BOROWIK ĆWICZENIA

Ćwiczenia 1. – 26.02.2024

Liberalny model systemu medialnego:

 Stany Zjednoczone
 Wielka Brytania
 Japonia

Model demokratycznego korporacjonizmu:

 Niemcy
 Francja

Model spolaryzowanego pluralizmu:

 Włochy
 Hiszpania

Model autorytarny:

 Federacja Rosyjska
 w Europie zniknął po zakończeniu zimnej wojny

Ćwiczenia 2. – 04.03.2024

Pięć etapów rozwoju systemu mediów w USA:

 prasa elitarna (początek XVIII w. – lata 30. XIX w., drogie czasopisma, dochody ze
sprzedaży egzemplarzy, prenumerata, redagowane indywidualnie lub przez małe
zespoły, funkcja informacyjna, ukierunkowane politycznie i społecznie na elity
społeczne)
 prasa masowa (lata 30. XIX w. – lata 20. XX w., tanie dzienniki, dochody ze
sprzedaży egzemplarzy i powierzchni reklamowej, sprzedaż bezpośrednia, funkcja
informacyjna, treści rozrywkowe dla przeciętnego czytelnika, po wojnie secesyjnej
wielkie koncerny prasowe)
 era radia (od lat 20. XX w. do lat 40. XX w., powstanie i rozwój radiofonii)
 era telewizji (od lat 50. XX w. do lat 80. XX w., rozwój rynku telewizyjnego)
 era Internetu (od lat 80. XX w., powstanie koncernów multimedialnych)

Cechy systemu medialnego USA:

 średni poziom czytelnictwa

 bardzo niski paralelizm polityczny
 wysoki profesjonalizm dziennikarski
 słaba rola państwa
 własność prywatna
 przedsiębiorstwa multimedialne
 wysokie technologie medialne
  kontrola rynkowa
 wysoki poziom komercjalizacji
 charakter lokalny i regionalny większości mediów odpowiadający federalnej strukturze
państwa i wielokulturowości amerykańskiego społeczeństwa
 media jako „czwarta władza”
 funkcja informacyjna
 rola edukacyjna mediów publicznych
 największa agencja prasowa na świecie – Associated Press (AP)

Początki prasy w USA:

 rozwój od przełomu XVII i XVIII w.

 główne ośrodki rozwoju: Boston, Filadelfia
 od lat 30. XVIII wieku wzrost ilościowy i jakościowy tytułów
 wojna o niepodległość kolonii jako polityczna przyczyna rozwoju prasy
 pierwsza poprawka (1791 r.) do amerykańskiej konstytucji – gwarancja wolności
wypowiedzi – wyraz znaczenia prasy w życiu publicznym Stanów Zjednoczonych
 pierwszy dziennik (1783 r., 17 miesięcy na rynku) – Pennsylvania Evening Post

Gazety popularne i prestiżowe w USA:

 dochody nie tylko ze sprzedaży egzemplarzy, ale także powierzchni reklamowej

 od 1789 r. – informacje z Izby Reprezentantów Kongresu, od 1795 r. z Senatu
 XIX wiek – skutki rewolucji przemysłowej (zjawisko nadpodaży – wzrost liczby reklam
i ogłoszeń, wzrost zamożności i potrzeb informacyjnych społeczeństwa, nowe
technologie w prasie – tanie gazety, rozwój dystrybucji – kolej żelazna)
 podział na prasę popularną i jakościową (serwis zagraniczny; analizy; The New York
Times; The Washington Post)
 dzięki wynalezieniu telegrafu powstaje agencja AP (połowa XIX w.)
 dzięki rozwojowi technik drukarskich rozwija się prasa masowa
 dzięki rozwojowi fotografii powstaje segment magazynów ilustrowanych na rynku
prasowym
 wojna secesyjna; rozwój reportażu, syntetyzacja informacji
 czasopisma elitarne
 prasa kobieca – Cosmopolitan (1886 r.)

Ćwiczenia 3. – 11.03.2024

Prasa masowa w USA:

 rozwija się prasa masowa dostosowana do potrzeb zdecydowanej większości

czytelników
 gazety tanie, łatwe w odbiorze, agresywne w warstwie językowej, pod względem
tematyki skoncentrowane na dramatycznych wydarzeniach (skandale, sensacja
kryminalna), sport
 przewaga ilustracji nad tekstem; chwytliwe tytuły – nowe dziennikarstwo
amerykańskie – narodziny nowoczesnej prasy codziennej w jej popularnej formule
  po wojnie secesyjnej wielkie koncerny prasowe – Joseph Pulitzer (nagroda
dziennikarska, szkoła na uniwersytecie Columbia), William Randolph Hearst (żółte
dziennikarstwo), Edward W. Scripps
 ostra walka konkurencyjna w okresie kryzysu pod koniec XIX w. doprowadziła do
powstania „żółtego dziennikarstwa” – komiksy na żółtym papierze
 fałszywe, sensacyjne informacje
 koncentracja na sferze obyczajowej – seks i zbrodnia

Trzy przyczyny wewnętrzne rozwoju prasy masowej w USA:

 ulepszenie druku
 udoskonalenie fotografii
 podniesienie poziomu organizacji pracy wyspecjalizowanych jednostek
przedsiębiorstwa prasowego

Jednostki przedsiębiorstwa prasowego:

 dziennikarze – tworzą przekaz

 przedsiębiorstwa techniczne – materializują przekaz
 dystrybucja
 marketing – pieniądze
 zarządzający

Segment dzienników w USA i jego cechy:

 brak prasy ogólnokrajowej (przyczyny: nastawienie większości czytelników na

problematykę lokalną; zróżnicowanie geograficzne i kulturowe kraju; zróżnicowany
poziom rozwoju prasy w poszczególnych stanach)
 dzienniki „narodowe” czytane przez elity
 podział na dzienniki opiniotwórcze i tabloidy
 niewielkie nakłady dzienników opiniotwórczych w stosunku do liczby mieszkańców
Stanów Zjednoczonych
 wysoki poziom koncentracji własności tytułów prasowych (75% tytułów – własność
dużych koncernów medialnych)
 na początku XXI w. cztery tytuły dzienników niesensacyjnych, które przekraczały
milion nakładu: Wall Street Journal, USA Today, Los Angeles Times, New York
Times, obecnie tylko WSJ i USA-T
 nagrody Pulitzera – najczęściej dziennikarze NYT, AP, WSJ
 najważniejsze tytuły: New York Times (1851 r., kojarzony ze środowiskiem
Demokratów)

Ćwiczenia 5. – 25.03.2024

Agencje prasowe i radiofonia w USA:

 AP (1848)
 UPA (1907)
 INS (1909)
 UPA + INS = UPI (1958)
  KDKA (1920)

- I wojna światowa – sieć korespondentów; asumpt dla rozwoju radiofonii

- liczba stacji radiowych z 30 do 550 (1922-1923)

Symptomy upowszechnienia radia w latach 30. i 40. XX w.:

 najtańsza forma rozrywki w dobie kryzysu gospodarczego

 powstanie sieci radiowych (NBC 1926 – General Electric, Westinghouse, Radio
Corporation of America; CBS 1927 – Columbia Broadcasting System; ABC 1945 –
podział NBC wskutek działań antymonopolistycznych Federal Communication
Commision)
 uchwalenie w 1927 roku ustawy radiowej – Federal Radio Commission
 uchwalenie w 1934 ustawy o łączności – Federal Communication Commission

Skutki upowszechnienia radia w latach 30. i 40. XX w.:

 odebranie prasie przez radio części dochodów z reklam i ogłoszeń

 tabloidyzacja prasy – „jazz journalism”; „Daily News”
 proces konsolidacji prasy
 zmiana funkcji prasy w stronę medium uzupełniającego informacje radiowe i
komentującego wydarzenia – dziennikarstwo interpretacyjne – komentatorzy
 zmniejszenie wpływu prasy na politykę na rzecz radia
 instytucje regulujące porządek w eterze
 profesjonalizacja zawodu dziennikarza radiowego – predyspozycje i kwalifikacje

Radiofonia:

 medium towarzyszące – nie wymaga skupienia uwagi; medium mobilne

 dominacja stacji lokalnych (10 tys.)
 postępująca specjalizacja – radio sformatowane (program dostosowany do potrzeb
audytorium; wg formy przekazu: format słowny, muzyczny, słowno-muzyczny; wg
rodzaju muzyki: rozrywkowa, klasyczna, jazz, lata 60. i inne – ponad 50 formatów)
 wygrywa z telewizją w godzinach porannych
 największe sieci: Clear Channel Communications (ok. 1200 stacji); Cumulus
Broadcasting (200); Entercom (100)

Telewizja:

 pierwszy pokaz TV elektronicznej (1939)

 WNBT (NBC) i WCBW (CBS) – 1941 – emisja programu – 15 godz./tyg.
 impuls rozwojowy TV – 1952 – prezydenckie kampanie wyborcze; 34% gospodarstw
domowych ma własny odbiornik TV; debata telewizyjna Nixon-Kennedy (1960)
 zimna wojna, napięcia na tle rasowym, kampanie wyborcze (1960-1990)
 TV satelitarna; satelita Telstar, Comsat, Intelsat
Ćwiczenia 6. – 08.04.2024

Do lat 80. dominacja „historycznych” sieci radiowo-telewizyjnych:

 NBC – część NBC Universal; od 1985 własność General Electric; potocznie Peacock
Network – logo pawia; ok. 200 lokalnych stacji afiliowanych; NBC News, NBC Sports,
sieci kablowe CNBC, wspólny kanał MSNBC z Microsoft
 CBS – część CBS Television; poprzez CBS Corporation własność Westinghouse
Electric Corporation; logo z okiem; ok. 200 lokalnych stacji afiliowanych; kanały
tematyczne
 ABC – część Disney-ABC Television Group; własność Walt Disney Company; logo
skrót w owalu; ok. 200 lokalnych stacji afiliowanych; kanały tematyczne

Przyczyny powstania konkurencji:

 rozwój technologiczny – przesył satelitarny

 zniesienie ograniczeń dla rozwoju telewizji kablowych
 liberalizacja zakazów antymonopolowych
 nowe inwestycje medialne przemysłu rozrywkowego
 oferty programowe wynikające ze zmian potrzeb odbiorców – kanały tematyczne

Od lat 80. „nowe” sieci telewizyjne:

 CNN (Cable News Network) – założony przez Teda Turnera pierwszy kanał
informacyjny nadający całodobowo; przekaz satelitarny rozpowszechniany w sieciach
kablowych; sukces dzięki bezpośrednim relacjom z wojny w Zatoce Perskiej w 1990
roku; wersje amerykańska, międzynarodowa, hiszpańskojęzyczna i inne
 FOX (Fox Broadcasting Company) – założony przez Ruperta Murdocha poprzez Fox
Entertainment Group, własność News Corporation (ekspansja światowa); ok. 200
stacji afiliowanych; produkcja seriali „Z archiwum X”, „Ally McBeal”, „Dr House”
 FOX News Channel – jeden z dwóch najważniejszych kanałów informacyjnych w
USA; oparcie na osobowościach medialnych o konserwatywnych poglądach
politycznych – poparcie wojny w Zatoce Perskiej i polityki prezydenta G. W. Busha
 CW Television Network – współwłaściciel to CBS Corporation i Warner Bros.
Entertainment; sieć powstała po połączeniu UPN (United Paramount Network) z WB
(Warner Bros. Television Network)

Najważniejsze sieci płatnej telewizji kablowej:

 HBO (Home Box Office) – własność Time Warner Inc.

 Disney Channel (Walt Disney Company)
 Showtime (Showtime Networks Inc. – CBS Corporation)
 Movie Channel (Showtime Networks Inc. – CBS Corporation)
 Cinemax (Time Warner)

Telewizja publiczna:

 Public Broadcasting Service (PBS) – 1969 rok, powstała na podstawie Public

Broadcasting Act w 1967 roku, koordynacja działania sieci i rozdzielanie środków
finansowych – Corporation for Public Broadcasting (CPB)
Cechy telewizji publicznej:

 działalność na podstawie licencji

 struktura sieciowa (ponad 300 stacji lokalnych)
 realizacja celów oświatowych
 brak reklam i ogłoszeń komercyjnych
 własność w formie akcjonariatu publicznego (organizacje kulturalne i edukacyjne,
szkoły i uczelnie, władze lokalne i stanowe)
 źródła finansowania: dotacje rządu federalnego poprzez CPB, indywidualni
donatorzy, rządy stanowe, przedsiębiorstwa, uczelnie publiczne i prywatne
 3% udziału w rynku

Dziennikarstwo telewizyjne:

 oparcie na charyzmie indywidualnych osobowości

 zdobycie i utrzymanie audytorium
 gwiazdy przemysłu rozrywkowego
 dziennikarze i komentatorzy
 wpływ na kierunki polityki
 Larry King, Edward R. Murraw

Federalna Komisja Komunikacyjna (US Federal Communications Commision, 1934):

 5 członków mianowanych przez prezydenta zaaprobowanych przez Senat;

przewodniczącego wyznacza prezydent
 funkcja regulacyjno-kontrolna w sferze mediów i łączności
 przyznawanie licencji nadawczych (tylko dla obywateli amerykańskich)
 ochrona przed monopolizacją rynków medialnych
 nadzorowanie funkcjonowania wielkich sieci

Ćwiczenia 7. – 15.04.2024

Uwarunkowania historyczne w Wielkiej Brytanii:

 pierwsze pisma ulotne w XVI w.

 czasopisma od lat 60. XVII w.
 1665 r. – oficjalny rządowy dwutygodnik (Oxford Gazette, London Gazette)
 dzienniki od początku XVIII w. (The Daily Courrant – 1702 r., The Spectator – 1711 r.,
The Daily Post – 1719 r.)
 prasa prestiżowa – jedne z najstarszych tytułów w Europie – The Times – 1785 r.,
The Observer (gazeta niedzielna) – 1791 r.
 prasa masowa – The Daily Mail – 1896 r. (w 1900 r. 1 mln nakładu)
 agencja Reutera – 1851 r.
Przyczyny rozwoju prasy:

 rozwój liberalnej myśli politycznej i prawodawczej: „każdy obywatel ma swobodę

działania we wszystkim, co nie jest uregulowane prawnie” – szerszy niż w Europie
kontynentalnej zakres wolności słowa (debata publiczna)
 niwelacja ograniczeń politycznych: 1695 r. – zniesienie licencjonowania druków, 1762
r. – po raz pierwszy krytyka króla w prasie, 1771 r. – komentowanie bieżących prac
parlamentu
 niwelacja ograniczeń ekonomicznych: 1855 r. – likwidacja podatku prasowego (1712
r.); powstaje penny press
 niwelacja ograniczeń społecznych: 1870-1880 r. – Educations Act – likwidacja
analfabetyzmu
 niwelacja ograniczeń technologicznych: rewolucja przemysłowa – wydajne maszyny
drukarskie, łatwiejsza produkcja papieru, przesył informacji na odległość (telegraf),
rozwój rynku reklamy
 XIX w. – Imperium Brytyjskie: wielkie potrzeby związane z przepływem informacji;
rozwój warunków dla debaty publicznej; prawa wyborcze dla kolejnych warstw
społecznych
 brak ustawy prasowej nakładającej na wydawców obowiązki ograniczające rozwój
 rozwój ewolucyjny

Zasady etyczne i samoregulacja mediów:

 akty ograniczające zawartość publikacji (tajne informacje zagrażające państwu –

1911 r., informacje szkodliwe dla najmłodszych odbiorców – 1933 r., 1955 r., ochrona
przed zniesławieniem – 1952 r., i ferowaniem wyroków – 1960 r., nakaz
przekazywania informacji o terrorystach – 1989 r.)
 normy etyczne: Komisja Zażaleń Prasowych – 1991 r., kodeks Brytyjskiego
Narodowego Stowarzyszenia Dziennikarzy
 wysoki poziom kultury politycznej

Ćwiczenia 8. – 22.04.2024

Charakterystyka rynku prasowego w Wielkiej Brytanii:

 100 dzienników; 1300 tygodników; 800 tygodników bezpłatnych; 8000 czasopism

 wiele tytułów lokalnych i regionalnych stanowiących uzupełnienie dla dzienników
ogólnokrajowych
 podział dzienników i gazet niedzielnych: prestiżowe, „rynku środkowego”, sensacyjne
 wysoki poziom koncentracji prasy: 85% nakładów dzienników i gazet niedzielnych
należy do czterech przedsiębiorstw
 News International – obejmuje 35% rynku: The Times, The Sunday Times, The Sun,
The Sunday Sun
 Daily Mail & General Trust – obejmuje 20% rynku: Daily Mail, Mail on Sunday
 Trinity Mirror – obejmuje 16% rynku: Daily Mirror, Sunday Mirror, People
 Northern & Shell Network – obejmuje 14% rynku: Daily Express, Sunday Express,
Daily Star, Daily Star Sunday
 inne: The Telegraph Group, Guardian Media Group, Pearson Group
Dzienniki prestiżowe:

 The Times (1785 r.); 500 tys. nakładu; The Sunday Times (1822 r.); własność News
International, brytyjskiej części News Corporation Ruperta Murdocha; najstarsza
ogólnokrajowa gazeta codzienna; umiarkowanie konserwatywna
 The Daily Telegraph (1855 r.); 680 tys. nakładu; The Sunday Telegraph (1961 r.);
wydawany przez The Telegraph Group; własność Barclay Brothers; najbardziej
konserwatywny dziennik brytyjski
 The Guardian (1821 r. jako Manchester Guardian); od 1959 r. w Londynie; dziennik
ogólnokrajowy; 280 tys. nakładu; gazeta tygodniowa The Observer (1791 r.);
własność Guardian Media Group; dziennik liberalno-lewicowy
 The Financial Times (1888 r.); 430 tys. nakładu rozchodzi się za granicą; własność
Pearson Group; ekonomia na tle polityki i spraw społecznych; wydawany na
łososiowym papierze; centrowy; od 2000 r. do 2012 r. istniała odmiana o nazwie
Financial Times Deutschland
 The Independent (1986 r.); 180 tys. nakładu; The Independent on Sunday (1990 r.);
od kwietnia 2010 własność Independent Print (Aleksander Lebiediew); przed
przejęciem określany jako centrowy

Dzienniki „rynku środkowego” (cechy dzienników prestiżowych i tabloidów):

 Daily Mail (1896 r.); 2 mln nakładu; Mail on Sunday (1892 r.); wydawany przez
Associated Newspapers; własność Daily Mail & General Trust
 Daily Express (1900 r.); 670 tys. nakładu; Sunday Express (1918 r.); własność
Northern & Shell Network – Richard Desmond; konserwatywny

Dzienniki sensacyjne:

 Daily Mirror (1903 r.); 1,2 mln nakładu; Sunday Mirror (1963 r.); własność Trinity
Mirror; centrolewicowy
 The Sun (1964 r.); 3 mln nakładu; gazeta tygodniowa News of the World (1843 r.);
2,9 mln nakładu; NOTW zamknięty w 2006 r. po aferze podsłuchowej; własność
News International, brytyjskiej części News Corporation Ruperta Murdocha; od 2012
r. The Sunday Sun
 Daily Star (1978 r.); 750 tys. nakładu; Daily Star Sunday (2002 r.); własność Northern
& Shell Network – Richard Desmond
 People (1881 r.); jedyna samodzielna gazeta niedzielna; 540 tys. nakładu; własność
Trinity Mirror

Tygodniki opiniotwórcze:

 The Economist (1843 r.); 1,3 mln nakładu z czego większość rozchodzi się za
granicą; wydawany przez The Economist Newspaper; własność The Economist
Group należące w większości do Pearson Group; najważniejszy tygodnik opinii w
Wielkiej Brytanii; ekonomia na tle polityki światowej; umiarkowany w poglądach
 The Spectator (1828 r.); 70 tys. nakładu; własność Barclay Brothers; konserwatywny i
eurosceptyczny
 The New Statesman (1913 r.); 20 tys. nakładu; lewicowy
- rynek telewizyjny to typowy dla Europy model dualny: silna telewizja publiczna i nadawcy
komercyjni

Telewizja publiczna:

 założona w 1922 r. jako British Broadcasting Company; od 1927 r. jako nadawca

państwowy British Broadcasting Corporation (BBC)
 akty prawne: Karta Królewska (prawo do nadawania programów radiowych i
telewizyjnych); Licencja i Porozumienie (warunki prowadzenia działalności)
 pierwsza karta (1927 r.) na 10 lat; korporacja publiczna; monopol nadawania
programów radiowych; zasady – niekomercyjna, powszechna, niezależna; cele –
informowanie, dostarczanie rozrywki, umacnianie tożsamości i wspólnoty narodowej;
finansowanie – opłata abonamentowa
 druga karta (1937 r.) na 10 lat; monopol na nadawanie programów telewizyjnych
 trzecia karta (1947 r.); utrzymanie monopolu BBC
 czwarta karta (1952 r.); zniesienie monopolu BBC; powołanie komercyjnej sieci
Independent Television (ITV; Channel 3, 1954 r.)
 piąta karta (1964 r.); lata 60. – dekada stabilizacji i rozkwitu; lata 70. – krytyka za
odejście od zasad bezstronności i neutralności; 1982 r. – Channel 4 – audycje
misyjne finansowane ze sprzedaży reklam za pośrednictwem ITV
 szósta karta (1986 r.); kanały podstawowe BBC bez reklam; obniżenie kosztów –
producenci zewnętrzni
 siódma karta (1996 r.); abonament jako podstawa finansowania; wdrażanie
technologii cyfrowej; odrębna księgowość dla działalności publicznej (kanały
ogólnodostępne w ramach abonamentu) i komercyjnej (BBC Worldwide; sprzedaż
programów, wydawnictwa multimedialne, inwestowanie w kanały komercyjne; BBC
Resources: usługi infrastrukturalne)
 kanały BBC: powszechnie dostępne – ogólnokrajowe (BBC 1, BBC 2), tematyczne
(BBC 24, BBC Parliament, BBC Four), regionalne i lokalne; płatne – BBC World, BBC
Prime, Animal Planet

Telewizja prywatna:

 1954 r. – Channel 3, 1982 r. – Channel 4; 1997 r. – Channel 5; 1982 r. – Sky

(obecnie BSkyB – tematyczne) i wiele innych

Rynek radiowy:

 kanały ogólnokrajowe powszechnie dostępne w ramach abonamentu: Radio 1, 2, 3,

4, 5, 6 Music (znaczenie BBC)
 BBC World Service – Serwis Światowy BBC od 1932 r.; finansowany przez rząd
brytyjski; w ponad 40 językach świata; 140 mln odbiorców; brytyjski punkt widzenia;
edukacja – nauka angielskiego
 BBC Monitoring Service – nasłuch w 100 językach w 150 krajch – zestaw informacji
dla dziennikarzy i rządu brytyjskiego
Ćwiczenia 11. – 20.05.2024

Źródła informacji:

 pierwsza agencja prasowa 1890 r.; następnie Nippon Dempo (1907 r.); Kokusai
(1913 r.); główna przedwojenna Domei („Przymierze”; propaganda imperialna rządu;
1936 r.); pod okupacją amerykańską do 1952 r. tylko wiadomości krajowe; Kyodo
Tsushine („Wspólne Wiadomości”; największy dostawca informacji o Japonii; obecnie
w formie spółki akcyjnej telewizji publicznej Nippon Hoso Kyokai NHK – Japońskie
Stowarzyszenie Nadawcze i ponad 60 gazet), Jiji Tsushine („Aktualne Wiadomości”;
informacje ekonomiczne)
 informacje krajowe w Japonii rozpowszechniane za pośrednictwem tzw. klubów
dziennikarzy (kisha kurabu); od końca XIX w. – wydzielone pomieszczenia w
najważniejszych instytucjach (rząd, parlament, partie polityczne, policja), gdzie
gromadzą się dziennikarze zbierający informacje (Klub Nagata – rząd; Kasumi –
MSZ; Hirakawa – Partia Liberalno-Demokratyczna); ekskluzywny charakter; struktura
hierarchiczna; dominacja dziennikarzy z 5 wielkich gazet ogólnokrajowych, 3
regionalnych, 6 sieci telewizyjnych (NHK i 5 komercynych), 2 agencji prasowych +
światowe agencje prasowe); poufne relacje między dziennikarzami i politykami
(kondan, youchi); reporterzy – 20% informacji na oficjalnych konferencjach
prasowych, 80% spotkania nieformalne; formalnie jeden z najbardziej liberalnych
systemów medialnych na świecie, faktycznie w rankingach wolności słowa wg RSF
dopiero w czwartej dziesiątce na ponad 160 krajów

Dzienniki:

 początki nowoczesnej prasy lata 60. XIX w.; shimbun („nowo zasłyszane”)
 pierwsza gazeta Yokohama Mainichi Shimbun („Codzienna Gazeta Jokohamy”, lata
70. XIX); era Meiji; westernizacja i modernizacja Japonii; funkcja opiniotwórcza prasy
 Osaka – komercja i biznes; Tokio – polityka i walka o wpływy
 przed II wojną światową konsolidacja gazet – wymogi imperialnej propagandy
państwowej (krajowe, regionalne, prefekturalne)
 po II wojnie światowej władze amerykańskie pozwoliły wówczas istniejącym tytułom
na kontynuację działalności po zwolnieniu wielu dziennikarzy realizujących zadania
propagandowe imperialnego rządu Japonii
 „wielka piątka” – dzienniki prestiżowe, ogólnokrajowe wydawane w Tokio: dzienniki o
największych nakładach na świecie; Yomiuri Shimbun (prawicowy, ok. 10 mln
nakładu), Asahi Shimbun (lewicujący, ok. 8 mln nakładu), Mainichi Shimbun
(lewicujący, ok. 4 mln nakładu); dzienniki ekonomiczne Nihon Keizai Shimbun (ok. 3
mln nakładu), Sankei Shimbun (2 mln nakładu)
 tabloidy – Nikkan Gendi („Dziennik Współczesności”, ok. 1,7 mln nakładu), Yukan Fuji
(„Wieczorna Fuji”, 1,6 mln nakładu)
 rynek hermetyczny; koncerny prasowe nie inwestują za granicą; słabe inwestycje
zagraniczne; nieudane próby przejęć przez Ruperta Murdocha
 silna pozycja prasy w Japonii: brak analfabetyzmu, wysoki poziom edukacji,
zainteresowanie światem zewnętrznym, homogeniczność, równomierna dystrybucja
dobrobytu ekonomicznego, rozwinięty transport publiczny, tradycyjny szacunek do
słowa drukowanego; 90% egzemplarzy w systemie prenumeraty do domów; edycje
 regionalne gazet ogólnokrajowych; wydania poranne i wieczorne; 3 główne dzienniki
mają wydania specjalne dla dzieci i młodzieży; wielkie możliwości działania dzięki
ogromnym zasobom finansowym

Ćwiczenia 12. – 27.05.2024

Czasopisma:

 podobnie jak w przypadku dzienników jedne z największych nakładów na świecie

 bardziej zróżnicowana treściowo niż codzienna
 częściej podejmują tematy kontrowersyjne (spełniają taką rolę jak „The Times” lub
„New York Times”)
 miesięczniki opiniotwórcze: Bungei Shunjun („Wiosny i Jesienie Literackie”), Sekai
(„Świat”), Shokun oraz Seiron (prawicowe)
 wydania niedzielne trzech wielkich dzienników, od 1986 roku edycja japońska
„Newsweeka”

Manga:

 specyficzna japońska odmiana komiksu

 zjawisko kultury masowej
 wykorzystywana w biznesie, reklamie, edukacji
 w latach 90. trzykrotnie większe dochody niż japońska produkcja filmowa
 pochodną mangi są filmy animowane
 podział według wieku i płci
 nasycenie erotyką i przemocą
 tania forma relaksu w czasie jazdy do szkoły lub pracy

Rynek telewizyjny:

 połączenie stacji radiowych w Tokio, Nagoi i Osace – 1926 r. powstaje NHK

(Japońskie Stowarzyszenie Nadawcze)
 ustawa o nadawaniu (1950 r.) – podstawa powstania systemu dualnego; NHK
finansowana tylko z opłat abonamentowych (obecnie finansowana w ponad 90% z
abonamentu); podobnie jak BBC nie jest instytucją państwową, lecz instytucją
użyteczności publicznej i nie korzysta z dotacji państwowych
 NHK jako nadawca telewizyjny od 1953; w tym roku powstaje także pierwsza
telewizja komercyjna NTV Nihon Terebi – telewizory w miejscach publicznych
 wielkie prywatne sieci telewizyjne dominujące także współcześnie: TBS Tokio
Broadcasting System (1955 r.), ABC Asahi Broadcasting Company (1957 r.), Fuji TV
Fuji Terebi (1959 r.)
 lata 60. – telewizja kolorowa; przemysł telewizyjny jednym z głównych towarów
eksportowych
 lata 70, i 80. – eksport programów telewizyjnych do krajów Azji; lata 90. – nowe
technologie nadawcze
 telewizja nie stała się zagrożeniem dla pozycji prasy; przyczyniła się w sposób istotny
do ciągłego spadku słuchalności radia od przełomu lat 50. i 60.
 amerykański model rynku telewizyjnego: wielkie sieci komercyjne NTV (30 stacji),
TBS (28 stacji), Fuji Terebi (28 stacji), ABC (26 stacji), TV Tokio (6 stacji); przenikanie
 się nadawców naziemnych, satelitarnych i kablowych; płatne kanały tematyczne;
wielki kapitał; telewizje wchodzą w skład przedsiębiorstw multimedialnych;
najnowocześniejsze technologie; najwyższy po Stanach Zjednoczonych wskaźnik
oglądalności; liczna widownia
 2003 r. – naziemna telewizja cyfrowa
 w odróżnieniu od rynku telewizyjnego Stanów Zjednoczonych w Japonii jest silna
pozycja telewizji publicznej

Status NHK jako instytucji kulturalnej i edukacyjnej:

 instytuty naukowe: nowe technologie oraz badania socjologiczne i kulturowe

 wydawnictwo książkowe NHK
 najwyższa oglądalność spośród audycji informacyjnych
 dominacja tematyki krajowej
 propagowanie japońskiej kultury i sztuki

Ćwiczenia 13. – 03.06.2024

Klasyfikacja systemu:

 model dualny rynku mediów elektronicznych

 silne media publiczne i prywatne

Podstawy prawne:

 prywatni nadawcy od początku lat 80. XX w.

 brak prawnych ograniczeń w dostępie do zawodu dziennikarza

Wolność prasy i polityka medialna:

 prasa masowa – od lat 70. XIX w. do końca okresu Republiki Weimarskiej

 radio od 1923 r. w Republice Weimarskiej pod kontrolą państwa; od 1933 r. środek
propagandy nazistowskiej III Rzeszy
 prasa małomiasteczkowa w Republice Weimarskiej; po 1933 r. prasa w dużej części
jak własność NSDAP, reszta w rękach prywatnych kontrolowana przez cenzurę
 po II wojnie światowej do 1949 r. licencjonowanie prasy
 wolność słowa w konstytucji RFN – 1949 r., wolność słowa w NRD – 1989 r.
 w Niemczech cykliczność rozwoju prasy według okresów autorytaryzmu
(totalitaryzmu) i demokracji
 trzy tendencje w polityce medialnej: media publiczne pod kontrolą społeczną – „Nie
siła państwa, ale siła społeczna”; podporządkowanie mediów publicznych władzy
państwowej; komercjalizacja mediów publicznych
 mediatyzacja polityki – środki przekazu stają się nieodłącznym elementem rywalizacji
politycznej
 silny wpływ mediów na procesy komunikowania politycznego – kampanie wyborcze
Nadawcy publiczni:

 ARD – rok powstania: 1954 r.; program pierwszy, zrzeszenie nadawców radiowych i
telewizyjnych na podstawie wspólnej decyzji krajów związkowych; wzorzec BBC;
struktura federalistyczna odpowiadająca strukturze RFN; finansowanie: 70% opłaty
abonamentowej, reklama (bez reklam od 20:00 w dni powszednie oraz w niedziele i
święta, w pozostałych kanałach telewizji publicznej bez reklam)
 ZDF – rok powstania: 1961 r.; program drugi; nie nadaje programów radiowych;
struktura scentralizowana; finansowanie: 30% opłaty abonamentowej; reklama (bez
reklam od 20:00 w dni powszednie oraz w niedziele i święta)
 ARD i ZDF – wspólne kanały tematyczne radiowe i telewizyjne; współpraca z
francuską telewizją publiczną – dwujęzyczny kanał ARTE
 Deutsche Welle – rok powstania: 1960 r.; inaczej niż pozostałe media publiczne
podlega kompetencji rządu federalnego; reprezentowanie niemieckiego punktu
widzenia i popularyzowanie kultury niemieckiej (programy w 30 językach, głównie do
krajów o ograniczonej wolności słowa i niedemokratycznym systemie politycznym)
 utrzymanie prestiżu i wysokiego poziomu oglądalności
 realizacja postulatu powszechności odbioru w ramach abonamentu
 proces cyfryzacji sygnału naziemnego, kablowego i satelitarnego

Nadawcy prywatni:

 od początku lat 80. dzięki rozwojowi technologii kablowego i satelitarnego przesyłu

sygnału
 koncesje przyznają krajowe urzędy do spraw mediów
 SAT 1, RTL (1984 r.), ProSieben – kanały uniwersalne; największa oglądalność po
ARD i ZDF; inne ogólnotematyczne: RTL2, Super RTL, Vox, Premiere
 nadawcy prywatni wzmacniają formaty typowe dla nadawców publicznych:
publicystyka i informacja

Dzienniki:

 pierwsze periodyki – 1609 r.; pierwsze dzienniki – 1650 r.; XVII w. – więcej tytułów
prasowych niż w innych krajach europejskich
 po II wojnie światowej konkurencja pomiędzy wydawcami prasy licencjonowanej i
wydawcami przedwojennymi
 po II wojnie światowej podział na tytuły lokalne, regionalne i ogólnokrajowe – słaba
pozycja prasy ogólnokrajowej; niewielki udział kapitału zagranicznego
 brak prasy należącej do partii politycznych; wiele tytułów reprezentujących opcje
polityczne
 mają wyraźne „oblicze polityczne”
 dystrybucja poprzez prenumeratę (oprócz sensacyjnego dziennika Bild)
 największy wydawca prasy w Niemczech – Axel Springer Verlag (Die Welt, Bild)
 ponadregionalne gazety opiniotwórcze: Suddeutsche Zeitung (1945 r., Monachium,
liberalno-lewicowy, 400 tys. nakładu), Frankfurter Rundschau (1945 r.,
centrolewicowy, 190 tys. nakładu), Frankfurter Allgemaine Zeitung (1949 r., sieć
korespondentów zagranicznych, liberalno-konserwatywny, 380 tys. nakładu), Die
Welt (1946 r., Berlin, prawicowy, 200 tys. nakładu)
  inne: Bild (prawicowy, 3,3 mln nakładu), Tageszeitung (1978 r., Berlin, lewicowy, 60
tys. nakładu)

Periodyki:

 tygodniki opinii: Der Spiegel (1947 r., 1 mln nakładu, lewicowy, Hamburg, w formule
wydawniczej nawiązanie do wzorca tygodnika „Time”), Stern (1948 r., łatwiejszy w
odbiorze), Focus (1993 r., Monachium, konkurent Sterna)
 gazety tygodniowe (szata graficzna charakterystyczna dla dzienników): Die Zeit (1956
r., Hamburg, liberalny), Sontagsblatt (ewangelicki), Rheinischer Merkur (katolicki)
 magazyny kolorowe należące do wydawnictw Bauer, Springer, Burda, Gruner+Jahr
(dominują jako właściciele magazynów kolorowych także w Polsce)

Koncerny medialne:

 charakter multimedialny; inwestycje zagraniczne

 Axel Springer Verlag – 1946 r., największe zyski na rynku prasowym, udział w rynku
ponad 20%, opiniotwórczy Die Welt i sensacyjny Bild; 170 tytułów w 30 krajach;
głoszone zasady według poglądów założyciela: poparcie dla idei integracji w wersji
„Europa ojczyzn”, pojednanie Niemców z Żydami i popieranie Izraela
 Bertelsmann – największy koncern multimedialny w Europie i jeden z największych
na świecie; RTL, RTL2, luksemburska firma CLT, udziały Gruner+Jahr, tygodnik
opiniotwórczy Stern; 2/3 obrotów z inwestycji zagranicznych

Ćwiczenia 10.06.2024

SYSTEM MEDIALNY FRANCJI

Wprowadzenie:

 60 mln ludności (87% Francuzi; największa mniejszość – Arabowie); w pierwszej

siódemce najlepiej rozwiniętych krajów świata; od początku lat 80. XX w. osłabienie –
znaczenie dla instytucji medialnych, uzależnionych od wielkich koncernów
 22 regiony zróżnicowane historycznie, kulturowo i językowo – powody rozwoju prasy
regionalnej bardzo popularnej we Francji
 centralizacja zarządzania – regiony mniejszy stopień samodzielności niż w USA i
Niemczech
 system prezydencki; artykuły na temat prezydenta – ograniczenia w treści zawarte we
francuskim prawie prasowym – cecha charakterystyczna systemu medialnego we
Francji
 dominuje własność prywatna (słabnąca ingerencja państwa): subwencji dla mediów
drukowanych

Podstawy prawne:

 wolność wypowiedzi – Deklaracja Praw Człowieka i Obywatela (1789 r.)

 ustawa o prawie prasowym (1881 r.); wielokrotnie nowelizowana obowiązuje do dziś
– liczne obowiązki prasy, np. wydawcy mają obowiązek informowania czytelników o
ekonomicznych i politycznych powiązaniach akcjonariuszy; konieczność składania
egzemplarzy obowiązkowych w Bibliotece Narodowej
  odpowiedzialność prawna na podstawie kodeksów karnego i cywilnego
 zapisy antykoncentracyjne; udział kapitału zagranicznego na rynku mediów
elektronicznych i prasie codziennej do 20%; w prasie periodycznej bez ograniczeń;
zakaz posiadania jednocześnie dziennika, radiostacji i telewizji o zasięgu
ogólnokrajowym
 ograniczenia wolności wypowiedzi i dostępu do informacji: naruszenie porządku
publicznego, ochrona bezpieczeństwa państwa (zakaz publikacji danych militarnych
nieujawnionych publicznie przez rząd); ochrona danych nieletnich przestępców i
uciekinierów z domu; zakaz publikacji nieprawdziwych lub zachęcających do
popełnienia przestępstwa informacji; ochrona osób fizycznych, życia prywatnego;
ochrona dzieci i młodzieży przed nieodpowiednimi treściami
 regulacje związane z zawodem dziennikarza (ochrona źródeł informacji; komisyjne
przyznawanie „legitymacji dziennikarskiej” uprawniającej do korzystania z
przywilejów)

Koncentracja własności:

 o stopniu koncentracji decyduje: spadek liczby tytułów; podmioty medialne i

przedsiębiorstwa medialne dominujące na danym rynku; organizacje kontrolujące
znaczną część przedsiębiorstw medialnych
 poziom koncentracji znacznie mniejszy niż np. w Stanach Zjednoczonych
 system medialny zdominowany przez grupy medialne z kapitałem francuskim
 przedsiębiorstwa multimedialne
 ograniczenia we Francji wymuszają inwestowanie za granicą (podobnie jak w
Niemczech), np. Hachette Filipacchi Polska – sektor magazynów kolorowych na
rynku prasowym
 inwestycje w przedsiębiorstwa medialne kapitału z innych gałęzi gospodarki
(Hachette Filipacchi – własność koncernu elektronicznego Lagardere)
 najważniejsze koncerny: Hachette Filipacchi Medias (własność Lagardere Medias),
ponad 230 tytułów gazet w 36 krajach, np. Elle, Paris Match; Socpresse; Le Figaro;
Ouest-France; Le Monde

Media drukowane – uwarunkowania historyczne:

 rozwój prasy od XVII w.; ograniczenia – cenzura

 pierwszy wydawany regularnie tygodnik La Gazette (1631 r.), od 1762 r. jako La
Gazette de France, oficjalny periodyk królewski
 pierwszy wydawany regularnie dziennik Le Journal de Paris (1777 r.)
 po rewolucji francuskiej szybki rozwój prasy
 pierwszy dziennik popularny (masowy) Le Petit Journal (1863 r.)
 likwidacja cenzury (1881 r.)
 I wojna światowa – przywrócenie cenzury
 II wojna światowa – spadek zaufania do gazet – kolaboracja
 1944 r. – zakaz ukazywania się tytułów kolaborujących z Niemcami, powrót tytułów
wydawanych przed wojną (Le Figaro) i w podziemiu, powstawanie nowych tytułów
(Le Monde)
 subwencje państwowe pośrednie (partycypowanie w opłatach pocztowych i kosztach
transportu)
Sytuacja współczesnej prasy codziennej:

 brak typowych tabloidów (tytuł zbliżony: Le Parisien); niższe nakłady niż w innych
krajach europejskich i inny rodzaj dominujących tematów – więcej: sport i rozrywka,
mniej: skandale towarzyskie
 od lat 80. kłopoty finansowe ogólnokrajowych prestiżowych dzienników wydawanych
w Paryżu – przyczyny: konkurencja ze strony mediów audiowizualnych, wysoka cena
gazet (1970-1980: ośmiokrotny wzrost – wysoka cena papieru, wysokie koszty
dystrybucji), umasowienie internetu, upowszechnienie prasy bezpłatnej częściowo
rekompensującej brak tabloidów (Metro, 20 minutes), specyfika francuskiego rynku
prasowego

Dzienniki ogólnokrajowe:

 11 tytułów ogólnokrajowych (większość opiniotwórcze, ogólnoinformacyjne); 70

regionalnych (silniejsza niż ogólnokrajowe kondycja ekonomiczna)
 Le Croix (1883 r.); własność Bayard Press; katolicki; 100 tys. nakładu; 95% nakładu
w prenumeracie; jeden z dwóch dzienników, który unika kłopotów finansowych;
format tabloidu
 Le Figaro (1826 r./1854 r.); własność Socpresse; 320 tys. nakładu; nie ukazywał się
w latach 1942-1944; prawicowy; format tabloidu; Le Figaro Magazine (1978 r.) –
tygodnik społeczno-polityczny
 Le Monde (1944 r.); 330 tys. nakładu; centrolewicowy; kłopoty finansowe od połowy
lat 90. XX w.; część udziałów w przedsiębiorstwie posiadają pracownicy; dodatek
miesięczny Le Monde Diplomatique – jeden z najbardziej znanych na świecie
magazynów poświęconych problematyce międzynarodowej; ukazuje się w 30 krajach
(w tym po polsku)
 Liberation (1973 r.); 110 tys. nakładu; lewicowy; część udziałów w przedsiębiorstwie
posiadają pracownicy; niestabilna sytuacja finansowa
 inne: Aujourd’hui en France (1994 r.) – wersja ogólnokrajowa regionalnego Le
Parisien – tytuł popularny; Les Echos (1908 r.) – ekonomiczny, własność Pearson
Groupe; L’Equipe (1946 r.) – sportowy

Dzienniki regionalne:

 lepsza sytuacja ekonomiczna niż prasa ogólnokrajowa

 największy dziennik regionalny Ouest-France (zachód Francji, 1944 r.); Rennes;
nakład przewyższa znacznie nakłady dzienników ogólnokrajowych – ponad 750 tys.

Czasopisma:

 segment stabilniejszy niż segment dzienników

 bardzo popularne są magazyny (popularne) jak i tygodniki społeczno-polityczne
(opiniotwórcze)
 L’Express (1953 r.); własność Socpresse; centrowy; największy tygodnik opinii; 400
tys. nakładu; problematyka ekonomiczna; od połowy lat 60. XX w. profil podobny do
Time
 Le Nouvel Observateur; obecnie L’Obs (od 1950 r. pod innymi nazwami, pod obecną
od 1964 r.); własność Le Monde; centrolewicowy; 360 tys. nakładu
 Le Point (1972 r.); prawicowy; wzorowany na Time i Newsweeku; 400 tys. nakładu