‫مهندسی فرودگاه‬

‫‪1‬‬

‫مدرس ‪ :‬نوید ندیمی‬

‫جلسه ششم ‪ -‬كنترل ترافيك هوایی‬

‫مدرس‪ :‬نويد نديمي‬

 ‫اهميت كنترل ترافيك هوايي‬
‫‪2‬‬

‫تعيين مجدد جهت و موقعيت باندهاي پرواز در توسعه فرودگاه موجود يا ساخت‬ ‫‪‬‬
‫فرودگاه هاي جديد نياز به مشورت با كاركنان و مسئوالن كنترل كننده ترافيك و‬
‫مطالعات مربوط به فضاي هوايي دارد‪.‬‬
‫در كالن شهرها با وجود فرودگاه هاي زياد فضاي هوايي موجود بايد بين فرودگاه هاي‬ ‫‪‬‬
‫زيادي تقسيم شود‪.‬‬
‫ناسازگاري ها و تداخالت در شيوه هاي كنترل ترافيك هوايي در ظرفيت فرودگاه يا‬ ‫‪‬‬
‫مجموعه فرودگاه هاي يك منطقه شديداً تأثير مي گذارد‪.‬‬
‫برنامه ريزي و طراحي فرودگاه شامل تأمين و پيش بيني تمامي تسهيالت الزم براي‬ ‫‪‬‬
‫پشتيباني از سيستم كنترل ترافيك هوايي باشد‪.‬‬

‫مدرس‪ :‬نويد نديمي‬

‫مدرس‪ :‬نويد نديمي‬ ‫‪3‬‬
 ‫مقدمه‬
‫‪4‬‬

‫اولين تالش ها براي تدوين قوانين كنترل ترافيك هوايي توسط كميسيون ناوبري هوايي‬ ‫‪‬‬
‫در ‪ 1922‬انجام گرفت‪.‬‬
‫با تصويب مقررات تجارت هوايي در سال ‪ 1926‬آمريکا رسماً به اين مقررات پيوست‪.‬‬ ‫‪‬‬
‫در حال حاضر سازمان هوانوردي فدرال شبکه راه هاي هوايي آمريکا را اداره مي كند‪.‬‬ ‫‪‬‬
‫در ايران سازمان متولي سازمان هواپيمايي كشوري است‪.‬‬ ‫‪‬‬

‫مدرس‪ :‬نويد نديمي‬

 ‫هواپيمايي كشوري و كنترل ترافيك هوايي‬
‫‪5‬‬

‫تجيزات ناوبري‬

‫تأمين‬
‫ايستگاه هاي راداري‬
‫هواپيمايي كشوري‬

‫نصب‬
‫سيستم هاي فرود‬

‫بهره برداري‬
‫مراكز كنترل مسيرهاي هوايي‬

‫نگهداري‬
‫ايستگاه هاي خدمات پروازي‬

‫مدرس‪ :‬نويد نديمي‬

 ‫تعريف سيستم كنترل ترافيك هوايي‬
‫‪6‬‬

‫‪ ‬به طور كلي دو نوع مقررات پروازي وجود دارد‪:‬‬

‫كنترل انفعالي يا غير مستقيم‬ ‫مقررات پرواز با ديد‬

‫كنترل مثبت‬ ‫مقررات پرواز با دستگاه‬

‫‪ ‬فضاهاي هوايي تحت كنترل مثبت (بدون توجه به شرايط آب و هوايي)‪:‬‬

‫‪ .1‬فضاهاي هوايي به ارتفاع ‪ 18000‬فوت يا بيشتر كه محل عمليات هواپيماهاي جت‬
‫است‪.‬‬
‫‪ .2‬فضاهاي هوايي مجاور فرودگاه هاي بزرگ (محدوده كنترل پايانه يا خدمات راداري‬
‫فرودگاه)‬

‫مدرس‪ :‬نويد نديمي‬

 ‫توجه‬
‫‪7‬‬

‫مقررات پرواز با ديد‪VFR :‬‬ ‫‪‬‬

‫مقررات پرواز با دستگاه‪IFR :‬‬ ‫‪‬‬
‫هنگامي شرايط هواشناسي پرواز با ديد حاكم باشد مقررات پرواز با ديد داريم‬ ‫‪‬‬
‫(‪.)VMC‬‬
‫در شرايط پرواز با ديد خلبانان با قوه بينايي‪ ،‬فاصله ايمن و بي خطر بين خود را حفظ‬ ‫‪‬‬
‫مي كنند (‪.)IMC‬‬
‫در شرايط هواشناسي پرواز با دستگاه‪ ،‬ميدان ديد يا سقف ابر (ارتفاع پايه ابر غالب)‬ ‫‪‬‬
‫پايين تر از حدي است كه براي شرايط پرواز با ديد مقرر شده است‪.‬‬
‫در شرايط پرواز با دستگاه جدايي و حفظ فاصله ايمن بين هواپيماها جز مسئوليت هاي‬ ‫‪‬‬
‫كاركنان كنترل هوايي است‪.‬‬

‫مدرس‪ :‬نويد نديمي‬

 ‫ناحيه كنترل (‪)Control Zone‬‬
‫‪8‬‬

‫‪ ‬حجمي از فضاي تحت كنترل اطراف يك فرودگاه كه از سطح تا يك حدِ بااليي امتداد مي يابد‪.‬‬
‫‪ ‬ناحيه كنترلي براي محافظت از ترافيك هوايي در حال عمليات از‪ /‬به فرودگاه در نظر گرفته شده‬
‫است‪.‬‬
‫‪ ‬هواپيما تنها زماني مجاز به پرواز در اين ناحيه است كه از طرف كنترل ترافيك هوايي فضاي خالي‬
‫الزم تشخيص داده شود‪.‬‬
‫‪ ‬در اياالت متحده از واژه ‪ control zone‬ديگر استفاده نمي شود و با فضاي هوايي كالس ‪D‬‬
‫جايگزين شده است‪.‬‬
‫‪ ‬اين فضا معموالً با قطر ‪ 7‬مايل دريايي با ارتفاع ‪ 3000‬فوت باالي سطح زمين در اطراف فرودگاه‬
‫هاي تجاري كوچك مي باشد‪.‬‬
‫‪ ‬هواپيما بايد تماس راديويي با برج كنترل قبل از ورود به فضا برقرار كنند و در اين فضا تماس‬
‫راديويي را حفظ كنند‪.‬‬
‫‪ ‬بنابراين هواپيما بايد حداقل به يك راديوي قابل حمل در فضاي هوايي ‪ D‬مجهز شوند‪.‬‬

‫مدرس‪ :‬نويد نديمي‬

 ‫سطح كنترل (‪)Control Area‬‬
‫‪9‬‬

‫‪ ‬يك اصطالح هوانوردي است كه يك حجم هوايي كنترل شده را در اطراف فرودگاه‬
‫توصيف مي كند‪.‬‬
‫‪ ‬داراي سطح پاييني و بااليي مشخص است‪.‬‬
‫‪ ‬معموالً باالي ناحيه كنترلي (‪ )control zone‬قرار دارد‪.‬‬
‫‪ ‬حفاظت از هواپيما براي صعود از فرودگاه را با ارتباط بين ناحيه كنترلي به نزديکترين‬
‫مسير هوايي را فراهم مي كند‪.‬‬
‫‪ ‬در انگلستان اين فضا عموماً كالس ‪ D ،A‬يا ‪ E‬است‪.‬‬
‫‪ ‬در مواردي كه فرودگاه هاي شلوغ نزديك هم قرار گرفتند سطح كنترل مفيد است‪ .‬در اين‬
‫شرايط يك سطح كنترل منفرد بر روي همه فرودگاه ها قرار مي گيرد‪.‬‬
‫‪ ‬در مورد فرودگاه هاي بزرگ به اين سطح‪ ،‬سطح مانور ترمينال يا ‪ TMA‬گفته مي شود‪.‬‬

‫مدرس‪ :‬نويد نديمي‬

 ‫محدوده كنترل پايانه‪ -‬سطح مانور پايانه‪TMA -TCA-‬‬
‫‪10‬‬

‫يك اصطالح هوانوردي است كه براي يك فضاي تحت كنترل طراحي شده در اطراف‬ ‫‪‬‬
‫فرودگاه هاي بزرگ استفاده مي شود‪.‬‬
‫اين فضا معموالً داراي شکل دايره اي بوده با مركزيت مختصات جغرافيايي فرودگاه است‪.‬‬ ‫‪‬‬
‫تفاوت اين فضا با ‪ control area‬اين است كه شامل چند سطح است كه به شکل‬ ‫‪‬‬
‫صعودي مساحت آنها افزايش مي يابد‪.‬‬
‫حلقه داخلي با شعاع ‪ 12‬مايل دريايي از مركز جغرافيايي فرودگاه با ارتفاع ‪ 1200‬فوت از‬ ‫‪‬‬
‫سطح زمين‬
‫حلقه مياني با شعاع ‪ 35‬مايل دريايي با ارتفاع ‪ 2200‬فوت از سطح زمين‬ ‫‪‬‬
‫حلقه بيروني با شعاع ‪ 45‬مايل دريايي با ارتفاع ‪ 9500‬فوت از سطح زمين‬ ‫‪‬‬
‫در كانادا اين فضا معموال به عنوان فضاي هوايي كالس ‪ C ،B‬و ‪ D‬در نظر گرفته مي‬ ‫‪‬‬
‫شود‪.‬‬
‫در آمريکا اين فضا به عنوان فضاي هوايي كالس ‪ B‬در نظر گرفته مي شود‪.‬‬ ‫‪‬‬

‫مدرس‪ :‬نويد نديمي‬

 ‫‪11‬‬

‫مدرس‪ :‬نويد نديمي‬

 ‫‪12‬‬

‫مدرس‪ :‬نويد نديمي‬

 ‫محدوده خدمات راداري فرودگاه‬
‫‪13‬‬

‫‪ ‬فضاي كنترل شده از سطح زمين براي كنترل ترافيك هوايي‪ ،‬هدايت راداري‪ ،‬كنترل‬
‫توالي عمليات هواپيماها‪ ،‬كنترل عمليات نشست و برخاست بطور مداوم براي تمامي‬
‫هواپيماهاي عمليات كننده تحت شرايط پرواز با ديد و با دستگاه‪.‬‬
‫‪ ‬اين فضا در فرودگاه هاي شلوغ كه محدوده فضايي كنترل پايانه مجاز نيست طراحي مي‬
‫شود‪.‬‬
‫‪ ‬هدف اصلي از استقرار اين فضا تأمين عمليات نشست و برخاست ايمن در فرودگاه‬
‫است‪.‬‬

‫مدرس‪ :‬نويد نديمي‬

 ‫محدوده خدمات راداري فرودگاه‬
‫‪14‬‬

‫مدرس‪ :‬نويد نديمي‬

 ‫طبقه بندي فضاهاي هوايي‬
‫‪15‬‬

‫فضاهاي با محدوديت هاي‬

‫‪ 6‬فضاي هوايي‬
‫عملياتي خاص‬

‫مسيرهاي طراحي شده بين‬

‫فرودگاه ها و راه هاي هوايي‬

‫مدرس‪ :‬نويد نديمي‬

 ‫چگونگي تعيين سطوح كنترل ترافيك هوايي‬
‫‪16‬‬

‫بسته به طبقه بندي فضاي‬

‫نوع مسير هوايي‬
‫هوايي مورد عمليات‬

‫نوع مقررات پرواز جاري‬

‫(‪ VFR‬يا ‪)IFR‬‬

‫مدرس‪ :‬نويد نديمي‬

 ‫طبقه بندي كلي فضاهاي هوايي‬
‫‪17‬‬

‫فضاي هوايي كالس ‪A‬‬

‫فضاي هوايي كالس ‪B‬‬

‫فضاي هوايي كالس ‪C‬‬

‫فضاي هوايي كالس ‪D‬‬

‫فضاي هوايي كالس ‪E‬‬

‫فضاي هوايي كالس ‪G‬‬

‫مدرس‪ :‬نويد نديمي‬

 ‫فضاي هوايي كالس ‪ -A‬فضاي هوايي تحت كنترل مثبت‬
‫‪18‬‬

‫‪ ‬فضاي هوايي بين ‪ 18000‬تا ‪ 60000‬فوت باالي سطح دريا است‪.‬‬

‫‪ ‬هواپيماهاي در حال پرواز در فضاي هوايي كالس ‪ A‬عموماً از نوع هواپيماهاي تجاري‬
‫با سرعت باال هستند‪.‬‬
‫‪ ‬در فضاي هوايي كالس ‪ A‬عمليات بصورت ‪ IFR‬است‪.‬‬

‫مدرس‪ :‬نويد نديمي‬

 ‫فضاي هوايي كالس ‪B‬‬
‫‪19‬‬

‫‪ ‬فضاي هوايي با شعاع ‪ 30‬مايل دريايي اطراف فرودگاه هاي شلوغ است‪.‬‬
‫‪ ‬شبيه يك كيك چند طبقه برعکس است‬
‫‪ ‬فضاي هوايي كالس ‪ B‬از سطح فرودگاه هاي شلوغ تا ارتفاع ‪ 10000‬فوت از ميانگين‬
‫سطح دريا امتداد مي يابد‪.‬‬
‫‪ ‬هدف فضاي هوايي كالس ‪ B‬تأمين سطح با كنترل ترافيك مثبت جهت هماهنگ كردن‬
‫هواپيماهاي متعدد با سرعت باال در حال انتقال از ارتفاع هاي باال جهت فرود در‬
‫فرودگاه شلوغ و بالعکس است‪.‬‬
‫‪ ‬پرواز تحت شرايط ‪ IFR‬بوده و يا با اجازه كنترل ترافيك هوايي در شرايط ‪ VFR‬بايد‬
‫باشد‪.‬‬

‫مدرس‪ :‬نويد نديمي‬

 ‫فضاي هوايي كالس ‪B‬‬
‫‪20‬‬

‫مدرس‪ :‬نويد نديمي‬

 ‫فضاي هوايي كالس ‪C‬‬
‫‪21‬‬

‫‪ ‬اطراف فرودگاه هاي با حجم به مراتب كمتر از اطراف فضاي هوايي ‪B‬‬
‫‪ ‬اين فرودگاه ها نيز به اندازه اي شلوغ هستند كه نياز به كنترل ترافيك هوايي فعال در‬
‫فاصله ‪ 10‬مايلي داشته باشند‪.‬‬
‫‪ ‬عمليات تحت شرايط ‪ VFR‬در اين فضا بايستي همراه با مقررات دقيق فاصله با ابر‬
‫باشد و حداقل ‪ 3‬مايل ديد وجود داشته باشد‪.‬‬
‫‪ ‬همچنين ترافيك در حال فعاليت در فضاي هوايي كالس ‪ C‬بايستي داراي ارتباط‬
‫راديويي با كنترل ترافيك هوايي باشد‪.‬‬
‫‪ ‬شکل اين فضا نيز نظير يك كيك چند طبقه برعکس است‪.‬‬

‫مدرس‪ :‬نويد نديمي‬

 ‫فضاي هوايي كالس ‪C‬‬
‫‪22‬‬

‫مدرس‪ :‬نويد نديمي‬

 ‫فضاي هوايي كالس ‪D‬‬
‫‪23‬‬

‫‪ ‬در قالب يك شعاع ‪ 5‬مايلي اطراف فرودگاه با يك برج كنترل ترافيك تا ارتفاع ‪2500‬‬
‫فوت باالي سطح زمين‬
‫‪ ‬هدف فضاي هوايي كالس ‪ D‬تأمين فضايي براي كنترل كنندگان ترافيك هوايي در برج‬
‫كنترل جهت فرود و بلند شدن ايمن هواپيما به و از فرودگاه است‪.‬‬
‫‪ ‬هواپيما تحت شرايط ‪ VFR‬مجاز به عمليات در محدوده فضاي كالس ‪ D‬هستند‬
‫مادامي كه با كنترل كنندگان ترافيك هوايي در برج كنترل در ارتباط باشند‪.‬‬
‫‪ ‬زماني كه برج كنترل در حال عمليات نباشد و يا وجود نداشته باشد به فرودگاه بدون‬
‫كنترل يا ‪ uncontrolled‬اطالق مي شود‪.‬‬

‫مدرس‪ :‬نويد نديمي‬

 ‫فضاي هوايي كالس ‪D‬‬
‫‪24‬‬

‫مدرس‪ :‬نويد نديمي‬

 ‫فضاي هوايي كالس ‪E‬‬
‫‪25‬‬

‫‪ ‬هدف از اين فضاي هوايي تأمين كنترل انفعاليِ حداقلي براي هواپيماهايي است كه در‬
‫مناطق با ارتفاع پايين اما فعاليت ترافيك متوسط پرواز مي كنند‪.‬‬
‫‪ ‬از ‪ 700‬فوت يا ‪ 1200‬فوت باالي سطح زمين تا ‪ 14500‬فوت باالي سطح زمين و ‪3‬‬
‫مايل دريايي اطراف راه هاي هوايي ملي است‪.‬‬

‫مدرس‪ :‬نويد نديمي‬

 ‫فضاي هوايي كالس ‪G‬‬
‫‪26‬‬

‫‪ ‬هر فضاي هوايي كه در كالس هاي ‪ A‬تا ‪ E‬نگنجد به عنوان كالس ‪ G‬يا فضاي هوايي‬
‫بدون كنترل قلمداد مي شود‪.‬‬
‫‪ ‬اين فضاي هوايي تنها در ارتفاعات خيلي پايين (كمتر از ‪ 700‬يا ‪ 1200‬فوت باالتر از‬
‫سطح زمين) يا مناطق كم جمعيت با حجم ترافيك هوايي كم يافت مي شود‪.‬‬
‫‪ ‬در فضاي هوايي ‪ ،G‬هواپيما مي تواند آزادانه تا وقتي ديد كافي (‪ 1‬مايل در روز‪ 3 ،‬مايل‬
‫در شب و ‪ 5‬مايل در شب و روز زماني كه باالي ‪ 10000‬فوت از متوسط سطح دريا‬
‫باشد) پرواز كند‪.‬‬

‫مدرس‪ :‬نويد نديمي‬

 ‫‪27‬‬

‫مدرس‪ :‬نويد نديمي‬

 ‫‪28‬‬

‫مدرس‪ :‬نويد نديمي‬

 ‫فضاهاي هوايي ويژه‬
‫‪29‬‬

‫مناطق ممنوعه‪ :‬مناطقي كه هر نوع فعاليت هوايي در آن منع شده است‪ ،‬مناطق با حساسيت‬
‫زياد‪ -‬نظير كاخ سفيد‬
‫مناطق محدود شده‪ -‬مناطقي كه در برخي اوقات و نه هميشه عمليات حساسي در آنها رخ‬
‫مي دهد و مانع فعاليت هوايي مي شود‪.‬‬
‫مناطق با فعاليت نظامي‪ -‬تنها با اجازه كنترل ترافيك هوايي و هماهنگي با واحد نظامي‬
‫امکان ورود وجود دارد‪.‬‬
‫محدوديت پرواز موقت‪ -‬موقتاً بداليل امنيتي امکان پرواز وجود ندارد‪ -‬وقايع ورزشي‬

‫مدرس‪ :‬نويد نديمي‬

 ‫راههاي هوايي‬
‫‪30‬‬

‫راههای هوایی‬

‫ناوبري ناحيه اي‬ ‫مسير هواپيماهاي جت‬ ‫راه هاي ويکتور‬ ‫راه هاي رنگي‬

‫مدرس‪ :‬نويد نديمي‬

 ‫راه های رنگی‬
‫‪31‬‬

‫اصلي‬
‫اين راه ها توسط امواج‬ ‫‪‬‬
‫شمالي‬ ‫راديويي با فركانس پايين از‬
‫جنوبي‪-‬‬
‫كهربايي‬ ‫روي سطح زمين ترسيم مي‬
‫شد‪.‬‬
‫سبز شماره ‪ ،3‬قرمز ‪ 4‬و ‪...‬‬ ‫‪‬‬
‫فرعی غربی شرقی‬
‫اصلی غربی شرقی‬ ‫از شرق به غرب و از شمال‬ ‫‪‬‬
‫به جنوب ضرائب زوج‬
‫فرعی‬
‫‪ 1000‬فوت ارتفاعي‬
‫شمالی‬ ‫از غرب به شرق و از جنوب‬ ‫‪‬‬
‫جنوبی‬
‫به شمال ضرائب فرد ‪1000‬‬
‫فوت‬

‫مدرس‪ :‬نويد نديمي‬

 ‫راه هاي هوايي ويکتور‬
‫‪32‬‬

‫اين راهها توسط امواج با فركانس باال در سطح زمين ترسيم مي شوند‪.‬‬ ‫‪‬‬
‫راه هاي ويکتور راه هاي هوايي با ارتفاع پايين هستند‪.‬‬ ‫‪‬‬
‫هر يك از ايستگاه هاي راديويي توليدكننده امواج مزبور فركانس راديويي مجزايي دارند‪،‬‬ ‫‪‬‬
‫خلبان گيرنده راديويي سيستم ناوبري خود را با آن تنظيم و مسير و جهت پروازي اش از‬
‫يك ايستگاه به ايستگاه بعدي حفظ مي كند‪.‬‬
‫به ايستگاه هاي فرستنده اين امواج‪ ،‬ايستگاهاي ‪ VOR‬مي گويند‪.‬‬ ‫‪‬‬
‫اين راهها ارتفاعي بين ‪ 18000‬تا ‪ 45000‬فوت دارند‪.‬‬ ‫‪‬‬
‫از اعداد زوج براي مسيرهاي غربي شرقي و از اعداد فرد براي مسيرهاي شمالي جنوبي‬ ‫‪‬‬
‫استفاده مي شود‪.‬‬
‫شبکه راه هاي هوايي ويکتور روي نمودارهاي هوانوردي به شکل ‪ V-2 ،V-1‬و ‪ ...‬طراحي‬ ‫‪‬‬
‫مي شوند‪.‬‬

‫مدرس‪ :‬نويد نديمي‬

 ‫‪33‬‬

‫مدرس‪ :‬نويد نديمي‬

 ‫مسيرهاي هواپيماي جت‬
‫‪34‬‬

‫هواپيماهاي جت ارتفاع پروازي چشمگيري دارند‪.‬‬ ‫‪‬‬

‫براي پرواز در ارتفاعات باال به تعداد كمتري ايستگاه راديويي زميني براي طراحي يك مسير‬ ‫‪‬‬
‫نياز است‪.‬‬
‫از ارتفاع ‪ 18000‬تا ‪ 45000‬فوت باالتر از ميانگين سطح دريا را شامل مي شود‪.‬‬ ‫‪‬‬
‫باالتر از ‪ 45000‬فوت هيچ نوع مسير هوايي طراحي نشده است‪.‬‬ ‫‪‬‬
‫‪ ‬شماره گذاري بصورت ‪ J-2 ،J-1‬و ‪ ...‬است‪.‬‬
‫‪ ‬فاصله دو ايستگاه راديويي ‪ 260‬مايل دريايي است‪.‬‬

‫مدرس‪ :‬نويد نديمي‬

 ‫مسيرهاي هواپيماي جت‬
‫‪35‬‬

‫مدرس‪ :‬نويد نديمي‬

 ‫ناوبری ناحیه ای‬
‫‪36‬‬

‫‪ ‬محدوديت هاي راه هاي هوايي ويکتور و مسيرهاي هواپيماي جت‪:‬‬

‫‪ .1‬تعداد راه ها محدود بوده و تقاضاي بسيار زياد تراكم ترافيکي زيادي بوجود آمد‪.‬‬
‫‪ .2‬مسير هاي طراحي شده لزوماً كوتاهترين مسير نبود‪.‬‬
‫‪ .3‬لزوم دور زدن مسير در هنگام بحران (منطقه طوفاني)‬
‫‪ ‬سيستم ناوبري ناحيه اي سيستمي است كه به هواپيما اين امکان را مي دهد كه در هر مسير‬
‫دلخواهي كه تحت پوشش ايستگاه توليد كننده عالئم ناوبري است گام بردارد‪.‬‬
‫‪ ‬سيستم راديويي مورد نياز ‪ VORTAC‬نام دارد‪.‬‬

‫مدرس‪ :‬نويد نديمي‬

 ‫اجزا و عملکرد اصلي سيستم هوا‪-‬فضاي ملي‬
‫‪37‬‬

‫مقدمه‬

‫مراكز كنترل ترافيك مسيرهای هوایی‬

‫تسهيالت كنترل تقرب پایانه‬

‫برج مراقبت ترافيك فرودگاه‬

‫ایستگاه های خدمات پروازی‬

‫مدرس‪ :‬نويد نديمي‬

 ‫مقدمه‬
‫‪38‬‬

‫‪ ‬منظور از سيستم هوا و فضاي ملي شبکه تجهيزات كمك ناوبري و‬

‫ادارات كنترل ترافيك هوايي است‪.‬‬
‫‪ ‬هدف از كنترل ترافيك هوايي‪:‬‬
‫‪ .1‬جلوگيري از تصادفات هواپيماها‬
‫‪ .2‬تسريع و حفظ جريان منظم ترافيکي‬

‫مدرس‪ :‬نويد نديمي‬

 ‫مراكز كنترل ترافيك مسيرهاي هوايي‬
‫‪39‬‬

‫‪ ‬وظيفه كنترل عمليات هواپيماها در مسيرهاي هوايي و در طول شبکه‬

‫راههاي هوايي بر عهده دارند‪.‬‬
‫‪ ‬در آمريکا ‪ 21‬مركز كنترل ترافيك وجود دارد‪.‬‬

‫مدرس‪ :‬نويد نديمي‬

 ‫مراكز كنترل تقرب پايانه‬
‫‪40‬‬

‫‪ ‬اين مركز هدايت هواپيما را از مركز كنترل ترافيك مسيرهاي هوايي تحويل مي گيرد‬
‫و آن را به يکي از فرودگاه هاي زير نظر خود هدايت مي كند‪.‬‬
‫‪ ‬هنگامي كه هواپيما در فاصله ‪ 5‬مايلي باند فرودگاه است هدايت هواپيما به برج‬
‫مراقبت تحويل داده مي شود‪.‬‬

‫مدرس‪ :‬نويد نديمي‬

 ‫برج مراقبت فرودگاه‬
‫‪41‬‬

‫‪ ‬برج مراقبت عمليات نشست و برخاست در فرودگاه و فضاي هوايي ‪ 5‬مايلي اطراف را‬
‫نظارت و هدايت مي كند‪.‬‬
‫‪ ‬سه وظيفه اصلي برج مراقبت‪:‬‬
‫‪ .1‬صدور اجازه پرواز‬
‫‪ .2‬ارائه اطالعات به خلبان‬
‫‪ .3‬كنترل همه هواپيماهاي روي زمين‬
‫‪ ‬در آمريکا تا سال ‪ 550، 2007‬برج مراقبت توسط سازمان هوايي فدرال و ‪ 233‬مورد تحت‬
‫نظر آن فعاليت مي كردند‪.‬‬

‫مدرس‪ :‬نويد نديمي‬

 ‫‪42‬‬

‫مدرس‪ :‬نويد نديمي‬

 ‫ايستگاه هاي خدمات پروازي‬
‫‪43‬‬

‫‪ ‬اين ايستگاه ها داراي تجهيزات كنترل ترافيکي نيستند ولي اطالعات ضروري را در اختيار‬
‫خلبان قرار مي دهند‪.‬‬
‫‪ ‬در آمريکا تا سال ‪ 183 ،1990‬ايستگاه خدمات پروازي وجود داشت‪.‬‬
‫‪ ‬در ايران تا سال ‪ 1391‬در ‪ 29‬فرودگاه اين خدمات ارائه مي شود‪.‬‬

‫مدرس‪ :‬نويد نديمي‬

 ‫‪44‬‬ ‫تجهيزات كمك ناوبري‬

‫مدرس‪ :‬نويد نديمي‬

 ‫‪45‬‬

‫تجهيزات كمك ناوبري‬

‫خارجي‪ -‬مستقر بر روي‬

‫مبتني بر ماهواره‬ ‫داخلي‪ -‬در كابين خلبان‬
‫زمين‬

‫مدرس‪ :‬نويد نديمي‬

‫تجهیزات کمک ناوبری‪ -‬مسیرهای پروازی‪ -‬بر فراز خشكی‪ -‬مستقر بر روی زمین‬
‫‪46‬‬

‫تجهيزات كمك ناوبري‪-‬‬

‫مسيرهاي پروازي‪ -‬بر فراز‬
‫خشکي‪ -‬مستقر بر روي زمين‬

‫تجهيزات راديويي همه جهته‬ ‫تجهيزات فاصله سنج‬

‫برج مراقبت بيکن (‪)NDB‬‬ ‫رادار مراقبت مسيرهاي هوايي‬
‫فركانس باال (‪)VOR‬‬ ‫(‪)VORTAC‬‬

‫مدرس‪ :‬نويد نديمي‬

 ‫برج مراقبت بيکن )‪(NDB‬‬
‫‪47‬‬

‫‪ ‬قديمي ترين سيستم كمك ناوبري كه روي پايه هاي ‪ 35‬فوتي سوار مي شود و امواج با‬
‫فركانس ‪ 1020-400‬مي فرستد‪.‬‬
‫‪ ‬به كمك يك ردياب جهتي ديجيتال در هواپيما مي توان بسادگي موقعيت ‪ NDB‬را‬
‫مشخص كرد‪.‬‬

‫مدرس‪ :‬نويد نديمي‬

 ‫تجهيزات راديويي همه جهته فركانس باال ( ‪) VOR‬‬
‫‪48‬‬
‫‪ ‬اين ايستگاه ها از جنگ جهاني دوم به بعد بوجود آمدند‪.‬‬
‫‪ ‬ايستگاه هاي ‪ ، VOR‬ساختمان هاي ‪ 4‬گوشي هستند كه امواج را با فركانس باال به صورت‬
‫‪ 360‬درجه و به فاصله يك درجه به فضا ارسال مي كنند‪.‬‬
‫‪ ‬هر عالمت راديويي يك خط سيار يا مسير شعاعي است‪.‬‬

‫مدرس‪ :‬نويد نديمي‬

 ‫تجهيزات فاصله سنج ( ‪) VORTAC‬‬
‫‪49‬‬

‫‪ ‬اين تجهيزات در ايستگاه هاي ‪ VOR‬نصب مي شوند‪.‬‬

‫‪ ‬فاصله اريب بين هواپيما و ايستگاه راديويي را به خلبان نشان مي دهد‪.‬‬
‫‪ ‬به ايستگاه هايي كه اين تجهيزات را شامل شوند ‪ VORTAC‬مي گويند‪.‬‬

‫مدرس‪ :‬نويد نديمي‬

 ‫‪50‬‬

‫مدرس‪ :‬نويد نديمي‬

 ‫رادار مراقبت مسيرهاي هوايي‬
‫‪51‬‬

‫‪ ‬رادارهاي دوربرد براي كنترل هواپيما در مسير هوايي است‪.‬‬

‫‪ ‬بردي در حدود ‪ 250‬مايل دارند‪.‬‬
‫‪ ‬وظيفه رادار تأمين نمايش بصري از موقعيت هر هواپيما براي كنترل كنندگان ترافيك هوايي‬
‫است تا بتوانند هواپيما را زير نظر بگيرند و در مواقع الزم در هدايت آن مداخله كنند‪.‬‬

‫مدرس‪ :‬نويد نديمي‬

 ‫تجهيزات ناوبري در محدوده پايانه روي خشکي‬
‫‪52‬‬

‫سيستم فرود با دستگاه (‪)ILS‬‬ ‫‪.1‬‬

‫سيستم فرود با امواج خيلي كوچك (‪)MLS‬‬ ‫‪.2‬‬
‫سيستم رادار تقرب دقيق‬ ‫‪.3‬‬
‫رادار مراقبت فرودگاه‬ ‫‪.4‬‬
‫سيستم هاي روشنايي تقرب‬ ‫‪.5‬‬
‫تجهيزات نشان دهنده سطح فرودگاه‬ ‫‪.6‬‬
‫نشان دهنده شيب تقرب بصري‬ ‫‪.7‬‬
‫چراغ هاي شناسايي انتهاي باند‬ ‫‪.8‬‬

‫مدرس‪ :‬نويد نديمي‬

 ‫سيستم فرود با دستگاه (‪)ILS‬‬
‫‪53‬‬
‫رايج ترين روش براي فرود است‪.‬‬ ‫‪‬‬
‫سيستم فرود با دستگاه داراي دو فرستنده راديويي است‪:‬‬ ‫‪‬‬
‫فرستنده راديويي مکان يابي‬ ‫‪.1‬‬
‫فرستنده راديويي زاويه نشيب فرود‬ ‫‪.2‬‬

‫همچنين براي كمك به خلبان ‪ 3‬نشان گر نيز در فرودگاه نصب مي شود‪:‬‬ ‫‪‬‬
‫نشانگر خارجي در فاصله ‪ 5-3/5‬مايلي باند‬ ‫‪.1‬‬
‫نشانگر مياني در فاصله ‪ 3000‬فوتي باند‬ ‫‪.2‬‬
‫نشانگر داخلي در فاصله ‪ 1000‬فوتي باند‬ ‫‪.3‬‬

‫مدرس‪ :‬نويد نديمي‬

 ‫‪54‬‬

‫مدرس‪ :‬نويد نديمي‬

 ‫‪55‬‬

‫مدرس‪ :‬نويد نديمي‬

 ‫سيستم فرود با امواج خيلي كوچك (‪)MLS‬‬
‫‪56‬‬

‫‪ ‬سيستم فرود با دستگاه داراي محدوديت هاي زير است‪:‬‬

‫‪ .1‬محوطه اطراف آنتن بايد عاري از هر نوع مانع يا جنبنده باشد‪.‬‬
‫‪ .2‬محدوديت در زاويه نشيب فرود‪.‬‬

‫سيستم فرود با امواج كوچك تمام مسيرهاي دلخواه در محدوده ‪ 60-20‬درجه را ارائه مي‬ ‫‪‬‬
‫دهد‪.‬‬
‫تعداد زيادي زاويه نشيب فرود ارائه مي دهد‪.‬‬ ‫‪‬‬
‫اصلي ترين حسن اين سيستم كاهش آلودگي صوتي است‪.‬‬ ‫‪‬‬
‫حساسيت كمتري نسبت به تداخل با موانع پيراموني دارد‪.‬‬ ‫‪‬‬

‫مدرس‪ :‬نويد نديمي‬

 ‫‪57‬‬

‫مدرس‪ :‬نويد نديمي‬

 ‫سيستم رادار تقرب دقيق‬
‫‪58‬‬

‫سيستم هدايتي براي عمليات نشست در فرودگاه هاي نظامي است‪.‬‬ ‫‪‬‬
‫طي جنگ جهاني دوم توسط ارتش براي تأمين يك واحد متحرك مستقل از تجهيزات‬ ‫‪‬‬
‫ناوبري هوايي موجود ابداع شد‪.‬‬
‫صفحه راداري براي كنترل كنندگان‪ ،‬تصويري از هواپيماي در حال فرود را برحسب طرح و‬ ‫‪‬‬
‫نقشه و ارتفاع پروازي ارائه مي دهد‪.‬‬
‫نيمي از صفحه رادار طرح و نقشه و نيمي ديگر ارتفاع پروازي را نشان مي دهد‪.‬‬ ‫‪‬‬
‫كنترل كنندگان مي توانند مشخص كنند آيا هواپيما در شيب فرود و مسير تقرب صحيح‬ ‫‪‬‬
‫قرار دارد يا خير؟‬
‫از طريق ارتباط صوتي توصيه ها و دستورات الزم به خلبان ارائه مي شود‪.‬‬ ‫‪‬‬
‫اين سيستم خلبان را بيش از حد وابسته به كنترل كنندگان مي كند‪.‬‬ ‫‪‬‬
‫معموالً از سيستم فرود با دستگاه استفاده و عمليات توسط سيستم رادار تقرب دقيق زير‬ ‫‪‬‬
‫نظر گرفته مي شود‪.‬‬
‫مدرس‪ :‬نويد نديمي‬
 ‫‪59‬‬

‫مدرس‪ :‬نويد نديمي‬

 ‫رادار مراقبت فرودگاه‬
‫‪60‬‬

‫آگاه كردن متصديان برج مراقبت و سيستم كنترل راداري تقرب پايانه از وضعيت كلي‬ ‫‪‬‬
‫محدوده فضاي هوايي اطراف پايانه هدف اين سيستم است‪.‬‬
‫‪ 360‬درجه مي چرخد و اطالعات دريافت مي شود‪.‬‬ ‫‪‬‬
‫هواپيما را در موقعيت نسبي افقي اش در صفحه رادار به شکل چشمك زن نشان مي‬ ‫‪‬‬
‫دهد‪.‬‬
‫سرعت هواپيما را نشان مي دهد‪.‬‬ ‫‪‬‬
‫ارتفاع هواپيما را نشان نمي دهد‪.‬‬ ‫‪‬‬
‫‪ ‬رادار اوليه يا رادار با صفحه رنگين نيز ناميده مي شود‪.‬‬

‫مدرس‪ :‬نويد نديمي‬

 ‫‪61‬‬

‫مدرس‪ :‬نويد نديمي‬

 ‫سیستم روشنايی تقرب‬
‫‪62‬‬

‫‪ ‬موقعيت بحراني زماني است كه هواپيما از مرحله تاريکي و هدايت با دستگاه خارج و به‬
‫هدايت با ديد تغيير مي كند‪.‬‬
‫‪ ‬گاهي خلبان فقط چند ثانيه براي اين موضوع فرصت دارد‪.‬‬
‫‪ ‬براي كمك به خلبان چراغ هايي در مسير تقرب به باند و روي باند نصب مي شود‪.‬‬

‫مدرس‪ :‬نويد نديمي‬

 ‫‪63‬‬

‫مدرس‪ :‬نويد نديمي‬

 ‫تجهیزات نشان دهنده سطح فرودگاه‬
‫‪64‬‬

‫‪ ‬كنترل كنندگان در فرودگاه هاي پرتراكم براي تنظيم و هدايت عمليات خزش مشکل‬
‫دارند‪.‬‬
‫‪ ‬رادار ويژه اي براي نشان دادن سطح فرودگاه بکار مي رود‪.‬‬
‫‪ ‬اين سيستم نمايش تصويري از باندهاي پرواز‪ ،‬باندهاي خزش و محوطه پايانه به‬
‫كنترل كنندگان مي دهد‪.‬‬
‫‪ ‬موقعيت هواپيماها و وسايل نقليه ديگر متحرك در سطح فرودگاه نشان داده مي شود‪.‬‬

‫مدرس‪ :‬نويد نديمي‬

 ‫نشان دهنده شيب تقرب بصري‬
‫‪65‬‬

‫‪ ‬به كمك چراغ ها شيب مناسب تقرب باند را همانند زاويه شيب نشيب فرود در‬
‫حالت فرود با دستگاه ارائه مي كند‪.‬‬
‫‪ ‬در حالت ‪ VFR‬به شرط وجود آب و هواي خوب در شب و روز كاربرد دارد‪.‬‬
‫‪ ‬دستگاه معبر تقرب دقيق نيز شيب تقرب را دقيق تر و مشخص تر با يك دستگاه‬
‫الکترونيکي در پايين باند مشخص مي كند‪.‬‬

‫مدرس‪ :‬نويد نديمي‬

 ‫‪66‬‬

‫مدرس‪ :‬نويد نديمي‬

 ‫‪67‬‬

‫مدرس‪ :‬نويد نديمي‬

 ‫چراغ هاي شناسايي انتهاي باند‬
‫‪68‬‬

‫‪ ‬در مواردي كه چراغ تقرب در باند نباشد‪.‬‬

‫‪ ‬جهت تشخيص سريع انتهاي باند كاربرد دارد‪.‬‬
‫‪ ‬شامل چراغ هاي چشمك زن قرار گرفته از پهلو است‪.‬‬

‫مدرس‪ :‬نويد نديمي‬

 ‫تجهيزات ناوبري در پرواز روي آب‬
‫‪69‬‬

‫‪ ‬اصلي ترين سيستم در ناوبري پرواز هاي روي آب‪ ،‬سيستم هاي ناوبري دوربرد است‪.‬‬
‫‪ ‬سيستم هاي ناوبري دوربرد شامل دو عدد فرستنده اصلي و فرعي است‪.‬‬
‫سيستم خاص مورد استفاده در حال حاضر ‪ LORAN-C‬است‪.‬‬ ‫‪‬‬
‫شامل يك دستگاه اصلي و يك دستگاه فرعي است‪.‬‬ ‫‪‬‬
‫ايستگاه اصلي عالئم راديويي را به فضا ارسال و يکي از عالئم به ايستگاه فرعي و از آنجا با‬ ‫‪‬‬
‫تأخير زماني به فضا ارسال مي شود‪.‬‬
‫در هر نقطه اي از فضا فاصله زماني مشخصي بين عالمت ارسالي از ايستگاه اصلي و تقاطع‬ ‫‪‬‬
‫آن با عالئم ارسالي تأخيري از ايستگاه فرعي وجود دارد‪.‬‬
‫براساس اختالف زماني معادل مي توان خط ميزاني را در فضا ترسيم كرد‪.‬‬ ‫‪‬‬

‫مدرس‪ :‬نويد نديمي‬

 ‫تجهيزات ناوبري داخل هواپيما در مسير پروازي بر فراز آب‬
‫‪70‬‬

‫به طور كلي هواپيماها از دو سيستم در داخل كابين خود استفاده مي كنند‪:‬‬ ‫‪‬‬
‫سيستم ناوبري داپلر‬ ‫‪.1‬‬
‫سيستم ناوبري ماند‬ ‫‪.2‬‬
‫سيستم ناوبري ستاره اي‬ ‫‪.3‬‬

‫مدرس‪ :‬نويد نديمي‬

 ‫سيستم ناوبري داپلر‬
‫‪71‬‬

‫رادار با برد زياد است‪.‬‬ ‫‪‬‬

‫اطالعاتي از سرعت زميني‪ ،‬زاويه محور هواپيما نسبت به مسير دلخواه‪ ،‬فاصله هواپيما‬ ‫‪‬‬
‫از راست يا چپ مسير دلخواه‪ ،‬فاصله تا مقصد به خلبان مي دهد‪.‬‬
‫‪ 4‬پرتو شامل دو پرتو از جلو و دو پرتو از عقب هواپيما به زمين فرستاده مي شود‪.‬‬ ‫‪‬‬
‫تغيير فركانس انرژي موج برگشتي از زمين اندازه گيري مي شود‪.‬‬ ‫‪‬‬
‫هر چه سطح آب صاف تر و آرام تر باشد احتمال انعکاس انرژي تابيده شده به آنتن‬ ‫‪‬‬
‫هواپيما كمتر است‪.‬‬

‫مدرس‪ :‬نويد نديمي‬

 ‫سيستم ناوبري ماند‬
‫‪72‬‬

‫‪ ‬سيستم كمکي با برد زياد براي پرواز بر فراز آب بوده و عموميت بيشتري دارد‪.‬‬
‫‪ ‬عالوه بر اطالعات سيستم داپلر اطالعاتي در مورد سرعت‪ ،‬جهت باد‪ ،‬طول و عرض‬
‫جغرافيايي هواپيما در هر لحظه و زمان رسيدن به نقطه بعدي مسير را ارائه مي كند‪.‬‬

‫مدرس‪ :‬نويد نديمي‬

 ‫تجهيزات ناوبري داخل هواپيما در مسيرهاي پرواز بر فراز خشکي‬
‫‪73‬‬

‫‪ ‬سيستم داپلر‬
‫‪ ‬سيستم ماند‬
‫‪ ‬سيستم ناوبري منطقه اي‪ -‬مسير مطلوب و مورد نظر تعيين مي شود‪.‬‬

‫مدرس‪ :‬نويد نديمي‬

 ‫تجهيزات ناوبري داخل هواپيما در محدوده پايانه‬
‫‪74‬‬

‫‪ ‬همان سيستم هاي ناوبري منطقه اي مورد استفاده در مسير هوايي است‪.‬‬
‫‪ ‬عالوه بر هدايت عمليات افقي‪ ،‬هدايت عمودي را نيز انجام مي دهد‪.‬‬

‫مدرس‪ :‬نويد نديمي‬

 ‫تجهيزات مبتني بر ماهواره‬
‫‪75‬‬

‫اين تجهيزات با سيستم موقعيت ياب جهاني كارمي كنند‪.‬‬ ‫‪‬‬

‫يك سيستم مرجع عمومي براي شبکه جهاني است‪.‬‬ ‫‪‬‬
‫گيرنده بطور خودكار عالئم مقتضي را از ماهواره انتخاب و به اطالعات ‪ 3‬بعدي موقعيت‪،‬‬ ‫‪‬‬
‫سرعت و زمان تبديل مي كند‪.‬‬
‫مزيت اين سيستم اين است كه تحت تاثير شرايط آب و هوايي قرار نمي گيرد‪.‬‬ ‫‪‬‬
‫دقت افقي اين تجهيزات ‪ 100‬متر است‪.‬‬ ‫‪‬‬
‫‪ ‬با ارائه اطالعات دقيق به هواپيماها به ناوبري هوايي كمك مي كند‪.‬‬

‫مدرس‪ :‬نويد نديمي‬

 ‫سیستم موقعیت ياب جهانی (‪)GPS‬‬
‫‪76‬‬

‫مدرس‪ :‬نويد نديمي‬

 ‫خودكارسازي كنترل ترافيك هوايي‬
‫‪77‬‬

‫ضرورت خودكارسازي كنترل ترافيك هوايي‪:‬‬ ‫‪‬‬

‫تامين تقاضاي فزاينده پروازهاي هوايي‬ ‫‪.1‬‬
‫كاهش خطرات تصادف هاي هوايي‬ ‫‪.2‬‬
‫افزايش بهره وري كاركنان كنترل ترافيك هوايي‬ ‫‪.3‬‬
‫كاهش تعداد كاركنان فني نگهداري سيستم‬ ‫‪.4‬‬
‫‪ .5‬كاهش هزينه ها در سطح معقول‬

‫مدرس‪ :‬نويد نديمي‬

 ‫مشخصات طرح هوا‪-‬فضاي ايران‬
‫‪78‬‬

‫‪ ‬فضاهاي هوايي در ايران به ‪ 4‬دسته ‪ D، C،A‬و ‪ G‬دسته بندي مي شوند‪.‬‬

‫‪ ‬كنترل ترافيك هوايي بر عهده سازمان هواپيمايي كشوري است‪.‬‬
‫‪ ‬كنترل ترافيکي توسط ‪ 13‬ايستگاه كنترل دوردست هوا‪-‬زميني انجام مي شود‪.‬‬
‫‪ ‬كل فضاهاي هوايي ايران هميشه در دسترس نيست‪ .‬اين مناطق خاص به ‪ 4‬دسته تقسيم‬
‫مي شوند‪:‬‬
‫‪ .1‬منطقه ممنوعه (‪ 11‬منطقه)‬
‫‪ .2‬منطقه محدود (‪ 62‬منطقه)‬
‫‪ .3‬منطقه خطر (‪ 70‬منطقه)‬
‫‪ .4‬منطقه احتياط (‪ 86‬منطقه)‬

‫مدرس‪ :‬نويد نديمي‬

‫مدرس‪ :‬نويد نديمي‬ ‫‪79‬‬