ΒΙΟΣ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΕΙΑ

ΤΟΥ ΟΣΙΟΥ ΝΙΚΩΝΟΣ ΤΟΥ «ΜΕΤΑΝΟΕΙΤΕ»

Πρόσκλησις καὶ μετάβασις τοῦ Ὁσίου εἰς Σπάρτην

Τὴν Σπάρτην κατὰ τὴν ἐποχὴν ταύτην ἐμάστιζε δεινῶς λοιμική τις νόσος, τῆς ὁποί-
ας τὸ ὄνομα δὲν διεσώθη. Διῆλθε δ᾽ αὕτη μίαν ἀπροσδόκητον μέν, ἀλλὰ δεινοτάτην
κρίσιν, ἀπειληθεῖσα μέχρι παντελοῦς ἐρημώσεως. Ἐν ταῖς ἡμέραις λοιπὸν ταύταις,
αἵτινες ἦσαν ἡμέραι τρόμου καὶ φρίκης, ὁ Ὅσιος Νίκων ἐπεδήμησεν εἰς τὸ ᾿Αμύκλιον.
Ἡ εἰς Αμύκλιον ἐπιδημία τούτου ἐνέπλησε θάρρους καὶ ἐπλήρωσε δι᾽ ἐλπίδων σωτη-
ρίας ἅπαντα τὸν λαὸν τῆς Σπάρτης, ὅστις λυτρούμενος ἐκ τῆς λοιμοφθόρου ἐκείνης
μάστιγος ἔμελλε χάριτι θείᾳ ν᾿ἀποβῇ λαὸς καὶ κλῆρος ἰδικός του.
Εὐθὺς λοιπὸν ὡς ἐπληροφορήθησαν οἱ κάτοικοι τῆς Λακεδαίμονος τὴν ἐν ᾿Αμύ-
κλαις ἐπιδημίαν τοῦ Οσίου, ἀμέσως μετά πλείονος ὅσης σπουδῆς οἵ τε προὔχοντες
καὶ ὁ λοιπὸς λαὸς ἔδραμον ἐκεῖ. Προσπίπτοντες δὲ εἰς τοὺς πόδας αὐτοῦ καὶ ἐκλιπα-
ροῦντες θερμώς παρεκάλουν αὐτόν, ἵνα δεχθῇ καὶ ἐπισκεφθῇ καὶ τὴν χειμαζομένην
Σπάρτην, ἀπεκδεχόμενοι σταθερῶς τὴν σωτηρίαν αὑτῶν ἐκ τῶν θείων αὐτοῦ ἐπικλή-
σεων. Ὁ Ὅσιος διατεθείς εὐθὺς συμπαθῶς, καὶ κατὰ τοσοῦτο μᾶλλον καθ' ὅσον προε-
γνώριζε το μέλλον, καὶ ἑπομένως ὅτι ὁ λαὸς ὁ ἐκλιπαρῶν αὐτὸν καὶ δεόμενος αὐτοῦ
ἔμελλε νὰ εἶναι λαὸς καὶ κλῆρος ἰδικός του, εὐχαρίστως ἐδέχθη, ἵνα ἀκολουθήσῃ τοὺς
παρακαλοῦντας καὶ προσκαλοῦντας αὐτὸν εἰς τὴν Σπάρτην· οὐ μὴν καὶ ν᾿ἀπαλλάξῃ
ταύτην ἐκ τῆς λυμαινομένης αὐτὴν νόσου ὑπισχνεῖτο. Πλὴν ἐδέχθη νὰ μεταβῇ εἰς τὴν
Σπάρτην καὶ ὑπισχνεῖτο νὰ ἀπαλλάξῃ αὐτὴν ἐκ τοῦ κινδύνου, ἐὰν ἤθελον θελήσει ν᾿
ἀπελάσωσιν ἄνευ ὅρων καὶ περιορισμῶν ἀπὸ τὴν πόλιν των ἅπαν τὸ προσοικοῦν αὐτῇ
Ἰουδαϊκὸν φῦλον, τὴν ἑτέραν ταύτην τῆς πόλεως αὐτῶν λύμην, ἔξω τῆς πόλεως· «Ἐν
τούτῳ γάρ μοι, ἔλεγεν, εἰ πειθαρχήσετε, καὶ ἡ λοίμη φεύξεται ἀφ᾿ἡμῶν, καὶ ἐγὼ ἔσο-
μαι τὸ λειπόμενον τῆς ἐμῆς βιοτῆς ἐκτελῶν σὺν ὑμῖν», συνείρων τούτοις, οἱονεὶ ὡς
αἰτιολογικὸν τοῦ συμβαίνοντος εἰς τὴν πόλιν αὐτῶν κακοῦ, ἐκτὸς πολλῶν ἄλλων καὶ
τὸ τοῦ Ἱερεμίου χωρίον: «αἱ ὁδοί σου ἐποίησάν σοι ταῦτα καὶ αἱ ἀνομίαι σου ὑπερί-
σχυσαν». Τοσοῦτον δὲ οἱ τὴν πρεσβείαν ἀποτελοῦντες καὶ οἱ λοιποί κατενύγησαν ἐπὶ
τοῖς οὕτω παρ᾿ αὐτοῦ λεγομένοις, ὥστε καὶ τὴν ὀρθότητα τῶν λόγων αὐτοῦ ἀνεγνώ-
ρισαν, καὶ τὴν ἐνοχήν των ὡμολόγησαν. Δι' ὃ ἄνευ δισταγμοῦ καὶ οὐδὲ τῆς ἐλαχίστης
ἐπιφυλάξεως ἀνέλαβον καὶ μεθ᾽ ὅρκου ὑπεσχέθησαν, ἵνα ἐκπληρώσωσι τὰ ὑπ᾿ ἐκείνου
παραγγελλόμενα εὐθὺς ἅμα τῇ μεταβάσει καὶ ἀφίξει αὑτῶν εἰς Σπάρτην. Ὁ Ὅσιος κα-
τόπιν τούτων ἐγερθείς καὶ συμπορευόμενος αὐτοῖς ἄνευ χρονοτριβῆς ἐπεσκέφθη τὴν
Σπάρτην. Ὢ δὲ τοῦ θαύματος! Ὣσπερ ὅταν ἐμφανισθῇ ὁ ἥλιος διαλύεται πᾶς ζόφος,
τοιουτοτρόπως καὶ ἐν τῇ παρούσῃ περιστάσει. Εὐθὺς ὡς παρουσιάσθη ὁ Νίκων εἰς τὴν
πόλιν τῆς Σπάρτης, ἀμέσως ἀποκατεστάθη ἡ ὑγεία τῆς πόλεως, ἀφοῦ ἐννοεῖται ἀπῳ-
κίσθησαν πρότερον κατ᾿ἐντολήν του μακράν τῆς πόλεως οἱ ἐν αὐτῇ Ἰουδαῖοι.

ΑΡΧΙΜΑΝΔΡΙΤΟΥ ΜΕΛΕΤΙΟΥ ΕΥΑΓΓ. ΓΑΛΑΝΟΠΟΥΛΟΥ

ΒΙΟΣ, ΠΟΛΙΤΕΙΑ, ΕΙΚΟΝΟΓΡΑΦΙΑ, ΘΑΥΜΑΤΑ ΚΑΙ ΑΣΜΑΤΙΚΗ ΑΚΟΛΟΥΘΙΑ
ΤΟΥ ΟΣΙΟΥ ΚΑΙ ΘΕΟΦΟΡΟΥ ΠΑΤΡΟΣ ΗΜΩΝ ΝΙΚΩΝΟΣ ΤΟΥ «ΜΕΤΑΝΟΕΙΤΕ»
ΕΝ ΑΘΗΝΑΙΣ, 1933, σελ. 96-98.
Ἀπὸ Κορίνθου ὁ ὅσιος Νίκων μετέβη εἰς Ἄργος, καλῶν εἰς μετάνοιαν τοὺς κατοί-
κους καὶ θαυματουργῶν. Εἰς Ναύπλιον ἐπεσκέφθη κατ' οἶκον τὸν ἐκ βαρείας νόσου
πάσχοντα Βλαντέριον, ἕνεκα «περιοδείας καὶ γοητικῆς μαγγανίας, ἅμα τῇ ἰδίᾳ θυγα-
τρί». Συγκινηθεὶς ἐκ τῆς συμφορᾶς προσηυχήθη καὶ κατέπαυσαν οἱ πόνοι ἀμφοτέρων,
ἠγέρθησαν δὲ ὑγιεῖς ἐκ τῆς ὀδυνηρᾶς κλίνης. Ἐντεῦθεν ἐπορεύθη κατ᾿εὐθεῖαν πρὸς
Σπάρτην. «Δύο ἱεροὺς ναοὺς ἐκεῖσε δειμάμενος καὶ πᾶσι τὴν μετάνοιαν κηρύξας πρὸς
Μαΐνην παρεγένετο, κἀκεῖθεν πρὸς Καλαμάταν μετέβη, εἶθ᾽ οὕτως εὐθὺς Κορώνης
καὶ Μεθώνης καὶ Μεσσήνης, ἣν καὶ Βουρκάνον ἐγχωρίους καλοῦσιν». Ἀκολούθως
μετέβη εἰς Ἀρκαδίαν καὶ ἐν συνεχείᾳ εἰς πάσας τὰς λοιπάς κωμοπόλεις. Πλήθη ἄπειρα
συνέρρεον νὰ τὸν ἀκούσουν καὶ ταῦτα εἰς μετάνοιαν καθοδηγῶν καὶ χειραγωγῶν,
εἶτα ἐπανῆλθεν εἰς Σπάρτην. Μετά πορείαν ἐξαντλητικὴν ἐστάθμευσεν εἷς τινα τό-
πον, καλούμενον «Μῶρον», διὰ ν᾿ἀναπαυθῇ. Ἦτο ἐκεῖ σπήλαιον καὶ ὁ ὅσιος ἐκαίετο
ἀπὸ τὸν πυρετόν. Παρέμεινε κλινήρης ἐπὶ 8 ἡμέρας. «Μετακαλεσάμενος τοὺς προσοι-
κοῦντας τῷ τόπῳ ἱερεῖς καὶ μονάζοντας, ἠξίου τυχεῖν τοῦ θείου καὶ μεγάλου σχήμα-
τος». Περιεβλήθη ὄντως τότε τὸ θεῖον, ἀποστολικὸν καὶ μακάριον σχῆμα. Τὰ πλήθη
συνωθοῦντο πέριξ αὐτοῦ, διότι ἡ φήμη τῆς ἀρετῆς καὶ τῆς θαυματουργίας αὐτοῦ εἶχε
γνωσθῆ παντοῦ. Τὸ ταπεινὸν σπήλαιον εἶχε μεταβληθῆ εἰς ἀληθὲς προσκύνημα τοῦ
περιοικοῦντος λαοῦ.
Ἀλλ᾿ ὁ τόπος ἦτο αὐχμηρὸς καὶ ἄνυδρον τὸ σπήλαιον. Οἱ προστρέχοντες διὰ τὴν
εὐλογίαν τοῦ ὁσίου ἐμαστίζοντο ὑπὸ τῆς δίψης. Ὁ Νίκων ἀντιληφθείς, «ηὔξατο καὶ
τῇ σταυροφόρῳ ράβδῳ πλήξας τὴν γῆν ἐπ᾿ ὄψει πάντων, παραχρήμα κρουνηδὸν τὸ
ὕδωρ ἀνέβλυσεν οὕτω καθαρὸν καὶ διαυγές, οὕτω πότιμον καὶ νεκταρῶδες, ὡς καὶ
αὐτὴν τὴν ὄψιν εὐφραίνειν τῇ καθαρότητι». Καὶ ὁ βιογράφος ἐπιλέγει : «Τί τοίνυν
ἡ ταῦτα θαυματουργήσασα ράβδος τῆς μωσαϊκῆς ἐκείνης διενήνοχεν ;». Ἀπὸ τὸ σπή-
λαιον, καλυτερεύσας, ὁ ὅσιος μετέβη εἰς Ἀμύκλιον. Ἀλλὰ τὴν ἐποχὴν αὐτὴν ἐμαστί-
ζετο ἡ Σπάρτη ἀπὸ λοιμικὴν νόσον, ἀπειλοῦσαν πλήρη ἐρήμωσιν. Δραμόντες εἰς Ἀμύ-
κλιον οἱ κάτοικοι προσεκάλεσαν τὸν ὅσιον εἰς Σπάρτην. Συμπαθήσας ὑπήκουσεν. Μό-
λις ἐπάτησε πόδα εἰς τὴν πόλιν, ἡ νόσος ὑπεχώρησεν. Κατ᾿ ἐντολὴν αὐτοῦ οἱ ἐν τῇ
πόλει Ἰουδαῖοι ἀπωκίσθησαν μακρὰν τῆς πόλεως. Ἔκτοτε ἡ ἐγκατάστασις εἰς Λακε-
δαιμονίαν κατέστη μόνιμος, διότι ἡ πόλις αὕτη ἀπέβη δευτέρα πατρὶς τοῦ ὁσίου, τόπος
μεγίστης τιμῆς αὐτοῦ.
ΘΗΕ, τομ. 9, στ. 554.

Als er sich in Amyklai bzw. Amyklion unweit von Sparta aufhielt, kamen Abgesandte
der Einwohner Spartas zu ihm und erbaten seine Unterstützung gegen die Pest, die in der
Stadt bereits viele Opfer gefordert hatte. Nikon teilte ihnen mit, die Pest würde weichen,
wenn sie die in der Stadt lebenden Juden vertreiben würden. Die Spartaner gelobten,
alles zu tun, was Nikon ihnen aufgetragen hatte. Nikon zog nun mit den Abgesandten
ca. 970 nach Sparta (cf. Sullivan, Nikon 19). Bei seinem Eintreffen in Sparta sei die
Pest von der Stadt gewichen, folglich habe man seinem Wunsch entsprechend die Juden
auerhalb der Stadt angesiedelt.
Prosopographie der mittelbyzantinischen Zeit