შესავალი სამართლისმცოდნეობაში

მარი რუბაშვილი

სემინარის ხელმძღვანელი: მაკა ნუცუბიძე

1. საკითხი 1 - „სამართალი“ - არა უკვე არსებული ფაქტის აღწერა, არამედ

ჯერარსული წესრიგი, რომელიც მოქმედებს და დროსა და სივრცეში მუდმივ
ტრანსფორმაციას განიცდის.

ზოგადად განიხილო საკითხი ლაკონურად დიდებული ხელოვნებაა, რომელიც

საბოლოო ჯამში განმხილველს იმ ლაბირინთებს აცილებს , რომელში დაკარგვაც,
ჩაძირვაც თავად საკითხის სიღრმეებში ჩასვლით არის მოსალოდნელი, მაგრამ
სამართალზე და მის ცნებაზე საუბრისას ყოველთვის ვფიქრობ, რომ ეს ლაბირინთები
გაუვალ ჯუნგლებს ემსგავსება, რომლის თითოეულ ნაწილში ახალ-ახალი ეგზოტიკა
იჩენს ხოლმე თავს.

რა არის სამართალი? თითქმის 2500 წელზე მეტი გავიდა რაც კაცობრიობაში ეს კითხვა
მუდმივად ტრიალებს, თუმცაღა, საინტერესოა, ხელგვეწიფება კი შესაძლებლობა
განვსაზღვროთ დროსა და სივრცეში მონაცვლე ელემენტებისგან გამოწრთობილი
სისტემა და არ გავითვალისწინოთ მისი სოციალური, პოლიტიკური, მორალური,
ზნეობრივი, ეკონომიური თუ ფილოსოფიური განზომილებები? იმისთვის, რომ
ჩავწვდეთ სამართლის არსს, ვფიქრობ ჯერ უნდა მივხვდეთ თუ რა იგულისხმება
სამართალში. ამ ფარულ კითხვაზე პასუხი სხვადასხვა თვალსაწიერიდან შეძლება
დავინახოთ, მაგალითად კულტურის მეცნიერისთვის სამართალი შეიძლება იყოს
ცივილიზაციის ნიშანი, ეკონომისტისთვის მოგება, ანდაც ღირებულების ფაქტორი,,
ფსიქოლოგისთვის სამართალი უმეტესწილად აღქმის საკითხია , მაგრამ იურისტისთვის
ვფიქრობ სამართალი - ეს არის ჯერარსული წესრიგი, რომელიც მოქმედებს და დროსა
და სივრცეში მუდმივ ტრანსფორმაციას განიცდის.

ყველანი ვთანხმდებით, რომ სამართალი არ არის უნივერსალური სისტემა, რომელიც

ყველა ეპოქას ერთნაირად მოერგება, რადგან კაცობრიობა მისი შექმნის დღიდან
მოყოლებული, მსოფლმხედველობრივი წინაღობებში, ზოგადსაკაცობრიო კანონებზე
დაქვემდებარებული და მისსავე ჩარჩოებში ,,გამომწყვდეული’’, გრადაციულად
ვითარდებოდა და ვითარდება დღესაც. გადის დრო და ,,ღვთაებრივი შემოქმედების
გვირგვინნი’’ ანუ ჩვენ, ადამიანები ვხედავთ რომ ჩვენ მიერ განხორციელებული რიგი
ქმედებები ეწინააღმდეგება ბუნებით დადგენილ კანონზომიერებებს. ცახდია, რომ
განვითარების ამ თვითდენად პროცესში, ცნობიერების გრადაციულ ცვლილებებთან
ერთად ადამიანი იწყებს ღირებულებათა გადაფასებას ანუ კაცობრიობის ისტორიის
სხვადასხვა ეტაპზე ჩვენ განსხვავებულად ვაფასებთ ობიექტურ სისწორეს რაც გვიიჩენს
საჭიროებას შევქმნათ ასევე ობიექტურად ჭეშმარიტი და მისაღები სისტემა ყველა
ინდივიდისთვის . საბოლოო ჯამში კი ეს სისტემა გამოვლინებას ჰპოვებს ენობრივი
ფორმით გამოხატულ ჰიპოთეტურ ჯერარსულ წინადადებებში, სადაც ნორმატიული
მოთხოვნა მომავლისკენაა მიმართული და რომლის საშუალებითაც სისტემა გვიდგენს
ქცევის სავალდებულო მოდელს. სწორედ ამიტომა, რომ სამართალი უფრო მეტია ვიდრე
ნორმათა მკაცრად ფორმალიზებული სტრუქტურა. ვფიქრობ, სამართლის ჯერარსული
ხასიათი არის ის ამოსავალი წერტილი, რომელიც იძლევა მასზე დაკვირვების
შესაძებლობას მაგრამ იმავდროულად თავისი შინაგან პერსპექტივითაა და
ინდივიდუალურ ლოგიკაზე დაყრდნობით თავადვე აკვირდება გარესამყაროს და
მიღებული ინფორმაციებისა და სოციალური დინამიკის შინაგანი გადამუშავების
საფუძველზე უზრუნველყოფს თავის კვლავწარმოებას. იქიდან გამომდინარე, რომ
სამართალი საზოგადოების კუთვნილებაა,ჩემთვის და ალბათ ყველასთვის
წარმოუდგენელიც კია რომ საზოგადოების კულტურული, ისტორიული და ზნეობრიი
განვითარების სარკეს არ წარმოადგენდეს. სწორედ ამიტომ ვამბობთ, რომ სამართალი არ
აღწერს ფაქტებს, ვიანიდან ჩვენ ვერ აღვწერთ ადამიანების ზნეობას, მათ შინაგან
სინდისსა და ღირებულებებს, ჩვენ შეგვიძლია უბრალოდ განვსაზღვროთ მათი
წინასწარი ქმედებები მომავალში და ამის საპირწონედ განვსაზღვროთ
პასუხისმგებლობების ფარგლები, რასაც ახორციელებს თავად სამართლის სისტემა
სახელმწიფოს მიერ დადგენილი კანონების საშუალებით.

სამართალმცოდენს სამართალი ესმის როგორც ნორმათა სისტემა, რომლებიც

დადგენილია სახელმწიფოს მიერ, თავის მხრივ კი სახელმწიფოც ადამიანთა მიერ
ჩამოყალიბებული საზოგადოებრივ-პოლიტიკური ორგანიზაციის ფორმაა, რომელშიც
ცხადია ასახულია კონკრეტული პერიოდის საზოგადოების სახე. უფრო ნათელი რომ
მოვფინო ჩემს მსჯელობას მაგალითად შეიძლება მოვიყვანოთ მე-18 საუკუნის ამერიკა,
სადაც მონის ყოლა და მასზე არაჰუმანურად მოპყრობას სამართლის ნორმა არ
კრძალავდა ისევ და ისევ იმდროინდელი საზოგადოების ღირებულებებიდან
გამომდინარე, რადგან იმ ეპოქისთვის მონის ყოლა არ ეწნააღმდეგებოდა მართლწესრიგს
და საზოგადოების ცნობიერებაში არანაირ წინააღმდეგობას და უარყოფას არ იწვევდა,
შესაბამისად არ არსებობდა სამართლის ნორმა, რომელიც მონის ყოლის ფაქტს
აკრძალავდა და სამართლის პრინციპებთან შეუსაბამოს ჩათვლიდა. დღესდღეობით კი
საზოგადოების ცნობიერება ამ მხრივ შეიცვალა და სამართლის სისტემაც ცხადია ამ
ცნობიერების ჩარჩოებს მოერგო. თუ მე18 საუკუნეში მონათმფლობელობა დაშვებულ
ფაქტად იყო მიჩნეული, დღევანდელობაში ეს მართლსაწინააღმდეგო ქმედებად
მიიჩნევა და სამართლის რეაქციაც შესაბამისია. იგიივეს თქმა შეგვიძლია ქართული
სამართლის განვითარებაზეც. მაგალითად ძველი ქართული სამართლის მიხედვით
ქალი პროცესზე მოწმედ არ გამოდგებოდა, ვინაიდან იმ დროის სზოგადოების
აზროვნებიდან გამომდინარე მამაკაცი აბსოლუტური ძალაუფლების მატარებლად
მიიჩნეოდა, თუცაღა დღეს, თანამედროვე საქართველოს კონსტიტუციის მე-11 მუხლში
ვხვდებით ნორმას რომელიც ქალსაც და კაცსაც სამართლის წინაშე თანასწორ
სუბიექტებად განიხილავს, და ეს ყველაფერი არაფერია თუ არა საზოგადების
ტრანსპორმირება დროში, რომლის შედეგსაც ასეთი სამართალი წარმოადგენს.
დასკვნის სახით, ზემოთ მოხმობილი მსჯელობების შეფასების მიზნით შეიძლება
ითქვას, რომ სამართალს არ აქვს ტრანსცენდენტულად არსებობის საშუალება, ვინაიდან
კაცობრიობის ისტორიისა და სამართლის სისტემი განვითარება ცხადჰყოფს, რომ
სამართალი ჩვენი ნაწილია და სწორედ ჩვენი ცნობიერებიდან უნდა
გამომდინარეობდეს. სწორედ ამის გამოა სამართალი დამოკიდებული დროსა და
სივრცეებზე, გარემოებებზე და მათ მიხედვით ფორმაცვალებადი კონცეფციაა, რომელიც
სხვადასხვა ეპოქაში, სხვადასხვა სახელმწიფოს სოციუმის პირობებში განსხვავებულად
აღიქმება. თემის თავდაპირველ ჰიპოთეზას კი ვფიქრობ ყველაზე ცხადად ადასტურებს
ცნობილი გერმანელი ავტორის, ფრიდრიხ კარლ ფო სავინიას სიტყვები , რომ ,,კანონი
იზრდება ხალხთან ერთად, ეფუძვნება ხალხს და ქრება, როგორც კი ხალხი კარგავს
საკუთარ ინდივიდუალურბას’’. ხალხის ინდივიდუალურობა კი ყოველ ეპოქაში
განსხვავებულია.

საკითხი 2 - საქართველოს სამოქალაქო საპროცესო კოდექსის 365-ე მუხლის თანახმად,

სააპელაციო საჩივარი ქონებრივ-სამართლებრივ დავაში დასაშვებია იმ შემთხვევაში, თუ

დავის საგნის ღირებულება აღემატება 2 000 ლარს. ეს ღირებულება განისაზღვრება იმის
მიხედვით, თუ გასაჩივრებული გადაწყვეტილების რა ზომით შეცვლაზე შეაქვს
საჩივარი მხარეს.

აღსანიშავია რომ ყველა სამართლის ნორმას აქვს განსხვავებული შინარსი, თუმცაღა მათ
გააჩნიათ მსგავსი სტრუქტურა, შესაბამისად, სამართლის ნორმა ჩვენ შეგვიძლია
დავახასიათოთ ლოგიკური სტრუქტურისა და სტრუქტურული შემადგენლობის
მიხედვით.

ლოგიკური სტრუქტურის მიხედვით, ნორმა შედგება ორი ნაწილისგან , ესენია: ნორმის

დესკრიფციული ნაწილი, რომელიც ზოგადად აღწერს ურთიერთობას და ნორმატიული
ნაწილი, რომელიც გვეუბნება რომ ეს კონკრეტული ურთიერთობა აკრძალულია,
ნებადართულია ან მოთხოვნილია კანონმდებლის მიერ. ჩვენს შემთხვევაში მოთხოვნის
სახით არის გამოხატული ნორმის ლოგიკური სტრუქტურა. მიუხედავად იმისა, რომ
ნორმაში მკაფიოდ არ არის სიტყვა ,,უნდა’’ მოცემული, ამ შემთხვევაში ეს რა, თქმა უნდა,
პრობლემას არ წარმოადგენს, ვინაიდან ხშირად მოთხოვნის ფორმა კანონის ტექსტში არ
არის ექსპლიციტურად გამოხატული, არამედ მისგან გამომდინარეობს იმპლიციტურად,
ანუ ლოგიკურად. ჩვენს შემთხვევაშიც თუ გავიაზრებთ ნორმის შინაარსს, ვნახავთ, რომ
მოთხოვნა გამომდინარეობს თავად ნორმის შინაარსიდან, რადგან ეს უკანაკსნელი
მოითხოვს, რომ სააპელაციო საჩივარს ქონებრიც-სამართლებრივ დავაში მხოლოდ იმ
შემთხვევაში დაუშვებს თუ დავის საგნის ღირებულება გადააჭარბებს 2000 ლარს, ე.ი ამ
შემთხვევაში კანონმდებლის მოთხოვნაა რომ დავის საგნის ღირებულებამ აუცილებლად
გადააჭარბოს 2000 ლარს, რათა დასაშვებად ცნოს სააპელაციო საჩივარი.
რაც შეეხება ნორმის სტრუქტურულ შემადგენლობას, ამ კუთხით განხილვისას ნორმა
შედგება ფაქტობრივი შემადგენლობისგან და იურიდიული შედეგისგან. განვმარტოთ
თითოეული. ფაქტობრივი შემადგენლობა ეს გახლავთ ის წინაპირობები, შემთხვევები
რომლებიც ჩვენ განგვისაზღვრავს ნორმის გამოყენების აუცილებლობასა და
მიზნობრიობას, ე.ი ნორმის შეფარდებას. ჩვენს შემთხვევაში ნორმის ფაქტობრივ
შემადგენლობას წარმოადგენს ,, თუ დავის საგნის ღირებულება აღემატება 2 000 ლარს.
ეს ღირებულება განისაზღვრება იმის მიხედვით, თუ გასაჩივრებული გადაწყვეტილების
რა ზომით შეცვლაზე შეაქვს საჩივარი მხარეს.’’ ამ მდგომარეობაში, სწორედ დავის საგნს
ღირებულების 2000 ლარზე მეტობა განაპირობებს ნორმის შეფარდების წინაპირობას,
რადგან თუ ქონებრივ სამართლებრივ დავაში დავის საგნის ღირებულება გადააჭარბებს
2000 ლარს, მხოლოდ ამ წინაპირობის ასრულების შემდგომ დადგება ნორმით
გათვალისწინებული იურიდიული შედეგი. რაც შეეხება თავად იურიდიულ შედეგს,
უნდა ითქვას, რომ ეს უკანასკნელი გახლავთ სამართლის რეაქცია ფაქტობრივი
შემადგენლობის განხორციელებისას, ანუ კონკრეტული შედეგი, რომლის დადგომის
წინაპირობაცაა ფაქტობრივი შედეგის განხორციელება. ჩვენს ხელთ არსებული ნორმის
შემთხვევაში, იურიდიულ შედეგს წარმოადგენს ,,სააპელაციო საჩივარი ქონებრივ-
სამართლებრივ დავაში დასაშვებია იმ შემთხვევაში’’. აქედან გამომდინარე, იურიდიულ
შედეგს წარმოადგენს სააპელაციო საჩივრის დასაშვებობა ქონებრივ-ს სამართლებრივ
დავებში. იმ შემთხვევაში თუ დავის საგნის ღირებულება გადააჭარბებს 2000 ლარს ,
გამოვა რომ შესრულდება კანონმდებლის მიერ დადგენილი მოთხოვნა და ნორმის
ფაქტობრივი შემადგენლობა, რაც თავის მხრივ განაპირობებს იურიდიულ შედეგს და
სააპელაციო საჩივარი ქონებრივ-სამართლებრივ დავებში დასაშვები იქნება.

დამატებით, ფაქტობრივი შემადგენლობა თავის მხრივ შეიძლება იყოს განსაზღვრული

და განუსაზღვრელი. ჩვენს ხელთ არსებული ნორმის მიხედვით სახეზეა
განსაზღვრული ფაქტობრივი შემადგენლობა, ვინაიდან არ საჭიროებს დამატებით
განმარტებას. ზოგადად განსაზღვრულ ფაქტობრივ შემადგენლობას შეიძლება
მივაკუთვნოთ რიცხვი, ზომა, წონა... . ჩვენს შემთხვევაში მოცემულია ,,2000 ლარი’’ რაც
აღარ საჭიროებს ზედმეტ განსაზღვრებას და ბუნდოვანებასაც არ იწვევს რადგან
ნათელია რომ კანონმდებელის მიზანი და ჩანაფიქრი ამ შემთხვევაში ადრესატისთვის
გასაგებია და 2000 ლარში იგულისხმება 2000 ლარი და სხვა არაფერი. რაც შეეხება
ნორმის ფაქტობრივი შემადგენლობის კუმულაციურობასა და ალტერნატულობას, ჩვენს
შემთხვევაში , ნორმის ფაქტობრივ შემადგენლობაში არ იკვეთება ორი ან მეტი
გარემოების არსებობა, რომელთა ერთობლივად ან ცალ-ცალკე (ალტერნატიული
შემადგენლობა, როცა ორი ან მეტი პირობის არსებობის შემთხვევაში ერთ-ერთის
დაკმაყოფილება უკვე გამოიწვევდა იურიდიული შედეგის დადგომას)
დაკმაყოფილება ,,გაააქტიურებდა’’ ნორმის მოქმედებას.

ნორმა ასევე შეიძლება იყოს განპირობებული ან უპირობო. ჩვენს შემთხვევაში სახეზა

განპირბებული ნორმა, რადგან ასეთ დროს ნორმა მოქმედებს ,,გაშუალებულად’’, ე.ი
მხოლოდ განსაზღვრული პირობებს არსებობის შემთხვევაში. ამ შემთხვევაშიც ასეთ
წინაპირობას წარმოადგენს რომ ქონებრივ სამართლებრვი დავაში დავის საგანი უნდა
აღემატებოდეს 2000 ლარს, ანუ მხოლოდ ამ პირობის შესრულების შემდეგ იმოქმედებს
ნორმა. ამავდროულად განსახილველი ნორმა არის ზოგადი, ვინაიდან მიმართულია
ინდივიდთა ჯგუფისაკენ რომელიც არ არის სახელობით განსაზღვრული.

რაც შეეხება იურიდიულ შედეგს, როგორც უკვე ავღნიშნეთ, იურიდიული შედეგი

სახეზე გვაქვს, როდესაც სრულდება ნორმის ფაქტობრივი შემადგენლობა.
ამავდროულად იურიდიულ შედეგს ხშირად გამოხატავენ ხოლმე სანქციის სახით,
თუმცაღა თავისთავად შესაძლებელია რომ იურიდიული ნორმა იყოს სანქციის გარეშეც,
როგორც ეს ჩვენს შემთხვევაშია და ასეთ ნორმებს იურიდიულ ლიტერატურაში
უწოდებენ leges imperfectae.

საკითხი 3

ვიდრე უშუალოდ გადავალთ გადაწყვეტილებაში გამოყენებული განმარტების

მეთოდის განხილვაზე, მანამდე , ვფიქრობ რელევანტური იქნება თუ ზოგადად
მიმოვიხილავთ განმარტების მეთოდების გამოყენების აუცილებლობასა და მის
მიზნობრიობას.

აღსანიშნავია, რომ სამართლის ნორმა მოიცავს მრავალსახეობრივ იურიდიულ ცნებებსა

თუ კატეგორიებს,ასევე სტრუქტურულ ელემენტებს, რომლებმაც ერთობლიობაში უნდა
უზრუნველყონ რეალური სინამდვილის მოვლენათა ,,გადათარგმნა იურიდიულ ენაზე’’.
სწორედ არსებული გარემოება, უზრუნველყოფს კანონში მოცემული ცნებების
განსხვავებულ და ფართო ინტერპრეტირების შესაძლებლობას, ამიტომ, იმისათვის, რომ
მოხდეს ნორმის ერთგვაროვანი შეფარდების მიზნის მიღწევა, საჭიროა ის ბუნდოვანება,
რაც ხშირად არის კანონის ტქსტში, ჩამოყალიბდეს ნათლად, გასაგებად და განიმარტოს
საზოგადოებისთვის გასაგებ ენაზე, რათა საბოლოოდ დადგინდეს თუ კონკრეტულად
რა მიზანი ჩადო კანომდებელმა კონკრეტული ნორმის შემუშავების პროცესში.

ჩვენს შემთხვევაშიც, წინამდებარე გადაწყვეტილების ფარგლებში, საკონსტიტუციო

სასამართლომ სადავო ნორმაზე მსჯელობისას გამოიყენა განმარტების მეთოდი, კერძოდ
კი სახეზე გვქონდა ტელეოლოგიური განმარტება, ვინაიდან სასამართლო სადავო
ნორმის განმარტებისას ცდილობდა ამოსულიყო კანონის ობიექტური მიზნიდან
გამომდინარე. ზოგადად რეგულაციის მიზანიც ხომ ისაა რომ
ურთიერთდაპირისპირებული ინტერესები გარკვეული სახით გაწონასწორდეს, ამიტომ
მნიშვნელოვანია რომ ნორმის რეგულირების მიზნები არ ავურიოთ მხარის
ინტერესებში. მოცემული სადავო ნორმის განმარტების ფარგლებში აღსანიშნავია რომ
სასამართლომ ტელეოლოგიური განმარტების საფუძველზე იმსჯელა სადავო ნორმის
არსსა და მიზანზე და მიზანთან მიმართებით დაადგინა რომ ეს იყო უპირველესად
უფლების შეზღუდვვის ინტენსივობის ხარისხის განსაზღვრა, ასევე პროცესის
ეკონომიურობის უზრუნველყოფა, სასამართლო სისტემის გადატვირთულობისგან
დაცვა, რაც თავისთავად განაპირობებდა ადამიანური თუ მატერიალური რესურების
დაზოგვასაც.

მოცემულ შემთხვევაში, სასამართლომ ტელეოლოგიური განმარტების მეთოდის

დახმარებით განმარტა, რომ უფლება უნდა შეიზღუდოს ისეთი მნიშვნელოვანი
ლეგიტიმური მიზნებით, როგორიცაა პროცესის ეკონომიურობა და
გადატვირთულობისგან დაცვა. ამ შეთხვევაში საკონსტიტუციო სასამართლომ
ყურადღება გაამახვილა კანონმდებლის მიზანსა და შედეგზე, რომ სააპელაციო საჩივარი
დაშვებული ყოფილიყო მხოლოდ იმ დროს, როცა დავის საგნის ღირებულება
აღემატებოდა 2000 ლარს, შესაბამისად ყველა დავა სადაც საგნის ღირებულება 2000
ლარზე ნაკლები იქნებოდა, სააპელაციო საჩივარი რომ დაეშვა, ეს ყველაფერი
თავისთავად გამოიწვევდა სასამართლოს გადატვირთულობას, ასევე ადამიანური და
მატერიალური რესურსების არამიზნობრივად და ირაციონალურად ხარჯვას, ამიტომ
დავის საგნის ფასთან მიმართებით ,,შეზღუდვის ‘’ დაწესებით კანონმდებელმა თავიდან
აირიდა სასამართლოს ზედმეტი გადატვირთულობა, ასევე უზრუნველყო
ეკონომიურობის პრინციპის დაცვაც, რაც უმთავრესია მთელი სასამართლო
სისტემისთვის იმისთვის რომ მოხდეს სწრაფი მართლმსაჯულების განხორციელება.

როგორც ვხედავთ, ამ შემთხვევაში როგორც საკონსტიტუციო სასამართლომ თქვა,

სადავო ნორმის მიზანს წარმოადგენს უფლების შეზღუდვის ინტენსივობის დადგენა,
რადგან თუ ქონებრივ დავაში დავის საგნის ღირებულება მეტი იქნება 2000 ლარზე, ეს
თავისთავად განაპირობებს იმას, რომ პირველი ინსტანციის სასამართლო
გადაწყვეტილებიდან გამომდინარე უფრო მაღალი ინტენსივობით მოხდება უფლების
დარღვევა, რაც ქმნის საჭიროებასა და მეტ ინტერესს, რომ პირმა გამოიყენოს სააპელაციო
საჩივრის წარდგენის უფლება და ასე დაიცვას მისი უფლება ზედმეტი შეზღუდვისგან.
შესაბამისად, დავის საგნის ღირებულება თუ იქნება 2000 ლარზე ნაკლები, ეს
გულისხმობს უფლების შეზღუდვის დაბალ ხარიხს, რაც უკვე ნაკლებად საჭიროს და
ნაკლებად აუცილებელს გახდის სააპელაციო საჩივრის წარდგენას, ვინაიდან ასეთ დროს
რომ მომხდარიყო სააპელაციო საჩივრის წარდგენა, ამით ზიანი მიადგებოდა ბევრად
უფრო მეტი ღირებულების სამართლებრივ სიკეთეს როგორიც არის საკონსტიტუციო
სასამართლოს მიერ დასახელებული ეკონომიურობა და სასამართლოს
გადატვირთულობისგან დაცვა.

როგორც ვნახეთ, სასამართლომ ტელეოლოგიური განმარტების გზით ზუსტად

მოახდინა კანონმდებლის ნების ნათლად განმარტვა, წინა პლანზე წამოწია ნორმის
მიზნები და შედეგები და ამით, რა თქმა უნდა, არც გაცდენილა ნორმის რეგულირების
ფარგლებს, პირიქით, ტელეოლოგიური განმარტების გზით ხელი შეუწყო ნორმის
რამდენიმე მიზნის რეალიზებასაც, სწორედ აღნიშნულიდან გამომდინარე მივიჩნიე რომ
სასამართლომ განმარტების პროცესში იხელმძღვანელა ტელეოლოგიური განმარტებით.