Departamento ng Filipino at Panitikan ng Pilipinas

Kolehiyo ng Arte at Literatura

Unibersidad ng Pilipinas Diliman

Philippine Institutions 100 (PI 100)

Ang Buhay at mga Akda ni Rizal
Bilang: 3 yu. (kursing meyjor)
Iskedyul: Lunes hanggang Biyernes, 1:00 – 3:00 n.h.
Tagpuan: CAL 410

Tungkol sa Instruktor
Instruktor: Prop. Jose Monfred “Mon” C. Sy
Konsultasyon: 3 - 5 n.h. (Lunes hanggang Biyernes) | pagkatapos ng klase, o online sa pamamagitan
ng Zoom (ngunit mag-email muna para sa iskedyul)
Kontak: jose_monfred.sy@up.edu.ph (ilagay ang kurso at seksyon sa sabjek ng ipapadalang email)

Deskripsyon ng Kurso
Ang kursong ito ay nakatuon sa kritikal na pagsusuri sa buhay at mga akda ni Jose Rizal.
Itinatampok dito ang mga layunin na nagsusulong ng mapanuri, integratibo at makabayang pag-
unawa sa kabuluhan ng kabayanihan sa nakaraan hanggang sa kasalukuyan. Sa pag-aaral ng mga
danas, panulat, at pagkilos ni Rizal at ng iba pang mga bayani, inaasahang malilinang ang diwang
aktibo, progresibo at nasyonalistiko na mahalaga sa pag-intindi at pagpapatuloy sa mga
adhikain ng tunay na kalayaan, pambansang demokrasya, at soberanya.

Inaasahang Pagkatuto
Sa katapusan ng kurso, inaasahan na ang mga mag-aaral ay:
1. Nakauunawa sa mga makabuluhang yugto sa kasaysayan ng Pilipinas na humubog at
nagpaunlad sa pananaw, pagkilos at pag-akda ni Jose Rizal.
2. Nakapagsusuri sa mga makabuluhang impluwensiya ni Rizal at iba pang mga bayani sa
pagkabansang Pilipino.
3. Nakapagtataya ng ambag ng buhay at mga akda ni Rizal sa paglinang at pagsulong ng
diwang sibiko, historikal na pagpapahalaga, siyentipikong kaisipan, at politikal na
kamulatan.
4. Nakapag-uugnay ng mga kaisipan, mga sinulat, at mga ginawa ni Rizal sa kasalukuyang
sitwasyon tungo sa paglinang ng kabayanihan at pagkamakabayan.

Balangkas ng Kurso
I. Lapit at oryentasyon ng araling Rizal
II. Si Rizal sa kasaysayan ng imperyalismo
III. Ilang piling tema sa mga akda ni Rizal
IV. Rizal, mga Katipunero, at ang di-nagtapos na rebolusyon
Iskedyul ng Semestre
Sesyon Paksa Gawain
Lapit at oryentasyon ng araling Rizal
Hulyo 17 Konteksto ng Basahin:
kursong Rizal  R.A. 1425
 Iniego, “Ang ‘Ikalawang Paglilitis’”

Tatalakayin ang mga akda nang may fokus sa

 Iba’t ibang puwersang humuhubog sa Batas Rizal
 Pagkakaiba/pagkakapareho ng gahum noon at ngayon

18 Iba’t ibang Basahin:

sipat kay Rizal  Ocampo, “Pagtuligsa, Pagbawas at Muling Pagsipat”
 Sison, “Rizal the Subversive”

Tatalakayin ang mga akda nang may fokus sa

 Iba’t ibang sipat kay Rizal bilang bayani, iskolar, mediko,
at iba pa
 Paggamit sa pigura ni Rizal ng luma at bagong
rehimeng Marcos

Si Rizal sa kasaysayan ng imperyalismo

19 Mga uring Panuorin ang rekorded na lektyur o pakinggan ang
panlipunan episodyong ito sa Salaysayan:
 “Mga Uring Panlipunan”

20 Kolonyalismo at Panuorin ang rekorded na lektyur o pakinggan ang

imperyalismo episodyong ito sa Salaysayan:
 “Kasaysayan ng Kolonyalismo at Imperyalismo”

21 Ang tatlong Panuorin ang rekorded na lektyur o pakinggan ang

ugat ng episodyong ito sa Salaysayan:
kahirapan  “Ang Tatlong Ugat ng Kahirapan”

25 Buhay ni Rizal Pakinggan ang episodyong ito sa Salaysayan:

 “Maikling Kasaysayan ng Buhay ni Jose Rizal”
26 Pagkilala kay Panuorin ang pelikula:
Rizal  de Leon, Bayaning 3rd World

27 Paghahanda para sa mga ulat

28

31 Amerikanisasyon Basahin:
at Filipinisasyon  Constantino, “Veneration without Understanding”
 Mojares, “The Formation of Philippine National Identity”

Tatalakayin ang mga akda nang may fokus sa

 Sidhi ng imperyalismong Amerikano sa pagkakakilanlan,
kultura, at kasarinlang Pilipino
 Pagsipat sa tinatawag na “misedukasyon ng mga
Pilipino”

Ilang piling tema sa mga akda ni Rizal

Agosto 1 Rizal at ang Basahin:
bayan  Rizal, Kabanata 1: “Isang Pagtitipon,” mula sa Noli
 Rizal, Kabanata 2: “Si Crisostomo Ibarra,” mula sa Noli
 Rizal, Kabanata 3: “Ang Hapunan,” mula sa Noli

Karagdagan:
 Hau, “Introduction” sa Necessary Fictions

Tatalakayin ang mga akda nang may fokus sa

 Pagpapakahulugan ng isang “bayan”
 Pagpapalitaw ng “nasyon” sa akda ni Rizal
 Ugnayan ng kontemporanyong dalumat ng nasyon,
bayan, at bansa

2 Rizal at wika Basahin:

 Rizal, Kabanata 7: “Si Simoun,” mula sa Fili
 Rizal, mga ilustrasyon ng “Ang Pagong at ang Matsing”

Tatalakayin ang mga akda nang may fokus sa ugnayan ng wika,

wikang pambansa, at bansa
3 Rizal sa Basahin:
distiyero  Rizal, “Sa mga Bulaklak ng Heidelberg”

Karagdagan:
 Quibuyen, “Rizal’s Legacy”
 Sy, rebyu ng Between Empires

Tatalakayin ang buhay ni Rizal sa ibayong bayan at ang

kaniyang huling mga taon sa Dapitan.

4 Rizal at Basahin:
edukasyon  Rizal, Kabanata 13: “Klase sa Pisika,” mula sa Fili

Karagdagan:
 Guillermo, “The Problem of Indio Inferiority in Science”

Tatalakayin ang mga akda nang may fokus sa sistema ng

edukasyong ipinataw ng kolonyalismo at imperyalismo.

7 Pagsusulit na pasulat

8 Rizal at Basahin:
kalusugan  Rizal, “La Curación de los Hechizados”

Karagdagan:
 Derain, “Aswang ni Rizal”

Tatalakayin ang mga akda nang may fokus sa

 Pagbabalangkas sa kalusugan, medisina, at agham
bilang mga diskursong panlipunan
 Kasalukuyang kalagayan ng kalusugang publiko

9 Rizal at Basahin:
kalikasan  Rizal, “Mariang Makiling”

Karagdagan:
 Diaz, “The Forest as Radical Illegibility”

Tatalakyin ang hulagway ng gubat sa mga akda ni Rizal.

10 Rizal at Basahin:
kasaysayan  Rizal, mga anotasyon sa Sucesos de las Islas Filipinas ni
Antonio de Morga

Karagdagan:
 Salazar, “A Legacy of the Propaganda”

Tatalakayin ang mga akda nang may fokus sa

 Rebisyonismong historikal
 Ugnayan ni Rizal sa iba pang mga bayaning kasapi ng
Unang Kilusang Propaganda

11 Rizal at Basahin:
repormang  Rizal, “Tungkol sa Katamaran ng mga Pilipino”
agraryo
Karagdagan:
 Aguilar, “Colonial Sugar Production”

Rizal, mga Katipunero, at ang di-nagtapos na rebolusyon

14 Rebolusyonaryo Basahin:
o repormista?  Rizal, “Ang Pilipinas sa Loob ng Sandaang Taon”*

Karagdagan:
 Asiniero, “From Cadiz to La Liga”

Tatalakayin ang mga akda nang may fokus sa

 Pagkakaiba ng rebolusyon at reporma
 Rebolusyonaryong impluwensiya’t dulog ni Rizal

* Magfokus sa ikatlo’t ikaapat na bahagi.

15 Kababaihan at Basahin:
pagbabagong  Rizal, liham sa kadalagahan ng Malolos
panlipunan
Karagdagan:
 Camagay, “Ang Kababaihan sa Teksto”

Tatalakayin ang mga akda nang may fokus sa papel ng

kababaihan sa pagbabago’t hustisiyang panlipunan.
 16 Pagdakilang Basahin:
dalawahan  Bonifacio, “Ang Dapat Mabatid ng mga Tagalog”

Karagdagan:
 Guillermo, “Andres Bonifacio: Proletarian Hero”

Tatalakayin ang pagkakaiba’t pagkakapareho nina Rizal at

Bonifacio. Gagalugurin din ang pagdakila ni Tan Malaka sa
dalawang bayani.

17 Pagsusulit na pasalita

18

Pilosopiya ng Kurso
Kinikilala ng klaseng ito ang mga isyung bumabalot sa cumulative assessment, o ang pagpapataw
ng mga kahingiang sumusubok sa masteri ng mag-aaral sa nilalaman ng kurso. Sa diwa ng kritikal
na pedagohiya (cf. Paulo Freire), itinuturing ang pagtuklas ng sariling kaalaman, pagkritika sa
namamayaning kapangyarihan, at paglutas ng mga problema bilang mga prinsipyo ng pagtatasa.

Mga Kahingian ng Kurso

Hihingiin ang mga sumusunod mula sa mag-aaral upang mahasa ang ilang susing kasanayan:

Kahingian Puntos Kasanayan

Pagdalo at aktibong pakikilahok
Takdang-aralin
Malikhaing pag-uulat at papel-ulat
Pagsusulit na pasulat
10%  Pakikipagtalastasan
 Komprehensyon sa pagbabasa
 Kritikal at historikal na pag-iisip
10%  Paggawa kasama ng iba
 Replektibong pag-iisip
 Kritikal at historikal na pag-iisip
15%  Pakikipagtalastasan
 Komprehensyon sa pagbabasa
 Pananaliksik
 Pagkamalikhain sa presentasyon
35%  Pamilyaridad at pagkababad sa
mga binasa
 Pagsipi sa mga sanggunian
bilang kasanayang pananaliksik
 Pagsusulit na pasalita 30%  Pamilyaridad at pagkababad sa
mga binasa
 Pakikipagtalastasan
 Kritikal at historikal na pag-iisip
Kabuuan: 100%

Pagdalo at aktibong pakikilahok (10%)

Magkakaroon ng isang harap-harapang talakayan sa bawat linggo/paksa ng kurso. Inaasahan
ng instruktor na nabasa at naunawaan ng bawat mag-aaral ang lahat ng itinakdang babasahin
bago ang harap-harapang talakayan.

Takdang-aralin (10%)
Saklaw nito ang iba’t ibang aktibidad at gawaing kinukumpleto sa tahanan (homework) pati na
rin ang trabahong tinatapos sa klase (classwork). Mayroong insentibo o dagdag puntos sa
bahaging ito ang bawat pagdalo sa mga irerekomendang kaganapan ng instruktor.

Malikhaing pag-uulat at papel-ulat (15%)

Malikhaing ulat: Ipapangkat ang mga mag-aaral at bibigyan ng isang akademikong pag-aaral
(artikulo sa dyornal, kabanata ng aklat) na kanilang tatalakayin at iuugnay sa akda ni Rizal o iba
pang bayani. Magbibigay din ng dalawa hanggang tatlong tanong ang mga taga-ulat na
kailangang sagutin ng kanilang mga kamag-aral.
 Nilalaman ng slide deck: Gumamit ng Canva upang maging masining ang slide deck.
Ibabahagi ito sa klase pagkatapos ng paghaharap. Tiyaking nilalaman nito ang mga
sumusunod:
o Pamagat at awtor ng pag-aaral na tatalakayin kaugnay ni Rizal
o Mga primaryang argumento at sab-argumento ng papel
o Mga tanong para sa kapwa mag-aaral na tutungo sa talakayan
 Maaaring magsagawa ng maikling aktibidad tulad ng laro, panunuod ng bidyo, pakikinig ng
awdyo, o kung anoman. Ngunit hindi dapat nito masagkaan ang pagtatanong ng mga taga-
ulat sa kanilang mga kamag-aral.
 May haba na 10 – 20 minuto ang mismong ulat.
Papel-ulat: Sa mismong araw ng pag-uulat, kinakailangan magpasa ng pangkat ng 5 – 7 pahinang
papel na naglalaman ng kanilang ulat. Kabilang ang mga sanggunian sa bilang ng pahina.
Nakasulat ito sa anyong sanaysay-pananaliksik (may panimula, katawan, at pangwakas, at
isang tesis o pangunahing argumento na kumakatawan sa sipat-suri sa binasang mga akda).
Hinihikayat ang pagsipi mula sa mga pag-aaral sa labas ng mga sanggunian ng klase. Sundan ang
format na nasa silabus.

Pagsusulit na pasulat (35%)

 Basahin nang mabuti ang bawat panuto o tanong. Sasagutan ang lahat.
 “Open notes” ito, ngunit bawal gumamit ng alinmang gadget habang nagsusulit.
  Hinihikayat ang pagsipi mula sa mga babasahin sa pagsagot ng pagsusulit. Gumamit ng
sistemang Modern Language Association (MLA), Chicago Manual of Style (CMS) o
American Psychological Association (APA) para sa pagsipi. Mabuway ang magiging
sagot kung wala itong pagsangguni sa mga babasahin ng klase.
 Sumulat sa wikang Filipino. Siyempre, maaaring humiram ng mga salita sa wikang Ingles
bilang bahagi ng wikang Filipino.
 Sa ngalan ng malasakit, pag-uusapan ng instruktor at mag-aaral na hindi makadadalo sa
araw ng pagsusulit ang maaaring gawin upang mapunan ang kahingiang ito.
 Sasaklawin nito ang bahaging I at II ng kurso.

Pagsusulit na pasalita (30%)

 Ang ikalawang pagsusulit ay nasa anyong pasalita. Aabot lamang ito ng 5 hanggang 10
minuto at maaaring isagawa nang harap-harapan o via Zoom. Ipipinal sa klase ang set-up
ng pagsusulit na pasalita.
 Mayroong dalawang tanong na kailangang sagutin.
 “Open notes” ito, ngunit bawal gumamit ng alinmang gadget habang nagsusulit maliban na
lamang kung gagawin ito via Zoom.
 Sasaklawin nito ang bahaging III at IVvng kurso.

Aklatan ng Kurso
Matatagpuan ang kalakhan ng mga sanggunian sa elektronikong aklatan
(Google Drive) ng kurso: https://tinyurl.com/PI100Angono. Maaari
ding iskan ang QR code sa kaliwa.

Dahil sa mga isyu kaugnay ng karapatang-ari, hinihikayat ang lahat na

huwag ipamigay—lalo pa’t ibenta—ang mga materyales sa aklatan.
Sa ngalan ng karapatan ng lahat sa edukasyon, kung mayroon mang
interesadong makatanggap ng kopya ng alinmang sanggunian,
mangyaring idaan ang rekwest sa instruktor upang magawan ng paraan.

Sanggunian ng Kurso
Mga babasahing akda ni Rizal
 1886 – “A las Flores de Hiedelberg” (“Sa mga Bulaklak ng Heidelberg”)
 1887 – Noli Me Tangere
 1889 – Liham ni Rizal sa kadalagahan ng Malolos
 1889 – “Ang Pagong at ang Matsing”
 1889 – Mga anotasyon ni Rizal sa Sucesos de las Islas Filipinas ni Antonio de Morga (1601)
 1889 – “Filipinas dentro de Cien Años” (“Ang Pilipinas sa Loob ng Sandaang Taon”)
 1891 – El Filibusterismo
 1890 – “Mariang Makiling”
 1895 – “La Curación de los Hechizados” (“Pagpapagaling sa mga Kinulam”)
Mga pananaliksik, sanaysay, at pelikula
Aguilar, Filomeno V. Jr. “Colonial Sugar Production in the Spanish Philippines: Calamba and Negros
Compared.” Journal of Southeast Asian Studies, tomo 48, blg. 2, 2017, mp. 237-261.
Anderson, Benedict. Imagined Communities: Reflections on the Origin and Spread of Nationalism,
rebisadong edisyon, London: Verso, 2006.
Aseniero, George. “From Cádiz to La Liga: The Spanish Context of Rizal’s Political Thought.” Asian
Studies Journal, tomo 49, blg. 1, 2013, mp. 1–42.
Batas Republika blg. 1425, Rizal Law. http://www.chanrobles.com/republicactno1425.html
Bonifacio, Andres. “Ang Dapat Mabatid ng mga Tagalog.” 1896.
Camagay, Ma. Luisa. “Ang Kababaihan sa Teksto at Reyalidad.” Review of Women’s Studies, tomo 6,
blg. 1, 1996, 1-9.
Constantino, Renato. “Veneration without Understanding.” Dissent and Counter-Consciousness,
Lungsod Maynila: Erewhon, 1970, mp. 125-145.
De Leon, Mike, direktor. Bayaning 3rd World [pelikula]. Cinema Artists Philippines, 1999.
Derain, Allan. “Aswang ni Rizal.” Katipunan: Journal ng mga Pag-aaral sa Wika, Panitikan, Sining at
Kulturang Filipino, tomo 7, blg. 1, 2021, mp. 177-208.
Diaz, Glenn L. “Disrupting the Realist Nation: The Forest as Radical Illegibility in the Novels of Jose
Rizal.” Southeast Asian Studies, tomo 12, blg. 2, 2023, mp. 1-25.
Guillermo, Ramon. “Andres Bonifacio: Proletarian Hero of the Philippines and Indonesia.” Inter-Asia
Cultural Studies, tomo 18, blg. 3, 2017, mp. 338-346.
Guillermo, Ramon. “The Problem of Indio Inferiority in Science: Rizal’s Two Views.” Philippine Studies:
Historical and Ethnographic Viewpoints, tomo 59, blg. 4, 2011, mp. 471-93.
Hau, Caroline. Necessary Fictions: Philippine Literature and the Nation, 1946-1980. Ateneo de Manila
UP, 2000.
Iniego, Florentino. “Ang ‘Ikalawang Paglilitis’ kay Jose Rizal: Ang Pagpapasá ng Batas Republika
1425.” Lagda: Journal ng U.P. Departamento ng Filipino at Panitikan ng Pilipinas, tomo 10,
blg. 1, 2015, mp. 151-168.
Mojares, Resil. “The Formation of Philippine National Identity under U.S. Colonial Rule.” Philippine
Quarterly of Culture and Society, tomo 34, blg. 1, 2006, p. 11-32.
Ocampo, Nilo. “Pagtuligsa, Pagbawas at Muling Sipat kay Rizal Bilang Bayani.” Lagda: Journal ng UP
Departamento ng Filipino at Panitikan ng Pilipinas, tomo 10, blg. 1, 2015, mp. 129-150.
Quibuyen, Floro. “Rizal’s Legacy for the 21st Century: Progressive Educational, Social
Enterpreneurship and Community Development in Dapitan.” Social Science Diliman, tomo 7,
blg. 2, 2011, mp. 1-29.
Salazar, Zeus. “A Legacy of the Propaganda: The Tripartite View of Philippine History.” Sa
Kasaysayan at Kamalayan : Mga Piling Akda Ukol sa Diskursong Pangkasaysayan,
pinamatnugutan nina Neil Martial Santillan at Mary Bernadette Conde. Limbagang
Pangkasaysayan, 1998, mp. 17-35.
Sison, Jose Maria. “Rizal the Subversive.” Sa Himalay Rizal: Kalipunan ng mga Pag-aaral kay Jose
Rizal, pinamatnugutan nina Patricia Melendez-Cruz at Apolonio Bayani Chua, Maynila:
Sentrong Pangkultura ng Pilipinas, 1991, mp. 396-403.
Sy, Jose Monfred C. Rebyu ng Between Empires: Martí, Rizal, and the Intercolonial Alliance, ni Koichi
Hagimoto. Philippine Journal of Public Policy: Interdisciplinary Development Perspectives,
2020, mp. 121-127.
Salaysáyan: Mga Talakay sa Araling Pilipino
Spotify: https://open.spotify.com/show/78oz6aelzTNIY04uz2cVG2?si=65c8a5179ef848fa
Apple Podcasts: https://podcasts.apple.com/us/podcast/salays%C3%A1yan-mga-talakay-sa-
araling-pilipino/id1638620210
Radio Public: https://radiopublic.com/salaysyan-mga-talakay-sa-araling-6Blxbp

TUKLAS: UP Libraries' Web-Scale Discovery Service: https://tuklas.up.edu.ph/

Iba pang kapaki-pakinabang na websayt: U.P. Diliman Journals Online (upd.edu.ph), Ateneo
Journals Online, Philippine EJournals, Sci-Hub para sa pag-download ng mga nagmamahalang
artikulo sa dyornal, at Lib-Gen, ang pinakamalaking e-aklatan sa daigdig.

Mga Alituntunin sa Klase

Pagpasok. Mayroong maksimum na anim (6) na di-pagdalo sa mga sesyong harap-harapan.
Sa ngalan ng malasakit, maaaring talakayin kasama ng instruktor ang magagawa sa kurso kung
lalagpas sa anim ang di-pagdalo ng mag-aaral.

Wikang Filipino, ang ating wikang pambansa, ang gagamitin bilang midyum sa klase.

Ukol sa grado. Ipinapakita ng instruktor ang pagpupuntos para sa bawat bahagi ng pinal na grado
ng mag-aaral. Maaari itong komentohan lalo na kung may pagkakamali. Gayunman, mahigpit na
ipinagbabawal ang grade solicitation. Paparusahan ang mga manghihingi ng ispesipikong grado na
hindi nababatay sa pagpupuntos ng kaniyang mga kahingian.

Mga kinatawan. Upang matiyak ang demokrasya sa klasrum, maghahalal ang klase ng
dalawang kinatawan. Magiging katuwang ng instruktor ang dalawa sa pangangasiwa sa mga
aktibidad ng klase, partikular na sa paglilista ng pagdalo at pangangasiwa sa Facebook group
chat. Makakatanggap ng dagdag puntos ang mga kinatawan batay sa kanilang kahusayan.

Plagiarism. Papatawan ng malupit na parusa ang anumang pagtatangka sa plagiarism, o ang

pagnanakaw ng ideya o mga salita ng iba na walang akmang pagsisipi o tala. Awtomatikong
singko ang pinal na grado ng pinasa at itataas ang kaso sa mga kinauukulan.

Etiketa sa klasrum. Inaasahan ng instruktor na nakapagbasa ang mag-aaral bago dumalo ng

klase. Hinihikayat ang aktibong talakayan. Malayang maging malikhain sa pagtugon at
pagbabahagi, ngunit ipinagbabawal ang pagiging antagonistiko. Hindi pinagbabawalan ang
pagkain sa klase o pagtungo sa palikuran.

Pakikisama. Igalang ang guro at kapwa-mag-aaral sa pamamagitan ng pakikinig at hindi

paggawa ng walang kinalaman sa kurso. Maging sensitibo sa mga pagkakaiba, ito man ay sa
etnisidad, SOGIESC (#LoveWins), o paniniwalang pampolitika.

Komunikasyon. Hinihikayat ang lahat na kumonsulta sa guro tungkol sa mga aralin kung
kinakailangan. Maaaring mag-iskedyul ng konsultasyon sa pamamagitan ng email (o SMS—kung
walang internet—sa 0906 557 5647). Sa tulong ng mga kinatawan ng klase, magkakaroon din tayo
ng Messenger group chat.
Tumbasan ng grado

Numerikal Tumbasang UP Pang-uri Sa madaling salita...

98 – 100 1.0 Excellent “Oo, Bobbie, ikaw. Ikaw ‘yung wala lang, kahit
anong gawin mo, ang galing-galing mo.”
94 – 97 1.25 Excellent "Ikaw ang matalino! Ikaw ang maganda! Ikaw
ang mahal ng itay!”
87 – 93 1.5 Very Good “Wala sa damit, wala sa kulay...Nasa puso! Nasa
utak!”
83 – 86 1.75 Very Good “Ang mga tala...mahirap maabot. Pero
ipinapangako ko, Inay...bukas, luluhod ang mga
tala!”
79 – 82 2.0 Good “Akala mo lang wala. Pero meron, meron,
meron!”
75 – 78 2.25 Good “Oo na, tanggap ko na, Jane, Wanda.”
70 – 74 2.5 Satisfactory “You’re nothing, but a second-rate, trying
hard...”
65 – 69 2.75 Satisfactory “Walang sigurado. Pero minsan, kailangan mo
lang maniwala.”
60 – 64 3.0 Pass “‘Wag mo kong ma-Terry Terry!”
55 – 59 4.0 Conditional “Ang mundo ay isang malaking Quiapo.
Maraming snatcher, maaagawan ka. Lumaban
ka!”
0 – 54 5.0 Fail “Walang himala!”

Dayalogo. Kung mayroong problema o isyu tungkol sa klase (mental health, remote learning, atbp.),
hinihikayat na idulog ito sa guro. Malugod akong mag-aadjust para sa mga pangangailangan niyo.
Sama-sama nating babakahin ang hamon ng semestre sa ngalan ng karapatan sa edukasyon.

Bayan bago ang sarili.