B. Bài t¿p.

I. Các ph±¡ng trình tr¿ng thái và đß thß.

1. Sÿ dÿng ph±¡ng trình tr¿ng thái – ph±¡ng trình CM.
a) Ví dÿ:
Ví dÿ 1. Trong xilanh cÿa mßt đßng c¡ đßt trong, hßn hÿp khí ß áp su¿t 1atm, nhißt đß
470C, có thß tích 40dm3. Nén hßn hÿp khí đ¿n thß tích 5dm3, áp su¿t 15atm. Tính nhißt đß
cÿa khí sau khi nén.
H±ßng d¿n
Ta có: + Tr¿ng thái đ¿u: p1 = 1atm, V1 = 40dm3, T1 = 47 + 273 = 320K.
+ Tr¿ng thái cußi: p2 = 15atm, V2 = 5dm3, T2 = ?.
p1V1 p2V2
Áp dÿng ph±¡ng trình tr¿ng thái cÿa khí lí t±ßng, ta có: = .
T1 T2

p2V2 15.5
 T2 = T1 = .320 = 600K hay t2 = 327oC.
p1V1 1.40

Ví dÿ 2. Có 10g khí ôxi ß 470C, áp su¿t 2,1 atm. Sau khi đun nóng đ¿ng áp thß tích khí là
10 lít. Tìm:
a) Thß tích khí tr±ßc khi đun.
b)Nhißt đß sau khi đun.
c)Khßi l±ÿng riêng cÿa khí tr±ßc và sau khi đun.
H±ßng d¿n
a) Thß tích khí tr±ßc khi đun
m m RT
Tÿ ph±¡ng trình CM: pV = RT  V1 = . 1 .
μ μ p1

vßi: m = 10g, μ = 2g/mol, T1 = 47 + 273 = 320K, p1 = 2,1atm;

10 0,084.320
R = 0,084 atm.l/mol.K  V1 = . = 4 lít
2 2,1

V¿y: Thß tích khí tr±ßc khi đun là V1 = 4 lít.

V2 T2
b)Nhißt đß sau khi đun: Vì đun nóng đ¿ng áp nên: = .
V1 T1

V2 10
 T2 = .T1 = .320 = 800K hay t2 = 527oC
V1 4
 V¿y: Nhißt đß khí sau khi đun là 527oC.
c) Khßi l±ÿng riêng cÿa khí tr±ßc và sau khi đun
m 10
Tr±ßc khi đun: ρ1 = = = 2,5 g/l.
V1 4

m 10
Sau khi đun: ρ2 = = = 1 g/l.
V2 10

V¿y: Khßi l±ÿng riêng cÿa khí tr±ßc và sau khi đun là 2,5 g/l và 1 g/l.
b) Bài t¿p v¿n dÿng:
Bài 1. Tr±ßc khi nén, hßn hÿp khí trong xilanh cÿa mßt đßng c¡ có áp su¿t 0,8atm, nhißt
đß 500C. Sau khí nén, thß tích gi¿m 5 l¿n, áp su¿t là 8atm. Tìm nhißt đß khí sau khi nén.
Bài 2. Mßt l±ÿng khí có áp su¿t 750 mmHg, nhißt đß 270C và thß tích 76cm3. Tìm thß tích
khí ß đißu kißn chu¿n (00C, 760 mmHg).
Bài 3. Mßt bình dung tích 10 lít chÿa 2g hiđrô ß 270C. Tính áp su¿t khí trong bình.
Bài 4. Tính thß tích cÿa 10g khí ôxi ß áp su¿t 738 mmHg và nhißt đß 150C.
Bài 5. Bình dung tích 22 lít chÿa 0,5g khí O2. Bình chß chßu đ±ÿc áp su¿t không quá 21atm.
Hßi có thß đ±a khí trong bình tßi đa tßi nhißt đß nào đß bình không vÿ?
Bài 6. Mßt l±ÿng khí hiđrô ß 270C d±ßi áp su¿t 99720 N/m2. Tìm khßi l±ÿng riêng cÿa
khí.
Bài 7. Ở đß cao h không khí có áp su¿t 230 mmHg nhißt đß –430C. Tìm khßi l±ÿng riêng
cÿa không khí ß đß cao nói trên. Bi¿t r¿ng ß mặt đ¿t không khí có áp su¿t 760 mmHg,
150C, khßi l±ÿng riêng là 1,22 kg/m3.
2. Các bài toán liên quan đ¿n đß thß.
a) Ví dÿ:
Ví dÿ 1. Hai hình sau đây là các đß thß cÿa hai chu trình bi¿n đßi trong hß tßa đß (p, T) và
(V, T).
Hãy v¿ các đß thß bißu dißn mßi chu trình trong các hß tßa đß còn l¿i.
 H±ßng d¿n
– Hình 1:
+ Quá trình (1) – (2): p2 = p1 (đ¿ng áp), T2 > T1  V2 > V1.
+ Quá trình (2) – (3): V3 = V2 (đ¿ng tích), T2 > T3  p2 > p3.
+ Quá trình (3) – (1): T3 = T1 (đ¿ng nhißt), p3 > p1  V3 > V1.
Đß thß trong các hß tßa đß còn l¿i là:

– Hình 2:
+ Quá trình (1) – (2): V2 = V1 (đ¿ng tích), T2 > T1  p2 > p1.
+ Quá trình (2) – (3): p3 = p2 (đ¿ng áp), T3 > T2  V3 > V2.
+ Quá trình (3) – (4): V4 = V3 (đ¿ng tích), T4 < T3  p4 > p3.
+ Quá trình (4) – (1): p4 = p1 (đ¿ng áp), T4 > T1  V4 > V1.
Đß thß trong các hß tßa đß còn l¿i là:
Ví dÿ 2. Mßt l±ÿng khí hêli ( μ = 4) có khßi l±ÿng m = 1,0g, nhißt đß t1 = 1270C và thß
tích V1 = 4,0 lít bi¿n đßi qua hai giai đo¿n: p
A 1
– Đ¿ng nhißt, thß tích tăng g¿p hai l¿n. p1

– Đ¿ng áp, thß tích trß vß giá trß ban đ¿u. 3

p2 2
a) V¿ đß thß bißu dißn các quá trình bi¿n đßi trong hß tßa đß
(p, T).
O T3 T1 T
b)Tìm nhißt đß và áp su¿t th¿p nh¿t trong quá trình bi¿n đßi.
H±ßng d¿n
a) V¿ đß thß
– Tr¿ng thái I: (p1, V1 = 4l, T1 = 400K).
– Tr¿ng thái II: (p2, V2 = 2V1 = 8l, T2 = T1 = 400K).
– Tr¿ng thái III: (p3 = p2, V3 = V1 = 4l, T3).
Đß thß nh± hình v¿.
b)Tìm nhißt đß và áp su¿t th¿p nh¿t trong quá trình bi¿n đßi
Trên đß thß, ta th¿y pmin = p2: Xét quá trình đ¿ng nhißt (1) – (2), ta có:
p1V1
p1V1 = p2V2  p2 =
V2

m RT1 1 0,084.400
vßi: p1 = . = . = 2,1atm
μ V1 4 4

2,1.4
 pmin = p2 = = 1,05atm
8

Trên đß thß, ta th¿y: Tmin = T3: Xét quá trình đ¿ng áp (2) – (3), ta có:
V3 T3 V3 4
=  T3 = .T2 = .400 = 200K hay t3 = –73oC
V2 T2 V2 8

V¿y: Nhißt đß và áp su¿t th¿p nh¿t trong quá trình bi¿n đßi là 1,05atm và –73oC.
p
Ví dÿ 3. Có 20g khí hêli chÿa trong xilanh đ¿y kín bßi pittông (2)
p1
bi¿n đßi ch¿m tÿ (1) → (2) theo đß thß mô t¿ bßi hình bên.
Cho: V1 = 30 lít; p1 = 5atm; V2 = 10 lít; p2 = 15atm. Hãy
p2 (1)
tìm nhißt đß cao nh¿t mà khí đ¿t đ±ÿc trong quá trình bi¿n
đßi. O V2 V1 V

H±ßng d¿n
 Quá trình (1) – (2): p = aV + b:
Thay các giá trß (p1, V1) và (p2, V2) vào (1) ta đ±ÿc:
5 = 30a + b (1)
10 = 10a + b (2)
V
Tÿ (1) và (2) suy ra: a = – 1 ; b = 20  p = − + 20
2 2

V2
 pV = − + 20V (3)
2

m 20
Mặt khác: pV = RT = RT = 5RT (4)
μ 4

V2 4V
Tÿ (4) suy ra: T = − + (5)
10R R

R
Xét hàm T = f(V). Ta có: T = Tmax khi V = − 4 = 20 lít, lúc đó:
ö 1 ö
2÷ − ÷
ø 10R ø

202 4.20
Tmax = - + = 487,8K
10.0,082 0,082

V¿y: Nhißt đß cao nh¿t mà khí đ¿t đ±ÿc trong quá trình bi¿n đßi là 487,8K.
b) Bài t¿p.
Bài 1. Hai hình sau đây là các đß thß cÿa hai chu trình bi¿n đßi trong hß tßa đß (p, T) và
(V, T).
Hãy v¿ các đß thß bißu dißn mßi chu trình trong các hß tßa đß còn l¿i.

V p
(1) (4)
(3)

(2) (3) (1) (2)

O T O V

Bài 2. Mßt l±ÿng khí oxi ß 1300C d±ßi áp su¿t 105N/m2 đ±ÿc nén đ¿ng nhißt đ¿n áp su¿t
1,3.105N/m2. C¿n làm l¿nh đ¿ng tích khí đ¿n nhißt đß nào đß áp su¿t gi¿m b¿ng lúc
đ¿u?
Bißu dißn quá trình bi¿n đßi trên trong các hß tßa đß (p, V), (p, T), (V, T).
Bài 3. Mßt khßi l±ÿng m = 1g hêli trong xilanh, ban đ¿u có thß tích V1 = 4,2 lít, nhißt đß
t1 = 270C. Khí đ±ÿc bi¿n đßi theo mßt chu trình kín gßm 3 giai đo¿n:
– Giai đo¿n 1: Giãn nß đ¿ng áp, thß tích tăng lên đ¿n 6,3 lít.
– Giai đo¿n 2: Nén đ¿ng nhißt.
– Giai đo¿n 3: Làm l¿nh đ¿ng tích.
a) V¿ đß thß bißu dißn chu trình trong các hß tßa đß (V, T), (p, T), (p, V).
b)Tìm nhißt đß và áp su¿t (tính theo đ¡n vß at) lßn nh¿t đ¿t đ±ÿc trong chu trình bi¿n
đßi.
V
2
V2
Bài 4. Mßt l±ÿng khí bi¿n đßi theo chu trình bißu dißn bßi đß 3
thß.
1
V1 4
Cho bi¿t: p1 = p3; V1 = 1m3; V2 = 4m3; T1 = 100K; T4 = 300K.
Hãy tìm V3. O T1 T2 T

Bài 5. Mßt mol khí lí t±ßng thÿc hißn quá trình giãn nß
tÿ tr¿ng thái 1 ( P0 ,V0 ) đ¿n tr¿ng thái 2 ( P0 / 2, 2V0 ) có đß
thß trên hß tßa đß P-V nh± hình v¿. bißu dißn quá trình ¿y
trên hß tßa đß OTP và xác đßnh nhißt đß cÿc đ¿i cÿa khßi
khí trong quá trình đó.

II. Bài toán áp dÿng nguyên lí I.

1. Tính công – nhißt l±ÿng – đß bi¿n thiên nßi năng dÿa vào nguyên lí I.
a) Ví dÿ.
Ví dÿ 1. Mßt ch¿t khí chßu đ±ÿc các
quá trình bi¿n đßi theo đß thß trên
gi¿n đß P-V. Tính nhißt l±ÿng hß nh¿n
đ±ÿc trong mßt chu trình.
 H±ßng d¿n
Theo nguyên lí I cÿa nhißt đßng lÿc hßc Ā = ΔĀ 2 �㔴
Mà nßi năng Ā(ÿ, ā) chß phÿ thußc vào tr¿ng thái cÿa hß nên trong chu trình khép kín
ABCA thì ΔĀ = 0 → Ā = 2�㔴
+ Công hß thÿc hißn trong quá trình AB:
1
�㔴ýþ = 2 (10 + 30)(4 2 1) = 260 (�㔽)
2
+ Công hß thÿc hißn trong quá trình BC:
�㔴þÿ = 230(1 2 4) = 90 (�㔽)
Trong quá trình CA thß tích không thay đßi nên �㔴ÿý = 0 �㔽
V¿y nhißt l±ÿng trao đßi trong toàn bß chu trình ABCA:
Ā = 2(�㔴ýþ + �㔴þÿ + �㔴ÿý ) = 2(260 + 90 + 0) = 230 (�㔽) (ÿĀ¿ ÿ/ÿß�㕡)

Ví dÿ 2. Khí thÿc hißn chu trình nh± hình v¿.

Tính nhißt l±ÿng khí trao đßi trong quá trình
CA, bi¿t r¿ng trong quá trình AB nh¿n nhißt
l±ÿng Āýþ = 20 �㔽, quá trình BC là đo¿n nhißt
và công hß thÿc hißn trong toàn bß chu trình là
15 �㔽. (Đo¿n nhißt là quá trình không trao đßi
nhißt l±ÿng vßi môi tr±ßng).
H±ßng d¿n
Xét chu trình khép kín ABCA thì bi¿n thiên nßi năng cÿa hß b¿ng 0.
Ā = ΔĀ 2 �㔴 = 2�㔴
+ Quá trình AB: Āýþ = 20 (�㔽)
+ Quá trình BC: Āþÿ = 0 (�㔽)
Nhißt l±ÿng trao đßi trong quá trình CA:
Ā = Āýþ + Āþÿ + Āÿý = 2�㔴 = 15 (�㔽)
Āÿý = 2�㔴 2 Āýþ = 15 2 20 = 25 (�㔽)
Nh± v¿y, trong quá trình nén khí đ¿ng áp CA hß to¿ nhißt tra môi tr±ßng xung quanh.
b) Bài t¿p.

Bài 1. Mßt ch¿t khí giãn tÿ thß 1þ3 tßi 4þ3 theo
đ±ßng B trên gi¿n đß P-V nh± hình v¿. Sau đó nó
đ±ÿc nén trß vß thß tích 1þ3 theo đ±ßng A hoặc
C. Tính công khi thÿc hißn trong mßi chu trình.

Bài 2. Mßt ch¿t khí bß bi¿n đßi tÿ tr¿ng thái đ¿u

A tßi tr¿ng thái cußi B theo ba cách khác nhau
nh± mô t¿ trên gi¿n đß P-V. Trong quá trình theo
đ±ßng 1, khí nhân đ±ÿc nhißt l±ÿng là 10ÿ�㕖 ā�㕖 .
Tính theo ÿ�㕖 ā�㕖 nhißt l±ÿng khí nh¿n đ±ÿc và
bi¿n thiên nßi năng cÿa khí trong các quá trình
theo đ±ßng 2 và đ±ßng 3.

Bài 3. Không khí có thß tích 0,2þ3 và áp su¿t 1,2.105 ÿ�㕎 đ±ÿc giãn đ¿ng nhißt đ¿n áp su¿t
khí quyßn và sau đó đ±ÿc làm l¿nh d±ßi áp su¿t không đßi cho đ¿n khi đ¿t đ±ÿc thß tích
ban đ¿u. Tính công do khí sinh ra.
Bài 4. Do nh¿n nhißt l±ÿng 22�㔽 nên khßi khí thay đßi tÿ thß tích 50�㕐þ3 đ¿n 100�㕐þ3 khi
áp su¿t đ±ÿc giÿ không đßi ß 1�㕎�㕡þ.
a) Tính đß bi¿n thiên nßi năng cÿa khßi khí
b) N¿u l±ÿng khí là 2.10−3 þĀý thì nhißt đß thay đßi là bao nhiêu.
Bài 5. Mßt mol khí lí t±ßng đ¡n nguyên tÿ thÿc hißn quá
trình bi¿n đßi tr¿ng thái theo chu trình 1 - 2 - 3 - 1 đ±ÿc
bißu dißn trên hß tßa đß (p, V) là các đo¿n th¿ng nh± hình
v¿. Bi¿t ß tr¿ng thái 1, khí có thß tích Vo và áp su¿t po.
a) Hãy bißu dißn quá trình bi¿n đßi tr¿ng thái đã cho trên
hß tßa đß (T, V). Vßi thß tích khí b¿ng bao nhiêu thì nhißt
đß cÿa khí đ¿t giá trß cÿc đ¿i?
b) Trên nhÿng giai đo¿n nào cÿa quá trình bi¿n đßi thì khí nh¿n nhißt, tßa nhißt?
3
Bi¿t nßi năng ÿng vßi mßi tr¿ng thái đ±ÿc cho bßi: Ā = ÿāÿ
2