Nộp chuyên đề pt- hpt- Phương

TRƯỜNG THPT CHUYÊN NGUYỄN THỊ MINH KHAI
CHUYÊN ĐỀ BỒI DƯỠNG HỌC SINH GIỎI CẤP TỈNH KHỐI 10
NTMK Người biên soạn: GV. Nguyễn Thị Thùy Phương

ĐỀ CƯƠNG CHI TIẾT
TÊN CHUYÊN ĐỀ: PHƯƠNG TRÌNH VÀ HỆ PHƯƠNG TRÌNH

THỜI LƯỢNG: 10 Tiết (5 buổi)
NHU CẦU CSVC: Phòng học, TV, …
GIẢNG DẠY: GV. Nguyễn Thị Thùy Phương
PHƯƠNG TRÌNH – HỆ PHƯƠNG TRÌNH KHÔNG CHỨA THAM SỐ
A. KIẾN THỨC CĂN BẢN
Lược đồ Hoocne :
NÕu f(x) cã nghiÖm x=x0 th× f(x) chøa nh©n tö (x-x0), tøc lµ : f(x) =(x-x0).g(x).
Trong ®ã : f(x) = anxn + an -1xn -1 + ... + a1x + a0
g(x)= bn-1xn-1 + bn - 2xn - 2 + ... + b1x + b0
víi : Ta cã b¶ng sau ( Lîc ®å Hoãcne).
xi an an – 1 ... ai ... a0
x0bn-1 ... x0bi ... x0b0
x = x0 bn-1=an bn-2 ... bi-1 ... 0
VÝ dô: Gi¶i ph¬ng tr×nh: x4 -4x3-x2+16x-12 =0
Gi¶i: ph¬ng tr×nh cã 1 nghiÖm x= 1.

§a ph¬ng tr×nh vÒ d¹ng: (x-1)(x3-3x2-4x+12)=0.
Ph¬ng tr×nh x3-3x2-4x+12=0 cã mét nghiÖm x = 2 nªn:
PT (x-1)(x-2)(x2-x-6)=0
3. Ph¬ng ph¸p dïng hÖ sè bÊt ®Þnh:

a) Ph¬ng ph¸p: XÐt ph¬ng tr×nh x4 + ax3 + bx2 + cx + d = 0 (10)
- Bíc1: Gi¶ sö (10) ph©n tÝch ®îc thµnh (x2 + a1x + b1)( x2 + a2x + b2)=0
Khi ®ã ta cã:
{a1+a2=a¿{a1 2+b1+b2=b¿{a1b2+a2b1=c ¿ ¿
- Bíc 2: XuÊt ph¸t tõ b1b2 = d, tiÕn hµnh nhÈm t×m çc hÖ sè b1; b2; a1 ; a2.
- Bíc 3: Ph¬ng tr×nh (10)

* Chó ý: Ph¬ng ph¸p nµy thêng ¸p dông khi viÖc nhÈm t×m çc hÖ sè a1; b1; a2; b2 lµ ®¬n gi¶n.
VÝ dô: Gi¶i ph¬ng tr×nh: x4 + 4x3 +3x2 + 2x - 1 = 0 (10.1)
2 2
Gi¶i: Gi¶ sö (10.1) ph©n tÝch ®îc thµnh : (x + a1x + b1)( x + a2x + b2) = 0
Khi ®ã:
Ph¬ng tr×nh (10.1) (x2 +3x -1)( x2 + x +1) = 0
* NhËn xÐt: Tõ b1b2=-1 ta thö ngay víi b1=-1, b2=1, tõ ®©y cã thÓ dÔ dµng t×m ®îc a1=3, a2=1.
VÝ dô 2: T×m a, b ®Ó ph¬ng tr×nh x4 - 4x3 +(4+a)x + b = 0 (10.2)
cã 2 nghiÖm kÐp ph©n biÖt.
Gi¶i: Ph¬ng tr×nh (10.2) cã 2 nghiÖm kÐp ph©n biÖt x1, x2 nªn:
x4 - 4x3 +(4+a)x + b = (x-x1)2(x-x2)2
x4 - 4x3 +(4+a)x + b = x4-2(x1+x2)x3+(x12+x22 +4x1x2)x2-2x1x2(x1+x2)x+x12x22
§ång nhÊt 2 vÕ, ta cã:
Tõ (1), (2)
ThÕ vµo (3), (4) ta ®îc a=b=4.
4. Phương trình – Bất phương trình căn thức cơ bản
 .  .
 .  .  .
 Lưu ý
Đ với những phương trình, bất phương trình căn thức không có dạng chuẩn như trên, ta thực hiện
theo các bước:
Bước 1. Đặt điều kiện cho căn thức có nghĩa.
Bước 2. Chuyển vế sao cho hai vế đều không âm.
Bước 3. Bình phương cả hai vế để khử căn thức.
5. Phương trình – Bất phương trình chứa dấu giá trị tuyệt đối
 .  .
 .  .  .
 Lưu ý: Đối với những phương trình, bất phương trình chứa dấu giá trị tuyệt đối không có dạng chuẩn như
trên, ta thường sử dụng định nghĩa hoặc phương pháp chia khoảng để giải.
6. Mot so phương trình – Bất phương trình cơ bản thường gặp khác
Dạng 1.
● Ta có:
● Thay vào ta được: .
Dạng 2. với .
● Biến đổi về dạng: .

● Bình phương, giải phương trình hệ quả.
 Lưu ý: Phương pháp biến đổi trong cả hai dạng là đưa về phương trình hệ quả. Do đó, để đảm bảo rằng
không xuất hiện nghiệm ngoại lai của phương trình, ta nên thay thế kết quả vào phương trình đầu đề bài nhằm
nhận, loại nghiệm chính xác.
Vi dụ: Giải phương trình:

Bài giải
Ví dụ: Giải phương trình:

Bài giải

Bài giải
● Điều kiện: .
V dụ: Giải phương trình:

Bài giải
● So với điều kiện, nghiệm của phương trình là .

Bài giải
● Bảng xét dấu
● Trường hợp 1. .
● Trường hợp 2. .
.
● Trường hợp 3.
● Vậy phương trình có hai nghiệm: .

Baài tập tương tự.
1/ . ĐS: .
2/ . ĐS: .
3/ . ĐS: .
7. Giải phương trình bằng cách đưa về tích hoặc tổng 2 số không âm.
a. Sử dụng biến đổi cơ bản
Dùng các phép biến đổi, đồng nhất kết hợp với việc tách, nhóm, ghép thích hợp để đưa phương trình về
dạng tích đơn giản hơn và biết cách giải.
Một số biến đổi thường gặp
● với là hai nghiệm của .

● Chia Hoocner để đưa về dạng tích số ("Đầu rơi, nhân tới, cộng chéo").
● Các hằng đẳng thức thường gặp.
● .
● .
.
b. Tổng các số không âm
Dùng các biến đổi (chủ yếu là hằng đẳng thức) hoặc tách ghép để đưa về dạng:
.
c. Sử dụng nhân liên hợp
 Dự đoán nghiệm bằng máy tính bỏ túi .
 Tách, ghép phù hợp để sau khi nhân liên hợp xuất hiện nhân tử chung hoặc bội của
trong phương trình nhằm đưa về phương trình tích số: .
 Các công thức thường dùng trong nhân liên hợp
Biểu thức Biểu thức liên hiệp Tích

Bài giải
.
.
● Kết hợp với điều kiện, nghiệm của phương trình là .
 Nhận xét: Ta có thể giải bài toán trên bằng phương pháp đặt ẩn phụ để đưa về hệ phương
trình gần đối xứng loại II: và lấy vế trừ vế. Ta sẽ giải ra tìm x.
Dạng tổng quát của bài toán là: .

Bài giải
● Ta có: nên vô nghiệm.
● Vậy phương trình có nghiệm duy nhất .

Bài giải
Cách giải 1. Biến đổi đưa về phương trình tích số
.
● So với điều kiện, nghiệm của phương trình là .

Cách giải 2. Biến đổi và nhân lượng liên hợp để đưa về phương trình tích số
Đến đây, giải tiếp tục được kết quả .
Cách giải 3. Xem đây là dạng .
.
Cách giải 4. Đặt ẩn số phụ
Đặt . Lúc đó:
.
8. Các bất đẳng thức quen thuộc:
a. Bất đẳng thức Cauchy
 Với thì . Dấu xảy ra khi .
 Mở rộng cho n số không âm ta có: .
Dấu xảy ra khi .
b. Bất đẳng thức Bunhiacôpxki .
 Với bất kỳ, ta luôn có: .
Dấu xảy ra khi .
 Với bất kỳ: .
Dấu xảy ra khi .

c. Bất đẳng thức cộng mẫu số (BĐT Cauchy Schwarz) là hệ quả trực tiếp của bất đẳng thức BCS.
 Với và , ta luôn có: .
 Với và , ta luôn có: .

Dấu xảy ra khi và chỉ khi .
d. Bất đẳng thức về trị tuyệt đối
Điều kiện Nội dung
e. Bất đẳng thức véctơ
Cho .
 Dấu xảy ra cùng phương .
 . Dấu xảy ra cùng phương .
 . Dấu xảy ra cùng phương.
 . Do nên
Bất đẳng thức được gọi là bất đẳng thức Bunhiacôpxki.
Ví dụ: Giải bất phương trình: .

Bài giải
● Ta có: .
● Bất phương trình có nghiệm .
Ví dụ: Giải phương trình: . ĐS: .

B. MỘT SỐ PHƯƠNG PHÁP GIẢI PHƯƠNG TRÌNH, HỆ PHƯƠNG TRÌNH
1. Ph¬ng ph¸p ®Æt Èn phô
1.1 Mét sè lu ý
Khi gi¶i ph¬ng tr×nh v« tû b»ng ph¬ng ph¸p ®Æt Èn phô ta cã thÓ gÆp çc d¹ng nh:
2.1.1 §Æt Èn phô ®a ph¬ng tr×nh ®· cho vÒ ph¬ng tr×nh ®¹i sè kh«ng cßn chøa c¨n thøc víi Èn míi lµ
Èn phô.
2.1.2 §Æt Èn phô mµ vÉn cßn Èn chÝnh, ta cã thÓ tÝnh Èn nµy theo Èn kia.
2.1.3 §Æt Èn phô ®Ó ®a ph¬ng tr×nh vÒ hÖ hai ph¬ng tr×nh víi hai Èn lµ hai Èn phô, còng cã thÓ hai
Èn gåm mét Èn chÝnh vµ mét Èn phô, thêng khi ®ã ta ®îc mét hÖ ®èi xøng.
2.1.4 §Æt Èn phô ®Ó ®îc ph¬ng tr×nh cã hai Èn phô, ta biÕn ®æi vÒ ph¬ng tr×nh tÝch víi vÕ ph¶i
b»ng 0.
Thêng gi¶i ph¬ng tr×nh ta hay biÕn ®æi t¬ng ®¬ng, nÕu biÕn ®æi hÖ qu¶ th× nhí ph¶i thö l¹i nghiÖm.
1.2 Mét sè vÝ dô
VÝ dô 1. Gi¶i çc ph¬ng tr×nh sau:
1) . 2) .
3) . 4) .
Híng dÉn (HD):
1) §Æt víi . Khi ®ã ph¬ng tr×nh ®· cho trë thµnh , suy ra
, ta ®îc . Tõ ®ã ph¬ng tr×nh cã nghiÖm lµ .
2) Ta cã , víi mäi x.
MÆt kh¸c .
§Æt (cã thÓ viÕt ®k hoÆc chÝnh x¸c h¬n lµ ), ta ®îc
, ta ®îc (lo¹i ).
Tõ ®ã ph¬ng tr×nh cã nghiÖm lµ .
3) Ta thÊy kh«ng tháa m·n.
Khi ®ã ph¬ng tr×nh t¬ng ®¬ng víi hÖ .
§Æt , ta ®îc .
XÐt (do hai vÕ kh«ng ©m).
DÉn ®Õn (do víi mäi tháa m·n (1)).
Tõ ®ã ph¬ng tr×nh cã nghiÖm lµ .
NhËn xÐt: Bµi to¸n nµy ta cã thÓ gi¶i b»ng Ph¬ng ph¸p ®¸nh gi¸ trong phÇn sau.
4) Ta cã ph¬ng tr×nh t¬ng ®¬ng víi

XÐt (1), ®Æt , suy ra vµ .
Ta ®îc
. Tõ ®ã suy ra .
Thö l¹i ta ®îc nghiÖm cña ph¬ng tr×nh lµ vµ .
NhËn xÐt: Bµi to¸n nµy ta cã thÓ gi¶i b»ng Ph¬ng ph¸p lîng gi¸c trong phÇn sau.
VÝ dô 2. Gi¶i ph¬ng tr×nh .
HD: §Æt , víi . Khi ®ã ta ®îc
DÉn ®Õn vµ . Tõ ®ã ph¬ng tr×nh cã nghiÖm lµ .
HD: §Æt víi vµ . Khi ®ã ta ®îc hÖ
XÐt .
Suy ra ®îc y - 2 = 0. Tõ ®ã nghiÖm cña ph¬ng tr×nh lµ x = 1 vµ x = -1.

VÝ dô 4. Gi¶i çc ph¬ng tr×nh sau:
1) .
2) .
HD: 1) §Æt , víi .
Khi ®ã ta ®îc hÖ .
ThÕ hoÆc l¹i ®Æt råi gi¶i tiÕp ta ®îc nghiÖm cña ph¬ng tr×nh lµ
; vµ .
2) §Æt .
Khi ®ã ta ®îc hÖ .
XÐt hiÖu hai ph¬ng tr×nh dÉn ®Õn (do ).
Thay vµo hÖ vµ gi¶i ph¬ng tr×nh ta ®îc .
HD: §k . Víi ®iÒu kiÖn ®ã ta biÕn ®æi ph¬ng tr×nh ®· cho nh sau:
§Æt , víi .
Ta ®îc , tõ ®ã ta ®îc .
NÕu th× ta ®îc (do ).
NÕu th× ta ®îc . VËy ph¬ng tr×nh cã ba nghiÖm trªn.
VÝ dô 6. Gi¶i ph¬ng tr×nh , víi .
NhËn xÐt: D¹ng ph¬ng tr×nh nµy ta thêng ®Æt , sau ®ã b×nh ph¬ng lªn råi ta “cè ý”
biÕn ®æi vÒ hÖ ®èi xøng víi hai Èn . Tõ ®ã ta sÏ biÕt ®îc gi¸ trÞ cña a, b. Víi bµi to¸n nµy ta t×m ®îc
. (NÕu a = 1 vµ b = 0 mµ gi¶i ®îc th× ®ã lµ ph¬ng tr×nh qu¸ ®¬n gi¶n, ta kh«ng xÐt ë ®©y).
HD: §Æt , do nªn , tõ ®ã .
Ta ®îc hÖ . Gi¶i hÖ b×nh thêng theo d¹ng ta ®îc .

NhËn xÐt: Khi gi¶i mét ph¬ng tr×nh kh«ng ph¶i lóc nµo còng cã nghiÖm thùc, cã nh÷ng ph¬ng tr×nh v«
nghiÖm nhng khi cho häc sinh lµm bµi ta còng kiÓm tra ®îc n¨ng lùc cña häc sinh khi tr×nh bày lêi gi¶i bµi to¸n
®ã. Ch¼ng h¹n nh bµi to¸n trong vÝ dô nµy.
HD: §Æt = y víi . Khi ®ã ta ®îc hÖ vµ tõ ph¬ng tr×nh ban ®Çu ta

cã . XÐt hiÖu hai ph¬ng tr×nh cña hÖ ta ®îc ph¬ng tr×nh .
Víi th× , dÉn ®Õn v« nghiÖm.
Cßn víi mäi vµ . Do ®ã hÖ v« nghiÖm hay ph¬ng

tr×nh ®· cho v« nghiÖm.
1.3 Mét sè bµi tËp t¬ng tù
Bµi 1. Gi¶i çc ph¬ng tr×nh sau:
1) .
(HD: §Æt , ta ®îc .
Tõ ®ã vµ ®îc nghiÖm cña ph¬ng tr×nh lµ
).
2) .
(HD: Tõ ph¬ng tr×nh suy ra . §Æt , b×nh ph¬ng dÉn ®Õn . Ph¬ng
tr×nh trë thµnh , ta ®îc . Tõ ®ã ).
Bµi 2. Gi¶i ph¬ng tr×nh .
(HD: §Æt , víi . Tõ ®ã ta ®îc . Ph¬ng tr×nh cã nghiÖm ).
Bµi 3. Gi¶i çc ph¬ng tr×nh sau:

1) .
(HD: §Æt , víi .
Ta ®îc . Tõ ®ã ph¬ng tr×nh cã 2 nghiÖm ).
2) .
(HD: §k . §Æt
vµ víi .
Suy ra . Tõ (1) thay vµo (2) ta ®îc . XÐt hiÖu hai b×nh
ph¬ng suy ra .
Tõ ®ã ta ®îc nghiÖm cña ph¬ng tr×nh lµ ).

Nộp chuyên đề pt- hpt- Phương

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Nộp chuyên đề pt- hpt- Phương

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

TRƯỜNG THPT CHUYÊN NGUYỄN THỊ MINH KHAI

CHUYÊN ĐỀ BỒI DƯỠNG HỌC SINH GIỎI CẤP TỈNH KHỐI 10

NTMK Người biên soạn: GV. Nguyễn Thị Thùy Phương

TÊN CHUYÊN ĐỀ: PHƯƠNG TRÌNH VÀ HỆ PHƯƠNG TRÌNH

A. KIẾN THỨC CĂN BẢN

Trong ®ã : f(x) = anxn + an -1xn -1 + ... + a1x + a0

g(x)= bn-1xn-1 + bn - 2xn - 2 + ... + b1x + b0

víi : Ta cã b¶ng sau ( Lîc ®å Hoãcne).

x0bn-1 ... x0bi ... x0b0

x = x0 bn-1=an bn-2 ... bi-1 ... 0

VÝ dô: Gi¶i ph¬ng tr×nh: x4 -4x3-x2+16x-12 =0

Gi¶i: ph¬ng tr×nh cã 1 nghiÖm x= 1.

Ph¬ng tr×nh x3-3x2-4x+12=0 cã mét nghiÖm x = 2 nªn:

3. Ph¬ng ph¸p dïng hÖ sè bÊt ®Þnh:

- Bíc 3: Ph¬ng tr×nh (10)

● Thay vào ta được: .

● Biến đổi về dạng: .

Vi dụ: Giải phương trình:

Ví dụ: Giải phương trình:

Ví dụ: Giải phương trình:

V dụ: Giải phương trình:

● So với điều kiện, nghiệm của phương trình là .

Ví dụ: Giải phương trình:

● Vậy phương trình có hai nghiệm: .

● với là hai nghiệm của .

 Dự đoán nghiệm bằng máy tính bỏ túi .

Biểu thức Biểu thức liên hiệp Tích

Ví dụ: Giải phương trình:

Dạng tổng quát của bài toán là: .

Ví dụ: Giải phương trình:

● Ta có: nên vô nghiệm.

● Vậy phương trình có nghiệm duy nhất .

Ví dụ: Giải phương trình:

● So với điều kiện, nghiệm của phương trình là .

Đến đây, giải tiếp tục được kết quả .

Cách giải 3. Xem đây là dạng .

Đặt . Lúc đó:

 Với thì . Dấu xảy ra khi .

 Với thì . Dấu xảy ra khi .

 Mở rộng cho n số không âm ta có: .

Dấu xảy ra khi .

b. Bất đẳng thức Bunhiacôpxki .

 Với bất kỳ, ta luôn có: .

Dấu xảy ra khi .

 Với bất kỳ: .

Dấu xảy ra khi .

 Với và , ta luôn có: .

 Với và , ta luôn có: .

Điều kiện Nội dung

e. Bất đẳng thức véctơ

 Dấu xảy ra cùng phương .

 . Dấu xảy ra cùng phương .

 . Dấu xảy ra cùng phương.

Ví dụ: Giải bất phương trình: .

Ví dụ: Giải phương trình: . ĐS: .

1. Ph¬ng ph¸p ®Æt Èn phô

VÝ dô 1. Gi¶i c¸c ph¬ng tr×nh sau:

Híng dÉn (HD):

1) §Æt víi . Khi ®ã ph¬ng tr×nh ®· cho trë thµnh , suy ra

, ta ®îc . Tõ ®ã ph¬ng tr×nh cã nghiÖm lµ .

§Æt (cã thÓ viÕt ®k hoÆc chÝnh x¸c h¬n lµ ), ta ®îc

Tõ ®ã ph¬ng tr×nh cã nghiÖm lµ .

3) Ta thÊy kh«ng tháa m·n.

Khi ®ã ph¬ng tr×nh t¬ng ®¬ng víi hÖ .