Bezpieczeństwo narodowe

Wprowadzenie
Przeczytaj
Wirtualny spacer + Schemat
Sprawdź się
Dla nauczyciela

Bibliografia:

Źródło: Marcin Nowiński, Pojęcie bezpieczeństwa międzynarodowego w prawie europejskim i

międzynarodowym w kontekście uprawnień służb specjalnych, [w:] Uprawnienia służb
specjalnych z perspektywy współczesnych zagrożeń bezpieczeństwa narodowego: wybrane
zagadnienia, red. Piotr Burczaniuk, Warszawa 2017, s. 4.
Źródło: Bogdan Zdrojowski, Istota bezpieczeństwa państwa, „Annales Universita s
Paedagogicae Cracoviensis” 2019, nr 9(3), s. 58.
Źródło: Małgorzata Czuryk, Katarzyna Dunaj, Mirosław Karpiuk, Krzysztof Prokop,
Bezpieczeństwo państwa: zagadnienia prawne i administracyjne, Olsztyn 2016, s. 32–33.
Źródło: Antoni Olak, Karolina Olak, Współczesne rozumienie bezpieczeństwa narodowego,
„Acta Scien fica Academiae Ostroviensis” 2016, nr 7 (1), s. 478.
 Bezpieczeństwo narodowe

Źródło: domena publiczna.

Bezpieczeństwo państwa we współczesnym świecie oznacza całościowe i wielowymiarowe

działania rządów mające na celu zapewnienie bezpieczeństwa obywatelom. Współczesne
państwa, których mieszkańcy często są zróżnicowani etnicznie, powinny znaleźć
rozwiązania zabezpieczające wszystkich. Innym wyzwaniem stojącym przed rządzącymi jest
budowanie jedności i przełamywanie uprzedzeń, zarówno w relacjach międzynarodowych,
jak i wewnętrznych. Granice zaczynają się zacierać, obywatele stawiają na transgraniczne
aktywności gospodarcze i osobiste, polityka wewnętrzna przenika się z polityką zagraniczną.
Wiele problemów współczesnych państw stanowią nierozwiązywalne na poziomie krajowym
zagrożenia ekologiczne, humanitarne czy energetyczne. Bezpieczeństwo przestaje kojarzyć
się z siłami zbrojnymi, a coraz częściej wymusza konieczność współpracy, jako najlepszy
sposób zapewnienia pokoju.

Twoje cele

Zdefiniujesz pojęcie bezpieczeństwa narodowego.

Przedstawisz zaangażowanie organizacji międzynarodowych w budowanie struktur
bezpieczeństwa.
Rozróżnisz historyczne modele zapewniania bezpieczeństwa międzynarodowego.
Ocenisz działania Unii Europejskiej dla budowania bezpieczeństwa.

Dla zainteresowanych
Członkostwo w NATO Regionalne systemy Uwarunkowania polityki
a bezpieczeństwo Polski bezpieczeństwa bezpieczeństwa
i współpracy narodowego Polski

Międzynarodowe Międzynarodowe Międzynarodowe

systemy współpracy systemy współpracy systemy współpracy
i bezpieczeństwa. i bezpieczeństwa. i bezpieczeństwa.
Organizacja Paktu Organizacja Narodów Organizacja Narodów
Północnoatlantyckiego Zjednoczonych (ONZ) cz. Zjednoczonych (ONZ) cz.
(NATO) 1 2
Przeczytaj

Dominujące modele bezpieczeństwa międzynarodowego

Terminem często używanym w praktyce stosunków międzynarodowych jest
bezpieczeństwo narodowe. Jest to stan, w którym państwa mają poczucie pewności, że nie
grozi im atak militarny, polityczna presja, nacisk gospodarczy, zagrożenie ekologiczne czy
utrata istotnych wartości kulturowych, tożsamości kulturowych i tożsamości narodowych.
W konsekwencji zapewnia im to możliwość rozwoju, współpracy międzynarodowej
i utrzymania pokoju. Bezpieczeństwo narodowe związane jest z pojęciem zewnętrznego
bezpieczeństwa państwa i stanowi kategorię zmienną w czasie, ściśle wiąże się ze stanem
stosunków międzynarodowych oraz dominującymi w tym obszarze strategiami
politycznymi innych państw.

Historycznie ukształtowało się kilka dominujących modeli bezpieczeństwa

międzynarodowego.

Subordynacyjny — polegający na dominacji 1

jednego państwa zdolnego do zapewnienia
bezpieczeństwa i wolności od zagrożeń
zewnętrznych państwom znajdującym się
w jego zasięgu.

2 Koordynacyjny — polegający na współpracy

i zakładający wzajemne równoważenie się
potencjałów militarnych oraz sprzecznych sił
i interesów.

Równowagi sił — zakładający utrzymanie 3

bezpieczeństwa przez zrównoważenie potęg sił
między państwami lub ugrupowaniami państw
w celu wzajemnej neutralizacji.
 4 Odstraszania — polegający na utrzymywaniu
bezpieczeństwa przez odstraszanie
potencjalnego przeciwnika od ewentualnego
użycia siły. Niezbywalnym elementem jest
groźba użycia gwałtu przeciwko gwałtowi.
Model ten zbudowany jest na założeniu
ewentualnego użycia broni jądrowej.

Źródło: Englishsquare.pl sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.

Według definicji ONZ z 1985 r.

bezpieczeństwo międzynarodowe jest sumą
i rezultatem bezpieczeństwa każdego
z członków ONZ i wszystkich razem.
Koncepcja ta zbudowana jest na idei
współdziałania państw tworzących ten
system. Głównym filarem bezpieczeństwa
międzynarodowego jest uznanie zasady
Państwa należące do ONZ
solidarności. Zatem atak na któregokolwiek
Źródło: Lateiner, licencja: CC BY-SA 3.0.
z sygnatariuszy jest uznawany za atak na
wszystkich. Koncepcja Narodów Zjednoczonych zakłada partnerstwo oraz przymus
współdziałania w rozwiązywaniu sporów międzynarodowych. Wspólne bezpieczeństwo ma
prowadzić do ograniczenia napięć i sytuacji konfliktogennych, a także groźby wojny.
Główną przesłanką formuły stał się wzrost zagrożenia konfliktem nuklearnym, a także
słabość systemu opartego na modelu odstraszania nuklearnego.

Polityka bezpieczeństwa Unii Europejskiej

Wspólna polityka bezpieczeństwa
i obronności jako jeden z filarów jednoczącej
się Europy stworzył możliwość utworzenia sił
szybkiego reagowania oraz kontynentalnego
przemysłu zbrojeniowego. Wstępem dla
budowania europejskich sił zbrojnych było
powołanie przez Francję i Niemcy
EUROCORPS w 1992 r. Jego kwatera główna
znajduje się w Strasburgu, gdzie
zatrudnionych jest ponad 900 żołnierzy i 70
osób cywilnych. Całość przydzielona została
według klucza narodowościowego. Najwięcej
miejsc przypadło: Francuzom – 349
przedstawicieli, Niemcom – 273, Hiszpanom
– 184, Belgom – 135, Luksemburczykom – 2.
Jest jeszcze grupa 33 przedstawicieli na
stanowiskach rotacyjnych.

31 marca 1998 r. Prezydent Francji, Kanclerz

Państwa należące do EU
Niemiec oraz Premier Wielkiej Brytanii
Źródło: Kolja21, licencja: CC BY-SA 3.0.
popisali deklarację o utworzeniu wspólnego
przemysłu obronnego z udziałem takich
kompanii, jak: Daimler‐Benz Aerospace czy Aerospatiale and British Aerospace. Podczas
nieformalnego szczytu Unii Europejskiej (24–25 października 1998 r.) w Portschach
(Austria) po raz pierwszy podjęto problem stworzenia sił europejskich. Podpisanie wspólnej
deklaracji francusko‐brytyjskiej o europejskiej polityce obronnej 4 grudnia 1998 r. stało się
początkiem stworzenia wspólnych sił szybkiego reagowania. Mimo sprzeczności, jakie
wystąpiły w podejściu do powyższego projektu, Francja uznała, że autonomiczne siły to
podstawowy wymóg Unii Europejskiej. Wielka Brytania dowodziła natomiast, że European
Security and Defence Policy (Europejska polityka bezpieczeństwa i obrony) będzie
elementem spójnym w transatlantyckich stosunkach z Waszyngtonem. Proces tworzenia
europejskich sił zbrojnych prowadzony był w okolicznościach wykazujących konieczność
koordynowania działań z NATO i Stanami Zjednoczonymi. Wojna w Kosowie wykazała
niezdolność technologiczną, a także słabość polityczną europejskich struktur. Klasycznym
przykładem stała się pomoc technologiczna ze strony rosyjskiej i chińskiej dla reżimu
Miloszewicza w Belgradzie. Waszyngtoński szczyt NATO w kwietniu 1999 r. jeszcze raz
wykazał konieczność budowania europejskich struktur na podstawie transatlantyckich
relacji.

Podczas szczytu w Kolonii w 1999 r. politycy Unii Europejskiej jasno sprecyzowali cele
własnej polityki bezpieczeństwa: „Unia musi mieć możliwości samodzielnej akcji, wspartej
wiarygodnymi siłami zbrojnymi, środki w celu użycia takowych sił, na wypadek kryzysu
międzynarodowego, bez względu na stosunek do akcji Sojuszu Północnoatlantyckiego”*.
10–11 grudnia 1999 r. podczas szczytu w Helsinkach w dokumencie końcowym zarysowana
została koncepcja CESDP (Common European Security and Defence Policy). Zapewniono
w niej o:

1. rozwoju i koordynowaniu monitorowania i stworzenia środków wojskowych szybkiego

reagowania;
2. otwarciu Kwater Głównych państw członkowskich dla wojskowych z innych państw
UE;
 3. wzmocnieniu sił szybkiego reagowania w ramach wielonarodowościowych sił
europejskich;
4. przygotowaniu sztabu transportu lotniczego;
5. zwiększeniu liczby sił możliwych do rozmieszczenia;
6. wzmocnieniu zdolności wojsk morskich.

Na kolejnym spotkaniu UE w 2000 r. w Portugalii podjęto dalsze decyzje dotyczące

wzmocnienia postanowień z Helsinek oraz zaproszenia do ewentualnych operacji państw
NATO, niebędących państwami członkowskimi UE, a także Rosji i Ukrainy.

20 listopada 2000 r. podjęto decyzję o utworzeniu do 2003 r. liczących do 60‐tysięcy

żołnierzy sił szybkiego reagowania – Rapid Reaction Capabilities, wyposażonych w 400
samolotów oraz 100 okrętów. Niemcy zobowiązały się do dostarczenia kontyngentu 13 500
żołnierzy, Wielka Brytania 12 500, Francja 12 000, Włochy i Hiszpania po 6000, Holandia
5000, Grecja 3500, Austria i Finlandia po 2000, Szwecja 1500, Portugalia, Belgia
i Luksemburg po 1000. Pierwszy krok w trudnym procesie tworzenia własnych sił
szybkiego reagowania został wykonany. Jednak z uwagi na różnice interesów
poszczególnych uczestników dalsze etapy będą postępowały powoli.

22 stycznia 2001 r. wprowadzono w życie postanowienia szczytu helsińskiego o utworzeniu

Komisji ds. Polityki i Bezpieczeństwa, Europejskiej Komisji ds. Wojskowych oraz
Europejskiego Sztabu Wojskowego. 15 maja w Brukseli państwa wchodzące w skład Western
European Armaments Group podpisały dokument, w którym strony zobowiązały się do
podjęcia wspólnych (dwu- lub wielostronnych) badań w zakresie modernizacji
europejskiego przemysłu wojskowego.

Kontynuacją tego etapu stała się deklaracja podpisana 29 listopada 2001 r. podczas szczytu
francusko‐brytyjskiego w Londynie. Dotyczyła ona pogłębienia współpracy w dziedzinie
polityki zagranicznej oraz możliwości interwencji w sytuacjach kryzysowych, bez udziału
Sojuszu Północnoatlantyckiego (jako całości). Dążenie do wzmocnienia European Security
and Defense Identity ponowiono podczas konferencji 19–20 listopada 2001 r., poświęconej
dostosowaniu sił europejskich do globalnej sytuacji po 11 września. Dokonano podziału na
grupy mające zająć się poszczególnymi sektorami związanymi z planem działania:

1. tankowanie w powietrzu;
2. ochrona przed WMD – Bronią Masowej Zagłady;
3. samolotem bezzałogowym.

Ponadto strony brytyjska i francuska zobowiązały się do wznowienia programu budowy

samolotu transportowego A400M.

Na szczycie w Laeken w Belgii 14–15 grudnia 2001 r. przyjęto deklarację o możliwościach

wspólnej polityki obronnej. Traktat amsterdamski sformułował następujące cele
europejskiej polityki zagranicznej i obronnej:
 1. obrona wspólnych wartości, fundamentalnych interesów, niezależności i integralności
Unii Europejskiej, na podstawie zasad Karty Narodów Zjednoczonych;
2. wzmocnienie bezpieczeństwa w UE;
3. ochrona pokoju i wzmacnianie bezpieczeństwa międzynarodowego, zgodnie z Kartą
Narodów Zjednoczonych, Helsińskim dokumentem końcowym i Kartą paryską;
4. promocja współpracy międzynarodowej;
5. rozwój i konsolidacja demokracji, rządów prawa, poszanowania praw człowieka
i wolności.

Ważnym elementem budowy własnej tożsamości obronnej przez Unię Europejską jest
prowadzenie programów w zakresie badań nad globalnym systemem nawigacji (GALILEO
i Global Orbiting Navigation Satellite System, GLONASS) oraz systemem monitorowania
(Global Monitoring for Environment and Security, GMES).

Mimo deklaracji politycznych, tworzenie nowych struktur wojskowych Unii Europejskiej

natrafiało na problemy budżetowe. W 2000 r. USA przeznaczyły na obronę 3% PKB,
podczas gdy pięć największych państw UE średnio tylko 1,41%. W przeliczeniu na jednego
mieszkańca wydatki w tych państwach (Francja, Hiszpania, Niemcy, Wielka Brytania,
Włochy) wynosiły 323 euro, natomiast w USA przekraczały 1000 dolarów.

Próby stworzenia sił wojskowych w ramach II Filaru UE są konsekwencją gospodarczego

procesu integracji. Nie mniej jednak natrafiają one na dużo większy opór społeczeństwa
przed wysyłaniem własnych obywateli w rejony konfliktów zbrojnych. Jak zauważa wielu
polityków, w Europie istnieją naturalne bariery uniemożliwiające powstanie jednego
systemu obrony. W głównej mierze kryzys iracki z końca 2002 r. i początku 2003 r.
udowodnił, że jedna polityka zagraniczna całej Europy jest niemożliwa. Każdy kraj ma
sprawy, o których chce decydować sam. Mimo tego istnieją dziedziny, w których Unia
Europejska powinna występować jednolicie, mówić jednym głosem. Do takich spraw należy:
kwestia Bałkanów, stosunku z Chinami czy polityka na kontynencie afrykańskim.
Warunkiem realizacji takiej polityki jest współpraca ze Stanami Zjednoczonymi. Wielu
polityków uważa, że polityka zagraniczna i obronna nie powinny być wymierzane
przeciwko USA. Inni dochodzą do wniosku, że Europa musi w większym stopniu dzielić
z USA odpowiedzialność za bezpieczeństwo w świecie.

W grudniu 2016 r. Rada Europejska przyjęła plan wdrażania działań na rzecz

bezpieczeństwa i obrony. Do głównych priorytetów tego planu należą: reagowanie na
konflikty i kryzysy zewnętrzne, budowanie zdolności partnerów do obrony, ochrona Unii
Europejskiej i jej obywateli.

Konkretne działania na rzecz tych celów to:

 uruchomienie skoordynowanego rocznego 1
przeglądu w zakresie obronności (CARD) w celu
zacieśnienia współpracy obronnej państw
członkowskich;

2 ustanowienie stałej współpracy strukturalnej

(PESCO) w celu wzmocnienia współpracy
obronnej między zainteresowanymi państwami
członkowskimi;

powołanie komórki planowania i prowadzenia 3

operacji wojskowych (MPCC) w celu poprawy
struktur zarządzania kryzysowego;

4 wzmocnienie unijnych instrumentów szybkiego

reagowania, w tym grup bojowych i zdolności
cywilnych.

Źródło: Englishsquare.pl sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.

Równocześnie doszło do zacieśnienia

współpracy obronnej między Unią
Europejską i NATO. Organizacje podpisały
nową deklarację. Daje ona wyraz wspólnej
wizji tego, jak UE i NATO będą współdziałać
w stawianiu czoła tym samym zagrożeniom Państwa należące do NATO
w zakresie bezpieczeństwa. Główne obszary Źródło: SkylarWeston, licencja: CC BY-SA 4.0.

współpracy między Unią Europejską a NATO

to mobilność wojskowa, zapobieganie cyberatakom i wprowadzenie zasad ochrony przed
nimi, reakcje na zagrożenia hybrydowe i ataki terrorystyczne oraz zapewnienie
bezpieczeństwa kobietom i zapobieganie przestępstwom na tle seksualnym. Współpraca
transatlantycka ma być, zgodnie z deklaracją, uzupełnieniem pogłębiającej się integracji
europejskiej w dziedzinie bezpieczeństwa i wspólnej polityki zagranicznej. Zgodnie z nią,
państwa członkowskie Unii Europejskiej, na wniosek Komisji, zobowiązały się do
utworzenia wspólnego funduszu obronnego oraz wzmocnienia jednolitego rynku
obronnego przez inwestowanie w rozwój przemysłu obronnego w państwach
członkowskich.

Wszystkie te działania wskazują na wzrost zainteresowania instytucji UE współpracą

między państwami członkowskimi w obszarze obronności i wspólnego zwalczania zagrożeń
współczesnego świata (terroryzm, cyberprzestępczość, zagrożenia hybrydowe).

Słownik
bezpieczeństwo narodowe

stan, w którym państwa mają poczucie pewności, że nie ma zagrożenia atakiem

militarnym, politycznych presji, nacisku gospodarczego, zagrożenia ekologicznego czy
utraty istotnych wartości kulturowych, tożsamości kulturowych i narodowych

Organizacja Narodów Zjednoczonych

(ang. United Nations, UN); międzynarodowa organizacja uniwersalna z siedzibą w Nowym

Jorku, powstała 24 października 1945 r.; do jej głównych celów należy zapewnienie
pokoju i bezpieczeństwa, promowanie współpracy międzynarodowej oraz przestrzeganie
praw człowieka

Organizacja Traktatu Północnoatlantyckiego

(ang. North Atlantic Treaty Organization, NATO); organizacja o charakterze

polityczno‐wojskowym, powstała w wyniku podpisania 4 kwietnia 1949 r. Traktatu
Północnoatlantyckiego; do głównych zadań organizacji należy zapewnienie
bezpieczeństwa członkom Paktu

państwo

podmiot prawa międzynarodowego, posiadający: stałych mieszkańców, suwerenną

władzę, określone terytorium oddzielone od innych granicą, zdolność wchodzenia
w relacje międzynarodowe

prawo międzynarodowe

jedna z gałęzi prawa, obejmująca zespół norm i regulacji odnoszących się do problemów
międzynarodowych; prawo międzynarodowe charakteryzuje się przede wszystkim
sposobem powstawania norm i regulacji międzynarodowych oraz rodzajem podmiotów
będących adresatami prawa międzynarodowego
wojna

zerwanie między państwami stosunków pokojowych i przejście do stosunków

wojennych, które charakteryzują się walką zbrojną i aktami wrogimi, skierowanymi
przeciwko drugiemu państwu
Wirtualny spacer + Schemat

Polecenie 1

Zapoznaj się z wirtualnym spacerem i wykonaj ćwiczenie.

Zasób interaktywny dostępny pod adresem https://zpe.gov.pl/a/DiELOuzZ0

Źródło: Englishsquare.pl sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.

Ćwiczenie 1

Odpowiedz na pytanie, czy wiesz, jak się zachować w sytuacji zagrożenia skażeniem?
Wyszukaj w internecie wiadomości na ten temat i przygotuj krótką instrukcję postępowania.

Polecenie 2

Zapoznaj się z informacjami zamieszczonymi w schemacie i wykonaj zadanie.

Strategia bezpieczeństwa UE 2020–2025

 1 2 3 4 5

Źródło: Englishsquare.pl sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.

Ćwiczenie 2

Zastanów się, który z obszarów unijnej strategii bezpieczeństwa jest twoim zdaniem
najistotniejszy. Uzasadnij swoją opinię co najmniej dwoma argumentami.
Sprawdź się

Pokaż ćwiczenia: 輸醙難

Ćwiczenie 1 輸

Dokończ zdanie.
Model subordynacyjny polega na…

 współpracy i równoważeniu sił militarnych.

 odstraszaniu przeciwników.

 dominacji jednego państwa.

 wzajemnej neutralizacji.

Ćwiczenie 2 輸

Zaznacz cele traktatu amsterdamskiego.

 odrzucenie Karty Narodów Zjednoczonych

 rozwój demokracji

 ograniczenie współpracy międzynarodowej

 wzmocnienie bezpieczeństwa w UE

 obrona niezależności i integralności Unii Europejskiej

 wzmocnienie bezpieczeństwa międzynarodowego

Ćwiczenie 3 輸

Zaznacz, które stwierdzenia są prawdziwe, a które fałszywe.

Stwierdzenie Prawda Fałsz

Podstawowym fundamentem bezpieczeństwa
 
międzynarodowego jest uznanie zasady solidarności.
W Europie istnieją naturalne bariery uniemożliwiające
 
powstanie jednego systemu obrony.
W CESDP zapewniono wzmocnienie zdolności wojsk
 
morskich.
Kwatera główna EUROCORPS znajduje się w Brukseli.  
Ćwiczenie 4 醙

Zapoznaj się z tekstem, a następnie wykonaj ćwiczenie.

“
Marcin Nowiński

Pojęcie bezpieczeństwa międzynarodowego w

prawie europejskim i międzynarodowym w
kontekście uprawnień służb specjalnych

(…) bezpieczeństwo narodowe (ang. na onal security) najczęściej

rozumiane jest jako jedna z podstawowych funkcji każdego państwa,
która obejmuje problematykę przeciwstawienia się wszelkim oraz
wewnętrznym dla istnienia oraz rozwoju narodu i państwa. Państwo
w trosce o własne bezpieczeństwo narodowe ustala zbiór wartości
wewnętrznych, które jego zdaniem powinny być chronione przed
zagrożeniami. Bezpieczeństwo narodowe postrzegane jest zatem jako
zdolność narodu (państwa) do obrony terytorium i wartości. Termin
„bezpieczeństwo narodowe” zawiera w sobie zatem te aspekty, które
w kontekście art. 72 nazywane są „bezpieczeństwem wewnętrznym”,
chociaż intuicyjnie wydaje się pojęciem szerszym, i dotyczy również
kwes i bezpieczeństwa w aspekcie militarnym.

Źródło: Marcin Nowiński, Pojęcie bezpieczeństwa międzynarodowego w prawie europejskim i międzynarodowym w

kontekście uprawnień służb specjalnych, [w:] Uprawnienia służb specjalnych z perspektywy współczesnych zagrożeń
bezpieczeństwa narodowego: wybrane zagadnienia, red. Piotr Burczaniuk, Warszawa 2017, s. 4.

Zaznacz, które stwierdzenia są prawdziwe, a które fałszywe.

Stwierdzenie Prawda Fałsz

Autor tekstu wskazuje, że we współczesnym świecie
dbałość o bezpieczeństwo narodowe została przeniesiona  
do kompetencji organizacji międzynarodowych.
 Stwierdzenie Prawda Fałsz
Autor tekstu wskazuje na zależność między
bezpieczeństwem wewnętrznym i zewnętrznym, sugerując
 
konieczność wspólnych działań państwa w zapewnieniu
obu.
Bezpieczeństwo narodowe jest związane z zapewnieniem
przez państwo wyłącznie fizycznego bezpieczeństwa  
wszystkim obywatelom.
Bezpieczeństwo narodowe jest pojęciem dotyczącym
ochrony wartości wskazanych przez państwo jako
podstawowe: suwerenności państwa, dorobku  
kulturowego, praw obywatelskich przed ingerencją
zewnętrzną i problemami wewnętrznymi.
Ćwiczenie 5 醙

Zapoznaj się z tekstem, a następnie wykonaj ćwiczenie.

“
Bogdan Zdrojowski

Istota bezpieczeństwa państwa

Niektórzy autorzy podają zamknięty podział bezpieczeństwa państwa,

precyzując bardzo liczny rejestr rodzajów przedmiotowych
bezpieczeństwa narodu (państwa):
– polityczne (suwerenność państwa, niezakłócone funkcjonowanie jego
instytucji politycznych);
– militarne (przeciwdziałanie zagrożeniom użycia siły militarnej);
– społeczne (przetrwanie, dobrobyt i zrównoważony rozwój
społeczeństwa);
– ekologiczne (zachowanie środowiska w stanie niezakłóconym);
– ekonomiczne (energetyczne, surowcowe, żywnościowe, finansowe);
– powszechne (zdrowie, ratownictwo, ekologia, edukacja, gospodarka,
opieka społeczna, prawo, psychologia, ochrona sanitarna
i weterynaryjna);
– publiczne (ochrona porządku prawnego, norm i obyczajów oraz
instytucji i urządzeń publicznych) – często łączone lub utożsamiane
z porządkiem publicznym, autor też uważa, że porządek publiczny
zawiera się w bezpieczeństwie publicznym;
– ideologiczne – można wyodrębnić lub zaliczyć do politycznego
i kulturowego (ukształtowanie i utrwalenie wspólnoty światopoglądów
w dążeniu do osiągnięcia celów narodowych, przeciwdziałanie
ideologiom skrajnym, ochrona przed koncepcjami działań wrogich
interesom narodowym);
– kulturowe – utrwalenie i pielęgnacja tożsamości narodowej,
przeciwdziałanie osłabianiu spójności narodowej, to osłona wartości
kulturowych, takich jak: język, religia, zwyczaje, tradycja, literatura,
filozofia, ideologia, materialne dobra kultury.
 Źródło: Bogdan Zdrojowski, Istota bezpieczeństwa państwa, „Annales Universita s Paedagogicae Cracoviensis” 2019, nr
9(3), s. 58.

Rozstrzygnij, czy autor tekstu wskazuje, że najważniejszym obowiązkiem państwa jest

zapewnienie bezpieczeństwa w sferze militarnej.

Rozstrzygnięcie: tak

Uzasadnienie:

Ćwiczenie 6 難

Zapoznaj się ze schematem, a następnie wykonaj ćwiczenie.

Źródło: Englishsquare.pl sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.

Zaproponuj trzy działania państwa, które mogą wzmocnić bezpieczeństwo energetyczne.

Ćwiczenie 7 難

Zapoznaj się z tekstem, a następnie wykonaj ćwiczenie.

“
Małgorzata Czuryk, Katarzyna Dunaj, Mirosław Karpiuk, Krzysztof Prokop

Bezpieczeństwo państwa: zagadnienia prawne i

administracyjne

Wśród zadań prezydenta określonych w art. 126 ust. 2 konstytucji na

pierwsze miejsce zostało wysunięte czuwanie przez prezydenta nad
przestrzeganiem konstytucji. Realizując owo zadanie, prezydent może
zgłosić do Trybunału Konstytucyjnego wniosek o zbadanie zgodności
ustawy z konstytucją, nie tylko w trybie kontroli następczej, ale również
jako jedyny podmiot uprawniony do wszczęcia postępowania przed
Trybunałem prewencyjnym (art. 122 ust. 3). Jako strażnik konstytucji
prezydent może również zgłosić wniosek wstępny o pociągnięcie do
odpowiedzialności konstytucyjnej Prezesa Rady Ministrów lub ministra
(art. 156 ust. 2). Realizując kompetencje z zakresu stania na straży
konstytucji, prezydent stanowi ważną gwarancję bezpieczeństwa
politycznego Rzeczypospolitej Polskiej. Szczególne znaczenie odgrywa
możliwość wszczęcia postępowania przed Trybunałem Konstytucyjnym
w sprawie zbadania zgodności celów lub zgodności działania par i
politycznych z konstytucją (art. 191 ust. 1 pkt 1 w zw. z art. 188 pkt 4
konstytucji). Podstawą wszczęcia postępowania może być zwłaszcza
naruszenie art. 13 konstytucji. Przepis ten zakazuje istnienia par i
politycznych i innych organizacji odwołujących się w swoich
programach do totalitarnych metod i praktyk działania nazizmu,
faszyzmu i komunizmu, a także tych, których program lub działalność
zakłada lub dopuszcza nienawiść rasową i narodowościową, stosowanie
przemocy w celu zdobycia władzy lub wpływu na politykę państwa albo
przewiduje utajnienie struktur lub członkostwa. W kontekście
gwarantowania bezpieczeństwa politycznego przez prezydenta należy
ponadto wskazać na możliwość wprowadzenia stanu wyjątkowego ze
 względu na zagrożenie konstytucyjnego ustroju państwa (art. 230
konstytucji).

Źródło: Małgorzata Czuryk, Katarzyna Dunaj, Mirosław Karpiuk, Krzysztof Prokop, Bezpieczeństwo państwa:
zagadnienia prawne i administracyjne, Olsztyn 2016, s. 32–33.

Zaznacz, które stwierdzenia są prawdziwe, a które fałszywe.

Stwierdzenie Prawda Fałsz

Pozycja prezydenta w Polsce pozwala mu na
podejmowanie działań chroniących Polaków przed  
zagrożeniem płynącym ze strony par i antysystemowych.
Prezydent RP może ingerować w programy par i
 
zagrażających demokracji i wprowadzać w nich zmiany.
W przypadku zauważonych dążeń premiera lub innego
polityka do podporządkowania sobie i swojej par i
 
wszystkich dziedzin życia Prezydent RP może uruchomić
mechanizmy chroniące demokratyczny charakter państwa.
Ważną rolą Prezydenta RP w dziedzinie bezpieczeństwa
narodowego jest zapewnienie bezpieczeństwa
 
mniejszościom narodowym i etnicznym zamieszkującym
Polskę.
Ćwiczenie 8 難

Zapoznaj się z tekstem, a następnie wykonaj ćwiczenie.

“
Karolina Olak, Antoni Olak

Współczesne rozumienie bezpieczeństwa

narodowego

Bezpieczeństwo narodowe często jest utożsamiane z bezpieczeństwem

państwa, ponieważ wywodzi się z egzystencjalnych potrzeb ludzkich
społeczności zorganizowanych w państwa. Jest to jednak uproszczenie,
ponieważ w państwach wielonarodowych interesy niektórych narodów
nie muszą być zgodne z interesami narodu tytularnego i państwa. Zatem
bezpieczeństwo narodowe to ochrona wewnętrznych wartości
jednostki, każdej grupy społecznej, narodu i państwa oraz zapewnianie
warunków do realizacji zadań wynikających z tych wartości. Winno ono
zapewnić m.in. ochronę takich wartości, jak: przeżycie ludności, system
społeczno-gospodarczy, panującą ideologię, pres ż państwa
w środowisku międzynarodowym, interesy własnych obywateli za
granicą, postęp gospodarczy, standard życia ludności itd. Terminy
bezpieczeństwo państwa i bezpieczeństwo narodowe uwzględniają
różnorodne czynniki natury wewnętrznej, jak i zewnętrznej
(międzynarodowej). Stosunkowo często oba terminy traktowane są jako
synonimy, podczas gdy bezpieczeństwo narodowe jest pojęciem
szerszym. O ile bowiem bezpieczeństwo państwa sugeruje
koncentrowanie się przede wszystkim na bezpieczeństwie państwa jako
instytucji, to definiowane tu „bezpieczeństwo narodowe” w większym
stopniu akcentuje ochronę interesów nie tylko państwa jako nie tylko
całości, lecz także społeczeństwa i jego części składowych, w tym
jednostek.

Źródło: Antoni Olak, Karolina Olak, Współczesne rozumienie bezpieczeństwa narodowego, „Acta Scien fica Academiae
Ostroviensis” 2016, nr 7 (1), s. 478.
Rozstrzygnij, czy autor tekstu utożsamia bezpieczeństwo narodowe z bezpieczeństwem
państwa. Uzasadnij swoją odpowiedź.

Rozstrzygnięcie: tak

Uzasadnienie:
Dla nauczyciela

Autorka: Anna Wąsiel‐Alberska

Przedmiot: Wiedza o społeczeństwie

Temat: Bezpieczeństwo narodowe i siły zbrojne

Grupa docelowa: III etap edukacyjny, liceum, technikum, zakres podstawowy, zakres
rozszerzony

Podstawa programowa:

Zakres podstawowy

VII. Współczesne stosunki międzynarodowe.

Uczeń:

11) przedstawia genezę, cele i najważniejsze organy Organizacji Paktu

Północnoatlantyckiego; ocenia wpływ tej organizacji na utrzymanie pokoju
międzynarodowego i pozycję Stanów Zjednoczonych Ameryki w świecie.

Zakres rozszerzony

V. Państwo, myśl polityczna i demokratyzacja.

Uczeń:

2) charakteryzuje atrybuty państwa jako organizacji politycznej (terytorialność,

przymusowość, suwerenność zewnętrzna i wewnętrzna); przedstawia cechy władzy
państwowej.

XIII. Ład międzynarodowy.

Uczeń:

23) wymienia najważniejsze operacje pokojowe i militarne Organizacji Paktu

Północnoatlantyckiego; wykazuje zmieniającą się rolę tej organizacji od lat 90. XX w.

Kształtowane kompetencje kluczowe:

kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;

kompetencje cyfrowe;
kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;
kompetencje obywatelskie.
Cele operacyjne:

Uczeń:

definiuje pojęcie bezpieczeństwa narodowego;

wskazuje na relacje między bezpieczeństwem wewnętrznym i zewnętrznym;
charakteryzuje różne obszary bezpieczeństwa państwa;
ocenia znaczenie organizacji międzynarodowych dla bezpieczeństwa państwa.

Strategie nauczania:

konstruktywizm;
konektywizm.

Metody i techniki nauczania:

burza mózgów;
mapa myśli;
metoda akwarium;
rozmowa nauczająca z wykorzystaniem ćwiczeń interaktywnych.

Formy zajęć:

praca indywidualna;
praca w parach;
praca w grupach;
praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

komputery z głośnikami i dostępem do internetu, słuchawki;

zasoby multimedialne zawarte w e‐materiale;
tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda.

Przebieg zajęć:

Faza wstępna

1. Przedstawienie tematu i celów zajęć.

2. Wspólne zdefiniowanie pojęcia „bezpieczeństwo narodowe”. Uczniowie pracują metodą

burzy mózgów. Wypisują swoje propozycje na tablicy. Po fazie twórczej następuje
weryfikacja pomysłów i utworzenie definicji.

3. Mapa myśli. Uczniowie wypisują obszary, w których państwo zabezpiecza obywateli.

Faza realizacyjna
1. Losowy podział na dwie grupy. Nauczyciel informuje, że uczniowie będą uczestniczyć
w dyskusji na temat: „Polityka państwa polskiego w obszarze bezpieczeństwa obywateli”.

2. Wyjaśnienie, na czym polega metoda akwarium: pierwsza grupa siada w kręgu

i dyskutuje na zadany temat. Druga grupa zajmuje miejsca dookoła i obserwuje przebieg
dyskusji. Jej zadaniem jest analiza doboru i skuteczności argumentów, przestrzegania zasad
i ogólnego przebiegu debaty.

Jeśli dyskutanci nie potrafią sami znaleźć argumentów, nauczyciel może na początku
udzielić im podpowiedzi:

Jakie obszary bezpieczeństwa powinny być pozostawione władzom państw?

Które obszary bezpieczeństwa zależą od decyzji europejskich?
W jakich obszarach polityki bezpieczeństwa potrzebna jest współpraca globalna?
Czy organizacje pozarządowe mogą wspomagać państwa w zapewnianiu
bezpieczeństwa?

3. Przypomnienie zasad obowiązujących w czasie dyskusji, np. należy mówić zwięźle i na

temat, nie obrażać innych, nie przerywać innym, nie podnosić głosu, słuchać uważnie
wypowiedzi innych itp. Nauczyciel wyznacza dokładny czas dyskusji.

4. Po zakończeniu debaty uczniowie mogą zamienić się rolami. Następnie nauczyciel prosi
wybranych/chętnych uczniów o dokonanie oceny umiejętności prowadzenia dyskusji,
trzymania się tematu, doboru argumentów itp. osób z grupy dyskutującej.

Faza podsumowująca

1. Uczniowie, jako podsumowanie dyskusji, odwołują się do mapy myśli i oceniają poziom
bezpieczeństwa ludności w poszczególnych obszarach.

2. Wybrana/chętna osoba podsumowuje i ocenia politykę bezpieczeństwa w Polsce.

3. Wykonanie w parach ćwiczeń 4–8 z sekcji „Sprawdź się”. Wspólne omówienie

odpowiedzi.

Praca domowa:

Napisz krótki esej i zaproponuj w nim rozwiązania mające na celu podniesienie

bezpieczeństwa w wybranym przez siebie obszarze.

Materiały pomocnicze:

Marcin Nowiński, Pojęcie bezpieczeństwa międzynarodowego w prawie europejskim

i międzynarodowym w kontekście uprawnień służb specjalnych, [w:] Piotr Burczaniuk
(red.), Uprawnienia służb specjalnych z perspektywy współczesnych zagrożeń
bezpieczeństwa narodowego: wybrane zagadnienia, Warszawa 2017.
Bogdan Zdrodowski, Istota bezpieczeństwa państwa, „Annales Universitatis Paedagogicae
Cracoviensis” 2019, 9 (3).

Małgorzata Czuryk, Katarzyna Dunaj, Mirosław Karpiuk, Krzysztof Prokop, Bezpieczeństwo

państwa: zagadnienia prawne i administracyjne, Olsztyn 2016.

Karolina Olak, Antoni Olak, Współczesne rozumienie bezpieczeństwa narodowego, „Acta

Scientifica Academiae Ostroviensis” 2016, 7 (1).

Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania multimedium:

Spacer wirtualny może być wstępem do rozpoczęcia dyskusji metodą akwarium.