1В Тема 5.3.

೩ вижењето на Земјата
Наставни единици од оваа тема:
1.Земјата и Сонцетo
2.Набљудување на привидното движење на Сонцето
3.Менување на положбата на сенките
4.Повторување за движењето на Земјата околу Сонцето
5.Земјина ротација
6.Денови и години
7.Научници и сончевиот систем 1
8.Научници и сончевиот систем 2
9.Гравитација
10.Повторување за движењата на Земјата
1.Наставна единица: Земјата и Сонцетo
Што треба да знаеш?
1.Земјата е дел од Сончевиот систем.
2.Сончевиот систем го сочинуваат Сонцето и осум планети.Третата по ред е планетата Земја.
3.Сонцето е ѕвезда-небесно тело кое создава топлина и светлина и е извор на енергија.
4.Земјата ,како и другите планети од Сончевиот систем се темни небесни тела кои орбитираат(кружат околу
Сонцето по патеки наречени ОРБИТИ.
5.Земјата прави две движења:
a. РЕВОЛУЦИЈА-е движење на Земјата околу Сонцето , во обратна насока од движењето на
стрелките од часовникот, кое Земјата го прави за една година или 365 дена и приближно
шест часа по патека наречена орбита
б.РОТАЦИЈА- е движење на Земјата околу нејзината замислена оска во спротивна насока од
движењето на стрелките на часовникот односно од запад кон исток за време од 24 часа
Замислената оска околу која Земјата ротира е всушност замислената линија која минува низ
Земјата , поточно низ Северниот Пол и Јужниот Пол.
7.Околу Земјата постојано кружи Месечината.Месечината е природен сателит на Земјата и и
требаат 27,3 дена за да ја заобиколи Земјата.

7.Околу
Научи ги планетите по редослед!

2.Наставна единица:
Набљудување на привидното движење на Сонцето
Сонце -Земја релации (интерактивна игра)
3.Наставна единица: : Менување на положбата на сенките

а
Какво движење забележуваме на Сонцето во текоѕт на денот кога времето е сончево?Каква патека прави на
небото?Од која страна на светот започнува "движењето" на Сонцето по небото и на која завршува?Како го
објаснувам тоа "движење "?

Всушност Сонцето видовме дека не се движи.Но ,имаме впечаток дека се движи заради движењето на Земјата
околу својата замислена оска.
Сигурно сте се вртеле на вртелешка и во текот на вртењето ви се чинело како предметите околу вас да ве
заобиколуваат.Да , ви се чинело, затоа што всушности вие сте се движеле -ротирале како тоа што го први
планетата Земја.
Но сигурно се прашувате како ние не чувствуваме и гледаме дека се вртиме заедно со Земјата?
Одговорот е дека сите предмети околу нас се движат заедно со нас и за нас тоа движење останува
незабележано.Се движат и зградите и дрвјата и се што е на Земјата како на една голема вртелешка
многу ,многу поголема од самите нас.

КОМПАС-инструмент за ориентација
-Личи на часовник
-Има магнетна игла која на едниот крај е об
(може да има облик на стрелка)
-Има подлога на која се обележани страните
-Обоениот дел се насочува кон север,а ние го
совпадне насоката на стрелката со обележан

"Движењето" на Сонцето од исток на запад прави да сенките на предметите ја менуваат положбата и

големината во текот на сончевиот ден. За да го увидите тоа потребно е да направите едно истражување. Со ова
истражување паралелно и го увежбувате и табеларното и графичкото претставување на податоците, нивното
толкување и врз основа на тоа извлекување на заклучоци.
Основни мерки за пресметување на времето се: ден, недела, месец и година, кои се
поврзани со одредени движења и појави на Земјата.
Секоја четврта година е престапна поради шестте часа кај Земјината револуција.
Значи секоја четврта година има 366 дена ,односно месец февруари има 29 дена.
Утврдениот ред на деновите во годината по недели и месеци се нарекува
календар

Појавата на ден и ноќ рековме дека е последица на ротацијата на Земјата околу својата
замислена оска.Исто така видовме дека оската на ротација е навалена и со орбитата по
која се движи Земјата околу Сонцето зафаќа агол од 66 степени и 33 минути.

Знаеме дека деновите во лето траат подолго ,а во зима пократко. Зошто? Зошто има
зимски и летен период? Зошто воопшто постојат годишните времиња?
Одговорот е : Земјата заради наваленоста на оската на ротација додека
кружи(орбитира) околу Сонцето не е подеднакво осветлена на северната и јужната
полутопка.Токму заради наваленоста на оската на ротација на Земјата додека Земјата
кружи околу Сонцето во една позиција повеќе е осветлена и загреана северната
полутопка, а во друга позиција е повеќе осветлена и загреана јужната полутопка.

7.8 Научници и Сончевиот систем 1,2

Што треба да знаеме?
Каков е обликот на нашата планета?
Како ја замислувале Земјата луѓето во минатото?
Кои се доказите со кои располагме за вистинскиот облик на Земјата ?
Обликот на нашата планета е сфера.Поточно има облик на сфера што е малку
сплесната на половите . Само во последниве 60 години имаме пристап до директни
докази дека Земјата е сферична и дека кружи (орбитира) околу Сонцето, затоа што во
овој период луѓето имаат можност да патуваат и да ја истражуваат вселената.
Луѓето порано Земјата ја замислувале како рамна плоча.И научниците и обичните
луѓе верувале во ова.

Порано научниците морале да се служат со индиректни докази за да објаснуваат дека

Земјата е сферична и дека кружи (орбитира) околу Сонцето.
Познати имиња кои се занимавале со оваа проблематика и дошле до одредени
сознанија се Аристотел ,Никола Коперник, Галилео Галилеј и др.

Како индиректен доказ дека Земјата е топчеста , а не рамна е и доказот за ЗАОБЛЕНА

МОРСКА ПОВРШИНА на Аристотел.
Исто така патувањето на Фернандо Магелан е индиректен доказ дека Земјата е не е
рамна.

Како директен доказ за вистинскиот облик на Земјата се првите фотографии

направени од рускиот космонаут Јуриј Гагарин при неговата обиколка на Земјата со
вселенското летало Восток 1961 година.

В А Ж Н О !!!Во учебникот на стр.74 и 75 прочитајте и НАУЧЕТЕ за Семјуел

Роуботам и Семјуел Шентон и нивните приврзаници кои веруваат дека
Земјата е рамна.
Астрономијата е наука која се занимава со проучување на небесните тела и воопшто
сите случувања што се случуваат наддвор од нашата планета.Оттука научниците кои се
занимаваат со истражувања од оваа област ,со оваа наука се нарекуваат астрономи.
Во текот на 16 век Коперник,Кеплер и Галилеј дале голем поттик за развојот на
астрономијата како наука.
Коперник потврдил со многу свои пресметувања и набљудувања дека Земјата не е
центар на универзумот (вселената) туку дека таа и другите планети кружат околу
Сонцето.
Јохан Кеплер со своите закони во физиката докажал дека Коперник е во право.
А Галиллео Галилеј го потврдил сето тоа со своите набљудувања со телескопот што сам
го измислил.

Со модерните телескопи и вселенски сонди може денес да се види дека универзумот е

составен од милјарди ѕезди кои се групирани во јата од ѕвезди наречени галаксии.
Нашето Сонце е ѕвезда која припаѓа на галаксијата Млечен Пат кој личи на голема
спирала

ДВИЖЕЊЕТО НА ЗЕМЈАТА
 ИЗГЛЕДА ДЕКА СОНЦЕТО СЕ ДВИЖИ,НО НЕ Е ТАКА
 Нашиот сончев систем е многу голем .Потребни се 30 години патување со
најбрза ракета за да се стаса до најодалечениот
 Месечината ја гледаме затоа што таа рефлектира светлина од сонцето
 Земјата се врти со брзина од 1600 км на час.
 На планетите им треба една година за да направат еден круг окулу сонцето.
 Секоја планета има година што трае различно време, Колку планетата е
подалеку од Сонцето, толку е подолго времето на кружење па подолга ќе биде
и годината.
 Земјата се врти и се движи во вселената.
 Сонцето е ѕвезда, а ѕвездата си создава сопствена светлина.
 Планетите не создаваат светлина но можеме да ги видиме затоа што
рефлектираат светлина од сонцето.
 Сонцето се наоѓа во средината на сончевиот систем.
 Земјата е трета планета од Сонцето.
 Топлината и светлината што и ги дава сонцето ја прават Земјата идеална за
живот.
 Месечината е многу помала од земјата.Таа не е планета туку претставува
сателит на земјата.
 Сателит е објект кој орбитира окулу друг објект.

- Нашата планета Земја е петта по големина од деветте планети во

Сончевиот систем. Како и сите други планети таа се движи по својата
патека околу Сонцето.
-Патеката на Земјата окулу Сонцето се нарекува Орбита.
Сите планети во нашиот Сончев систем орбитираат окулу Сонцето.
-Месечината орбитира окулу земјата.
-Исто така Земјата се врти и околу својата оска.
- Оската е замислена линија која минува низ Земјата.
- На едниот крај на оската е Северниот пол,а на другиот крај е Јужниот
пол.
- Земјата се врти окулу својата замислена оска за 24 часа.
 - Секогаш една половина од земјата е во сенка.
Кога местото во кое живееме е свртено кон Сонцето тогаш велиме дека е
ден.
Кога местото во кое живееме не е свртено кон сонцето тогаш велиме дека
е ноќ.
За време на истражувањата научниците ги споредуваат добиените
резултати едни со други.
Резултатите што се собираат од други луѓе се викаат секундарни
податоци.

 Нашата планета Земја е петта по големина од деветте планети во

Сончевиот систем. Како и сите други планети таа се движи по својата
патека околу Сонцето.
 -Патеката на Земјата окулу Сонцето се нарекува Орбита.
 Сите планети во нашиот Сончев систем орбитираат окулу Сонцето.
 -Месечината орбитира окулу земјата.
 -Исто така Земјата се врти и околу својата оска.
 - Оската е замислена линија која минува низ Земјата.
 - На едниот крај на оската е Северниот пол,а на другиот крај е Јужниот
пол.
 - Земјата се врти окулу својата замислена оска за 24 часа.
 - Секогаш една половина од земјата е во сенка.
 Кога местото во кое живееме е свртено кон Сонцето тогаш велиме дека
е ден.
 Кога местото во кое живееме не е свртено кон сонцето тогаш велиме
дека е ноќ.
 За време на истражувањата научниците ги споредуваат добиените
резултати едни со други.
 Резултатите што се собираат од други луѓе се викаат секундарни
податоци.
 Потребни се 365 и 1 четвртина денови за земјата да се заврти окулу
сонцето.
 Секоја четврта година е престапна,сите вишок четвртини се собираат
па така се добива уште еден ден во февруари.
 Пред 400 години астрономот Аристотел го измислил телескопот.
 Галилео докажал дека сонцето е центар на сончевиот систем.

Тест по природни науки за V одделение

 Движењето на Земјата I група
Име и презиме .............................................................................. Дата .................... Одд .................
I. Одговори со точно или неточно на секое поставено прашањеСекое одговорено прашање носи по 1
поен
1.
Земјата се врти околу Сонцето. точно / неточно
2.
Секоја трета година е престапна. точно / неточно
3.
Целата Земјина површина е истовремено осветлена од Сонцето. точно / неточно
4.
Оската е замислена линија која минува низ Земјата. точно / неточно
5.
Земјата се врти еднаш околу својата оска за период од 365 дена. точно / неточно
6.
Јупитер е најголемата планета четврта по ред во Сончевиот систем. точно / неточнo
7.
Сонцето е најголема ѕвезда. точно / неточно
8.
Сенката е најкратка предпладне. точно / неточно
II. Заокружи го точниот одговорСекое одговорено прашање носи по 2 поени
9.
Сонцето е: а) планета б) sвезда в) сателит
10.
Планетата Земја , по редослед во Сончевиот систем е:а) прва б) трета в) седма
11.
Месечината прави едно вртење околу Земјата за време од : а) 24 часа б) 28 дена в) 365 дена
12.
Каков е обликот на Земјата:а) коцкест б) елипсовиден в) цилиндричен
13.
Кој научник ја заобиколил Земјата со вселенски брод „ Восток “

а) Фернандо Магелан б) Никола Коперник в) Јуриј Гагарин

14.
Замислената оска на Земјата е навалена. Како последица на таа наваленост се
јавува:а) ден и ноќ б) зима и лето в) северен и јужен пол
III. Дополни....Секое одговорено прашање носи по 2 поени
15.
Сонцето е
............................................................ ,
кое припаѓа на галаксијата
......................................................................
која личи на големаспирала.

16.
Земјата како и другите планети од Сончевиот систем се темни небесни тела кои
орбитираат, кружат околу сонцето по патеки кои се викаат
............................................
17.
Како последица на ротацијата на Земјата околу својата оска настанува појавата
на ...................................
18.
Сенките во текот на денот се менуваат. Нашата сенка е најдолга ................................................
...... а најкратка .................................
IV. Одговори на следниве прашањаСекое одговорено прашање носи по 3 поени
19. Штое Земјина револуција?
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
20. На сликата подолу запишете ги имињата на планетите во Сончевиот систем и под името на
секоја планетазапишете го времетраењето на годината користејќи ги податоците од табелата!
1 6 5 г о д и н и 8 4 г о д и н и 6 8 7 д е
н а 3 6 5 д е н а 8 8 д е н а 1 2 г о д и н
и 2 9 г о д и н и 2 2 5 д е н а

21. Објасни како резултат на што настанува промената на годишните

времиња? ................................................................................................................................
................................................................................................................................................
................................................................................................................................................
................................................................................................................................................
................................................................................................................................................
................................................................................................................................................
............................................................................................

22. Земјата е поинаква планета во Сончевиот сиситем. Напиши се што знаеш за планетата Земја.
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………...

23. Во последната (празна) колона поврзите ги соодветните термини со бројка и буква!

БројкаН а у ч н и ц и Б у к в а Д о к а з и з а о б л и к о
т н а З е м ј а т а Бројка и буква
1 Фернандо Магелан
А З е м ј а т а и д р у г и т е п л а н е т и к р у ж а т околу сонцето
2 Ј у р и ј Г а г а р и н Б Г о и з м и с л и л
т е л е с к о п о т и д о к а ж а л дека сонцето е центар
на Сончевиотсистем.
3 Г а л и л е о В З а п о ч н а л д а
п а т у в а с о 5 б р о д о в и о
д шпанското пристаниште Сен Лукар ипловел на запад и после 3 години стасал на истото
пристаниште само од источен правец.
4 Н и к о л а К о п е р н и к Г Ј а о б и к о л и л з е
м ј а т а з а 1 0 8 м и н у т и с о вселенски брод Восток
0  -  1 3 1 4  -
 2 1 2 2  –
 3 0 3 1  –
 3 9 4 0  –
 4 3 1
2 3
4 5

Освоени поени ..................... Оцена .......................... Родител ............................... Н

аставник ..........................