင့်
မဂလာဒံုေသနတ်ကုင
ိ ်တပ်ရင်း (၃) တို သူပန
ု ်ေတွ ဘက်ပါသွားသည်။ ကရင်လက်နက်ကိုင်တိုက စက်တင်ဘာလတွင်
သထံ
ု ှင့် ေမာ်လ မိင်တုိကုိ သိမ်းယူလိုက်ပီး တစ်ချိန်တည်းမှာပင် ကရင်အမျိးသားကာကွယ်ေရး အဖွဲ (KNDO) ၏
ေသာင်းကျန်းမများ စတင်ေလသည်။

ကွန်ြမနစ်င
ှ ့် ရဲေဘာ်ြဖတို ပုန်ကန်ရသည့်အေကာင်းရင်းမှာ အာဏာကို လက်နက်ကိုင်နည်းြဖင့် ရယူဖုိြဖစ်
ပီး ၁၉၄၈ ဇန်နဝါရီ ကာလကတားတွင် ကျင်းပေသာ အေရှေတာင်အာရှ ကွန်ြမနစ်ညလ
ီ ာခံကီး၏ ဆံုးြဖတ်ချက်
အတိုင်း လိုက်၍ လက်နက် ကိုင်ခဲ့သည့်တုင
ိ ် ထိုအချိန်က ၎င်းတိုေပးေသာ ဆင်ေြခတိုမှ ဤသိုြဖစ်သည်။

ေအာင်ဆန်းအက်တလီစာချပ်မာှ အတုကီးြဖစ်၍ စစ်မန

ှ ်ေသာ လွတ်လပ်ေရးကို မေပးိုင်၊ ဦးု အပါအဝင်
ဆိုရယ
ှ ်လစ်များမှာ ေဖာက်ြပန်ေရးသမားများ ြဖစ်သည်ဟ၏
ူ ။ သိုတုင
ိ ် ကရင်လက်နက်ကုင
ိ ်တို သူပန
ု ်ထရြခင်း
အေကာင်းတရားမှာမူ ဖဆပလ အေနှင့် ကရင်အမျိးသားတို၏ ငိမ်းချမ်းေရးှင့် လံု ခံေရးအတွက် အကာအကွယ်
မေပးိုင်သလို ကရင်ကိုယ်ပုင
ိ ်အပ
ု ်ချပ်ခင
ွ ့်ရြပည်နယ်ေပးလိုေသာ ဆမရှိဟ၍
ူ သံသယ ှင့် ဖဆပလအေပ ယံု ကည်
မမရှိဟန်တသ
ူ ည်။

သိုယ
ှ ်ေရာင်စံသ
ု ူပန
ု ်တုိ တစ်တိုင်းတစ်ြပည်လံးု ေထာင်းလေမာင်းထေနချိန်တင
ွ ် ရာထူးမှ မိမ
ိ ုတ်ထွက်သာွ း
ပါက ိုင်ငံေရး အေြခအေနများ ဆိုးသထက်ဆုးိ လာိုင် ဖွယ်ရှိပီး တစ်ြပည်လံုး အစိတ်စတ
ိ ်အမွာမွာ ကွဲထွက်သာွ းဖို
သာရှိေကာင်း ဦးုအေနှင့် သေဘာေပါက်သည်ြဖစ်၍ သူကိုယ်တိုင် အစိုးရအဖွဲကို ဦးေဆာင်ပီး သူပန
ု ်သက
ူ န် တိုကုိ
ှိမ်နင်းဖို ဆံုးြဖတ်လိုက်ဟန်တသ
ူ ည်။ ြပည်ထဲေရးဝန်ကီးဌာနှင့် ကာကွယ်ေရး ဝန်ကီးဌာနတိုကုိ သူတစ်ဦးတည်း
တာဝန်ယူလိုက်သည်ကုိ ကည့်ြခင်းြဖင့် ဦးု၏ ခိုင်မာေသာ ဆံးု ြဖတ်ချက်ကို သိိုင်သည်။ “ြပည်သူလူထုက ဗိုလ်ချပ်
ေအာင်ဆန်းကို ေပးထားတဲ့ အာဏာကို ိုင်ငံေရးသူခိုးဓားြပေတွ လက်ထဲ ဘယ်ေတာ့မှ မထည့်ိုင်ဘူး”

ဟူေသာ ဦးု၏ တံုြပန်မက

 လည်း သူဆံုးြဖတ်ချက်ကို သက်ေသထူေနသည်။
 သူပန
ု ်သက
ူ န်များြဖစ်ကေသာ ကွန်ြမနစ်များ၊ ရဲေဘာ်ြဖများှင့် လက်နက်ကုင
ိ ် ကရင်အမျိးသားတို၏
ဥပေဒချိးေဖာက်ေသာ လုပ်ရပ်တိုကုက
ိ ား ထင်သာြမင်သာ ရှိပါ၏။ သိုတုင
ိ ် ဥပေဒေဘာင်အတွင်း ေနထိုင်ကကုန်
ေသာ ဆိုရယ
ှ ်လစ်တိုသည်လည်း လက်နက်ကိုင်လမ်းစဉ် မလိုက်သည့်တုင
ိ ် ဥပေဒှင့် ကျင့်ဝတ်စည်းကမ်းတိုကုိ မ
ေလး စား၊ မေစာင့်သိေသာ ေနရာတွင်မူ သူပန
ု ်တုိင
ှ ့် ေြခတူ ေမာင်းတူပင် ြဖစ်ပါသည်။ ဥပေဒြပလတ်ေတာ်င
ှ ့်
အစိုးရအဖွဲတိုကုိ တစ်ေလာက်လံးု ေမာင်ပိုင်စီးလာေသာ ဆိုရယ
ှ ်လစ်တိုက အင်အားအကီးဆံုးပါတီြဖစ်ဖို ရရာနည်း
တိုြဖင့် ကိးပမ်းလာရာ - အတိုက်အခံလုပ်သဆ
ူ ိုလင် ေချမန်းပစ်ဖုိ လက်မေှး၊ သူတုိလက်ထဲမှ ရထားေသာ အာဏာ
လက်လွတ်မသွားဖိုသာ ရည်ရယ်ချက်ြဖစ်သည်။ ဖဆပလအစိုးရကို ေဝဖန် ေသာ ဟစ်တုင
ိ ်၊ အိုးေဝှင့် စီးပွားေရး
ေနစဉ် သတင်းစာတိုက်များမှ ပံ
ု ှိပ်စက်တိုကုိ ဆိုရယ
ှ ်လစ်တို၏ တပည့်တပန်း လူမုက
ိ ်များက ၁၉၄၈ မတ် ၁၂ တွင်
အဓမဝင်ေရာက် ဖျက်ဆီးပစ်ကသည်။ တစ်ခါ ေမလတွင် အစိုးရေငွ ကျပ်သိန်းေလးဆယ် (ေဒလာ ၈၅၃,ဝဝဝ) ကို
ဆိုရယ
ှ ်လစ်ပါတီ ဥက ဦးကိုကိုကီးက အလစ်သုတ်ေြပးေလသည်။ ြဖစ်ပံက
ု ပါတီရန်ပံုေငွြပတ်ေန၍ ဟူ၏။
သူပန
ု ်သက
ူ န်တုိကုိ ဦးုက ေရှတန်းမှ ဦးေဆာင်တုက
ိ ်ေနချိန်တင
ွ ် ဖဆပလ၊ ဆိုရယ
ှ ်လစ်င
ှ ့် ရဲေဘာ်ဝါတိုက
ေန က်တန်းတွင် သူပန
ု ်တုိင
ှ ့် အေပးယူလုပ်ဖုိ လိဝှက်ေဆွးေွးကသည်။

ကရင်သူပန
ု ်ှင့် တိုက်ပွဲများ ပျံှံလာပီး ိုင်ငံေရးအေြခအေန မျက်ြဖဆိုက် လာသည့်အခါ ေဒသအေတာ်
များများတွင် ဥပေဒစိုးစိုးမ မရှိေတာ့ဘဲ ေဒသအုပ်ချပ်ေရး များ ရပ်တန်သွားသည်။ ဖဆပလအစိုးရကို ဝိုင်းတိုက်ေန
ေသာ အဖွဲအစည်းများမှာ ကွန်ြမနစ် အြဖ၊ အနီ၊ ရဲေဘာ်ြဖ၊ ေကအန်ဒတ
ီ ုိကုအ
ိ ြပင် စစ်တပ်၊ စစ်ရဲ၊ ပုလိပ် စသည့်
လက်နက်ကိုင်အဖွဲအစည်းများမှ သူပန
ု ်ြဖစ်လာေသာ ကရင်င
ှ ့်ဗမာတိုမာှ လည်း အေရအတွက် တစ်ေသာင်းခွဲမ ရှိ
ေနသည်။ သိုတုင
ိ ် သူပန
ု ်တုိသည်လည်း အစိုးရကို အြပတ်တုက
ိ ်ပီး အာဏာယူဖုိသာ စဉ်းစားေနသည်ြဖစ်၍
အချင်းချင်း မစည်းံုးကကုန်၊ ြပည်သတ
ူ ုိ ေထာက်ခံမလည်း မရ။ သိုြဖင့် အေရအတွက်များ သေလာက် ခရီးမေပါက်
ြဖစ်ေနချိန်တင
ွ ် အဂလန်ှင့် အိိယတို၏ ေငွေကးေထာက် ပံ့မ
 ှင့်အတူ ဦးုအေပ ယံု ကည်ေသာ လူနည်းစု
တိုင်းရင်းသားတို၏ အကူအညီတုိြဖင့် ဖဆပလဘက်မှာ တြဖည်းြဖည်း အေလးသာလာရာ ၁၉၅ဝ တွင်မူ သိသိ
သာသာ တိုးတက်လာသည်။ သိုတုင
ိ ် ၁၉၄၈ စက်တင်ဘာလမှ ဆိုးဝါးလာေသာ ိုင်ငံေရးအေြခ အေနမှာ ၁၉၄၉
ပထမလအနည်းငယ်တွင်မူ ပို၍ ပ်ေထွးလာပီး ဖဆပလအစိုးရ အေြခအေနမှာ သဲ့သဲ့ေလးသာ ရှိေနသည်ြဖစ်၍
ိုင်ငံြခားသတင်းဌာနများက ဗမာ အစိုးရကို “ရန်ကုန်အစိုးရ ́ဟပ
ု င် သေရာ်ခဲရ
့ ာ အမှန်တကယ်လည်း ရန်ကန
ု ်ကို
ေရာင်စံုသူပန
ု ်ေတွ အဝိုင်းခံေနရသည်။ ရန်ကုန်မိကီးကား ုပ်ရှင်၊ ပွဲလမ်းတိုြဖင့် သဲသလပ်လပ
 ်ရှိေနသည့်တုင
ိ ်
ိုင်ငံေရးသမားတို အဖိုမူ ေခါင်းမီးေလာင်ေနသည်။ အထူးသြဖင့် ကရင်သပ
ူ န
ု ်တုိရန်က လက်တစ်ကမ်းေရာက်
ေနသည်ြဖစ်၍ ဗကပ ရဲေဘာ်ြဖ ှင့် အြခားသူပန
ု ်ေခါင်းေဆာင်တိုကုိ ဖဆပလဝန်ကီး (ရဲေဘာ်ဝါ) တစ်ဦးအိမ် တွင်
တိတ်တဆိတ်ပင့်ဖတ
ိ ်၍ ရာထူးအေပးအယူလုပ်ဖုိ ၁၉၄၈ ဇန်နဝါရီအထိ အချိန် သံးု လ၊ အကိမ်အားြဖင့် (၄) ကိမ်
ေဆွးေွးအပီး ဦးုကို လူနည်းစု တိုင်းရင်းသား တိုက ေထာက်ခံသည်ကုိ အေကာင်းြပ၍ အစိုးရအဖွဲကို ဦးုက
ြပန်လည်ဖဲွစည်းပီး ဦးေဆာင်ရမည်ဟူေသာ စည်းကမ်းချက်ြဖင့် ကွန်ြမနစ်င
ှ ့် ရဲေဘာ်ြဖ ေခါင်းေဆာင် တိုကုိ ရာထူး
ေပးဖို သေဘာတူခဲ့ကသည်။ ပီးေန က် သူပန
ု ်ကိုယ်စားလှယ်များ အထက်ြမန်မာြပည်ြပန်သာွ းကပီး ၎င်းတို၏ အမာ
ခံနယ်ေြမ မေကွးတွင် ညီလာခံကျင်းပ ဖို စီစဉ်ကသည်။ အစိုးရ၏ ကမ်းလှမ်းချက်အေပ သူပန
ု ်ေခါင်းေဆာင်များ
တိုင်ပင်ပီး မတ် (၁၅) တွင် အေကာင်းြပန်မည်ဟု သေဘာတူညမ
ီ ထ
 ားေသာ်လည်း အဆိုပါေနတင
ွ ် ြပန်ကားြခင်းမရှိ
ဘဲ ဦးုအစိုးရကို အြပတ်တုက
ိ ်ရမည်ဟုသာ သူပန
ု ်ေခါင်းေဆာင်တိုက ေကညာခဲ့သည်။
 မှ အမှန်အားြဖင့် အဆိုပါ ေဆွးေွးပွဲများမှာ ဦးုကို အသိမေပးဘဲ အစိုးရအဖွဲဝင် တိုက သူတုိသေဘာှင့် သူ
တိုလုပ်ခဲ့ရာ ဦးုသိသွားသည့်အခါတွင်မူ “ဒါဟာ အစိုးရက ဒူးေထာက်တာပဲ၊ ဒါေတာ့ ဘယ်နည်းှင့်မှ မြဖစ်ိုင်ဘူး”
ဆိုပီး သူပန
ု ်ကို တိုက်ဖို နည်းလမ်းကိုသာ ရှာ ကံခဲ့သည်။ တစ်ဖက်တင
ွ ် ဆိုးဝါးလာေသာ အေြခအေနတိုေကာင့်
အစိုးရအဖွဲဝင်များ ေသွးပျက်ေနချိန်တင
ွ ် ဦးုအေနှင့် ဘာေရးအေြခအေန ဆုတ် ယုတ်လာသည်ြဖစ်၍ အြမန်ဆံးု
ေဆာက်ရက်ဖိုလိုေနသလို အခွန်ေငွများ မေကာက်ခံ ိုင်ေသးဘဲ မိနယ်ခိုင်များမှ အစိုးရေငွတုက
ိ ်တုိကုလ
ိ ည်း
သူပန
ု ်တုိက လုယက်သာွ း ကရာ အစိုးရမှာ မျက်ကလဲဆန်ပျာ ြဖစ်ေနသည်။ အစိုးရအလုပ်သမားလစာများ ြဖတ်
ေတာက်လိုက်ရသည့်အတွက် အလုပ်သမားသပိတ်ထ,လာသည်။ ဘာေရး အကျပ်အတည်းများှင့် ရင်ဆုင
ိ ်ေနရ
သည်ြဖစ်၍ ှစ်ဆယ့်တစ်ဦးပါဝင်ေသာ အစိုးရ အဖွဲကို ဖျက်သိမ်းပီး နည်းနည်းှင့် ကျဲကျဲဝိုင်းိုင်ရန် ြပန်လည်ဖဲွစည်း
ခဲ့ရာ အစိုးရဝန်ကီး ဌာနေလးခုသာထားပီး ဝန်ကီးတို၏ လစာတိုကုလ
ိ ည်း ငါးဆယ်ရာန်းအထိ ေလာ့ချ ခဲ့သည်။
ရန်ကန
ု ်မိှင့် ဆယ်မုင
ိ ်သာေဝးေသာ အင်းစိန်တင
ွ ် ကရင်သပ
ူ န
ု ်တုိ အခိုင်အမာ ေြခကုပ်ရထားသလို အဓိကမိကီး၊
ခိုင်ကီးများမှာလည်း ေရာင်စံသ
ု ူပန
ု ်တုိ လက်ထဲကျ ေနရာ ဖဆပလအစိုးရ၏ အန ဂတ် ဗမာိုင်ငံေရးအေနအထား
ှင့်ပတ်သက်ပီး ၁၉၅၅ ဇွန် ၁ ရက်၊ ဝါရှင်တန်ဒစ
ီ ီ၊ အမျိးသားသတင်းစာကလပ်သို ဦးုေြပာေသာ မိန်ခွန်းတွင် ထိုစဉ်
က ဖဆပလအဖွဲဝင်အချိ အပါအဝင် လူအေတာ်ေတာ်များများမှာ ခံစည်းိုး ခွထိုင်ေနကပီး အိုင်ရသည့်ဘက် ကူး
သွားဖို အသင့်ရိေ
ှ ကာင်းှင့် ၁၉၅၁ မတ်လ (၂၅) ေတာ်လှန်ေရးေန မိန်ခွန်းတွင်လည်း အန ဂတ်ေပျာက်ေနေသာ ဖဆ
ပလအစိုးရ အေြခအေနကို ြပန်လည်သံးု သပ်ခဲ့သည်။

“၁၉၄၉ ဧပီလဟာ ကန်ေတာ်တိုအတွက် အေမှာင်မိုက်ဆံးု ကာလပါပဲ၊ အဲဒအ

ီ ချိန်မှာ မေလးကို သူပန
ု ်
လက်ထဲက ြပန်ရဖိုအတွက် စစ်ကိုင်းကေန ကန်ေတာ်န်ကားေနတယ်၊ ဒီမာှ ပဲ အေရးတကီးကိစနဲ ရန်ကန
ု ်ကို
ချက်ချင်း ြပန်ရတယ်။ ရန်ကန
ု ်ေရာက်ေတာ့ ကန်ေတာ်နဲ လုပ်ေဖာ်ကုင
ိ ်ဖက်ေတွက သူပန
ု ်ေတွကို ှစ်သမ
ိ ့်တဲအ
့ ေနနဲ
ဝန်ကီးရာထူးေတွေပးဖို အ ကံေပးကတယ်၊ ဒီလိုအ ကံေပးတာ ကန်ေတာ် မအံဩ
့ ပါဘူး၊ ဘာေကာင့်လဲဆိုေတာ့ အဲဒီ
အချိန်မှာ ကန်ေတာ်တိုလူေတွ ေတာ်ေတာ်စိတ်ဓာတ်ကျေနကပီး သူတုိေပးတဲ့ အ ကံကို အဘက်ဘက်က ကန်ေတာ်
စဉ်းစားပါတယ်။ ဒါကို လျစ်လျဖုိ မြဖစ်ုင
ိ ်ေလာက်ေအာင်ပါပဲ။ ကန်ေတာ်ဟာ အလင်းေရာင်လံုးဝမရှိဘဲ ေမှာင်
မိုက်ေနတဲ့ ညမှာ ေလာက်ေနရသလိုပါပဲ၊ ဒါေပမဲ့ ဘယ်ေလာက်ပဲ အေြခ အေနဆိုးပါေစ၊ ကန်ေတာ် ထမ်းထားရတဲ့
တာဝန်ရဲ ေလးနက်မကို ကန်ေတာ် သိေနတယ်၊ ကန်ေတာ် ဆံုးြဖတ်ချက်ေပမှာ ြပည်သူေတွရဲ ကံကမာေတွ ရှိေန
တယ်။”

၁၉၄၉ ဧပီ ၂ ရက်တွင် အစိုးရအဖွဲမှ ရဲေဘာ်ဝါှင့် ဆိုရယ

ှ ်လစ်ဝန်ကီးများ ုတ်ထွတ်ပီး ေန က်တစ်ရက်
တွင် ပူးတွဲေကညာချက်တစ်ေစာင် ထုတ်ြပန်သည်။ အဆိုပါ ေကညာချက်အရ ြပည်ေထာင်စအ
ု တွင်း ငိမ်းချမ်းေရး
ှင့် သာယာဝေြပာေရး တိုကုိ ြပန်လည်တည်ေဆာက်ပီး လွတ်လပ်၍ တရားမတေသာ ေရးေကာက်ပဲွများ ကျင်းပိုင်
ရန်အတွက် ၎င်းတို ပါတီလုပ်ငန်းတိုကုိ အြပည့်အဝ ထမ်းေဆာင်ုင
ိ ်ရန်ဟ၍
ူ ြဖစ်သည်။ သိုတုင
ိ ် အစိုးရအဖွဲမှ ုတ်
ထွက်လိုက်သည်ဆိုရာတွင် ဖဆပလအဖွဲကီးမှ ုတ်ထွက်၍ အစိုးရှင့် အတိုက်အခံအြဖစ် ဖွဲစည်းလိုက်သည်ဆို
ေသာ အဓိပာယ်ကား မဟုတ်။ အမှန်အားြဖင့် ၎င်းတိုြပချင်ေသာ ဇာတ်ကက
ွ ်မှာ ၎င်းတိုင
ှ ့် ေစ့စပ်ခဲ့ေသာ သူပန
ု ်တုိကုိ
၎င်းတို ကတိကဝတ်ှင့်အညီ သူပန
ု ်ေခါင်းေဆာင်တိုင
ှ ့် အေပးအယူလုပ် မည့် ဝန်ကီးေနရာများမှ အမှန်တကယ်
ုတ်ထွက်၍ မိမတ
ိ ုိကတိကို ထိန်းသူများြဖစ် ေကာင်းဟူ၏။
 သိုြဖင့် ဧပီလတွင် အဖွဲဝင် (၁၃) ေယာက်င
ှ ့် အစိုးရအဖွဲကို ြပန်လည်ဖဲွစည်း ရာ ဖဆပလမှ ပါတီဝင်
မဟုတ်သူများ (သို) တစ်သးီ ပုဂလများှင့် ေတာင်တန်းေဒသ ကိုယ်စားလှယ်များသာ ပါဝင်ပီး စစ်ဦးစီးချပ်ကုိ
ကာကွယ်ေရးဌာနှင့် ြပည်ထဲေရးဌာန ဝန်ကီးအြဖစ်လည်းေကာင်း၊ တရားေရးဌာနှင့် ိုင်ငံြခားေရးဌာနဝန်ကီး
အြဖစ်လည်း ေကာင်း၊ အကျဉ်းချံး ခန်အပ်လုက
ိ ်ေကာင်း၊ ၁၉၄၉ ဇွန် (ရ) ရက်တင
ွ ် ကျင်းပေသာ ပါလီမန်က
အတည်ြပလိုက်ပီးေန က် ၁၉၄၉ ခုှစ်ကုန်ခါနီးတွင်မူ ိုင်ငံေရးအေြခအေန သိသိသာသာ တိုးတက်မရလာသည်။

အိိယှင့် အဂလန်တုိမှ ုပ်ပုင

ိ ်းဆိုင်ရာ အကူအညီများသာမက ဓနသဟာယ ိုင်ငံများှင့် ေတာင်တန်း
ေဒသ လူမျိးစုတုိ၏ စိတ်ဓာတ်ေရးရာအရ ေထာက်ခံ အားေပးမတုိြဖင့် သူပန
ု ်တုိ ေြခကုပ်ရထားေသာ မိရာ၊ ခိုင်
ြပည်နယ်တိုကုိ တြဖည်း ြဖည်း ြပန်လည်သိမ်းယူိုင်ခဲ့သည်။

တစ်သီးပုဂလများှင့်သာ ဖွဲစည်းထားသည်ြဖစ်၍လည်း အစိုးရအေနှင့် ြပည်သတ

ူ ုိ၏ ယံု ကည်မက
 ို
ြပန်လည်တည်ေဆာက်လာိုင်သည်၊ အစိုးရအေြခအေန စိတ်ချေလာက်ပီ ထင်ရေသာ ၁၉၅ဝ ခုှစ်၊ ှစ်ဆန်းတွင်
အစိုးရအဖွဲအတွင်း ဆိုရယ
ှ ်လစ် ဝန်ကီးသံးု ဦး ြပန်ဝင်လာသည်။ ေရာင်စံုသူပန
ု ်တုိ လုယက်သတ်ြဖတ်ခဲ့ေသာ
ရာဇဝတ် ြပစ်မမ
 ျားှင့် ိင်းစာလင် ဆိုရယ
ှ ်လစ်တို၏ အမှားများမှာ ေြပာပေလာက်သည်မရှိ ဟူေသာ သေဘာြဖင့်
သူပန
ု ်တုိင
ှ ့် အေပးအယူလုပ်ဖုိ လိဝှက် ကံစည်ေသာ ဆိုရယ
ှ ် လစ်တုိ၏ ဥပေဒချိးေဖာက်မက
 ို ေမ့ထားလိုက်ကဟန်
တူသည်။ ၁၉၅၁ ခုှစ် ဧပီအထိ အစိုးရအဖွဲအတွင်း ဆိုရယ
ှ ်လစ်တိုေနရာမှာ ေလးေနရာမေကျာ်ဘဲ ရှိလာရာမှ ၁၉၅၁
ဇွန် (၁၂) မှ ၁၉၅၂ ဇန်နဝါရီအထိ ေရးေကာက်ပဲွတင
ွ ် ဆိုရယ
ှ ်လစ်တို စီးထားေသာ ဖဆပလအဖွဲကီးက မဲ
အြပတ်အသတ်ြဖင့် အိုင်ရရှိခဲ့ပီး ဝန်ကီး (၂၂) ဦးြဖင့် အစိုးရဖွဲရာတွင် ဆိုရယ
ှ ်လစ်တိုက (၈) ေနရာရလာသည်။
လတ်ေတာ်တင
ွ ် အမတ် ၁ဝ၁ ေနရာ (၂၅၀) ရှိသည့်အနက် ဖဆပလှင့် မဟာမိတ်ပါတီများက (၁၈၀) ရှိေနသည်
ြဖစ်၍ ဖဆပလကီးစိုးေသာ ပါလီမန်ဟု ဆိုိုင်သည်။ ထိုမှ ၁၉၅၆ ဧပီ (၂၅) ေရး ေကာက်ပဲွများအပီး အစိုးရအဖွဲ
အတွင်း ဆိုရယ
ှ ်လစ်ဝန်ကီးအေရအတွက် ပို၍ များလာသည်။ တစ်ချိန်တည်းမှာပင် လက်ဝဲယိမ်းအတိုက်ခံတုိထံ ဖဆ
ပလအမတ် ေနရာအချိ ေပးလိုက်ရသည်ြဖစ်၍ ဖဆပလအဖွဲကီးကို ြပင်ဆင်မွမ်းမံဖို ရာထူးမှ ဦးု ုတ်ထွက်သာွ းရာ
ဖဆပလ ဒုဥကှင့် ဆိုရယ
ှ ်လစ်ပါတီ ဥက ဦးဗေဆွ ဝန်ကီးချပ်ြဖစ်လာသည်။ သိုြဖင့် (၂၈) ဦးြဖင့် ဖွဲစည်းထား
ေသာ အစိုးရအဖွဲတွင် ဆိုရယ
ှ ်လစ်တိုက (၁၁) ေနရာ ရေနရာမှ ဦးု ရာထူးြပန်ယူေသာ ၁၉၅၅ တွင် အစိုးရအဖွဲဝင်
ဆိုရယ
ှ ်လစ်စစ
ု ုေပါင်း (၃၂) ဦး အထိ ြဖစ်လာသည်။ ၁၉၅၅ မတ် (၁) ရက် ဝန်ကီးေနရာများ ခွဲေဝရာတွင် ေအာက်ပါ
အတိုင်းြဖစ်သည်။ ဆိုရယ
ှ ်လစ်ပါတီ (၁၂)၊ တစ်သးီ ပုဂလ (၅)၊ ဆိုရယ
ှ ်လစ်ြပည်သူရဲေဘာ် (၃)၊ ကရင် (၂)၊ ကချင် (၂)၊
ကယား (၁)၊ ချင်း (၂)၊ ရှမ်း (၂)၊ ရခိုင် (၁) ။

သိုြဖစ်၍ ဆိုခဲ့သလို စစ်ပီးေခတ်ပါလီမန်က အတည်ြပေပးလိုက်ေသာ အစိုးရ အဖွဲများတွင် ဆိုရယ

ှ ်လစ်
ဝန်ကီးများ တြဖည်းြဖည်း ေနရာရလာရာ တစ်နည်းအားြဖင့် အာဏာလုပဲွတင
ွ ် ပါတီကီးတစ်ခ၏
ု လမ်းမိုးမ ကီးထွား
လာသည်ဆိုေသာ အဓိပာယ် လည်းြဖစ်သည်။ ရဲေဘာ်ဝါှင့် ကွန်ြမနစ်တုိမာှ ပွဲကည့်ပရိသတ်ေတွလို ေဘးထွက်ထိုင်
ေနရပီး ဆိုရယ
ှ ်လစ်တိုကား ဖဆပလေကာ်ြငာှင့် စင်ေပတွင် ေနရာရေနကသည်။ တစ်နည်းအားြဖင့် လတ်ေတာ်
ှင့် အစိုးရအဖွဲတွင် ဖဆပလှင့် ၎င်း၏ မဟာမိတ်တုိ တန်ခိုးထွားေနသြဖင့် အတိုက်အခံ လုပ်ဝံသ
့ ူမရှိေလာက်
ြဖစ်သည်။ သိုတုင
ိ ် အတိုက်အခံ ဘက်မှ တြဖည်းြဖည်း အင်အားစုမလ
ိ ာသည်။ ဖဆပလမှ ကွဲထွက်လာေသာ ဆိုရယ
ှ ်နီ
တိုက ဗမာြပည်အလုပ်သမားှင့် ေတာင်သလ
ူ ယ်သမားပါတီဖဲွစည်းပီး ပါလီမန်တွင် လက်ဝဲအတိုက်အခံတိုဘက်မှ
အသံတစ်သံ ြဖစ်လာသည်။ ေန က်ထပ်ခွဲ ထွက်လာ ေသာ အစုတစ်စက
ု ို ဗိုလ်ချပ်၏အစ်ကုိ ဦးေအာင်သန်းက
ေခါင်းေဆာင်ပီး အတိုက်အခံ ဘက် ေရာက်လာသလို တရားသူကီးေဟာင်း ဦးဧေမာင် ဦးေဆာင်လာေသာ တရား
မတေရးပါတီလည်း ရှိလာသည်။ ၁၉၅၆ ခုှစ် ဒုတယ
ိ အကိမ် အေထွေထွ ေရးေကာက် ပွဲများအပီး ပါလီမန်အတွင်း
အဓိကအတိုက်အခံအားလံးု စုေပါင်း၍ ြပည်ေထာင်စု အမျိးသားညီတ
ွ ်ေရးတပ်ဦး (ပမညတ) အြဖစ် ဖွဲစည်းလာိုင်
ေသာ်လည်း စုစုေပါင်း အမတ်ေနရာ (၂၅၀) ရှိေသာ ပါလီမန်အတွင်း အတိုက်အခံ အင်အားမှာမူ (၅၄) ၁၀၂ ေနရာသာ
ရှိေနပါေသးသည်။

ိုင်ငံေရးအကွဲအပဲှင့် စစ်ဘက်ကားဝင်ြခင်း
၁၉၅၆ ခုှစ် ေရာက်လာချိန်တင
ွ ် ြမန်မာြပည်ိုင်ငံေရးအေြခအေနမှာ အေတာ် ကီး တိုးတက်လာသည်။
လက်နက်ကိုင်အပ
ု ်စုများ ေဖျာက်ဆပ
ိ ်ရှိေနေသးသည့်တုင
ိ ် ယခင်လုိ အားေကာင်းေမာင်းသန် ခိမ်းေြခာက်ိုင်စွမ်းမရှိ
ေတာ့။ အေထွေထွေရးေကာက် ပွဲများ ှစ်ကိမ်ကျင်းပပီးေန က် ပါလီမန်အပ
ု ်ချပ်ေရးစနစ်သည်လည်း ေချာေမွလာ
ဟန် ရှိရာ ေရာင်စံသ
ု ူပန
ု ်တုိ၏ အလပ်အယမ်းကို ခံုင
ိ ်ရည်ရိလ
ှ ာသည်။ ဖဆပလအမတ် (၁၄၂) ဦးှင့် ဖဆပလကို
ေထာက်ခံေသာအမတ် (၄၀) ဦးရှိေနသည်ြဖစ်၍လည်း ဖဆပလအစိုးရမှာ ပါလီမန်တစ်ပင်တုင
ိ ်မင်းသားကီး ြဖစ်ေန
ေသးေသာ်လည်း ၁၉၅၈ ခုှစ်တင
ွ ်မူ ဖဆပလကိုယ်တိုင် ိုင်ငံေရးေသေကာင်း ကံစည်မကီးတစ်ခက
ု ို ကျးလွန် လိုက်
ေလသည်။ ဆိုရယ
ှ ်လစ်အချင်းချင်း အာဏာလုရာမှ အုပ်စုှစ်စက
ု ွဲသွားရာ တစ်စုကို ဦးဘေဆွှင့် ဦးေကျာ်ငိမ်းတိုက
ဦးေဆာင်ပီး အြခားတစ်ခုကို သခင်တင်င
ှ ့် သခင်ေကျာ်ထန
ွ ်းတိုက ဦးေဆာင်သည်။ ေန က်ပုင
ိ ်းတွင် တစ်သးီ ပုဂလ
အြဖစ် ပါဝင် ေနေသာ ဦးုက သခင်တင်င
ှ ့် သခင်ေကျာ်ထန
ွ ်းတိုဘက် ေပါင်းလိုက်သြဖင့် ေဆွငိမ်း ှင့် ုတင်အုပ်စု
ြဖစ်လာသည်။ အမှန်အားြဖင့် အဆိုပါ အကွဲအပဲမာှ ၁၉၅၄ ခုှစ် အေစာပိုင်းကပင် အက်ေကာင်းရှိေနရာမှ တစ်ဖက်
ှင့်တစ်ဖက် ေစ့မရ စပ်မရ ြဖစ်လာ ပီး အြပတ်ရင
ှ ်းဖိုအထိ အားထုတ်လာကသည်။ တချိန်က အတိုက်အခံတိုကုိ
ေခါင်းမ ေထာင်ိုင်ေအာင် ြပကျင့်ခဲ့ေသာ ိုင်ငံေရးေအာက်လမ်းနည်းများှင့် ြပကျင့်ခဲ့ရာမှ ယခုအခါ ဖဆပလတို
ကိုယ် ှးကိုယ်ပတ်ေနေလပီ။ လတ်ေတာ်တင
ွ ် ုတင်ေခါင်း ေဆာင်ေသာ အုပ်စုမာှ သန်ရင
ှ ်းဖဆပလြဖစ်လာပီး ေဆွ
ငိမ်းအုပ်စုမာှ တည်မဲြဖစ် လာသည်။ အင်အားချိန်ခင
ွ ်ညာတွင်လည်း အစိုးရအဖွဲဝင် (၁၅) (၁၅) ှင့် သန်ရှင်းကို
ေထာက်ခံေသာအမတ် (၁၂)။ တည်မဲကုိ ေထာက်ခံေသာ အမတ် (၁၁၉) တို ရှိေနရာ လက်ဝဲအတိုက်အခံ ညီတ
ွ ်
ေသာ အမျိးသားတပ်ဦး (ပမညတ) က သန်ရှင်းကို ေထာက်ခံလိုက်သြဖင့် ုတင်အုပ်စု အသာစီးရပီး အစိုးရြဖစ်လာ
သည်။

ဇွန်မှ စက်တင်ဘာ ၂၆ အထိ တိုေတာင်းလှေသာ အစိုးရသက်တမ်းတွင် ုတင်အစိုးရအေနှင့် မိမတ

ိ ုိ
ိုင်ငံေရးအိုင်ကိုပင် ကျားကုပ် ကျားခဲ ထိန်းထားရသည်။ ပါတီကို ေအာက်ေြခမှစ၍ ြပန်လည်ြပင်ဆင်ဖဲွစည်းပီး
အလုပ်သမားသမဂများ ဖွဲစည်း ၍လည်း ကျားကန်ခဲ့ရသည်။ ေဆွငိမ်းအုပ်စုကို ေထာက်ခံေသာ အရပ်ဘက်အဖွဲ
စည်းများှင့် အစိုးရဝန်ထမ်းတိုကုလ
ိ ည်း လက်သံေြပာင်ေြပာင်ှင့် အေတာ်ကေလး ှိပ်ကွပ်ခဲ့ရသည်။ သိုတုင
ိ ် လာ
မည့်ေရးေကာက်ပဲွတင
ွ ် ြပည်သေ
ူ ထာက်ခံမရ
 ဖိုင
ှ ့် ပိင်ဘက်ိုင်ငံေရး အုပ်စုကို အင်အားအရ ထိန်းချပ်ုင
ိ ်ဖုိအတွက်
အေလာတကီးှင့် ုတင်အစိုးရ ေရလိုက်ေသာ ိုင်ငံေရးကျားကွက်ှစ်ကွက်ကား ကိုယ့်ေသတွင်းကိုယ်တူး သလို
ြဖစ်လာသည်။ ပထမတစ်ကွက်မှာ ကွန်ြမနစ်များအပါအဝင် ေရာင်စံသ
ု ူပန
ု ် အားလံးု ကို လွတ်ငိမ်းချမ်းသာခွင့်
ေပးလိုက်ြခင်းြဖစ်သည်။ အဆိုပါလုပ်ရပ်မာှ ကွန်ြမနစ် တိုင
ှ ့် မျက်ှ ချင်းဆိုင်မရသည့် စစ်တပ်အတွက် အစာမေက
ြဖစ်ေနခိုက်မှာပင် ေဆွငိမ်းအုပ်စုှင့် လက်ဝါးိုက်ထားေသာ စစ်တပ်၏ အားကို မဲတင်းိုင်ဖုိ ရည်ရယ်ချက် ြဖင့် ခိုင်
အသီးသီးမှ စစ်ရဲတပ်တုိကုိ ရန်ကန
ု ်သုိ ေခယူ၍ ဝန်ကီးဌာနအသီးသီး လက်ေအာက်တွင် တပ်စွဲထားလိုက်သည့်အခါ
တွင်ကား ုတင်အစိုးရမှာ အပ်ကက
ွ ်မိ သွားေတာ့သည်။ ေန က်ဆံးု စစ်တပ်က အာဏာလဲေပးဖို ေတာင်းဆိုလာသည့်
အခါ ဦးုလိုက်ေလျာလိုက်ရပီး ၁၉၅၈ ေအာက်တုဘ
ိ ာ (၂၈) တွင် အိမ်ေစာင့်အစိုးရ ဝန်ကီးချပ်အြဖစ်င
ှ ့် ဗိုလ်ချပ်
ကီးေနဝင်းကို လဲေြပာင်းေပးလိုက်ရသည်။ ဆိုခဲ့သလို အိမ်ေစာင့်အစိုးရလက်သုိ ိုင်ငံေရးအာဏာ လဲေြပာင်း
ေပးလိုက်ရေသာ ရည်ရယ်ချက်င
ှ ့် လုပ်ငန်းစဉ်အားလံုး ေချာ့ေချာ့ေမွေမွ ြဖစ်သည်ဟု ြပည်သတ
ူ ုိအြမင်တင
ွ ် ရှိ
ေကာင်းရှိိုင် ေသာ်လည်း စင်စစ်မူ မလွဲမေရှာင်သာ ေပးလိုက်ရသည်ြဖစ်၍ ယခုလုပ်ရပ်မာှ ပထမ အကိမ်
အာဏာသိမ်းမသာြဖစ်ေကာင်း ဦးု၏ အတပတတ
ိ င
ွ ် ေဖာ်ြပထားသည်။ ` အမှန်အားြဖင့် ဦးု၏ အတွက်အဆမှာ
လည်း ဤသိုြဖစ်သည်။ စစ်အပ
ု ်ချပ်ေရးကို မလိုလားေသာ ြပည်သူတုိအေနှင့် စစ်တပ်ကို ေကျာေပးထားေသာ ေဆွ
ငိမ်းအုပ်စု (တည်မဲဖဆပလ) ကို ေထာက်ခံလိမ့်မည်မဟုတ်၊ သိုြဖစ်၍ ယခုလို လုပ်ရပ်မာှ တည်မဲအတွက် ကိုယ့်
လည်ပင်းကိုယ် ကိးကွင်းစွပ်သလို ြဖစ်ေနေပလိမ့်မည်။ သိုတုင
ိ ် လက်ေတွတွင်မ ိုင်ငံေရးပါတီ အချင်းချင်း ြဖစ်ပာွ း
ေသာ ပဋိပကတွင် စစ်တပ်ကုိ ဝင်ေရာက်စက
ွ ်ဖက်ုင
ိ ်ေအာင် လမ်းခင်းေပးလိုက်ရာမှ ပါလီမန်ဒီမုက
ိ ေရစီကို
ကိးကွင်း စွတ်ေပးလိုက်သည်င
ှ ့်သာ တူေပေတာ့သည်။

အိမ်ေစာင့်အစိုးရအေနှင့် တရားဥပေဒ စိုးမိုးေရးလုပ်ငန်းများ၊ ကေသာင်း ကနင်း ြဖစ်ေနေသာ စီးပွားေရး

ြပဿန အချိကို ြပြပင်ေဆာင်ရက်မ အနည်းငယ် လုပ်ကိုင်ခဲ့ပီးေန က် ကတိအတိုင်း ၁၉၆၀ ေဖေဖာ်ဝါရီတင
ွ ်
ေရးေကာက်ပဲွများ ြပန်လည် ကျင်းပေပးပီး ဦးုေခါင်းေဆာင်ေသာ ပထစ (ြပည်ေထာင်စုပါတီ) အစိုးရလက်ထဲသို
အာဏာလဲေြပာင်းေပးခဲ့ရာ ပါလီမန်ဒီမုက
ိ ေရစီကား အချိန်အနည်းငယ်မ အသက်ရင
ှ ်ခွင့် ရလိုက်ြပန်သည်။

အိမ်ေစာင့်အစိုးရ ကာလအတွင်း မိမတ

ိ ုိအေနှင့် တည်ေဆာက်ြပြပင်ေရး လုပ်ငန်းများကို
အထိုက်အေလျာက် ေဆာင်ရက်ခဲ့သည်ြဖစ်၍ စစ်တပ်ကုိ ေကျာမှီထား ေသာ တည်မဲဖဆပလအေနှင့် ေရးေကာက်ပဲွ
အိုင်ရလိမ့်မည်ဟု အပိုင်တွက်ထား သည့်တုင
ိ ် ဦးုေခါင်းေဆာင်ေသာ ြပည်ေထာင်စုပါတီကို လူထုက တစ်ခဲနက်
ေထာက် ခံလိုက်သည့်အခါတွင်မူ တည်မဲဖဆပလအဖို မှန်းချက်င
ှ ့် ှမ်းထွက် လွဲေချာ်သွားသည်။ အဆိုပါရလဒ်ကုိ
ကည့်ြခင်းအားြဖင့် အရပ်သားအုပ်ချပ်ေရးကိစရပ်များတွင် ဝင်ေရာက် စွက်ဖက်လာေသာ စစ်ဖက်အပ
ု ်စုှင့် ၎င်တုိ၏
အမိန်ေပးအုပ်ချပ်ေသာ စနစ်ကုိ ြပည်သတ
ူ ုိက လံးု ဝ အလိုမရှိေကာင်း ရှင်းရှင်းြပလိုက်ြခင်းလည်းြဖစ်သည်။

အမှန်အားြဖင့် ဝန်ကီးချပ်ဦးုကား ပါးနပ်ကမ်းကျင်ေသာ ိုင်ငံေရးသမား တစ်ေယာက် မဟုတ်သလို

အုပ်ချပ်ေရးသမားေကာင်းလည်းမဟုတ်။ အစကတည်းက ပင် ိုင်ငံေရးမလုပ်ချင်ေကာင်း သူကိုယ်တိုင် ဝန်ခံခဲ့သည့်
တိုင် ဦးုမာှ တစ်ပဲွထိုးသမား ပီပီ အေဟာအေြပာ အစည်းအံးု အသိမ်းအသွင်းတွင်မူ ပရိသတ်ကျေလာက်ေအာင် ြပ
ိုင်စွမ်းသူြဖစ်သည်။

ေရးေကာက်ပဲွမတိုင်မီ မဲဆွယ်စည်းံးု စဉ်အခါက ဦးုက လူထုကို ဒီမုက

ိ ေရစီှင့် အာဏာရှင်ဖက်ဆစ်စနစ်
တို ကိက်ရာေရးကဖိုင
ှ ့် သန်ရှင်းဖဆပလက ဒီမုက
ိ ေရစီ အင်အားစုတုိကုိ ကိုယ်စားြပထားေကာင်း ရှင်းရှင်းေြပာ၍
မဲဆွယ်ခဲ့သည်။ တစ်ဆက် တည်းမှာပင် ဗုဒဘာသာကို ိုင်ငံေတာ်ဘာသာအြဖစ် ြပာန်းေပးမည်ဆုေ
ိ သာ ဦးု၏
လူပိန်းကိက်ကတိမာှ လူထုအတွက် သည်းေြခခိုက်ြဖစ်ခဲသ
့ လို မွန်ှင့် ရခိုင်တိုင်းရင်း သားတိုကုလ
ိ ည်း ကိုယ်ပုင
ိ ်
အုပ်ချပ်ခင
ွ ့်ရ ြပည်နယ်များေပးဦးမည်ြဖစ်ရာ ြပည်ေထာင်စု ပါတီအတွက် မဲများ လံတက်သွားေတာ့သည်။
 ဆိုခဲ့သလို လူပိန်းကိက်ကတိကဝတ်တုိအပါအဝင် ဒီမုက
ိ ေရစီအပ
ု ်ချပ်ေရး ဘက်မှ ဘွင်းဘွင်းရပ်ခံ၍
စည်းံုးလံေဆာ်ခဲ့သည့်အတွက် ြပည်ေထာင်စပ
ု ါတီအေနှင့် တစ်ခဲနက်ေထာက်ခံမြ ဖင့် အစိုးရအဖွဲကား ဖွဲိုင်ပါ၏။
သိုတုင
ိ ် အာဏာရပါတီ၏ အရပ်ရပ် လပ်ရှားမှင့် ိုင်ငံေရးြဖစ်စဉ်ကို ေစာင့်ကည့်ေနေသာ စစ်ဗုလ
ိ ်ချပ်ကီးတစ်ဦး ရှိ
ေနပီြဖစ်၍ အထုအေထာင်း အကွဲအပဲ ဒဏ်ရာအထပ်ထပ်ရထားေသာ ပါလီမန် ဒီမုက
ိ ေရစီကား အသက်သဲသ
့ ဲ့မသာ
ရှိေနစဉ် ြပည်ေထာင်စပ
ု ါတီအတွင်း သခင်ှင့် ဦး၊ ဗိုလ်ဟူ၍ ကွဲကြပန်သည်တင
ွ ် ပထမအစိုးရမှာ လံုးဝလပ်ခါ
ယိမ်းယိုင်လာရာ တစ်ချိန်တည်းမှာပင် ရှမ်းတိုကလည်း မူလကတိအတိုင်း ြပည်နယ်ခဲွထွက်ခင
ွ ့်ကို ေတာင်းဆိုလာ
သည်င
ှ ့်အတူ အကင်းမေသေသးေသာ ေသာင်းကျန်းမများလည်း ေခါင်းေထာင်လာသည်တွင် ဤသို ဆိုးဝါးလာေသာ
ိုင်ငံေရးအေြခအေနများသည်ပင် ဒုတယ
ိ အကိမ်အာဏာသိမ်းရြခင်း၏ အေကာင်းတရားဟု ေြပာစမှတ်ရိခ
ှ ဲ့ကေလ
သည်။ အမှန်အားြဖင့် ဆိုခဲ့ပါ အလပ်အယမ်း၊အယိမ်းအယိုင်တိုကုိ ၁၉၆၂ ခုှစ် အာဏာသိမ်း ရြခင်း၏ အဓိက
အေကာင်းဟုဆိုသည်ထက် အေကာင်းြပချက်ဟုဆိုလင် ပို၍မှန်ပါ သည်။ အိမ်ေစာင့်အစိုးရအြဖစ် တာဝန်ယခ
ူ ဲ့ေသာ
တစ်စ
ှ ်ှင့်ရစ
ှ ်လအတွင်း စစ်ဘက် အရာရှိကီးများအေနှင့် ိုင်ငံေရးအာဏာကို ြမည်းစမ်းခွင့်ရခဲသ
့ လို တိုေတာင်း
ေသာ ကာလအတွင်း ရလဒ်ေကာင်းများ ရရှိခဲ့သည် မှန်ေသာ်လည်း ၎င်းတိုကုိ ချဲကားပီး ကိုယ့်ကိုယ်ကို ပိုတက
ွ ်ခဲ့က
သည်။ အဆိုးဝါးဆံုးအချက်မှာ ဖွဲစည်းပံုအေြခခံဥပေဒက ေြပာေနေသာ စည်းကမ်းတိုကုိ မလိုက်န ြခင်းြဖစ်သည်။
တစ်ဖက်က ကည့်လင်လည်း အိမ်ေစာင့်အစိုးရေဆာင်ရက်မတုိကုိ မမတတ အကဲြဖတ်မည်ဆုလ
ိ င် စံစ
ှ ်ခ
ု ှစ်
စမ်းသပ်စစ်ေဆးဖို လိုပါသည်။ ပထမအချက်အေနှင့် အိမ်ေစာင့်အစိုးရလက်ထက် ရလဒ်များမှာ ကန်သတ်ထား
ေသာ ကာလတစ်ခုအတွင်း ရလာေသာ အေြခအေနများ ြဖစ်၍ ေရရှည်တင
ွ ်မူ ၎င်းတို ဖန်တးီ ိုင်ခဲ့သည်ဟေ
ူ သာ
ရလဒ်ေကာင်းများကို အာဏာြဖင့် ေဖာ်ေဆာင်၍ ရိုင်သည် မဟုတ်ပါ။ ြပည်သလ
ူ ူထု ကျနပ်နပ် ပူးေပါင်းပါဝင်မမ
 ျား
မရှိ၍ ြပစုပျိးေထာင်ေပးဖို လိုပါသည်။ ဒုတယ
ိ မှာ အိမ်ေစာင့်အစိုးရက လူထုကိုယ်စား အုပ်ချပ်ပီး လူထုအကျိးစီးပွား
တိုကုိ ြမင့်တင်ေပးေနသည်ဟု ေကညာေမာင်းခတ်ေန သည့်တုင
ိ ် ြပည်သတ
ူ ုိဘက်က ကိက်သည်ြဖစ်ေစ၊ မ
ကိက်သည် ြဖစ်ေစ၊ သိုမဟုတ် အဓမလုပ်အားေပးခိုင်းေစေသာ ြဖစ်ရပ်များှင့် ကံေနရသည်ြဖစ်ရာ
အိမ်ေစာင့်အစိုးရ၏ ကတိကဝတ်တုိကုိ လူထုဘက်က အေလးထားခဲ့ြခင်းမရှိေပ။ ထိုြပင် အာဏာရပါတီှင့် စစ်ဘက်
လက်နက်ကိုင်တပ်ဖဲွများ တစ်ဖက်ှင့်တစ်ဖက် န းလည်မ လွဲမာှ းလာသည်။ အချိန်တုအ
ိ တွင်း အိမ်ေစာင့်အစိုးရ
တာဝန်ယူေဆာင်ရက်ခဲ့ေသာ ကိစရပ်အားလံးု ကို အာဏာရပါတီက အသိအမှတ်မြပဘဲ လျစ်လျခဲ့ကပီး
တိုးတက်မရိေ
ှ သာ အချိ လုပ်ငန်းတိုကုပ
ိ င် ြပည်ေထာင်စုပါတီဝင်များက ဖျက်လိုဖျက်ဆီးလုပ်ခဲ့သည်ဟု စစ်ဘက်
အရာရှိကီးတိုက ယူဆလာသည်။ အဆိုပါကာလအတွင်း စစ်ဦးစီးချပ် ဗိုလ်ချပ်ကီး ေနဝင်းှင့် ဝန်ကီးချပ် ဦးုတုိ
ကား ေကာင်းမွန်ေသာ ဆက်ဆံေရးများ ရှိခဲ့သည် ဆိုေသာ်လည်း ဟန်ေဆာင်မသာြဖစ်ပီး အတွင်းလိက်စားေနေသာ
ပဋိပကကိုကား ကုသိုင်ခဲ့သည်မဟုတ်ပါ။ သိုြဖစ်၍ စစ်ဘက်အရာရှိကီးများဘက်မှ ြပည်ေထာင်စအ
ု စိုး ရ၏
ေြခလှမ်းတိုကုိ ေစာင့်ကည့်ရင်း အာဏာသိမ်းဖို အသင့်ြဖစ်ေနသည်ဟု ယူဆရ ေပသည်။

အမှန်အားြဖင့် အစိုးရတစ်ရပ်အေနှင့် တစ်တုင

ိ ်းတစ်ြပည်လံးု တရားဥပေဒ စိုးမိုး၍ ထိေရာက်စာွ အုပ်ချပ်
ိုင်ဖုိဆိုလင် စစ်တပ်၏ ပူးေပါင်းကူညမ
ီ  ရယူမည်ြဖစ်ေသာ် ြငားလည်း ြပည်ေထာင်စပ
ု ါတီ၏ အဓိကပျက်ကက
ွ ်မမာှ
မဲဆွယ်စည်းံးု ေနေရးကာလ အတွင်း တည်မဲဖဆပလကို ေကျာေထာက်ေန က်ခံေပးထားေသာ စစ်တပ်ကုိ ထိုးှက်
တိုက်ခုက
ိ ်၍ မဲဆယ
ွ ်စည်းံးု ပီး ပထစအစိုးရြဖစ်လာသည့်အခါတွင် စစ်တပ်င
ှ ့် ြပန်လည် သင့်ြမတ်ေအာင် အားထုတ်
ဖို ေမ့ေလျာ့ေနရာ လက်နက်ကိုင်တပ်ဖဲွတိုကုိ လံုးလံုး လျားလျား လျစ်လျလိုက်ပံရ
ု သည်။
 အမှန်အားြဖင့်လည်း ၁၉၆ဝ ေရးေကာက်ပဲွများအတွင်း ြပည်ေထာင်စုပါတီအေန ှင့် ပိင်ဘက်အပ
ု ်စုှစ်စု
ှင့် ရင်ဆုင
ိ ်ခဲ့ရသည်ကို ေမ့ေလျာ့သွားသည်။ ပထမအုပ်စုမာှ ထင်သာြမင်သာရှိေနေသာ တည်မဲဖဆပလြဖစ်ပီး
ဒုတယ
ိ မှာ တည်မဲဖဆပလ ေန က်ေကျာတွင် အသံတိတ်ေနေသာ ဗိုလ်ချပ်ကီးေနဝင်း၏ အုပ်စုြဖစ်သည်။
ေရးေကာက်ပဲွကာလအတွင်း လက်နက်ကိုင်တပ်ဖဲွများအေနှင့် ပါတီိုင်ငံေရးှင့် ကင်းရှင်းရမည်ဟု ေပေပထင်
ထင် ေကညာထားေသာ်လည်း တကယ့်တကယ်တွင် တည်မဲဖဆပလတိုင
ှ ့် လံုးလားေထွးလား ြဖစ်ေနသည်။
မည်သုိရိေ
ှ စ ဖဆပလ ှစ်ြခမ်းကွဲပီးချိန်မှစ၍ ိုင်ငံေရး အင်အားစုတစ်စု ြဖစ်လာေသာ စစ်တပ်၏ အခန်းကကို
ထည့်တက
ွ ်ဖိုင
ှ ့် ပါလီမန်ဒီမုက
ိ ေရစီသည် ဗမာ့လူအဖွဲအစည်းတွင် စမ်းသပ်ခါမရှိပီး အြမစ်မတွယ်ေသးသည်ကိုမူ
ဝန်ကီးချပ် ဦးု ေမ့ေလျာ့ခဲ့သည်။

ေရးေကာက်ပဲွ ံးနိမ့်သွားေသာ တည်မဲဖဆပလကို တရားဝင် အတိုက်အခံ အြဖစ် အသိအမှတ်ြပပီး

ိုင်ငံေရးြပဿန များတွင် အြပန်အလှန် န းလည်မရ
 ဖိုသာ ကိး စားခဲ့ေသာ်လည်း စစ်တပ်ကုိ ဒုတယ
ိ တန်းထား၍
ဆက်ဆံခဲ့သည်။ အမှန်အားြဖင့် ကျစ်လျစ်ခိုင်မာပီး တည်ငိမ်ေသာ ိုင်ငံတစ်ိုင်ငံြဖစ်လာဖို ြမန်မာြပည်သည် ခက်
ေရာ် ကမ်းတမ်း၍ ရှည်လျားေသာ ခရီးရှည်ကီးကို ြဖတ်သန်းလာခဲ့ရသည်ြဖစ်ရာ အဆိုပါ ြဖစ်စဉ်တွင် စစ်တပ်ပါဝင်ရ
မည့် အခန်းကမှာ အေရးပါေနသလို အဓိကေပလစီတုိ ကို အေကာင်အထည်ေဖာ်ရာတွင် လက်နက်ကုင
ိ ်တပ်
များ၏ ေထာက်ခံမရ
 ဖိုလိုပါ သည်။ သိုမဟုတ်လင် ထိေရာက်မ၊ ေအာင်ြမင်မ အားနည်းိုင်ပါသည်။ ဤသို ဤှယ်
သမိုင်းစဉ်အရ ြဖတ်သန်းလာေသာ စစ်တပ်ကုိ ပထစအစိုးရက ေန က်တန်းပို လိုက်သည့် အခါတွင်မူ အထူးအားြဖင့်
အိမ်ေစာင့်အစိုးရအေနှင့် ေဆာင်ရက်ခဲ့ကေသာ ြပည်ေရးရာမ တိုးတက်ရာ တိုးတက်ေကာင်းတိုကုိ ပထမအစိုးရက
အသိအမှတ်မြပ သည့်အခါ စစ်ဘက်အရာရှိကီးများအေနှင့် ခံြပင်းစရာြဖစ်ေကာင်းြဖစ်ိုင်ပါသည်။ ဤတစ်ချက်
တွင်မူ ေဒးကာနယ်ဂျီ၏ မိတဗလဋီကာကို ဘာသာြပန်ဆုိ ပီး ေကျာင်းသံုး အြဖစ် ြပာန်းခဲ့ေသာ ဝန်ကီးချပ်အေန
ှင့် ထိပ်တန်းေရာက်လာေသာ မျိးဆက်သစ် စစ်ဘက်အရာရှိကီးတိုကုိ ကိုယ့်ဘက်ပါေအာင် စည်းံးု ဖို သတိလစ်
သွားဟန်တသ
ူ ည်။ သိုတည်းမဟုတ် ဝန်ကီးချပ်င
ှ ့် ြပည်ေထာင်စပ
ု ါတီဝင်တိုအဖို ြပည်သူကေပးအပ်လုက
ိ ် ေသာ
အာဏာသည်သာ အဓိကြဖစ်သည် ယူဆ၍ လူမျိးစုိုင်ငံေရးအုပ်စုှင့် အြခား အကျိးစီးပွားအုပ်စုတုိအေပ နစ်နစ်
န န ိုက်ခတ်မည့် အလားအလာတိုကုိ အလင်း ဂုမမဘဲ ပါတီေပလစီတုိကုိ အေကာင်အထည်ေဖာ်ဖုိ စိတ်ေစာ
ေနသည်လည်း ြဖစ်ုင
ိ ်သည်။

အမှန်အားြဖင့် ၁၉၅၀ ှင့် ၁၉၆၀ ခုှစ် ဝန်းကျင်ကာလအတွင်း ိုင်ငံေရး တည်ငိမ်မ ရှိသည်ဟု ေြပာဖိုခက်
သလို အဓိကေပလစီကီးများကို အေကာင်အထည် ေဖာ်ိုင်သည်မဟုတ်ဘဲ အိမ်ေစာင့်အစိုးရလက်ထက်က ရရှိခဲ့
ေသာ တိုးတက်မအချိ သည်ပင် ြပန်လည်ပျက်စးီ သွားသည်ဟေ
ူ သာ အေြပာအဆိုများ ရှိလာပါသည်။ သိုတုင
ိ ်
ေရးေကာက်ပဲွများက အာဏာအပ်င
ှ ်းလိုက်ေသာ ပထစအစိုးရကား ပါတီ၏ မဟာ ဗျဟာအတိုင်း ေပလစီတုိကုိ
အေကာင်အထည်ေဖာ်ဖုိသာ ေလာေဆာ်ေနခိုက်မှာပင် စစ်ဘက်အရာရှိကီးများကလည်း သူတုိအ ကံင
ှ ့် သူတုိရိေ
ှ နပီ
ြဖစ်သည်။ ပထစအစိုးရ ကလည်း စစ်ဘက်ဆိုင်ရာ အခန်းကကို ေချာင်ထုးိ ထားသလို စစ်ဘက်အရာရှိကီးများ က
လည်း ေရးေကာက်ပဲွဆံုးြဖတ်ချက်ှင့် ြပည်သတ
ူ ုိက ေပးထားေသာ ိုင်ငံေရး အာဏာကို မေလးစား၊ အခွင့်အေရးကို
ေစာင့်ေနစဉ်မှာပင် ရှမ်းအမျိးသားတိုက ဖက်ဒရယ်မူအရ ခွဲထွက်ခင
ွ ့်ေတာင်းဆိုလာသည့်အခါတွင်မူ ဒုတယ
ိ အကိမ်
အာဏာ သိမ်းဖို အေကာင်းတရား ခိုင်လံုသွားပီးြဖစ်၍ လွတ်လပ်ေရးေခါင်းေဆာင်ကီး ဗိုလ်ချပ် ေအာင်ဆန်း၏
ကာလရှည်ကာ ေမာ်မန
ှ ်းချက်ကီးမှ သီးပွင့်လာပါေသာ ြပည်ေထာင်စု ဗမာိုင်ငံ ဖွဲစည်းပံုအေြခခံဥပေဒ (၁၉၄၅)
ကား ဤတွင် ဇီဝိန်ချပ်၍ စမုတ်တံးု ေလ ေတာ့သည်။

အကယ်၍များ ဗမာ့သမိုင်း၏ ဤအဆင့်၌ ိုင်ငံေရးအာဏာကို ရယူဖုိ ကိးပမ်းကရာတွင် အေြခခံဥပေဒက

ခွင့်ြပထားေသာ စည်းမျဉ်းစည်းကမ်းတိုင
ှ ့်အညီ ယှဉ်ပိင်ကမည်ဆုလ
ိ င် အေြခခံလူအခွင့်အေရးတိုကုိ အြပည့်အသံုး
ချ၍ လွတ်လပ်စွာ ယှဉ်ပိင်ိုင်ေသာ ပါတီစံု ဒီမုက
ိ ေရစီစနစ်မှာ ဗမာ့ေြမတွင် ေကာင်းစွာ အြမစ်တယ
ွ ်၍ ယခုဆိုလင်
တစ်ဆုပ်တစ်ခဲှင့် လိင်လိင်ကီး သီးပွင့်ေနေလာက်ေလပီ။ သိုတုင
ိ ် ကံမေကာင်း အေကာင်းမလှစွာပင် အဆိုပါသမိုင်း
ြဖစ်စဉ်တွင် ပါဝင်လာေသာ အုပ်စု အသီးသီးမှာ ဥပေဒစည်းကမ်းတိုကုိ လိုက်န ဖို ပျက်ကွက်ံုသာမက ြပထွက်ခါစ
ဒီမုက
ိ ေရစီ အွန်အေညာက်တိုကုပ
ိ င် လက်စတံးု သည်အထိ ဖျက်ဆးီ လိုက်က ေလသည်။

ဗမာ့လူအဖွဲအစည်းတွင် ပိင်ဘက်ိုင်ငံေရးအုပ်စုများ အချင်းချင်း ငိမ်းချမ်းစွာ အတူယဉ

ှ ်တွဲေနထိုင်တတ်
ေသာ ိုင်ငံေရးဓေလ့မရှိသည့်အတွက်လည်း ဗမာ့ိုင်ငံေရး ဇာတ်ခံေ
ု ပမှ ဗိတသ
ိ အုပ်ချပ်ေရး ုတ်သိမ်းသွားချိန်တင
ွ ်
ဆန်ကျင်ဘက်အပ
ု ်စု များအေနှင့် သမားိုးကျ စည်းမျဉ်းစည်းကမ်းများအရ ယှဉ်တွဲေနထိုင်မရေလာက် ေအာင်
ြဖစ်လာခဲရ
့ သည်။ ိုင်ငံေရးအာဏာအတွက် ယှဉ်ပိင်ရာတွင် လစ်ဘရယ်တန်ဖိုး များှင့် စည်းကမ်းတိုကုလ
ိ ည်း
ိုင်ငံေရးအုပ်စုများေရာ၊ စစ်ဘက်အရာရှိကီးများကပါ အေလးအြမတ် ဦးထိပ်ထား၍ လိုက်န ြခင်းမရှိသည့်အတွက်
ေရးေကာက်ပဲွများ ကျင်းပေစကာမူ ရလဒ်မာှ အဓိပာယ်မရှိြဖစ်ခဲရ
့ သည်။

ေရးေကာက်ပဲွရလဒ်များအရ အိုင်ရသူမာှ ြပည်ေထာင်စုပါတီဟု သိထားက ပါေသာ်လည်း ြမန်မာ့ိုင်ငံေရး

ရာသီဥတုကား အေပယံအားြဖင့် ေြဖာင့်ြဖးေချာေမွေန သေယာင်ှင့် အတွင်းတွင်မူ သပွတ်အူလိုက်၍ ေပွလိမ်
ပ်ေထွးေနရာ အဆိုပါအချိန် ကာလမျိးတွင် ြမန်မာလူအဖွဲအစည်းအတွက် အေြမာ်အြမင်ကီးေသာ ိုင်ငံေရးအြမင်
ထက်ြမက်ေသာ၊ လုပ်ရည်ကိုင်ရည်ရိေ
ှ သာ ေခါင်းေဆာင်တစ်ဦး အေရးတကီး လိုအပ် ေနသည်မှာ အမှန်ြဖစ်သည်။
ေယဘုယျအားြဖင့် ဦးုသည် ဆိုခဲ့သလို ေခါင်းေဆာင် တစ်ဦးအြဖစ် ထင်မတ
ှ ်စရာရှိေသာ်လည်း ုတ်တရက်
အကျဉ်းအကျပ်င
ှ ့် ဖွံဖွံထိ ရင်ဆုင
ိ ်ေတွလိုက်သည့်အခါတွင်မူ မှန်ကန်ေသာ ေခါင်းေဆာင်မမ
 ေပးိုင်ဘဲ အိုးနင်း ခွက်
နင်း ြဖစ်ခဲ့ရသည်။ ေရှအဖိုအတွက် အေြမာ်မရှိ၊ ိုင်ငံေရးအင်အားစုများ၏ အတွဲအစပ်၊ အုအရင့်အတိမ်းအယိမ်းကို
အကဲမြဖတ်၊ စစ်ဘက်ဆုင
ိ ်ရာ ေခါင်းေဆာင် များှင့် ပထစအစိုးရအကား ေရာင်ရမ်းလာေနေသာ အကိတ်အခဲတုိကုိ
လည်း မေချ ဖျက်၊ ြပည်တွင်းေပလစီ ေြပာင်းလဲဖိုသာ ဇွတ်တရက် အေကာင်အထည်ေဖာ်ေန သလို ယခုလို အပ်ချပ်
ေရးကိစရပ်များ အေရးကီးေနချိန်တင
ွ ် နိဗာန်ေရာက်ေကာင်း တရားတိုကုိ ေအးေအးအားထုတ်ေနသည်ြဖစ်ရာ ဆိုခဲ့
သလို ကိစများသည်ပင် ိုင်ငံေရး အေြခအေန တြဖည်းြဖည်း ဆုတ်ယုတ်ပျက်စးီ လာေသာ အေကာင်းတရားများ
ြဖစ်လာ သည်။ စင်စစ် ဆိုခဲ့သလို ကေသာင်းကနင်းြဖစ်လာေသာ ိုင်ငံေရး အေြခအေနတိုကုိ ဝန်ကီးချပ် ဦးုအေန
ှင့် မသိလိုက်မသိဘာသာ ဖန်တးီ မိလျက်သား ြဖစ်သာွ းသည် ဆိုေသာ်လည်း ၎င်းအမကိစတုိအတွက် ဝန်ကီးချပ် ဦး
ုအေနှင့် တာဝန်ရိသ
ှ လို ၁၉၆၂ ခုှစ် အာဏာသိမ်းမကို ကိုယ်ထလ
ိ က်ေရာက် ကျးလွန်ခဲ့သည့် ကိစအတွက်မူ
ဗိုလ်ချပ်ကီးေနဝင်းတွင် “တာဝန်ရှိပါသည်။ သိုြဖစ်သည့်တုင
ိ ် ပါလီမန်ဒီမုက
ိ ေရစီ အုပ်ချပ်ေရးစနစ်ကီး
ေနချင်းညချင်း ဗုန်းဗုန်းပိင်ပိလဲသာွ းပီး ေရှးဘုရင်များလက်ထက် ကလို အာဏာရှင်အပ
ု ်ချပ်ေရးပံစ
ု ံအတွင်း ြမန်မာ
လူအဖွဲစည်းတစ်ခုလံုး ဦးေစာက် ကမ်းြပန်ကျသွားသည်ကုမ
ိ ူ စဉ်းစားေတွးေခတတ်သူ အနည်းငယ်မအ
ှ ပ မည်သမ
ူ 
ပူေဆွးေသာက မြဖစ်ခဲ့ က။ ိုင်ငံေရးအေြခအေန ေြပာင်းလဲသွားသည့်အတွက် ြမန်မာ လူထုအများစုမာှ ေပျာ်များပင်
ေပျာ်ေနပီး ရာထူးလက်ကိုင်မရှိေသာ ိုင်ငံေရးသမား အချိဆိုလင် ဗိုလ်ချပ်ေနဝင်း၏ ေတာ်လန
ှ ်ေရးေကာင်စက
ီ ို
အသံကန
ု ်ဟစ်၍ ေထာက်ခံ ခဲ့ ကသည်။ ြမန်မာအများစုအဖို မင်း(သို) အစိုးရအရာထမ်းြဖစ်ရသည်မာှ ဒုလဘ
တရားြဖစ်ရာ အာဏာရှိသူဆိုလင် မည်သူကိုမဆို ေအာက်ကျိဖို ဝန်မေလးတတ် သည်ြဖစ်၍ မင်း (သို) အစိုးရှင့်
ပတ်သတ်ေသာ ဗမာတို၏ ိုင်ငံေရးအေတွးအေခများ ေခတ်သစ်ကာလအတွင်း ြပန်လည် လူးလွန်လာေတာ့သည်။
 အခန်း ၅

ပါလီမန်ထဲက အာဏာရှင်အသံများ

၁၉၄၅ ခုှစ်မှ ၁၉၅၅ ခုှစ် ဆယ့်တစ်စ

ှ ်တာအတွင်း ကျင့်သံုးခဲ့ေသာ ပါလီမန်အပ
ု ်ချပ်ေရး၏ အဓိက
လကဏာမှာ ဥပေဒြပလတ်ေတာ်တစ်ခလ
ု ံုးကို ဖဆပလ အစိုးရက အုပ်စီးထားြခင်းြဖစ်သည်။ ၁၉၄၅ ခုှစ် ဇွန်တင
ွ ်
ေခယူခဲ့ေသာ တိုင်းြပြပည်ြပ လတ်ေတာ်တစ်ြဖစ်လဲ ဥပေဒြပလတ်ေတာ်တင
ွ ် ၁၉၅၀ အထိ အရပ်သား
ိုင်ငံေရးသမား ဖဆပလအဖွဲဝင်များသာ လမ်းမိုးထားသည်ြဖစ်၍ ဖဆပလလတ်ေတာ်ဟပ
ု င် ေခ ေလာက်ပါသည်။

သူပန
ု ်သက
ူ န်များ ေြပာက်ေြပာက်ကျားကျား ထကွလာကပီး လတ်ေတာ် အတွင်းမှ ကွန်ြမနစ်များ၊ ြပည်
သူရဲေဘာ်များှင့် ကရင်တုိ သူပန
ု ်ဘက်ပါသွားရာမှ လတ်ေတာ်အဖွဲဝင်ေပါင်း (၂၀၀) မသာ ရှိလာသည်။ တစ်ချိန်
တည်းမှာပင် အစိုးရကို ေဝဖန်ဆန်ကျင်လာေသာ အတိုက်အခံတိုကုိ ှိပ်ကွပ်ထားရာ အထူးသြဖင့် ဖဆပလ အစိုးရဖွဲ
ပီး ကာလများတွင် အတိုက်အခံအမတ်များအေနှင့် လတ်ေတာ်အတွင်း ေခါင်းမေထာင်ရဲေလာက်ေအာင် ြဖစ်ခဲ့ရ
သည်။ ဖဆပလအဖွဲကီးအေနှင့် လူထု တစ်ရပ်လံုးကို ကိုယ်စားြပသည်ဆိုေသာ်လည်း ဗိုလ်ချပ်တုိ ကျဆံးု ပီး
ေန က်တွင် ဆိုရယ
ှ ်လစ်ပါတီဝင်များမှာ ဖဆပလ၏ အဓိကအင်အားစုြဖစ်လာသည်။ သိုြဖစ်၍ တစ်တိုင်းတစ်ြပည်လံးု
သူပန
ု ်မီးဝိုင်းေနသည့်တုင
ိ ် လတ်ေတာ်တင
ွ ် အတိုက်အခံ လုပ်ရဲသူ မရှိဘဲ ပံမ
ု န
ှ ်အစည်းအေဝးပွဲများ ကျင်းပိုင်သည်
ြဖစ်ရာ ၁၉၅၀ ြပည့်ှစ်ကုန်အထိ တစ်ေလာက်လံးု ဖဆပလကသာ လတ်ေတာ်ကုိ ထိန်းချပ်လာခဲသ
့ ည်။

အစိုးရှင့် အတိုက်အခံ (၁၉၅၀-၅၂)

၁၉၅၀ ြပည့်ှစ်အတွင်း ဆိုရယ
ှ ်လစ်အသံ တစ်သံတည်းြမည်ဟန
ိ ်းေနေသာ ပါလီမန်၏ ဟန်ချက်ကို ဖျက်
ပစ်လိုက်သည့်အတွင်း ပဋိပကများ၊ ဆိုရယ
ှ ်လစ်ပါတီမှ ုတ်တရက် ထွက်လာရာ ၁၉၅ဝ စက်တင်ဘာ (၂၀) တွင်
ြမန်မာိုင်ငံအလုပ်သမား သမဂ၏ ဥကှင့် ဒုဥက များြဖစ်ကေသာ သခင်လင
ွ ်ှင့် သခင်လေ
ှ ကွတုိကုိ ဆိုရယ
ှ ်လစ်
ပါတီမှ ထုတ်ပစ်လိုက်သည်။ ဖဆပလကို သင်းကွဲေအာင် အားထုတ်မ၊ ဖဆပလမှ ခွဲထွက်၍ တစ်လမ်း၊ တစ်စဉ်၊ တစ်
ပါတီေထာင်ဖုိ ကံစည်မ၊ ဖဆပလ အတွင်းမှ ိုင်ငံေရးအင်အားစုတုိကုိ လမ်းမိုးထိမ်းချပ်ရန် စည်းံုးလံေဆာ်မ စသည့်
ြပစ်ချက်တုိြဖင့် သခင်လ
ှ ှင့် သခင်လင
ွ ်တိုကုိ ဖဆပလမှ ထုတ်ပစ်သည် ဆိုေသာ် လည်း စင်စစ်အေကာင်းအရင်းမှာ
ဖဆပလအစိုးရလုပ်ရပ်တိုကုိ ေဝဖန်တုက
ိ ်ခုက
ိ ်မသာ ြဖစ်ပါသည်။ သခင်လင
ွ ်က ေမေဒးေန မိန်ခွန်းတွင် အေရ ခံထား
ေသာ ဖဆပလ ိုင်ငံြခားေရးေပလစီကို ေဝဖန်ခဲ့သလို ကိုရးီ ယားစစ်ပဲွှင့်ပတ်သက်ပီး ကုလသမဂ ဆံုးြဖတ်ချက်ကို
အစိုးရက ေထာက်ခံသည့်အတွက် သခင်လေ
ှ ကျကလည်း အစိုးရကို ြပင်းြပင်းထန်ထန် ထိုးှက်ကရာက ဖဆပလ
ေခါင်းေဆာင်ကီးများ မျက်စဆ
ိ ံပင်ေမွး စူးလာပီး သခင်လွင်ှင့် သခင်လက
ှ တိုကုိ ထုတ်ပစ်လိုက်ကသည်။

- ထိုှစ်မှာပင် သခင်လှ၊ သခင်လင

ွ ်တို ဦးေဆာင်မြ ဖင့် ဆိုရယ
ှ ်နီပါတီ ဖွဲစည်းလာသည်။ မာ့က်စ်ဝါဒကို
အေြခခံေသာ ဆိုရယ
ှ ်လစ်အုပ်စုြဖစ်၍ ဆိုလစ်နီဟု တွင်သည်။ ဖဆပလအဖွဲချပ်ကီးသည် ဗိုလ်ချပ်ေအာင်ဆန်းဖွဲ
မည်းခဲ့သလို အမျိးသား တပ်ဦး မဟုတ်ေတာ့ဘဲ ဖဆပလအစိုးရ၏ လက်ကုင
ိ ်တုတ်ြဖစ်ေနပီဟေ
ူ သာ မှတ်ချက် ြဖင့်
ဖဆပလှင့် ေန က်ထပ် လမ်းခွဲလာသူတစ်စက
ု ို ဗိုလ်ချပ်အစ်ကို ဦးေအာင်သန်း ေခါင်းေဆာင်သည်။ ထိုအချိန်အထိ
ပါလီမန်တွင် အတိုက်အခံအမတ် အေရအတွက် များလာသည်ဆိုေသာ်လည်း ဆိုရယ
ှ ်လစ်င
ှ ့် အေပါင်းအပါအမတ်
စုစုေပါင်း (၂၀၀) ေကျာ်တွင် အတိုက်အခံအမတ်များမှာ (၂၀) စွန်းစွန်းသာ ရှိေသးသည်။ မည်သိုရိေ
ှ စ၊ အတိုက်အခံ
အေရအတွက် များလာသည်ကုိ ဖဆပလအဖွဲဝင် ပဲခူးအမတ် ဗိုလ်ခင်ေမာင် ကေလးက ဝမ်းသာအယ်လဲ ကိဆိုခဲ့
သည့်တုင
ိ ် အမတ်အများစုအေနှင့်မူ အတိုက်အခံ လုပ်သက
ူ ို ဖဆပလ၏ သူပန
ု ်အြဖစ် သေဘာထားပီး အတိုက်အခံ
အေရအတွက် များလာသည်ကုိ ေအာ့ှလံုးန စရာဟု ယူဆကသည်။ ထိုစဉ်က ဖဆပလ၏ အေထွ ေထွ
အတွင်းေရးမှး လုပ်သဆ
ူ ိုလင် အတိုက်အခံတိုကုိ အာဏာူးေတွ၊ ပါတီ သင်းကွဲေအာင်လုပ်တဲ့ တိတေ
ိ တွ၊
အခွင့်အေရးသမားေတွ၊ ရာဇဝတ်ေကာင်ေတွ စသည့်အားြဖင့် မေတာ်မှံ၊ မဖွယ်မရာ စွပ်စွဲခဲ့သည်ပင် ရှိခဲ့သည်။
ဤသိုြဖင့် ပါလီမန်တွင် အင်အားကီးအုပ်စုတစ်ခက
ု အတိုက်အခံတိုကုိ ေစာ်ကားေမာ်ကား ေလှာင်ေြပာင်သေရာ်မ
ေတွများသည်ကို မခံမရပ်ုင
ိ ်ြဖစ်လာရာမှ ၁၉၅၁ မတ်လ (၁၉) ရက် ပါလီမန်အစည်းအေဝးအပီးတွင် အတိုက်အခံ
အမတ် ၁၈ ဦးက လတ်ေတာ်ထဲ တွင် (၂၄) န ရီထိုင် သပိတ်ေမှာက်ရသည်အထိ ြဖစ်လာသည်။ ပါလီမန်ဒီမုက
ိ ေရစီ
သမိုင်းတွင် ယခုလို အမတ်ေတွထိုင် သပိတ်ေမှာက်ကရသည်မှာ ြဖစ်ေတာင့်ြဖစ်ခဲ့ ြဖစ်သလို ေကျာ်မေကာင်း ကားမ
ေကာင်း သတင်းလည်းြဖစ်သည်။ ပါလီမန်တွင် အတိုက်အခံအမတ်တုိ ေနရာမရေအာင် ေှ က်ယှက်ေနသြဖင့်
အတိုက်အခံတို အခွင့်အေရးများ ဆံုးံးေနရသည်။ အတိုက်အခံတိုဘက်က အဆိုကို လွတ်ေတာ်တင
ွ ် မတင်သွင်းိုင်
ေအာင် တမင် ကဖျက်ယဖျက်လပ
ု ်သည်၊ တစ်ဖက်တွင်မူ ဆိုရယ
ှ ်လစ်တို ရည်ရယ်ချက်များ အေကာင်အထည်ေဖာ်ဖုိ
နည်းပရိယာယ်မျိးစံု သံးု ေနေကာင်း အတိုက်အခံတို၏ ေကညာချက်တင
ွ ် ေဖာ်ြပထားပီး ြပည်သသ
ူ ို အတိုက်အခံ
ဘက်မှ ေြပာေသာ မိန်ခွန်းတွင်လည်း အတိုက်အခံတိုအတွက် ေဆွးေွးချိန် တစ်န ရီသာ ေပးထားေသာ်လည်း ဖဆပ
လအဖွဲဝင်အမတ်များအတွက် ေမးြမန်းချိန် သံးု န ရီ ယူထားေကာင်း၊ အုပ်အဆိုးဆံုးမှာ အတိုက်အခံအမျိးသမီး
အမတ်တစ်ဦးကို မဖွယ်မရာ ေမးခွန်းများှင့် ေလေကာရှည်ေနပီး စိတ်အေှ င့်အယှက်ြဖစ်ေအာင် လုပ်ေနေကာင်း
အစိုးရကို စွပ်စွဲခဲ့ကသည်။

မည်သုိရိေ
ှ စ လတ်ေတာ်အတွင်း အတိုက်အခံ အုပ်စုများရှိလာြခင်းသည်ပင် လက်ညိးေထာင်၊ ေခါင်းညိတ်
အလုပ်များှင့်သာ တအီအတ
ီ လည်လည်၊ ပျင်းရိငီးေငွ စရာေကာင်းေသာ လတ်ေတာ်မှာ လပ်လပ
 ်ရရှင့် အသက်ဝင်
လာသည်။ ယခင်ကလို အေမးအြမန်း၊ အေဆွးအေွးမရှိဘဲ လွတ်ေတာ်ကုိ ေမာင်ပိုင်စီးထားေသာ အမတ်မင်း များ၏
တစ်သံတစ်မန
ိ ်၊ တစ်ဆံုးြဖတ်တည်းှင့် အတည်ြပသည် မဟုတ်ေတာ့ဘဲ အတိုက်အခံတိုဘက်မှ အေမး၊ အစစ်အ
ေဝဖန်လာသည်တိုကုိ သက်ဆိုင်ရာ ဝန်ကီး များှင့် လတ်ေတာ်အမတ်တုိက ေကျနပ်မရသည့်အထိ ကျိးေကာင်းှင့်
တကွ ြပန်လည်ရှင်းလင်းလာကသည်။ ဆိုရလင် အတိုက်အခံှင့် အာဏာရပါတီတုိအကား အတင် အချ။ အေချ အ
ယတိုြဖင့် လတ်ေတာ်မှာ စိုစိုေြပေြပြဖစ်လာသည်။ အင်အား အရ တစ်ဖက်ေစာင်းနင်းရှိေနေသးသလို စီးပွားေရးအရ
ခိုင်မာမ မရှိေသးသည့်တုင
ိ ် ပါလီမန်အတွင်း တစ်ဖက်င
ှ ့်တစ်ဖက် အချက်ကျကျ စကားစစ်ထိုးပွဲေတွ၊ အေချအတင်
ေဆွးေွးမေတွ ရှိလာသည်။ မှ အာဏာရ အစိုးရကို ထိုးှက်တုက
ိ ်ခုက
ိ ်ကရာတွင် ြမန်မာ့အသံလင့်ဌာနကို ဖဆပလ၏
ဝါဒြဖန်ချိေရး ကိရယ
ိ ာအြဖစ် အသံုးြပေနသည်ကို ေဝဖန်ကသည်။ ၁၉၅၁-၅၂ ခုှစ်၊ အတည်ြပထားေသာ အစိုးရ၏
ရသံုးဘတ်ဂျက်မှာ ကိုလိုနီတစ်ပိုင်း စီးပွားေရးစနစ်ကို အသက်ဆက်ေပးေနသလို ၁၉၅၁ ခုှစ် ေဖေဖာ်ဝါရီ (၂၈) ရက်
ေနတင
ွ ် ကျင့်သံုးခဲ့ေသာ စစ်အုပ်ချပ်ေရးကို သက်တမ်းတိုးဖို ဆံုးြဖတ်သည့် အစိုးရ၏ အဆိုကို အတိုက်အခံတိုက
အြပင်းအထန် ကန်ကွက်ခဲ့ကသည်။ ြပည်ေတာ်သာစီမံကိန်းကီး ကိုသာ တွင်တွင်တွန်း၍ အေကာင်အထည်ေဖာ်ေန
ေသာ်လည်း စပါးတစ်ရာလင် ၂၈၅ ကျပ်ြဖင့်သာ ဝယ်ေနေသာ အစိုးရ၏ ေပါက်ေဈးမှာ အလွန်နည်းေနသည်ြဖစ်၍
လယ်သမားများ ဒုကေတွေနကေကာင်း ေထာက်မကွယ် ေြပာဆိုလာပီး အရင်းရှင် ိုင်ငံများသို ဗမာပညာေတာ်သင်
ေကျာင်းသားများ ေစလတ်ေနေသာ အစိုးရေပလစီ မှာလည်း ဆိုရယ
ှ ်လစ်စနစ်င
ှ ့် စခန်းသွားဖို ဆံုးြဖတ်ထားသည့်
ဗမာိုင်ငံအတွက် သွယ်ဝုက
ိ ်၍ အရာယ်ရိလ
ှ ာိုင်ေကာင်း အယူကဲ၍ ာဏ်ုနည်းစွာ ထိုးှက်က သည်လည်း ရှိ
သည်။ ထိုနည်းတူစွာပင် ေတာင်သူလယ်လပ
ု ်တို အကျိးစီးပွားထက် ဆိုရယ
ှ ်လစ်ပါတီအကျိးစီးပွားကို ေရှး၍ ဖွဲထား
ေသာ အဖွဲြဖစ်ေနရာမှ လယ်ယာေြမ ေဝြခမ်းေရးတွင် တရားမတမ မရှိဘဲ ေရဘိုခိုတင
ွ ် ေတာင်သူလယ်သမားများ
ဆူပူ ကသည်တင
ွ ် လူသတ်မတ
 စ်ခပ
ု ါ ကျးလွန်ခဲ့သည်။ အဆိုပါကိစှင့် ပတ်သက်ပီး စံုစမ်းေရးေကာ်မတီတစ်ရပ်
ဖွဲစည်း၍ အေရးယူေဆာင်ရက်မများလုပ်ဖုိ အတိုက်အခံတို ဘက်က အဆိုြပခဲသ
့ ည်ကုမ
ိ ူ အစိုးရဘက် ြငင်းကွယ်ခဲ့
သည်လည်း ရှိသည်။ အ ဆိုခဲ့သလို ပါလီမန်အတွင်း အတိုက်အခံတို၏ အေထာက်အေချှင့် အဆိုတုိကုိ အာဏာရ
ပါတီဝင် အမတ်တုိက လက်ခံ၍ ကားန ခဲ့ကသည်ဆုေ
ိ သာ်လည်း သံသယ ရှင်းရှင်း ကည်ကည်ြဖြဖှင့်ကား
မဟုတ်။ အေကာ်အကပ်၊ အေတးအြပတို မစင် မကယ်ရှိေနပီး အတိုက်အခံှင့် အာဏာရပါတီတုိ ှစ်ဦးှစ်ဖက်
အကျိးရှိမည့်ကိစ အနည်းငယ်ေလာက်သာ ပူးေပါင်းေဆာင်ရက်ိုင်ခဲ့ကသည်။

အာဏာရပါတီှင့် အတိုက်အခံ (၁၉၅၂-၅၆)

၁၉၅၂ ခုှစ် ပါလီမန်သစ် ြပန်လည်ကျင်းပသည့်အခါ ဖဆပလမှ တစ်သီးပုဂလ ရခိုင်အမတ် (၁၃) ဦး၊
အတိုက်အခံဘက် ကူးေြပာင်းသွားရာ အတိုက်အခံအမတ် (၃၈) ဦးြဖစ်လာပီး အင်အားများလာသည်ဆို
ေသာ်ြငားလည်း ဖဆပလအမတ် (၁၈၀) ေကျာ်ှင့် ိင်းစာလင် တစ်ဖက်ေစာင်းနင်း ြဖစ်ေနေသးသည်။ ဤတွင်လည်း
အတိုက် အခံအားလံုးမှာ တစ်ေလှတည်းစီးေသာ ခရီးသွားများ မဟုတ်က။ ရခိုင်အမတ်တုိ၏ ိုင်ငံေရးေမာ်မန
ှ ်းချက်
မှာ ြပည်ေထာင်စုအတွင်း သီးြခားရခိုင်ြပည်နယ် ရရှိဖုိြဖစ်ရာ လက်ဝဲယမ
ိ ်းအတိုက်အခံများှင့် ိင်းစာလင် ိုင်ငံေရး
အရ ေပျာ့ေပျာင်းသည်ဟု ဆိုိုင်သည်။ သိုတုင
ိ ် ဖဆပလအတွက်မူ ေပျာ့သည်ြဖစ်ေစ၊ မာသည်ြဖစ်ေစ အတိုက် အခံ
ဆိုလင် ရန်သဟ
ူ သ
ု ာ စာရင်းတိုထားချိန်ြဖစ်သည်။ ဖဆပလအမတ်များှင့် ပါလီမန်မာှ ပျင်းေြခာက်ေြခာက်ြဖစ်ရာ
ယခု အတိုက်အခံအမတ်တုိက မိမတ
ိ ုိကုိ ေြဖေဖျာ်ဖုိ ေရာက်လာေသာ လူရင်ေတာ်များဟုလည်း အကျင့်သိကာ မ
ညီတ
ွ ်ေသာ စကားများြဖင့် ေငွက ကသည်ြဖစ်၍ ပါလီမန်မာှ တစ်ဖက်ှင့်တစ်ဖက် အငိးအေတး သံသယများ
လွန်ကဲေန၍ ပါးကိုက်လင် န းကိုက်ဖိုသာ တကွကွြဖစ်ေနကသည်။ သံသယကို သံသယ၊ ရန်ကိုရန်ြဖင့်သာ တံုြပန်
ခဲ့ကပီး အေကအလည် ေဆွးေွး၍ ပူးေပါင်းတာဝန်ယူခဲ့ကသည်မှာ မရှိသေလာက်ြဖစ်သည်။ သိုတုင
ိ ် အင်အားများ
ပင် များေသာ်ြငားလည်း အတိုက်အခံတို၏ အေထာက်အကန် အေဝဖန်တိုင
ှ ့် ရင်ဆုင
ိ ် လာရသည့်အခါ အစိုးရအေန
ှင့် ယခင်လုိ လုပ်ချင်သလို လုပ်မရေတာ့၍ စိုးစေန င့် ြဖစ်လာသည်။ သိုတေစ အတိုက်အခံတိုကုိ ထိုက်သင့်ေသာ
ေနရာေပးရမည်ကုက
ိ ား မစဉ်းစား။ တစ်နည်းအားြဖင့် အာဏာရပါတီှင့် အတိုက်အခံတို ဘက်စံုရက်စံုဖင
ွ ့်၍
ဟန်ချက်ညီညီ ခရီးသွားိုင်ေသာ ပါလီမန်ိုင်ငံေရးအေလ့အထကို ဗမာ့ိုင်ငံေရး သမားတို အားယူေနချိန်လည်း
ြဖစ်သည်။

စင်စစ် အတိုက်အခံလုပ်သည်ဆုရ
ိ ာတွင်လည်း မည်းမည်းြမင်ရာ တိုက်ခုက
ိ ် ေနကသည် မဟုတ်သလို ဤပံု
ဤနည်းှင့် ေဝဖန်ေဆွးေွးေွးိုင်ြခင်းသည်ပင် ပါလီမန်အတွင်း ပွင့်ပင
ွ ့်လင်းလင်း ထုတ်ေဖာ်ုင
ိ ်ကသည်။
တရားစီရင်ေရးှင့် အုပ်ချပ် ေရးကိစများတွင် ရဲေစာင်းေနေသာ၊ တရားလက်လွတ် ြပကျင့်ေနေသာ၊ အလွဲအစား
အသံးု ချေနေသာ အရပ်ရပ်ြပဿန တိုကုိ တုတ်ထိုးအိုးေပါက် မေထာက်မကွယ် ေဝဖန်ုင
ိ ်ေသာ အေလ့အကျင့်များ ရှိ
လာသည်။ သိုတေစ အာဃာတှင့် အယူအစွဲစင် သည်ေတာ့မဟုတ်၊ တစ်ဖက်က ေသွးထွက်ေအာင် မှန်ေသာ အ
ေဝဖန်အထိုးအှက် ရှိလာသည့်အခါ သူအြပစ်ကုယ
ိ ့်အြပစ် ပံခ
ု ျ၍ ေခါင်းေရှာင်ဖို ကိးစားခဲ့ ကသည်။ တစ်တုင
ိ ်းတစ်
ြပည်လံုး အရပ်ရပ်အေြခအေနများ ဆုတ်ယုတ်ပျက်ြပားလာေနသည်မာှ ေရာင်စံုသူပန
ု ်တုိေကာင့်ြဖစ်ပီး ေရာင်စံု
သူပန
ု ်တုိကုိ အတိုက်အခံတိုက ေြမာက်ထိုး ပင့်ေကာ်လပ
ု ်ေနသည်ဟု အာဏာရပါတီက စွပ်စွဲပီး အတိုက်အခံတို
အခန်းကကို ေသးသိမ်ေအာင် လုပ်ဖုိ ကိးစားကသည်။ (ပမညတ)အတိုက်အခံတိုကုိ ကွန်ြမနစ် တို၏ အငှား
ပါးစပ်များ၊ ပါလီမန်အေရ ခံကွန်ြမနစ်များဟု စွပ်စွဲကသည်။

ပါလီမန်အတွင်း အချီအချ စကားစစ်ထုးိ ပွဲများကား လွတ်လပ်သည့်ဆိုြငား လည်း အြပန်အလှန် အစွပ်အစွဲ၊

အေရှာင်အတိမ်းများှင့် ပ်ေထွးေနသည်။ ဗမာ ြပည်တင
ွ ် ဥပေဒှစ်မျိး ရှိေနပီး၊ တစ်မျိးမှာ အာဏာရပါတီ၏
လက်သံးု ြဖစ်၍ အြခားမှာ အာဏာမဲမ
့ ျားအတွက်ဟု အတိုက်အခံတိုက ေဝဖန်ရာတွင် ပုဒ်မံ (၅) မှာ အတိုက်အခံပါတီ
တိုကုိ ဖိှိပ်ကွပ်ညပ်ဖိုအတွက် ဆိုရယ
ှ ်လစ်တို၏ လက်နက်တစ်ခု ြဖစ်ေနရာ ြပည်သူတုိကားတွင် ““ေြပာက်ကျား
ေကာက်ရတာက ဂုတ်ေပဝဲ၊ အစိုးရ ေကာက်ရတာက ပုဒ်မ ၅ ပဲ” ဟုပင် ေြပာစမှတ်ရိလ
ှ ာသည်။ ဤတွင်လည်း တစ်
မူ၊ ကွန်ြမနစ်တုိ ထိန်းချပ်နယ်ေြမအတွင်း အစိုးရအမထမ်း အရာထမ်းများှင့် အရပ်သားတိုကုိ ကွန်ြမနစ်တုိက
ြပည်သူခံုံုးတင်၍ ကွက်မျက်လိုက်ကသည်ှင့် ပတ်သက်ပီး အတိုက်အခံတိုတင
ွ ်လည်း တာဝန်မကင်းေကာင်း၊ ထို
နည်းလည်းေကာင်း အတိုက်အခံတိုမာှ သူပန
ု ်များှင့် ပင်း၍ အစိုးရယရားတစ်ခလ
ု ံုး ပျက်စီးေအာင် ကပျက်ယပျက်
နဲေနကေကာင်း၊ အာဏာရပါတီက ြပန်ပက်ရာ အာဏာရပါတီှင့် အတိုက် အခံတိုမာှ သူအြပစ်ကုယ
ိ ့်အြပစ် ဝန်မခံဘဲ
တစ်ဖက်ှင့်တစ်ဖက် အြပစ်ပံခ
ု ျ ဖိုသာ အားပိင်ေနကသည်။ ဖွဲစည်းပံုအေြခခံဥပေဒစည်းကမ်းတိုကုိ ေကျာ်လန
ွ ်
လျက် ိုင်ငံေရး အာဏာရဖို ပိင်ဆုင
ိ ်ကသည်ြဖစ်၍ တစ်ဖက်င
ှ ့် တစ်ဖက် ေမွေမွချင်း ေြခြမင်ေနကပီး ဟာကွက်၊
ေပျာ့ကွက်တုိကုိ အလစ်အငိုက် ဖမ်းဖိုေချာင်းေြမာင်းေန သည်ှင့်သာ တူေလသည်။

သူ ( အမှန်အားြဖင့် လက်ဝဲယိမ်းအတိုက်အခံ ြဖစ်သည်ဟေ

ူ သာ အေကာင်းြပချက် ြဖင့် အစိုးရက
အတိုက်အခံတိုကုိ ေမာက်ေမာက်မာမာ ဆက်ဆံေနသည့်တုင
ိ ် အလယ် အလတ်သေဘာထားရှိသူ အတိုက်အခံတို
အေပလည်း တထပ်တည်းြဖစ်သည်။

၁၉၅၁ ခုှစ် လယ်ယာေြမသီးစားချေရးဥပေဒှင့် ပတ်သက်၍ ရခိုင်အမတ်တုိ ေဝဖန် အကဲြဖတ်သည်များမှာ

ဓမဓ
ိ ာန်ကျ၍ ေလျာ်ကန်သင့်ြမတ်သည့်တုင
ိ ် အာဏာရပါတီ အမတ်မင်းတိုက အတိုက်အခံတိုအသံကုိ န းလွဲထား
ကပီး “ဒီကိစက ငါတိုပါတီကီး ကိစပါ”ဟူေသာ သေဘာြဖင့် အေရးမစိုက် ေနရာ၊ “ဒါဆိုလည်း ပါလီမန်မာှ မင်းတို
အတိုက်အခံေတွ မလိုဘူး၊ ငါတိုလုပ်ချင်ရာ လုပ်မယ်လိုသာ ေြပာလိုက်ပါလား” ဟူ၍ လက်ဝဲအတိုက်အခံတစ်
ေယာက်က ေရာင်းသူဝယ်သူ အသံတူ ေြဗာင်ကျကျ ဘုကျခဲ့သည်။ သိုင
ှ ့် လူမုက
ိ ်ဆန်ဆန် အေြပာအဆိုများ ရှိခဲ့သလို
မေတာ်မှမ်း၊ မဖွယ်မရာ အသံုးအန်းတိုင
ှ ့် ပံုခိုင်းခဲ့သည်များလည်း မကာခဏ ေတွရသည်။

ရခိုင်အမတ်တစ်ဦးက ေဝဖန်သည်ကို ြပန်လည်ေြဖရှင်းရာတွင် ဘာေရးဝန် ကီးက ဆင်ေြပာင်ကီး -

ေသးေပါက်ချလိုက်သည်ကုိ ကီးစွာ ထိတ်လန်ေြခာက်ြခား သွားရေသာ ပုရက်ဆတ
ိ ်ေလးကဲသ
့ ိုဟူ၍ ဥပမာ ဥပမည်း
ေပးကာ ဖဆပလကို ဆင်ကီး ှင့် ိင်း၍ ိုင်းိုင်းေချပခဲ့ရာ ဆိုရလင် အစိုးရ၏ လုပ်ငန်းေဆာင်တာတိုကုိ တရားေရး
အြမင်ှင့် ေဝဖန်ဆန်းစစ်အ ကံေပးရမည်ြဖစ်ေသာ ေရှေနချပ်သည်ပင်၊ ေရှေနချပ်အလုပ် မလုပ်ဘဲ ဖဆပလ
ိုင်ငံေရးသမားတစ်ေယာက်လို ြဖစ်ေနပီး အတိုက်အခံတိုကုိ ှိပ်ချင် ကွပ်ချင်ေနသည်။ ဖဆပလအဆိုကို
အတိုက်အခံတို ဘက်က ကန်ကက
ွ ်သည့်အခါ အလကား ကပ်ဖိုးကပ်ဖဲ့ လုပ်ေနတာပါဟူ၍ အြပစ်ရှာ လာသည်။ အ
တိုက်ခံဘက်က ေြပာသမ အစိုးရဘက်က အေကာင်းမြမင်သလို အစိုးရလုပ်သမလည်း အတိုက်အခံတိုက
အြပစ်ေြပာဖိုသာ ြဖစ်ေနသည်။

- ၁၉၅၀ ြပည့်လွန်ဆယ်စုှစ်အတွင်း ြမန်မာ့လူအဖွဲအစည်းသည် အာဏာရှင် ဘုရင်စနစ် ေလာင်းရိပ်

ေအာက်မှ ကာလရှည်ကာ ကတ်လတ
ွ ်လာခဲ့ ပီ ြဖစ်ေသာ်လည်း အစိုးရှင့် အတိုက်အခံတို၏ ဆက်ဆံေရးတွင်
အာဏာရှင် အေငွအသက်များ ရှိေနဆဲ ပါလီမန်အပ
ု ်ချပ်ေရးစနစ်တင
ွ ် အတိုက်ခံတုိကုိ ေနရာေပးထားသည့်တုင
ိ ်
အစိုးရ၏ ရည်ရယ်ချက်မှာ အတိုက်အခံတိုအသံကုိ တေလးတစား ကားန ဖို မဟုတ်၊ လျစ်လျထားပီး ြဖစ်ိုင်လင်
လံုးဝ အသံမထွက်ိုင်ေအာင် ပိတ်ဆုိလိုက်ဖိုြဖစ် ရာ ဤတွင်လည်း ဘုရင့်အာဏာစက်ကုိ အတိုက်အခံ အံတသ
ု ူဆို
လင် အဖျက်အေမှာင့် အေှ င့်အယှက်ေပးသူအြဖစ် သေဘာထားခဲ့ေသာ လွန်ပီးေသာ ရာစုတစ်စေ
ု ကျာ် က ြမန်မာ
တို ေတွးပံုေတွးနည်းအတိုင်းြဖစ်သည်။ ၄ အုပ်ချပ်ခံမှန်သမ ဘုရင်ေြခဖဝါးေအာက်တင
ွ ် လံးု ဝ ပျပ်ဝပ်ကျိးွံရမည်ြဖစ်
ပီး ဘုရင်သည်လည်း အကွင်းမဲ့ ချပ်ကုင
ိ ်လမ်းမိုးရမည်ဟူေသာ သေဘာြဖစ်သည်။ သိုတေစ၊ အအုပ်ချပ်ခံများအေန
ှင့် ဘုရင်အုပ်ချပ်မကို အမဲတေစ ကည်ကည်ြဖြဖ လက်ခံခဲသ
့ ည်မဟုတ်၍ အကမ်းပရမ်းနည်းများြဖင့် လူထုကို
ထိန်းချပ်ဖို ကိးစားကရမဲ ြဖစ်သည်။

ဘုရင်င
ှ ့် နန်းတွင်းအရာရှိကီးငယ်တုိ တရားလက်လတ
ွ ် အုပ်ချပ်ေနသည် တိုကုိ မေကျချမ်းရာက
အကမ်းဖက် ပုန်ကန်ခဲ့ကသည့်တုင
ိ ် ဘုရင်င
ှ ့် ဝန်မင်းဝန်ကီး တိုဘက်က ပုန်ကန်ရြခင်း၏ ဇာစ်ြမစ်တုိကုိ မည်သည့်
အခါမ ေြခေြခြမစ်ြမစ် ဆင်ြခင် `သံးု သပ်ခဲ့သည်မဟုတ်။ ဘုန်းရှင်၊ ကံရှင် ဘုရင်လက်ံုးကို အားစမ်းသည်ဟသ
ု ာ
မှတ်ယူလာကသည်။ တစ်နည်းအားြဖင့် လူထု၏ ခံြပင်းန ကည်းမများအတွက် - စနစ်တကျှင့် လွတ်လပ်စွာ
လမ်းေကာင်းေပးထားေသာ ထွက်ေပါက် မရှိသည်ကုိ အဆိုပါ ပုန်ကန်မမ
 ျားက အထင်အရှား ေဖာ်ြပေနသည်။

အဂလန်ပါလီမန်အတွင်းမှ အတိုက်အခံတို၏ သေဘာသဘာဝကို မင်းတုန်း မင်းကီး လံုးဝန းမလည်ိုင်ခဲ့

သလို၊ သေဘာမတူညသ
ီ ည်တိုကုိ သေဘာတူပါသည်ဆို ေသာ အယူအဆမှာ ဗမာတိုအတွက် န းစိမ်းေနေသးသည်။
ဗမာတို၏ ေတွးေခပံု ေတွးေခနည်းအရ ဟာမိုနီြဖစ်ြခင်းဟူသည် တစ်ဝမ်း တစ်စည်းတည်း၊ သေဘာညီြခင်း
ြဖစ်သည်။ ခွင်းချက်မရှိ သေဘာတူြခင်းသည် စည်းံုးညီတ
ွ ်ြခင်းြဖစ်သည်။ ဤပံု ဤနည်း စည်းံုးမှသာ တိုင်းြပည်
အတွက် ေကာင်းသည်ဟု ြမင်သည်။ အယူအဆမတူ ေသာ ိုင်ငံေရးပါတီများ ရှိေနသည်မှာ သေဘာထားကွဲြပားြခင်း၊
အစည်းအထူးေြပ ြခင်း၏ ြပယုဂ်ြဖစ်ရာ အရာယ်ဟု သေဘာထားကသည်။

ဗိတသ
ိ အုပ်ချပ်ေရးကာလကဆိုလင် ိုင်ငံေရးပါတီများ ကွဲကွဲြပားြပား ရှိေန သည်မှာ ဗိတသ
ိ တို၏
ေတာင်တန်းြပည်မ ခွဲြခားအုပ်ချပ်ေရး ေပလစီေကာင့်ဟု ိုင်ငံေရးသမားတိုက အြပစ်တင်တတ်ကရာ စင်စစ်
ပါလီမန်အပ
ု ်ချပ်ေရးစနစ်ှင့်အတူ လူတုိ၏ မတူကွဲြပား ေမာ်မန
ှ ်းချက်များ၊ အကျိးစီးပွားများှင့် လိုအပ်ချက်တုိကုိ
ြဖည့်ဆည်းေပးိုင်ဖုိအတွက် သဘာဝအေလျာက် တည်ရိလ
ှ ာေသာ ပါတီများဟူ၍ မြမင်၊ ဗိတသ
ိ တိုက ကလိမ် ခံကျ
လိုက်ေသာ ိုင်ငံေရးသတ်ကွင်းဟုသာ ယူဆခဲ့က သည်။

အမှန်အားြဖင့် ဗမာတိုတင
ွ ် အလွန်အကံ တစ်သီးပုဂလဆန်ေသာ အမျိးသား စိုက်လကဏာ ရှိေနရာမှ
၁၉၂၀ ြပည့်လွန်ကာလ ြပည်သူ ကိုယ်စားလှယ် အုပ်ချပ်ေရး စနစ်ှင့် စတင် ထိေတွလိုက်ချိန်တင
ွ ် ိုင်ငံေရးပါတီ (သို)
ဂိုဏ်းဂဏ အေြမာက်အြမား အလိလိ ေပထွက်လာကသည်ြဖစ်ရာ၊ ယင်းတို၏ သဘာဝှင့် ေရခံေြမခံကိုကား ဗမာ
လူထုအေနှင့် သေဘာမေပါက်၊ န းမလည်၊ ိုင်ငံေရးပါတီများ ဖွဲစည်းသည်မာှ ကိုယ်ကျိးရှာဖို ြဖစ်သည်။ အာဏာရ
ဖို ြဖစ်သည်။ ငါးေထာင်စားအမတ် လုပ်ချင်လို ြဖစ်သည်ဟုပင် ိုင်ငံေရးသမားတိုကုိ လူထုက ကဲ့ရဲြပစ်တင်ခဲ့ က
သည်။

အမျိးသားဝါဒီများအေနှင့်လည်း ိုင်ငံေရးေခါင်းေဆာင်များမှာ တိုင်းြပည်၏ အစစ်အမှန် အကျိးစီးပွား

ထက် အေတွအကျိးကိုသာ ေရှးေနကသည်အတွက် လွတ်လပ်ေရးပန်းတိုင်ှင့် မျက်ြခည်ြပတ်ခဲ့ရသည်ဟုသာ
န းလည်လာကသည်။ သိုြဖစ်၍ ိုင်ငံေရးပါတီများ တည်ရိလ
ှ ာသည်မာှ ဗမာတိုအြမင်တင
ွ ် အမျိးသားေရးကို
ဖျက်လုဖ
ိ ျက်ဆီး လုပ်ေနသူများ၊ ကန်သက်ရည
ှ ်ေအာင် ဗိတသ
ိ တိုကုိ ကူညေ
ီ နသူ အမျိးသား သစာေဖာက်များသာ
ြဖစ်ေနသည်။

၁၉၄၃ ခုှစ်၊ ဖက်ဆစ်ဆန်ကျင်ေရး အဖွဲကီးေအာက်တင

ွ ် ိုင်ငံေရးပါတီများ လူမအ
 သင်းအဖွဲများ၊ ထင်ရှား
ေသာ တတ်သပ
ိ ညာရှင်များ၊ သိပ်သည်းကျစ်လျစ်စွာ စည်းံုးဖွဲစည်း၍ ဂျပန်တုိကုိ ေအာင်ြမင်စာွ ေတာ်လှန်ိုင်ခဲ့သလို
ဗိတသ
ိ တိုထံမှ လွတ်လပ်ေရးကိုလည်း ဖဆပလ ဦးေဆာင်မြဖင့် တညီတွတ်တည်း ေတာင်းဆို ိုင်ခဲ့ကသည်။
အဆိုပါကာလအထိ ဖဆပလမှာ အဖွဲအစည်းအသီးသီးကို ကိုယ်စားြပ ထားေသာ အမျိးသားေရးတပ်ဦးြဖစ်သည်။
သိုတုင
ိ ် ထိုကာလမှလွန်ေသာ် ဗမာတိုအဖို ိုင်ငံေရးပါတီများ ြဖစ်ေပလာသည်ဆုေ
ိ သာ ဂယက်အနက်မှာ အစည်း၊
အထံးု ြခင်း၊ ပိကွဲြခင်းြဖစ်သည်။ လစ်ဘရယ်ဒမ
ီ ုက
ိ ေရစီ အုပ်ချပ်ေရးကို အားြဖည့်ေပးေနသည့် အရန်ကယ်များအြဖစ်
ဗမာတို သေဘာမထားိုင်၊ လူပဂ
ု ိလ်ြဖစ်ေစ၊ အသင်းအပင်း ြဖစ်ေစ သေဘာထားအြမင် မကည်လင်သူတုိအကား
ကားချ၍ စဉ်းစားိုင်သည် (သို) ေစ့စပ်ည
ိ ိင်းဖို လိုအပ်သည်ဟူေသာ စဉ်းစားနည်းကားကိုမူ ြမန်မာတို န းမလည်။ ဖ
ဆပလအစိုးရအြဖစ် တည်ရိလ
ှ ာသည့်အခါ အတိုက်အခံဆိုလင်ပင် အစိုးရအဖွဲဝင်တုိ အတွက် န းခါးစရာ ြဖစ်လာ
သည်။ ဗိတသ
ိ အုပ်ချပ်ေရးကာလအတွင်း ပါလီမန် အုပ်ချပ်ေရးှင့် အေတာ်အတန် ရင်းှီးပီး အေလ့အကျင့်ရ
လာ၍သာ ပါလီမန်မာှ ဤမအထိ သက်ဆိုးရှည်ခဲ့ြခင်းြဖစ်သည်။ သိုဆိုလင် လွတ်လပ်ေရးရပီး ပါလီမန် ဒီမုက
ိ ေရစီ
အေလ့အကျင့်များ တြဖည်းြဖည်း ဖွံဖိးလာခဲသ
့ ည်ကုိ ကည့်ြခင်းအားြဖင့် ှစ်ေပါင်းရှစ်ရာမ ရှည်ကာလာခဲ့ေသာ
အကွင်းမဲအ
့ ာဏာရှင် ဘုရင်စနစ်ကုိ ဗိတသ
ိ  အုပ်ချပ်ေရးှင့် အဆံုးသတ်ေပးလိုက်သည်မှာ ေြပာရေလာက်ေအာင်
ခါးသီးလှသည် မဟုတ်ဟု ဆိုိုင်ပါသည်။ သိုြဖစ်၍လည်း အချိန်အားြဖင့် တိုေတာင်းသည့်တုင
ိ ် ဗိတသ
ိ ပါလီမန်
အုပ်ချပ်ေရးေအာက်တင
ွ ် ရရှိလိုက်ေသာ အေတွအ ကံှင့် အေလ့ အကျင့်တုိကပင် ေရှးဘုရင်များ ေခတ်ကလို
အာဏာရှင်အရိပ်အေငွ မကင်းေသာ ဗမာတို ေတွးပံုေတွးနည်းတိုကုိ ဇက်သတ်၍ တြဖည်းြဖည်း ယဉ်ပါးေစခဲ့သည်ဟု
ယူဆဖွယ်ရှိပါသည်။ အမှန်တကယ်လည်း အဆိုပါကာလအတွင်း အတိုက်ခံပါတီများ အေနှင့် အစိုးရှင့် ပါလီမန်
တစ်ခတ
ု ည်းေအာက်တင
ွ ် အတူတကွ ယှဉ်တွဲေနထိုင်ိုင် ခဲ့သလို ိုင်ငံေရးြဖစ်စဉ်များ ရာန်းြပည့် မေချာ့ေမွသည့်
တိုင် သက်ဆုင
ိ ်ရာ အခန်းမှ ပါဝင်လပ
 ်ရှားိုင်ကသည်။ သိုြဖစ်ရာ ပါလီမန်ိုင်ငံေရးအတတ်ပညာကို ေလ့ကျင့်သင်ယူ
ေနေသာ (၁၉၂၃-၄၂) ခုှစ်များမှာ တိုေတာင်းလှ သည်ဆိုေသာ်လည်း အဆိုပါကာလ အတွင်း ရရှိလိုက်ေသာ ိုင်ငံေရး
ရင့်ကျက်မတ
 ုိက လွတ်လပ်ပီးေခတ် ဗမာိုင်ငံေရး ပျိးခင်းအတွက် အေထာက်အပံ့ ေကာင်းစွာ ရခဲ့သည်ကုမ
ိ ူ
သံသယရှိဖယ
ွ ်မထင်ပါ။ အုပ်ချပ်ေရးဆိုင်ရာ အေပါက်အပဲ၊ အခတ်အေချာ်တိုကုိ ေဝဖန်ြခင်း၊ အစိုးရေပလစီှင့်
လမ်းစဉ်တိုကုိ ဆန်းစစ်ြခင်း၊ အတိုက်အခံ ြပြခင်း၊ စသည်အားြဖင့် ပါလီမန်လပ
ု ်ထံးု လုပ်နည်းများကိုကား ဆက်လက်
ထိန်းသိမ်းထားိုင်ေသးသည်။ ိုင်ငံေရးအယူ၊ သေဘာမတူသည့်အတွက် ကွန်ြမနစ်၊ ြပည်သူရဲေဘာ် တချိှင့်
အြခားအုပ်စုများ လက်နက်ကိုင် ေတာခိုခဲ့ကသည့်တုင
ိ ် ပါလီမန်အတိုက်အခံတိုအေနှင့် ကိုယ့်ရပ် တည်ချက်င
ှ ့်သာ
ကိုယ် တစိုက်မတ်မတ် ရှိခဲ့ကသည်။ သိုရိသ
ှ ည့်တုင
ိ ် အာဏာရလင် အတိုက်အခံကို ဖိှိပ်မည်၊ အာဏာလက်လတ
ွ ်
သွားလင် သူပန
ု ်ကို စည်းံုးမည် ဟူေသာ ြမန်မာမင်းလက်ထက်က အေဟာင်းအြမင်း မဖွယ်မရာ စိတ်ဓာတ်များကား
ရှိေနပါေသးသည်။ သိုရိသ
ှ ည်ြဖစ်ေစ ၁၉၅၀ ြပည့်လွန် ဆယ်စုအတွင်း ချဉ်းနင်းလာ သည့်အခါ အတိုက်အခံများ
လိုအပ်သည်ဆိုေသာ အချက်ကိုမူ ေကာင်းစွာ အသိ အမှတ်ြပလာသည်။ ကနဦးတွင် အာဏာရပါတီဘက်မှ ဤ
အချက်ကုိ လက်ခံဖို အင်တင်တင် ရှိေနသည့်တုင
ိ ် ဗမာြပည်လုိ တိုင်းရင်းသား လူမျိးစုများ စုေပါင်းေနထိုင် ရာ
တိုင်းြပည်မျိးတွင် အယူအမျိးမျိး၊ အြမင်အမျိးမျိး ရှိေနသည်မှာ ေရှာင်လဲမရေသာ သဘာဝကိစြဖစ်ေကာင်း သိြမင်
လာသည်ြဖစ်၍ အဆိုပါ အချိန်ကာလကား အန ဂတ် ဗမာြပည်အတွက် ေအာင်နိမတ
ိ ် ေအာင်အတိတ်င
ှ ့် မဂလာ
အခါသမယကီးဟူ၍ ထင်စရာရှိေလသည်။

အစိုးရှင့် အတိုက်အခံ (၁၉၅၆-၅၈)

၁၉၅၆ ခုှစ်၊ ဧပီ ေရးေကာက်ပဲွများ၏ ရလဒ်အားြဖင့် ဇွန်တင
ွ ် ဒုတယ
ိ ပါလီမန် စတင်ခဲ့ရာ အဆိုပါ
သက်တမ်းအတွင်း အစိုးရှင့် အတိုက်အခံတို ဆက်ဆံေရး သိသိသာသာ တိုးတက်လာသည်။ အင်အားအေနှင့်မူ ဖ
ဆပလအမတ် (၁၆၀) ှင့် အတိုက်အ’ အမတ် (၄၅) ေနရာအသီးသီး ရသည်ြဖစ်၍ တရဲတေစာင်း ရှိေနေသးသည့်
တိုင် တရားသူကီး ဦးေမာင်၊ ကုန်သယ
ွ ်ေရးဌာန အတွင်းဝန်ေဟာင်း ဦးဘငိမ်းှင့် စာေရးဆရာှင့် ဝါရင့်
ိုင်ငံေရးသမား ဦးသိန်းေဖြမင့် စသြဖင့် တိုင်းသိြပည်သိပဂ
ု ိလ်များ အတိုက်အခံဘက် ေရာက်လာကသည့်အတွက် အ
တိုက်ခံတုိ အရှိန်ဩဇာတက်လာ သလို ကံေလာက်စရာြဖစ်လာသည်။ အတိုက်အခံှင့် အစိုးရဆက်ဆံေရးများ
ယခင် ထက် ပိုေကာင်းမွန်လာသည်ဆိုေသာ်လည်း ယခင်လို တစ်ဖက်ှင့်တစ်ဖက် အကျိတ် အပုတုိ မေြပေလရာ
စလံုးစခုြဖစ်စရာများ ရှိေနသလို တက်ေထာင်ေမာင်းတင် ေြပာကဆိုက အခွင့်အေရးရလင် ရသလို အေထ့အေငါ ့ တို
ြဖင့် သေရာ်ကသည်များ ေဖျာက်ဆတ
ိ ်ရိေ
ှ နေသးသည်။ သိုတေစ ရန်ဘက်ဟေ
ူ သာ အြမင်ြဖင့် တစ်ဖက်ှင့် တစ်ဖက်
ဖျက်လုဖ
ိ ျက်ဆီး ညစ်ေပါက်ကပ်ကျယ်လုပ်သည်များမှာမူ အေတာ်ေလးပါး လျား၊ ေမှးမှိန်လာသည်။ အမတ်များအေန
ှင့် ပါလီမန်အေတွအ ကံ မရှိကေသးသည် ြဖစ်၍ သိမ်သမ
ိ ်ေမွေမွ လုပ်ကိုင်ေဆာင်ရက်ကဖိုင
ှ ့် သိုမသ
ှ ာ ေရရှည်
ပူးေပါင်း လက်တွဲိုင်မည့် စိတ်ဓာတ် ရရှိလာမည်ြဖစ်ေကာင်း တိုက်တန
ွ ်းခဲ့ေသာ ပါလီမန်ဥက မိန်ခွန်းကို လက်ခံခဲ့
ကသည်ဟု ထင်မတ
ှ ်ရသည်။

ေရးေကာက်ပဲွများတွင် အကျိတ်အနယ် ယှဉ်ပိင်လာကပီး လတ်ေတာ်ထဲတွင် ပထမဆံးု အကိမ် အစိုးရှင့်

အတိုက်အခံအမတ်များ ေတွလိုက်ကသည်တွင် လက်ညိ း ေငါက်ေငါက် ထိုး၍ ဆိုကဆဲကေလရာ ယာယီဥကက
ေအးေအးေဆးေဆး ေြပာကဖို ေမတာရပ်ခံရသည်အထိ ြပင်းထန်လာသည်။ အသတ်ခံရေသာ ဖဆပလ အမတ်
ေလာင်းေနရာကို ပမညတအမတ်က ဝင်လု ပီး လတ်ေတာ်အမတ် ြဖစ်လာသည် ကို သိချင်ကသလားဟူ၍ပင်
ြပည်ထဲေရးဝန်ကီးကိုယ်တိုင် လွတ်ေတာ်ရန်ပွဲထဲ ပါဝင်လာသည်။ ဥက ေရးချယ်တင်ေြမာက်ပီး ေန က်တစ်ေနမာှ
ပင် ယဉ်ေကျးသိမ် ေမွစွာ မမတတ ေဆွးေွးကဖိုင
ှ ့် တစ်ဦးကိုတစ်ဦး လုပ်ေဖာ်ကုင
ိ ်ဘက်ေတွလို . သေဘာထားက
ဖို အမတ်များကို သတိ ေပးရသည်အထိ အေြခအေန ဆိုးရားခဲသ
့ ည်။

သိုရာတွင် လတ်ေတာ်ဥကအေပ အမတ်ေတွဘက်က ေလးေလးစားစား ရှိလာသလို ှစ်ဖက်အေြခအေန

များ တိုးတက်လာသည်။
 လွတ်ေတာ်တက်ေနေသာ အမတ်တစ်ဦးကို ဖမ်းဆီပုင
ိ ်ခွင့် မရှိေသာ်လည်း ပမညတအဖွဲဝင် ပုသိမ်အေရှပိုင်း
အမတ် ဦးေအာင်စိုးကို ၁၉၅၆ စက်တင်ဘာ (၈) ရက်တွင် ရာဇဝတ်မ
 ှင့် ဖမ်းဆီးလိုက်ရာ အဆိုပါကိစကို လတ်ေတာ်
တွင် ပွင့်ပင
ွ ့်လင်းလင်း ေတာင်းဆိုသည်ကုမ
ိ ူ လတ်ေတာ်ဥကက ခွင့်မြပသြဖင့် ကန်ကက
ွ ် သည့်အေနှင့် ပမညတ
အမတ်များ လတ်ေတာ်တင
ွ ်းမှ ထွက်သာွ းကသည်။ သိုတေစ ေန က်တစ်ေနမှာပင် ပမညတအမတ်များက
လတ်ေတာ်ဥကကို သွားေရာက် ေတာင်းပန်ခဲရ
့ ာ ယခင်က အဆိုပါလုပ်ရပ်မျိးကိုမူ ြမင်ရကားရသည် မဟုတ်ပါ။ သို
ြဖင့် အေြခအေနတိုးတက်စြပလာသည်။ ဝန်ကီးချပ်မန
ိ ်ခွန်းကို ယခင်လို ိုင်းိုင်း စိုင်းစိုင်း ြပင်းြပင်းထန်ထန်
တိုက်ခုက
ိ ်သည်မျိး မလုပ်ကေတာ့ဘဲ တစ်တိုင်းတစ်ြပည်လံးု သူပန
ု ်ေကာင့် ဒုကပင်လယ်ေဝေနရသည် မှန်
ေသာ်လည်း အစိုးရတွင်လည်း တာဝန် မကင်းဟူ၍ သေဘာထားကို အာဏာရပါတီဘက်မှ လက်ခံလာသည်။ ြပည်သူ
တိုမာှ ကဲှစ်ေကာင်ခတ်သည် ကားက ေြမစာပင်လုိ အစိုးရကိုလည်းေကာက်၊ သူပန
ု ်ကို လည်း ေကာက်ေနရသည်
ဟု ေဝဖန်ခဲ့သည်။ ၁၉၅၆ ခုှစ် ဝန်ကီးချပ် မိန်ခွန်းှင့် ပတ်သက်၍ စကားစစ်ထိုးရာတွင် အကာကီးှင့်တင်စီး
ဆက်ဆံတတ်ေသာ ဖဆပလအစိုးရ၏ စီးပိုးေသာ လုပ်ရပ်တိုကုိ အချက်ကျကျ ေထာက်ြပခဲသ
့ ည်။ သိုတုင
ိ ် ေယဘုယျ
အားြဖင့်ဆိုေသာ် အတိုက်အခံအားလံးု က တရားဥပေဒေရးရာ ကိစတုိကုိ ` ေရှတန်းတင်ရမည်ဆိုေသာ အစိုးရ
ေပလစီကို ေထာက်ခံခဲ့ကသလို အစိုးရကလည်း အသိအမှတ်ြပလာသည်။

အဆိုပါှစ် သဂုတ်မှ စက်တင်ဘာအတွင်း ကျင်းပခဲ့ေသာ ပါလီမန်အမတ်များ | ၏ ဘတ်ဂျတ်ေငွမာှ အစိုးရ

ှင့် အတိုက်အခံတိုအတွက် ပို၍ ေွးေထွးေသာ စကားစစ် ထိုးပွဲ တစ်ခု ြဖစ်လာရာ အစိုးရလက်ြဖစ်၊ ပိုေငွြပေနေသာ
ဘတ်ဂျက်အေကာင်းကို အတိုက်အခံတစ်ဦးက ေမးြမန်းပီး စင်စစ်အဆိုပါ ဘတ်ဂျတ်မာှ လိုေငွြပေနေသာ ဘတ်ဂျတ်
သာြဖစ်ေကာင်း၊ အေကာင်းအကျိးှင့်တကွ ရှင်းြပခဲ့သည်။ စကားစစ်ထုးိ ကသည်ဆိုရာတွင် အေကာင်းအရာမှာ
ဘတ်ဂျက်ဆိုင်ရာ ဘာေရးကိစတင
ွ ်သာ ေဘာင်ခတ်မထားဘဲ တရားဥပေဒစိုးမိုးေရးှင့် လူမဖ
 လ
ူ ံုေရးကိစများကိုပါ
ေဆွးေွး လာကရာ ပမညတအမတ်တစ်ဦးက အစိုးရ၏ ြပည်ေတာ်သာစီမံကိန်းမှာ အစိုးရဝန်ကီး ဝန်ငယ်ှင့် ရာထူး
ကီး ပုဂိလ်တစ်သုက
ိ ်သာ သာယာဝေြပာေနပီး ြပည်သတ
ူ စ်ရပ် လံုးမှာ ကိုလိုနီေခတ်ကထက် ပို၍ ဆင်းရဲတွင်းနက်
လာေကာင်း ေဝဖန်ခဲ့သည်။ အလားတူ ေဒသလံု ခံေရး အေယာင်ြပပီး မေလျာ်မကန် အာဏာအလွဲအသံုး လုပ်ေန
ကေသာ ဖဆပလ ခါးပိုက်ေဆာင်တပ်ှင့် စစ်ကွင်းမိတွင် အတိုက်အခံ အမတ်တစ်ဦးကို စစ်မထမ်းများက ိုင်း
ိုင်းပျပျ ဆက်ဆံလုက
ိ ်သည်ဆိုေသာ အတိုက် အခံတိုဘက်မှ အေဝအဖန် အစွပ်အစွဲတုိကုိ အစိုးရဘက်မှ
အသာတကည် လက်ခံန ကားခဲ့သည်။

သိုယ
ှ ် အစိုးရှင့် အတိုက်အခံ ဆက်ဆံေရး ေကာင်းမွန်လာသည်ဆိုေသာ် လည်း အတိုက်အခံတိုဘက်မှ
တင်သင
ွ ်းေသာ ဥပေဒတိုကုမ
ိ ူ အစိုးရဘက်က လက်ခံခဲ့ သည်မဟုတ်ဘဲ အတိုက်အခံ အဆိုများအနက် ျကလီးယား
လက်နက် စမ်းသပ် ေဖာက်ခွဲမ ပိတ်ပင်ေရးှင့် ျကလီးယားစွမ်းအင်ကို ငိမ်းချမ်းစွာ အသံးု ချေရး အဆို တစ်ခက
ု ိုသာ
ေထာက်ခံခဲ့သည်။ မည်သုိရိေ
ှ စ အစိုးရပညာေရးမူဝါဒှင့် ပတ်သက်ပီး အတိုက်အခံတိုဘက်က အြပသေဘာ ေဝဖန်
မများ ရှိလာသလို ြပစ်မကျးလွန်ခဲ့ေသာ တိုင်းြပည်သို တရားခံြပန်ပိုေရး ဥပေဒကမ်းှင့်ပတ်သက်၍ အစိုးရဘက်က
ရှင်းလင်းရာ ဗလံုးဗေထွးှင့် ပတ်ချာလည်ေနသည့်အတွက် အတိုက်အခံဘက်က ဝင်ေရာက်ရှင်း ခဲ့ရသည်ကို
ေကျးဇူးတင်ေကာင်း ဝန်ကီးကိုယ်တိုင် ေြပာကားခဲသ
့ ည်လည်း ရှိသည်။
 ဆိုခဲ့သလို ပါလီမန်အတွင်း ဆက်ဆံေရးများ သိသိသာသာ ေကာင်းမွန်လာ သည်မှာ ိုင်ငံေရး ြပဿန တိုကုိ
ချဉ်းကပ်ရာတွင်ြဖစ်ေစ၊ ဆက်သယ
ွ ်ေဆာင်ရက်ရာ တွင် ြဖစ်ေစ၊ ှစ်ဖက်စလံးု ိုင်ငံေရးအရ ရင့်ကျက်လာသလို
အကျိးသင့်အေကာင်းသင့် တုန်ြပန်လာေသာ သေဘာြဖစ်ရာ ြမန်မာ့ပါလီမန်တွင် သစာရှိေသာ အတိုက်အခံများ ရှိရ
မည်ဆိုေသာ အယူအဆ၊ စတင်အြမစ်တယ
ွ ်လာေနသည်ကုိ န်ြပေနြခင်း ြဖစ် သည်။ အတိုက်အခံတိုဘက်မှ မိန်ခွန်း
တိုကုိ ဆန်းစစ်ေလ့လာကည့်မည်ဆိုလင် အတိုက်အခံတိုဘက်မှ တက်တက်ကွကွ ပူးေပါင်းပါဝင်လုေ
ိ သာ
စိတ်ေကာင်းေစတန ေကာင်းများ ေတွိုင်ပါသည်။

ဆိုပါစို “ပါလီမန်ဒီမုက
ိ ေရစီကို ယံု ကည်လုိ လတ်ေတာ်ထဲမာှ အတိုက်အခံ လာလုပ်ေနတာ ဘတ်ဂျက်
ေလာ့ချေရး အဆိုတင်သင
ွ ်းရတာလဲ၊ ပါလီမန်အေဆာက် အအံသ
ု စ်တစ်ခု တည်ေဆာက်ရမှာကို အစိုးရက ပျက်ကက
ွ ်
ခဲ့တဲအ
့ တွက် အခုလို တင်ပီးေတာင်းဆိုရတာပဲ” ဆိုေသာ အတိုက်အခံ ကွန်ြမနစ်တစ်ဦး၏ အေဝဖန်ကို ကားရသည့်
အခါ ြပန်ကားေရးဝန်ကီးအေနှင့် မချီးကျးဘဲ မေနေအာင် ြဖစ်ခဲ့ရသည်။

ပါလီမန်တွင် ဖဆပလ အမတ်အေရအတွက် အများစုြဖစ်ေနသည်င

ှ ့်အညီ ဥပေဒြပလတ်ေတာ်ကုလ
ိ ည်း ဖ
ဆပလ အစိုးရကပင် ဆက်တိုက် ေမာင်ပိုင်စီးလာရာမှ အတိုက်အခံတိုဘက်မှ တက်တက်ကွက ချက်င
ှ ့်လက်ှင့်
ေဝဖန်မများှင့် ရင်ဆုင
ိ ် လာရသည့်အခါတွင်မူ ေပလစီများချမှတ်၍ အေကာင်အထည် ေဖာ်ရာတွင် ေြခလွတ်
လက်လွတ် မဟုတ်ေတာ့ဘဲ သတိှင့် ထိန်းေကျာင်းလာကသည်။ အထူးသြဖင့် အုပ်ချပ်ေရး ေပလစီှင့်
အေကာင်အထည်ေဖာ်ေသာ ကိစရပ်များတွင် တင်စီးတင်ပုးိ ၊ တရားလက်လွတ် ဆံးု ြဖတ်လိုက်ေသာ အေြခအေနများ
ကို သတိကီးကီးှင့် ေရှာင်လာ သည်။ သိုြဖစ်ေစကာမူ ဖဆပလ ေမာင်တုိသည်ကား ပါလီမန်အတွင်း ဝမ်းမန်းိး
အိပ်မက်ကုိ မက်မေြပသူများပီပ၊ီ ေန င်လာမည့် ေရးေကာက်ပဲွတင
ွ ် အတိုက်အခံပါးစပ် တိုကုိ ပိတ်ပစ်ဖုိ ကိးစားေန
ေသာ အရိပ်လကဏာများလည်း ေတွေနရသည်။

ဥပေဒြပလတ်ေတာ်၊ ေနရာအများစုကို သိမ်းယူိုင်ေရးဆိုသည်မာှ လစ်ဘရယ် ဒီမုက

ိ ေရစီိုင်ငံများရှိ အစိုးရ
တိုင်း၏ ဆြဖစ်ေသာ်ြငားလည်း အတိုက်အခံတိုအေပ ထားေသာ အစိုးရသေဘာထားမှာ ေယဘုယျအားြဖင့်
ေပျာ့ေပျာင်းသည်။ လက်တွဲ အလုပ်လပ
ု ်ိုင်မည့်လမ်းကို ဦးစားေပးစဉ်းစားသည်။ ြပာန်းထားေသာ ဥပေဒေအာက်
တွင် ဟန်ချက်ညည
ီ ရ
ီ ိဖ
ှ ုိ ကိးစားတတ်သည်။ သိုတုင
ိ ် ြမန်မာတို၏ လစ်ဘရယ်ဒီမုိ ကေရစီကား တစ်မျိးတစ်ဘာသာ
ြဖစ်ေနရသည်။ ၁၉၅၀ ြပည့်လွန်ှစ်များေရာက်သည် အထိ အေတွအ ကံကလည်း ုနယ်ေသးရကား အတိုက်အခံှင့်
အစိုးရအကား အုပ်ဆိုးအကျည်းတန်ေသာ ြဖစ်ရပ်များ မကာခဏ ရှိဆဲြဖစ်သည်။

လစ်ဘရယ်ဒီမုက
ိ ေရစီတန်ဖိုးများှင့် ကမ်းဝင်လာေစဖို (သို) ဆန်ကျင်ဘက်ုင
ိ ်ငံ ေရးအုပ်စုများ စုေပါင်း
တာဝန်ခံုင
ိ ်ဖုိ ဗိတသ
ိ အစိုးရက ဒိုင်အာခီအပ
ု ်ချပ်ေရးေပးသည့် အခါ အတိုက်အခံတိုက ဒိုင်အာခီအပ
ု ်ချပ်ေရးကို
ကန်ကက
ွ ်ေကာင်း ပွင့်ပင
ွ ့်လင်းလင်း ထုတ်ေဖာ်ုင
ိ ်ကသည့်တုင
ိ ် ၁၉၃၉-၄၂ ခုှစ်၊ ဦးေစာဝန်ကီးချပ် ြဖစ်လာသည့်
အခါတွင် မူ အတိုက်အခံတိုကုိ ေဝဖန်ခင
ွ ့်မပင် မေပးေတာ့၊ အတိုက်အခံအားလံးု ကို ေထာင်ထဲ ထည့်ပီး ပါးစပ်ပိတ်
ထားလိုက်ေလသည်။ ထိုစဉ်က ေဒါက်တာဘေမာ်၊ ဦးဘဦး၊ ဦးဘေဖ၊ ဦးဘသီ၊ ဦးဘဝင်း အစရှိသြဖင့် အတိုက်အခံ
ေခါင်းေဆာင်အားလံုး ေထာင် နန်းစံေနရသည်ြဖစ်သြဖင့် အကရာ “ဘ”ှင့် စလင်ေထာင်ထဲ ေရာက်ရမည်ဟုပင်
ေြပာစမှတ် ရှိသည်။ သိုြဖစ်၍ ြပည်သူအပ
ု ်ချပ်ေရးစနစ်ြဖင့် စခန်းသွားခဲေ
့ သာ ဗမာ ြပည်မာှ ၁၉၆၀ ြပည့် တစ်ဝိုက်
တွင် ှစ်သံးု ဆယ်နီးပါးမသာ အေတွအ ကံ ရှိေသး သည်ြဖစ်၍ ပါလီမန်အေပ သစာရှိေသာ အတိုက်အခံ
အစဉ်အလာ၊ စွဲစဲွမဲမဲ အေြခ . မခိုင်ေသးမီ ဖဆပလအတွင်း ေကျာ်မေကာင်း ကားမေကာင်းေသာ အြပအလဲ၊ အမဲ
အကွဲများေကာင့် အတိုက်အခံ အင်အားခိုင်မာလာစဉ်မာှ ပင် ပါလီမန်ဒီမုက
ိ ေရစီ ကား စစ်ခံုံုးတင်၍ ကိးမိန်ေပးခံရ
ဆဲဆဲ ြဖစ်လာေလသည်။

ှစ်ပါတီ (သို) ပါတီစံရ

ု ိေ
ှ သာ အေန က်ဒီမုက
ိ ေရစီများတွင် ပိင်ဘက်ပါတီများ အေနှင့် ိုင်ငံေရး အာဏာ
ှင့် ပူးတံုခွာတံု ရှိေနသည်မှာ ဓမတာ ြဖစ်ပါသည်။ အာဏာရပါတီအေနှင့် ပါတီကီးတစ်ခြု ဖစ်ေသာ်လည်း
အတိုက်အခံတိုဘက် ေနရာ အနည်းငယ် လက်လတ
 ်ေပးလိုက်ရသည်မာှ ေခါင်းမီးေလာင်စရာ ြပဿန ကီးမဟုတ်
ကပါ။ သိုတေစ၊ ၁၉၅၆ ခုှစ် ေရးေကာက်ပဲွများ ကျင်းပသည့်အခါ ေမမိှင့် ြပည်လိုမိကီးတိုတင
ွ ် အတိုက်အခံတို
အိုင်ရသွားသည်တွင်မူ ဖဆပလေခါင်းေဆာင် ေတွ၊ မီးခဲဖင်ထုင
ိ ်မသ
ိ လို မခံထိမခံသာြဖစ်ခဲ့ကပီး ဖဆပလအန ဂတ်
ေရးအတွက်လည်း ေသာကဗျာပါဒမီးေတွ ေလာင်ခဲ့ကရသည်။ ဖဆပလ အဖွဲချပ်ကီး၏ ဥကြဖစ်ေသာ ဝန်ကီးချပ်
ဦးုဆိုလင် ဖဆပလ အဖွဲကီးကို ြပန်လည်စည်းံးု ပီး အားသစ်ေလာင်းိုင်ဖုိ တာဝန်ကပင် ေခတအန းယူရသည်
အထိ ေသာကေတွ ပွားခဲရ
့ သည်။

ဆိုခဲ့သလို မိကီးများတွင် ဖဆပလေနရာများ လက်လတ

 ်ခဲရ
့ သည်ကို ကည့်လင် ဖဆပလအေပ ယံု ကည်
အားထားမ အေြခယိုင်လာသည်ကုိ ေတွေနရ သည်။ ဖဆပလသည် တစ်တိုင်းတစ်ြပည်လံးု ကို ကိုယ်စားြပေသာ
အဖွဲကီးြဖစ်သည် ဟူေသာ ထင်ေယာင်ထင်မာှ း အေတွးတိုြဖင့် ဖဆပလေခါင်းေဆာင်များ အလုပ်လပ
ု ် ေနကရာမှ
ယခု ၁၉၅၆ ေရးေကာက်ပဲွရလဒ်တုိက အဆိုပါအချက် မှန်ကန်မမ
 ရှိ ေကာင်း လှစ်ြပလိုက်သည့်အခါတွင်မူ ဖဆပလ
ေခါင်းေဆာင်များ အကီးအကျယ် . တုန်လပ်ေချာက်ချားသွားပံုလည်းရသည်။

ဖဆပလဆိုေသာ အဖွဲချပ်ကီးမှာ ဗိတသ

ိ တိုထံမှ လွတ်လပ်ေရးရယူေပးေသာ အဖွဲကီးအေနှင့် ြပည်သူ
အားလံးု က တစ်သံတည်း ေထာက်ခံခဲ့သည်မာှ မှန်ပါသည်။ သိုတေစ လွတ်လပ်ေရးရပီးေန က်ပုင
ိ ်းတွင်မူ ဖဆပလ
အဖွဲဝင်တုိ၏ သူလူကိုယ့်ဘက် သား အစွဲသန်မ၊ အုပ်ချပ်ေရးကိစများတွင် ကမ်းကျင်ိုင်ှင်းမမရှိ၊ လူမဖ
 လ
ူ ံုေရး
လုပ်ငန်းများ မေအာင်ြမင်ြဖစ်လာှင့် တစ်ဆက်တည်း ဖဆပလ အာဏာရအစိုးရအဖွဲ ဝင်တချိ၏ ေမာက်မာေသာ
ဆက်ဆံေရးတိုေကာင့် ဖဆပလကို လူကိက်နည်း လာကသည်။ ၁၉၅၁ ဇွန်မှ ၁၉၅၂ ဇန်နဝါရီအတွင်း ကျင်းပခဲ့ေသာ
ေဒသေရးေကာက်ပဲွ များအတွင်း ဖဆပလဝန်ကီးတစ်ဦးမှာ ခွက်ထိုးခွက်လန် ံး နိမ့်ခဲ့ေသာ်လည်း နယ်ေဒသ များ၏
ေရးေကာက်ပဲွသဘာဝေကာင့်သာ ပါလီမန်အဖွဲဝင်အြဖစ် ဆက်လက်ပါဝင် ခွင့်ရသည်။ ရန်ကန
ု ်ခိုင်တွင် ဖဆပလတို
အိုင်ရြခင်းသည်ပင် မိုးမသား မဲေရတွက်မ၊ မဲခိုးမ အစိုးရေန က်ခံှင့် ဗိုလ်ကျအိုင်ကျင့်မ၊ ိုင်ငံေတာ်ပုင
ိ ်ပစည်းှင့်
ေငွေကးတိုကုိ အလွဲသံုးစားလုပ်ပီး အိုင်ရရှိခဲ့သည်ြဖစ်၍ ၁၉၅၂ ခုှစ်တင
ွ ် ဖွဲစည်းေသာ အစိုးရကို အတိုက်အခံတိုက
(၁၀) ရာခိုင်န်း အစိုးရဟု သေရာ်ကသည်။ ဆိုလိုသည်မာှ မှတ်ပံုတင်ထားေသာ မဲဆရင
ှ ် စုစုေပါင်းတွင် (၂၀)
ရာခိုင်န်းသာ မဲေပးခဲ့ ကေသာ . ေရးေကာက်ပဲွတင
ွ ် ဖဆပလတိုက (၁၀) ရာန်းရခဲသ
့ ည်ဟေ
ူ သာသေဘာ ြဖစ်သည်။

| ရာဇပလင်ေပမှ တစ်ကုယ
ိ ်ေတာ်အာဏာရှင်ှင့် နန်းတွင်းဗျိုကေရစီအပ
ု ်ချပ် ေရး အစဉ်အလာြဖင့်
လည်ပတ်ခုတ်ေမာင်းေနေသာ ြမန်မာြပည်ကဲ့သို ိုင်ငံအတွက် ပါတီစံေ
ု ရးေကာက်ပဲွများ ကျင်းပပီး ြပည်သူ
ကိုယ်စားလှယ်များှင့် အုပ်ချပ်ေသာ စနစ်မာှ ေရြခားေြမြခားမှ ေရာက်လာေသာ ိုင်ငံေရးဓေလ့တစ်ခြု ဖစ်သည်။
 ြမန်မာမင်းများေခတ်က ယခုလို ိုင်ငံှင့်အဝှမ်းေရးေကာက်များ (သို) ၎င်း ှင့် ခပ်ဆင်ဆင်တူေသာ ပံုစံမျိး
ကို မည်သူမ စဉ်းစားကသည်မဟုတ်သလို ဘုရင်က အ ကံာဏ်ရယူရမည့် ြပည်သူ ကိုယ်စားလှယ် အစည်းအံးု ၊
အရာဌာနဆို သည်များ လည်းမရှိ အဆိုပါကာလက ပါတီစံမ
ု ျား၊ ေရးေကာက်ပဲွများေနရာတွင် နန်းတွင်းလိဝှက်
လုပ် ကံမများ၊ တစ်ဦးှင့်တစ်ဦး တစ်ဖဲွှင့်တစ်ဖွဲ ေြခပုန်းခုတ်မများ၊ အာဏာလုပဲွများြဖင့် သာ ိုင်ငံေရးထွက်ေပါက်
ရှာခဲ့ကသည်။ အလားတူ မင်းကျင့်တရားဆယ်ပါး၊ အပရိဟာ နိယတရား ( ရ) ပါး၊ သဂဟတရား (၄) ပါးတိုြဖင့်
အုပ်ချပ်သည်ဟူေသာ ဘုရင်၏ အုပ်ချပ်ေရးအာဏာမှာလည်း အကွင်းမဲအ
့ ာဏာသာ ြဖစ်သည်ဆုခ
ိ ဲ့သလို ဗမာလူ
အဖွဲ အစည်းအေနှင့် လစ်ဘရယ်ဒမ
ီ ုက
ိ ေရစီတန်ဖိုးတိုင
ှ ့် ထိေတွခဲ့ရသည့်ကာလမှာ အလွန် တိုေတာင်းလှသည်
ြဖစ်၍ ဒီမုက
ိ ေရစီအပ
ု ်ချပ်ေရး၏ သေဘာသဘာဝကို ြမန်ြမန်သွက် သွက်ေလ့ကျင့်ယ
ူ ိုင်ခဲ့ပံမ
ု ရေပ။ သိုတည်းမဟုတ်
ှစ်ေပါင်း (၈၀၀) ကာြမင့်ခဲ့ေသာ ဘုရင်အုပ်ချပ်ေရးကာလက အကျင့်ေဟာင်းအယူေဟာင်တိုအတွင်း ပါလီမန်ဒီမုက
ိ
ေရစီ ေရးေကာက်ပဲွဆိုင်ရာကျင့်ထံုး ကျင့်နည်းှင့် အေထွေထွအယူဝါဒအမျိးမျိးတိုကုိ လွတ်လပ်စွာ ရှင်သန်ုင
ိ ်သည်
မဟုတ်ပါ။ ိုင်ငံေရးသမားအနည်းငယ်မှလွဲ၍ ေခါင်းေဆာင် အများစုမာှ အမျိးသားေရးလပ်ရှားမ၌သာ ပါဝင်
ပတ်သက်ခဲ့ ကရာမှ ပါလီမန်အပ
ု ်ချပ်ေရး စနစ်စွဲမဲခုင
ိ ်ခံေစဖို အတွက်ေသာ်လည်းေကာင်း၊ မိမတ
ိ ုိအလိုရိေ
ှ သာ
ကိုယ်ပုင
ိ ်အပ
ု ်ချပ်ခင
ွ ့် သည်ပင် ပါလီမန်စနစ်က ထုတ်လုပ်ေပးိုင်သည်ကိုလည်းေကာင်း၊ ယံု ကည်ခဲ့ကသည် မဟုတ်
ဘဲ တိုင်းြပည်၏ အန ဂတ် ကံကမာကို လံုးဝထိန်းချပ်ဖိုသာ ေလာေလာပူပူ ေဆာင်ရက်ခဲ့ကသည်။

အုပ်ချပ်ေရးအစဉ်အလာအရဆိုလင် ဖဆပလ အစိုးရမှာ ဗျိုကရက်တစ် ဗိတသ

ိ အစိုးရေနရာကို ဆက်ခံ
သည့် အစိုးရြဖစ်ပါသည်။ ဗိတသ
ိ အစိုးရသည်လည်း အာဏာကို ကန်သတ်ထားသည့်တုင
ိ ် ြပည်သူ ကိုယ်စားလှယ်
အနည်းငယ် ပါဝင်ေသာ အုပ်ချပ်ေရး (၁၉၂၃) ြဖင့် စတင်အပ
ု ်ချပ်လာခဲရ
့ ာမှ ၁၉၃၅ တွင်မူ ြမန်မာိုင်ငံေရးသမား များ
လက်ထဲသို အုပ်ချပ်ေရးအာဏာှင့် ိုင်ငံေရးအာဏာ ှစ်ရပ်လံုးကို ယခင်ကထက် ပိုေပးလိုက်ပီး ဗမာြပည်အပ
ု ်ချပ်
ေရးပံစ
ု ံကို တြဖည်းြဖည်း ြမင့်တင်လာခဲသ
့ ည်။ သိုတုင
ိ ် ဖဆပလအစိုးရလက်ထက်တွင်မူ ပါလီမန်အပ
ု ်ချပ်ေရးစနစ်မာှ
အရည်အေသွးအရ ေသာ်လည်းေကာင်း၊ အရည်အချင်းအရေသာ်လည်းေကာင်း ဆက်လက်ဖံွဖိး သန်စမ
ွ ်း ိုင်သည်မ
ရှိေတာ့ဘဲ ဦးစိုက်ကမ်းြပန်ဆင်းလာေလေတာ့သည်။

အစိုးရှင့် တရားစီရင်ေရး
တရားစီရင် အမအခင်းများတွင် ဖဆပလအစိုးရအေနှင့် မည်၍ မည်မအထိ' . ဝင်စွက်ဖက်ခဲ့သည်ဆိုေသာ
ကိစမှာ ူးညံ့သိမ်ေမွသလို အတိအကျ ေြပာဖိုခက် ေသာ်လည်း ြမင်ကာမထက်၊ မှန်းဆကည့်ိုင်သည့်ကိစြဖစ်
ပါသည်။ ဒီမုက
ိ ေရစီ အေလ့အထများ ခိုင်မာလာဖိုအတွက် တရားဥပေဒစိုးမိုးေရးမှာ အလွန်အေရးကီး ေကာင်း ဖဆ
ပလ အစိုးရက ေြပာေလ့ေြပာထရှိသည့် ဆိုေသာ်လည်း ၁၉၅၄ ခုှစ် တစ်ဝိုက်က “တရားေရးဌာန လွတ်လပ်ေရးရဲ
လား” ဆိုေသာ ေဆာင်းပါးတစ်ပုဒ် ပံုှိပ်ေဖာ်ြပခဲသ
့ ည့် အတွက် The New Times of Burma သတင်းစာကို အစိုးရက
ဒဏ်ေငွိုက်လိုက် သည်ကုိ ကည့်ြခင်းအားြဖင့် တရားေရးေပတွင်ထားေသာ အစိုးရ၏ သေဘာထားကို သိိုင်
ပါသည်။ တရားေရးအေပ အစိုးရဘက်မှ တိုက်ိုက်စွက်ဖက်မ များမရှိဟဆ
ု ိုေသာ်လည်း သွယ်ဝုက
ိ ်စွက်ဖက်မမ
 ျား
မည်မရှိခဲ့သည်ကုမ
ိ ူ ေြပာဖို ခက်ပါသည်။ အြခားတစ်ဖက်တင
ွ ်လည်း တစ်တိုင်းတစ်ြပည်လံးု ိုင်ငံေရး မငိမ်မသက်
ြဖစ်ေနရာ၊ သွယ်ဝုက
ိ ်စွက်ဖက်မမ
 ျားအတွက် အစိုးရအေနှင့် အလွယ်တကူ အေကာင်း ြပိုင်မည်ြဖစ်၍ ဤသို
စွက်ဖက်ြခင်း၏ အမှားအမှန်၊ အတိမ်အနက်ကုလ
ိ ည်း တိုင်းတာ ခက်ပါသည်။ ခိုင်တရားံးု များှင့်စာလျင်
တရားံးု ချပ်င
ှ ့် ေရှေနချပ်ံုးများအေနှင့် အစိုးရဖိအားမရှိဘဲ အေှ င့်အယှက် ကင်းကင်းရှိသည်ဟု ထင်မတ
ှ ်ရ
သည့်တုင
ိ ် တရားံးု ချပ် တရားသူကီးေဟာင်း ဦးေမာင်၏ အဆိုအရ အစိုးရကို ေကာက်ေနရ သည့်အတွက်
တရားသူကီးတို မလုပ်ရဲ မကိုင်ရဲြဖစ်ေနသည်။ မှန်မမှန် တိတက
ိ ျကျ စစ်ေဆးရမည်မာှ တရားံးု ဌာန အလုပ်ြဖစ်ပင်
ြဖစ်ေသာ်ြငားလည်း လက်ေတွ အေကာင် အထည်ေဖာ်ဖုိ ဆိုသည်မာှ မြဖစ်ုင
ိ ်ဟု ဆိုသည်။ ဆိုရလင် ဦးေမာင်သည်
စီနီယာတရားံးု ချပ် တရားသူကီးတစ်ဦး ြဖစ်သည်ှင့်အညီ ၁၉၅၂ ခုှစ် ိုင်ငံေတာ် သမတေနရာသို ေဒါက်တာဘဦး
ေရာက်ရိသ
ှ ွားသည့်အခါ လစ်လပ်သွားေသာ တရားံုးချပ်၏ တရားသူကီးချပ်ေနရာကို ထိုက်ထိုက်တန်တန် ရရှိရ
မည်ြဖစ်ေသာ် လည်း ဖဆပလမှ ဆိုရယ
ှ ်လစ်အုပ်စုှင့် အလွမ်းမသင့်သြဖင့် တရားသူကီးေနရာမှာပင် ေချာင်ထိုး
ခံထားရသည်။ ဤမသာမဟုတ်ေပ၊ တရားသူကီး ြဖစ်ပါလျက် တရားေရး တာဝန်တုိကုိ မထမ်းေဆာင်ရဘဲ ဘာသာ
ေရးကိစတုိကုိ ေဆာင်ရက်ဖို တရားေရးဝန်ကီး က ဦးေမာင်ကုိ တာဝန်ေပးအပ်ခဲရ
့ ာ ဤသို မဖွယ်မရာ အမကိစကို
အတိုက်အခံ အမတ်တစ်ဦးက ေဝဖန်သည့်အခါ ဦးေမာင်သည် ဘာသာေရးလုပ်ငန်းတိုကုိ ေဆာင်ရက်လို
သည့်အတွက် ယခုလို တာဝန်ေပးရပါသည်ဆုေ
ိ သာ တရားေရးဝန်ကီး၏ ဗေလာင်းဗလဲ ြပန်လည်ေြဖရှင်းချက်မှာ
မှတ်သား ဖွယ်ေကာင်းလှေပသည်။

ထိုြပင်လည်းတစ်မူ ေအာက်လတ
 ်ေတာ်င
ှ ့် အထက်လတ်ေတာ်စ
ှ ်ရပ် ေထာက်ခံမြ ဖင့် တရားံးု ချပ်
တရားသူကီးတိုကုိ ခန်အပ်သည်ြဖစ်ရာ အစိုးရကို ေထာက်ခံသူ တရားသူကီးများသာလင် တရားံုးချပ်ေနရာများ
ရရှိကသည်။

| တရားဥပေဒစိုးမိုးေရးကို တွင်တွင်ေြပာေနေသာ အစိုးရအေနှင့် တရားစီရင်ေရး တွင် ေြဗာင်ကျကျ

စွက်ဖက်မမ
 ျားအတွက် သက်ေသသကာရ မြပိုင်ေသာ်လည်း စွက်ဖက်သည့် အားထုတ်မများကား ရှိိုင်ပါသည်။
အစိုးရကဖွဲဝင်များအေနှင့် တရား သူကီးတိုကုိ ဖိအားေပးြခင်း၊ အကျပ်ကိုင်ြခင်း မရှိဟု ြငင်းကွယ်ေနချိန်မှာပင်
ေအာက်ံးု တရားသူကီးတစ်ဦးကို ဝန်ကီးတစ်ဦးက မိမ
ိ န
ွ ်ကားချက်အတိုင်း အမစီရင်ဖို အမိန်ေပး ခဲ့သည်။
အလားတူ အြခားကိစအေတာ်များများတွင်လည်း အစိုးရအဖွဲဝင်တုိက ဝင်ေရာက်စွက်ဖက်မ မရှိသည့်တုင
ိ ် အစိုးရ
ပါတီ (ဖဆပလ) ဝင်များ နည်းမျိးစံုြဖင့် ေှ င့်ယက
ှ ်သြဖင့် တရားေရးမိင်မှာ အဂတိေလးပါးြဖင့် ပျက်ြခင်းမလှ
ပျက်ခဲရ
့ သည် များလည်း ရှိိုင်ပါသည်။ ဖဆပလအမတ်တစ်ဦးက ဓားြပေခါင်းေဆာင်တစ်ဦးကို အကာအကွယ်ေပးပီး
အမကို ေဖျာက်ပစ်ဖုိ ကိးစားခဲသ
့ ည်။ ဖဆပလပါတီဝင် စစ်ဗုလ
ိ ်တစ်ဦး ေမာင်းသည့် ေမာ်ေတာ်ကားှင့် တိုက်မိ၍
အတိုက်အခံအမတ်တစ်ဦး ေသဆံုးခဲ့ရေသာ အမတင
ွ ်လည်း သက်ေသခံမည့်သူ မရှိသြဖင့် တရားခံကုိ ကွင်းလံးု ကတ်
လတ်ေပးလိုက်ရသည်။ ဤပံဤ
ု နည်း ြခစားယိုယင
ွ ်းေနေသာ တရားစီရင်ေရးကို ေကာ်မတီတစ်ရပ် ဖွဲစည်းပီး
ေဖာ်ထတ
ု ်အေရးယူဖုိ ေရစကိ အေရှပိုင်းအမတ်တစ်ဦးက ေတာင်းဆိုေသာ်လည်း ၎င်းအဆိုြပချက်မှာ ဖဆပလ
ကီးစိုးေသာ လတ်ေတာ်တင
ွ ် အေဟာသိကံ ြဖစ်ခဲရ
့ သည်။ ဖဆပလ ဆိုရယ
ှ ် လစ်ပါတီဝင်များှင့် ပတ်သက်ေနေသာ
အမတုင
ိ ်းတွင် တရားသူကီးတိုကုိ နည်းမျိးစံုြဖင့် ဖိအားေပးခံေနရသလို ဆိုရယ
ှ ်လစ်တို ကိက်လင် ကိက်သလို မ
ကိက်လင် မကိက်သလို တရားသူကီးတို၏ ဘဝမှာလည်း ေြပာင်းလဲေနရသည်ြဖစ်၍ “တရားကို နတ်ေစာင့်ဆို
ေသာ ဆိုိုးစကားမှာ “တရားကို ဆိုရယ
ှ ်လစ်ေစာင့်'ဟူ၍ ေြပာစမှတ်ရိလ
ှ ာသည်။ တရားသူကီးတိုသည်လည်း တရား
ဥပေဒအတိုင်း မေဆာင်ရက်ကေတာ့ဘဲ လွတ်ချင်သက
ူ ိုလွတ် ဖမ်းချင်သက
ူ ိုဖမ်း၊ လုပ်ေနကရာ “ေပါက်ကယဝဿ
တရားံးု ” ဟုပင် ြပည်သူတုိက ေခေနကေကာင်း အတိုက်အခံအမတ်တစ်ဦးက လတ်ေတာ်တင
ွ ် သတိေပးခဲ့
ေသာ်လည်း အစိုးရက ှ ေစးမဲေစးေနသည်။ ဆိုရယ
ှ ်လစ်တို မျက်ေစာင်းထိုးခံလိုက်ရေသာ တရားသူကီးတိုမာှ
လည်း နယ်ှင်ခံရသည်ြဖစ်ရာ မှန်မှန်ကန်ကန် တရားစီရင်မည့် တရားသူကီး မရှိ သေလာက် ြဖစ်လာသည်။ ေဝးလံ
ေခါင်ဖျားေဒသများသို ေြပာင်းေရခံလိုက်ရြခင်းသည် အြပစ်ေပးြခင်းတစ်မျိးြဖစ်၍ ဆိုရယ
ှ ်လစ်တိုအတွက် မှန်ပါ ့
ဘုရားလုပ်သည့် တရားသူကီး ေတွသာ များလာသည်။

- တရားံုးများတွင် အမလိမ်၊ အမေပွ၊ အမေကာက်၊ မိုးေြဖာင့်မေ

 တွ ဤ၍ ဤမ ေအာတိုက်ေနသည့်တုင
ိ ်
အစိုးရက အဆိုပါကိစတုိကုိ အေလးဂုြပ ေြဖရှင်းခဲ့ သည်မဟုတ်၊ အတိုက်အခံတိုဘက်က အေထာက်အထားများ
ေတာင်းဆိုလာလင် လည်း ကွန်ြမနစ်တုိ ထင်တုင
ိ ်းကဲခဲ့ကေသာ ြပည်သူ ခံုံုးလုပ်ရပ်တိုကုိ လက်ညိးထိုး၍ သာ ကပ်
ဖိုးကပ်ဖဲ့ ေချပတတ်ကသည်။ အမကိစအေတာ်များများမှာ တရားသူကီး တိုက ဆိုရယ
ှ ်လစ်တိုအကိက် အဂတိ
လိုက်၍ တရားစီရင်သည် မဟုတ်မူဘဲ ေဒသခံ ြပည်သူတုိအေပ တရားသူကီးတို၏ န းလည်မ လွဲမာှ းမေကာင့် ြဖစ်
ခဲ့ရပါေကာင်း၊ ြပည်ထဲေရးဝန်ကီးက ရှင်းလင်းေြပာကားခဲ့သည် ရှိေသာ်လည်း ၎င်းထက်ပိုမုိ အဓိပာယ် ရှိေသာ
ေြဖရှင်းချက်ဟ၍
ူ မကားရ အထူးသြဖင့် ဆိုရယ
ှ ်လစ်တိုင
ှ ့် ပတ်သက်လာေသာ အမတုင
ိ ်း အဘယ်ေကာင့်
တစ်ဖက်ေစာင်းနင်း တရားစီရင်ခဲရ
့ သည်ကိုမူ အမှန်မြမင် န းပင်းလုပ်ေနသည်။ ိုင်ငံေရးေန က်ခံရိေ
ှ သာ လူသတ်မ
များဆိုလင် စံစ
ု ံြု မပ်ခဲရ
့ သည်များရှိရာ အစိုးရအကျိးစီးပွားတစ်နည်း၊ ဖဆပလပါတီ၏ အကျိးစီးပွားထိခိုက်ရာ
ထိခိုက်ေကာင်း ရှိိုင်ေသာ အမကိစများတွင် အစိုးရအေနှင့် တရားစီရင်ေရးအေပ ဖိအားေပးကိးကိုင်ခဲ့သည်မာှ
ေတွးကည့်ံုှင့် သိိုင်ပါေပသည်။

၁၉၅၅ ခုှစ်တင
ွ ် ဆိုရယ
ှ ်လစ်ခါးပိုက်ေဆာင်တပ် ြဖစ်ေသာ ြပေစာထီးတပ် `မှ ဓားလွတ်င
ှ ့် ရမ်းချင်တုင
ိ ်း
ရမ်းေနေသာ ေခါင်းေဆာင်တစ်ေယာက်ကို အစိုးရက ဖမ်းဆီးအေရးယူခဲ့ေသာ်လည်း ဖဆပလေခါင်းေဆာင်တစ်ဦးကို
စွဲဆိုထားေသာ အမတင
ွ ် တရားလိုဘက်မှ သက်ေသထွက်ခဲ့ေသာ အမျိးသမီးတစ်ဦးမှာမ ေပျာက်ြခင်းမလှ ေပျာက်
သွားရသည်များ ရှိေနသြဖင့်၊ ၁၉၅၀ ြပည့်လွန်ှစ်များ တစ်ေလာက်လံးု တရားစီရင်ေရးတွင် ထင်သာြမင်သာ
တိုးတက်မရိခ
ှ ဲ့သည် မဟုတ်ပါ။ တစ်တုင
ိ ်းတစ်ြပည် လံးု ိုင်ငံေရးမငိမ်မသက်ေနသည်ြဖစ်၍လည်း တရားံးု များ
အေနှင့် မှန်မှန်ကန်ကန် အလုပ် မလုပ်သည်မှာ ထင်ရာှ းပါသည်။ တရားံုးအတွက် လိုအပ်ေနေသာ သက်ေသ မှာ
သူပန
ု ်နယ်ေြမအတွင်း ေရာက်ေနသည်များ ရှိိုင်သလို အကယ်၍ သက်ေသခံုင
ိ ်ပါ သည်ဆုလ
ိ င်ပင် လက်စားေချမှာ
ေကာက်ေနရသည်ြဖစ်၍ သက်ေသမခံရဲဘဲ ရှိေနရာ အဆိုပါ အေြခအေနများကပင် တရားေရးတွင် စွက်ဖက်ဖုိ အစိုးရ
ကို လမ်းဖွင့်ေပး ေနသည်။

ံုးေတာ်သုိ သက်ေသေရာက်မလာသည့်အတွက် တရားခံမာှ အချပ်ထဲတင

ွ ် ှစ်ေပါက်ေအာင် ေနေနရသည်
များ အချိ တရားခံများဆိုလင် သံုးှစ်အချပ်ခံပီးကာမှ ေထာင်ဒဏ် ှစ်ှစ်ချမှတ်လိုက်သည်များ အလားတူ အမ
စစ်ေဆးြခင်း မရှိဘဲ ရန်ကုန် အကျဉ်းေထာင်ကီးတွင် () ှစ်ဆက်တုက
ိ ် အချပ်ခံေနရသူလည်း ရှိသည်ြဖစ်ရာ ဤပံဤ
ု
နည်း ြဖစ်ရပ်တိုမာှ ြမန်မာ့တရားစီရင်ေရးတွင် အထူးအဆန်း မဟုတ်ေတာ့ ေကာင်း အယ်ဒတ
ီ ာတစ်ဦးက ေရးသားခဲ့
သလို တရားေရးဝန်ကီးကလည်း လတ်ေတာ် တွင် ဝန်ခံခဲ့သည်။

ေရာင်စံုသူပန
ု ်များထကွေနစဉ်က ကျးလွန်ခဲ့သည်မာှ ကာပီြဖစ်ေသာ်လည်း ၁၉၅၄ ခုှစ် ေရာက်ခါမှ ဝါရင့်
ိုင်ငံေရးသမားကီးတစ်ဦးကို ိုင်ငံေတာ်သစာေဖာက်မ ှင့် ဖမ်းဆီးခဲ့သည်မာှ လည်း လူရယ်စရာြဖစ်ေနရာ တရားေရး
ှင့် အုပ်ချပ်ေရးအဆက် အစပ်ှင့် ပတ်သက်ပီး ပွင့်ပင
ွ ့်လင်းလင်း ေရးသားခဲ့သည်မာှ ယခုလို .. ဤတိုင်းြပည်တွင်
အြပစ်ရိသ
ှ ူကို အစိုးရက အြပစ်ေပးသည် (သို) အြပစ်မရှိ ေကာင်း ဆံုးြဖတ်ေနသည်မှာ တရားဥပေဒအရ မဟုတ်မူဘဲ၊
အာဏာရှိသူ လူတစ်စ၏
ု စိတ်အေြပာင်းအလဲေပတွင်သာ မူတည်ေနသည်။ အကျိးဆက်ကား ြပည်သူလူထု အတွက်
တရားဥပေဒက အကာအကွယ် မေပးိုင်။ ေအးချမ်းတည်ငိမ်သည် မရှိ၊ တရားခံတစ်ေယာက်အေနှင့် ြပစ်မကီးကီး
တစ်ခက
ု ို ကျးလွန်ထားရာမှ လွတ်ေြမာက် သွားိုင်သလို ှစ်များစွာကာမှ အဆိုပါတရားခံမာှ လကဏာေရးနိမ့်ခဲ့
လင် အေကာင်း ကံမလှဘဲ ေထာင်နန်းစံရသည်လည်းရှိသည်။ သိုြဖစ်ရာ တရားမတေသာ ဥပေဒများဟု က်ပ
ု ်တို
ယံု ကည်ေနေသာ အေြခခံအုတ်ြမစ်များတွင် ဤနည်းဤပံု ြဖစ်ပျက်ေနသည် တိုကုိ ကည့်ြခင်းအားြဖင့် ဒီမုက
ိ ေရစီ
လူအဖွဲအစည်းအတွင်း အစိုးရအေနှင့် ဘယ်နည်း ဘယ်ပံု ပါဝင်ရမည်ကုိ ဇေဝဇဝါ ြဖစ်ေနေကာင်း ြပသေနေလ
သည်။

အစိုးရဘက်က တရားဥပေဒအတိုင်း အုပ်ချပ်ေနပါသည်ဟု အြမပ်ထက

ွ ် ေအာင် ေြပာေနသည့်တုင
ိ ် စင်စစ်၊
ြမန်မာမင်းများေခတ်ကလို တရားဥပေဒစိုးမိုးေရး မဟုတ်ဘဲ လူပဂ
ု ိလ်စိုးမိုးေရးသာ ြဖစ်ေနသည်။ ဆိုခဲ့သလို
ြပည်တင
ွ ်းစစ်ှင့် မငိမ်မသက် ေသာ ိုင်ငံေရးအေြခအေနအရ အဘက်ဘက်တင
ွ ် ချိယွင်းမများရှိသည်မာှ မှန်သည်
တိုင် လက်လတ
ွ ်စပယ် တရားစီရင်မများအတွက် အစိုးရဘက်မှ ေပးေနေသာ ဆင်ေြခ တိုမာှ ဆင်ေသကို ဆိတ်
သားေရှင့် ဖံုဖုိကိးစားေနြခင်းသာြဖစ်ရာ ဖဆပလအစိုးရ အေနှင့် တရားဥပေဒစိုးမိုးေရးအတွက် အေလးအနက်မ
ထားဟုပင် ထင်ရေလာက် သည်။ တရားဥပေဒစိုးမိုးေရးတွင် လူပဂ
ု ိလ်မရှိ၊ ဘက်မရှိ၊ ကတိေလးပါး ကင်း၍
အချက်အလက်များြဖင့်သာ အမကို တည်ေဆာက်လက် စီရင်ဆံးု ြဖတ်ရမည်ြဖစ်သည် တိုင် ဖဆပလ၏ တရားစီရင်
ေရးစနစ်မာှ အာဏာရပါတီ၊ အစိုးရလူပဂ
ု ိလ်တုိ၏ အကျိးစီးပွားများြဖင့် တစ်ဖက်ေစာင်းနင်းြဖစ်ေနသည်။ ပါတီဝင်
များသည် ပါတီအကျိး အတွက် ကွကွတက်တက် ေဆာင်ရက်ရာတွင် အမှားမကင်းိုင်သည့်အတွက် အစိုးရ . အေန
ှင့် ၎င်းတိုကျးလွန်မိုေသာ ြပစ်မတ
 ုိကုိ အကာအကွယ်ေပးရမည်။ သိုမဟုတ်ဘဲ တိတက
ိ ျကျ အေရးယူလိုက်လင်မူ
ပါတီဝင်များ စိတ်ဓာတ်ကျသွားလိမ့်မည်ဟု ဖဆပလေခါင်းေဆာင်များ ယူဆထားဟန်တသ
ူ ည်။

ေြပာရလင် ပါတီဝင်ကပီဆိုကတည်းက လူပဂ

ု ိလ်အစွဲအသန်တုိြဖင့် ေရးချယ် ခဲ့ ကသည်ြဖစ်ရာ ပါတီ၏
သေဘာတရား (သို) လမ်းစဉ်ကုိ ယံု ကည်၍မဟုတ် အဆွယ်အငင်ေကာင်း၍ြဖစ်ေစ အေြမာ်အေခ ရှိ၍ြဖစ်ေစ၊
ပါတီဝင်ြဖစ်လာကသူ ေတွလည်းမနည်း၊ ပုဂိလ်ေရးအချည်အေှ င်တုိြဖင့် ပါတီေခါင်းေဆာင်အေပ သစာရှိလာက
သည်ကများေလရာ ဆိုခဲ့သလို ပါတီများ၊ အဖွဲအစည်းများ သေတည် လာပံုမာှ စစ်မြဖစ်မီကလည်း အလားတူြဖစ်
သလို ဖဆပလအစိုးရလက်ထက်တွင် လည်း ထိုနည်းလည်းေကာင်း ြဖစ်သည်။ ေခါင်းေဆာင်တိုကလည်း ပါတီဝင်တို
ကို အကာအကွယ်မေပးိုင်လင် ပါတီအင်အား ဆံးု ံးမှာကို ေကာက်ရံေနရာ၊ အစိုးရှင့် ပါတီကို ခွဲခွဲြခားြခား မြမင်
ိုင်၊ အစိုးရအလုပ်မာှ ဥပေဒှင့် တည်ငိမ်ေရးကို ေဆာင်ရက်ရ မည်ြဖစ်ပီး ဥပေဒစိုးမိုးေရးကို ဥပေဒအရ
ေဆာင်ရက်၍ အယုတ်အလတ် အြမတ်မေရး အုတ်၊ အပယ်၊ အပိုအကဲမရှိ မျဉ်းတေြပးတည်း တရားစီရင်မှသာလင်
လူထု ယံု ကည်မရ
 လာမည်ြဖစ်သည်။ သိုတုင
ိ ် ထိုစဉ်အခါက တရားဥပေဒစိုးမိုးေရးကိုမူ ဖဆပလေရာ အတိုက်အခံ
များပါ ေကာင်းစွာ သေဘာမေပါက်ခဲ့ေကာင်း ဝန်ခံေြပာကား ခဲသ
့ ည်။ ထိုမှ ေန က်တွင် အစိုးရကိုယ်တိုင် တရား
ဥပေဒကို ေလးစားလိုက်န ပီး တရားဥပေဒစိုးမိုးေရးအတွက် တိတက
ိ ျကျ အေကာင်အထည်ေဖာ်ဖိုလိုေကာင်း ှစ်
ဖက်လံးု က သတိြပမိလာကသည်။ တရားဥပေဒ စိုးမိုးေရးကို အေလးဂုမြပဘဲ လူပဂ
ု ိလ်စိုးမိုးေရးကို ေရှတန်းေန
သမ ကာလပတ်လံုး အဆိုးသံသရာထဲ ဝဲကေတာ့ လည်ေနသည်ကို ဆင်ြခင်မရ
ိ ာမှ တရားဥပေဒ စိုးမိုးမလိုအပ်
ေကာင်း ှစ်ဖက်လံးု က ေကာင်းစွာ သတ်ြပမိလာကသည်။ တစ်ကိုယ်ေတာ် အာဏာရှင်စနစ်ဆီ ေန က်ကမ်း ြပန်
ိုင်သည့် အရိပ်နိမတ
ိ ်တုိကုိ သတိထားမိသည်ြဖစ်၍လည်း ဝန်ကီးချပ်ဦးုက မိန်ခွန်းတစ်ခတ
ု င
ွ ် ေရှးဗမာမင်းများ
အကမ်းပရမ်းှင့် အာဏာလုကပံတ
ု ုိကုိ ပံခ
ု ိုင်း ေြပာဆိုခဲ့ပီး ဗမာြပည်ကံကမာအတွက် အရိပ်အမွက် သတိေပးခဲ့
သည်။
 အခန်း ၆

လူမိုင်ငံေရးတန်ဖိုးများ ယခင်ှင့် ယ ခု အ ချိတ်အဆက်

မင်းှင့်ပတ်သက်ေသာ အစဉ်အလာအယူအစွဲ
ေရှးဗမာမင်းများ လက်ထက်က မင်း (သို) အစိုးရှင့် ပတ်သက်ေသာ အယူ ေဟာင်းသေဘာေဟာင်းများ
ယေနတိုင် ြမန်မာ့လူအဖွဲအစည်းအတွင်း စွဲကျန်ြခင်းရှိ မရှိကို ယခုအခန်းတွင် ေလ့လာကည့်ပါမည်။

( မင်း (သို) အစိုးရဟူသည် ြပည်သူတုိ၏ ရန်သူြဖစ်သည်။ တိုင်းေရးြပည်ရာ အမကိစအဝဝမှာ မင်း (သို)

အစိုးရ၏ တာဝန်သာြဖစ်သည်ဟု သေဘာထားကသည့် နည်းတူ အစိုးရှင့်ပတ်သက်သမ ေဝးေဝးေရှာင်ေနချင်က
သည်။ ိုင်ငံေရးအမကီးငယ် “တိုသည် မိမတ
ိ ုိ တိုင်းသူြပည်သားတိုင
ှ ့် မဆိုင်ဟု သေဘာပိုက်ထားကသည်။ မင်း
(သို) အစိုးရဟူသည် ေရေြမ့သနင်း ြပည့်ရင
ှ ်မင်းြဖစ်သလို ြပည်သတ
ူ ုိ အသက်ကုပ
ိ င် ပိုင်စိုးရသည်ဟု စွဲမတ
ှ ်လာကရာ
အုပ်ချပ်ေရးှင့်ပတ်သက်သမ ြမန်မာတို၏ ဆက်ဆံ ေရးမှာ လူပဂ
ု ိလ်ေပတွင် အလွန်အမင်း မှီခိုထားေသာ ဆက်ဆံ
ေရးြဖစ်သည့် အေလျာက် အဆိုပါ အယူအသီး၊ အေစးအကပ်များမှာမူ အတိုင်းအတာတစ်ခအ
ု ေနှင့် ယခုတုင
ိ ်
လက်ကျန်ရိေ
ှ နေသးသည်ဟု ဆိုရမည်ြဖစ်ပါသည်။

၁၉၅၅ ခုှစ်အတွင်း အင်တာဗျးတစ်ခုတင

ွ ် ဖဆပလအစိုးရဝန်ကီးတစ်ဦး ေြဖဆိုခဲ့သည်မာှ ဤသိုြဖစ်သည်။

“အစိုးရနဲ ပတ်သက်ပီး ဗမာေတွမာှ အာဃာတရှိတတ်ကတယ်။ အစိုးရဆို တာ တတ်ိုင်သမ ေရှာင်ရမဲ့

ရန်သူလို သေဘာထားခဲ့ကတယ်။ မင်း၊ ေရ၊ မီး၊ ခိုးသူ၊ မချစ်မှစ်သက်သူ၊ ရန်သူမျိးငါးပါးရှိတယ်လို သင်ကားလာ သူ
ေတွ ြဖစ်ေတာ့ အဲသည်လိုပဲ ယံခ
ု ဲ့ကတယ်။”

မင်း(သို) အစိုးရအေပ ြပည်သတ

ူ ုိကဤသိုဤှယ် ေမတာထားကသည် ြဖစ်၍ မင်းဆိုေသာ စကား
အသံးု အန်းကို သင့်ေတာ်မည့် စကားလံုးှင့် အစားထိုးဖို ပါလီမန်အမတ်တစ်ဦးက အဆိုြပခဲသ
့ လို ၁၉၆၄ ခုှစ် ပုပ္
ပားေတာင်သလ
ူ ယ်သမား ညီလာခံတင
ွ ်လည်း ဗိုလ်ချပ်ေနဝင်းက ယခုအခါ ြပည်သူှင့် အစိုးရတို လက်တဲွညီညီ ှင့်
ြမန်မာ့ဆိုရယ
ှ ်လစ်ပန်းတိုင်သုိ ချီတက်ေနပီြဖစ်၍ မင်း (သို) အစိုးရသည် ြပည်သူ တို၏ ရန်သူမဟုတ်ေတာ့ဘဲ
မိတ်ေဆွကီးြဖစ်လာရာ အယူေဟာင်းတိုကုိ ေဖျာက်ပစ်ရ မည်ြဖစ်ေကာင်း၊ ရန်းရန်းေဝေဝ မိန်ခွန်းေခခဲေ
့ သာ်လည်း
များမကာမီပင် အေထာက် အထား သက်ေသသက်ကာရ မြပိုင်ဘဲ ညကီးမင်းကီး ဖမ်းလား ဖမ်း၊ ေလျာ်ေကး တစ်
ြပားတစ်ကျပ် မေပးဘဲ ပစည်းသိမ်းလား သိမ်း၊ ြပည်သူေတွ လက်ဝယ်က ပိုက်ဆံေတွကို တရားမဝင်ေတာ့ေကာင်း
ေဟာေဟာဒိုင်းဒိုင်း ေကညာလား ေကညာ၊ အေကာင်းြပချက်မရှိပါဘဲ အရပ်သား အရာထမ်းအမထမ်းေတွကို ဌာန
ေတွေပက ဆွဲချလား ဆွဲချ၊ အလိုမတူပါဘဲ အဓမလုပ်အားေပးခိုင်းလား ခိုင်း၊ အစိုးရအတွက် ေကာက်ပဲ သီးှံေတွကို
အတင်းအကျပ် စိုက်ခုင
ိ ်းလား စိုက်ခုင
ိ ်း စသြဖင့် ဆိုရယ
ှ ်လစ် အသီးအပွင့်တုိက ဘယ်ဆီေနမှန်းမသိ ေလာေလာဆယ်
တွင်မူ ေကျာေကာ့ေအာင် ခံစားေနရေသာ ြပည်သူလူထုအေနှင့် မင်း (သို) အစိုးရကို ရန်သူမျိးငါးပါးထဲမှ ထုတ်ပစ်ဖုိ
ဆိုသည်မာှ အိပ်မက်မပင် မရတတ်သည့်တုင
ိ ် ဗိုလ်ချပ်ေနဝင်းှင့် ဆိုရယ
ှ ်လစ် တပ်မှးကီးများကား ဆိုရယ
ှ ်လစ်
ပန်းတိုင်သုိ ဤပံဤ
ု နည်းများှင့် ဆက်၍သာ ချီလာကေလသည်။

က ဗမာြပည်သလ
ူ ူထုကီးကလည်း ေရှးထံုးှင့်အညီ ကိုယ်ကိုယ်တိုင် ဒုကှင့် အံအ
့ ံ့ ကီး မေတွမချင်း ိုင်ငံ
အေရးအရာရှိလင် ကိုယ်ှင့်မဆိုင်သလို ဘာသာလဝါ ေနတတ်ကသည်။ ြပည်ေရးြပည်ရာ ကိစအဝဝမှာ အစိုးရလုပ်
ရမည့် အလုပ်ဟူ၍သာ သေဘာထားကသည်။ အမအခင်းတစ်ခုကို စံုစမ်းစစ်ေဆးေနေသာ ရဲတပ်ဖွဲက အကူ အညီ
လိုလာလင် အကူအညီေပးဖို ေန က်တန
ွ ်တတ်ကသည်။ အမပတ်မည်စုးိ သည် ဟူ၍ သက်ေသလိုက်ဖိုဆိုလင်
တွင်တွင်သာ ဘူးခံတတ်ကသည်။ အမှန်ေြပာဖို ေကာက်ရံကသည်။ ဤလကဏာေရး အမအကျင့်တုိကား ြမန်မာ
လူအဖွဲအစည်းတွင် ယခုတုင
ိ ် ကျင့်သံုးေနဆဲ ြဖစ်သည်။ အဂလန်တင
ွ ် ရဲကို အကူအညီေပးသည်မာှ လူတုင
ိ ်းတာဝန်
ဟု သေဘာထားကေသာ်လည်း ဗမာှင့် အိိယတွင် ဆိုခဲ့သလို အမူအကျင့်မျိး မေတွ ရေကာင်း ၁၉၂၆ ခုှစ် ရန်
ကုန်တကသုလ
ိ ် အခမ်းအန းတစ်ခု တွင် ဗိတသ
ိ ဘုရင်ခံက ေြပာခဲသ
့ ည်။ အလားတူ ၁၉၃၉ ခုှစ်၊ အတွင်းဝန်ချပ်၏
မှတ်ချက်မှာလည်း ယခုလို. . . ။

“ဗမာလူမျိးေတွဟာ သူတုိကုယ
ိ ်ကျိးစီးပွားနဲ တိုက်ိုက်မပတ်သက်တဲ့ ကိစဆုိ လင် စိတ်မဝင်စားကပါဘူး၊
ကိုယ်တိုင်မျက်စိနဲ တတ်အပ်ြမင်ခဲ့တဲ့ အမအခင်း တစ်ခုအတွက် လိုအပ်လုိ သတ်ေသထွက်ရေတာ့မယ်ဆိုရင် ကျပ်
သတိမထား မိဘူး။ ေသေသချာချာ မေတွလိုက်ပါဘူး။ ကျပ်နဲ မပတ်သက်ဘူး စသည်ြဖင့် ကိုယ်ကျိးစီးပွား ထိခိုက်
နစ်န မှာစိုးလို အမျိးမျိး လှီးလဲေြပာတတ်ကတဲ့ အေလ့အထဟာ ဗမာေတွရဲ အလိုြဖစ်ေနတယ်။ အဲ့သည့်
အမူအကျင့်က ဒီမုက
ိ ေရစီ အုပ်ချပ်ေရးနဲ ဘယ်လုမ
ိ ှ အံဝင်ခင
ွ ်ကျမရှိပါဘူး။ ဒီမုက
ိ ေရစီအပ
ု ်ချပ် • ေရး ေအာင်ြမင်ဖုိဆို
ရင် ြပည်ေရးြပည်ရာကိစတုင
ိ ်းမှာ လူတုင
ိ ်းတက်တက်ကွကွ ပါဝင်ရမှာ ြဖစ်ပါတယ်။”

ထိုနည်းလည်းေကာင်း၊ ရပ်ကက
ွ ်ထဲ တစ်ခုခုြဖစ်လင် “ေဟ့ သွားမကည့်နဲ သက်ေသလိုက်ေနရဦးမယ်” စ
သည့် အေြပာအဆိုများလည်း ယေနတိုင် ရှိေနရာ အစိုးရှင့် ပတ်သက်လင် ေဝးေဝးေရှာင်လိုေသာ အမူအကျင့်မာှ
အုပ်ဆိုးအကျည်းတန် ေသာ အမျိးသားလကဏာတစ်ခု ြဖစ်ေနသည်ှင့် ယေနလုိ တစ်မျိးသားလံးု ိုင်ငံေရး အသိရိှ
ရမည့် အခါမျိးတွင် အဆိုပါစိတ်ဓာတ်မှာ အကန်အတားြဖစ်ေနသည်။

အဆိုပါ အြပစ်အန ဆာမှာ ဗမာလူမျိးတို၏ အားနည်းချက်သာြဖစ်ပီး ိုင်ငံေရး စနစ်င

ှ ့် လံုးဝပတ်သက်
ြခင်း မရှိေကာင်း ၁၉၅၃ တွင် ြပည်ထဲေရးဝန်ကီးက ထုတ်ေဖာ် ေြပာဆိုခဲ့သည်။ အစိုးရကို မျက်ှ လဲထားလိုေသာ
ဗမာတို၏ သေဘာထားှင့် ယှဉ်တွဲေနေသာ အြခားအယူအဆတစ်ခမ
ု ာှ “ကံယံဝ
ု ါဒ' ြဖစ်သည်။ ြဖစ်သမအေကာင်း
အေကာင်းချည်း၊ ကံစမ
ီ ံရာအတိုင်း ြဖစ်ရသည်ဆိုေသာ ေလာကအြမင်ြဖစ်သည်။ အလားတူ ဗမာတိုအဖို အာဏာရှိသူ
(သို) အထက်လူကီးကို ဆန်ကျင်ေြပာဆိုသည် မှာလည်း မဖွယ်မရာ မယဉ်ေကျးဟူ၍ သေဘာထားကရာ ဗမာမင်း
များ ေခတ်က တည်းက အိုးစွဲလာေသာ အကျင့်ြဖစ်သည့်အေလျာက် ေဖျာက်ဖျက်ဖုိ ခဲယဉ်းလှပီး အဆိုပါကိစှင့်
ပတ်သက်၍ တရားမတေရးပါတီ တည်ေထာင်သူ တရားသူကီးေဟာင်း ဦးေမာင်က ေရးေကာက်ပဲွများ ကျင်းပရာ
တရားမတမမရှိ ဟုထင်လင် ဆူဆူ ေဆာင့်ေဆာင့်ှင့် ညည်းည ေနမည့်အစား တရားမတေသာ ေရးေကာက်ပဲွြဖစ်
ေအာင် လူထုက ကိးစားရမှာ ြဖစ်သည်တိုင် လက်ေတွတွင်မူ ေကာက်ရံေနသြဖင့် အာဏာရှိ သူ အိုင်ကျင့်သမ
လည်စင်းခံေနရသည်ဟု ြမန်မာတို၏ အမူအကျင့်ကို သံးု သပ်ြပခဲ့ သည်။ သိုတုင
ိ ် ဆိုခဲ့သလို သေဘာထားှင့် တစ်ဖက်
တွင်ကား လံးု ဝဆန်ကျင် ေနေသာ အကျင့်အ ကံမျိးကိုလည်း ြမန်မာ့လူအဖွဲ အစည်းတွင် ေတွရသည်။ ရာထူး ရာခံရ
ဖိုအတွက် အာဏာရှိသူကို မျက်ှ လုပ်တတ်ေသာ အမူအကျင့်ြဖစ်သည်။ အာဏာတြပြပှင့် လုပ်ပုင
ိ ်ခွင့်ေလးရမှ
ကိုယ့်မသ
ိ ားစုဘဝ လံု ခံသည်ဟု ယူဆကရာ မင်းမထမ်းဖိုဆိုလင် ရရာေနရာက တိုးတိုးလိလိ အမေတာ်ထမ်းတတ်
ကသည်။ မိမက
ိ ိုယ်တိုင် အာဏာမရှိလင်လည်း အာဏာရှိသူှင့် ပေရာပရီလုပ်ထားကာမှ သိုမဟုတ် အဆက်အသွယ်
ေလး ရှိထားကာမှ ေန င်အေရး စိတ်ေအးရမည်ဟု စိတ်စဲွေနကသည်။ အစိုးရ အမေတာ်ထမ်းရာကီးထူးကီးတစ်
ေနရာရာ ရပီဆိုလင် မင်းစိတ်ဆုးိ စိတ်ေပါက်လာပီး ဘာကိုမထီ မထင်သလို သေဘာထားလာေသာ စိတ်ဓာတ်မှာ
လည်း ြမန်မာမင်းများ လက်ထက်မှစ၍ ကိုလိုနီအပ
ု ်ချပ်ေရးေအာက်တင
ွ ် ပိုလိုေတာင် ကွတက်လာေကာင်း၊ ကားြပင်
ရသည့်အလုပ် သိုမဟုတ် အြခားလက်လုပ် လက်စားလုပ်ငန်းမျိး လုပ်ရသည်မှာ မတင့်မတယ် သိကာကျသည်ြဖစ်၍
အစိုးရအရာ ထမ်းဘဝကိုသာ ေမာ်မှန်းတတ်ေကာင်း ဗမာသခင်လူငယ်တို၏ ဇီဇာေကာင်ပံုကို ဘီစီအက်အရာရှိတစ်
ဦးက မှတ်တမ်းတင်ခဲ့သည်။ မိအုပ်၊ ဝန်ေထာက်ြဖစ်လာသည့် အခါ အေဆာင်အေယာင် တခမ်းတန း၊ အာဏာပါဝါ
တလားလားှင့် ြပိုင်သည်ြဖစ်၍ မိဘတိုင်းက သူတုိသားေယာက်ျားေလးများကို ဘီေအေအာင်, ေအာင် သင်ခုင
ိ ်းပီး
မိအုပ်လပ
ု ်ေစချင်ကသည်ဟု သိပံေမာင်ဝက ေရးသားခဲ့ဖးူ သည်။ . အလားတူ ပုဂလိက စီးပွားေရးလုပ်ငန်းများ မရှိ
သည်လည်း တစ်ေကာင်း၊ အစိုးရအလုပ်လပ
ု ်မှ ဂုဏ်ရှိသည်အထင်လည်း တစ်ေကာင်းတိုေကာင့် အစိုးရအလုပ် ဆို
လင် ဘယ်ေလာက်ပဲရရ လုပ်တတ်ကေကာင်း ဗိတသ
ိ အမျိးသား အမတ်ေဟာင်း တစ်ဦးက မှတ်ချက်ေပးခဲသ
့ ည်။

ဘွဲရပညာတတ် ဗမာအများစုအေနှင့် ကိုယ်ပုင

ိ ်စီးပွားေရးတစ်ခခ
ု ုကို စွန်စန
ွ ် စားစား လုပ်ကိုင်ပီး ကီးပွား
ချမ်းသာလိုကသည်ထက် အစိုးရံုးများတွင် အကူစာေရး ရဖို အေရးကီးေနပံုရသည်။ အဆိုပါ စိတ်ဓာတ်မှာ ဖဆပလ
အစိုးရလက်ထက်သာ မဟုတ်ဘဲ ြမန်မာ့ဆိုရယ
ှ ်လစ်လမ်းစဉ်ပါတီေခတ်တင
ွ ်လည်း ြပင်းြပင်းြပြပ ရှိခဲ့ကသည် ကိုမ
အစိုးရရာထူးဝင် စာေမးပွဲတင
ွ ် ဝိုင်း ပံတိုးေဝှေနေသာ ပညာတတ်လအ
ူ ပ
ု ်ကီးက သက်ေသထူေနပါသည်။ သိုတုင
ိ ်
မဆလ ပါတီလက်ထက်တွင် ဗိုလ်ကီး ဗိုလ်ေလး စသြဖင့် စစ်ဘက်ဆိုင်ရာ ရာထူးများက ပို၍ တန်ခုးိ ထွားလာသည်
ြဖစ်၍ အရပ်ဘက် အရာရှိ ရာထူးများမှာ ယခင်ေလာက် လူကိက်များသည် မဟုတ်ေတာ့ေပ။

ဂျပန်ေခတ် အုပ်ချပ်ေရးကာလအတွင်း ဝန်ကီးတစ်ဦး၏ ဂုဏ်သိကာှင့် ပတ်သက်၍လည်း ရာထူးဌာနရ

ကီးသည် ငယ်သည်မဟူ၊ အစိုးရအရာရှိများှင့် ဝန်ကီးများအေနှင့် တေလးတစား အဆက်အဆံခံရေကာင်း၊ အစ
ပထမတွင်း ဝန်ကီး တာဝန်များယူရသည်မာှ စိတ်အေှ င့်အယှက်အမျိးမျိး ရှိခဲ့ကေသာ်လည်း ေန က် ပိုင်းတွင်
ဝန်ကီးလုပ်ရသည်ကုိ အရသာေတွလာကေကာင်း ဦးုက ေရးသားေဖာ်ြပ ခဲ့သည်။ မည်သုိဆိုေစ ထိုစဉ်က ဝန်ကီး
များအေနှင့် အထူးအခွင့်အေရးများရှိ၍ သက်ဆုင
ိ ်ရာဌာနအလိုက် လုပ်ပုင
ိ ်ခွင့်အာဏာများ ရှိခဲ့ကေသာ်လည်း
ဆိုရယ
ှ ်လစ် လမ်းစဉ်ပါတီအစိုးရလက်ထက်တွင်မ ဝန်ကီးဆိုသည်မာှ ဦးေနဝင်း၏ စိတ်ကးူ ေပါက်ရာ တစ်ချက်လတ
 ်
အမိန်ေပတွင် မူတည်ေနသည်။ မကိက်လင်သွား၊ ကိက်လင်ရာထူးမဲ ိုင်သည်ြဖစ်၍ ဝန်ကီးတစ်ဦး၏ ဂုဏ်သိကာ
ဆိုသည်မာှ ကုန်းေကာက်စရာမရှိေလာက် ေအာင် ြဖခါြပာခါကျခဲ့ရသည့်တုင
ိ ် ဝန်ကီး၊ ဝန်ငယ် ရာကီးထူးကီးတို၏
သက်တမ်း မှာ တစ်ရက်၊ တစ်မနက်မပင် ခံသည်ြဖစ်ေစ၊ အာဏာရှင်တစ်ေယာက်၏ စိတ်းူ စိတ်မိုက်ေပတွင် မည်မ
မှီခိုေနသည်ြဖစ်ေစ၊ ရာထူးရမှ ဂုဏ်ရှိသည်ထင်ေသာ ဗမာ လူငယ်တိုသည်ကား ကံရာေနရာက အမေတာ်ထမ်းဖို
တိုးေဝှတတ်ကသည်။ တစ်ခါက ဗမာြပည်တစ်ခင
ွ ် ခရီးလှည့်ခဲ့သူ ဗိတသ
ိ အမျိးသမီး စာေရးဆရာမ တစ်ဦးက
ြမန်မာတိုအဖို အစိုးရအရာရှိြဖစ်ရြခင်းမှာ ရေတာင့်ရခဲ ဒုလဘှင့် မဂလာကီး တစ်ခလ
ု ို ြဖစ်ေနရာ မင်းမထမ်း
ရာထူးကီးေလ မဂလာရှိေလြဖစ်ေနသည့်အတွက် ဗုဒေဟာကား ခဲ့ေသာ (၃၈) ြဖာမဂလာတရားေတာ်ထဲတွင်
“အရာရှိ'မဂလံ၊ အရာရှိ ြဖစ်ရြခင်း သည်လည်း မဂလာတစ်ပါးြဖစ်ေကာင်း ြဖည့်စက
ွ ်၍ မဂလာတရား (၃၉) ပါး လုပ်
သင့် ေကာင်း လွန်လွန်ကဲကဲ မင်းမထမ်း စိတ်ရိေ
ှ သာ ြမန်မာတို အေလ့အထှင့် ပတ်သက်၍ အေဝတူးကာ
အ ကံေပးခဲဖ
့ းူ သည်။ “

ိုင်ငံေရးတွင် ေတွရေသာ အစွဲသီး၊ အယူသီးမများ

မင်း(သို) အစိုးရှင့် ပတ်သက်ေသာ အစဉ်အလာသေဘာထားများှင့် တစ်ေြပး ညီ သမဏိရည
ှ ်စွဲကပ်လာ
ေသာယံုကည်မမ
 ာှ နတ်ကုးိ ကွယ်မြ ဖစ်ပီး အဆိုပါအစွဲသီး၊ အယူသီးမများမှာ ပုဂလိကကိစများ၌သာမက တိုင်းေရး
ြပည်ရာ အမအခင်းများ၌ လွန်လွန်ကဲကဲ ပါဝင်ပတ်သက်လာသည်။ ေအဒီ ၁ဝ၅ တွင် ဗမာိုင်ငံအလယ်ပုင
ိ ်းသို ဗုဒဝါဒ
စတင်ေရာက်ရိလ
ှ ာခဲသ
့ ည်ဆိုေသာ်လည်း ဗမာတို ၏ ရှိရင်းစွဲ နတ်ကိုးကွယ်မ ကို ေအာင်ြမင်စာွ ေချဖျက်ိုင်ခဲ့သည်
မဟုတ်ဘဲ ဗုဒဝါဒှင့် နတ်ကိုးကွယ်မမ
 ျားှင့် လံုးေထွးလာခဲ့ပီး၊ ဗမာမ ဗုဒဘာသာအယူတစ်ခု ြဖစ်လာသည်။ ဆိုရ
လင် နတ်ကိုး ကွယ်မက
 ိုပင် ဗုဒဝါဒက အားြဖည့်ေပးလိုက်ေသာ အေနအထားြဖစ်ပါသည်။ ဘုရား အေလာင်း၏
ဘဝြဖစ်စဉ်ကုိ ေဖာ်ြပေသာ ဇာတကှင့် မဟာရာဇဝင်များတွင် နတ်ကိုး ကွယ်မ အေလ့အထတိုကုိ ထည့်သွင်းလာက
သည်။

နတ်ကုးိ ကွယ်မအ
 ြပင်၊ ဟူရားေဗဒင်၊ နကတ ဂါထာမန်၊ ခါးလှည့်၊ လက်ဖဲွ၊ တေဘာင်စနည်း၊
အတိတ်နမိတ်တုိကုိ စွဲစဲွမဲမဲ ယံု ကည်ကသည့်အေလျာက် ြမန်မာ ရာဇဝင်များတွင်လည်း မင်းတစ်မင်း ေသဆံုးသည့်
အခါ (သို) နန်းတက်သည့် အခါများ တွင်လည်း အတိတ်နမ
ိ တ
ိ ်တုိင
ှ ့်ယဉ
ှ ်ပီး ေရးသားေဖာ်ြပတတ်ကသည် ဆိုပါစို၊
နန်းကျ ေတာ့မည် (သို) ေသဆံုးေတာ့မည့်အခါမျိးတွင် နန်းေတာ်အေခါင် ြပသာဒ်၊ မုခ်ဦး တစ်ေနရာရာတွင် လင်းတ
န းသည်။ ြမစ်အတွင်း မိေကျာင်းှစ်ေကာင် သတ်ပုတ်သည်။ ေနကတ်၊ လကတ်သည်၊ ကယ်ေကွသည် စသြဖင့်
အရိပ်နိမတ
ိ ်များ ြဖစ်တတ်သည်။ အလားတူ မင်းေလာင်းေပမည်ဆုလ
ိ င်လည်း အခါမဟုတ် မိုးရာသည်၊ ပန်းတိုပင
ွ ့်
သည်၊ ေတာ်လဲသည် စသည်တို ြဖစ်သည်။ ဂျပန်ေခတ် သာသန ေရးဝန်ကီးလည်း ြဖစ်၊ ေဒါက်တာဘေမာ် လူယံု
လည်းြဖစ်သူ ဝန်ကီးတစ်ဦးက ေဒါက်တာဘေမာ် အိမ် ခံဝင်းထဲ လိပ်တစ်ေကာင် ဝင်လာသည်ကုိ အတိတ်နမ
ိ တ
ိ ်ယူပီး
အဂလပ
ိ ်များ ြပန်ဝင်လာမည် ေဒါက်တာဘေမာ် နန်းစွန်ရမည်ဟု အတိတ်စမ
ိ ်းေပးခဲ့ရာမှ ၁၉၄၅ ခုစ
ှ ်၊ မဟာမိတ်တပ်
များ ြမန်မာြပည်ကုိ စတင်ထိုးစစ်ဆင်လာသည့်အခါတွင်မူ မဟာ မိတ်တပ်များကို ဝိုင်းကူတုက
ိ ်ေပးဖို ေဒါက်တာဘ
ေမာ်င
ှ ့် ဝန်ကီးများက နတ်ေဒဝါတို ကို ပင့်ေြမာက်၍ စစ်ကေ
ူ တာင်းခဲ့သည်လည်း ရှိပါသည်။

`ဗမာတို၏ နိစဓူဝအမကိစများတွင် နတ်ဆရာှင့် ေဗဒင်ဆရာမပါလင် မပီးသေလာက် ြဖစ်ေလာက်ေအာင်

ဗမာတိုက အယူအစွဲသီးေကာင်း ၁၈၈၀ ြပည့် ထုတ် အစိုးရေဂဇက်တင
ွ ် ေဖာ်ြပထားသည်ကုလ
ိ ည်း ေတွရသလို
အေရးပါေသာ အခမ်းအန းသဘင် စီရင်ကျင်းပရသည့်အခါတိုင်း ေဗဒင်ဆရာှင့် ရက်ေကာင်း ရက်ြမတ်၊ ရက်ရာဇာ
ေရး ရသည့် အေလ့အထမှာလည်း ယေနတုင
ိ ် အလုပ်ကီးတစ်ခလ
ု ို ြဖစ်ေနသည်။ ၁၉၄၈ခုှစ် ဇန်နဝါရီ (၄) ရက်မနက်
၄၂၀ တွင် ြမန်မာ့လွတ်လပ်ေရး ေကညာရသည်မှာလည်း ေဗဒင်ဆရာ လက်ချက်ြဖစ်ပီး လတ်သဘင်အခမ်းအန း
တက်ဖို ေဝလီေဝလင်း အိပ်ရာထကရမည်ြဖစ်ရာ ဤသည်ကုိ ေဒါကန်ေနသူ ဗိတသ
ိ  အရာရှိတစ်ဦးက ““ကိက်
သလို လုပ်ကေပါ ့ကွာ၊ ငါတိုက ဒီတစ်ခါပဲ အိပ်ေရး ပျက်ရတာ မင်းတိုက အမဲတမ်းအိပ်ေရးရမှာ” ဆိုေသာ မှတ်ချက်
မှာ များစွာ ဆင်ြခင် စရာေကာင်းလှသည်။ ထိုနည်းလည်းေကာင်း၊ ၁၉၄၈ ခုှစ် ကားြဖတ် အစိုးရကာလ တွင်လည်း
ဘုရင်ခံေရှတွင် ကျမ်းကျိန်ပီးေန က် အာဏာလဲေြပာင်းယူမည့် အချိန်မှာ ဂိလ်စီး၊ ဂိဟ်နင်း မလွတ်ကင်းဟု ေဗဒင်
ဆရာက ဆိုသြဖင့် ြမန်မာအစိုးရထစ်ဖွဲလံးု ယတာေချသည့်အေနြဖင့် န ရီအနည်းငယ်မ ရာထူးမှ ုတ်ထွက်ခဲ့ကပံု
ကို အေမရိကန် စာေရးဆရာတစ်ဦးက တအံ့တဩ မှတ်တမ်းတင်ခဲ့ရသည်။ တစ်တိုင်းတစ်ြပည်လံးု ှင့် သက်ဆိုင်
ေသာ အေရးကိစများတွင် ဆိုခဲ့သလို ရက်ရာဇာ၊ ြပဿဒါး၊ အမဂလာ၊ သုမဂလာ စသည်ြဖင့် ယံ
ု ိုင်ဖယ
ွ ်မရှိေလာက်
ေအာင် မိုက်မဲးူ သွပ်မြ ဖင့် ေဆာင်ရက်ေန ကမည်ဆိုလင် တိုင်းေရးြပည်မ အုပ်ချပ်ေရးေဆာင်ရက်ဖွယ်ရာတိုတင
ွ ်
ေခါင်းေဆာင် လုပ်မည်သူများအေနှင့် မှန်မှန်ကန်ကန် စီမံခန်ခွဲိုင်ကမည် မဟုတ်ေကာင်း ဗမာြပည် တွင် ကာရှည်
ကာေမာ ေနထိုင်ခဲ့သူ ဗိတသ
ိ  ဘုန်းေတာ်ကီးတစ်ပါးက စိုးရိမ်မကင်း ြဖစ်ခဲရ
့ သည်။ ဆိုခဲ့သလို အယူသီး၊ အစွဲကီး
များထဲတင
ွ ် “ဝန်ကီးချပ်ဦးုသည် ေြပာစမှတ် ြပေလာက်သြူ ဖစ်သည်။ တစ်ကိမ်တွင် ေမာ်ေတာ်ကားှင့်သွားရာ ဦးု
စီးလာေသာ ေမာ်ေတာ်ကားှင့် ေခွးတစ်ေကာင် တိုက်မိသြဖင့် နိမတ
ိ ်မေကာင်းဟုဆိုကာ ေန က် ေကာင်းြပန်လည
ှ ့်
လာခဲသ
့ ည်။ အလားတူ၊ ငယ်စဉ်ကတည်းက အဂလန်တင
ွ ် ပညာ သင်ကားခဲ့ ပီး ဗမာြပည်ဆိုင်ရာ ေကာ်မရှင်မင်းကီး
အြဖစ် အမထမ်းခဲသ
့ ူ ဗမာပညာ တတ်တစ်ဦး၏ အယူသီးမမာှ လည်း သချေလာက်သည်။ အဆိုပါပုဂိလ်မှာ ၁၉၄၅ ခု
ှစ် အစိုးရအဖွဲဝင်တစ်ဦးလည်း ြဖစ်ေလရာ ဗိုလ်ချပ်တုိင
ှ ့်အတူ လုပ် ကံခံရဖွယ် ရှိေသာ်လည်း သူေကျာေပတွင် ထိုး
ထားေသာ ေဆးမင်ေကာင်ေကာင့် အသက်ေဘးမှ သီသီကေလး လွတ်ေြမာက်ခဲရ
့ သည်ဟု မကာခဏ ထုတ်ေဖာ်
ေြပာတတ်သည်။ သိုြဖစ်ေစကာမူ သူ၏ ေဆးမင်ေကာင် အစွမ်းက လက်ပစ်ဗံးု ကိုေတာ့ အံး ေပးလိုက်ရ သည်။
အဆိုပါပုဂိလ်စီးလာေသာ ေမာ်ေတာ်ကား အတွင်းသို ေနခင်းေကာင်ေကာင် လက်ပစ်ဗံုးတစ်လံုး ဝင်လာပီး ေပျာက်
ေစ၊ ပီးေစ ေဆးမင်ေကာင်ပုင
ိ ်ရင
ှ ်တစ်ေယာက် `လူဘဝက လက်စသိမ်းသွားေလေတာ့သည်။

တကသိုလ်ဝင် အထက်တန်းစာေမးပွဲတုိကုိ ရန်ကန

ု ်တကသုလ
ိ ် ပါေမာကချပ် က ကီးကပ်ရသည်ြဖစ်၍
စာေမးပွဲေအာင်ဖို ေကျာင်းသားအချိက မိမ၏
ိ ခံဝင်းအတွင်း အင်းချပ်များှင့် အြခားတိုလီမုလ
ိ ီ အစီအရင်များ
တိတ်တဆိတ် လာေရာက်ြမပ်ှံက ေကာင်း ၁၉၅၅ ခုှစ်အတွင်း အမထမ်းခဲေ
့ သာ ပါေမာကတစ်ဦးက အင်တာဗျး
တစ်ခု တွင် ေြပာဆိုခဲ့သည်။ “

ေခတ်သစ်ေဆးပညာတတ် ဆရာဝန်ြဖစ်သည့်တုင
ိ ် ကိုယ့်ကေလး ေနမေကာင်း ြဖစ်သည့်အခါ ပေယာဂ
ဆရာထံ ေြပးတတ်ကသလို ေခတ်ပညာတတ်များစွာလည်း ကိုယ်ေရးကိုယ်တာ ကိစအဝဝအတွက် အကားအြမင်
ဆရာေတွထံ ငှက်ေပျာပွဲှင့် ဦးခိုက်၍ အ ကံာဏ်ေတာင်းတတ်ကသည်မှာလည်း ယေနတုင
ိ ် ထင်ထင်ရာှ းရှား ရှိေန
ေသးသည်။ ေြပာရလင် ြမန်မာအမျိးသမီးြဖစ်ေစ၊ အမျိးသားြဖစ်ေစ၊ ပညာတတ် ြဖစ်ေစ၊ ပညာမဲြ့ ဖစ်ေစ၊ အရပ်ဘက်
အရာထမ်းအမထမ်းြဖစ်ေစ၊ စစ်ဘက်ြဖစ်ေစ၊ ေဗဒင်ဆရာ၊ ေရှြဖစ်ေန က်ြဖစ် အေဟာဆရာ၊ နတ်ဝင်သည်ဆုသ
ိ ူများ
ှင့် တစ်ကိမ် တစ်ခါမ မဆက်ဆံဖူးသူဟ၍
ူ မရှိသေလာက် ရှားသည်။ ရာထူးတိုးဖို ပစည်းေပျာက် ြပန်ရဖို၊ အိမ် ခံေြမ၊
တိုက်တာ၊ ေမာ်ေတာ်ကား၊ အေရာင်းထွက်ဖို၊ လင်ကွဲမယားကွဲ ြပန်ေပါင်းထုတ်ဖို အရာယ်ကင်း ေဘးရှင်းဖို ဆုကီး
လာဘ်ကီး ရာထူးကီးကီးရဖို တစ်နည်းမဟုတ် တစ်နည်း၊ ေဗဒင်ဆရာ၊ နတ်ဆရာထံ အတိုင်ပင်ခံကသူချည်း ြဖစ်
ပါသည်။

အာဏာရှင်သေဘာသဘာဝှင့် ေပါင်းစပ်ထားေသာ အမူအကျင့် များ

ြမန်မာတို၏ ေနစဉ်ဘဝ အေတွးအေခ သေဘာထားတိုတင
ွ ် အာဏာရှင်ဆန် ေသာ အေငွအသက်များ ရှိ
ေနသည်ကို ေလ့လာခဲ့ ပီးေန က် ယခု ြမန်မာိုင်ငံေရး ဓေလ့ (သို လူမအ
 ဖွဲအစည်းဆိုင်ရာ စိတ်သဘာဝတွင်လည်း
အဆိုပါ အရိပ်အေငွများ အထင်အရှား ရှိေနေသးသည်ကို ေလ့လာကည့်ပါမည်။
 | အတီေတ ေရှးေရှးကာလကတည်းက မျိးိုးလိုက်လာေသာ ဗမာတို၏ ေတွးပံု ေခပံမ
ု ာှ လွတ်လပ်ေရး
လပ်ရှားမကာလအတွင်း ြပန်လည်သက်ဝင်လပ်ရှားလာသည်ဟု ဆိုိုင်သည်။ ဗမာြပည်လတ
ွ ်လပ်ေရးရပီးသည့်အခါ
တိုင်းြပည်အပ
ု ်ချပ်ေရးှင့် ပတ် သက်ေသာ မူကမ်းတစ်ခတ
ု င
ွ ် ဗိုလ်ချပ်ေအာင်ဆန်းက ဤသိုေရးသားခဲ့သည်။

“ဗမာြပည်သူတုိအေနှင့် ေခါင်းေဆာင်မ မှန်လင် အားလံုးေကာင်းမွန်ပီး ေခါင်းေဆာင် မေကာင်းလင်

အေြခအေနအားလံုး ဝုန်းသုန်းကား ြဖစ်တတ်သည်ဟု ြမန်မာတို ယံုကည်ကသည့်အေလျာက် ေခါင်းေဆာင်သည်
ြပယုဂ်မဟုတ်ဘဲ ခိုင်မာေသာ ေခါင်းေဆာင်မ အရည်အချင်းရှိဖုိ ြမန်မာတိုက အမဲေတာင်းဆိုခဲ့ရာ ဗမာိုင်ငံတွင် တစ်
ေသွး၊ တစ်သံ၊ တစ်မန
ိ ် တစ်ပါတီသာ ရှိရမည်ြဖစ်ပီး ိုင်ငံသားအားလံးု အြမင့်ဆံုး ိုင်ငံေတာ်အာဏာကို လိုက်န ရမှာ
ြဖစ်ေကာင်း ....”

အဆိုပါလွတ်လပ်ေရး စီမံကိန်းစာတမ်းေရးသားချိန်မှာ ဂျပန်တုိထံမှ စစ်ေရး အကူအညီယဖ

ူ ုိ ဂျပန်တွင်
သခင်ေအာင်ဆန်း ေရာက်ေနချိန်ြဖစ်၍ သခင်ေအာင်ဆန်း အေနှင့် ေရာမ-ေဘာလင်-တိုကျိ ဝင်ိုးစွန်းိုင်ငံတို၏
စစ်ုင
ိ ်ပဲွတုိကုိ ထင်ဟပ်၍ ေရးသားခဲသ
့ ည့်လား၊ အာဏာရှင်ိုင်ငံေတာ် စနစ်ကုိ တကယ်ယံု ကည်၍ ေရးသားခဲ့ သည်
လား တတ်အပ်မေြပာိုင်ေသာ်လည်း တစ်ပါတီ တစ်အာဏာ ရှင်စနစ်ြဖင့် စခန်းသွားမည့် ဗိုလ်ချပ်ေနဝင်းအတွက်မ
ေရကန်အသင့် ကာအဆင့်ြဖစ် လာခဲသ
့ ည်ဟု အေမရိကန် စာေရးဆရာတစ်ဦးက ေရးသားခဲ့သည်။ အကယ်တ
လည်း ကမာစစ်ကီး မြဖစ်မီ ြမန်မာ့လွတ်လပ်ေရးလပ်ရှားမများ စတင်အားယူေနချိန်တင
ွ ် ဗမာ့ေခါင်းေဆာင်တို
အေပ ဖက်ဆစ်င
ှ ့် န ဇီအယူအဆများ အမှန်ပင် လမ်းမိုးခဲ့ရာ န ဇီတုိ အေလးြပပံက
ု ို အတုခိုးခဲ့ကသည်။ ဟစ်တ
လာေရးသားေသာ “က်ပ
ု ်၏ ကိးပန်းချက်များ” စာအုပ်ဆို လင် ိုင်ငံေရးကမဝါလို ြဖစ်ေနခဲ့သည်။ ေဒါက်တာဘ
ေမာ်က သူကိုယ်သူ အာဏာရှင် အြဖစ် ေကညာသည်ကို ေထာက်ခံခဲ့ကသည်။ အလားတူ ဂျပန်တုိေပးေသာ
လွတ်လပ်ေရးှင့်အတူ ေဒါက်တာဘေမာ် အဓိပတိြဖစ်လာပီး ကျမ်းကျိန်ပွဲ အခမ်းအန း တွင် သခင်ကုယ
ိ ်ေတာ်မင
ိ ်း
က ေဒါက်တာဘေမာ်ကုိ ရှင်ဘုရင် ဘိသိက်ခံသလို ဘုန်းေတာ်ဘဲွများှင့်ပင် ချီးြမင့်လိုက်ေသးသည်။

ဗမာတို ရရှိေနေသာ အစိုးရပံုစံမှာ (ေဒါက်တာဘေမာ်အစိုးရကို ဆိုလိုသည်) ဗိတသ

ိ အုပ်ချပ်ေရးပံစ
ု ံထက်
ဗမာတို၏ စိတ်ကုင
ိ ်းွတ်မှင့် ပို၍ ကိုက်ညီေနသည် ြဖစ်၍ ေန င်ြဖစ်ေပလာမည့် အေြခအေနအရပ်ရပ်အတွက်
အစပျိးလိုက်ေသာ အရှိန် အဟုန်ြဖစ်ေကာင်း ဗမာြပည်အေရးှင့် ပတ်သက်ေသာ လန်ဒန်ေဆွးေွးပွဲတစ်ခတ
ု င
ွ ် ရန်
ကုန်တကသုလ
ိ ် ပါေမာကတစ်ဦးက ေဟာေြပာခဲ့ရာ အဆိုပါပွဲတင
ွ ် တက်ေရာက်ေန ကေသာ ဗမာေကျာင်းသားတိုက
မခံမရပ်ုင
ိ ်ှင့် ဗမာတို၏ 'ဗီဇကိုယ်တိုင်က ဒီမုိ ကရက်တစ်ဆန်သည်၊ ယခုလို အကဲြဖတ်သည်ကုိ လံုးဝဆန်ကျင်
ေကာင်း ဝိုင်းဝန်း ကန်ကက
ွ ်ခဲ့ကေသာ်လည်း အမှန်တကယ်တွင်မူ ဗမာတိုတင
ွ ် အာဏာရှင်ဆန်ေသာ အမူအကျင့်
အေတွးအေခများ ရှိေနပါေသးသည်။ သိုြဖစ်လင်လည်း ဒီမုက
ိ ေရစီ ဆိုသည်မာှ ေပးအပ်ထားေသာ အခွင့်ထူး၊ အေရး
ထူးများ မဟုတ်ဘဲ ေလ့ကျင့်ယရ
ူ မည့် အမူအကျင့်တစ်ခသ
ု ာြဖစ်ေကာင်း၊ အဆိုပါ ပါေမာကကပင် အသိေပးခဲရ
့ သည်။
အာဏာကို အလွဲသံုးစားလုပ်ဖုိ ေစ့ေဆာ်သည်မာှ ဗမာတို၏ မင်းစိတ်၊ စိုးစိတ်၊ အာဏာရှင်စိတ်အခံေကာင့် မဟုတ်ဘဲ
အာဏာကဖျက်၍ လူပျက်ရြခင်းသာ ြဖစ် ေကာင်း၊ ဖဆပလ ေခါင်းေဆာင်တုိက ယံုကည်ဟန်ရှိပါ၏။ သိုတုင
ိ ်
အာဏာရှိ သည်ြဖစ်ေစ မရှိသည်ြဖစ်ေစ ဗမာတို အိုးစွဲေနေသာ အထက်ေအာက်ဆက်ဆံေရး ပံစ
ု ံကပင် အာဏာကို
အလွဲသံုးစားလုပ်ဖုိ တိုက်တန
ွ ်းေနသည်ကိုမူ ဗမာတို မကာခဏ မျက်စိလံခဲ့ကသည်။ ဆိုပါစို အဂလန်တွင်
မေတာ်မတရားလုပ်သည့် အမထမ်းအရာ ထမ်းတိုကုိ ြပည်သတ
ူ ုိက မဟုတ်မခံ ဆန်ကျင်တတ်သည့်အတွက်၊ အာဏာ
အလွဲသံုး ိုင်သည့် အခွင့်အေရးနည်းလှသည်။ အာဏာရှိစဉ်က ေထာင်ေထာင်လာ းလားှင့် မထင်လင် မထင်သလို
ဗိုလ်ကျချင်တုင
ိ ်း ဗိုလ်ကျလာခဲ့ရာမှ အာဏာလက်လတ
 ် လိုက်ရသည့်အခါမှ ေြခသုတ်ပုဆိုး ေမွစွယ်ကျိးလို ထိတ်
ထိတ်ပျာပျားှင့် ိုးိုးကုပ်ကုပ် ြပန်ြဖစ်သာွ းတတ်သလို အာဏာရှိသူကို ေြမာက်ပင့်၊ အာဏာမရှိသူကို သေဟာက် သ
ဟန်းှင့် မေထမဲ့ြမင် လုပ်တတ်သည်မှာလည်း ဗမာတိုအကျင့်ြဖစ်ေကာင်း ဗိတသ
ိ  အရာရှိတစ်ဦးက ၁၉၀၁ ခုှစ်
တွင် မှတ်တမ်းတင်ခဲ့သည်။

အာဏာရှင်ဆန်ေသာ အေလ့အထ၊ အမူအကျင့်များှင့် ပတ်သက်လာလင် ဥပေဒစိုးမိုးေရး နယ်ပယ်တင

ွ ်
ပို၍ သိသာလှသည်။ ဗိတသ
ိ အုပ်ချပ်ေရးကာလက ေဒသဆိုင်ရာ အုပ်ချပ်ေရးတိုကုိ ဒီမုက
ိ ေရစီအသွင် ကူးေြပာင်းရာ
အစီရင်ခံစာတစ်ခုတင
ွ ် ယခုလို ေဖာ်ြပထားသည်။ ဗမာ့အပ
ု ်ချပ်ေရး အစဉ်အလာအရ ဘုန်းကီး၊ သူကီးှင့် ရပ်မရ
ိ ပ်ဖ
များမှာ ဗမာလူအဖွဲအစည်းတွင် အေြခခံကျကျ ထိန်းချပ်ထားေသာ သဇာ အာဏာရရှိသူများြဖစ်ပီး ရပ်ရာက
အသိအမှတ်ြပထားေသာ ေခါင်းေဆာင်များလည်း ြဖစ်ရာ ဗိတသ
ိ တို ကျးေကျာ်မေကာင့် ၎င်းတို သဇာအာဏာများ
ေမှးမှိန်ခဲ့ရသည်။ ၎င်းတို သံုးဦးသံုးဖလှယ်အေနှင့် ရပ်ရာ၏ ေတာင်းဆိုမ
 ှင့် လိုအပ်ချက်များအတွက် ေဆာင်ရက်က
ရသည်ဆိုေသာ်လည်း တာဝန်အေနှင့် သတ်သတ်မှတ်မှတ် ကားမရှိ၊ တစ်နည်းအားြဖင့် တရားဝင်စည်းမျဉ်း
စည်းကမ်းများြဖင့် စီမံခန်ခွဲ အုပ်ချပ်ေနကသည် မဟုတ်ဘဲ ေဒသအစဉ်အလာ၊ ဘာသာေရးသင်ကားချက်များြဖင့်
လက်သင့်သလို ထိန်းချပ်ေနြခင်းြဖစ်သည်။ သဇာအာဏာရှိသူတစ်ဦးကို ြပင်ပဥပေဒ စည်းမျဉ်းတိုြဖင့် အကွပ်အညပ်
လုပ်ြခင်းသည် မေတာ်မှမ်း မအပ်စပ်ေသာ ကိစဟ၍
ူ ဗမာတိုက ယူဆထားပံုရသည်။ ေခါင်းေဆာင်လုပ်သအ
ူ ေနှင့်
ထကွလံုလ၊ သန းသည်းခံ ပဲ့ြပင်ဆံးု မ၊ ေဝဖန်ေထာက် ေြခာက်ခုေသာ အဂါရပ်တုိင
ှ ့် ြပည့်စံလ
ု င် ပီးေရာဟုသာ
ဆံုးြဖတ်တတ်ကသည်။ ေခါင်းေဆာင်အြဖစ် ေရးချယ်ခံရသူတုိမာှ လည်း တစ်ရပ်တည်း တစ်ရာတည်းက တင်ေြမာက်
လိုက်သမ
ူ ျား ြဖစ်သည့်အတွက် ေကျးရာအဖွဲအစည်း အေတာ်များများတွင် သဇာအာဏာရှိသူှင့် ေကျးရာလူထုတုိ
လက်ရည်တြပင်တည်း ရှိေကာင်းရှိိုင်သလို ဗမာလူအဖွဲအစည်းတွင် ဇာတ်ခဲွြခား စနစ်မရှိဘဲ လူတစ်တန်းစားှင့်
တစ်တန်းစား အလွယ်တကူ စီးေမျာိုင်ပီး အမျိးသမီးအခွင့်အေရးများလည်း အထိုက် အေလျာက် ရှိသည့်အတွက် ဒီ
မိုကရက်တစ် အသွင်အြပင်များ ရှိခဲ့သည်တိုင် တရား ဥပေဒစိုးမိုးေရးအေနှင့်မူ အံေချာ်ေနသည်။ ိုင်ငံေရး
အသွင်အြပင်မဟုတ်ေသာ လူမ ဆက်ဆံေရးနယ်ပယ် အေနှင့် ေြပာရလင် ဗမာတိုမာှ အာရှလူအဖွဲအစည်းများ
ထက် လည်းေကာင်း၊ အချိေသာ အေန က်တိုင်း လူအဖွဲအစည်းများထက်လည်းေကာင်း ေရှေရာက်သည်ဟု ဆိုိုင်
ေသာ်လည်း တရားဥပေဒစိုးမိုးေရးကဲသ
့ ို ိုင်ငံေရးနယ်ပယ် တွင်မူ ဗမာဘုရင် အုပ်ချပ်ေရးေအာက်တင
ွ ် ြဖတ်သန်းလာ
ခဲ့ရေသာ ဗမာတိုအေနှင့် အဟပ်ကာွ ေနရာ အုပ်ချပ်သူတုိကုိ သဇာအာဏာရှိ သူများဟူ၍သာ ထင်ြမင်ေနေသး
သည်။ အာဏာရှိသူ (သို) အထက်လူကီးှင့် ဆက်ဆံရာတွင် လိမ်ညာေြပာဆိုြခင်း သိုတည်းမဟုတ် အမှန်ကို ေလျာ့
ေလျာ့ပါးပါး ေြပာဆိုတတ်သည်ကိုလည်း အာဏာရှင် ဘုရင်အုပ်ချပ်ေရးက အေမွးေပးခဲ့ေသာ လကဏာအြဖစ် ယေန
တိုင် ေတွြမင်ေနေသး သည်။ အာဏာရှိသူသည် စိတ်မထင်လင် မထင်သလို ဗိုလ်ကျတတ်ေကာင်း ေရှး အတိတ်က
ပင် ဗမာတို သေဘာေပါက်လာသည့်အတွက် အထူးသြဖင့် မိမက
ိ ို တိုက်ိုက်ဒက
ု ေပးိုင်သက
ူ ို အမဲေကာက်ရံေနက
ရာ အာဏာပါဝါရှိသူ ေမာင်မင်းကီး သားတို ဘဝင်မကျစရာ စကားတိုကုိ သတိကီးကီးှင့် လှီးလွဲေြပာဆိုတတ်က
သည်။ အြဖစ်မှန်ကို ဖံးု ကွယ်ကာ ေမာင်မင်းကီးသားတိုကုိ ခခယယ ကညဝတေတာလုပ်ရင်း လိမ်ညာေြပာက
သည် သိုတည်းမဟုတ် အမှန်ကို ေလျာ့ေပါ ့ ေြပာတတ်ကသည်မှာ ဗမာနန်းတွင်း ဝန်ကီး ဝန်ေလးတို၏ အေလ့အထ
လို ြဖစ်လာသည်။ ၁၈၂၄ ခုှစ် အဂလပ
ိ ်ြမန်မာ စစ်ပဲွတင
ွ ် ဗမာဘက်က အကျအံးများခဲသ
့ ည်ကုိ အမှန်အတိုင်း မ
ေလာက်တင်ဝံဘ
့ ဲ ဘုရင်ကုိ လိမ်ညာေြမာက်ပင့်ခဲ့ေသာ သာဓကမှာ ထင်ရာှ းသည်။
 (၁၉) ရာစုအေစာပိုင်း ဗမာြပည်တင
ွ ် ကာရှည် ကာမိုးေနထိုင်ခဲ့ေသာ အီတလီ ဘုန်းေတာ်ကီးတစ်ပါး၏
မှတ်ချက်မှာလည်း ယခုလို ဗမာတို ေစာင့်ထိန်းရမည့် သီလကျင့်ဝတ်များအနက် မုသာဝါဒမှာ တစ်ခုပါဝင်ေသာ်လည်း
အဆိုပါသီလကို အချိးေဖာက်ဆံးု ြဖစ်ရာ ဗမာတိုအဖို အမှန်အတိုင်း ေြပာဖို ဆိုသည်မာှ မြဖစ်ုင
ိ ်သလို ထင်ရသည်။
အရဲကိုး၍ အမှန်အတိုင်း ေြပာဆိုသူဆိုလင်လည်း အူးဟု သမုတ်က သည်။ ထိုသူကို လူေကာင်းအြဖစ် ယူဆက
သည့်တုင
ိ ် ေအာင်ြမင်မည့်သူ မဟုတ်ဟု သတ်မတ
ှ ်ကသည်။ ပရိယာယ်င
ှ ့် ဟန်ေဆာင်လှည့်ဖျားသည့်ေနရာတွင်
ဗမာတို ကမ်းကျင်ကသည်။ တစ်ပါးသူကို ပျက်စးီ ရာပျက်စးီ ေကာင်း မေကာင်းစိတ်ရိှ သည့်တုင
ိ ် စကားအရာတွင်
လည်းေကာင်း၊ မျက်ှ အရိပ်အေယာင်တွင်လည်းေကာင်း တစိုးတစိမ မေပရေအာင် ဖံးု ကွယ်ထားက သည်။ လိုချင်
ပါလျက် မလိုချင်သေယာင် ဟန်ေဆာင် တတ်ကသည်။

အီတလီဘုန်းေတာ်ကီး၏ မှတ်တမ်းှင့် တိုက်တုက

ိ ်ဆုင
ိ ်ဆုင
ိ ် ခိုးဖတ်(ဒ်)၏ မှတ်တမ်းမှတ်ရာမှာလည်း
မှန်ကန်ေနသည်ကို ေတွရသည်။ ခိုးဖတ်(ဒ်) မှာ ၁၈၂၅ ခုှစ်အတွင်း အင်းဝေနြပည်ေတာ်သုိ သံအမထမ်းအြဖစ်
ေရာက်လာသူြဖစ်ပီး ဤသို မှတ်တမ်းေရးသားခဲသ
့ ည်။

က်ုပ်တို၏ မှန်မှန်ကန်ကန် ေဆာင်ရက်တတ်ေသာ စိုက်လကဏာကို ဗမာတိုက ချီးကျးေသာ်လည်း

က်ုပ်တိုကုိ ိုင်ငံေရးသမားများအေနှင့် အနိမ့်ဆံုးထား၍ ေလးစားြခင်း ရှိ မရှိကိုကား အေသအချာ မေြပာိုင်ပါ။
အမှန်အတိုင်း ေြပာဆိုရမည်မာှ ဗမာတို၏ ဘာသာေရးသတ်မှတ်ချက်တစ်ခု ြဖစ်ေသာ်လည်း ၎င်းအချက်ကို အလင်း
ဂုစိုက်ကသည် မဟုတ်ပါ။ အမှားကို ဝန်ခံသည်ထက် ဥပါယ်တံမျဉ်ှင့် ေကျာ်လားိုင်သည်ကို ၎င်းတိုအေနှင့်
တန်ဖိုးထားတတ်ကသည်။ အဂလိပ်ြမန်မာပထမစစ်ပဲွကာလအတွင်း အင်းဝ ေနြပည်ေတာ်တွင် အကျဉ်းကျခံခဲ့ရသူ
အေမရိကန်သာသန ြပ မစတာ ဂန်ဆင်က က်ပ
ု ်ကို စကားအမှာပါးခဲသ
့ ည်မာှ သူှင့်အတူ အကျဉ်းကျေနသူ ြမန်မာ
မင်းမထမ်းှစ်ဦး ေြပာဆိုေနေသာ စကားတိုကုိ ကားမိရာ မှန်ကန် ေြဖာင့်မတ်သဆ
ူ ိုတာ ဘာလဲဟု အသက်ကီးသူ
မင်းမထမ်းက ေမးသည်ကို အငယ်ြဖစ်သူက မသိေကာင်းေြဖသည်။ ဤတွင် အသက်ကီး မင်းမထမ်းက ေြပာလိုက်ပံု
မှာ ေတာ်တည့်ေြဖာင့်မတ်သဆ
ူ ိုသည်မာှ လူတံးု လူအဟူသတတ်။

အထက်လူ ကီး ငိြငင်မည့် အေကာင်းကိစတုိကုိ ေလာ့ေပါ ့ေြပာဆိုြခင်း မျက်ှ လို မျက်ှ ရလုပ်၍ ချဲကား
ေြပာဆိုြခင်း၊ လိမ်ညာြခင်း စသည့်အမူအကျင့်တုိမာှ ဗမာတိုအတွက် အပန်းမကီးသလို ကျင့်ဝတ်သက
ိ ာတိုကုိ ချိး
ေဖာက်သည်ဟုလည်း မယူဆက၊ မုသားမပါ လကာမေချာဆိုေသာ စကားပံုှင့်အညီ ရာထူးတက်ဖို ေနရာမဲဖုိ စကား
အရာ တန်ဆာဆင်၍ လှည့်ပတ်ေြပာဖိုသာ ရည်ရယ်ချက်ြဖစ်သည်။ ဆိုခဲ့သလို ၎င်အမူအဂင့်မာှ တစ်စတ
ိ ်တစ်ပုင
ိ ်း
အားြဖင့် အထက်လူကီးအကိက်လိုက်၍ ေြပာဆို လုပ်ကိုင်ေနရေသာ အေလ့အထမှ ထွက်ေပလာသည်ြဖစ်၍
မည်သုိလိမ်ညာရသည် ြဖစ်ေစ၊ ရည်ရယ်ချက်သည်သာ အဓိကြဖစ်သည်ဟု ယူဆခဲ့ကသည်။ “စိတ်ထား တတ်ရင်
ြမတ်သည်၊ စိတ်သာရှင်ေစာဘုရားေဟာ ́ဆိုေသာ ေနစဉ်သံးု စကားများ ကလည်း အမှားတစ်ခခ
ု ုကျးလွန်မိတုင
ိ ်း ဗမာ
တိုအတွက် ေြဖေဆးတစ်ခုလို ြဖစ်ေနရာ၊ တစ်ပါးသူ စိတ်မချမ်းမသာ ြဖစ်မည်စုးိ ၍ြဖစ်ေစ၊ ထိခိုက်နစ်န မည်စိုး၍ြဖစ်
ေစ၊ အားနည်း ချက်ကို ဖံးု ကွယ်လု၍
ိ ြဖစ်ေစ၊ ဖံးု ဖံုးဖိဖ၊ိ လိမ်ညာလှည့်ပတ် ေြပာဆိုလိုက်ရသည့်အတွက် ဗမာတို စိတ်
တွင် စလံုးစခုြဖစ်စရာ အေကာင်းမရှိပါေပ။

- သံသယှင့်ကည့်ြခင်း၊ အြခားသူတစ်ေယာက်၏ မျက်ရပ

ိ ်မျက်ကဲကို ဖတ် မှတ်သားြခင်း၊ အမူအကျင့်တုိ
မှာလည်း ဗမာမင်းမထမ်း အရာရှိေလာကတွင် ထင်ထင် ရှားရှား ေတွရေသာ ေယဘုယျလကဏာများြဖစ်ပီး ဗမာ
နန်းတွင်း ေြခပုန်းခုတ်ပွဲ၊ အာဏာလုပဲွများမှ ရရှိလာေသာ အမူအကျင့်များ ြဖစ်ုင
ိ ်စရာ ရှိပါသည်။ အာဏာပါဝါ ြမင့်သ
ထက်ြမင့်ဖုိ၊ သူေကာင်းြပခံရဖို၊ နန်းရင်ြပင်အတွင်း တစ်ဖက်င
ှ ့်တစ်ဖက် အြပန် အလှန် မျက်စေ
ိ ဒါက်ေထာက်ကည့်
ရင်း လိဝှက် ကံစည်ေနကသည်ြဖစ်၍ တစ်ေယာက် ှင့်တစ်ေယာက် စကားကို အကုန်မေြပာရဲ၊ သံသယှင့် အရိပ်
အေြခကို အကဲခတ် ေနကရာ အဆိုပါအမူအကျင့်များ ရင့်ကျက်လာဟန်ရှိပါသည်။

တစ်ဖက်သားအေပ သံသယှင့် မယံမ

ု ကည်ရိတ
ှ တ်သူများပီပီ အဂလပ
ိ ်ဗမာ ပထမစစ်ပဲွအပီး အဂလိပ်တို
ရည်ရယ်ချက်ကုိ သံသယရှိေနေသာ ဗမာဘုရင်င
ှ ့် အရာရှိကီးများက ပထမအရစ်ေပးရမည့် စစ်ေလျာ်ေကးကို မေပး
ဘဲထားရာက ေပးလိုက်သည်င
ှ ့် အဂလပ
ိ ်စစ်တပ်များ ချက်ချင်းဆုတ်ခာွ သွားကသည်တင
ွ ် ဗမာတို ၂ အတွက် မ ကံ
ဖူး၊ မေတွဖူးြဖစ်ကရသည်ကုိ အဂလပ
ိ ်သံတမန်တစ်ဦးက ယခုလို မှတ်တမ်းတင်ခဲ့သည်။ “စည်းကမ်းသတ်မှတ်ချက်
ှင့် ပတ်သက်၍ ဗိတသ
ိ အစိုးရ၏ ကတိကဝက် တည်ကည်မကို ဗမာတို တအံတ
့ ဩ ြဖစ်ကရသည်။ ဘယ်လုဘ
ိ ယ်
အေကာင်းဆိုသည်ကုိ ဗမာတို မသိေသာ်လည်း ဗမာအချိက တေလးတစား ရှိကပီး ကုလားြဖဆိုတဲ့ လူေတွက
အရက်ေသာက်၊ ွ းသတ်၊ ဝက်သတ်နဲ ေလာဘကီးကေပမဲ့ ကတိေတာ့တည်သား၊ ငါတို ဗမာေတွနဲကာွ ပါ ့ ဟူ၍
ထုတ်ေဖာ်ေြပာဆိုေကာင်း က်ပ
ု ်ကားသိခဲ့ရသည်။”

ဗမာအမထမ်းေလာကတွင် သကာမကင်းှင့် သံသယစိတ် ကီးစိုးေနသည်ကို ေလ့လာမိေသာ ဗိတသ

ိ 
အုပ်ချပ်ေရး အရာရှိများက သံသယစိတ်ကုိ ေဖျာက်ဖျက်ကဖို ၁၉၂၅ ခုှစ်က မိတလ
ီ ာမိ အရာရှိငယ်သင်တန်း
တွင် ဘုရင်ခံက မိန်ခွန်းေြပာကားခဲ့ သည်။ အလားတူ ၁၉၂၄ တွင် ကျင်းပေသာ ရန်ကုန်တကသုလ
ိ ် ဘွဲှင်းသဘင်
တွင် လည်း အဆိုပါ ဘုရင်ခံကပင် ြဖစ်ရပ်မန
ှ ်ှင့် အဓိကအချက်အလက်တိုကုသ
ိ ာ အဓိက ထား စဉ်းစားဖိုင
ှ ့် ပုဂိလ်
ေရး ထင်ြမင်ယူဆချက်တုိကုိ ေရှတန်းမတင်ဘဲ သိပံနည်းကျ ေလ့လာကဖို တကသိုလ်ေကျာင်းသားတိုကုိ
တိုက်တန
ွ ်းခဲ့သည်။

အလားတူ ဗမာြပည်အပ
ု ်ချပ်ေရး ြပြပင်ေြပာင်းလဲဖို ၁၉၃၁ လန်ဒန်တင
ွ ် ေဆွးေွးကရာ ရှမ်းေစာ်ဘွားတို၏
အကျိးစီးပွားများ ထိခိုက်နစ်န မည့် လုပ်ရပ်တိုကုိ ပါတီအချိက လုပ်ကိုင်ေနေကာင်း ဗမာအဖွဲဝင်တစ်ဦးက စွပ်စွဲ
လိုက်ရာ အေကာင်း အချက် မခိုင်လံုဘဲ ယခုလို စွပ်စွဲေြပာဆိုမမ
 ျိးကို လံုးဝလက်မခံုင
ိ ်ေကာင်း ဗိတသ
ိ  အရာရှိ
ေလှဝင်တာတန်က ကားဝင်ေြဖခဲ့ရသည်။ အေကာင်းြခင်းရာတစ်ခုကို ကိုယ်ှင့် ခွာ၍ ဓမဓ
ိ ာန်ကျကျ တန်ဖုးိ ြဖတ်
ိုင်ေသာ အရည်အေသွးများ ဗမာတိုအေနှင့် မရတတ်ေသးသည်ြဖစ်၍လည်း သံသယှင့် သကာမကင်း စိတ်များ
ကီးထွားေနရပီ ပုဂိလ်ေရးအေပ အလွန်အကံ အားြပကာ အာဏာရှင် ဗမာဘုရင် အုပ်ချပ်ေရး၏ ထုတ်ကန
ု ်များြဖစ်
ေသာ အဆိုပါစိတ်ေနသဘာဝများမှာ ှစ်ဆယ်ရာစု ှစ်ဝက်အထိ အမှန်ပင် ကွင်းကျန်လျက်ရှိေနပါသည်။

အတိတ်တစ်ချိန်က ဗမာတိုကုိ အေကာင့်အကမဲ့ ေပျာ်ေပျာ်ေနတတ်သမ

ူ ျား အြဖစ် အကဲြဖတ်ခဲ့ကသည်မှာ
ယေနတိုင် မှန်ကန်မရ
 ိပ
ှ ါသည်။ စည်းလွတ်ဝါးလွတ် အေြပာင်အြပက်သန်ေသာ သိုမဟုတ် ေလးနက်မမရှိေသာ ဗမာ
တို စိတ်အခံကို အေကာင်းအမျိးမျိးက ပံသ
ု ွင်းေပးခဲ့သည်ဆိုရာတွင် ေလာကဓံရစ
ှ ်ပါးကို ကံ့ ကံခ
့ ံုင
ိ ် ဖို သင်ကားေပး
ခဲ့ေသာ ဗုဒဝါဒမှာ ဘဝှင့် ပတ်သက်ေသာ ဗမာတို၏ အရပ်ရပ် အေတွးအြမင်တိုအေပ စူးစူးနစ်နစ် လမ်းမိုးခဲ့သည်
ကိုမူ သံသယရှိစရာမလိုပါ။ သိုတုင
ိ ် ိုင်ငံေရး အသိစိတ်င
ှ ့် ပတ်သက်၍ ေလးနက်မမ
 ရှိြခင်းမှာ တရားဥပေဒစိုးမိုးေရး
ှင့် ဘဝလံု ခံမ မရှိရာမှ ြဖစ်ေပလာဖွယ် ရှိပါသည်။ ဘဝလံု ခံစိတ်ချမမရှိလင် တရားဥပေဒ အေပလည်း ေလးနက်
စွာ ယံုကည်ုင
ိ ်မည် မဟုတ်ပါ။ မေကာင်းဆိုးဝါးတိုကုိ ှိမ်နင်း ရသည်ထက် သူပန
ု ်ှင့် အကျင့်ပျက်အရာရှိကီးငယ်တုိ
ကို အေရးယူရသည်က ပို၍ ခက်ခဲသည်ဆိုေသာ ဖဆပလအစိုးရ၏ ေကညာချက်မာှ အမှန်ြဖစ်ပါသည်။ နယ်ေြမ
ေဒသတိုကုိ မည်သူက ထိန်းချပ်ထားသည်ြဖစ်ေစ အစိုးရှင့် သူပန
ု ်ှစ်ဖက်လံးု ကို ခခယယ လုပ်ေနရသည်မာှ ကိုယ်
အေရးကိုယ့်ကိစမှ ြဖစ်ေပလာေသာ အမူအကျင့် ြဖစ်ရာ ြပည်တွင်းငိမ်းချမ်းေရးှင့် လံု ခံမမရှိသမ ြပည်သူတုိအေန
ှင့်လည်း တရား ဥပေဒစိုးမိုးမကို ယံု ကည်မမ
 ရှိဘဲ ဆူလွယ်နပ်လွယ်ကိစများကိုသာ စဉ်းစားကမည် ြဖစ်ပါသည်။
ဗမာတို အတိတ်ကုိ ြပန်ကည့်လိုက်မည်ဆိုလင်လည်း အဆိုပါအေြခအေန မျိး ေတွရမည်ြဖစ်ပါသည်။

နန်းတွင်း အာဏာလုပဲွများ၊ လုပ် ကံသတ်ြဖတ်မမ

 ျား၊ ပုန်ကန်မမ
 ျားှင့် သွက်သက
ွ ်ခါေနသည့်တုင
ိ ် ဗမာမင်း
များ လက်ထက်တွင် တစ်တုင
ိ ်းြပည်လံးု ေအးချမ်း စွာြဖင့် ြပည်သတ
ူ ုိ ေပျာ်ရင်စွာ ေနထိုင်လျက်ရိှ ကကုန်သည်ဟု
မျိးချစ်စာဆိုတုိက တစ်ဖဲွတစ်ဖွဲ ေရးသားေဖာ်ြပတတ်ကပါသည်။ သိုတုင
ိ ် လူသား၏ အသိပညာမှာ ချည့်နဲလသ
ှ လို
အမျိးသားဝါဒမျက်ကာစွပ်ထားသည်ြဖစ်၍ မိမတ
ိ ုိသမိုင်း၏ ေရအိုေရာင် အြခမ်းကိုသာ ြမင်ရပီး ဆိုးယုတ်သိမ်ဖျင်း
ေသာ အြခမ်းကိုကား “ကွယ်” ေနကရာ ဗမာမင်းအုပ်ချပ်ေရးကာလ တိုင်းေဒသအလိုက် ပုန်ကန်ထကွမမ
 ျား ရှိခဲ့
သလို ေန က် ဆံုးမင်းလက်ထပ်တင
ွ ်လည်း ေရဘိုှင့် မံုရာေဒသတစ်ဝုက
ိ ် ဓားြပဂိုဏ်းများ ေြခချင်း လိမ်ေနသည်မာှ
အချက်အလက်ြဖစ်ပီး မင်းတုန်းမင်းလက်ထက်၌သာ ရှားေတာ ရှားခဲ တည်ငိမ်ေအးချမ်းမ ရှိခဲ့ရာ အစိုးရှင့်
သူပန
ု ်သက
ူ န်တုိကားတွင် ြပည်သတ
ူ ုိအေနှင့် မသက်မသာ ေနထိုင်ခဲ့ရသည်ချည်း ြဖစ်ပါသည်။ အရန်းအပတ်
ရယ်ေမာသံများက ဗမာလူအဖွဲအစည်းတွင် မည်သည့်အခါမ အသံတိတ်ခဲသ
့ ည် မဟုတ်ပါ။ ေကျာချမ်း ေအာင်
ေကာက်စရာေကာင်းသည့် ဂျပန်ကင်ေပတိုင် အုပ်ချပ်ေရးေအာက်၌ပင် ရယ်ေမာသံတုိ စည်စည်ေဝေဝရှိခဲ့ပါသည်။

ဗမာတိုအဖို ေသာင်ေသာင်သာသာ ေနရသည်ြဖစ်ေစ၊ ဒုကပင်လယ်ေဝေန သည်ြဖစ်ေစ၊ ေပျာ်ေပျာ်ေနေသခဲ

ဟု လက်ခံထားသူများြဖစ်ရာ စည်းလွတ်ဝါးလွတ် အေြပာက်အပျက်သန်ေသာ ဗမာတိုစတ
ိ ်သေဘာကပင် ထူးဆန်း
ပ်ေပွေသာ ိုင်ငံ ေရးအချိးအေကွတိုကုိ ဖန်တီးေပးပါသည်။ ၁၉၅၀ ခုှစ် ဗမာ့ိုင်ငံေရး အေြခအေန တစ်ခုလံုးကို
ိုးိုးရှင်းရှင်း စကားလံးု အနည်းငယ်ြဖင့် ြပင်သစ်ဝန်ကီးတစ်ဦး သံုးသပ် သွားပံုမာှ ဤသိုြဖစ်သည်။

“ကျပ်တို ိုင်ငံမာှ ိုင်ငံေရးအေြခအေနဟာ အမဲလုလ

ိ ို စိုးရိမ်စရာ ြဖစ်ေန တယ်။ ဒါေပမဲ့ ဘယ်ေတာ့မှ
ုပ်ပျက်ဆင်းပျက် ဒုကေရာက်တာ မရှိဘူး၊ ဒါေပမဲ့ ဗမာြပည်မာှ က ေြပာင်းြပန်၊ ိုင်ငံေရးအေြခအေနတစ်ခုလံုး
ုပ်ပျက်ဆင်း ပျက် ကေမာက်ကမ ြဖစ်ေနေပမဲ့ ဘယ်ေတာ့မှ မစိုးရိမ်ကဘူး”

ငိမ်းချမ်းမှင့် ဘဝလံု ခံမဆိုင်ရာ တန်ဖုးိ တိုကုိ သင်ကားေပးြခင်းြဖင့်သာ ြပည်သတ

ူ ုိအေနှင့် ေလးနက်စွာ
ေတွးေတာဆင်ြခင်တတ်လာသည်င
ှ ့်အမ အစိုးရအေပ လူထု၏ ယံု ကည်မက
 ိုလည်း အြပည့်အဝ ြပန်လည်
တည်ေဆာက်ုင
ိ ်မည် ြဖစ်ပါသည်။ အစိုးရအေပ ယံု ကည်မြ ဖစ်ေစ၊ မိမက
ိ ိုယ်ကို ယံု ကည်မြ ဖစ်ေစ၊ ငိမ်းချမ်း
တည်ငိမ်ေသာ အုပ်ချပ်ေရးေအာက်တင
ွ ်သာ တည်ေဆာက်ရိုင်သည်ြဖစ်ရာ ဖမ်းချင်လင်ဖမ်း၊ လတ်ချင်လင် လတ်၊
ဗိုလ်ကျစိုးမိုးမများ ကင်းေဝး၍ ဥပေဒှင့်အညီ စီရင်အုပ်ချပ်ေရးသည်သာ ငိမ်းချမ်းေသာ လူအဖွဲအစည်းအတွက်
အသက်ဝိညာဉ် ြဖစ်ပါသည်။ ြပည်သတ
ူ ုိအသက်အုးိ အိမ်တိုကုိ အြပည့်အဝ ကာကွယ်ိုင်သလို ဥပေဒှင့် အညီ
အစီအမံ၊ အေဆာင်အရက်ရိှ ကသည်ဆုလ
ိ င် ြပည်သူတုိအေနှင့် ကိုယ်အလုပ်၊ ကိုယ့်တာဝန်၊ ကိုယ့်ဘဝတိုအေပ
အားတက်သေရာှင့် အေလးအနက်ထား တည် ေဆာက်လာကမည် ြဖစ်ပါသည်။ အမှန်အားြဖင့် အေတွးအေခ
အယူအဆအမျိးမျိး ရှိေသာ်လည်း ကျင့်ဝတ်စည်းကမ်းများ အခိုင်အမာရှိေသာ လူအဖွဲအစည်းတစ်ခတ
ု င
ွ ် လံု ခံမ
ေသချာေရရာမမရှိြခင်းကပင် လွတ်လပ်မ
 ှင့် ဖန်တီးမဆိုင်ရာ အရင်းအြမစ်တစ်ခု ြဖစ်လာိုင်ဖယ
ွ ် ရှိေသာ်လည်း ကမ
နိယာမှင့် ဗုဒဘာသာတန်ဖိုးတိုကုိ အဓိကထား ေသာ ဗမာ့လူအဖွဲအစည်းအေနှင့်မူ ကံတရားကိုသာ ဇွတ်မှိတ်
လက်ခံထားရပံုရ ေလရာ ဗမာတိုအေနှင့် လပ်လပ
 ်ရှားရှား စွန်စားရသည်ထက် ကိုယ်ဘဝှင့်ကိုယ် ေရာင့်ရဲရသည်
ကို ပို၍ ှစ်သက်ဟန်တူေနပီး ေလးနက်မမရှိြခင်းမှာ ဗမာအများစု၏ ေယဘုယျ သေဘာထားလို ြဖစ်လာသည်။

အေန က်ုင
ိ ်ငံသားများလက်သို လစ်ဘရယ်ဒမ
ီ ုက
ိ ေရစီတန်ဖိုးများ ေရာက်လာ ခဲသ
့ ည်မာှ ေနချင်းညချင်း
မဟုတ်မူဘဲ ှစ်ေပါင်းများစွာ တည်ေဆာက်ခဲရ
့ သည်။ အပိ အပျက်၊ အဆုတ်အတက်သမိုင်းြဖစ်ရပ်များစွာကို ေကျာ်
ြဖတ်ခဲရ
့ သည် ိုင်ငံေရးှင့် လူမေ
 ရး အေဆာက်အအံမ
ု ျားကားတွင် ေသွးသံတရဲရဲှင့် အားပိင်ခဲ့ရသည်။ ေန က်ဆံးု မှ
သာ ဗျိုကရက်တစ် (သို) ေအာ်တုခ
ိ ရက်တစ်အေဆာက်အအံတ
ု ုိကုိ ဖယ်ရာှ းပီး ြပည်သူ ကိုယ်စားြပ အေဆာက်အအံု
တိုက ေနရာယူလာိုင်သည်။ ြပည်သူ ကိုယ်စား လှယ်များမှာလည်း ကိုယ့်အယူ ကိုယ့်အေတွး အမျိးမျိးရှိသည်ြဖစ်ရာ
မတူသည်တိုကုိ မတူသလို တူသည်တိုကုိ တူသလို ပူးေပါင်းေဆာင်ရက်ြခင်းြဖင့် ဖွဲစည်းအုပ်ချပ်ပံု အေြခခံဥပေဒကို
အပျက်အစီးအထိ အခိုက်မခံဘဲ လစ်ဘရယ်ဒီမုက
ိ ေရစီ တန်ဖိုးများှင့် ယဉ်ပါးေအာင် ေလ့ကျင့်ယခ
ူ ဲ့ကရသည်။ ဆိုရ
လင် လစ်ဘရယ်ဒမ
ီ ုက
ိ ေရစီယရားကီး ကို ထိထိေရာက်ေရာက် ေမာင်းှင်ိုင်ဖုိအတွက် လိုအပ်ေသာ အမူအကျင့်၊
အေတွ အ ကံများ ဗမာတို မရတတ်ေသးသည်ြဖစ်၍ ထိေရာက်သန်စမ
ွ ်းေသာ ိုင်ငံေရး အေဆာက်အအံုများဆိုသည်
မှာ သံမဏိရည
ှ ်လျား ေသာ သမိုင်းေရးအေတွအ ကံတို၏ ထုတ်ကန
ု ်များသာြဖစ်ေကာင်း ဗမာတို ဆင်ြခင်ဖိုလို
ပါသည်။

အဆင့်အတန်းကီးစိုးေသာ လူအဖွဲအစည်း
ဗမာ့လူအဖွဲအစည်းတွင် ပါဝင်ပတ်သက်ေနေသာ လူပဂ
ု ိလ်တစ်ဦးအေနှင့် သီးြခားလွတ်လပ်ေသာ လူသား
တစ်ဦးအြဖစ် ေနရာရတတ်သည် မဟုတ်ဘဲ မိသားစု အဖွဲဝင်အြဖစ်ေသာ်လည်းေကာင်း၊ အသိုင်းအဝိုင်းတစ်ခု၏ အဖွဲ
ဝင်အြဖစ်ေသာ်လည်း ေကာင်း အသိအမှတ်ြပတတ်ကသည်။ တစ်နည်းအားြဖင့် ဗမာ့လူအဖွဲအစည်းဝင် တစ်ဦးသည်
လွတ်လပ်ေသာ လူသားတစ်ဦးအြဖစ် ြဖစ်တည်ေနသည်မဟုတ်ဘဲ ယူနစ်တစ်ခ၏
ု အစိတ်အပိုင်းအြဖစ် ရှိေနြခင်း
ြဖစ်သည်။ လူပဂ
ု ိလ်တစ်ဦးသည် မိသားစု ဖွဲစည်းမ (သို) လူအဖွဲအစည်း၏ စည်းေဘာင်အတွင်း ဆက်စပ်ေနရာ ထို
သူ၏ အသက် အရယ်၊ လိင်၊ မျိးဆက်င
ှ ့် အလုပ်အကိုင် စသည်တုိကေပးထားေသာ အဆင့်အတန်းကိုသာ
ပိုင်ဆုင
ိ ်ခွင့်ရိတ
ှ တ်ကသည်။ ဥပမာ မိသားစုအတွင်း အသက် အရယ်ကီးသူ (သို) ေယာကျာ်းြဖစ်သတ
ူ င
ွ ် ိင်းယှဉ်မ
အရ အြခားအဖွဲဝင်များထက် လုပ်ပုင
ိ ်ခွင့်များရတတ်ကသည်ြဖစ်၍ လူအဖွဲအစည်းအတွင်း မျဉ်းတစ်ေြပးတည်း
ဆက်ဆံေရးအယူအဆမျိး ရှိတတ်သည် မဟုတ်ပါ။ ) | လူပဂ
ု ိလ်တစ်ဦးသည် ဘုန်းကီးြဖစ်သည်၊ မင်း (သို) အစိုးရ
အရာရှိြဖစ်သည်။ စစ်ဗုလ
ိ ်ြဖစ်သည်၊ သူေဌးသူကွယ်ြဖစ်သည်။ ေကျာင်းဆရာြဖစ်သည်၊ ကုန်သည်ြဖစ် သည်၊ ေရှေန
ြဖစ်သည်။ စာေရးစာချီြဖစ်သည်၊ အလုပ်သမားြဖစ်သည်။ ေတာင်သူ လယ်လပ
ု ်ြဖစ်သည် စသြဖင့် ရာထူးှင့်
အလုပ်အကိုင်အလိုက် လူတစ်ဦး၏ အဆင့် အတန်းကို သတ်မတ
ှ ်ကသလို ရရှိေသာ အခွင့်အေရးတိုသည်လည်း
အထက်ေအာက်၊ အနိမ့်အြမင့် အစဉ်လိုက် ရှိေနသည်။

ြမန်မာ့လူအဖွဲအစည်းအတွင်း ဇာတ်ခွဲြခားြခင်းလို လူမေ

 ရးအရ တင်းကျပ်ေသာ အတားအဆီးများ မရှိသည်
ြဖစ်၍ မိမတ
ိ ုိ လူစွမ်းလူစအလိုက် ရလိုေသာ အဆင့်အတန်း တိုကုိ ရိုင်ေသာ်လည်း လူသည် လူအဖွဲအစည်းအတွင်း
သီးြခားလွတ်လပ်စွာတည်ရိှ ပီး သဘာဝအရပင် လူအခွင့်အေရးတိုကုိ ပိုင်ဆုင
ိ ်ထားသူအြဖစ် ဗမာတို မည်သည့် အခါ
မ အသိမတ
ှ ်ြပတတ်ကသည် မဟုတ်ပါ။ လူ၏ အဆင့်အတန်းဟူသည် ဥစာ ပစည်းပိုင်ဆုင
ိ ်မ
 ှင့် အလုပ်အကိုင်
အရသာ ရှိသည်ဟု စွဲမတ
ှ ်ထားကရာ အဆိုပါပုဂိလ် အေပ ေလးစားမ အသိအမှတ်ြပမဆိုသည်မာှ လည်း လူမေ
 ရး
အတိုင်းအတာြဖင့်သာ ဆံုးြဖတ်တတ်ကသည်။ . သိုြဖစ်၍ လူအဖွဲအစည်းတစ်ခအ
ု တွင်း ပဋိညာဉ်ခံထားေသာ ဥပေဒ
တိုကုိ လူအားလံးု အညီအမ သေဘာတူလိုက်န ရမည်ဆုေ
ိ သာ အေန က် အယူအဆမှာ ဗမာတိုအတွက် မယဉ်ေကျး
သလို အဓိပာယ်မဲ့သလို ြဖစ်ေနသည်။ တစ်နည်းအားြဖင့် ရာထူးကီးသည်ြဖစ်ေစ၊ ငယ်သည်ြဖစ်ေစ၊ မိန်းမြဖစ်ေစ၊
ေယာက်ျားြဖစ်ေစ လူအခွင့် အေရးအရ တန်းတူရိရ
ှ မည်ဆုသ
ိ ည်မာှ ဗမာတိုအတွက် န းစိမ်းေနသည်။ လူတစ်
ေယာက်၏ အလုပ်အကိုင် ရာထူးရာခံကုိ ကည့်ပီး ေနရာှင့် အခွင့်အေရးေပးတတ်ေသာ အယူ အဆမှာ
အေန က်တုင
ိ ်းတွင် ဒီဂရီအတိုင်းအတာတစ်ခအ
ု ထိ ရှိိုင်ေသာ်လည်း ဗမာ လူအဖွဲအစည်းေလာက် သည်းထန်စဲွကပ်
ြခင်းမရှိပါ။ ရှိခဲ့သလို အဆင့်အတန်း ရာထူး ဂုဏ်သိန်ကိုကည့်၍ ေနရာေပးတတ်ေသာ ဗမာတို၏ အေလ့အထကို
တစ်ဦးှစ်ဦး ဆက်ဆံေရးတွင် ထင်ထင်ရာှ းရှား သိိုင်ပါသည်။ ဥပမာ ဗမာတို ဆက်ဆံေရး အသံးု အန်းတွင် Mrs
(သို) Mr ကဲသ
့ ို အဆင့်အတန်းြပ မဟုတ်ဘဲ လူပဂ
ု ိလ်ကို သာ ေလးစားသမှင့် သံးု စွဲေသာ အသံးု အန်းမျိး ရတတ်
သည်မဟုတ်ဘဲ ကို၊ ေမာင်၊ မ၊ ဦး၊ ေဒဟူ၍ အသက်အရယ်အရြဖစ်ေစ၊ အဆင့်အတန်းအရ ြဖစ်ေစ၊ ပိုင်ဆုင
ိ ်မအ
 ရ ြဖစ်
ေစ၊ အလုပ်အကိုင်အရြဖစ်ေစ ေရှဆက်စကားလံုးများြဖင့် သံးု န်း တတ်ကသည်ြဖစ်ပီး ရယ်တူတန်းတူ ခင်မင်ရင်းှီး
သူများမှအပ န မည်ချည်း သက် သက်ေခလင် ိုင်းသည်ေစာ်ကားသည်ဟု ယူဆတတ်သည်။ အလားတူ လူမအ
 ဆင့်
အတန်းြပ စကားလံးု များအေနှင့်လည်း အစ်မကီး၊ အစ်ကုိ ကီး၊ ညီ၊ ညီမ စသည် အားြဖင့် သံးု စွဲတတ်ကပါသည်။

လူ၏ ဂုဏ်သိကာ (သို) လူမေ

 ရးတန်ဖုးိ များှင့် ခ ကိုယ်အစိတ်အပိုင်းတိုသည် လည် ဗမာတိုအဖို ဆက်စပ်
မ ရှိေနပါသည်။ ဥပမာ ဦးေခါင်းသည် ြမင့်ြမတ်ကုိ အထွက်အြမတ်ထားရာြဖစ်ပီး ေြခေထာက် (သို) ကိုယ်အဂါစပ်များ
မှာ ယုတ်ညံ့သည် တန်ဖုးိ ြဖတ်ထားရာ ေခါင်းကိုပတ
ု ်ြခင်း၊ ေြခေထာက်င
ှ ့် န်ြပြခင်း၊ ထိြခင်း၊ ကန်ြခင်း တိုမာှ
ေစာ်ကားသည်ဟု ယူဆကပါသည်။ ဗမာမင်းများ လက်ထက်က နန်းတွင်းသူ နန်းတွင်းသားများက ဘုရင်နန်းေဆာင်
ရှိရာဘက် ေြခေပးအိပ်ြခင်း၊ လှဲေလှာင်းြခင်း မြပရဟု တင်းတင်းကပ်ကပ် အမိန်ထတ
ု ်ြပန်ထားသည်။ အလားတူ
ေခွး၊ ဝက်၊ ွ း စသည်တိရစ
ိ ာန်တုိင
ှ ့် လူတစ်ဦးကို ပံခ
ု ိုင်းေြပာဆိုသည်မာှ လည်း ေစာ်ကားြခင်း ြဖစ်သည်ဟု ဗမာ
တိုက မှတ်ယူတတ်ကသည်။

ဥပေဒစိုးမိုးေရးတွင် ပျက်ကွက်မများ
ဖဆပလ အစိုးရအဖွဲဝင်များြဖစ်ေစ၊ ြမန်မာ့ဆိုရယ
ှ ်လစ်လမ်းစဉ်ပါတီအဖွဲဝင် များ ြဖစ်ေစ၊ ၎င်းတိုအေနှင့်
တရားဥပေဒစိုးမိုးေရးဆိုင်ရာ အေြခခံအယူအဆတိုကုိ ရှင်းရှင်းလင်းလင်း သေဘာေပါက်ခဲ့သည်မဟုတ်သလို
အားတက်သေရာ ေဆာင်ရက် ခဲ့ြခင်းလည်း မရှိဟု ယူဆရပါသည်။

အဆိုပါကိစှင့် ပတ်သက်၍ ဖဆပလအစိုးရက စကားလံုးများှင့်သာ ေလာ ကွတ် လုပ်ခဲ့ကသလို

ေတာ်လှန်ေရးေကာင်စ
ီ ှင့် လမ်းစဉ်ပါတီ ေခါင်းေဆာင်တို ကလည်း တရားဥပေဒစိုးမိုးေရး အှစ်သာရတိုကုိ
ေြပာင်ေြပာင်တင်းတင်း ချိးေဖာက်ခဲ့ ကရာ အဆိုပါ အြပအမူများမှာ အေရးပါေသာ ိုင်ငံေရး အေကာင်းတရားများ
ှင့် လံုးဝ သက်ဆုင
ိ ်သည် မဟုတ်ဘဲ ပုဂိလ်ေရးကိစများသာ ြဖစ်ပါသည်။ တစ်နည်းအား ြဖင့် အဆိုပါေခါင်းေဆာင်
များမှာ အဆင့်အတန်းစိုးမိုးေသာ အေလ့အထများှင့်သာ ယဉ်ပါးေနသည်ြဖစ်၍ ဥပေဒစိုးမိုးေရးဆိုင်ရာ အေြခခံအယူ
အဆများကို တန်ဖိုးထားရ ေကာင်းမှန်း မသိတာလည်း ြဖစ်ိုင်ပါသည်။
 ြမန်မာတို၏ ဓေလ့အရ ရာထူးအဆင့်အတန်းကို ကည့်၍ ဆံုးြဖတ်ေလ့ရိသ
ှ ည့် တိုင် တရားဥပေဒစိုးမိုးေရး
တွင်မူ ရာထူး၊ လူမျိး၊ ကျားမ စသည်တိုကုိ ထည့်သွင်း စဉ်းစာသည် မဟုတ်ပါ။ အလားတူ တရားေရးဥပေဒကို လို
သလို အဓိပာယ်ဖင
ွ ့်ပီး အသံုးချေနြခင်းသည်လည်း တရားဥပေဒစိုးမိုးေရးကို တည်ေဆာက်ေနြခင်း မဟုတ်ပါ။

ဒီမုက
ိ ရက်တစ် အုပ်ချပ်ေရးမူကမ်းပါ ေကျးရာအဆင့် တရားဥပေဒစိုးမိုးေရးအဆိုကို ဖဆပလဝန်ကီးတစ်ဦး
က ကန်ကက
ွ ်ခဲ့သည်မာှ ဆိုခဲ့သလို ရာထူးအဆင့်အတန်းကို အဓိကထားေသာ အယူအဆအြဖစ် န းလည်ုင
ိ ်ပါသည်။
တစ်နည်းအားြဖင့် ဘုန်းကီး သူကီး ရာမိရာဖ စသည့်အာဏာရှိသူများ အုပ်ချပ်ေသာ အစဉ်အလာ အုပ်ချပ်ေရးကို
ဆက်လက်ရင
ှ ်သန်လိုသည့် ရည်ရယ်ချက်ြဖစ်ပါသည်။ ဥပေဒများ မည်သုိ ြပာန်းသည် ြဖစ်ေစ ေကျးရာအုပ်ချပ်ေရး
ကိစတုိကုိ ဆိုခဲ့ပါ သဇာအာဏာရှိသူများက ဆံးု ြဖတ်ရမည် ြဖစ်၍ အစိုးရအေနှင့် အစဉ်အလာ အုပ်ချပ်ေရးကိစရပ်
များတွင် ဤသို ကားဝင် ေဆာင်ရက်ရန် ကိးစားြခင်းသည် လူမေ
 ရးအရ ဟန်တားပိတ်ဆုိလိုက်သလို ြမင် ေကာင်း
အဆိုပါဝန်ကီးက ကန်ကွက်ေြပာဆိုသွားသည်။ ဝန်ကီး၏ စကားအရ ဥပေဒစိုးမိုးေရး စတင်အေကာင်အထည်ေဖာ်
ြခင်းေကာင့် ဗမာတို၏ လူမေ
 ရးဘဝ ပိကွဲပျက်စးီ သွားမည်ကို မလိုလားေကာင်း န းလည်ုင
ိ ်ေသာ်လည်း ဥပေဒစိုး
မိုးေရး ကိစရပ်တုိကုိ မည်သိုမည်ပံု ြမင့်တင်ေဆာင်ရက်ရမည်ဆုေ
ိ သာ ကိစတင
ွ ်မ ရှင်းရှင်း လင်းလင်း ထည့်သွင်းေြပာ
ကားြခင်း မရှိပါ။ ဥပေဒသည် သဇာအာဏာရှိသူတုိ၏ အမိန်ြဖစ်သည်ဆုလ
ိ င် ဥပေဒစိုးမိုးမ မရှိိုင်ပါ။ တရားဥပေဒ
စိုးမိုးေရးတွင် ကတိေလးပါး ကင်းရှင်းရပါမည်။ လူေဘာင်တစ်ခလ
ု ံုးအတွက် အြပသေဘာေဆာင်ေသာ လွယ်ကူစွာ
ပါဝင်ပတ်သက်ိုင်ေသာ တိကျစွာ အာဏာရှိေစေသာ တရားစီရင်မသာြဖစ်၍ ကျင့်ဝတ်၊ ဓေလ့တုိအရ လူပဂ
ု ိလ်စိုးမိုး
မှင့် မပ်ေထွးသင့်ပါ။

- သိုြဖစ်ေစကာမူ အချိိုင်ငံများတွင် အာဏာရှိသူတုိ၏ လိုအပ်ချက်ှင့်အညီ ဥပေဒကို အတင်းအေလျာ့

ြပလုပ်ရသည်ြဖစ်၍ အထက်ပါ အယူအဆမှာ ယထာဘူတ ကျလွန်းသည်ဟု ဆန်ကျင်ေကာင်း ဆန်ကျင်ိုင်ပါသည်။
မှန်ပါသည်။ တရားံးု (သို) အုပ်ချပ်ေရးအာဏာပိုင်တို၏ ကိးကိုင်ချယ်လှယ်မ အမျိးမျိးေကာင့် ဥပေဒ၏ အဓိပာယ်
ှင့် အကျံးဝင်မများ ရဲေစာင်း၍ ပံပ
ု ျက်ခဲရ
့ သည်ရှိ.ဘ်လည်း ဥပေဒစိုးမိုးေရး ဆိုေသာ အယူအဆကိုမူ စိတ်းူ ေပါက်
သလို အဓိပာယ်မေကာက်ိုင်သလို ဥပေဒ ကိုလည်း ထပ်တလဲလဲ အဓိပာယ်သတ်မှတ်၍ ရိုင်သည်မဟုတ်ပါ။ ဥပေဒ
တစ်ရပ် . သည် အစဉ်အလာ ဓေလ့ထံုးစံ၊ ဘာသာေရးန်းစံ စသည့် လူအဖွဲအစည်းတစ်ခ၏
ု နက်င
ိ ်းေသာ
လူမဆ
 က်ဆံေရး အေကာင်းတရားများှင့် အြဖစ်ိုင်ဆံုး ထင်ဟပ်သင့် သည်ဆိုေသာ်လည်း အဆိုပါဥပေဒကို ြပာန်း
လိုက်သည်င
ှ ့် တိတက
ိ ျကျ လိုက်န ကျင့်သံုးကရပါမည်။ အာဏာရှိသူတုိက စိတ်းူ ေပါက်သလို ဥပေဒကို ကျင့်သံုး
ေနြခင်း မှာ တရားဥပေဒစိုးမိုးေရး အယူအဆကို ေဖာက်လဲွေဖာက်ြပန် ဖျက်ဆီး ေနြခင်းြဖစ် သည်။ လူမေ
 ရး
လိုအပ်ချက်တုိကုိ ဥပေဒက ြဖည့်ဆည်းေပးရမည်ြဖစ်ပီး မြဖည့်ဆည်း ိုင်ပါက ေြပာင်းလဲဖိုလိုပါသည်။ အလားတူ
တရားဥပေဒနယ်ပယ်င
ှ ့် အာဏာနယ်ပယ် တိုကုလ
ိ ည်း ဝိဝါဒကွဲဖုိ လိုပါသည်။ - ဗမာတိုအဖို ဩဇာ၊ အာဏာ၊ ဂုဏ်ရှိ
ေသာ အရာများမှာ လူပဂ
ု ိလ်၌သာရှိပီး တရားဥပတွင် မရှိသြဖင့် လူှင့် ဥပေဒကို ခွဲြခားိုင်သည် မဟုတ်ပါ။ လူ
ပုဂိလ် ဆက်ဆံေရးသည် ဗမာတို၏ အေထွေထွဘဝတွင် ကီးကီးမားမား ေနရာယူထားတတ် ရာ ဥပေဒအတိုင်း
လိုက်န ပီး စည်းကမ်းတကျ ေဆာင်ရက်ေနလင် ကန်ကာတတ် သည်ြဖစ်၍ အာဏာရှိသူကို ချဉ်းကပ်ပီး လုပ်ကိုင်
လင် ြမန်ြမန် ခရီးေရာက်သည်ကုိ ယခုအခါ လူတုင
ိ ်းသိပါသည်။ အမှန်အားြဖင့် မဆလအစိုးရအရာရှိေကာ၊ ဖဆပလ
အစိုးရအရာရှိတုိပါ ဥပေဒအတိုင်း တိတက
ိ ျကျ လုပ်ကိုင်သည်ကို ခံတင
ွ ်းေတွကသည် မဟုတ်ပါ။ ဥပေဒအတိုင်း
ေဆာင်ရက်ြခင်းသည် မိုက်မဲြခင်း၊ ေခါင်းမာြခင်းဟု ယူဆ က၍ လာဘ်ေပးပီး ပုဂိလ်ေရးအရ ချဉ်းကပ်နည်းကို ဗမာ
တို ပို၍အားကိုးတတ်က ရာ ဗမာတို၏ အေထွေထွအကျပ်အတည်းှင့် အနိာံမ
ု ျားမှာ လူှင့် ဥပေဒကို ခွဲြခားမြမင်
ိုင်ရာမှ အစပျိးခဲ့သည်ဟု ဆိုရပါမည်။ မိမသ
ိ ူငယ်ချင်း ြဖစ်ေန၍ သူပန
ု ်ကို အကာကွယ်ေပးသည်များ အာဏာပိုင်ှင့်
သိကမ်းလင်ေထာင်မှ လွတ်သည်များ၊ သူပန
ု ်တုိ ကျးလွန်သမ ြပစ်မအားလံးု ကို ခဝါချပီး မိတ်ေကာင်း ေဆွေကာင်း
ကီးေတွလို ဆက်ဆံသည်များ ရှိခဲ့သည့်တုင
ိ ် အဆိုပါြပမ ေဆာင်ရက်သည်တုိကုမ
ိ ူ တရားဥပေဒ ချိးေဖာက်ေနေသာ
လုပ်ရပ်များဟု ဗမာတို မြမင်ကပါ။ သူပန
ု ်ှင့် ေြမေအာက်ပါတီများမှ ထုတ်ေဝေသာ စာေစာင်တိုကုိ အစိုးရပံုှိပ်တိုက်
တွင် ိုက်ှိပ်သည်များလည်း ရှိသလို လူသတ်မတ
 င
ွ ် ပါဝင်ပတ်သက်ေနေသာ လယ်သမားအချိကို ချက်ချင်း
လတ်ေပးဖို ခိုင်ဝန်ကုိ စိုက်ပျိးေရးဝန်ကီးက ေဖျာင်းဖျသည့်အတွက် လတ်ေပးခဲရ
့ သည်လည်း ရှိေပသည်။ ဤနည်း
ဤပံတ
ု ုိြဖင့် တရားစီရင်ေရးတွင် ဝင်ေရာက်စက
ွ ်ဖက်ေနသည်တိုကုိ တရားဥပေဒစိုးမိုးေရးကို ေှ င့်ယက
ှ ်ဖျက်ဆးီ
ေနသည်ဟု သေဘာမရဘဲ ဗမာဗုဒ ဘာသာဝင်တို၏ သည်းခံတတ်ေသာ အေလ့အထြဖစ်သည်ဟု ယူဆေနက
သည်မာှ လည်း များစွာ စဉ်းစားဖိုေကာင်းပါသည်။ အစိုးရအေနှင့် သူပန
ု ်တုိင
ှ ့် ဆက်ဆံရာတွင် မြပတ်မသား
လံုးလားေထွးလား ြဖစ်ေနေကာင်း လတ်ေတာ်အမတ်အချိက ၁၉၄၈ ခုှစ် အေစာပိုင်းတွင် ေထာက်ြပကပီး သူပန
ု ်
က ကွာခတ်ရင်ေကျတဲ့ အစိုးရ၊ စိုစိ 88'အစိုးရဟု ေဝဖန်ခဲ့ကသည့်တုင
ိ ် ဝန်ကီးချပ်ဦးုကသူပန
ု ်ှင့် ေတာ်သလို
ကည့် ဆက်ဆံဖိုသာ ဆံးု ြဖတ်ခဲသ
့ ည်။

ိုင်ငံေရးအေြခအေန ကေသာင်းကနင်းြဖစ်ေနေသာ အဆိုပါကာလမျိးတွင် မိမတ

ိ ုိ ပါတီအင်အားကို ထိခိုက်
မည်စိုး၍ တရားဥပေဒစိုးမိုးေရးအတွက် တိတက
ိ ျကျ ေဆာင်ရက်ြခင်းမရှိဘဲ ရင်ကားေစ့ေရးေပလစီှင့် စခန်းသွား
သင့်သည်ဟု အစိုးရက ယူဆထားပံုရသည်။ အဆိုပါကိစှင့် ပတ်သက်၍ ၁၉၅၅ ခုှစ် သတင်းစာရှင်းလင်းပွဲ တစ်ခု
တွင် ဝန်ကီးချပ်ဦးု၏ ထင်ြမင်ချက်မှာ ဤသိုြဖစ်သည်။

“ကန်ေတာ်တုိုင
ိ ်ငံဟာ သက်တမ်းအားြဖင့် ုနယ်ပါေသးတယ်၊ ြပတ်ြပတ် သားသား အေရးယူေနလို မြဖစ်
ေသးပါဘူး၊ ဆိုပါစို၊ ပီးခဲ့တဲ့ ေရးေကာက်ပဲွ တုန်းက အစိုးရကို ဆန်ကျင်ဖို စစ်တပ်ကုိ စည်းံုးတယ်၊ ဒီလိုလုပ်ရပ်ဟာ
တရားဥပေဒနဲ ငိစွန်းပီး တစ်သက်တစ်ကန်း ချိုင်တဲ့ ြပစ်မကီးပဲ၊ ဒါေပမဲ့ ကန်ေတာ်တုိ လက်ေရှာင် ေနလိုက်ပါ
တယ်။ ကန်ေတာ်တုိဘက်က လက်တစ် ဆံးု မလုပ်ရပါေစနဲလို ေမာ်လင့်ေနတယ်။ ဒီလိုလုပ်မယ့်အစား ေစ့စပ်
ေဆွးေွး ေရး၊ ေဖျာင်းဖျစည်းံုးေရး စတဲ့ အြခားနည်းလမ်းေတွကို ကန်ေတာ်တုိ ရှာေနတယ်။”

ဝန်ကီးချပ်ဦးု ေြဖရှင်းနည်းကား မှန်ေကာင်းမှန်ိုင်ပါသည်။ သိုတုင

ိ ် ဗမာနည်း ဗမာဟန်ြဖင့် လိုတုးိ ပိုေလာ့
စဉ်းစားသည်ြဖစ်ေစ ဗုဒနည်းဗုဒဟန်ြဖင့် သည်းခံ ခွင့်လွတ် ိုင်သည်ြဖစ်ေစ ရင်ကားေစ့သည်ဟေ
ူ သာ ေရြပည်ေအး
ေခါင်းစဉ်ေအာက်တွင်မူ တရား ဥပေဒစိုးမိုးေရးကို မထိခိုက်မပစ်ပယ်သင့်ပါ။ တရားဥပေဒစိုးမိုးေရးကို မကျိးမေပါက်
မေြပာက်မကား မျဉ်းတစ်ေြပးတည်း ကျင့်သံုးြခင်းသည် အလွန်အကံ အေရးယူသည် မဟုတ်ပါ။ လူထုတစ်ရပ်လံုး
တရားဥပေဒစိုးမိုးေရးကို သေဘာေပါက်လာေစဖို ဆိုလင် အစိုးရကိုယ်တိုင် တရားဥပေဒကို လိုက်န ကျင့်သံုးြပြခင်း
သာ ြဖစ်ပါသည်။ သိုတေစ ဝန်ကီးချပ် ဦးုအေနှင့် သူပန
ု ်များှင့် ကည့်ကျက်လပ
ု ်ရင်း ရင်ကားေစ့မည် ဟုဆို
ေသာ ေပလစီကို ၁၉၄၅ ခုှစ်မှ ၁၉၅၅ ခုှစ်အထိ မေြပာင်းလဲဘဲ တစ်စပ်တည်း ကျင့်သံုးေနသည်ြဖစ်၍ တိုင်းြပည်
လံု ခံေရးှင့် တည်ငိမ်ေရးအတွက် ေမးခွန်းထုတ်စရာ ြဖစ်လာပါသည်။

လူမပ
 ညာေရးလိုအပ်ချက်
 ပါလီမန်ဒီမုက
ိ ေရစီ ပျက်သုန်းရြခင်းအတွက် ဖဆပလအစိုးရတွင် တစ်စိတ် တစ်ပိုင်း တာဝန်ရှိသလို
ိုင်ငံေရးစနစ်တစ်ခုလံုး ကျိးပျက်သွားရြခင်းတွင်မူ တစ်တုင
ိ ်း တစ်ြပည်လံးု ၏ တာဝန်ြဖစ်ပါသည်။ ဝန်ကီးချပ်ဦးု
ေြပာသလို ထိုစဉ်က ြပဿန ေပါင်း ေသာင်းေြခာက်ေထာင်ှင့် ပတ်ပတ်လည် သူပန
ု ်ဝိုင်းေနသည်မာှ မှန်ပါမည်။ သိုရိှ
ေစ ဖဆပလအစိုးရြပဿန မှာ အုပ်စုအကျိးစီးပွားကို ေရှတန်းတင်ေနသည်ြဖစ်၍ တိုင်းြပည်ကို မှန်မှန်ကန်ကန်
ဦးေဆာင်မမေပးိုင်ရာမှ ိုင်ငံေရးအုပ်စုအားလံးု သေဘာ တူညေ
ီ သာ အေြခခံစည်းမျဉ်းတစ်ခုကိုပင် မရိုင်သည်
အထိ ေလျာ့ရဲလာရာမှ တိုင်းြပည်တစ်ြပည်လံးု ပျက်ပျက်ြပန်း တွင်းဆံုးကျမည့် ဆဲဆဲရှိသည့်တုင
ိ ် ေြမေပ
ေြမေအာက် အင်အားနည်းသည်များသည်မဟူ ိုင်ငံေရးပါတီအားလံးု ကား ရသည့်နည်း ှင့် အာဏာယူဖုိသာ
ေလာေလာဆူေနကပါသည်။ အဆိုပါ အေြခအေနေအာက်တွင် ိုင်ငံေရးစနစ်ကုိ ြပည်သလ
ူ ူထုတစ်ရပ်လံုးက
ယံု ကည်ေလးစားြခင်း မရှိေတာ့သည်ကုိ အြပစ်ဖုိ မရိုင်ေသာ်လည်း “တာဝန်ကား” လူတုင
ိ ်းတွင် ရှိိုင်ပါသည်။ ေရှ
တွင်ဆုခ
ိ ဲ့သလို ပေဒသရာဇ်မင်းစဉ်မင်းဆက် ေခတ်ကာလက လူမေ
 ရးှင့် ိုင်ငံေရးတန်ဖိုးေဟာင်းများ သာ ရတတ်ပီး
ိုင်ငံေရးအသိ ရင့်ကျက်မမ
 ရှိေသးေသာ ဗမာတိုအဖို လစ်ဘရယ်ဒမ
ီ ုက
ိ ေရစီ အှစ်သာရတိုကုိ တန်ဖိုးမထားတတ်
ေသးံုမမက အချင့်အချိန် အေြမာ်အေခ ကီးကီးှင့် ဒီမုက
ိ ေရစီကို ခင်းကျင်းေပးမည့် ေခါင်းေဆာင်ေကာင်းများ
အလံအ
ု ေလာက် မရခဲ့ ကပါ။

မိမတ
ိ ုိုင
ိ ်ငံအေနှင့် ဒုက သုကေတွ တစ်ခု ပီးတစ်ခု ခံစားေနရေသာ အေကာင်း ရင်းမှာ တစ်ုင
ိ ်ငံလံးု င
တံးု ငအ၊ ဖိုးသုညများသာ ရှိေန၍ြဖစ်ေကာင်း ဝန်ကီးချပ်ေဟာင်း ဦးုက ေြပာခဲသ
့ လိုပင် အများစုမာှ ိုင်ငံေရး
ြပဿန တို မိမတ
ိ ုိ ကိုယ်စွမ်းာဏ်စွမ်းြဖင့် မစဉ်းစားိုင်က၊ အကားအြမင် ဗဟုသုတမရှိ၊ ိုင်ငံေရးသမားတို အေြပာ
ကို မှန်မှန် ကန်ကန် အကဲမြဖတ်ုင
ိ ်က၊ သိုယ
ှ ် အသိပညာ ခတ် ခံကျေနေသာ ကိစှင့် ပတ်သက်၍
ေတာင်သလ
ူ ယ်သမားညီလာခံ၌ ဦးုက ေြပာကားရာတွင် တစ်ကိမ်၌ ရဲေဘာ်ြဖေခါင်းေဆာင်တစ်ဦး ဦးုထံ
ေရာက်လာပီး အေမရိကန်ကို စစ်ေကညာဖို ေတာင်းဆိုရာ ဦးုက ကမာ့ေြမပံ
ု ှင့်တကွ အေသအချာ ရှင်းြပပီး အ
ေမရိကန်လို စစ်အင်အားကီး ိုင်ငံတစ်ိုင်ငံကို ြမန်မာလို ပိစိေကွးိုင်ငံေလးက စစ်ေကညာလိုက် လင် ဖွတ်ဖွတ်
ညက်ညက် ေကသွားိုင်ေကာင်း၊ ရှင်းြပသည်တင
ွ ် ရဲေဘာ်ြဖ ေခါင်း ေဆာင်တစ်ေယာက်ကား သေဘာေပါက်သွားသ
ေယာင်ေယာင် ထင်ရေသာ်လည်း သိုြဖစ်လင် စတိအားြဖင့် အေမရိကန်ကို စစ်ေကညာေပးဖို ဝန်ကီးချပ်ကုိ ပူဆာ
ြပန်ေလ သည်။ ဤသည်ကား ိုင်ငံေရးဟူေသာ ပါတီအဖွဲအစည်းများ၏ ေယဘုယျေခါင်း ေဆာင်မ အရည်အေသွး
ြဖစ်ေနရာ ဗမာြပည်၏ တိုးတက်ေသာ ိုင်ငံေရး ြဖစ်ထန
ွ ်း ေအာင်ြမင်မအ
 တွက် ိုင်ငံေရးှင့်လူမေ
 ရးဆိုင်ရာ
အသိပညာများ အပူတြပင်း လိုအပ် ေနသည်မှာ ထင်ရာှ းေနပါသည်။ သိုတုင
ိ ် ိုင်ငံတစ်ိုင်ငံ၏ တန်ဖိုးတိုကုိ
ေြပာင်းလဲရာတွင် သမားိုးကျ ပညာေရးှင့် မလံေ
ု လာက်ေကာင်းကို ဖဆပလ၏ အ ကံေပးအရာရှိအြဖစ် တာဝန်
ယူခဲ့ေသာ မိတ်ေဆွကီး ေဂျ၊ အက်၊ ဖာနီဗယ်က သတိေပးခဲပ
့ ါေသးသည်။

“အခုအချိန်မှာ ဗမာြပည်ဟာ ကမာ့ယဉ်ေကျးမ အဖွဲဝင်အြဖစ် ေနရာယူရမှာ ြဖစ်ပါတယ်။ ဒါေကာင့်

ကန်ေတာ်တိုေတွဟာ အကူတကွ ေနထိုင်ပီး ြပဿန ကို ဘယ်လုေ
ိ ြဖရှင်းကမယ်ဆိုတာ ေလ့လာရပါမယ်။ ဗိတသ
ိ 
အစိုးရ ဟာ ဗမာြပည်ကုိ ကမာက သိေအာင်လပ
ု ်ခဲ့ေပမဲ့ ကမာကို ဗမာနဲ ထိစပ်မေပး တဲအ
့ တွက် ဆိုးဆိုးဝါးဝါး
အြပစ်တင်ခံခဲရ
့ ပါတယ်။ ဒါေပမဲ့ အဲသည့် အခက်အခဲ ေတွက ဘာေတွလဲဆုရ
ိ င် ြမန်မာအများစုဟာ အြမင်
ကျဉ်းေြမာင်းကတယ်။ ေဒသစွဲကီးကတယ်။ ဒါကို စာသင်ေကျာင်းေတွ အများကီး ဖွင့်ံုနဲ သူတုိ အြမင်ေတွကို မ
ေြပာင်းလဲုင
ိ ်ပါဘူး။ ေကျာင်းဆိုတာ ပတ်ဝန်းကျင်က ထင်ဟပ် တာြဖစ်တဲအ
့ တွက် ပတ်ငန်းကျင်ကုိ ေြပာင်းပစ်ရမှာ
ပါ။ လူမပ
 ညာ ေရးေတွက တစ်ဆင့် ဗမာေတွရဲ အြမင်ေတွကို ေြပာင်းပစ်ရမှာ ြဖစ်ပါတယ်။

ဝန်ကီးချပ်ဦးုသည်လည်း လစ်ဘရယ်ဒမ
ီ ုက
ိ ေရစီစနစ်ကုိ ကျားကန်ေပးရာ တွင် ိုင်ငံသားတို၏ အခန်း
ကကို သေဘာေပါက်သည်ြဖစ်၍ ဖွဲစည်းအုပ်ချပ်ပံု အေြခခံဥပေဒှင့် တရားလတ်ေတာ်တုိက မည်မ
ေထာက်ပံသ
့ ည်ြဖစ်ေစ ြပည်သူတုိ ကိုယ်တိုင်က ဒီမုက
ိ ေရစီအေြခခံသေဘာတရားတိုကုိ ဝမ်းတွင်းအူေပါက်
န းလည်မ မရှိလင် ဥပေဒဆိုသည်မာှ အချည်းအှီးြဖစ်ေကာင်း ၁၉၅၂ ခုှစ်၊ ဆရာများညီလာခံ တွင် ေြပာကားခဲ့
သည်။ ဒီမုက
ိ ေရစီှင့် လမ်းေလာက်သင်စြဖစ်ေသာ ြမန်မာိုင်ငံအေန ှင့် ဦးု၏ တိုက်တန
ွ ်းမမာှ ေသွးထွက်ေအာင်
မှန်ေသာ်လည်း တစ်ချိန်တည်းမှာပင် အေြမာ်အြမင်ကီးေသာ ေခါင်းေဆာင်မေ
 ပးိုင်ဖုိလည်း ထပ်တူထပ်မ
အေရးကီးပါသည်။ ိုင်ငံေရးသမားတို၏ တာဝန်မှာ ိုင်ငံေရးြဖစ်စဉ်ကို ြပည်သတ
ူ ုိ ယံုကည်လာေစဖို မှန်ကန်ေသာ
ေခါင်းေဆာင်မေ
 ပးရမည်ြဖစ်သလို တည်ငိမ်ေအးချမ်းေရး၊ စည်ပင်ဝေြပာ ေရးအတွက် တာဝန်ယူေဆာင်ကဉ်းေပးရ
မည် ြဖစ်ပါသည်။

သိုင
ှ ့်တုင
ိ ် အေကာင်းြပချက် အရာအေထာင်ရိေ
ှ သာ ိုင်ငံေရးသမားများကား ဆိုခဲ့သလို ေရှေဆာင်သာွ းရ
မည့် အေနအထားမျိး တစ်ဆစ်တစ်ပုင
ိ ်းမှ မလုပ်ခဲ့ကသည် မက လွတ်လပ်ြခင်း၊ ညီမြခင်းှင့် သာယာစည်ပင်ေရး
အတွက်လည်း ဘာတစ်ခုမ ေဆာင်ကဉ်းိုင်သည်မရှိ၊ ဆိုရလင် ိုင်ငံေရးသမားတို၏ အေမအေှ က် အဆူအပူတုိ
ေကာင့် ိုင်ငံေရးအသိပညာ ရင့်မည
ှ ့်မမ
 ရှိေသးေသာ ြပည်သူတုိအေနှင့် ပါလီမန် အုပ်ချပ်ေရးကို ခါးခါးတူးတူး
ြဖစ်လာကပီး တစ်ချိန်တည်းမှာပင် အဆိုပါ အတူးအခါး ယံု ကည်မမ
 ျားက ဗမာတို၏ အေသွးအသားထဲတွင်
ကွင်းကျန်ေနေသာ အာဏာရှင် အေမာ်စိတ်ကုိ ြပန်လည်ိးဆွေပးခဲသ
့ ည်ဟု ဆိုရပါမည်။ ထိုစဉ် တစ်ချီတစ်ေမာင်း
အကွက်ေကာင်း ေစာင့်ေနေသာ စစ်ဘက်ေခါင်းေဆာင်တုိကလည်း အခွင့်အေရးကို ချက်ချင်းေကာက်ယက
ူ ာ
အသက်ငင်ေနေသာ ပါလီမန်စနစ်ကို လက်စတံုးလိုက်ပီး ဗမာတိုင
ှ ့် အသားကျခဲ့ေသာ အာဏာရှင်အပ
ု ်ချပ်ေရးစနစ်
ှင့် အစားထိုးလိုက်ေလ သည်။ ဤတွင် အာဏာရှင်စနစ် အိုးရင့်၍ အမီးအစွယ် ေပါက်ေနေသာ ေြမေပတွင် လစ်
ဘရယ်ဒီမုက
ိ ေရစီတန်ဖိုးများ အဘယ်ေကာင့် အစိုအေညာက် မေပါက်ခဲ့ရသည်ှင့် ပတ်သက်၍ အေမရိကန်
အမျိးသားပညာေရး အေတွးအေခ ပညာရှင် ဂန်ဂျဝီ၏ စကားှင့် တိုင်းတာိုင်ပါသည်။

“လူေဘာင်သမိုင်းတစ်ေလာက် ဒီမုက
ိ ရက်တစ် ယံုကည်မမ
 ျား ရှိလာသည်မာှ မေနတစ်ေနကသာ ြဖစ်
ပါသည်။ ယေန ဒီမုက
ိ ေရစီရိေ
ှ နသည်ဆုေ
ိ သာ်လည်း လူတုိ၏ အထင်အြမင်ှင့် ခံစားချက်များတွင် အာဏာရှင်ဆန်
ေသာ အယူအစွဲ များရှိေနေသးသည်။ ဒီမုက
ိ ေရစီ အေဆာက်အအံုများ တည်ေဆာက်ပီး ေသာ်လည်း မိသားစုဘဝ၊
လုပ်ငန်းကိုင်ငန်း၊ ဘာသာေရးအသိုင်းအဝိုင်း၊ စာသင် ေကျာင်း စသည်တုိတင
ွ ် အာဏာရှင်ဆန်ေသာ ယံုကည်မမ
 ျား ရှိ
ေနေသးရာ ိုင်ငံေရးဒီမုက
ိ ေရစီအေနှင့် ရင်ေလးဖွယ် ရှိေနပါေသးသည်။
 အခန်း ၇

တစ်ေကျာ့ြပန် တစ်ကိုယ်ေတာ် အာဏာရှင်စနစ်

၁၉၆၂ စစ်တပ် အာဏာသိမ်းြခင်း

၁၉၆၂ ခုှစ် မတ်လတွင် ဗိုလ်ချပ်ေနဝင်း ဦးေဆာင်ေသာ စစ်ဘက်အရာရှိကီး တိုက ိုင်ငံေတာ်အာဏာကို
သိမ်းယူလိုက်ပီး အမိန်ေပး စီးပွားေရး၊ အကွပ်အညပ် လွတ်လပ်ခွင့်ှင့် တစ်ပါတီ၊ တစ်အာဏာရှင် အုပ်ချပ်ေရး
ထူေထာင်ခဲ့ရာ စင်စစ်အဆိုပါ လုပ်ရပ်မာှ ေြမေပေြမေအာက် ိုင်ငံေရးပါတီအားလံးု တမက်ိက်ိက် မက်ြမင်ေန
ေသာ အိပ်မက်ကီးြဖစ်ပါသည်။

| ဗမာြပည်အေြခအေန အရပ်ရပ် အလျင်အြမန် ပျက်စီးယိုယင

ွ ်းေနသည်ြဖစ်၍ ဗိုလ်ချပ်ေနဝင်းှင့်အဖွဲက
တိုင်းြပည်ကို ကယ်တင်လုေ
ိ သာ ေစတန ေဇာှင့် အာဏာ သိမ်းခဲ့သည်မာှ ြဖစ်ေကာင်းြဖစ်ိုင်ေသာ်လည်း
လတ်တေလာ အဆံုးအြဖတ် ေပးလိုက် သည့် အချက်များ ရှိေနပါသည်။ အထက်တစ်ေနရာတွင် ဆိုခဲ့သလို ဗိုလ်ချပ်
ေနဝင်း အေနှင့် စစ်တပ်ကို ိုင်ငံေရးအင်အားတစ်ခုအေနှင့် ေကျာေပးထားသည်ြဖစ်၍ လူသူ၊ လက်နက်အင်အားမှ
အစ စနစ်တကျ ေလ့ကျင့်ထားေသာ အဖွဲအစည်းြဖစ်သည့် အတွက် အာဏာသိမ်းရန် အေကာင်းဆံုးအေနအထား
တွင် ရှိေနပီး အေကာင်းြပချက် တစ်ခုကိုသာ ေစာင့်ဆိုင်းေနချိန်လည်းြဖစ်သည်။ ဤတွင် ဝန်ကီးချပ်ဦးု ဦးေဆာင်
ေသာ ဖဆပလအစိုးရအတွင်း ဦး၊ ဗိုလ်၊ သခင် ဟူ၍ ကွဲကေလသည်။ ရှမ်းအမျိးသား ေခါင်းေဆာင်တိုက ဖက်ဒရယ်မူ
အရ ခွဲထွက်ခင
ွ ့်ေတာင်းရာ အြခားလူမျိးစုတုိကလည်း အလားတူ သံေယာင်လုက
ိ ်သည်တင
ွ ် ဦးေနဝင်းှင့် ပါတီ
ေခါင်းေဆာင်များ မကာမကာ ကိုးကားတတ်သလို ြမန်မာြပည်ကီး အကီးအကျယ် ပျက်စီးေနေသာ အေြခအေနသို
ဆိုက်ေရာက်လာပါေတာ့သည်။

မည်သည့်အေကာင်းေကာင့် အာဏာသိမ်းရသည်ြဖစ်ေစ၊ အထေြမာက် ေစသ အဓိကအချက်မာှ ဆိုခဲ့သလို

ုပ်ဝတအင်အားှင့် စနစ်တကျ ဖွဲစည်းထား ေသာ စစ်တပ်ကုိ ိုင်ငံေရးအင်အားစုအြဖစ် အသံုးချလိုက်ြခင်း ြဖစ်
ပါသည်။ စစ်စစ်တင
ွ ်မူ ၁၉၆၂ ခုှစ်ှင့် ချိန်ထိုးကည့်လင် ၁၉၄၈-၄၉ ကာလများမှာ ဦးေစာက်ကမ်းြပန် တွင်းဆံုး
ကျေနချိန်ြဖစ်ရာ ကွန်ြမနစ် အြဖ၊ အနီ၊ ရဲေဘာ်ြဖ တပ်တွင်းသူပန
ု ်ှင့် ကရင်လက်နက်ကုင
ိ ်အဖွဲတိုက
မီးကုန်ယမ်းကုန် ဝိုင်းအံု သူပန
ု ်ထေနချိန်လည်းြဖစ်သည်။ သိုရိေ
ှ စကာမူ ဝန်ကီးချပ် ဦးု၏ အေြမာ်အြမင်ှင့်
ေခါင်းေဆာင်မအ
 ေပ ယံု ကည် အားကိုးေသာ လူမျိးစုအဖွဲအစည်းများှင့် ေခါင်းေဆာင်များသာမက ဆိုရယ
ှ ်လစ်များ၊
ရဲေဘာ်ဝါများှင့် အေတွအ ကံရင့် သမာရင့်တစ်သီးပုဂလ ိုင်ငံေရးေခါင်းေဆာင်တို၏ ေထာက်ခံမြ ဖင့် အဆိုးဝါးဆံုး
အေြခအေနမှ တိုင်းြပည်ကို ြပန်လည်န လံထူိုင်ခဲ့သည်။ ထိုစဉ်က စစ်တပ်မာှ လည်း တစ်စုတစ်စည်းှင့် လူသူ
လက်နက်အင်အား ခိုင်မာေသး သည်မဟုတ်ဘဲ ဖဆပလအစိုးရ ဦးေဆာင်မေန က်တွင် ရှိေနခဲ့သည်။ ထိုစဉ်က
စစ်ဦးစီးချပ်မာှ ဗိုလ်ချပ်စမစ်ဒန
ွ ်းြဖစ်သည်။ (စမစ်ဒန
ွ ်သည် ကရင်အမျိးသားြဖစ်ပီး စည်းကမ်းကို အလွန်ိုေသ၍
တာဝန်ေကျပွန်ေသာ အရာရှိတစ်ဦးြဖစ်သည်။ ေကအင်ယူ တို သူပန
ု ်ထသည့်အခါ စစ်ဦးစီးချပ်အြဖစ် ဆက်လက်
တာဝန်ယူရန် သူအတွက် အလွန်ခက်ခဲေနပီကို ိုးသားစွာ ယူဆပီး ပင်စင်ယူေတာ့မည်ဟု ရည်ရယ်ချက်ြဖင့် ခွင့်
ယူသွားသည်။ ခွင့်ယဖ
ူ ုိ အစိုးရက သူကို တိုက်တန
ွ ်းသည်မဟုတ်၊ ခွင့်ရက်ေစ့သည့် အခါ အလုပ်ြပန်ဝင်ရန် သူကို
တိုက်တန
ွ ်းဖို ကာကွယ်ေရးဝန်ကီး ဗိုလ်ချပ်လက်ျာကို ဗိုလ်ချပ်စမစ်ဒန
ွ ်းထံ ဝန်ကီးချပ်က ေစလတ်ခဲသ
့ ည်)။
ဗိုလ်ချပ်စမစ်ဒန
ွ ်း ကိတွက်ထား သလိုပင် ဗမာအရာရှိများ အထူးသြဖင့် သူ၏ လက်ေထာက်ြဖစ်ေသာ ဗိုလ်မှ းချပ်
ေနဝင်း၏ အတွန်းအတိုက် သံသယများှင့် ရင်ဆုင
ိ ်လာရသည်။ တစ်ဖက်တင
ွ ်လည်း ကရင်လက်နက်ကိုင် ပုန်ကန်မ
များ ြပန်ကားလာေနရာ ေန က်ဆံုး ရာထူးမှ ုတ်ထွက် သွားရသည်။ စင်စစ်လည်း ပိကွဲလုလုဆဲ ြပည်ေထာင်စုကို
ကယ်တင်ခဲ့ရသည်မာှ ဗမာတပ်တစ်တပ်တည်း မဟုတ်ပါ။ သရက်မိ၊ မဂလာဒံုှင့် ပဲခူးတိုမှ ဗမာ့ေသနတ်ကုင
ိ ်
တပ်ရင်းများတပ်တင
ွ ် ပုန်ကန်ကပီး ကွန်ြမနစ်တုိင
ှ ့် ပူးေပါင်းသွားရာက ြပည်၊ ပျဉ်းမန းှင့် သရက်မိတို သူပန
ု ်တုိ
လက်ထဲကျခဲသ
့ ည်ကုိ ဗိုလ်ချပ်စမစ်ဒန
ွ ်း ေခါင်းေဆာင်ေသာ ကရင်င
ှ ့် ကချင်တပ်များက ြပန်လည်သိမ်းယူိုင်ခဲ့
သည်။ တစ်ခါ သူပန
ု ်တုိဘက်မှ အသာစီးရလာပီး ရန်ကုန်မိကိုပင် ကရင်သူပန
ု ်များ ထိထိစပ်စပ် ခိမ်းေြခာက်လာြပန်
ရာ ကွန်ြမနစ်င
ှ ့် ကရင်သပ
ူ န
ု ်တုိကုိ ကျားကုပ်ကျားခဲ ြပန်လည် တိုက်ခုက
ိ ်ခဲ့ကသည်မှာ ချင်း၊ ကချင်၊ ေဂရခါးတပ်
များှင့် ဗမာ့ေသနတ်ကုင
ိ ် တပ်ရင်း (၄) ှင့် တပ်ရင်း (၃) တိုမှ လက်ကျန်ရဲေဘာ်များ ပါဝင်ကရာ ခံ၍ဆိုရလင်
၁၉၄၈-၄၉ ကာလများတွင် ြမန်မာ့တပ်မေတာ်သည် ေတာင့်တင်းခိုင်မာမ မရှိေသး သည့်အတွက် ိုင်ငံေတာ် အာဏာ
ကို သိမ်းေလာက်ေသာ အေနအထားမရှိရာမှ ၁၉၆၂ ခုှစ်တင
ွ ်မူ အခင်းအကျင်းတစ်ခုလံုး ေြပာင်းလဲလာသည်။ တပ်ဖွဲ
အားလံးု ကို ဗမာအရာရှိများကိုယ်တိုင် ပိုင်ပုင
ိ ်ိုင်ိုင် ကွပ်ကဲလာိုင်သည်။ ေရာင်စံုသူပန
ု ်တုိင
ှ ့် လည်းေကာင်း၊ ကူမင်
တန်တုတ်တပ်တုိင
ှ ့်လည်းေကာင်း အဆက်မြပတ် ဲလိုက်ရ သည့်အတွက် အေတွအ ကံဝလာသလို လူသူ
လက်နက်၊ ေငွေကးေတာင့်တင်းလာ သည်။ တစ်ချိန်တည်းမှာပင် အရာရှိအေတာ်များများမှာလည်း ိုင်ငံြခား
တိုင်းြပည် အသီသီးတွင် စစ်သင်တန်းများ တက်ေရာက်ခဲ့ ကသလို အိမ်ေစာင့်အစိုးရကာလ တွင်လည်း တိုင်းြပည်
အုပ်ချပ်ေရး အဝဝှင့် စမ်းသပ်ထေ
ိ တွခဲ့ရာ အေတွအ ကံှင့် ကိုယ်ပုင
ိ ်ယံု ကည်မ ရလာသည်ြဖစ်၍ သဘာဝကျစွာ
ပင် မိမတ
ိ ုိကုယ
ိ ်ကို ပိုပုက
ိ ဲကဲ တွက်ဆခဲ့ ကသည်။ တစ်ဖက်တွင်လည်း စိတ်ပျက်စရာေကာင်းေလာက်ေအာင် အစိုးရ
ှင့် ပါလီမန်အတွင်း အပိပိအကွဲကွဲှင့် ိုင်ငံေရးအာဏာ လွန်ဆဲွေနကရာ တိုင်းရက်ထားသည့် ပကလာမိုးရာသည်
ှင့် ကွက်တြိ ဖစ်လာေတာ့သည်။

ဖဒရယ်မ
ူ ှင့် ပတ်သက်၍လည်းေကာင်း၊ ြပည်ေထာင်စုပိကွဲိုင်မည့်အလား လာှင့်ပတ်သက်၍
လည်းေကာင်း၊ ဝန်ကီးချပ်ဦးုကိုယ်တိုင် ေဖာ်ြပခဲသ
့ ည်မာှ ယခုလို ြဖစ်သည်။

အေမရိကန်ိုင်ငံ ဖွဲစည်းပံုအပ
ု ်ချပ်အေြခခံဥပေဒမှ မှီြငမ်းထားေသာ ဖက်ဒရယ်မ
ူ ှင့် ပတ်သက်၍
အရာယ်ြပေလာက်ေသာ လကဏာမရှိပါ။ ေရးဆွဲသူများမှာလည်း အေတွအ ကံရှိေသာ ေခါင်းေဆာင်များ ြဖစ်သလို
တာဝန်ယူတတ်သူများလည်း ြဖစ်သည်။ ေသွးဆာေနေသာ သူပန
ု ်များမဟုတ် ပါ။

ဥပေဒချိးေဖာက်သူများမှာ တိုင်းရင်းသားများမဟုတ်ဘဲ အမဲတေစ ြမန်မာများြဖစ်ေနသည်။ အကယ်၍

တိုင်းရင်းသားေခါင်းေဆာင်ကာ ဦးုကို အကျပ်ကိုင် မည်ဆိုလင် တစ်တိုင်းတစ်ြပည်လံးု ေရာင်စံသ
ု ူပန
ု ်ထ၍ ရန်ကုန်
အစိုးရေခေနရချိန် တပ်ရင်းတစ်ရင်းှင့် တစ်ပိုင်းသာရှိေတာ့ချိန်များတွင် အကျပ်ကုင
ိ ်ဖုိ အခွင့်ေရး ရခဲ့ကေသာ်လည်း
တိုင်းရင်းသားေခါင်းေဆာင်တိုက ဦးုှင့် ြပည်ေထာင်စအ
ု ေပ သစာေစာင့်ခဲ့ကသည်။
 အေြခခံဥပေဒကို ယံု ကည်သူြဖစ်သည့်အေလျာက် သူအေနှင့် ဥပေဒကို မထီမဲြ့ ပင် မြပခဲေ
့ ကာင်းကို ယခု
လို ေဖာ်ြပထားသည်။ အေြခခံဥပေဒအခန်း (၁၀) အရ ရှမ်းှင့် ကယားြပည်နယ်များ ခွဲထွက်ခင
ွ ့်ရိသ
ှ ည်ဟေ
ူ သာ
အချက်ကုိ ဦးုအေနှင့် လံုးဝလျစ်လျ၍ မရိုင်ပါ။ အကယ်၍ ရှမ်းှင့် ကယားေခါင်းေဆာင်တုိက ေတာင်း ဆိုလာ
လင် ဦးုအေနှင့် သူတုိကုိ တားဆီးိုင်မည်မဟုတ်ပါ။ အဆိုပါအချက်တိုကုိ အေကာင်းြပ၍ ြပည်နယ်ေခါင်းေဆာင်
တိုက သူပန
ု ်ထဖို ရည်ရယ်ထားသည်ဆိုလင် လည်း၊ ဖက်ဒရယ်မ
ူ ှင့်ပတ်သက်၍ ၎င်းတိုဘက်က အချိန်ဆဲွ ေနစရာ
အေကာင်းမရှိပါ။ ချံပုတ်ထဲတင
ွ ်ရိေ
ှ သာ ငှက်က မေသချာပါ။ ေသြခာေသာ ငှက်မှာ သူတုိလက်ထဲတင
ွ ် ရှိေသာ
အေြခခံဥပေဒ အခန်း (၁၀) ြဖစ်ပါသည်။

သိုရိပ
ှ င်ြငားေသာ်လည်း ေတာ်လန
ှ ်ေရးေကာင်စဥ
ီ ကကီးေရှတွင်မူ အေြခခံ ဥပေဒပါအခန်း (၁၀) ၏ ဖွင့်ဆို
ချက်မာှ တစ်မျိးတစ်ဘာသာ ေြပာင်းလဲသာွ းသည်။ အခန်း (၁၀) က အပ်ှင်းထားေသာအချက်မှာ လိုက်န ဖိုအတွက်
မဟုတ်ဘဲ ထိုစဉ်က တိုင်းရင်းသားေခါင်းေဆာင်တိုကုိ ပျားရည်င
ှ ့် ဝမ်းချဖို ဗမာေခါင်းေဆာင် တိုဘက်က
ရည်ရယ်ချက်င
ှ ့် လိမ်ညာလှည့်ဖျားထားသည့် အေပါက်မျိးြဖစ်လာသည်။ ဤအချက်ကုိ ဥကကီးဦးေနဝင်း၏
စကားများြဖင့် သက်ေသထူိုင်သည်။

“ေတာင်တန်းေဒသက ေခါင်းေဆာင်ဆိုတဲ့ လူတချိက ကန်ေတာ်တုိနဲ ေကျေကျနပ်နပ် လက်မတွဲချင်က

ဘူး၊ ဒါေကာင့် သူတုိေကျနပ်ေအာင် ကန်ေတာ်တို အများကီးလုပ်ရမယ်၊ အသိသာဆံုးဥပမာကေတာ့၊ အေြခခံ ဥပေဒ
ေရးဆွဲတဲအ
့ ခါ သူတုိအတွက် အထူးအခွင့်အေရးေတွ ထည့်သွင်း ေရးဆွဲေပးရမယ်” ။

ဤတွင် ေမးစရာရှိလာသည်မာှ ရှမ်းြပည်နယ်သည် ြပည်ေထာင်စု ဗမာိုင်ငံ ' ၏ အစိတ်အပိုင်းတစ်ခု

ြဖစ်လာသည်ှင့် ေစာ်ဘာွ းတိုကုိ ေနရာမှ ဖယ်ရာှ းပစ်ဖုိအတွက်၊ ၎င်းတိုကုိ ဗိုလ်ချပ်ေအာင်ဆန်းက ရာထူးေပး၍
စည်းံုးခဲ့ပါသလား၊ အေထာက်အထား များအရ၊ ဗိုလ်ချပ်အေနှင့် ဤသို ရည်ရယ်ချက်မရှိသည်မာှ ထင်ရာှ းပါသည်။
ဗိုလ်ချပ်၏ တစ်ခတ
ု ည်းေသာ ဆမှာ ေတာင်တန်းြပည်မမခွဲ၊ တစ်တဲွ၊ တစ်ညီတည်း လွတ်လပ်လုသ
ိ ည်။ သိုေပမဲ့
အေြခအေနအေကာင်းေကာင်းေကာင့် ြဖစ်မလာမည်ကုိ အလွန်အမင်းစိုးရိမ်ေနေသာ်လည်း ြပည်မှင့် တွဲလိုက တွဲ
ိုင်သည်၊ ခွဲလိုက ခွဲိုင် သည်ဆုေ
ိ သာ အချက်ကိုမူ မိမတ
ိ ုိကုယ
ိ ်တိုင် စဉ်းစားဖိုင
ှ ့် ဗိတသ
ိ အစိုးရက ေတာင်တန်း
ေဒသတိုင်းရင်းသားတို၏ အကျိးစီးပွားကို ေရရှည်အကာအကွယ်ေပးိုင်မာှ မဟုတ် ေကာင်း သတိေပးခဲသ
့ ည်။
ဗိုလ်ချပ်အစီအမံကုိ ဖျက်ဆးီ လိုသူတုိက အဆိုပါ သတိေပး စကားကို ဥပါယ်တံမျဉ်ှင့် ခိမ်းေြခာက်သည်ဟု
တိုင်းရင်းသားေခါင်းေဆာင်တိုကုိ ေြခထိုးသည်။ သိုတေစ၊ ေြပာင်းလဲလာေနေသာ ကမာ့ိုင်ငံေရးအခင်းအကျင်း
သစ် တိုကုိ ဗိုလ်ချပ်အေနှင့် ကိတင်သိြမင်ေနသည် ကမာတစ်ဝန်း ဒီမုက
ိ ရက်တစ် အင်အားစုများ လူးလူးလွန်လန
ွ ်
ရှင်သန်လာေနသည်ြဖစ်၍ အများညီဆင
ှ ့် အံဝင်ခင
ွ ် ကျမရှိေတာ့ေသာ ိုင်ငံေရးစနစ်ေဟာင်းများ ချပ်ငိမ်းေနပီြဖစ်
ရာ၊ ပေဒသရာဇ်ရမ
ှ ်း ေစာ်ဘွားတိုအတွက် အစဉ်အလာအရ ေခါင်းေဆာင်များြဖစ်၍ လွတ်လပ်ေရးလပ်ရှားမ တွင် ၎င်း
တို၏ ပူးေပါင်းပါဝင်မက
 ို ရယူပီး ိုးသားစွာ ဆက်ဆံကဖို ဗိုလ်ချပ်ဘက်က အကိမ်ကိမ် န းချခဲ့သည်။

တိုင်းြပြပည်ြပ လွတ်ေတာ်တင
ွ ် အဆိုြပထားေသာ အေြခခံဥပေဒှင့် ပတ်သက်၍ အေချအတင်ေဆွးေွး
ရာတွင်လည်း အဆိုပါ အချက်ကုိ ဗိုလ်ချပ်က ယတိြပတ်ေြပာခဲသ
့ ည်မာှ ...
 ”ခင်ဗျားတို (ေတာင်တန်းေဒသကိုယ်စားလှယ်တိုကုိ ဆိုလိုသည်)က ကျပ်တုိနဲ မပူးေပါင်းချင်ဘးူ ဆိုရင်
လည်း အတင်းအကျပ်တိုက်တန
ွ ်းမှာ မဟုတ်ဘူး၊ ကျပ်တုိနဲ ပူးေပါင်းေအာင် နသားပါရ မလုပ်ဘးူ ၊ ပူးေပါင်းချင်တဲ့လူ
ေတွ ပူးေပါင်းိုင်တယ်၊ ဘယ်ြပည်ေထာင်စေ
ု တွပါမယ် မပါဘူးဆိုတာ မဆံးု ြဖတ် ရေသးဘူး။ ဒါေကာင့် ခင်ဗျားတို
သေဘာအတိုင်းပဲ။”

ေန က်ထပ်စဉ်းစားဖွယ်ေကာင်းသည့် ေမးခွန်းတစ်ခမ
ု ာှ ၊ အကယ်၍ ဗိုလ်ချပ် သာ သက်ရိထ
ှ င်ရှား ရှိေနသည်
ဆိုလင် ခွဲထွက်ခင
ွ ့်ေတာင်းလာေသာ ရှမ်းေစာ်ဘွားတိုကုိ မည်သို တံုြပန်ိုင်ပါသလဲ၊ အေြခခံဥပေဒက အာမခံထား
ေသာ အခွင့်အေရးတိုကုိ ေစာ်ဘာွ းများအေနှင့် စွန်လတ
 ်ဖို ဖဆပလ၏ ဖိအားကို အသံုးချ၍ ခိမ်းေြခာက်ိုင်ပါ
သလား၊ ဗိုလ်ချပ်လုိ ိုးသားေြဖာင့်မတ်ေသာ လူတစ်ေယာက်အေနှင့် သူေပးထား ေသာ ကတိကို သူကိုယ်တိုင်
ဖျက်ဆီးလိမ့်မည်မဟုတ်ပါ။ လစ်ဘရယ်ဒီမုက
ိ ေရစီ တန်ဖိုးတိုကုိ ေလးစားလိုက်န သူတစ်ေယာက်ြဖင့်သာ ချဉ်းကပ်
အေြဖရှာ လိမ့်မည်ြဖစ်ပါ သည်။ ဤတွင် တစ်မူ ဗိုလ်ချပ်င
ှ ့် ဖဝါးထက်ကပ်မခွာ ဝန်ကီးချပ်ဦးုသည်လည်း
တိုင်းြပည်ြပလတ်ေတာ်က ေရးဆွဲခဲ့ေသာ အေြခခံဥပေဒကို သစာရှိရိှ ေစာင့်ထိန်းခဲ့ေသာ် လည်း ဗိုလ်ချပ်ေအာင်ဆန်း
က လက်နဲေရးထားသည်တိုကုိ ဦးေနဝင်းက ေြခှင့် ဖျက်လိုက်ြခင်းသာြဖစ်ပါသည်။

ပင်လံည
ု လ
ီ ာခံတင
ွ ် ဗိုလ်ချပ်ေအာင်ဆန်း၏ ိုးသားပွင့်လင်းမေကာင့် ေတာင်တန်းြပည်သူတုိ၏ ေထာက်ခံမ
ကို ရလိုက်ေသာ်လည်း တိုင်းြပြပည်ြပ လတ်ေတာ်ကျင်းပချိန်အထိ ြပည်ေထာင်စအ
ု တွင်း ၎င်းတို၏ ပါဝင်ပတ်သက်
မှင့် စပ်လျဉ်း၍ ရှမ်းေစာ်ဘွားများအေနှင့် စိုးရိမ်ေနခဲသ
့ ည်။ အထူးသြဖင့် ဗမာတို၏ လူမျိးကီးဝါဒှင့် အိုင်ကျင့်
ဗိုလ်ကျမများြဖစ်ရာ၊ အဆိုပါ၊ စိုးရိမ်မက
 ို ေညာင်ေရ ေစာ်ဘာွ းစဝ်ေရသိုက်က တိုင်းြပြပည်ြပလတ်ေတာ်တင
ွ ်
န ယကေြမာက်ြခင်းှင့် ပတ်သက်ေသာအဆိုကို ေဆွးေွးေနစဉ် ထုတ်ေဖာ်ေြပာကားခဲသ
့ ည်မာှ

”ကန်ေတာ်တုိ ရှမ်း၊ ကချင်၊ ကရင်၊ ချင်း၊ဗမာ အစရှိတဲ့ ကိုယ်စားလှယ်ေတွ၊ ဒီေန ဒီအချိန်မှာ လာေရာက်
စုေဝးရတာဟာ၊ ကန်ေတာ်တိုကံကမာကို ကန်ေတာ် တိုကုယ
ိ ်တိုင် ြပာန်းမယ့်အေြခခံဥပေဒကို ေရးဆွဲဖုိြဖစ်ပါ
တယ်။ ကန်ေတာ်တုိရဲ သမိုင်းမှာ၊ ယခုလို စုေဝးတာ၊ ပထမဆံးု အကိမ်ြဖစ်ပါ တယ်။ “သခင်ရ
ု ဲ ကိုယ်ကျင့်တရားနဲ
ပတ်သက်ပီး ေြပာစရာမရှိဘူးဆိုရင်၊ အားလံးု သေဘာတူပါလိမ့်မယ်၊ သူအားနဲသ၊ူ အဖိအှိပ်ခံသေ
ူ တွဘက်က ရပ်တဲ့
လူ ြဖစ်ပါတယ်။ ဒီအချက်ဟာ ကန်ေတာ်တုိအတွက် အင်မတန် အေရးကီးပါ တယ်။ သူေရးခဲ့တဲစ
့ ာအုပ်က ဒီအချက်
ကို ေထာက်ခံေနပါတယ်။ လွတ်လပ် ေရးအတွက် ကန်ေတာ်တုိလူမျိးွယ်ေတွဟာ ြပည်မနဲေပါင်းရေပမဲ၊့ အတိတ် က
ြဖစ်ရပ်ေတွကို ကန်ေတာ်တုိ ေမ့ပစ်လိုမရေသးပါဘူး၊ ကန်ေတာ်တုိထက် အင်အားကီးတဲ့ ဗမာေတွဟာ ကန်ေတာ်တို
ကို ဘယ်အချိန်လာပီး ှိပ်စက်ပီး မယ်လိုဆိုတာ အမဲစုးိ ရိမ်ေနရပါတယ်။”

ဤတွင် ဧရာဝတီေြမာက်ပိုင်း မဲဆနယ်ေြမ၊ ကိုယ်စားလှယ်သခင်ြမက 'ဒါမျိး ေန င်ြဖစ်မာှ မဟုတ်ပါ

ဘူး'ဟု ကားြဖတ်ေြပာလိုက်သည့်တုင
ိ ် ေညာင်ေရေစာ်ဘွား က ဆက်၍ “အေြခခံဥပေဒကေပးထားတဲ့ တန်းတူညမ
ီ 
အခွင့်အေရး၊ ကိုယ်ပုင
ိ ် အုပ်ချပ်ခင
ွ ့်နဲ ခွဲထွက်ခင
ွ ့် စတာေတွ ချိးေဖာက်ခံရမှာကို ကန်ေတာ်တုိ စိုးရိမ်တယ်ဆိုရင်
ကန်ေတာ်တိုကုိ အြပစ်မတင်ပါနဲဦး၊ ိုးိုးရှင်းရှင်းေြပာရရင်၊ ဗိတသ
ိ တံပုးိ ေအာက်က လွတ်ေြမာက်ဖို ကန်ေတာ်တုိ
ဒီမာှ စုံုးကတယ်။ ြပည်မနဲ ကန်ေတာ်တိုအတူ ပူးေပါင်းမှ လွတ်လပ်ေရးရိုင်တယ်လုိ ကန်ေတာ်တုိ ယံုကည်က
တယ်။ ဒါေပမဲ့ ဗမာေတွရဲ ကန်ြဖစ်ဖုိအတွက် ဗိတသ
ိ လက်ေအာက်က လွတ်ေြမာက်တာမျိး ကန်ေတာ်တုိ မလိုချင်
ဘူး၊ လွတ်လပ်ေရးအတွက် ှစ်ဖက်လံးု က အညီအမ ပူးေပါင်း ေဆာင်ရက် ကမယ်ဆိုရင် ပူးေပါင်းဖိုကန်ေတာ်တုိ
အသင့်ပါပဲ”

ဗိုလ်ချပ်အမှးရှိေသာ ြမန်မာကိုယ်စလှယ်အားလံုးက တိုင်းြပြပည်ြပ လတ်ေတာ်တင

ွ ် တိုင်းရင်းသားများှင့်
ပူးေပါင်းကား ပူးေပါင်းခဲ့ပါ၏၊ သိုတုင
ိ ် ေညာင်ေရ ေစာ်ဘာွ း၏ အေကာင့်ကအစိုးရိမ်တိုမာှ ၁၉၆၂ခုစ
ှ ် မတ်လတွင်
ဆိုက်ဆုက
ိ ်မိက်မိက် ကီး ေရာက်လာခဲ့ေလသည်။ ဦးေနဝင်းသည် အေြခခံ ဥပေဒပါ အပိုဒ် (၂၀၁) ကို ချိးေဖာက်ခဲ့
ံုမက ဗိုလ်ချပ်မျက်ှ ကိုပင် အိုးမဲသုတ်လိုက်ေလပီ၊ တိုင်းရင်းသား ဘက်က ဗမာဆိုလင် မယံုကည်၊ မကိုးစားဝံ့
ေလာက်ေအာင်၊ အာဏာသိမ်းပွဲကီးှင့် စံနမူန ြပလိုက်ေလေတာ့သည်။ ဝန်ကီးချပ်ဦး ုအဖို ပင်လံုညလ
ီ ာခံတင
ွ ်
ဗိုလ်ချပ်ေြပာ ခဲသ
့ လို ဗမာတစ်ကျပ်ရလင်၊ ရှမ်းလည်း တစ်ကျပ်ရ ရမည်။ ြပည်ေထာင်စုကီးထဲက ရှမ်းတိုခွဲထွက်
လင်လည်း မည်သည့်နည်းှင့်မ တားဆီးမရိုင်သည့်တုင
ိ ် ဝန်ကီးချပ် ဦးုအေနှင့် ဗိုလ်ချပ်လုိ ြပည်ေထာင်စု ကီး
တစ်စည်းတစ်ံုးရှိေစချင်သည်။ ရှမ်းေခါင်း ေဆာင်တိုဘက်က လက်ေရာက် ှတ်ေရာက်ေတာင်းဆိုလာသည်တွင်
လည်း စစ်တပ် အေနှင့် ဒီမုက
ိ ေရစီတုင
ိ ်းြပည်များတွင် ေနထိုင်သလို ကိုယ်စည်းှင့်ကိုယ် ခွဲြခား လုပ်ကိုင်ပီး ဖဆပ
လအစိုးရကို အြပသေဘာေဆာင်ေသာ အေထာက်အပံ့များြပခဲ့မည် ဆိုလင် တိုင်းရင်းသားေခါင်းေဆာင်တိုင
ှ ့်
ဝန်ကီးချပ်ဦးု၏ ြပည်ေထာင်စုကီး ခိုင်မဲေရး အတွက် ေဆွးေွးညိိင်း ေစ့စပ်မမ
 ျား မုချေအာင်ြမင်ိုင်ပါ
ေသာ်လည်း အာဏာရှင် စိတ်ေပါက်ေနေသာ ဦးေနဝင်းကား ရှမ်းတို၏ ေတာင်းဆိုမက
 ို အပ်ကက
ွ ်အြဖစ် အသံုးချ ေလ
ေတာ့သည်။

၁၉၆၂ ခုှစ်၊ မတ်လ စစ်အာဏာသိမ်းေသာ ြဖစ်ရပ်ကို ဗမာအုပ်ချပ်ေရး ပံစ

ု ံေဟာင်းသို ယုတရ
ိ ိရ
ှ ိှ တစ်ပတ်
ြပန်လည်သာွ းေသာ ြဖစ်စဉ်တစ်ခအ
ု ြဖစ်လည်း ေလ့လာိုင်ပါသည်။ ယံု ကည်ရသူလူနည်းစုှင့် အုပ်ချပ်ေသာ
တစ်ကုယ
ိ ်ေတာ် အာဏာရှင်အပ
ု ်ချပ်ေရးြဖစ်ရာ အဂလိပ်တိုစစ်အင်အားေကာင့် မင်းစဉ်မင်းဆက် ြပတ် ေတာက်သွား
ေသာ ဘုရင်အုပ်ချပ်ေရးစနစ်ကို ြပန်ဆက်ဖို ကိးစားအားထုတ်မများ ကိကား၊ ကိကား ရှိခဲ့သည်ကုိ သတိြပိုင်
ပါသည်။ ၁၉၃၀ ြပည့်လွန်ှစ်များက သုပကဂဠန်ရာဇာှင့် ဘုရင်အြဖစ်ေကညာခဲသ
့ ူ၊ ဆရာစံကား ဗိတသ
ိ တိုကုိ
တိုက် ထုတ်ပါေသာ်လည်း အေရးှိမ်ပီး ကိးေပးခံခဲရ
့ သည်။ ဦးေစာဆိုသူ နန်းရင်းဝန်ြဖစ်ချိန် တွင်လည်း
လယ်ထန
ွ ်မဂလာပွဲကျင်းပပီး၊ ြမန်မာဘုရင်တုိ၏ ေရှးမူ၊ ေရှးထံုးေတွကို ြပန်လည်အသက်သင
ွ ်း၍ ဘုရင်အြဖစ်
အရသာခံခဲ့သည်။ အလားတူ ဂျပန်ေခတ်တင
ွ ် အဓိပတိအြဖစ် တာဝန်ယခ
ူ ဲ့ေသာ ေဒါက်တာဘေမာ်သည်လည်း၊
မင်းခမ်းမင်းန းှင့် ဘိသိက်ေြမာက်၍ အာဏာယူခဲ့ရာ၊ အထက်ပါြဖစ်ရပ်များမှာ ၁၉၆၂ခုှစ်အေြခအေနှင့် •
ထပ်တူထပ်မ တူညမ
ီ  မရှိေသာ်လည်း တစ်ကိုယ်ေတာ် အာဏာရှင် (သို) သက်ဦးဆံပုင
ိ ် အာဏာရှင်ဘုရင်စနစ်ကုိ
မက်မးူ သည့်ေနရာတွင်မ၊ူ တစ်ကျိတ်တည်း တစ်ာဏ်တည်း၊ တစ်ေထရာတည်း ဟုဆိုိုင်ပါသည်။ သိုြဖစ်၍
တစ်ကုယ
ိ ်ေတာ်အာဏာရှင်စနစ်၏ သုပ်သဏာန်တိုကုိ ခွဲြခားေလ့လာကည့်မည်ဆိုလင်၊ အယူအဆအားြဖင့် အြပန်
အလှန် အေထာက်အပံြ့ ပေသာ အချိတ်အဆက်သံးု ခုကို န းလည်ိုင်ပါသည်။ အဆိုပါ အေြခခံအယူအဆသံးု ခုကို
တိတက
ိ ျကျစကားလံုးြဖင့် ေဖာ်ြပရလင် ဘမျိးဘိုးတူ ိုင်ငံေရးစနစ်၊ ိုင်ငံေရးလက်ဝါးကီးအုပ်ြခင်းှင့် ိုင်ငံေရး
အေကာင်းြပချက်တို ြဖစ်ပါသည်။

ဘမျိးဘိုးတူ ိုင်ငံေရးစနစ်
 ဗိုလ်ချပ်ေနဝင်း၏ အာဏာသိမ်းေသာ ၁၉၆၂ ခုှစ်မှ ၁၉၅၄ ခုှစ်အထိ (၁၂) ှစ်တာကာလကို
ေတာ်လှန်ေရးေကာင်စေ
ီ ခတ်ဟု သတ်မတ
ှ ်ပီး ဆိုရယ
ှ ်လစ် အေြခခံဥပေဒြပာန်းေသာ အရ၄ ခုှစ်မှ ၁၉၈၈ ခုှစ်၊ မ
ဆလပါတီ ပျက်စးီ ချိန်အထိ (၁၄) ှစ်တာကာလကိုမူ ြမန်မာ့ဆိုရယ
ှ ်လစ်လမ်းစဉ်ပါတီေခတ်ဟု ခွဲြခားသတ်မှတ်က
သည်။ မည်သုိရိေ
ှ စ၊ ဦးေနဝင်းေခါင်းေဆာင်ေသာ လူတစ်စအ
ု ပ
ု ်ချပ်ေရးပံစ
ု ံကမူ ပထမ ကာလှင့် ဒုတယ
ိ ကာလ၊
ထူးြခားလှသည် မဟုတ်သလို ဆိုရယ
ှ ်လစ်လမ်းစဉ် အေြခခံဖွဲစည်းပံုဥပေဒကို ၁၉၅၄ တွင် စတင်ကျင့်သံုးလာ
ေသာ်လည်း၊ ဥပေဒအရ လိုအပ်ေသာဖွဲစည်းမများ ရှိလာသည်ကလွဲ၍ ထူးထူးေထွေထွ ေြပာင်းလဲခဲသ
့ ည် မဟုတ်ပါ။

သိုတုင
ိ ် တစ်ကိုယ်ေတာ်ဓားလွတ်အုပ်ချပ်ေသာ၊ ေရှးအစဉ်အလာအာဏာရှင် အုပ်ချပ်ေရးပံစ
ု ံကိုမူ
ေတာ်လှန်ေရးေကာင်စက
ီ ာလတွင် ပို၍ ထင်ထင်ရာှ းရှား ေတွရသည်။ ဆိုရယ
ှ ်လစ်အေြခခံဥပေဒ ြပာန်းထား
ေသာ်လည်း အာဏာကို တစ်ဦး တည်း ဆွဲကိုင်ထားသူမာှ ဦးေနဝင်းသာြဖစ်ပီး၊ သူ၏လက်ေထာက် ဦးစန်းယုှင့် လို
သလိုေခယူ အသံုးချိုင်ေသာ စစ်ဘက်ှင့် အရပ်ဘက်အရာရှိကီးများက သူကို ဝိုင်းရံထားကသည်။ ေတာ်လှန်ေရး
ေကာင်စီ၏ ဥကှင့် အေထွေထွအတွင်းေရးမှး ေနရာယူခဲ့ေသာ သူတုိစ
ှ ်ဦးသည်ပင်၊ ၁၉၅၄ ခုှစ်၊ အေြခခံဥပေဒ
ြပာန်းလိုက်သည့် အခါ၊ ဦးေနဝင်းက အဖွဲဝင် ၂၈ ဦး ပါဝင်ေသာ ိုင်ငံေတာ်ေကာင်စီ၏ ဥကှင့် ိုင်ငံေတာ်
အကီးအကဲ ြဖစ်လာသလို၊ ဦးစန်းယုသည်လည်း အေထွေထွအတွင်းေရးမှး ြဖစ်လာသည်။ တစ်ဆက်တည်းမှာပင်၊
ဗမာြပည်၏ တစ်ခုတည်းေသာ ိုင်ငံေရးပါတီ တွင်လည်း ေပါင်းတည်သားများြဖစ်ကကုန်ေသာ သူတုိစ
ှ ်ဦးကပင်
ဥမကွဲသိုက်မပျက် ဥကှင့် အတွင်းေရးမှးေနရာတိုကုိ အသီးသီးသိမ်းယူထားကေလသည်။

အကွင်းမဲအ
့ ာဏာှင့် စိတ်ကးူ ေပါက်သလို အုပ်ချပ်ေနသည်ဟေ
ူ သာ စကားရပ်ြဖင့် အစဉ်အလာြမန်မာမင်း
အုပ်ချပ်ေရး၏ အေထွေထွအမူအကျင့်တုိကုိ အကျဉ်းအားြဖင့် ေဖာ်ြပိုင်ေသာ်လည်း ြမန်မာဘုရင်တုိ၏ အုပ်ချပ်ေရး
ပံစ
ု ံ၊ ကျင့်ထံုး ကျင့်နည်းှင့် ဥပေဒနည်းနိဿရည်းတိုကုိ ေပါင်းံုး၍ ေအာက်ပါလကဏာရပ်များ အတိုင်းေဖြပိုင်
ပါသည်။ အစိုးရ (သို) ဗျိုကေရစီယရားတစ်ခလ
ု ံုးကို တစ်မိန် တစ်အာဏာြဖင့် ေမာင်းှင်ေနြခင်း၊ ေခါင်းမေထာင်
ိုင်ေအာင် ုန်ရင်းကမ်းတမ်းေသာ နည်းများြဖင့် အြပစ်ေပးြခင်း၊ လူအခွင့်အေရးတန်ဖုးိ တိုကုိ လံုးဝပစ်ပယ်ထားြခင်း၊
ိုင်ငံြခားသားအေကာက်ေရာဂါရှိြခင်း၊ သဘာဝအရင်းအြမစ်ှင့် စီးပွားေရး လုပ်ငန်းတိုကုိ ိုင်ငံေတာ်ကလက်ဝါးကီး
အုပ်ထားြခင်း၊ ဘုရင်အပါအဝင် မှးကီးမတ်ကီးများှင့် ေဒသဆိုင်ရာ အုပ်ချပ်ေရးအရာရှိများတို တရားစီရင်ဆံးု ြဖတ်
ရာတွင်၊ ေရှးေဟာင်း ဓမသတ်င
ှ ့် ဘာသာေရးကျင့်ဝတ်များအရ လမ်းန်ထားသည်ဆုေ
ိ သာ်လည်း၊ လက်ေတွတွင်မ၊
အုပ်ချပ်သူတုိစတ
ိ ်ကးူ ေပါက်သလို၊ ကံရာကျပန်းစီရင် ဆံးု ြဖတ် တတ်သည်တိုြဖစ်သည်။ အလားတူ၊ ဦးေနဝင်းအမှး
ြပေသာ အရာရှိကီးများ၏ (၂၆) ှစ်တာကာလအုပ်ချပ်ေရးတွင်လည်း၊ ြမန်မာ့ေြမေပတွင် အစိုအေညာက်ေလးများ
အြဖစ် စတင်ေနပီြဖစ်ေသာ လစ်ဘရယ်ဒမ
ီ ုက
ိ ေရစီတန်ဖိုးများ လံုးဝဖျက်ဆးီ ခံလိုက်ရပီး၊ ဗမာမင်းအုပ်ချပ်ေရးတွင်
ေတွရေသာ ေရာဂါလကဏာများ ထိုးထိုးေထာင်ေထာင် ြပန်လည်အားေကာင်းလာကာ၊ ဗမာ့လူအဖွဲအစည်းသည်
လည်း အစဉ်အလာတန်ဖုးိ ေဟာင်းများှင့် ြပန်လည်ရှင်သန်လာခဲရ
့ ေလသည်။ ဗမာမင်းများကာလ၊ နန်းတွင်းအာဏာ
လုပဲွများတွင် ေတွရတတ်ေသာ အြဖတ်၊ အထုတ်၊ အသတ်၊ အပုတ်တုိကုိ ဦးဆံုးြပန်လည်သတိတရ ရှိေစေသာ
ဇာတ်ကက
ွ ်တစ်ကက
ွ ်မှာ ေတာ်လှန်ေရးေကာင်စအ
ီ ဖွဲဝင် ဗိုလ်မှ းချပ်ေအာင်ကီး ရာထူးမှ ုတ်ဝက် အထုတ်ခံလုက
ိ ်ရ
ြခင်းြဖစ်သည်။
 ၁၉၆၂ အာဏာသိမ်းပွဲတင
ွ ် မူလက ဗိုလ်ချပ်ေနဝင်းမှာ ုပ်ေသးုပ်သာြဖစ်ပီး ဗိုလ်ချပ်ေအာင်ကီးအပါအဝင်
အြခားအရာရှိကီးတစ်စက
ု ို အဓိက ဇာတ်ေကာင်များ အြဖစ် အများက ထင်မှတ်ေနကရာမှ အာဏာအခင်းအကျင်း
ုတ်ြခည်းေြပာင်းသွားပီး၊ အကွင်းမဲအ
့ ာဏာမှာ ဗိုလ်ချပ်ေနဝင်း လက်ထဲ၌သာရှိေကာင်း၊ ေန က်ပုင
ိ ်းြဖစ်ရပ်တိုက
တစ်ခု ပီး တစ်ခသ
ု က်ေသြပလာသည်။ ေတာ်လှန်ေရးေကာင်စတ
ီ င
ွ ် အဓိက ဝိုင်းရံထား ေသာ ဗိုလ်မှ းချပ်င
ှ ့် ဗိုလ်ချပ်
ကီးများ အေကာင်းြပချက်မရှိ အထုတ်အပယ်ခံ လိုက်ရသည်။ လွတ်လပ်စွာ ေြပာဆို၊ လုပ်ကိုင်တတ်ေသာ ပညာရှင်
များ ေဘးထွက် ထိုင်ေနရပီး မှန်ပါ ့ဘုရား လုပ်မည့်သူများှင့် အစားထိုးဖွဲစည်းလိုက်သည်။ ေနရာှင့် အာဏာ၊ စိတ်ချ
ရပီဆိုသည်အခါ၊ ေပလစီဖဲွစည်းမများမှာလည်း ဦးေနဝင်း၏ ေြခရာ လက်ရာများသာြဖစ်သည်။ အုပ်ချပ်ေရးအဖွဲ
အစည်းကို စစ်ဘက်အရာရှိကီးများှင့် ဖွဲစည်းထားသည့်တုင
ိ ် ဦးေနဝင်း၏ အာဏာရှင်ပံရ
ု ပ
ိ ်မာှ စစ်ဘက်အရာရှိကီး
များကားတွင် ထင်းထင်းကီးေပလာသည်။ အာဏာသိမ်းအုပ်စုတင
ွ ် အရပ်သားအရာရှိအေနှင့် ဦးသီဟန်တစ်ဦးသာ
ရှိပီး ကျန်အရာရှိများမှာ ဦးေနဝင်းေြပာသမ ဆိုသမ၊ ငုတ်တတ
ု ်ခံ ကရသည်။

စိတ်မထင်လင်မထင်သလို အယုတ၊ အနတ၊ ဆဲဆုရ

ိ ာတွင်လည်း ဦးေနဝင်းမှာ န မည်တစ်လံုးရသူ
ြဖစ်သည်။ ဗမာမင်းများလက်ထက်က ဘုရင်စတ
ိ ်ဆုးိ လင် လှံှင့်လိုက်ထိုး၍ ဝန်ကီး၊ ဝန်မင်းများ ေြခဦးတည့်ရာ၊
ေြပးကရသလို၊ ဦးေနဝင်း စိတ်မကည်လင်လည်း အရာရှိကီးများ အဆဲအဆိုခံကရသည်။ စစ်ဘက်ြဖစ်ေစ၊ အရပ်
ဘက်ြဖစ်ေစ၊ ရာထူးကီးသည် ငယ်သည်မဟူ၊ အေကာင်းြပချက်မရှိဘဲ၊ ဦးေနဝင်း ဆတစ်ခုတည်းှင့် အမထမ်း၊
အရာထမ်းတို၏ ဘဝ၊ ေဇာက်ထိုးမိုးေမာ်ြဖစ်သွားိုင် သည်၊ ရာထူးမ ချက်ချင်း ဖယ်ရှားခံလိုက်ရ သည်များ၊
ေြပာင်းေရခံလိုက်ရသည်များ၊ ေထာင်နန်းစံလိုက်ရသည်များ၊ ေထာင်ထဲမှ ထုတ်၍ သူေကာင်းြပခံလိုက်ရသည်များ၊ စ
သြဖင့် ဦးေနဝင်း၏ ဟာဒယအကည်၊ အေန က်ေပ မူတည်ပီး ဘဝအမျိးမျိးေြပာင်း သွားေသာ ြမင်ကင
ွ ်းတိုမာှ ဗမာ
မင်းများလက်ေအာက်တွင် ခံစားေနရေသာ မင်းမထမ်း တိုဘဝှင့် တေထရာတည်းြဖစ်ရာ အစိုးရယရားတစ်ခလ
ု ံုး၊
ဦးေနဝင်း၏ စိတ်ဆေပ တွင် ဗဟိုြပ၍ လည်ပတ်ေနသည်အလား ထင်မတ
ှ ်ရသည်။ (၂၆) ှစ် အုပ်ချပ်ေရး ကာလ
တစ်ေလျာက်လံုး ဦးေနဝင်းအေနှင့် တစ်ချိန်လံုး အံးု အံးု ဒိုင်းဒိုင်းှင့် စိတ်းူ ေပါက် သလို စီမံခန်ခွဲေနသည်ဟု မဆိုသာ
ေသာ်လည်း ြပည်တွင်း၊ ြပည်ပေပလစီေရးရာ ကိစများတွင်မ၊ူ အဓိကအဆံုးအြဖတ်ေပးသူမာှ သူသာလင်ြဖစ်သည်။

ဗမာဘုရင်သည် ဗဟိုအပ
ု ်ချပ်ေရး၏ ဗဟိုချက်ြဖစ်ပီး၊ ေဒသအုပ်ချပ်ေရးကို ဝန်မင်း၊ ဝန်ေထာက်များြဖင့်
ြဖန်ကျက်၍ အုပ်ချပ်ခဲသ
့ လို ဦးေနဝင်း၏ အုပ်ချပ်ေရး ကွန်ယက်မာှ လည်း အလားတူြဖစ်သည်။ ေဒသအသီးသီးရှိ၊
စစ်ဘက်အရာရှိများက၊ ဗဟိုမှ အမိန်အတိုင်း အုပ်ချပ်ရသည်။ ေတာ်လန
ှ ်ေရးေကာင်စက
ီ ာလ အုပ်ချပ်ေရး အဆင့်
တိုင်းတွင် “လအက' ေခ လံု ခံေရးှင့် အုပ်ချပ်ေရးေကာင်စမ
ီ ျားဖွဲရာတွင် စစ်ဘက်အရာရှိများကို ဥကအြဖစ်
တာဝန်ေပးပီး၊ တိုင်း၊ ခိုင်၊ မိနယ်အလိုက် အုပ်ချပ်ခဲသ
့ လို၊ ၁၉၅၄ခုှစ် အေြခခံဥပေဒြပဌာန်းပီးေန က်တွင်လည်း
၎င်းတိုပင် ဆက်၍ ေနရာယူလာခဲ့ ကသည်။ ဗဟိုမှ ေအာက်ေြခအထိ အုပ်ချပ်ေရးအဆင့် တိုင်းတွင် “လအက’က
အဓိက ေနရာယူထားပီး ေဒသအလိုက် လိုအပ်ေသာ ေပလစီများချမှတ်၍ အရပ်သားအုပ်ချပ်ေရးအရာရှိများက
အဆိုပါ ေပလစီတုိကုိ အေကာင်အထည်ေဖာ်ရသည်၊ ေဒသအဆင့်ြဖစ်ေစ၊ အမျိးသားအဆင့်ြဖစ်ေစ၊ အရပ်သား
အရာရှိများက ေပလစီတုိကုိ အေကာင်အထည်ေဖာ်ရာတွင် “လအက” ဥကများ၏ လမ်းန်ကီးကပ်မကို ခံယူရ
သည်၊ အကယ်၍ “လအက'ှင့် အရပ်သား အရာရှိများကား လုပ်ငန်းှင့် တာဝန်ဆုင
ိ ်ရာ ပဋိပကတစ်ခခ
ု ုြဖစ်လာလင်၊
“လအက” အဖွဲဝင်များက အမဲအထက်စီးရတတ်သလို၊ လွတ်လပ်စွာ ဦးေဆာင်၍ တာဝန်ယူ လုပ်ကိုင်တတ် (သို)
“လအက’ အဖွဲဝင်တုိင
ှ ့် ပေရာပရီ မလုပ်တတ်သဆ
ူ ိုလင်လည်း၊ ရာထူးကာကာမဲတတ်သည်မဟုတ်၍ အရပ်ဘက်
အမထမ်းအရာထမ်းများက ရာထူးေနရာမဲဖို “ခ”လမ်းစဉ်င
ှ ့် ‘မ’လမ်းစဉ်ကို ကျင့်ကီးများထုတ်ကရကုန်၏။ “ခ”
လမ်းစဉ်အရ ေခလင်သာွ း၊ ခိုင်းတာလုပ်၊ ခံမေြပာှင့်၊ “မ”လမ်းစဉ်အရ မလုပ်၊ မပ်၊ မြပတ်ဟူ၏။

ေတာ်လှန်ေရးေကာင်စက
ီ ချမှတ်ထားေသာ ေပလစီများအရ “လအက” ဥကများက စီမံအပ
ု ်ချပ်ရသည်ဆုိ
ေသာ်လည်း၊ ေရှေန က်ည
ီ တ
ွ ်ေသာ အဓိပာယ် ဖွင့်ဆိုချက် (သို) တိကျေသာ အုပ်ချပ်ေရးဆိုင်ရာ န်ကားမများ
ေပးထားသည် မဟုတ်၍ “လအက’ ဥကများအေနှင့် ကိုယ်ဆံုးြဖတ်ချက်ှင့် ကိုယ် လုပ်ကိုင်ကရာ၊ အေတာ်အတန်
လုပ်ပုင
ိ ်ခွင့်ရိသ
ှ ည်ဆိုေသာ်လည်း၊ ရလဒ်မှာမူ၊ တစ်ေကျာင်းတစ်ဂါထာ၊ - တစ်ရာတစ်ပဒ
ု ်င
ှ ့် ကေသာင်းကနင်း
အုပ်ချပ်ေရးများြဖစ်လာသည်။ ဥပမာ၊ ခိုင် တစ်ခ၏
ု ဥပေဒအရ ဆန် (သို) ဆီကို နယ်ေကျာ်သယ်ယခ
ူ ွင့်မြပဟု
တားြမစ်ထားစဉ် မှာပင် အြခားခိုင်များတွင် အဆိုပါကုန်ပစည်းတိုကုိ လွတ်လပ်စွာ သယ်ယူေရာင်းချေန ကသည်။
ဤတွင် ခိုင်“လအက' ဥက ဗိုလ်မှ းကီးများအေနှင့် ေတာ်လှန်ေရး ေကာင်စေ
ီ ပလစီတုိကုိ အဓိပာယ် အေကာက်
အယူလွဲေချာ်ပီး လုပ်မာှ းကိုင်မာှ းရှိတတ် ရာ အြပစ်ဒဏ်မာှ အေမးအြမန်း၊ အစစ်အေဆးမရှိရာထူးမှ ေလာကျသွား
တတ်သည်။ ကံဆိုးလင် ေထာင်နန်းစံရတတ်သည်။ ဤပံုဤနည်းြဖင့် သံတုင
ိ ်ေတွကားေရာက်သာွ း ေသာ ဗိုလ်မှ း
ဗိုလ်ကီးေတွလည်း မနည်းမေန ရှိခဲ့သည်။ သိုရိသ
ှ ည်တိုင်၊ မိငယ်ေလး များမှ ခိုင်အထိ၊ “လအက ဥကများမှာ
ပေဒသရာဇ်လက်ပွားများပင်ြဖစ်သည်။ ေဒသခံြပည်သူတုိ၏ ဆသေဘာထားကို လံုးဝထည့်မတွက်ဘဲ၊ စိတ်ထင်
သလို စီမံခန်ခွဲ၊ အုပ်ချပ်ေနေသာ “လအက’ ဥကတို၏ အမူအကျင့်တုိမာှ ဗမာမင်းများ လက်ထက်က ဝန်မင်း၊
ဝန်ေထာက်တုိင
ှ ့် ပိန်မသာလိမ်မသာ။ စိတ်မထင်လင် မထင်သလို ဖမ်းဆီးေနသည့်တုင
ိ ်၊ “လအက’ ဥကကို
ေကာက်ရ၍ အမမလုပ်ရဲေသာ အြဖစ်များလည်းရှိသည်။ ဤတွင် ြပည်သတ
ူ ုိ ရင်စည်းခံေနရေသာ ဒုက သုကတုိမှ
လွတ်ေြမာက်ရာလွတ်ေြမာက်ေကာင်း၊ တစ်ခတ
ု ည်းေသာ နည်းလမ်းမှာ တံစုးိ လက်ေဆာင်ြဖစ်လာသည်။

မင်း (သို) အစိုးရှင့် ပတ်သက်ေသာ အစဉ်အလာသေဘာထားမှာ ဗမာတို စိတ်သဏာန်ကုိ ယေနတိုင်

ဆက်လက်လမ်းမိုးေနသည်ဟု ထင်မတ
ှ ်စရာရှိသည်။ ဗမာတို အဖို မင်း (သို) အစိုးရဟူသည် အာဏာှင့် အုပ်ချပ်သူ
အြပစ်ေပးသူ၊ ြပည်သတ
ူ ုိ၏ ဆ၊သေဘာထားတိုကုိ ကိုယ်စားြပသည်ြဖစ်ေစ၊ မြဖစ်ေစ၊ လိုက်န ရ မည့်စည်းကမ်း
များကို တစ်မိန်တစ်အာဏာြဖင့် ြပာန်းသူသာြဖစ်ရာ၊ ဤသိုမလုပ်ိုင် လင် အစိုးရ မမည်၊ မင်း (သို) အစိုးရ၏
အလုပ်မာှ အုပ်ချပ်ရမည်၊ အုပ်ချပ်ြခင်းသည် အမိန်ေပးြခင်းသာြဖစ်သည်။ အုပ်ချပ်ြခင်းသည် ြပည်သတ
ူ ုိအတွက်
ဝန်ေဆာင်မေ
 ပး - ေနသည်ဆုေ
ိ သာ အဓိပာယ်မဟုတ်၊ အထက်မှ ကွပ်ညပ်ြခင်းြဖစ်သည်။

ပါလီမန်ဒီမုက
ိ ေရစီစနစ်တင
ွ ်၊ အာဏာရိုင်ငံေရးသမားများ တရားလက်လတ
ွ ် ြပမူလင် လတ်ေတာ်တင
ွ ်
ေဝဖန်ေြပာဆိုိုင်သည်။ အတိုက်အခံပါတီများကလည်း ေစာင့်ကည့်ေနသည်ြဖစ်၍ အစိုးရအရာရှိတုိ၏ မဖွယ်မရာ
လုပ်ရပ်များရှိသည့်တုင
ိ ် ိင်းယှဉ်မအ
 ရ နည်းပါးသလို၊ ဥပေဒအရ တုန်ြပန်ုင
ိ ်သည်။ ိုင်ငံေရးအာဏာကို
အြပန်အလှန် ထိန်းညိထားသည့်အတွက် တစ်ဖက်ေစာင်းနင်းအေြခအေနတိုကုိ တားဆီး ိုင်သည်။ ေတာ်လှန်ေရး
ေကာင်စီကာလတွင်မူ ဆိုခဲ့သလို အထိန်းအညမ
ိ ျား မရှိေတာ့ သည့်အတွက်၊ ထင်ရာစိုင်းခွင့်ရလာပီး တစ်ချိန်တည်းမှာ
ပင် ဗမာမင်းအုပ်ချပ်ေရးပံစ
ု ံကို ြပန်လည် အသက်သင
ွ ်းဖို အခွင့်အလမ်းများလည်း ပွင့်လာခဲသ
့ ည်။

ြမန်မာ့သမိုင်းစဉ်တစ်ေလာက် မင်းဆိုးမင်းညစ်ကို ြပည်သတ

ူ ုိက ေတာ်လန
ှ ်ပုန် ကန်၍ ဘုရင့်အာဏာကို
ကန်သတ်ဖို အားထုတ်သည်မျိး လံုးဝရှိခဲ့သည်မဟုတ်ဘဲ၊ မင်းညီမင်းသား ေဆွေတာ်မျိးေတာ်ထဲမ၊ှ ဘုရင်လုပ်ချင်သူ
တစ်ဦးဦးက တစ်နည်းနည်းှင့် နန်းချခဲ့သည်မျိးသာ ရှိတတ်ပါသည်။ ဗမာတိုအဖို ဘုရင်ြဖစ်လာသည်မာှ သာမန်လူ
များ အရာမဟုတ်၊ ြမင့်ြမတ်ေသာ၊ ကီးကျယ်ေသာ ကံကမာအရြဖစ်ပီး ဗမာတို၏ အဆိုပါ အယူအဆမှာ ဗုဒဘာသာ
မှ သင်ကားေပးေသာကံ၊ ကံ၏ အေကာင်းတရားမှ ဗလံးု ဗေထွး ရရှိလာြခင်းြဖစ်သည်။ ဘုရင်ြဖစ်လာသည်မာှ
အတိတ်ဘဝက ပါလာေသာ ဘုန်းှင့်ကံအေကာင်းသာြဖစ်၍၊ ဘုရင်၏ ကံကမာ စန်းလဂ်၊ အတက်ြပေနသမ ပလင်
ေအာက် ဘယ်လုပ
ိ င် ဆွဲချချ ကျလိမ့်မည်မဟုတ်ဟု ယံု ကည်ထားသြဖင့် ြမန်မာတိုအတွက် ဘုရင်သည် ဘုန်းရှင်ကံ
ရှင်လည်းြဖစ်သည်။ သိုြဖစ်၍ ဘုရင် တစ်ေယာက်နန်းကျသည်မှာ (သို) ေသဆံုးသည်မှာ၊ အတိတ်က ေပးထားေသာ၊
ဘုန်းှင့်ကံ ေလာင်စာများ ကုန်ဆံးု သွားြခင်းသာြဖစ်သည်ဟု သေဘာပိုက်ထားက သည်။ မင်း (သို) အစိုးရအေပ
ဤသို သေဘာထားကသည်ြဖစ်၍ အစိုးရကို လက်နက်ကိုင်ေတာ်လန
ှ ်ေနေသာ ကွန်ြမနစ်များ၊ လူမျိးစု
သူပန
ု ်သက
ူ န်များအေနှင့် ြပည်သတ
ူ ုိ၏ ေထာက်ခံမက
 ို ကျယ်ကျယ်ြပန်ြပန်မရသည်မာှ လည်း ဆိုခဲ့သလို သေဘာ
ထားှင့် နက်နက်ိင်းိင်းဆက်စပ်ုင
ိ ်ပါသည်။

ေရှးဘုရင်တုိ ထံးု ှလံုးမထားေသာ ဦးေနဝင်းအေနှင့် ြပည်လည်အသက် သွင်းေပးခဲ့ေသာ နန်းစဉ်နန်းဆက်

သံုး၊ ကျင့်ထံုးတစ်ခမ
ု ာှ ဓားစားခံစနစ်ြဖစ်သည်။ ေရှးအခါက ဘုရင်ကုိ ေထာင်ထားြခားန းဖို ကိးစားသူတစ်ဦးဦး
လွတ်ေြမာက်သာွ းပီ ဆိုလင် ကျန်ရိေ
ှ နေသာ တရားခံ၏ ေဆွမျိးသားချင်းတိုကုိ ဖမ်းဆီး၍ ှိပ်စက်ေတာ့ သည်။ ေဆွ
ခွန်နစ်ဆက် မျိးခွန်နစ်ဆက်၊ ကျပင်ခတ
ု ် ကျငုတ်မကျန်၊ ရှင်းလင်း သုတ်သင်ပစ်ရမည်ဟေ
ူ သာ သေဘာြဖစ်သည်။
ဦးေနဝင်းအာဏာသိမ်းပီးေန က် တွင်လည်း အလားတူ ဓားစာခံတုိကုိ ဖမ်းဆီးအြပစ်ေပးေသာ လုပ်ရပ်များရှိခဲ့သည်။

ေဒါက်တာဘေမာ်၏ သားှင့် သမက်(ဗိုလ်ရန်ိုင်)တို ေတာ်လန

ှ ်ေရးအစိုးရကို လက်နက် ကိုင်ဆန်ကျင်ဖုိ
ထိုင်းိုင်ငံသို ေရာက်ရှိသွားသည့်အခါ ရန်ကန
ု ်တင
ွ ် ကျန်ရိခ
ှ ဲ့ေသာ ေဒါက်တာဘေမာ်၊ သူ၏ သမီးှင့် ေြမးငယ်ေလးတို
ကို ဦးေနဝင်းက ေထာင်သွင်း အကျဉ်းချလိုက်သည်။ အာဏာသိမ်းပီး ေန က် အစိုးရအဆင့်ြမင့်အရာရှိကီးများှင့်
ိုင်ငံေရးေခါင်းေဆာင်များကို ဖမ်းဆီးထိန်းသိမ်းြခင်းှင့် ပတ်သက်ပီး ဦးေနဝင်းအေနှင့် အေကာင်းအမျိးမျိး ေပးိုင်
ေကာင်းေပးိုင်မည်ြဖစ်ေသာ်လည်း၊ ၎င်းတိုင
ှ ့် ပတ်သက် ေသာ ေဆွမျိးသားချင်းတိုကုိ ဖမ်းဆီးထိန်းသိမ်းခဲ့ေသာ
ကိစမှာမူ ေရှးဘုရင်များ လက်သံးု ေဆွစဉ်မျိးဆက်အြပစ်ေပးေသာ ပံုစံမှတစ်ပါး တရားနည်းလမ်းကျပါသည်ဟု
မည်သုိမမေြပာိုင်ေသာ အြပအမူသာြဖစ်သည်။

အမှန်အားြဖင့် တိုင်းြပည်လံု ခံေရးအေကာင်းြပချက်ြဖင့်၊ ိုင်ငံေရးအရ အရာယ်ေပးမည့်သူများ၊ သံသယရှိ

သူများကို ဖမ်းဆီးေထာင်ချေနေသာ ြဖစ်ရပ်များမှာ၊ အာဏာသိမ်းပီးစ၊ လပ်လပ
 ်ရရ၊ မတည်မငိမ်ြဖစ်ေနေသာ ကာလ
အတွင်း၌သာ မဟုတ်ဘဲ ြမန်မာ့လမ်းစဉ်ပါတီကီးစိုးေနေသာ ကာလတစ်ေလာက်လံးု ၊ မကာခဏ ကားေန ြမင်ေနရ
ေသာ လုပ်ရပ်များသာ ြဖစ်သည်။ စစ်ဘက်ြဖစ်ေစ၊ အရပ်ဘက်ြဖစ်ေစ၊ အစိုးရအရာရှိကီးများကို ခိုင်လံုေသာ
အေကာင်းြပချက်မရှိပါဘဲ၊ ရာထူးေနရာများမှ ုတ်တရက်ဆွဲချလိုက်သည်များ၊ ကက်ကေလး ငှက်ကေလးေတွလို
ဖမ်းဆီးေထာင်ချ လိုက်သည်များမှာ အြခားမဟုတ်၊ “ေသာက်ြမင်ကပ်ပဒ
ု ်မ”ဟုသာ ြပည်သတ
ူ ုိက သေဘာပိုက်လာခဲ့
ကပီး၊ လမ်းစဉ်အစိုးရကိုယ်တိုင် ကျးလွန်ခဲ့ေသာ တရားလက်လတ
ွ ် အမများကိုမူ ြမန်မာ့ဆိုရယ
ှ ်လစ်လမ်းစဉ် ပါတီ
ကို ကာကွယ်ေစာင့်ေရှာက်ရန်ဟေ
ူ သာ အေကာင်းြပချက်ြဖင့် ဖံုးကွယ်လုက
ိ ်ကသည်။ ေတာ်လန
ှ ်ေရးလုပ်ေနတာ၊
ေပျာ်ပွဲစား ထွက်ေနတာမဟုတ်ဘူးဆိုေသာ ေမာ်စီတံးု ၏ အဆိုအမိန်မာှ လည်း ေတာ်လန
ှ ်ေရး ေကာင်စဝ
ီ င်တို၏ ေရလဲ
သံုးလက်သံုးေတာ်စကား ြဖစ်လာေလသည်။ ၂ အာဏာရှင် ဗမာဘုရင်များအုပ်ချပ်ေရးကို သတိရေစသည့် အြခား
လကဏာ တစ်ခုမာှ ိုင်ငံြခားသားအေကာက်ေရာဂါ (Xenophobia) ြဖစ်သည်။ ဦးေနဝင်း စစ်အစိုးရအေနှင့်
ိုင်ငံြခားသား၊ အထူးသြဖင့် အေန က်တုင
ိ ်းသားများမှာ အရင်းရှင် စနစ် ဘက်ေတာ်သားများြဖစ်၍ ြမန်မာ့ဆိုရယ
ှ ်လစ်
လမ်းစဉ်ကို ေှ င့်ယက
ှ ်ဖျက်ဆးီ သူ များအြဖစ် ေတွးေကာက်တတ်ကရာ၊ အမိန်န ခံဖုိသာ လိုလားေသာ မဆလစစ်
အစိုးရ အေနှင့် လွတ်လပ်စွာ ေတွးေခတတ်ေသာ အေန က်တုင
ိ ်းိုင်ငံေရးဓေလ့ကို မုန်းတီး ေနသလို ိုင်ငံြခားသား
ဆိုရင်၊ “ဒီေကာင်ေတွ သိပ်ပ်တယ်” ဟု ေြပာတတ်ကသည်။ ေရှးဗမာမင်းများကာလက ိုင်ငံြခားသားသံတမန်များ၊
သာသန ြပများ၊ ကုန်သည်များ ကို သံသယှင့်ဆက်ဆံတတ်သလို၊ မဆလစစ်အစိုးရလက်ထက်တွင်လည်း
အလားတူ ြဖစ်သည်။ ဒုကေပးမည့် သူလိလူပ်ေတွအြဖစ် ဆက်ဆံသည်ြဖစ်၍ စစ်အာဏာ သိမ်းစတွင်
ိုင်ငံြခားသားတိုကုိ ြပည်ဝင်ခွင့်ဗဇ
ီ ာ တစ်ရက်သာေပးပီး ေန င်မှ (၃) ရက်မှ (၄) ရက်အထိ တိုးေပးခဲ့သည်။

ေြမေပေြမေအာက်သယံဇာတပစည်းတိုကုိ ေမာင်ပိုင်စီးထားေသာ ဗမာမင်း များ၏ လက်ဝါးကီးအုပ်စနစ်

ှင့် မဆလအစိုးရ၏ ြပည်သပ
ူ ုင
ိ ်သမ
ိ ်းေရးေပလစီမာှ လည်း၊ အေပယံအေကာင်းြပချက်များသာ ြခားန းပီး
အှစ်သာရအားြဖင့် လက်ခံု လက်ဝါးသာြဖစ်ပါသည်။ ဆိုရယ
ှ ်လစ်စးီ ပွားေရးစနစ်၏ - တရားေသသေဘာတရား တစ်
ခုြဖစ်ေသာ ပုဂလိကပိုင်လုပ်ငန်းများကို ိုင်ငံပုင
ိ ်ြပလုပ်ေရးေပလစီမာှ လည်း ဗမာ ဘုရင်တုိ၏ ေရေြမသနင်းအပိုင်စိုး
ေသာ ဘဝရှင်မင်းတရားကီးတို၏ အလိုှင့် ကွက်တိ ြဖစ်ေနသည်။ ဤတွင်တစ်မူ ေပလစီအရ အေကာင်းြပချက်
တစ်ခေ
ု တာ့ ေပးဖိုလိုလာ သည်။ ြမန်မာြပည်သည်၊ ေြမေပေြမေအာက် သယံဇာတအရင်းအြမစ်များ ကွယ်ဝ သည်ရှိ
ေသာ်လည်း ိုင်ငံြခားသား အရင်းရှင်တို၏ ေခါင်းပံြု ဖတ် အြမတ်ထတ
ု ်ေနမ ေကာင့် လူထုှင့် တိုင်းြပည်ဆင်းရဲတွင်း
နစ်ေနရသည်ြဖစ်ရာ၊ သံသရာလည်ေနေသာ အဆိုပါ အနိာံတ
ု ုိကုိ ြပည်သပ
ူ ုင
ိ ်သမ
ိ ်းယူြခင်းြဖင့် အဆံုးသတ်ရမည်
ဟူ၏။ ဤသို အေြမာ်အြမင်ကီးေသာ တွက်ချက်မမ
 ျားြဖင့် ရှိရိသ
ှ မ၊ လှည်းေနေလှေအာက်၊ ပုဂလိက လုပ်ငန်းတိုကုိ
ိုင်ငံေတာ်ပုင
ိ ်သမ
ိ ်း၍ ေရတို၊ ေရရှည်စီမံကိန်းများ၊ ေကွးေကာ်သံများြဖင့် တက်ညီလက်ညီ လုပ်ကိုင်ေဆာင်ရက်ခဲ့က
ပီး ေန က်ရလဒ်မာှ ကား ြမန်မာ ိုင်ငံသည် `ကမာ့အဆင်းရဲဆံုးိုင်ငံများတွင် စာရင်းေပါက်သွားပီး၊ ဆင်းရဲတွင်း
ဆံုး ကျသွားေလ ေတာ့သည်။

ပါလီမန်ကာလက ဝန်ကီးချပ်ဦးုကို ဘဝရှင်မင်းတရားကီးဟု ေခေဝ သမုတ်၍ လူသိရင

ှ ်ကားတစ်မျိး၊
ေန က်ကွယ်တစ်မျိး ေဝဖန်တိုက်ခုက
ိ ်ခဲ့သည်များရှိ သလို၊ ပါလီမန်တွင်လည်း ပွင့်ပင
ွ ့်လင်းလင်း စိန်ေခခဲ့ကသည်
များရှိပါသည်။ တစ်ခါ တစ်ရံ ဝန်ကီးချပ်ဘက်မှ ပိုင်စိုးပိုင်နင်း၊ စီးစီးပိုးပိုးအေြပာအဆိုများရှိခဲ့ေသာ်လည်း၊ ိုင်ငံေရး
အတိုက်အခံများ၊ လုပ်ေဖာ်ကုင
ိ ်ဖက်များအေနှင့် အထက်တင
ွ ်ဆုခ
ိ ဲ့သလို၊ အေကာင်းြပချက်မရှိ၊ တရားလက်လတ
ွ ်
အေရးယူအြပစ်ေပးခံရမည်ကို စိုးရံပူပင်စရာ မလို၊ ဝန်ကီးချပ်ကုိ ဘက်တူ၊ လက်တူ ဆက်ဆံေြပာဆိုိုင်ကသည်။
သိုတုင
ိ ် ဦးေနဝင်းမှာမူ၊ စစ်သားဘဝြဖင့် အေနကာလာခဲ့သည်လည်းတစ်ေကာင်း၊ အမိန်သာ ေပးတတ်ေသာ အရာရှိ
ဘဝြဖင့် ေခါက်ိုးကျိးေနသည်လည်း တစ်ေကာင်းတိုေကာင့် အမူအကျင့်အားြဖင့် လံုးဝြခားန းသွားသည်။ တစ်ဖက်
ကကည့်လျင်လည်း ုတ်ြခည်း ေြပာင်းလဲသာွ းေသာ ဗမာ့ိုင်ငံေရးအေကာ်ေကာင့်သာ ပလင်ေပေရာက်လာသူြဖစ်
ရာ ဗိုလ်ချပ်ေနဝင်းအေနှင့် ဦးစွာ ကရင်လက်နက်ကိုင်ပန
ု ်ကန်မေ
 ကာင့် ဗိုလ်ချပ်စမစ်ဒန
ွ ်း ေနရာေရာက်လာသည်။
ြပည်တင
ွ ်းေရာင်စံသ
ု ူပန
ု ်ေသာင်းကျန်းမေကာင့် စစ်ဝန်ကီးြဖစ် လာပီး၊ ၁၉၅၈-၆၀ ဖဆပလအကွဲအပဲတွင်
အိမ်ေစာင့်အစိုးရတာဝန်ြဖင့် ဝန်ကီးချပ် ရာထူးကို ြမည်းစမ်းခွင့်ရလိုက်သည်။ လူရည်လူစအရ ဦးေနဝင်းမှာ စကား
နည်း၍ ိုင်းိုင်းြပတ်ြပတ်ေြပာဆိုတတ်သည်ဆိုေသာ်လည်း အေြခအေနအရပ်ရပ်ကုိ သံးု သပ် တွက်ချက်ရာတွင်၊
ပါးနပ်လမ
ိ ာသည်။ အဆိုပါ လက်စလက်နများသာမက၊ လံုးဝြငင်း မရသည့် အချက်မှာ ိုင်ငံေရးအလပ်အယမ်းများ၍
ပွဲကမ်းလာချိန်တင
ွ ်မူ ိုင်ငံေရး အေြပာင်းအလဲအတွက် အေရးပါေသာ ဇာတ်ေကာင်ေနရာ ရရှိလာသူလည်း
ြဖစ်သည်။ ဆိုခဲ့ပါ အရပ်ရပ်အေနအထားများတွင် ရှိေနသေဘာက် ၁၉၆၂ ခုှစ်တင
ွ ်မူ အေကာင်းြပချက် တစ်နည်း
မဟုတ်၊ တစ်နည်းနည်းြဖင့် ိုင်ငံေရးအာဏာကို သိမ်းယူဖုိအသင့် အေန အထားရှိေနေလသည်။

| အိမ်ေစာင့်အစိုးရကာလအတွင်း တိုင်းြပည်အပ
ု ်ချပ်ေရးကိစများှင့် အေတွ အ ကံ တစ်ကိမ်ရှိခဲ့သည်ြဖစ်၍
ိုင်ငံေရးသမားေတွထက် မိမက
ိ ပိုမုေ
ိ ကာင်းေအာင် ေဆာင်ရက်ိုင်လိမ့်မည်ဟု ဦးေနဝင်းအေနှင့် ိုးိုးသားသား
ယံု ကည်ခဲ့သည်ြဖစ်ေစ၊ ကိုယ့်ကိုယ်ကို ပိုပုက
ိ ဲကဲ တွက်ချက်ခဲ့သည်ြဖစ်ေစ၊ စင်စစ်လက်ေတွ တာဝန်ယူ
အေကာင်အထည်ေဖာ်သည့်အခါတွင်မူ ရရှိထားေသာ အေထွေထွတုးိ တက်မအဆင့်မှ ပို၍ မွဲြပာကျသွားသည်ကုိ လံုးဝ
ြငင်းကွယ်မရိုင်သလို ိုင်ငံေရးအုပ်စုများကား၊ အြပသေဘာေဆာင်ေသာ သေဘာတူညမ
ီ မ
 ျားရဖို၊ အညီအမ၊
အေဆွးအေွး၊ အေစ့အစပ်၊ တိုြဖင့် လစ်ဘရယ်ဒမ
ီ ုက
ိ ရက်တစ်ြဖစ်စဉ်တုိကုလ
ိ ည်း အေလးဂုြပ လက်ခံခဲသ
့ ူလည်း
မဟုတ်ပါ။ စင်စစ်မာှ မူ၊ ဗမာဘုရင်များေခတ်က အာဏာရှင်အကျင့် အ ကံ၊ အေလ့အထများ အကင်းမေသေသးေသာ
ဗမာလူအဖွဲအစည်းတွင်၊ အမိန် ေပး၊ အမိန်ခံအေလ့ြဖင့် ယဉ်ပါးလာေသာ ဗိုလ်ချပ်ကီးတစ်ေယာက်ကုိ
တစ်ကုယ
ိ ်ေတာ် အာဏာရှင်အြဖစ် ကြပအသံုးေတာ်ခံဖို အေထွေထွ ဗမာ့ိုင်ငံေရး အကျပ်အတည်း တိုက
အချိန်ကိုက် ဖန်တီးေပးလိုက်သည်ဟသ
ူ ာ ေအာင်းေမ့ရေပသည်။

လက်ဝါးကီးအုပ်ိုင်ငံေရး
ိုင်ငံေရးကို လက်ဝါးကီးအုပ်လုက
ိ ်ေသာ သေဘာထားမှာ ဗမာအာဏာရှင် အုပ်ချပ်ေရးပံစ
ု ံ၏ သီးြခား
လကဏာတစ်ခုမဟုတ်ပါ။ အာဏာရှင်အပ
ု ်ချပ်ေရးစနစ်တုင
ိ ်း တွင် ိုင်ငံေရးအာဏာကို လက်ဝါးကီးအုပ်ဖုိ အုပ်ချပ်
သူတစ်စက
ု ကိးစားကမဲြဖစ်၍ ဦးေနဝင်းအစိုးရသည်လည်း ထိုနည်းလည်းေကာင်းြဖစ်ပါသည်။

ဗမာ့လူအဖွဲ အစည်းကို ြမန်မာနည်းြမန်မာဟန်ဆုရ

ိ ယ
ှ ်လစ်လမ်းစဉ်ြဖင့်၊ အေြခခံကျကျေြပာင်းလဲမည်
ြဖစ်ေကာင်း တရားဝင်ေကညာခဲ့ပီးေန က် အတိုက်အခံ ိုင်ငံေရးအင်အားစုများှင့် ရင်ဆုင
ိ ်ရသည့်အခါ၊ ဗမာ့
လူအဖွဲအစည်းတစ်ခလ
ု ံုးကို လံုးဝဥဿံထ
ု ိန်းချပ်ုင
ိ ်မည့် နည်းလမ်းတိုကုိ ရှာေဖွလာရသည်။ ဦးေနဝင်းအစိုးရတွင်
အရပ်သားအရာရှိကီးတချိ ပါဝင်ေနေသာ်လည်း အှစ်သာရအားြဖင့် စစ်ဘက်လူ တန်းစားကီးစိုးေသာ အုပ်ချပ်ေရး
ြဖစ်သည်။ အာဏာကို အကမ်းဖက်ရယူထားသည် ြဖစ်၍လည်း အကမ်းနည်းြဖင့် ထိန်းချပ်ရမည်ြဖစ်သလို အများစု
ေထာက်ခံမ မရသည်ြဖစ်၍လည်း အစိုးရ၏ သက်ဆုးိ မှာ အာဏာကို ဘယ်အတိုင်းအတာအထိ ကျစ်လျစ်ခုင
ိ ်မာ
ေအာင် တည်ေဆာက်ုင
ိ ်မယ်ဆုသ
ိ ည့် အချက်ေပမှီေနသည်။ သိုြဖစ်၍ ပိင်ဘက်ိုင်ငံေရးှင့် လူမေ
 ရးအင်အားစုများ
ကို ရှင်းလင်းရာတွင်၊ အချိကို ေချမန်း ဖျက်ဆးီ ပီး အချိကိုမူ အာဏာကို အကာအကွယ်ေပးမည့် အဖွဲအစည်းများ
ဖွဲစည်း ရသလို ဆန်ကျင်ဘက်အပ
ု ်စုများကို ကွပ်ညပ်၍ ေတာ်လန
ှ ်ေရးေကာင်စီ ကာလအတွင်း ိုင်ငံေရးအာဏာကို
ကျစ်လျစ်ခုင
ိ ်မာေအာင် တည်ေဆာက်ခဲ့ရသည်။

ေြမေပေြမေအာက် ိုင်ငံေရးအင်အားစုများှင့် လူမျိးစုလက်နက်ကိုင်တိုကုိ ထိန်းချပ်ဖိုကိးစားရာတွင် ြဖစ်

ိုင်လင် စည်းံုးသိမ်းသွင်းပီး မေရှာင်သာလင် ေချမန်း ေရးမှာ ဦးေနဝင်း၏ ိုင်ငံေရးနည်းပရိယာယ်ြဖစ်ဟန်
တူသည်။ ၁၉၆၂ ခုှစ် ဧပီ (၃၀) တွင် ကျင်းပေသာ တပ်မှ းများညီလာခံတင
ွ ် ဦးေနဝင်းက ြမန်မာ့ဆိုရယ
ှ ်လစ်
လမ်းစဉ်ကို ေကညာခဲ့ ပီး ညီတ
ွ ်ေသာ တပ်ဦးိုင်ငံေရးအဖွဲအစည်းကီးတစ်ခု ဖွဲစည်းဖို အဆိုြပ၍ ိုင်ငံေရးပါတီ
များအားလံုး ပါဝင်ကဖို ဖိတ်ေခခဲ့သည်။ သိုတုင
ိ ် မိခင်ပါတီများမှ လမ်းခွဲလာေသာ တစ်သီးပုဂလအချိမှ လွဲ၍
အဓိကပါတီကီးများြဖစ်ကေသာ ဖဆပလ ပါတီသစ်၊ ြပည်ေထာင်စုပါတီှင့် ြမန်မာြပည်အလုပ်သမားှင့်
ေတာင်သလ
ူ ယ်သမား ပါတီတုိက ြငင်းပယ်လုက
ိ ်ကရာ၊ ၉၆၃ခုှစ် ေွရာသီမစ
ှ ၍ ထင်ရှားေသာ အတိုက်အခံ
ိုင်ငံေရးေခါင်းေဆာင်တိုကုိ ဖမ်းဆီးေထာင်ချလာခဲ့ ပီး၊ ၁၉၆၄ မတ်လတွင်မူ လမ်းစဉ် ပါတီမတ
ှ စ်ပါး အြခားပါတီ
အားလံးု ကို အမျိးသားကာကွယ်ေရးဥပေဒြဖင့် ဖျက်သမ
ိ ်း လိုက်ေလသည်။

- ကွန်ြမနစ်အုပ်စုှစ်ခ
ု ှင့် လူမျိးစုလက်နက်ကိုင်တိုကုိ ငိမ်းချမ်းေရး ကမ်းလှမ်းခဲ့ ေသာ်လည်း ကရင်
လက်နက်ကိုင်အပ
ု ်စုတစ်ခသ
ု ာ လက်ခံခဲ့ပီး ကျန်အုပ်စုအားလံးု က ြငင်းပယ်ခဲ့ပီးေန က်ပုင
ိ ်းတွင် လက်နက်ချ
အလင်းဝင်လာေသာ ကွန်ြမနစ်ေခါင်းေဆာင် အချိကို အကီးတန်းအရာရှိေနရာများ ေပးခဲသ
့ ည်။ ခံ၍ဆိုရ
ေသာ်လည်း ဦးေနဝင်း၏ ေစ့စပ်စည်းံးု ေရးေပလစီ ပထမေြခလှမ်းမှာ ထင်သေလာက် ခရီးမေပါက်ခဲသ
့ ည်ြဖစ်၍
၁၉၆၅ ခုှစ် တုတ်ြမန်မာ လူမျိးေရးအဓိကုဏ်းြဖစ်ပီးေန က်တွင် ဒုတယ
ိ ေြခလှမ်း စတင်လာသည်။
ေလာေလာလတ်လတ် ေထာင်မှလတ်ေပးလိုက်ေသာ ိုင်ငံေရးသမား (၃၃) ဦးှင့် ြပည်ေထာင်စြု မန်မာိုင်ငံ
ြပည်တင
ွ ်းညီတ
ွ ်ေရးအ ကံေပးအဖွဲကို ဖွဲစည်းပီး ြပည်တွင်းညီတ
ွ ်ေရးှင့် အမျိးသားစည်းလံုးမရိုင်မည့် အေြခခံ
ဥပေဒတစ်ခက
ု ို ေရးဆွဲဖုိ ရည်ရယ်ြခင်းြဖစ်သည်။ သိုတုင
ိ ် ိုင်ငံေရးေခါင်းေဆာင်များဘက်မှ အာဏာခွဲေဝမှင့်
ပတ်သက်၍ အဆိုြပလာသည့်အခါ စစ်အာဏာသိမ်းအုပ်စုဘက်မှ လက်မခံိုင်သည် ြဖစ်၍ ဦးေနဝင်း၏ အ ကံအစည်
လည်း ၁၉၆၈ တွင် ပျက်စီးသွားသည်။

- ြမန်မာ့နည်းြမန်မာ့ဟန်င
ှ ့် ဆိုရယ
ှ ်လစ်ပန်းတိုင်သုိ ချီရာခရီးတွင် ဦးေနဝင်း အေနှင့် ေန က်ထပ် မျက်စိ
စပါးေမးစူးေနေသာ ြပဿန တစ်ခုမာှ ဗမာ့စီးပွားေရးကို တုတ်၊ ကုလားတိုကီးစိုးေနြခင်းြဖစ်သည်။
တစ်ဆက်တည်းမှာပင် စီးပွားေရးကို မထိန်းချပ်ုင
ိ ်သမ ိုင်ငံေရးအာဏာသည်လည်း ေလျာ့ရဲရဲရှိေနမည်ကုိ
ယံု ကည် သည့်အေလျာက်၊ ၁၉၆၄ ခုှစ်တင
ွ ် ကုန်သည်လူတန်းစားကို စတင်တုက
ိ ် ခိုက်မများ ရှိလာသည်။
ဆိုရယ
ှ ်လစ်လမ်းစဉ်ကုိ ယံု ကည်သူတုိအဖို ကုန်သယ
ွ ် ကုန်လုပ်လအ
ူ ပ
ု ်စု ဆိုသည်မာှ အရင်းရှင်များြဖစ်သည်။
ထိုေကာင့် ကုပ်ေသွးစုတ် အြမတ်ထုတ်ေနသူများ သာြဖစ်သည်။ သိုြဖစ်၍ ဆိုရယ
ှ ်လစ်စနစ်ဆီ မချီတက်မီ၊ အဆိုပါ
အင်အားစုများကို ေြမလှန်ပစ်ရမည်ဟု ဆင်ြခင်ကေလသည်။ တစ်ဖက်မှ ကည့်လင်လည်း ကုန်သည် လူတန်းစား
ဆိုသည်မာှ အစဉ်အလာအရ၊ ြမန်မာလူေနမစနစ်တင
ွ ် အနိမ့်အလာဟု အြမင်အယူအစွဲရိလ
ှ ာရာ ပညာမတတ်သမ
ူ ျား
သာ ေဈးေရာင်းေဈးဝယ်လပ
ု ်၍ အုပ်ချပ် သူလူတန်းစား (သို) မင်းှင့် မအပ်မရာဟု သေဘာထားခဲ့ကသည်။

သိုရိခ
ှ ဲ့သည့်တုင
ိ ် ယခုကုန်သည်၊ ကုန်ထုတ်ေနသူတုိမာှ ေကာင်းေပွန်ေပ့ ဇိမ်ခံပစည်းေတွှင့် ဟန်ကျေန
သလို ေမာ်ေတာ်ကားတဝီဝီှင့် လမ်းသလားေနရာ၊ ဆိုရယ
ှ ်လစ်ပန်းတိုင်ဆီ ချီတက်မည့် ေခါင်းေဆာင်ကီးများ
အတွက် မမစိမ့် မေကျမချမ်း ြဖစ်လာပီး အလုပ်သမားလူတန်းစားများ ဖွတ်ေကျာြပာစုြဖစ်ေနရသည်မာှ ဒင်းတို
ေကာင့် ဟု စွပ်စွဲပီး သကာလ၊ စီးပွားေရးအင်အားစုများကို ဖျက်ဆးီ ေချမန်းလိုက်ေလသည်။

ဘဏ်များ၊ စက်ံအ
ု လုပ်ံမ
ု ျား၊ ပွဲစားလုပ်ငန်းများ၊ လက်လီလက်ကား ကုန်တုက
ိ ်များကို ြပည်သပ
ူ ုင
ိ ်သမ
ိ ်း
ြခင်းှင့် ကိန်းဂဏန်းကီး ေငွစကတိုကုိ ဖျက်သိမ်းြခင်း၊ တုတ်င
ှ ့် အိိယအမျိးသားတိုကုိ ဌာေနိုင်ငံြပန်ပုိြခင်း စ
သည့်လုပ်ရပ်တိုမာှ စီပာွ းေရး အင်အားစုများ၏ ေကျာိုးကို ိုက်ချိးလိုက်ြခင်းြဖစ်သည်။ ကွန်ြမနစ်လထ
ူ ွက်ှင့် ဆို
ရှယ်နီတုိ ကီးစိုးေသာ ေတာ်လှန်ေရးေကာင်စအ
ီ ေနှင့် ကုန်သည်၊ ကုန်ထုတ်လူတန်း စားထံမှ လုပ်ပုင
ိ ်ခွင့်များ ုတ်
သိမ်းလိုက်သည်င
ှ ့် ၎င်းတိုပုင
ိ ်ဆုင
ိ ်ထားေသာ ဥစာဓန သည်လည်း ြပည်သူတုိထံ အလိုအေလျာက် စီးလာလိမ့်မည်ဟု
တွက်ဆထားပံုလည်း ရသည်။ ပညာရှိ ဆိုရယ
ှ ်လစ်ေခါင်းေဆာင်တစ်ဦး၏ အဆိုအရ အလုပ်လက်မဲ့ြပဿန တိုကုိ
ဆိုရယ
ှ ်လစ်စနစ်က အပီးသတ်ေြဖရှင်းပီး ကုန်ထုတ်လုပ်မ ြမင့်မားလာသည်ှင့် “အညီ အလုပ်သမားတို ခံစားခွင့်များ
ှင့် လူေနမအဆင့်များလည်း ြမင့်တက်လာမည်ဟု အေသအချာ ေဟာကိန်းထုတ်ခဲသ
့ ည်။ စစ်အာဏာသိမ်းပီး
အေစာပိုင်းှစ်များအတွင်း စပါးေရာင်းချမမှ ရရှိထားေသာ ိုင်ငံြခားဝင်ေငွများှင့် ယခင် အရပ်သားအစိုးရလက်
ထက်က ကျန်ရိေ
ှ နေသးေသာ ေထာက်ပံ့မမ
 ျား ရှိေနသြဖင့် တိုင်းြပည်စီးပွားေရးမှာ မေထာင်းသာလှေသာ်လည်း ှစ်
တိုေညာင်းလာသည်င
ှ ့်အမ တအိအိ ကျဆင်းလာ သည်။ အရည်အချင်းမြပည့်မေ
ီ သာ စီမံကွပ်ကဲမ
 ှင့် ဗဟိုမှ
ချပ်ကိုင်ထားေသာ စီးပွားေရးမှာ အြမစ်မှ သင်းသတ်ခံလိုက် ရသလို တြဖည်းြဖည်း ကျံလှီလာသည်။ သိုတုင
ိ ် ြမန်မာ့
နည်းြမန်မာ့ဟန် ဆိုရယ
ှ ်လစ်ကား လက်မလတ်။

စစ်အာဏာသိမ်းပီး ေလးလအတွင်း သပိတ်ေမှာက်ဆြပကေသာ တကသိုလ် ေကျာင်းသားများကို တစ်

ကိမ်၊ ၁၉၆၅ ခုှစ် အလားတူ ရဟန်းသံဃာများ အံုကွမက
 ို တစ်ကိမ် အကမ်းဖက်ှိမ်နင်း၍ ဖမ်းဆီးေထာင်ချမများ
ြဖင့် ိုင်ငံေရး အတိုက်အခံ အင်အားစုတုိကုိ ြပင်းြပင်းထန်ထန် လက်တံုြပန်ခဲ့သည့်တုင
ိ ် ၁၉၅၄ ခုှစ် ဒီဇင်ဘာလ
အတွင်း ေသဆံုးသွားေသာ ကုလသမဂ အေထွေထွ အတွင်းေရးမှး ဦးသန်၏ ုပ်ကလာပ်ကုိ အေကာင်းြပ၍ ထ
ေတာက်လာေသာ အေရးအခင်းတွင် ေကျာင်းသားှင့် ရဟန်းသံဃာများ အံ
ု ှင့် ကျင်းှင့် ပါဝင်လာကသည်ကုိ ယခင်
အတိုင်း အကမ်းဖက်နည်းြဖင့် ပိကွဲြပန်သည်။ သိုတေစ အတိုက်အခံအင်အားစုတုိ၏ အကင်းကား မေသ။ ၁၉၅၆
တွင် ေကျာင်းသားများ တစ်ချီတစ်ေမာင်း ြပန်တက်လာရာ တကသုလ
ိ ်ေကျာင်းသားထုကီးကို အပီးအပိုင် ဖိခွဲိုင်
မည့် ဦးေနဝင်း၏ စီမံကိန်းကီး စတင်ေတာ့သည်။

ယခင်လို တကသိုလ် ေကျာင်းသားေကျာင်းသူတုိကုိ တစ်ေနရာတည်းတွင် စုေဝးမေနေစဘဲ ေဒသေကာလိပ်

များ ဖွင့်၍ ခွဲထုတ်သည်။ စာေပးစာယူ တကသိုလ်များ ဖွင့်၍လည်း ေကျာင်းသားထုကို ချပစ်လုက
ိ ်သည်။ ေန က်ဆံုး
ေကျာင်းသားအေရးအခင်း တွင် ေကျာင်းသားများ မည်၍မည်မ ဖမ်းဆီးေထာင်ချခဲသ
့ ည်ကုိ မသိရေသာ်လည်း ေြခစ
လက်စရှိေသာ ေကျာင်းသားတိုကုမ
ိ ူ စစ်ေထာက်လမ
ှ ်းေရးတိုက အရိပ်လုလ
ိ ိုက်၍ ေစာင့်ကည့်ခဲ့သည်။

။ ဆိုခဲ့သလို ေတာ်လှန်ေရးေကာင်စ၏
ီ ကမ်းလှမ်းချက်ကုိ အဓိကိုင်ငံေရး ပါတီကီး သံးု ခုက ြငင်းပယ်လိုက်
ပီးေန က် ဆိုရယ
ှ ်လစ်လမ်းစဉ်ပါတီကို အာဏာသိမ်းစစ် ေခါင်းေဆာင်ှင့် ဗျိုကရက်အမာခံအဖွဲဝင် အကန်အသတ်
ြဖင့် ၁၉၅၁ တွင် စတင် တည်ေထာင်ခဲသ
့ ည့်တစ်အာဏာ၊ တစ်ပါတီစနစ်င
ှ ့်အညီ ပါတီသစ်အေနှင့်လည်း
ြပည်သူလူထုကို ဆွဲေဆာင်စည်းံးု ၍ ဝါဒြဖန်ချိမမ
 ျား လုပ်ရံုသာမက အရပ်ရပ်ိုင်ငံေရး အေြခအေနတိုကုလ
ိ ည်း
မျက်ေချမြပတ် ေစာင့်ကပ်၍ အြခားကွန်ြမနစ်ုင
ိ ်ငံများ နည်းတူ တစ်ပါတီစနစ် တရားဝင် မှန်ကန်ေကာင်းကို
ဆိုရယ
ှ ်လစ်ြပည်ေထာင်စုသမတ ြမန်မာိုင်ငံ၏ အေြခခံဖွဲစည်းပံုက အာမခံေပးထားသည်။

ိုင်ငံေရးအာဏာ အေြခခိုင်ဖုိဆိုလင် လူဦးေရအများဆံးု ြဖစ်ေသာ ေတာင်သူ လယ်သမားှင့် အလုပ်သမား

တို၏ ေထာက်ခံမ လိုအပ်သည်ြဖစ်ရာ ၁၉၆၈-၆၉ တွင် ေတာင်သူလယ်သမားှင့် အလုပ်သမားအစည်းအံုးများ
ဖွဲစည်း၍ ပါတီှင့် စစ်ဘက်အရာရှိများ၏ တိုက်ိုက်ကီးကပ်မေအာက်တင
ွ ် ထားရှိခဲ့၍ ပညာေပးစည်းံးု မ များ
စတင်ခဲသ
့ ည်။ သိုတေစ ၁၉၅၄-၇၅ တွင် စားကုန်ေသာက်ကန
ု ်များ ရှားပါး၍ ေဈးြမင့်လာရာမှ အလုပ်သမား သပိတ်
များ တစ်လံးု ပီးတစ်လံုး ေမှာက်လာခိုက် ေတာင်သလ
ူ ယ်သမားတိုကလည်း လယ်ယာထွက်ပစည်းများကို အစိုးရ
သတ်မတ
ှ ်ထား ေသာ ကိုယ်တာှင့်အညီ မေရာင်းိုင်ဟု ြဖစ်လာရာ အဆိုပါ အြဖစ်အပျက်များက အေြခခံလတ
ူ န်းစား
ှစ်ရပ်၏ ေထာက်ခံမကို လမ်းစဉ်ပါတီအေနှင့် မရရှိိုင်ေကာင်း လံေ
ု လာက်စွာ န်ြပေနေလသည်။
 အာဏာကို လက်ဝါးကီးအုပ်ဖုိ ရက်စံုတက်စံဖ
ု င
ွ ့်၍ ရှာေဖွခဲ့ေသာ ဦးေနဝင်း၏ အားထုတ်မများတွင် စစ်
ေထာက်လမ
ှ ်းေရး၏ အခန်းကမှာလည်း အေရးပါလှသည်။ စစ်ေထာက်လှမ်းေရးအဖွဲ အကီးအကဲရာထူးကို
ယံု ကည်စတ
ိ ်ချ၍ ဦးေနဝင်းအေပ သစာခံေသာ စစ်ဘက်အရာရှိများကို ေပးအပ်သည့်တုင
ိ ် အဆိုပါအကီးအကဲများ
မှာ လည်း ဦးေနဝင်း၏ လူယံမ
ု ျားက တန်ြပန်ေထာက်လှမ်းခံရဖွယ်ရှိသည်။ အလားတူ စစ်ဘက်ြဖစ်ေစ အရပ်ဘက်
ြဖစ်ေစ အုပ်ချပ်ေရးအရာရှိကီးများ လမ်းစဉ်ပါတီယရား တစ်ခလ
ု ံုးှင့် ဌာနဆိုင်ရာ အရာရှိကီးတိုကုလ
ိ ည်း
ေထာက်လမ
ှ ်းေရးက အနီးကပ်ေစာင့် ကည့်ေနသလို ြပည်သူ ရဲတပ်ဖဲွ အဆင့်ြမင့်ရာထူးများကိုလည်း စစ်ဘက်အရာရှိ
များှင့် အစားထိုးထားသည်။ သိုြဖင့် လက်နက်ကုင
ိ ်တပ်ဖဲွများမှာ ပါဝါအေြခခံြဖင့်လည်းေကာင်း ပါတီယရားမှာ
လူထုှင့် အာဏာရလူတန်းစားအကား ဆက်သွယ်ထားေသာ ချိန်း ကိးကီးအေနှင့်လည်းေကာင်း အုပ်ချပ်ေရး
ယရားကို အင်ဂျင်တစ်ခုအေနှင့်လည်း ေကာင်း ေကာင်းစွာတည်ေဆာက်တပ်ဆင်၍ အရာရာကို ထိန်းချပ်ကာ
အာဏာကို လက်ဝါးကီးအုပ်ခဲ့ေသာ်လည်း ကျန်ရိေ
ှ နေသာ ိုင်ငံေရးအင်အားစုများှင့် မျိးဆက်သစ် များကား လူး
လူးလွန်လန
ွ ်င
ှ ့် လက်ကားဆီယုသ
ိ လို အာဏာရှင် သံမဏိလက်သးီ ဆုပ် အတွင်းမှ ုန်းထွက်လာေနပီြဖစ်ပါသည်။

ိုင်ငံေရးအေကာင်းြပချက်
ဦးေနဝင်းှင့် အာဏာသိမ်းစစ်ဘက်အရာရှိကီးများအတွက်၊ အဘယ်ေကာင့် အာဏာသိမ်းယူရသည်ဆို
ေသာ အေကာင်းြပချက်ရှိရမည်ြဖစ်ရာ အဆိုပါအေကာင်း တရားသည်လည်း ြပည်သတ
ူ ုိအြမင်ကုိ ေြပာင်းလဲေစိုင်
ေသာ ိုင်ငံေရးအေတွး အေခကို အေြပာင်းအလဲြဖစ်ေစေသာ၊ သိုတည်းမဟုတ်၊ ကေသာင်းကနင်းြဖစ်ေန ေသာ
ိုင်ငံေရးအေြခအေနအေပ အြမင်ေြပာင်းလဲမမ
 ျား ြဖစ်ေစိုင်ေသာ ရည်ရယ်ချက် များ ရှိရပါမည်။ တစ်နည်းအားြဖင့်
တစ်တုင
ိ ်းတစ်ြပည်လံးု ကံဆိုးမိုးေမှာင်ကျေတာ့မည့် ဆဲဆဲတွင် အေြခအေနကို မိမတ
ိ ုိက ဆည်ယ၍
ူ ြမန်မာ့
ဆိုရယ
ှ ်လစ်လမ်းစဉ်ြဖင့် ခရီး ဆက်ဖို ေရးချယ်လိုက်ရသည်ဟူေသာ အေကာင်းြပချက်ြဖစ်သည်။ - ရှမ်းေစာ်ဘွားများ
က ြပည်ေထာင်စမ
ု ှ ခွဲထွက်ခင
ွ ့်ကို အတင်းအကျပ်ေတာင်း ဆိုေနကသည်ြဖစ်၍ မိမတ
ိ ုိ က အသိုက်မပျက်၊ အစည်းမ
ေြပရေလေအာင် ကယ်တင်လိုက်ရသည့်အတွက် ြမန်ြပည်တစ်ဝန်းလံးု က မိမတ
ိ ုိအြပအမူကို ေထာက်ခံ ကဖို
မရမေန ေတာင်းဆိုေနသည့်တုင
ိ ် အာဏသိမ်းစစ်ဘက်ေခါင်းေဆာင်များ အဓိက ဖန်တီးခဲ့ေသာ ထိုးဇာတ်မှာ ကျဆံုး
သူ ဗိုလ်ချပ်ေအာင်ဆန်း၏ ဆင
ှ ့် အညီြဖစ်ပါသည် ဆိုေသာသေဘာြဖစ်သည်။ ိုင်ငံေရးသမားများအေနှင့်
ဗိုလ်ချပ်ချမှတ်ခဲေ
့ သာ ဆိုရယ
ှ ်လစ်လမ်းစဉ်မှ ေသွဖည်ခဲ့ကပီး ြပည်သတ
ူ ုိေမာ်မန
ှ ်းချက်တိုကုိ သစာေဖာက်ခဲ့ က
သည်ြဖစ်၍ ဗိုလ်ချပ်ဆရှိခဲ့သည်အတိုင်း ၁၉၅၄ ဖွဲစည်းအုပ်ချပ်ပံုအေြခခံဥပေဒကို ေရးဆွဲအတည်ြပခဲရ
့ ပါေကာင်း
သက်ေသထူကသည်။

စစ်ကာလအတွင်း တိုကျိတွင် ဗိုလ်ချပ်ရှိေနစဉ် အန ဂတ်ြမန်မာြပည် အုပ်ချပ်ေရးှင့် ပတ်သက်ေသာမူ

ကမ်းတစ်ေစာင်ေရးဆွဲခဲ့ဖးူ ရာ၊ အဆိုပါမူကမ်းတွင်၊ ဖက်ဆစ်ဂျာမနီ၊ အီတလီှင့် ဂျပန်တုိအုပ်ချပ်ေရးပံစ
ု ံအတိုင်း
တစ်မိန်၊ တစ်အာဏာ၊ တစ်ပါတီစနစ်ြဖင့် သန်စမ
ွ ်းေသာ အစိုးရအဖွဲြဖင့် အုပ်ချပ်ေရးကို ေထာက်ခံခဲ့သည်ကုမ
ိ ူ
အာဏာသိမ်းအဖွဲက ြပန်လည်အသက်သွင်းခဲ့သည့်တုင
ိ ် ဗိုလ်ချပ်အေနှင့် တိုင်းြပည်ကို လက်ေတွတည်ေဆာက်
ရာတွင် ထိုစဉ်က သူကိုယ်တိုင်ေရးဆွဲခဲ့ေသာ အုပ်ချပ်ေရး မူကမ်းကို အဘယ်ေကာင့် စွန်လတ
 ်လိုက်ရပါသည်ဆို
ေသာ ရှင်းလင်းချက်မျိးမရှိ၊ ၁၉၄ဝ ြပည့်အေစာပိုင်းှစ်များအတွင်း အရပ်ရပ်ိုင်ငံေရး အေြခအေနအရ ဗိုလ်ချပ်
အေနှင့် ဂျာမနီှင့် ဂျပန်တုိ၏ အုပ်ချပ်ေရးပံစ
ု ံကို အမှန်တကယ် ယံု ကည်ခဲ့သည် လည်း ြဖစ်ေကာင်းြဖစ်ုင
ိ ်
ပါသည်။ ထိုစဉ်က ဗိတသ
ိ ပါလီမန်အပ
ု ်ချပ်ေရး စနစ်ေအာက် တွင်၊ ိုင်ငံေရးသားများအာဏာလုေနကသည်မာှ
စိတ်ပျက်ဖယ
ွ ်ေကာင်းသလို ဂျပန်စစ် ဘက်အပ
ု ်စုထံမှ အကူအညီရဖို ကိးစားေနရသည်ြဖစ်၍ ဂျပန်တုိင
ှ ့် အလွမ်း
သင့်ေအာင် အာဏာရှင်အပ
ု ်ချပ်ေရးကို ေထာက်ခံလိုက်ရသည်လည်းြဖစ်ုင
ိ ်ပါသည်။ မည်သိုရိေ
ှ စ၊ ' ဗိုလ်ချပ်ေရးသား
ခဲ့ေသာ စာတမ်းမှာ ဦးေနဝင်းအတွက် လမ်းြပကယ်ြဖစ်လာသည်။

ိုင်ငံေရးေလာကတွင် ေသနတ်ှင့်ြဖစ်ေစ၊ ြပည်သူ မဲဆအရြဖစ်ေစ၊ အာဏာရဖို အဓိကကိးစားကရာ၊

အဘယ်ေကာင့် အာဏာယူရပါသည်ဆိုေသာ အေကာင်းြပတတ်ကပီး အာဏာရလာသည့်အခါ အာဏာကို ဝိုင်းရံ
ထားေသာအုပ်စု တစ်ခလ
ု ံုးအတွက် အကျိးအြမတ်ြဖစ်လာသည်။ အလားတူ ဗိုလ်ချပ်၏ ေမာ်မှန်းချက် အတိုင်း
သစာရှိရိှ ြဖည့်ဆည်းေပးခဲ့ရသည်ဆိုေသာ အာဏာသိမ်းအုပ်စုတစ်ခလ
ု ံုး အတွက်လည်း ိုင်ငံေရးအာဏာမှာ
ကိုယ်ကျိးစီးပွားတစ်ခြု ဖစ်လာသည်။ ဗဟိုှင့် ြပည်နယ်အပ
ု ်ချပ်ေရးများတွင် စစ်ဘက်အရာရှိများ၊ အစားထိုးေနရာ
ယူလာသည်မာှ အာဏာသိမ်းပီးကာလ လံု ခံေရးအေကာင်းြပချက်ထက် ေကျာ်လွန် လာသည်။ ဂုဏ်သိကာရှိေသာ
အုပ်ချပ်ေရးဆိုင်ရာ ရာကီးထူးကီးများကို မည်သည့် အခါမ အိပ်မက် မမက်ဖးူ သူများအေနှင့် ၎င်းတို၏
အာဏာသိမ်းအရာရှိကီးများအေပ ဦးလည်မသုန်သစာခံကသြဖင့် ရာထူးဌာနကီးများြဖင့် ေြမာက်စားြခင်းခံကရ
သည်။ စက်မှင့် စီးပွားေရးဘုတ်အဖွဲများ၊ ြပည်သပ
ူ ုင
ိ ်သမ
ိ ်းထားေသာ လုပ်ငန်းစုများကို ေြပာင်းလဲဖွဲစည်းထားေသာ
ေကာ်ပုေ
ိ ရးရှင်းများတွင် ဥက၊ မန်ေနဂျာ၊ တာဝန်ခံအရာ ရှိစသြဖင့် ဝင်ေငွဝင်လမ်းေြဖာင့်သည့်ေနရာများမှာ
အငိမ်းစားစစ်ဘက်အရာရှိကီးများ အတွက် ေပးသန းရာဆုလာဘ်များြဖစ်လာသည်။ ိုင်ငံြခားသို ကိုယ်စားလှယ်
အဖွဲများ ေစလတ်သည့်အခါ အများအားြဖင့် စစ်ဘက်အရာရှိကီးများသာ ဦးေဆာင်သာွ းတတ်ပီး အရပ်သားအရာရှိ
များေခါင်းေဆာင်ေသာ ကိုယ်စားလှယ်အဖွဲဆိုသည်မာှ မရှိသေလာက် ြဖစ်ပီး အရပ်သားအရာရှိများ လိုက်ပါရလင်
လည်းပါလင်လည်း ၎င်းတိုေန က်ကသာ လိုက်ပါကရသည်။ ေှ င်းပိုင်းတွင် အရပ်သားအရာရှိကီးများ ပို၍
ေစလတ်ခဲသ
့ ည်မာှ ိုင်ငံြခားေချးေငွ လိုအပ်လာသည့်အတွက် အြမင်ေကာင်းေအာင် အရပ်သားအရာရှိကီး များကို
ထုတ်သံးု ြခင်းြဖစ်ုင
ိ ်ပါသည်။

. အာဏာသိမ်းစစ်ဘက်အရာရှိကီးများအေနှင့် ြပည်သူ ဘဝ တိုးတက်စည် ပင်ေရးအတွက် စိတ်ေစတန

ေကာင်းများ၊ ရှိေကာင်းရှိိုင်သည့်တုင
ိ ် တကယ့်လက်ေတွ တွင်မူ မိမတ
ိ ုိရာထူး အာဏာတည်မဲေရးကိုသာ
ေရှတန်းတင်ေနကရာ အကယ်၍ မိမတ
ိ ုိ၏ ိုင်ငံေရးအာဏာသာ လက်လတ်လိုက်ရလင်ဆုေ
ိ သာ မျက်ကလဲဆန်
ေပျာ အေြခအေနတိုကုမ
ိ ၊ူ ၎င်းတို ေရးဆွဲေသာ ိုင်ငံြခားှင့် ြပည်တင
ွ ်းေပလစီများတွင် ေလ့လာကည့်ိုင်ပါသည်။
ဆိုခဲ့သလို ိုင်ငံေရးအာဏာကို မိမတ
ိ ုိရယူပီး ေခါင်းေဆာင်မ ေပးေနသည်မှာ မှန်ကန်ေကာင်း၊ လူထုတစ်ရပ်လံုးက
ေထာက်ခံလာေစဖို အစပ်အဖာ သေဘာတရားေရးတိုြဖင့်၊ လူထုကို ဝါဒြဖန်ရ၏။ ိုင်ငံေရးအာဏာကို လက်ဝါးကီး
အုပ်ထားံြု ဖင့် မလံေ
ု လာက်ဘဲ ထာဝရတည်မဲုင
ိ ်မည့် နည်းလမ်းတို မြဖစ်မေနရှာရ၊ ကံရ၏။ သိုြဖစ်၍ လမ်းစဉ်ပါတီ
သေဘာတရားဆိုသည်မာှ ၎င်းတို၏ ိုင်ငံေရးအေကာင်း ြပချက်ြဖစ်လာရာ အဆိုပါိုင်ငံေရး အေကာင်းတရားကို
ေဖာ်စပ်ရာတွင် ကားမာ့က်စ် အယူမှ ုပ်ဝါဒကို ထုတ်ပယ်ပီး ဗမာမဗဒ
ု ဘာသာှင့် အစားထိုးလား ထိုးရ၏။ ဒိုင်ယာ
လက်တစ်ြဖစ်စဉ်ကို အညမည့်ြဖစ်စဉ်ဟူ၍ တံဆပ
ိ ်ကပ်လား ကပ်ရ၏။ လူလူ ချင်းေခါင်းပံုြဖတ်အြမတ်ထတ
ု ်ြခင်းမှ
ကင်းေဝးေစဖို ပုဂလိကပိုင် ပစည်းဥစာတိုကုိ ြပည်သပ
ူ ုင
ိ ်သမ
ိ ်းလား သိမ်းရ၏။ ဤသိုြဖင့် ဦးေနဝင်းှင့် ကလျာဏ
အေပါင်းအေဖာ်တုိ အတွက် ိုင်ငံေရးအာဏာကို ြဖစ်ုင
ိ ်လင် တစ်သက်လံုး အာမခံေပး မည့်လူှင့် လူ
ပတ်ဝန်းကျင်၏ အညမညသေဘာတရားကီးရရှိလာေလေတာ့သည်။
 အဆိုပါသေဘာတရားေရးကီးကား ၎င်းတိုအတွက် ိုင်ငံေရးအာဏာသက် ဆိုးကို ဆက်စပ်ေပးထားမည်
ြဖစ်၍ မရှိမြဖစ်လိုအပ်ေသာကိရယ
ိ ာတံဆာပလာတစ်ခု လည်းြဖစ်၏။ တုတ်လို ေလှနံဓားထစ်အယူဝါဒရှိေသာ ိုင်ငံ
တိုဘက်မှ အယူဝါဒ အေြပာင်းအလဲတုိ လုပ်လာသည့်အခါများတွင် ြမန်မာ့လမ်းစဉ်ပါတီဘက်မှ လိုက်ပါ ေြပာင်းလဲမ
များ မဆိုစေလာက် ရှိတတ်သည်မလ
ှ ွဲ၍ ြမန်မာ့နည်းြမန်မာ့ဟန်ြဖင့် ေြမေပတွင် ပေဒသာပင်ေပါက်ေစမည့်
ဆိုရယ
ှ ်လစ်လမ်းစဉ်ကီးတစ်ခလ
ု ံုးကို စွန်ပစ်ဖို အထိကိုမူ လံုးဝမြဖစ်ုင
ိ ်ေသာ အရာသာြဖစ်သည်။ သိုြဖစ်၍ ဤတွင်
ဆိုလိုသည်မာှ အာဏာသိမ်းအစိုးရအေနှင့် ၎င်းတို၏ အေကာင်းြပချက်မန
ှ ်ကန်မက
 ို ြမန်မာ့နည်း၊ ြမန်မာ့ဟန်
ဆိုရယ
ှ ်လစ်သေဘာတရားေရးကီးြဖင့် အြပင်ဗန်း ဟန်ြပေနသည်ဟု မဆိုလို၊ အမှန်အားြဖင့်၊ ဆိုရယ
ှ ်လစ် (သို)
ကွန်ြမနစ်သေဘာတရားကို ယံု ကည်ခဲ့ ကသည်မာှ ဗိုလ်ချပ်အပါဝင် လွတ်လပ်ေရးလပ်ရှားမေခါင်းေဆာင်အားလံုး
ဟု ဆိုရချိမ့် မည်။ စစ်ကိကာလအတွင်း လက်ဝဲဝါဒ၊ လက်ဝဲစာေပများှင့်သာ ကီးပွားလာခဲရ
့ သည် ြဖစ်၍ မာ့က်စ်
ဝါဒမျက်ှ ဖံးု ြဖင့်သာ အရင်းရှင်ကမာကို ြဖစ်လာခဲ့ ကရာ၊ ိုင်ငံြခား သားတို၏ စီးပွားေရးအရင်းအြမစ်များ ရှိေန
ေသးသမ လွတ်လပ်ေရးသည်လည်း အဓိပာယ်မရှိဟု ယူဆခဲ့ကသည်ြဖစ်၍ ဗမာိုင်ငံ၏ လွတ်လပ်ေရးှင့် ဖွံဖိး
တိုးတက် ေရးြပဿန ကို ဆိုရယ
ှ ်လစ်သေဘာတရားေရးှင့် တွဲဖက်စဉ်းစားခဲ့ကသည်။ ချိယွင်းချက်တစ်ခုရိသ
ှ ည်မာှ
ကွန်ြမနစ်အြဖ၊ အနီ ေခါင်းေဆာင်တိုအေနှင့် လက်နက် ကိုင်ေတာ်လန
ှ ်ေရးလမ်းစဉ်ကုိ မန်မန်ဝါးဝါးလက်ခံခဲ့ပီး
အကမ်းဖက်ဖို ကိးစားခဲ့ က သည့်တုင
ိ ် လက်ဝဲညီတ
ွ ်ေရးအတွက် အေလးထား ေဆာင်ရက်ခဲ့သည်များလည်း ရှိခဲ့
ရာ အဆိုပါ နမူန များမှာ လမ်းစဉ်ပါတီအတွင်း ဒိုင်ဗင်ထိုးဝင်လာေသာ ကွန်ြမနစ် လူထွက်များအတွက် လုပ်ကိုင်စား
ေသာက်စရာများ ြဖစ်လာပီး ြမန်မာ့နည်း ြမန်မာ့ဟန် - ဆိုရယ
ှ ်လစ်ဝါဒအတွင်း ြဖတ်၊ ညပ် ကပ် ဆိုရယ
ှ ်လစ်င
ှ ့် မာ့က်
စ်ဝါဒအယူအဆအချိတို ပံပ
ု ျက်ပန်းပျက် ပါဝင်လာခဲြ့ ခင်းြဖစ်သည်။

တစ်ဖက်မှ ကည့်လင်လည်း ၁၉၆၂ ခုှစ်ကာလတစ်ပိုင်၊ စစ်ဘက်အရာရှိ အများစုမာှ ဦးု၊ ဗိုလ်ချပ်ေအာင်

ဆန်း၊ ဦးဗေဆွ၊ ဦးေကျာ်ငိမ်း အစရှိသည့် သခင် ေဟာင်းှင့် ဆိုရယ
ှ ်လစ်ေခါင်းေဆာင်ေဟာင်းတို၏ လက်ရင်းတပည့်
များြဖစ်ကသည် ကများသည်။ သိုတုင
ိ ် ဆိုခဲ့သလို ဗိုလ်ချပ်အပါအဝင် ဖဆပလေခါင်းေဆာင်အများ စုမှ ဆိုရယ
ှ ်လစ်
ဝါဒကို ယံု ကည်ခဲ့ကသည်ဆုေ
ိ သာ်လည်း လက်ေတွသမားများြဖစ် သည့်အေလျာက်၊ တစ်ဖက်တင
ွ ်လည်း ိုင်ငံေရး
အေတွအ ကံအမျိးမျိးကို ြဖတ်သန်းခဲ့ ပီးြဖစ်၍ ိုင်ငံေရး၊ အုပ်ချပ်ေရးအသိပညာတို ရင့်ကျက်လာခဲ့ကပီလည်း ြဖစ်
ရာ၊ ေန က်ပိုင်းတွင် ဆိုရယ
ှ ်လစ်ဝါဒကို သီအုရ
ိ အ
ီ ရသာလက်ခံ၍ သတိကီးစွာှင့် ချဉ်းကပ် လာခဲ့ကသည်။

ဗိုလ်ချပ်အပါအဝင်ဖဆပလေခါင်းေဆာင်များအေနှင့် ၎င်းတို ငယ်စဉ်အခါက . ဆိုရယ

ှ ်လစ်ဝါဒကို လက်ခံခဲ့
ကသည်မှာ တစ်စတ
ိ ်တစ်ပုင
ိ ်းအားြဖင့် စစ်မှန်ေသာ လစ်ဘ ရယ်ဒီမုက
ိ ေရစီတန်ဖိုးတို၏ လက်ေတွအသံုးဝင်မကို
အေသအချာ သေဘာမေပါက် ေသး၍လည်း ြဖစ်ုင
ိ ်သလို အာဏာရှင်အပ
ု ်ချပ်ေရးှင့် ယဉ်ပါးေနေသာ ြမန်မာတိုစတ
ိ ်
အခံှင့် မာ့က်စ်ဝါဒမှာ ကာရံသင့်ေနရာမှ၊ လွတ်လပ်ေရးလပ်ရှားမှင့် တွဲဖက်ပါလာ ေသာ အေြဖတစ်ခလ
ု ည်း ြဖစ်
ေကာင်းြဖစ်ုင
ိ ်ပါသည်။

တစ်နည်းအားြဖင့် ဗိတသ
ိ ကိုလိုနီလက်ေအာက်ကန်အြဖစ် ေရာက်ေန ေသာ တတိယကမာိုင်ငံများ
နည်းတူ၊ ဆိုရယ
ှ ်လစ် (သို) ကွန်ြမနစ်မှာ ၎င်းတိုုင
ိ ်ငံများ လွတ်ေြမာက်ေရးအတွက် ိုးရှင်းေသာအေြဖတစ်ခုြဖစ်လာ
သည်။ ဆိုရယ
ှ ်လစ်ုင
ိ ်ငံ တည်ေဆာက်လုက
ိ ်သည့်အတွက် ိုင်ငံေရးအာဏာကို ထိန်းချပ်လိုက်ံုသာမက၊ ိုင်ငံသား
တို၏ အေထွေထွေသာ လူမဘ
 ဝတိုကုပ
ိ င် စီရင်ကပ
ွ ်ကဲုင
ိ ်သည်ဟု ယူဆခဲ့ ကသည်။ ဆိုခဲ့သလို သေဘာထားကွဲလွဲမ
များကို ခွင့်ြပထားေသာ ပါလီမန်အပ
ု ်ချပ် ေရးမှာ ၎င်းတိုအတွက် ထိုစဉ်က စဉ်းစားရေကာင်းေသာ အရာမဟုတ်၊ ဒီမုိ
ကရက်တစ် လူအဖွဲအစည်းအတွင်း လွတ်လပ်စွာ သေဘာထားကွဲလွဲခွင့်ရိသ
ှ ည်ဟေ
ူ သာ အယူ အဆကား၊ ၎င်းတို
အတွက် မရတတ်ေသး။ ဗိတသ
ိ အစိုးရဟူသည့် ဗိတသ
ိ ကုန်သည် ကီးတို၏ ုပ်ေသးုပ်သာ ြဖစ်သည်ဆုေ
ိ သာ အယူ
အစွဲများရှိေနခဲ့ကသည်။ ဥပမာ၊ ဗိတသ
ိ အုပ်ချပ်ေရးကာလများကဆိုလင် ြမန်မာြပည်ကုိ အုပ်ချပ်သည်မာှ ဘုရင်ခံ
အစိုးရမဟုတ်ဘဲ၊ ဗိတသ
ိ ကုန်သည်ကီးများှင့် အရာရှိကီးများ ကျက်စားေလ့ရိေ
ှ သာ ပဲခးူ ကလပ်င
ှ ့် ဂျင်မခန်န
ကလပ်များ ြဖစ်သည်ဟု ေြပာစမှတ်ရိခ
ှ ဲ့ကသည်။

ဗိုလ်ချပ်အပါအဝင် ဖဆပလေခါင်းေဆာင်းများ ငယ်စဉ်အခါက န းလည်ခဲ့ ကေသာ အေန က်ကမာ

ဆိုသည်မာှ လက်ဝဲစာေရးဆရာတို မန်ပန်းချီြခယ်ကာ သထားကေသာ တစ်ဖက်ေစာင်းနင်းုပ်ပံက
ု ားများသာ
ြဖစ်၍ေနရာ၊ ကိုလိုနီဝါဒှင့် အေန က်၏ လစ်ဘရယ်ဒမ
ီ ုက
ိ ေရစီတန်ဖိုးတိုကုိ ခွဲြခားြမင်ိုင်စွမ်းမရှိေသး၊ ထံုးစံအတိုင်း
အမျိးသားဝါဒမျက်မှန်စိမ်းတပ်ပီး ြမန်မာမ၊ ြမန်မာနည်းန အားလံးု အေန က်ထက် သာလွန်သည်ဟသ
ု ာ ကွက်၍
ြမင်ခဲ့ ကသည်။ သိုြဖစ်ခဲ့သည်တိုင် ြမန်မာြပည်လွတ်လပ် ေရးရပီး တိုင်းြပည်ထေ
ူ ထာင်ေရး အရပ်ရပ်အေရးအရာတို
ကို လက်ေတွအေကာင် အထည်ေဖာ်လာရသည့်အခါတွင်မူ ဦးုအပါအဝင် ဆိုရယ
ှ ်လစ်ေခါင်းေဆာင်အချိ အေနှင့်
ပါလီမန်ဒီမုက
ိ ေရစီအပ
ု ်ချပ်ေရး၏ အှစ်သာရအရ ြမန်မာြပည်အန ဂတ်အေရး တိုကုိ သေဘာေပါက်၍ လက်ေတွ
ေဖာ်ေဆာင်ေနကချိန်တင
ွ ်မူ ဆိုရယ
ှ ်လစ်သခင်ေခါင်း ေဆာင်တို၏ လက်ရင်းတပည့်များြဖစ်ခဲသ
့ ူ အာဏာသိမ်းစစ်
ဘက်အရာရှိကီးတိုမာှ ဆိုရယ
ှ ်လစ်င
ှ ့် နဂါးနီအမ
ိ ်မက်ကုိ မက်မေြပိုင်၍လည်း ြဖစ်ိုင်ပါသည်။ ေတာ်လှန်ေရး
ေကာင်စီကာလအတွင်း အချိေသာ စစ်ဘက်ှင့် အရပ်ဘက်အရာရှိကီးများအေနှင့် ဆိုရယ
ှ ်လစ်စနစ်ကုိ ထိထိ
ေရာက်ေရာက် လက်ေတွအေကာင်အထည်ေဖာ် အ ကံ အစည်၊ အေြမာ်အေခများ ရှိေကာင်းရှိိုင်ေသာ်လည်း
လက်ေတွတွင်မူ လံုးဝ အေကာင်အထည်ေဖာ်ုင
ိ ်ခဲ့သည်မဟုတ်ဘဲ၊ ြမန်မာ့နည်းြမန်မာ့ဟန် ဆိုရယ
ှ ်လစ်စနစ် သည်
သာ အာဏာသိမ်းအသိုင်းအဝန်းှင့် ေန က်ေကျာမှီထားေသာ အဖွဲအစည်း အတွက် ိုင်ငံေရးအေကာင်းြပချက်
ြဖစ်လာေလသည်။
 အခန်း (၈)

နိဂံုးှင့် ထင်ြမင်ချက်

လူသိရင
ှ ်ကား ေကညာထားေသာ်လည်း ေန က်ကွယ်မှ ကိးကိုင်စီမံထား ေသာ ြပည်ေထာင်စု ဆိုရယ
ှ ်လစ်
သမတ ြမန်မာိုင်ငံေတာ်၏ ဖွဲစည်းပံုအေြခခံဥပေဒကို တစ်စ
ှ ်ခဲွကာေရးဆွဲခဲ့ကပီးေန က်၊ ၁၉၅၃ ခုှစ် ဒီဇင်ဘာလ
တွင် လူထုေထာက်ခံမ (အစိုးရထုတ်ြပန်ေသာကိန်းဂဏာန်းအရ) ၉၀.၁၉ ြဖင့် ဆခံယူအတည်ြပပီး ေန က် တွင်မ၊ူ
ိုင်ငံေရးအာဏာကို ယခင်သတ
ူ ုိလက်ထဲ ြပန်ထည့်ေပးမည်ဟူေသာ ဦးေနဝင်း၏ ။ ကတိကဝတ်သည်လည်း
ပီးေြမာက်သာွ းေလသည်။ ပီးေန က် ဦးေနဝင်းှင့် သူ၏ လက်ေထာက်အရာရှိကီးများ၊ ေတာ်လှန်ေရးေကာင်စ
ီ ှင့်
ေတာ်လှန်ေရးအစိုးရအဖွဲဝင် အများစုကို ဦးေနဝင်း၏ ေထာက်ခံမြဖင့် ေရးချယ်၍ ိုင်ငံေတာ်ေကာင်စီှင့် အစိုးရ အဖွဲ
ေခေသာ အင်စတီကျးရှင်းအသစ်ှစ်ရပ်တင
ွ ် ခန်အပ် တာဝန်ေပးလိုက်ေလသည်။

အေြခခံဥပေဒကို ကွန်ြမနစ်ုင
ိ ်ငံများမှ အာဏာရှင်အပ
ု ်ချပ်ေရးပံစ
ု ံအတိုင်း ဖွဲစည်းထားပီး ိုင်ငံေတာ်၏
အြမင်ဆံုးအဖွဲအစည်းြဖစ်ေသာ ြပည်သူလတ်ေတာ်တင
ွ ် အဖွဲဝင်(၄၅၀) ပါရှိ၍ ၎င်းတိုကုိ လမ်းစဉ်ပါတီက လ သိပ်
ထိုးေရးချယ်ခဲသ
့ ည်။ ိုင်ငံေတာ်ေကာင်စီတင
ွ ် အဖွဲဝင် (၂၈) ဦးပါရှိရာ၊ မွန်၊ ရခိုင်ှင့် အြခားတိုင်းရင်းသား ြပည်နယ်
ကိုယ်စားလှယ် (၅ ဦး၊ တိုင်းေဒသများမှ ကိုယ်စားလှယ် () ဦးအြပင် ြပည်သူ လတ်ေတာ်မှ ေရးချယ်ထားေသာ
ကိုယ်စားလှယ် (၁၄) ဦးတိုြဖင့် ဖွဲစည်းထားပီး အဆိုပါေကာင်စီက ေပလစီများ ေရးဆွဲကသည်။ ိုင်ငံေတာ်ေကာင်စီ
ဥကသည် ိုင်ငံေတာ်အကီးအကဲလည်း ြဖစ်ရာ၊ အဆိုပါေနရာမှာ၊ ဦးေနဝင်း၏ ေနရာသာြဖစ် သည်။ အေရးချယ်ခံ
မည့် ိုင်ငံေတာ်ေကာင်စီဝင်များှင့် အစိုးရအဖွဲဝင်ဝန်ကီးများ အေနှင့်လည်း ဦးစွာ လမ်းစဉ်ပါတီ၏ ေထာက်ခံမ
တစ်နည်း၊ ဥက ဦးေနဝင်း၏ ေထာက်ခံမရ
 ဖိုလိုသည်။ ဝန်ကီးများက ြပည်သူလတ်ေတာ်င
ှ ့် ိုင်ငံေတာ်ေကာင်စီကို
တာဝန်ခံရေသာ်လည်း ၊ ဝန်ကီးများကို မည်သူခန်သည်၊ ြဖတ်သည်ကိုမူ ေမးဖွယ်လုိ မည်မထင်ပါ။ ဝန်ကီး၊ ဝန်ေလး
များ၊ ဆိုင်းမဆင့် ဗံုမဆင့်ရာထူး အြဖတ်ခံလိုက်ရေသာ ကိစသံးု ခုကို ဥပမာေပးလိုပါသည်။ ပထမကိစမှာ ပုဂိလ်ေရး
ြပဿန ြဖစ်ပီး အြခား ှစ်ခမ
ု ာှ ေပလစီအန်း အတိမ်းအေစာင်းြဖစ်သည်။ မဂလာဒံေ
ု လဆိပ် ေရာက်လာ ေသာ ဦး
သန်ုပ်ကလာပ်ကုိ ဒုတယ
ိ ပညာေရးဝန်ကီးက ကိုယ့်သေဘာှင့်ကိုယ် သွားေရာက်ကိဆိုြခင်းြဖစ်ပီး၊ ဒုတယ
ိ က
ု ိစမှာ
ဦးေနဝင်းေနအိမ်အနီး အင်းလျားလိပ် ဟိုတယ်တင
ွ ် တီးမတ်သီဆိုေနေသာ အေန က်တုင
ိ ်း ေတးဂီတဝိုင်းကို မ
တားဆီးရ ေကာင်းလားဟူ၍ ကုန်သယ
ွ ်ေရးဝန်ကီးကို ရာထူးမှ ြဖတ်လုက
ိ ်သည်ဟု ဆိုသည်။ ကတိယမှာ ဝန်ကီးချပ်၊
ဒုဝန်ကီးချပ်င
ှ ့်၊ ြပည်ထဲေရးှင့် ဿသန ေရးဝန်ကီးတိုင
ှ ့် သက်ဆိုင်ပီး စီးပွားေရးရည်ရယ်ချက်တုိကုိ အယူ
အေကာင်မှား၍ ေဆာင်ရက်မိ . သည့်အတွက် ဝန်ကီးသံးု ဦး ေနချင်းညချင်း ဈာန်ေလာ့သွားသည်။ သိုြဖစ်၍ ေပလစီ
အေကာက်အယူ အလွဲအမှားြဖစ်ေစ၊ အြခားအန းြဖစ်ေစ၊ သိုတည်းမဟုတ်၊ အေသးအဖွဲပဂ
ု ိလ်ေရး အစာမေကမြဖစ်
ေစ၊ အဆံးု အြဖတ်ေပးသူမာှ ဦးေနဝင်း ြဖစ် ေကာင်း သိသာပါသည်။ ိုင်ငံေတာ်ေကာင်စီှင့် လမ်းစဉ်ပါတီအတွင်း သူ
ှင့် လုပ်ေဖာ် ကိုင်ဘက်များအေနှင့် အတိုင်းအတာတစ်ခအ
ု ထိ သဇာစူးေရာက်ိုင်သည်ဆုေ
ိ သာ် လည်း ဥကကီး
ပါဝါကို မေကျာ်လားိုင်သည်မှာ သံသယရှိစရာမလိုပါ။ ဥပမာ၊ ေဆးကုသမခံယူဖုိ ိုင်ငံြခားသို မေြပာမဆို ထွက်ခာွ
သွားသည်များ၊ ၁၉၅၁၊ ၁၉ရရ၊ ၁၉ရရ၊ ှစ်များအတွင်း ိုင်ငံြခားေရးေပလစီကိစများ ေြပာဆိုဖုိ တုတ်သို ထွက်ခာွ
သွားသည်များမှာ တစ်ကုယ
ိ ်ေတာ် ဆံုးြဖတ်ချက်များြဖစ်ေကာင်း၊ သိသာပါသည်။ ဦးေနဝင်းအေနှင့်
အေကာင်အထည်ေဖာ်ရမည့် ေပလစီတုိကုိ တ်တုက
ိ ်ချ ေပးသည်ြဖစ်ေစ၊ အစိုးရအဖွဲက (သို) ပါတီတင
ွ ်း
အ ကံာဏ်တုိကုိ လက်ခံသည်ြဖစ်ေစ၊ လမ်းစဉ်ပါတီကာလအတွင်း အုပ်ချပ်မပံစ
ု ံအေနှင့် စုေပါင်းေခါင်းေဆာင်မ
ြဖစ်ုင
ိ ်သည့် တိုင် ေရးချယ်မမာှ တစ်ကုယ
ိ ်ေတာ်သာြဖစ်ပါသည်။

ေန က်ဆံုးအေနှင့်၊ တရားဥပေဒစိုးမိုးေရး၊ အမျိးသားစီးပွားေရး၊ လူထု စာရိတမိင်၊ ပညာေရး၊

လူမဖ
 လ
ူ ံုေရး၊ ဘဝအရည်အေသွး စသြဖင့် လူထုအေရး အရာကိစရပ်များေပ တစ်ကုယ
ိ ်ေတာ်အာဏာရှင်အပ
ု ်ချပ်ေရး
က မည်မဖိစီးခဲ့သည်ကုိ ေလ့လာရမည် ြဖစ်ပါသည်။ အရပ်သားအခွင့်အေရးများ ဆံုးံးရာတွင်လည်းေကာင်း၊ ပျက်စီး
ဆုတ်ယုတ်ေနေသာ စီးပွားေရးအေြခအေနတွင် လည်းေကာင်း ေပေပထင်ထင် လာဘ်ေပးလာဘ်ယေ
ူ နသည်ြဖစ်၍
လူထုအကျင့်စာဂ ပျက်စးီ ရာ ပျက်စးီ ေကာင်းတွင် လည်းေကာင်း၊ နယ်ေြမေဒသအေတာ်များများတွင် လံု ခံမကင်း
မဲ၍
့ အလုပ်လက်မဲ့ န်းများ ြမင့်တက်လာရာတွင်လည်းေကာင်း၊ ဗမာြပည်သည် တန်ဖုးိ ကီးကီးေပးလိုက် ရပီြဖစ်
ပါသည်။ ) ြမန်မာမင်းများလက်ထက်က ဘုရင်(သို) ဝန်ကီး၊ ဝန်ေလး၊ ဝန်ေထာက်မင်း တိုက ိုင်ငံသားတစ်ေယာက်
ကို အချိန်မေရး ဆင့်ေခတတ်သလို ပါတီေကာင်စီေခတ် တွင်လည်း ထိုနည်းလည်းေကာင်းြဖစ်သည်။ မိကီး၊ မိ
ငယ်များတွင် ေထာက်လှမ်းေရး ှင့် သတင်းေပးများ ေနရာအှံြဖန်ကျက်ထားပီး လက်လတ
ွ ်စပယ် ဖမ်းဆီး၊
အေရးယူ ေနသည်မှာလည်း ြမန်မာမင်းများှင့် ဖဝါးထက်ကပ်မကွာရှိပါသည်။ ဤသို ဤပံု အြဖစ်စံုထဲတွင် ကန်ဝယ်
ရာ အဆစ်ပါဆိုသလို ဥကကီးဦးေနဝင်းှင့် အေထွေထွ အတွင်းေရးမှး ဦးစန်းယုတုိ သွားေလရာေန က်၊ တ
ေကာက်ေကာက် လိုက်ေနရသည် ြဖစ်၍၊ ဝန်ကီးလုပ်သမ
ူ ျားပင် အေနအစား ကျံ၍ ကိုယ်ပုင
ိ ်လွတ်လပ်မမ
 ျား ဆံးု ံး
က ရသည်။

တွင်းထွက်သယံဇာတှင့် စပါးအေရာင်းကျလာရာမှ ိုင်ငံစီးပွားေရးမှာလည်း တအိအိ ပိဆင်းလာရာ၊

ိုင်ငံြခားအရန်ေငွ ေလျာ့နည်းလာပီး၊ ေကွးလည်ပင်းေရာက် လာသည်။ ၁၉၅၂တွင် ိုင်ငံြခားေချးေငွေကာင့်
စီးပွားေရးအလားအလာများ ဦးေမာ့ လာပီး ၁၉၈၁ တွင်မူ ဝန်ထမ်းလစာများ တိုးြမင့်ေပးခဲသ
့ လို ေမှာင်ခုိ ေဈး
များ၌သာ ရတတ်ေသာ လူသံုးကုန်ပစည်းေဈးန်းများ သိသိသာသာ ေလျာ့ကျသွားသည်ဆို ေသာ်လည်း
အလုပ်လက်မဲ့န်းြမင့်ေနရာ တကသုလ
ိ ်ပညာတတ်များပင် ကံရာကျပန်း အလုပ်များှင့် အသက်ေမွးခဲ့ကရသည်။

လူသံုးကုန်ပစည်းအေတာ်များများ ထုတ်လုပ်ေရာင်းချမကို တင်းတင်း ကျပ်ကျပ် ချပ်ကုင

ိ ်ထားသည်ြဖစ်၍
လူငယ်အများစုမာှ စွန်စားတီထွင် လုပ်ကိုင်စရာ အခွင့်အလမ်းများ ပိတ်ဆုိေနခဲရ
့ ာမှ၊ ေမှာင်ခုလ
ိ ုပ်ငန်း (သို) အြခား
မသမာေသာ နည်းလမ်းများြဖင့် အသက်ေမွးခဲ့ရသလို ိုင်ငံြခားသေဘာသားအလုပ်သည်ပင် လူငယ် တိုအတွက် ရ
ေတာင့်ရခဲ ဒုလဘကီးတစ်ခလ
ု ို ြဖစ်လာသည်။ " လမ်းစဉ်ပါတီလက်ထက် ဥပေဒစိုးမိုးေရးနယ်ပယ်မှ ေဆာင်ရက်မ
များကို ကည့်လင်လည်း အထင်ကီးစရာမရှိ လက်နက်ကိုင်အပ
ု ်စုများကို တစ်စ
ှ ်အတွင်း အြပတ်တိုက်မည်ဟု
ေကွးေကာ်သံေပးခဲ့ေသာ မဆလအစိုးရမှာ အြပတ်တုက
ိ ်ဖိုေနေန 'သာသာ ကိုယ်ဘက်က ပါမသွားေအာင်ပင်
အေသအေကတိုက်ေနရသည်။ ပဲခူးိုးမမှ ကွန်ြမနစ်ပါတီဌာနချပ်ကုိ ေြမလှန်ပစ်ိုင်သည့်တုင
ိ ်၊ တုတ်ြမန်မာ
နယ်စပ်တင
ွ ် ကွန်ြမနစ်တပ်များ ြပန်လည်ဖွဲစည်း၍ အစိုးရတပ်များကို ေကာက်ခမန်းလိလိ လက်တုန်ြပန် တိုက်ခုက
ိ ်
ိုင်ခဲ့သည်။ ကရင်လက်နက်ကိုင်တိုကလည်း အစိုးရ၏ လွတ်ငိမ်းချမ်းသာခွင့် ကမ်းလှမ်းချက်အေပ ေကာင်းစွာ
အြမတ်ထုတ်ခဲ့ ကသည်။ သိုပါလျက် ဦးေနဝင်းအေနှင့် ထိုင်းိုင်ငံေရာက် အတိုက်အခံိုင်ငံေရးေခါင်းေဆာင် များှင့်
အိိယေရာက်ဝန်ကီးချပ်ေဟာင်း ဦးုကို ဗမာြပည်သုိ ြပန်လာလင် အေှ င့်အယှက်မေပးပါဟူေသာ သေဘာတူညီ
မြဖင့် ေအာင်ြမင်စာွ စွဲေဆာင်ိုင်ခဲ့ သည်မှာ လွတ်လပ်ေရးအတွက် အတူတကွ တိုက်ပွဲဝင်ခဲ့ကသလို မိတ်ေဟာင်း
ေဆွ ေဟာင်းများြဖစ်သည်ကလည်း တစ်ေကာင်း၊ တစ်ဖက်တွင် အသက်အရယ်ကလည်း (၅၂) ေကျာ်အရယ်ေှ င်း
လာသလို မိမအ
ိ တွက် အာဏာှင့် ေနရာမှာလည်း စိတ်ချ ေလာက်သည့်အေနအထား ေရာက်ေနသည့်အတွက်
ေကာင့်ဟု ယူဆရေပသည်။ မည်သုိရိေ
ှ စ ဖွံဖိးဆဲုင
ိ ်ငံများတွင် ိုင်ငံေရးပိင်ဘက်အပ
ု ်စုအချင်းချင်း၊ အြပန်အလှန်
သတ်ြဖတ်မများ၊ လက်စားေချမများ၊ ေသွးသံတလူးလူးြဖင့် သံသရာလည်ေနချိန်တင
ွ ် ဦးေနဝင်းအေနှင့် အြပစ်တင်
စရာများ ရှိသည့်တုင
ိ ် သူ၏ သေဘာထားကီးမမာှ ချီးမွမ်းစရာြဖစ်ပါသည်။

ဦးေနဝင်းအစိုးရလက်ထက်တွင် ေအာင်ြမင်မရ
 ခဲေ
့ သာ နယ်ပယ်စ
ှ ်ခမ
ု ာှ ပညာေရးှင့် ေြပးခုန်ပစ်အားကစား
ြဖစ်သည်။ အလုပ်လက်မဲ့န်း ြမင့်တက်ေနသည့်တုင
ိ ် မူလတန်းမှ အထက်တန်း၊ ေကာလိပ်ှင့် တကသုလ
ိ ်များအထိ
ဆရာအလံအ
ု ေလာက် ှင့် ကျယ်ကျယ်ြပန်ြပန် ဖွင့်လှစ်သင်ကားခဲ့သည့်အတွက် ှစ်စဉ် ပညာတတ်လင
ူ ယ်များ ေမွး
ထုတ်ေပးိုင်ခဲ့သလို အစိုးရ၏ အားေပးေြမာက်စားမေကာင့် အေရှေတာင်အာရှ ကန်းဆွယ်ပိင်ပွဲများတွင် ဗမာ
လူငယ် အားကစားေမာင်မယ်များ န မည်ေကာင်းရခဲ့ ကသည်။

အေန က်တုင
ိ ်း ေလ့လာသူများအေနှင့် ြမန်မာ့ိုင်ငံေရးတန်ဖိုး (သို) အေတွး အေခတိုကုိ တစ်စံတ
ု စ်ရာသိ
ထားကေသာ်လည်း တင်းတင်းကျပ်ကျပ် ကွပ်ညပ်ထား ေသာ၊ တစ်ခါတစ်ရံ ဖိှိပ်တတ်ေသာ တစ်ကုယ
ိ ်ေတာ်
အာဏာရှင်စနစ်ေအာက်တင
ွ ် ဦးေနဝင်းကို အကဲြဖတ်တင်းယှဉ်ချက်အရ ိုင်ငံေရး များ (သို) အခု ြမန်မာ့ိုင်ငံေရး
အေတွးအေခ - ၁၈ရ မည်သိုများ သည်းခံ၍ ေနကကုန်သည်ကုိ အံ့ သြခင်းကီးစွာှင့် ေမးဖွယ်ရာရှိပါသည်။ အဆိုပါ
အေမးအတွက် အေြဖမှာ ဤသိုြဖစ်ပါသည်။ မည်သည့်အစိုးရပံုစံြဖစ်ေစ၊ မင်း (သို) အစိုးရဟူသည် တစ်ချက်လတ်
အာဏာှင့် အဓမြပကျင့် ေစခိုင်းတတ် သည်ဟု ြမင်ထားကသည်ြဖစ်၍ ြမန်မာလူထုအများစုအေနှင့်
ေထွေထွထူးထူး ပူပင်တတ်သည်မဟုတ်ပါ။ မင်း (သို) အစိုးရဆိုလင် ဒီပတ
ု ်ထဲက ဒီပဲပဲဟ၍
ူ သာ သေဘာပိုက်တတ်
ကသည်။ ထိုြပင် ဗမာြပည်သည် ဝမ်းစာထက်ပိုလံေသာ စပါးကျီ ိုင်ငံတစ်ိုင်ငံြဖစ်သည်ှင့်အညီ အနည်းငယ်မ
ေသာ ဘဝလိုအပ်မတ
 ုိကုိ လွယ်လယ
ွ ်ရ သည်ြဖစ်၍လည်း၊ ကပ်ကီးသံးု ပါး ဆိုက်ဆုက
ိ ်မိက်မိက် မကျမချင်း၊ ကီး
ကီးမားမား ပုန်ကန်ထကွမမ
 ျား ြဖစ်လာဖွယ်မရှိပါ။ သည်ကားထဲ ကံကုလ
ိ ည်း ယံုတတ်ကေသးရာ၊ သစာခံ
လက်နက်ကိုင်တပ်များ၏ ေထာက်ခံမရေနေသာ ဦးေနဝင်းအတွက် ရာဇပလင် ဖင်မဲဖုိ အေကာင်းများြဖစ်လာသလို
ြမန်မာလူထုအေနှင့် ိင်းယှဉ်ချက်အရ ိုင်ငံေရးှင့် ကင်းကင်းေနတတ်ကရာ ဦးေနဝင်းကို အကဲြဖတ်ရာတွင်လည်း
သူ၏ ပုဂိလ်ေရးအမှား များ (သို) အခုတစ်မျိးေတာ်ကာတစ်မျိး ေြပာင်းလဲေနေသာ ေပလစီအဆံုးအြဖတ် များှင့်
ချိန်ထိုးမကည့်ဘဲ၊ ေစတန ေကာင်းသူ တစ်ေယာက်အြဖစ် အကဲြဖတ်က သည်က များပါသည်။

သိုြဖစ်၍ အာဏာရှင်အပ
ု ်ချပ်ေရးစနစ်ြဖစ်ေစ၊ လစ်ဘရယ်ပါလီမန်စနစ် ြဖစ်ေစ၊ ဗမာတိုအတွက် ထူးမြခား
န းဟု ဆိုလိုသည်မဟုတ်ပါ။ ေဒသဆိုင်ရာအဆင့် ြဖစ်ေစ၊ ိုင်ငံေတာ်အဆင့်ကြဖစ်ေစ၊ ြပည်သတ
ူ ုိကုိ မည်သည့်ဒက
ု 
သုကများ ေပးေစ ကာမူ၊ ပုဂိလ်ေရးေပတွင် အလွန်အကံအားြပထားေသာ ဗမာ့လူအဖွဲအစည်း၏
လူမဆ
 က်ဆံေရးပံုစံ၊ (သို) သေဘာထားတိုကကူရင
ှ ်အြဖစ် ကားခံေပးထားသည်ြဖစ်၍ ဗမာတိုအဖို ခံိုင်ရည်ရိေ
ှ နဟန်
လည်း တူပါသည်။

ဗမာ့ိုင်ငံေရးဇာတ်ခံေ
ု ပတွင် ဥကကီးဦးေနဝင်းသည် ပိင်ဘက်ကင်းေသာ အာဏာရှင်တစ်ေယာက်ြဖစ်
ပါသည်။ အေြခခံအရ အာဏာရှင်ဆန်ေသာ လူအဖွဲ အစည်းတွင် ဥကကီးမှာ လူမဝ
 န်းကျင်မှ ိုက်ခတ်လုက
ိ ်ေသာ
ြပယုဂ်တစ်ခမ
ု သာ ြဖစ်ပါသည်။ သိုဆို၍ ြမန်မာ့လူအဖွဲအစည်းသည် အေြခခံအရ အာဏာရှင်ဆန်ေသာ
လူအဖွဲအစည်းြဖစ်သည်ဟု အချိ သုေတသီတုိက အမှတ်တံဆိပ်ကပ်ေကာင်း ကပ်ုင
ိ ် ' ပါသည်။ စင်စစ်မူ
အာဏာရှင် အမူအကျင့်များမှာ လူအဖွဲအစည်း၏ အေြခခံမဟုတ်၊ ဗမာတစ်ဦးချင်းစီ၌ လမ်းမိုးေနေသာ အြမင်ြဖစ်
ပါသည်။ ဤေနရာ၌ စိတ်သုပ်ခွဲပညာရှင် အီရစ်ဖေရာင်းေလ့လာထားေသာ အာဏာရှင်ကိုယ်ရည်ကိုယ်ေသွးဆိုင်ရာ
အမူအကျင့် အချိကို ေဖြပရလင် သင့်ေတာ်မည်ထင်ပါသည်။ - အာဏာရှင်သည် အာဏာကို အထင်တကီးရှိသလို
အာဏာကို ေအာက် ကျိတတ်သည်။ တစ်ချိန်တည်းမှာပင် အာဏာရှင်ြဖစ်ချင်သလို သူကို အြခားသူများက ေအာက်
ကျိေစလိုသည်။ အြခားလကဏာများအေနှင့် တရားေသ စဉ်းစားဆံုးြဖတ် တတ်ြခင်း၊ ရန်သမ
ူ တ
ိ ်ေဆွဟ၍
ူ သာ
ယတိြပတ်ဆံုးြဖတ်တတ်ြခင်းတိုြဖစ်သည်။

၁၉၆၂ ခုှစ်၊ ပါလီမန်ကို ဖျက်သိမ်းပီး၊ ေတာ်လန

ှ ်ေရးေကာင်စက
ီ အာဏာ သိမ်းလိုက်သည့်အခါ၊ ဆံးု ံးသွား
ေသာ လစ်ဘရယ်တန်ဖုးိ များအတွက်၊ ှေြမာတမ်းတ စိတ်ြဖင့် ဝမ်းပါးပူေဆွးေသာက ေရာက်ခဲသ
့ ူဟ၍
ူ အနည်းစုသာ
ရှိပီး၊ အများစုမာှ မူ ေဒသစွဲ၊ ေဒသစိတ်ကီးေသာ ိုင်ငံေရးဓေလ့၏ ဒရတ်ဆဲွရာေန က်သုိ လိုက်ပါသွားက သည်သာ
ြဖစ်ရာ ှမ်းတစ်ေစ့ှင့် ဆီမြဖစ်ဘူးဆိုေသာ ဗမာစကားပံအ
ု တိုင်းပင်၊ ြမန်မာ့လူအဖွဲအစည်းတစ်ခလ
ု ံုး အာဏာရှင်စံ
ိုက် လမ်းမိုးေနသည်ြဖစ်၍ ဒီမုက
ိ ရက် တစ်တန်ဖုးိ များ ြမပ်ကွယ်ခဲ့ရြခင်း ြဖစ်ပါသည်။ ) ြပည်သူတုိတင
ွ ် အာဏာရှင်
အစဉ်အလာများ ကွင်းကျန်ေနသည်ကို စာေရး သူအေနှင့် သတိထားမိေသာ်လည်း၊ အန ဂတ်ကာလတွင် လစ်ဘ
ရယ်ဒမ
ီ ုက
ိ ေရစီ အတွက် ကီးကီးမားမား ေမာ်လင့်ထားသည်ြဖစ်၍ ေအာက်ပါအတိုင်းေရးသားခဲ့ဖးူ သည်။

( ဒီမုက
ိ ေရစီဆိုသည်မာှ အုပ်ချပ်ေရးယရား၌လည်းေကာင်း၊ အဖွဲအစည်း ဆိုင်ရာ၌လည်းေကာင်း၊
အခွင့်အေရးှင့် သီးသန်ကိစများအတွက်လည်းေကာင်း ကန်သတ်ထားေသာ ကိစမဟုတ်ပါ။ ဒီမုက
ိ ေရစီသည်
ိုင်ငံေရး၊ စီးပွားေရး၊ လူမေ
 ရး၊ အစရှိသြဖင့် လူသားဘဝ အသွင်အြပင်အားလံုးကို ခံလမ်းထားေသာ အသက်ရှင် သန်
မပံစ
ု ံတစ်ခြု ဖစ်ပါ သည်။ အဆိုပါအြမင်ြဖင့် ကည့်လင် ဒီမုက
ိ ေရစီသည် အေလ့ အထြဖစ်ပါသည်။ သိုြဖစ်၍ ဒီမုက
ိ ေရ
စီကို ခိုင်မာေသာ ိုင်ငံေရးအရှိတရားတစ်ခု ြဖစ်လာေစဖိုအတွက် ဒီမုက
ိ ရက်တစ်တန်ဖုးိ တိုကုိ ယံု ကည်ေသာ ဒီမုိ
ကရက်များြဖစ်သင့် ပါသည်။ ဤ၌ ပညာေရးအေတွးအေခပညာရှင် ဂန်ဂျဝီ၏ မှတ်ချက်မှာလည်း ှလံုးသွင်းဖွယ်
ေကာင်းပါသည်။ အဓိကအားြဖင့်၊ ဒီမုက
ိ ေရစီကို ဘဝပံစ
ု ံတစ်ခအ
ု ြဖစ် ထုတ်ေဖိုင်ပါသည်။ လူသားတိုအတူတကွ
အသက်ရင
ှ ်ေနထိုင်ရာတွင် စည်းကမ်း တကျ ြဖစ်ေစေသာ တန်ဖိုးတိုကုိ ဖွဲစည်းတည်ေဆာက်ရာတွင် လူသားတိုင်း
ပါဝင်ဖုိ လိုအပ်ချက်တစ်ခလ
ု ည်းြဖစ်ပါသည်။ သိုြဖစ်လင် ြမန်မာ့ေြမေပမှ လစ်ဘရယ်ဒီမုိ ကေရစီ ပျက်စးီ ေပျာက်ဆံုး
သွားရြခင်းအတွက် မည်သူတင
ွ ် တာဝန်ရိပ
ှ ါသနည်း။ လူထုတစ်ရပ်လံုးအေနှင့် ိုင်ငံအေရးအရာကိစတုိတင
ွ ် ပါဝင်
ပတ်သက်မ မရှိသလို စစ်ဘက်ြဖစ်ေစ၊ အရပ်ဘက်ြဖစ်ေစ၊ အုပ်ချပ်ေရးအရာရှိကီးများမှာလည်း လွဲမာှ းေသာ
ေပလစီအန်းများြဖင့် ခရီးဆက်ေနရာ၊ တစ်ုင
ိ ်ငံလံးု တွင် တာဝန်ရိသ
ှ ည်ဟု ဆိုရ ပါမည်။ ၁၉၃၀ ြပည့်လွန်ှစ်များ
အတွင်း၊ ဂျာမနီတင
ွ ် ဒီမုက
ိ ေရစီကျဆံုးသွားရြခင်းှင့် ပတ်သက်၍ ယခုလိုေရးသားခဲသ
့ ည်။
 ဂျာမနီတင
ွ ် ဒီမုက
ိ ရက်တစ်တန်ဖုးိ များ အသားကျေသးသည်မဟုတ်ပါ။ ဒီမုက
ိ ရက်တစ်အင်စတီကျးရှင်းတို
ကို လက်ခံသည်ဆိုေသာ်လည်း လူထုှင့် မဆီ မဆိုင်သလို ြဖစ်ေနေသးသည်။ တစ်ဦးချင်းအေနှင့် အဆိုပါ ိုင်ငံေရး
အေဆာက် အအံုတုိကုိ ယံယ
ု ံု ကည်ကည် လက်မခံခဲသ
့ ည့်အတွက်၊ ယင်းတိုကုိ ကာကွယ်ဖုိ အလွန်ခက်ခဲလှသည်။

ြမန်မာြပည် ပါလီမန်ဒီမုက
ိ ေရစီစနစ် ပျက်သုန်းရသည့်ြဖစ်ရပ်တင
ွ ်လည်း၊ အထက်ပါမှတ်ချက်ှင့်ပင်
တိုင်းတာိုင်သည်ဟု ထင်ပါသည်။ ထိုြပင် သာမန်ြပည်သူ တိုသာမက အုပ်ချပ်ေရးအဖွဲဝင်များအေနှင့် ပုဂလိက
လွတ်လပ်မက
 ို ကိုယ်တိုင် ကာကွယ်ထန
ိ ်းသိမ်းရန်ှင့် ကိုယ်ကံကမာကို ဖန်တီးိုင်ရန်အတွက် တိုင်းေရးြပည်ရာ ကိစ
အဝဝတွင် ြပည်သတ
ူ ုိ ပါဝင်ပတ်သက်ဖို လိုအပ်သလို၊ စနစ်တကျ တိုးတက်ေသာ စီးပွားေရးှင့် လူမေ
 ရးဝန်းကျင်များ
ဖန်တီး၍ တရားဥပေဒစိုးမိုးေရးှင့် တည်ငိမ်ေအးချမ်း ေရးစသြဖင့် ိုင်ငံေရးအေြခအေနေကာင်းများ ဖန်တီးိုင်ရန်
အတွက် သည်းခံေစာထိန်းမ များကို ထိပ်တန်းေခါင်းေဆာင်များအေနှင့် ေလ့လာရဦးမည်ြဖစ်ပါသည်။ အေကာင်းမူ
ဒီမုက
ိ ေရစီတင
ွ ် အခွင့်အေရးှင့် တာဝန်၊ ရ တ်လပ်ြခင်း ှင့် ၀တရား၊ အာဏာှင့် တာဝန်ခံမ စသည်တိုကား
ယှဉ်တွဲသွားေနပါသည်။

အကယ်၍ ြမန်မာြပည်သတ
ူ ုိအေနှင့် တစိုးထိတ်ထိတ်၊ မေလမချာ အေြခအေန ေအာက် ေနေပျာ်ေသေပျာ်ရှိ
မည်ဆိုလင် မဆလအစိုးရသည် - ဗမာတိုင
ှ ့် စံေရး ၊ ကွက်တ၊ိ ခွင်ကျရှိေသာ ပရြဖစ်ပါ - ည်။ ြပည်မေ
 ရးရာ ခင်းကီး
ခင်းငယ်တုိကုိ ေဆာင်ရက်ရာတွင်၊ ိုင်ငံသားများကိုယ်ကိုင် ဆံုးြဖတ်ေရးချယ်၍ စနစ်တကျ ` မေဆာင်ဖွက်ိုင်ေသး
ေသာ ိုင်ငံတစ်ိုင်ငံအေနှင့် တ်တုက
ိ ်ချ၍ ေလ့ကျင့်ေပးဖို လိုအပ်ပါလိမ့်မည်။ သိုြဖစ်၍ ဗိုလ်ချပ်ေနဝင်းသည် ဗမာ
တိုအတွက် . အချိန်ကိုက်ေရာက်လာသူ ြဖစ်ေကာင်းြဖစ်ိုင်ပါသည်။ အစည်းအထူးေြပေနေသာ ြမန်မာိုင်ငံေတာ်ကုိ
ဗိုလ်ချပ်ေနဝင်းအေနှင့် ေအာင်ြမင်စာွ ြပန်လည်စုစည်းိုင်ခဲ့သည်ဟု မှတ်ချက်ေပးလင် ေြပာင်ေြပာင်ေချာေချာ
စကားဟု မယူဆသင့်ပါ။ ဗိတသ
ိ  နန်းရင်း ဝန်ေဟာင်းဝင်စတန်ချာချီ၏ စကားတစ်ခန
ွ ်ြဖင့်သာ ှလံုးသွင်းသင့်
ပါသည်။

“ိုင်ငံတစ်ိုင်ငံဟာ သူနဲထိုက်တန်တဲ့ စိုးရပဲ ရပါတယ်။”