$EHZADE MUSTAFA MERSIYELERI

M eh'rned, Q aau6o !lt't'

Kanuni sultan silleyman'rn, biiyiik oflu $ehzdde Mustafa'yr

Konya Ereflisi yakrntnda iildiirtmesi sebeb ve neticeleri bakrmindan
Osmanlt tflrihinin en miihim hfldiselerinden biridir. Kaynaklarda ve
son aragtrrmalarda kaydedilen bilgilere giire hfldise giiyle hulflsa
edilebilir' :
<<An'ane icibr biiyiik oful, o zamanki ifidesiyle <<ekber-i, eulad,>
tahtrn vdrisi olcluiundan, Kanuni'den sonra $ehzdde Mustafa pddi-
sih olacakdrr. I\{ustafa, Kanuni'nin ilk kalsr Giilbaha.r Hatun'dan
olan oilu idi'. Difer tarafdan, pa,digihrn Hurrem Sultan'dan dofma
Bayezid, cihangir, selim adlannda iiq oglu daha vardr. Hurrem sul-
tan kendi oilu Biyezid'i tahta gegirmek istiyordu. Bu gAyeye erig-
mek igin dpmd,dr Rilstem Paga ve krzr Mihriimdh suitan ile elbirlifi
ederek Mustafa'nrn viictrdunu ortadan kaldrrmaia girigdi. Her ilgii
birlegerek, diizme vesikalar te'min ile, $ehzide Mustafa'run kendi-
sini tahtdan uzaklagdtrrp yerine gegecefine pidige,hr inandrrdtlar.
Hattd, $ehzddenin lran sihr Tahm6,sb ile igbirliii yapdrgmr da iddi6,

1 Baglangtgda vera,set kanunu yokdu. F 6.tih'in kanunndmesinde <<benim

evladrmdan her kimesneye..> kaydr, gehzadelerin, hatt6, gocuklarrmn tahta ge-
gebilece$ini gtistermekdedir. Btyiik of,lun tahta gegmesi, yani ekberiyyet esdsr
I. Ahmed zamAnrnda kabfil edilmigdir.
2 Bu husirsda genig bilgi igin bk' M. CAvid Baysun, Mustafa ($ehzd'de
Mustafa),IA; M. Tayyib Gdkbilgin, Hunem Sul,tan, iA; Dr' $erafettin Turan,
Kanunijnht, oglu $ehzdd,e Bd'geai,il Yak'ast, Ankara, 1961, s' 15-3? ve bibliyo$raf-
ya.
3 F arsQa kdideleri bilmeyen avam af,zrnda Giilbahdr diye diye telaffuz edi-
len bu kelimenin ashnda <<Giil-i bah6,r>> diye telaffuz edilmig. olmasr muhakkak
gibidir.
Tarik Enstitiisii Dergisi - F. 41
642 MEHMED gA\rUSOGLU

etdiler. Bunlarrn kavline g6,re, Mustafa askeri kendi tarafrna gek-

mek ve ordu diizmek gayreti iginde idi. Bu telkin ve tahriklerle geh-
zddenin kendisi ve dolayrsiyle devletin bakdsr igin derhal dn.lenmesi
gereken bir tehlike oldufuna inandrrrlmrg olan yorgun pddigdh H.
960/M. 1553 yrhnda, Nahcivan seferine hazrrlanmrg olan ordunun
bagrna gegmek igin Konya Ovasr'na geldi. $ehz6de Mustata'yr ordu-
gdha dflvet etdi. Ortada dijnen dedikodular herkesin milfimu olmug-
du. Dflvetin hangi niyetle yaprldrfr husfisunda tereddiidler vardr.
Mustafa, etrdfrn uyarmalarrna raimen babasmrn huzfiruna varmak-
dan geri durmadr. Kanuni'nin gadrrrnrn dniirrde, o zaman kadar si.i-
regelen ddete aykrrr olarak sildhlannr aldrlar ve beriberinde getir-
difi birkaq kigiyi de gad.rra yaklagdrrmadrlar. gehzAde, babasrnm
huzfiruna vardr$rnda onu hiirmetle efilip seldmlayrnca pddigeh <Ah
kdpek! sende h6,16. beni selAmlayacak cesiret var mr?>> diyerek ar-
kasmr diindii. Bu ig6,reti alan dilsiz cellddlar gehzidenin iistiine atrl-
dtlar. $ehzAde onlarla kahramanca bo{ugdu, hatt6, bir arahk kurtul-
maya dahi muvaffak oldu. Fakat saray hademelerinden pehlivan
Zal Mahmfid i.istiine atrhp bastrrdr ve bdylece $ehzAde Mustafa'yr
boynuna kemend atarak telef etdiler. O srrada ordugAhda bulunan
gdir Dukaginzdde Yahyd Bey meghtrr mersiyesini yazdr ve herkesin
hislerine tercemA,n oldu. Zal Mahmtrd'a <<ZdI>> lakabr bu hAdise do-
layrsiyle pddigdh tarafrnd.an verilmigdir.>
$ehzide Mustafa ordu ve halk arasinda gok sevilen fldil, cdmerd,
ilimleri ve gdirleri himAye eden, kendisi de ga,ir bir kigi idi. Herkes
ona tahtm mutlak v6,risi giiziyle bakryor, hattd ihtiyAr pidigdhrn
yerine gegmesini arzir ediyordu.
Mustaf6,'ya kadar gelen zaman iginde krlasik edebiyitrmrzda,
taht kavgalannda hayatlannr kaybeden gehzideler igin mersiye ya-
zilrp yazimadr{r husfisunda bir bilgim yok. Savcr Bey, $ehzide Cem,
Yavuz Selim ve kardegleri hd,diselerinde maktfiller iqin yazrlmrg bir
mersiyeye hentrz rastlamadrm. Yalruz Yavuz Selim'in babasrnrn ye-
rine tahta gegigi ve bir miiddet sonra babasr 2. Bdyezid'in 6li.igii i.ize-
rine devrin gdirlerinden F irflki'nin gdyle bir krt'asr var :

Qiin be-liikm-i K6,dir ii Kahh6.r-r Sultdn-r Ezel

Taft ile td talrta-i tdbtrtr taksim itdiler
Baftr gdr kim talrta-i tAbtrta bindi Bdyezid
Taltr bir g6,h-r Selimii'1-1ab'a teslim itdiler
 SEHZADE IruSTAFA MERSIYELERI

6yle sanryorum ki, krl6,sik gdirlerimiz, maktirle kargr besledikleri

duygu ne olursa olsun, katl emrinin dayandrfr fetvdnrn isdbeti, do-
layrsiyle pAdigdhrn emri husfisunda gtibheli gtiriinmemek igin bciyle
hAdiselerde mersiye yazmakdan kagrnmrglardrr. Bu bakrmdan Yah-
yd, Bey'in mersiyesi biiyiik bir cesiret cirnefi olarak telakki edilmig,
hddiseyi tasvib etmeyen gofunlufun hislerini kuwetle aksetdirdifi
igin dilden dile dolagmrg, mecmtralara kaydedilmigdir.
Yahyi Bey'in, yerli ve yabancr kaynaklarda qok bahsedilen ve
birgok antolojilerde rastlanan bu giirinin, fakrn zamana kadar, o
mevztrda sdylenmig tek mersiye olduiu zannediliyordu. $erafettin
Turan <<Kanunt'ynm Ojlu $ehad,de Bd.Eezi,il Vallasr,> adh eserinde
SAmi mahlAsh bir Sdirin yer yer daha ci.ir'etkdr ifddeler ihtivA eden
mersiyesini negr etdia. Bu iki mersiye drgrnda, Istanbul kiitiibh0ne-
lerinde gahgrrken, dcirt awr giir tarafrndan yazrlmr5 be$ mersiyeye
de ben tesAdiif etdim. Daha sonra Dr. Ismail Eriinsal, Fazli'nin mer-
siyesini haber verdis. Gdriiliiyor ki, bu elim hddise yalnrz Yaliy6,
Bey'i de$il, devrin difer birkag gS.irini de etkilemigdir. Bu makAle
ile takdim etdiiim mersiyelerin, birer edebi niimtrne olmalarr d6rn-
da, tdrihi bakrmdan bdzr husfislara aqrkhk getirici husfisiyetleri ol-
duiunu sanlyorum.
$ehz6,de Mustafa'nrn katlinin bdzr g6irler iizerindeki tesirleri
tdrih sdylemek geklinde gdriilmekdedir. Bu tarihlerden mecmfialar
arastnda rasladrklarrmr buraya aktarryorum. Merhfim izzet Koyun-
oilu'nu-n kiitiibhAnesindeki bir yazma iginde, yazarL belli olmayan
iki krt'aya tesadiif etmisdim. Bunlardan birinde sehzidenin bofciu-
ruldu$u t6,rih gi.inii ve saatiyle belirtilmigdir :

4 Eser igin bir tinceki dipnotuna bk. Bu negirden haberi olmayan HAgim
Nezihi Okay aynr giiri .Elisor Dergisi'nde (Nisan 19?6), <Bu giine kadar bilin-
memig> dryerek yeniden yayrnladr. Kaynafim kendisinden sordut-umda, metnin
ashmn bulunduSu DTC. Fakiiltesi'nde kiitiibhAne memurluSu ve okutmanhk
yapmlg olan merhtm Kemdl Edib Kiirkgiioilu'dan aldr$rm siiylemigdi. Anlagrl.
dr$rna gdre her iki nAgir de aynr metni negr etmiglerdir. HAgim Nezihl Okay'rn
metnindeki tek tiik farklar, kendisi de gok krymetli bir gAir olan merh0m
Kiirkgtio!'lu'nun tashihi olsa gerekdir,
5 F uad Kiipri.ilti, Fazli'nin gehz6,de Mustafa hakkrnda bir mersiyesi ol-
du$unu ve Rahmi ile Yahyd Bey'in mersiyeleriyle berdber pek tamndrStnr s6y-
ler. bk. IA,, Eqan maddesi.
 MEr{MED gA\rUSOGLU

Iristip takdir-i Rabbdni ile emr-i [a2d

Abir-i Sewdi.idi Cum'a giini'valct-i gald
{rydr giin ol baLrete celldd-r garb-r bi-vefd
Didiler tAribini [aU oldr Sult6n Muqlafi

Bu diil't mrsrfl mi.istakil bir eser olmakdan ziy6"de, uzun bir mu-
rabba'dan ahnmrg bir krt'4ya benziyor. Difer krt'a gudur:

Cihindan gitdi giin ol sAh-r '6lem

. Anuflgiin oldr 'AIem balF piir-8am
Geyiip igbu muEibetgtin $aralar
Feleklerde melekler tutdr mAtem
O maTl0mr Sehid. itdikleri dem
Didiler tdribini mekr-i Riistem

. Bu ktt'anrn 6nemi bize <m,elw'i'-Ritstem> diye tdrih diiSiiriildti-

iiini.i haber vermesindbdiru. Ttirkoloji Semineri Kitabhirnila 92a2
numarada kayrth bir mecmtra iginde (yk. 231') bu tarih Muhibbi
mahlds| bir s6,irin -Kanuni'den baska aynr mahldsr kullanan birini
bilmediiimize gdre- Kanuni'nin adtnr tagtmakdadrr :

. Ecel peyminesin hir'demde qekdi

Muti'-i sA[i oluP didi mestem
Bu giiniim ey SiileYmin oldr fflnl
Batcd igre bu giin bir mtrr-r hestem?
Cuvinmerd Mugtafflnun fevti igiin
Muhibbi didi tArib mekr'i Riistem

Sqn beyitdeki <Mu!ribbi>.kelimesinde tevriye.yolu ile <mu[rib-

bi: dostu, seveni> kasdedilmig olmasr da miimkindir. Ama eier
mahl6,s bizim bilmediiimiz baska bir Siire AicI deiilse, ktt'a zam6i
nrn sdirlerinden birinin Kanuni'jle gok acr bir ta'rizidir. Aynr mec-
inflada (yk. 235b) I(andi'nin (61. H: 962/M.1555) de bir tdrihi var :

6 tsmail HAmi. DAnigmeld, Izamn Aqm&nli Tdrihi Kronol'oiisd'nde (C. rL

s. 286) bu terkibin YahyA Bey'e did oldu$unu zannetmigdir.
a <Baka> kelimesi metinde < ( ltikaf> Seklindedir.,
 SEHZADEI MUSTAFA. MERSTYELERI 645

$ehzflde itdi Alir-i $ew6,lde sefer

Menzilgeh oldr 'Akrbetii'l-emr affa bakd
Talcdir-i Hak ki visrladur, irtih0line
Takdire giift i.i gfi idemez kimse n6,.sez6,
(andi hakir nlrleti tirilini didi
G6qdi cendb-r 'izzete Sul@n Multaf6,

Aynr yaprakda, bu krt'anrn hernen altinda <Ve merfifi,m u ma!-

fttr sa'i;d, ii gehid, SuI1,A,n Mu;gafa U,fr,rutm oltt igiin td,riftitiir>> baghkh,
herhalde Kandi tarafrndan yazrlmrg olmasr muhtemel gu tdrih var-
drr :

Qiin o maTlum katl olundr bi-giineh

ljlak Ta'i16, ra[rmi ile loyladr
Atasr bir mekre ugradr hele
YA bu ma'gCrm kime n'itdi n'eyledi
Bu firdf (u) hasrete tdrib iqiin
Uaft-r 'dlem hep afia 6h eyledi
:.

Tdrih mlsrar H. 961 tutmakdadrr" ki, bu da $ehzflde Mustafarnrn oflu

Mehmed'in kaU olundufu tdrihdir'. Agrk Qelebi Tezkiresi'nde Kegfi'-
nin (iil. H. 945/M.1538-39) kardesi Hasbl'nin (itl. H. 992/M.1584)
de <<Sulld,n Mustrafd, I5atline bu td,rifu anufid.ur> ciimlesiyle bir td.rihi
alrnmrgdrre :
Li'ilahi'l-hiikmi Vdhidi.i'l-KahhAr
Hamd afia kim \a2d yaratmrg ola
Rfih-r pdk-i Muhammede galavdt
Her ki geldi cihdna gitmig ola
Nice tedbir ider beni6.dem
f,{a2ret-i Hak ki emr itmig ola
Rir[r-r Sul@n Muglafdyr HudA.
$tihed6. ziimresine' $atmrg ola

8 CAvid Baysun lA'deki Mustafa maddesinde <Bftaz sonra oglu Mehmed

de lbrehim Paga vA,srtasiyle dldtiriildti> demekdedir. Bu krt'a ile o!'tunun 6ltim
tdrihi de belli olmakdadrr.
9 Agrk Qelebi, MegairiNg-gu,ard (Meredith'Owens negri), London, Lg?t,
s. 6?a.
 MEHMED gAVUSOGLI'

Mii'min olan viriir \az6'Ya 1126"

Qiin ecel va'desine YetmiS ola
RCrhrna fdtilra ofr Hasbl
Afia tdri! 1ot<uzYiiz altmr$ ola
itri ittrdm-r Hak iki tdrib
Bir du'dya behdne itmig ola
Giiriiliiyor ki mrsr6r <Iafaem ue rnalnan>> H. 960 ta,rihini
tirih
ifAde etmekdedir. Ttirkoloji Semineri'Kitabhir'ndaki mecmttaaa
(yk.
299,) mersiyesini sunduium Fiintrni'ye flid olmasr muhtemel -giinki
yantnda Fiinfini'nin tirihleri vard.rr- bir ktt'a bulunuyor :

Bu Sul@n Mugiaffl eY Pidigihum

Siir0r-r sinefl idi ntrr-r gegmiifl
Yolufida q6,dr!< iken ol dildver
Neden dii$di ana t6,rib hSmufi

Bu krt'ada tdri}- <<fuqmun> kelimesinded.ir. Giiriiliiyor ki, zama'

nrn gdirleri bir tarafdan igi kinfi,yeli ifAdelerle dolu tirihler diigiir-
mek sCrretiyle de mazlfim $ehzdde MustafA'nrn yanrnda yer almtglar-
dtr.
Mersiyelerin yazarlan Yahyd.Bey (iil. H. 990/M. 1582), Fii-
ntrni (Ot. j), n"nnti (dl. H. gT1/M.1568), Fazii (itl. H. 97L/M.1563)
ve MiidAmi (itl. ?) $uarfl tezkirelerinde adlarma rastlanan gdirlerdir'
sdmi igin $erafettin Turan. ve HA.sirn Nezihi okay <meghfi,l br,r gd'i,r>>
demislerdir. Ahd.i, Riydzi tezkirelerinde ve Kaf.zi"de Fayrzi'de bu
mahlasda bir siir var. Ahdi, sdmi'nin asrl adrnrn Hiisdmeddin Qe-
lebi olup H. 960/M. 1553'de lran seferinde -yini $ehzdde Mustafa'-
nrn katli esnAsrnda- Kanuni itre hirlikde bulundufunu, kapr kethudfl-
sr oldufunu yazryor. Bu Simi, mersiyeyi yazar- Sdmi midir? sorusu-
nun cevdbrnr tam bir kat'iyyetle vermek grisdi.ir. $ehzidenin gok se'
vilen bir gahsiyet olugu, adrgegen Sflmi'nin de bu hddiseden miitees'
sir olarak mersiyeyi yazmlg bulunmasr'ihtimd,lini hdtrra getirmek-
dedir. Nisayi'yi ise daha 6nce. bir m4k6le ile ilim dlemine tanttmtg-
dtm1o.

10 16. yiizyrlda yasamts bir.kaidrn g6.ir: Nisdyt, Tdrilt' Enstitiisii Dergt'sc,

1978, S. IX, s. 405-416.
 SEHZADE MUSTATA MERSIYELERI 647

1- Yahyfl Bey'in MersiYesi :

Yahy6 Bey'in bu mersiyeyi haclisenin vukcrbulduiu srrada kaie-

me aldrfrnr biliyoruz. H. 982/M. L574-75 yrhnda kendisiyle giiriigen
tdrihqi Ali'ye anlatmrgdrr". An uBWe bir merstEegi Eam'p perud'-
staca etrd,fd, A&Annumn sebebi ned,i,r?>> diye sordufunda <<EtrAta A(t'!J'
mak i,gin d,ewved,i,m. Mahld,sstz olarak gd,i,rler arastndk okumak niye-
ti,nile iken ord,wd,a d,olaosmafia Elafu,m, mersiyemi, birgok ktqinin elin'
dn gdrd,i)m. Mefier E6'rd,nd'an biri, ga(h,rnma gelmi,g, miisued'demi' bu-
lup Eazmrg, hemen etrd,fa Ad,ErnL€> diye cevab verir. Ati fu cevdbr
<<garib>> diye nakletmekdedir. Riistem Paga ikinci def'a saddrete ge-
ligindegiiriqairrtv<<Btrp'6d'i,g6,hdw,ni'zd'mq'd'lemi'gt'nojlutt'ui5l-
d;iird,ii, aurlca milftilerimiz katlr,ne tetua, uerdi,. Bundan sonra Ben
fod,utluk od,ip bu gibi sdzter sdylegereh, i,sd,bet lddiAsan'dfl bulunan
-pdd,iSd,ha,
natt etd,tn, d,emek ne hu,it"d'xn? id'r,?>> det. $Air de <'Oldii'
renlerle bite 6ld'ii,rd'iik, aitayanta'rl,u bile ailud'th. Bund,a h'atd'mt'z ne
otujurw, bitmed,ik>> diye cevAb verir. Bunun iizerine Ri.istem Pa$a
<<Ne bileydm, o sdyled't' in mn'nd,snz sdzlerde, filld'ndan old'u, demi'g-
si,n., bdzr ki,mselere i,fti,r6' etmtgs'tn. Bwna ceud'b ned,ir?>> dedikde,
Yahyi Bey <Pddi'pd,h luatd, etd,i,, d"emekden g'araz ehli ofti'rd' etd'i' de'
mek yejddr. Bu sebebd,en (ydni iiyle dememeh igin) o til,rlii te'ui,!d.e
bulund,um>> diye cevab verir. Gergekden mersiye Kanuni'yi defil
Riistem Paga'yr ve onun Sahsrnda bu feci cindyeti tezgihlayanlarr
hedef almakdadtr.

Yahy6, Bey I. bendde :

VebAle Eoydrlar dl ile Al-i 'Ogmint

III. bendde:
O mihr ince faydl ile Brldrlar ma'dfim

V. bendde :

Bir iki fesAd ehli nitekim semgir

Bir iki nime-i tezviri krldr katline tir
11 Kiinhii't-ahbd,r, C. IY, universite Kiiti.ibhdnesi, TY. 5459' yk 422b ve
ayrrca yk. 216b.
 MEHMED 9AVUSOGLU

diyerek birden fazla kiginin hilelerle, uydurma mektublarla pAdigAhr

kandrrdrklarrnr siiyli.iyorsa da, IV. bendde :

Getiirdi arkasmr yire Zdl-i devr-i zamdnl2

Viicirdrna sitem-i Riistem ile irdi ziydn

demekle sugu Riistem Paga'nrn srrtrna yi.iklemekde, aynl bendin so-

nuna dofru :

Diri kala ne revAdur fesAd iden geyldn

mtsrdrnda Riistem Paga'nrn ve d.olayrsiyle difer fesadgrlann cezdlan-
drnhp viictrdlarrnrn ortadan kaldrrlmasrnr taleb etmekdedir.
Yahyi Bey, Riistem Paga'nrn iiliimii iizerine yazdr{t, terkib-i
bend geklindeki bir hicviyede'3 :

Al-i 'Ogme,nr frrAn itdi ol imAnr yaman

Biri birisine girdi nitekim db-r rev6n
Ehl-i imdndan akan lcan ile toldr Karaman

misrAlarrnda fesadm kayna!'r olarak Riistem Paqa'yr gcisterir.

II. bendde gehzddenin ak elbiseler giyerek babasmrn yanrna git-
di{ini, pddigAhrn 6fke ile onu bekledifini, el dpmeSe gadrra giren
Sehzddenin gerl diinmedifini anlatrr.

III. bendde:
Rda-yr l{ak ne ise rd2i oldr oI mertrtrm
Hat6,sr gayr-r mu'ayyen giin6hr nd-ma,lfim
mrsrdlarrnda sugsuzlufuna inanan Sehzddenin, dedikodulara rafmen
misirmiyetinin anlagrlacafr iimidiyle birlikde <.Allah'on d,ed,i,!i, olur>>
deyip babasrrun huz,trruna vardrfrm ifAde ediyor. yahyd, Bey ikirrci
mrsrdda onun belli bir sugu olmadrfrnr da agrkga sciylemekdedir.

12 Bu mrsr6dan anlagrhyor ki, rivdyeilerin aksine, <<Zdl>> srfatr MahmOd

Paga'ya Kanuni tarafrndan verilmip det'ildir. HAdisenin vukfiunda, herhalde
pghlivanhkdaki mehdretinden dolayr, ona <<Zdl>> denilmekdeydi.
13 Diud,n, lstanbul, 197?, s. 769-L72.
 649
SEHZADEI MUSTAFA MER,SiYELERI

V. bentldeki :
Bu vdki'a olamaz balka kdbil-i ta'bir
Ki Erdisir-i vili.yetde ola '6det-i sir
mrsrdlariyle,piil.igdhrnoilunuiildiiriigiiniinkamuoyunaizd]nedilme-
sinin miimkin olamaya.Jg"", ydni hig kimsenin ileri
siiriilecek be-
hinelerinanmayacairnrsiiytemekdedir.Nitekimiiyleolmugdur.
VI.bendde$ehzideninilmi,dindarlrir,mAnevidiinydstnr^nzen-
ginliii,tecribesi,giizetliii,edebivehattibabasrnahtirmeti'ktsa-
f"., fduut bir pAttigih igin gerekti vasrflart saytlmakda :
'Aceb o bedr-i miiniriifi ne 'ddeti kem idi

diye niqin ittdiiriildiign sorulmakdadrr'

2 Sdmi'nin mersiYesi :
-
Bumersiyenin,doirudandoiruyapAdigihrhedefalantdrizleri
fev.
ihtivd etmesi bakrmrnd.an YahyA, Bey'inkiyle kargrlaSdrrrldrkda,
kald.de ciiretkir bir if6.c1e ile yazrlmrS olduiu
giiriiliir. II. bendde,
i*, ,"t""ine grkmakda olan pddigdha hitib ile, sehzidenin babast-
,rr' irrtim*rnilranllardan almak niyetinde olduiu belirtiliyon.
Buna kim oldr sebeb yo$ mr Seh6' hiS haberiifi

mtsrirndapddigdha<<San^aofiluru't,tt.atletd't'rmeltigi,nbiryn,fianyalan-
hd'ld' anla-
d,olan auzAnter, onun rn6,stlmiyeti,ni, y'ul'ana,lan,n rngetini,
mailtnmr.?Onlamnigincezd,l'undtwmn'yorsun?>diyeAdetiserzenisde
bulunmakdadtr'

III. benddeki:
OtaiiriiR anr d'idiiff virmefl afia bir dem amdn
mrsrarndapidigAhr,oslunudinleyipiginaslrnranlamadanijliimem.
rini verrnekle suglamakdadrr- V' bendde:
 MEHMED QAVUSOGLU

Al ile lryclufl
afla kanr halcilcat bu mtdur
$avl-i dii$man safia kdr itdi meveddet bu mrdur
mrsrfi,lalnda pddige.hrn, diigmanlarrn hilesine, diizenine, yalan-dolan
sijzlerine aldanarak evlddrna krydrfr iddiA edilmekdedir.

VI. benddeki :

Yoldr siinbiil $aqmr boynrna gegdiikce resen

bofularak 6ldiiriildiifi.ine isiret olunuyor. sonuncu bend-

mrsra,rnda
de gehzd,denin sugsuzluiundan, babasrna saddkatle baihhfrndan
bahseden sAir:

Bende idi safla ol bir dabi Sdht yog idi

mrsrirnda, Sehzddenin, $6h Tahmisb'rn yardrmiyle tahtr ele geqir-
rnek istediii hustrsundaki dedikoduya da cevdb veriyor.

Ceng ider geldi disefi iki sipdhr yog idi

mrsraiyle <<senin tuhtnn'a gdz d,tkerek lnln'g ltuuueti'yle ele gegirmels

isteyen, yanaxd, i,k't asker d,ahi, almadan rnL huzfiruna geli'r?>> diyerek
o rivA.yeti -de giyet mAktrl bir sekilde reddediyor.

3 -- Fiintrni'nin mersiyesi :

Kaynaklarda adr yalmz Ahdi'nin GiilSen-i $uard'smda geqen Fii-

nCrni'nin mersiyesinin ilk bendinde iki mrsrfl eksikdir. Gdyet akicr
bir dille, iinceki iki mersiyeden farkh olarak felefe hrtAben yazi-
mrgdrr. I. benddeki :
Ol 'adCrlar derdine ya'ni ki dermdn eylediifl

mrsrarnda sehzd.denin iiliimiyle diigmanlarrnrn rAhata kavugduiunu

s6yliiyor ki, son bendde admr zikretmeden bahsetdifi kigi bu <<ad,tt-
lar>> arastnda bulunan Riistem Paga olmahdrr. Sdmi gibi Fiin0ni de:
 $EHZADE MUSTAFA MERSIYELERI

Savfi ile sur!-ser geh mest ii geh bayrin iken

$ih Tahrndsa Bara taglar gibi diismAn iken
beytiyle, $ehzdde Mustafa'nrn $ih Tahmisb'dan yardrm istemek bir
yana, Iran'rn korkulu riiydsr olduiunu if6,de ediyor.

III. bendde:
Bir kemend-i 6,1ile ol geh Sikdr olmr$ durur
Igbu yiizden bu zen-i mekkAra kir olmrg durur
Yilri ey cO,dtr-yr dehr dI iSikdr olmrg durur
mrsrilarmd a <<ze;n-cdiltt> kelimeleriyle felekden bahs ediyorsa da,
tevriye yoluyla Hurrem Sultan'r kasd etmedifi de stiylenemez'
IV. bendde sehzidenin askeriyle Karaman'a yiineldifi, diisman-
lann hilesiyle oraya v6,srl oldufu, vezirler tarafrndan kargrlanrp eli-
nin iipi.itdiifii ve sonra padiSihrn otafrna girdifi, p6.digihm ona yiiz
vermeyip yerinden kalkdrir, kaprsrnda bekqisi dahi olamayacak kdtii
niyeili biriyle -herhdlde Zal Mahmtrd olmah- bofuSdu$u ve nihayet
irldiigii anlatrhyor.

V. ydni pon bendde:

Lu'b-r girrir ile oldufi ol budagufidan beri
$6,h-r '6,di1sin Eoma yanufida ol ehl-i geri

mrsrdlannda miisebbib olarak bir kiqi -herh6.lde Riistem Paga- g6's-

terilmekdedir.

4 Rahmi'nin mersiyesi :
-
Bu mersiye Rahmi'ye yakrSacak gekilcle san'atkardne ve ktlasik
mersiye iisltrbunda olup IlI. bendin bend beytindeki :

Hatm itdilerse n'ola anr rismdn ile

mrsrirnda kemend ile katl edildi*ine ve sonuncu benddeki :
 6.52 METTMED qAVUSOGLU

Kim lnldr ise bazret-i gehden anr ciidd.

Y6. Rabbi anr iki cihdnda ciizA.m krl

beytinde arada fes6dhk edene -vey6, edenlere- iSAret vardrr. Rahmi

y alnrzteessiiriinii belirtmekle kalmrg, miinaf rklan rahatsrz etmemek
igin olmah, bagrna derd agacak ifAdelerden kagrnmrgdrr.

5 Fazli'nin mersiyesi :
-
$ehzdde Mustafa'nrn gevresinde bulunan 6lim ve gairlerden biri
olan Fazli, velinimetinin feldketli iiliimii kargrsmda arkadaglannrn
ve kendisinin hislerine tercemA.n olmakdadrr. HAdisenin tefsirine ya-
nagmadrir gibi, rnedhaldir olanlardan imd tarikryla dahi bahs et-
miyor.

6,7 Nisdyi'nin mersiyeleri :

-
Hiiviyeti hakkrnda etrafh bilgi edinemedifim bu hanrm gdire,
diier mersiyeler arasrnda en afir, en ithdmkdr olanlarr yazmrgdrr.
Bu mersiyelerden 7 numarah olanrnda, II. krt'adaki :

Bir Urus cAdtrsrnufl siizin tculnguna loyup

Mek-r ii ilealdanuban ol ,acttzeye uyup

mtsrAlan Hiirrem Sultan'rn milliyeti hakkrnda o zaman hikim oian

kaniati belirtmekdedirlo. Pidigihr gdyet afrr bir dille zatimlikle it-
h6.m eden, fetviyr veren geyhiilisla,ma (Ebiissufrd Efendi'ye) beddua-
da bulunan Nisdyi'nin, mersiyedeki ifddesinden, $ehzide Mustafa'-
yr yakrndan tanryan, biiyiik bir ihtimalle annesi Giilbahdr Hdtun'un
etr0frndan biri oldu$u sciylenebilir

8 Miid6mi'nin mersiyesi :
-
Bu mersiyede mahlds yokdur. Her hilde mahlas beytinin bulun-
duiu beginci krt'a yitmig veya mecmfiayr tertib edence ihm6.l edil-

1'4 rrurrem sultan'rn milliyeti husosunda muhtelif rivayeiler igin bk. M.

Tayyib Giikbilgin, Hurrem Sultan, LA,.
 $EHZADTI MUSTAFA MEB'SIYELERI 653

eyle-
mig olmahdrr. Miitekerrir beyitlerde $ehzadenin babasrna ita.at
yerek bagrnr ve canrnl verdifinin d:gmda, hiitiseyi oluqduran husfis'
iardan higbiri bu mersiyede anrlmamrgdrr. Biitiiniyle bir teessiir be'
ydnr giiriini.imiindedir.

Sonug :

Yedigflirinyazdrirbusekizmersiye$ehzddeMustafa'ntnkatli
hddisesinin bilinenlerin gok iistiinde 5rankrlar dofurdufunu giister'
mekdedir. Bunlardan anlagrlan Sudur ki; kamuoyu, hig deiilse Ka-
ya-
nuni'den sonra' tahtda Mustafa'yr giirmek istiyordu' Bu konuda
zrlmr$ mersiye ve tarihlerin daha baska ijrneklerine mecmtralar ara-
srnda rastlanabileceii muhakkakdrr. $6,irlerin bu hidise dolayrsiyle
kargr duyguJa-
$Xirlerden pek hoslanmadrfr bilinen Riistem Paga'ya
nnr belirtmek frrsatrm bulmug olduklarrnr da siiylemek miimkindir.
Diier tarafdan, Yahyi Bey, s6,mi, Fiinfrni ve Nisayi'nin zaman za'
man trayatlagna maf olacak kadar tehlikeli ifddeler kullanmrg olma-
la1, onia'n i.krbetlerinden endise etmedikleri intib6,rnr veriyor. Bu
durum Kanuni'nin hogg6riirliiiii ile ilan eaite5ilecefi gibi, merkezi
otoritenin bci'yle dedikodularla uiragmaf a temezzil etmeyecek kadar
saflam olduiu, vey6, aksine tamdmen gevSecliii geklinde de yorum-
lanabilir. Bu-makale ite takdim etdifim mersiye ve tarihlerile hdkim
olan kandat, gehzddenin za.ten tahtrna ndmzed butunduiu babasrna
isyan niyetinde olmadrfi, iftira.ya dayanan bir tertibe kurban gitdi'
!'idir.
gnumaralrmuassergiir,$ehzddeMustafa'nmfilozoftabiatli
qok iyi bir gdir olduiunu da giiSteriyor' Ana fikri dirnyA' nimetleri-
,.rin, iuhtrn t6crn geqiciliii olan bu giir gehzAdenin muhteris bir
in-
san olmadrSrm da iOstermetaedir. Gerek dilinin sAdelifi, aktcrhgr,
gerekse mrJr6lardaki o zamdmn gdirlerince makbCrl tutulan estetik
dlim ve
lapr miikemmelliii, bu Sdirlerin ona ladece ciimerdliii, begenip 56,ir'
bai-
i""i t i*ayesi yiizilnden deiil, bir meslekdag olarak da
lanmE olmalannr miimkin giistermekdedir'
 MEHMED gAVU$OGLU

1r&

M e I d; i,liln. F e' i,ld,tiin M e f df i,liin F e' i,liin

I
1 Meded rneded bu cihdnufr yrkrldr bir yanr
Ecel celdlileri aldr MuStaf6, Hdnr
2 Tolundr mihr-i cemS,li bozuldr divAnr
Vebdle koydrlar aI ile Al-i ,Oqminr
3 Gegerler idi gegende o merd-i meyd6,nr
Felek o cinibe ddndiirdi gAh-r devrdnr
4 Yalancrnufl kurr biihtdnr bugz-r pinhdnr
Alrtdr yagumuzr yaldr ndr-r hicrinr
5 Cindyet itmed.i cAni gibi anufr c6,nr
Boguldr seyl-i belAya tagrldr erkAnr
6 N'olaydr gdrmeye idi bu mdcerdyr giiziim
Yazuglar ana rev6. g<irmedi bu r6.yr griziim

il
1 Tonandr aglar ile nfirdan menAra ddniip
GiiSdde-bAtrr idi gev( ile nehAra dcini.ip
2 Gciri.indi falka drrabt-r Siil<fifedAra diiniip
Yi.iridi kullarr yanrnca Ldlezdra diiniip
3 Tururdr hiddet ile g6h-r cih6,n ndra dciniip
Otagr laymeleri lcarlu kfihsdra diiniip
4 Mizeyyen idi bedenlerle Aklrisdra drinilp
El iipmege yiiridi mihr-i bi-karira dciniip
5 utuldr gelmedi giinkim o mih-pAre ddniip
Gdrenler agladrlar ebr-i nev-bahira dcini.ip
6 Bir ejdehA-yr dii-serdiir bu layme-i diinyA
Dehdmna diigen olur hemige nd,-peydd

* Bu mersiyenin niishalarr igin bk. Di,odn, Tenkidli Basrm (Hz. Dr. Mehmed
Qavugoi'lu, ist. 19??, s. 165.
[rr./6] Bu mrsrddaki <<!ayme>> kelimesi ile <ejdeha-yi dii-ser>> arasrnda te5bih
san'atr bakrmrnda bir <<vech-i gebeb> bulamadrm. Kelimenin yrlan anlamrna ge-
len <t'ayye> oldugunu, pek miista'mel olmadrsr igin miistensihlerce anlagrl-
mayrp <!ayme> diye deiigtirilmig olabilecegini sanlyorum.
 sErrzADEr MUSTAFA MERSIYELERI 655

UI

Ol bedr-i kimil ii oI dgind-yr bahr-i 'ulfim

Fendya vardr telef itdi anr tdli'-i g0m
Dijgiindi faldr hemdn di!-r basret ile niicfim
Gdyiindi $dm-r firilcnda toldr yag ile Rttm
Kara geyiirdi Karamana gugga itdi hiictrm
O mihr ince fuaydl ile kildrlar ma'dtrm
Tolandr gerdenine hdle gibi mir-r semtrm
RrZd-yr Hak ne ise rfii oldr ol merlr0m
$a{dsr Eayr-r mu'ayyen giindhr n6,-ma'ltrm
Zihl sa'id ii gehid ii zihi geh-i maTltrm
Yrkrldr yer yiizine aglma riictr' itdi
Sa'Adet ile hem0n kurb-r llaZrete gitdi

rV

Getiirdi arkasrm yfue Zdl-i dew-i zamdn

Vi.ictrdrna sitem'i Riistem ile irdi ziyS'n
D6kiildi gtizyagr ytlduzlarr go'fialdt figdn
Dem-i memitr \ryAmet gi.ininden oldr nisdn
Grriv ii ndte vii zdr ile loldr kevn i.i mekAn
Akai su gibi miidS,m aglamakda pir ti cuvdn
Vi.icCrd iline al.<rn galdr akdr e$k-i revfln
Eyd serir-i sa'Adetde pddigAh-r eih6.n
O cin-r A,demiydn oldr fodk ile yeksdn
Diri lala ne rev6dur fesA.d iden gey$,n
Nesim-i gubh gibi yerde koma dhumuzr
I.{aldret eylediler nesl-i pddigdhumuzt

v
Bir iki egri fesAd ehli nitekim Semgir
Bir iki ndrne-i tezviri krldr latline tir
bDt) : MEHMEID QAVUSOGLU

Geltir ezelde mu[adder olan lalil kegir

Hezdr kayseriifl oldt 1ey6,l-i '6mri kagir
Eceldiir Ademe derbend-i teng ii tdr-r 'asir
Zar0irididir bu ki ugrar afla cuv6,n ile pir
Yirini zir-i zemin eyledi o mihr-i miinir
Yirini gitdi cihdndan niteki merd.-i fakir
Bu vikr'a ohmaz balka kabil-i ta'bir
Ki.Erdigir-i viliyetde ola 'Adet-i gir
Bunufl Sibi igi kim gdrdi kim igitdi 'aceb
Kioghna krya bir server-i 'Omer-megreb

vl
Ferid-i 'dlem idi '6lim idi a'lem idi
Muhammed iimmetine mevti mevt-i '6.lem idi
ZiySde mdtem idi fuayli emr-i mu'7am idi
$aldh u ziihdi kavi i'tikddr mulrkem idi
Megiyi[ ile mugflliib ricdle hem-dem idi
Ker6,met ile kerimi.i'l-brqe,l ddem idi
Niicirm gibi cihdn-dide vii miikerrem idi
Viicfidt muhtegem ii Sevketi rnu'az.gam idi
TevA2u' ile seldmrnda b6d miisellem idi
'Aceb o bedr-i tamdmufl ne 'ddeti kem idi
Fayflar oldr afla iftird ile gitdi
f{u2{rr+ Hakl.<a du'A vti senA ile gitdi

VII

Sipihriifl Ayinesinde gdriindi rfiy-r fenA

Kodr bu kesret-i dtinydyr krldr 'azm-i bakfl
Caribler gibi gitdi o yollara renh6.
Qekildi 'Alem-i b6.ldya hemgii murg-r hiimA
Eakikaten sebeb-i rif'at oldr diigman afla
Natibi olmasa tafi mr bu cife-i diinyfl
 $EIHZADE MUSTAFA MERSIYET,ERI 65?

I.{ayA,t+ bf,kiye irigdi r{rlrr ey Ya!ry6,

$efi|<r r{rh+ Muhammed refi[r z6,t-r Hud6.
Enisi !6,yib erenler celisi ehl-i gafd
Ziyhde ide yagum gibi rabmetin MevlA,
Ildhi cennet-i Firdevs ana lurag olsun
Ni7flm-r 'dlem olan pddigdh sa$ olsun

Tarilt, Enstitiisii Dergisi - F. 42

 2*

MU'A$$ER MERSIYE

F e' i,Id,tiin F e' ilfi,tiln F e' i,Id,tiin F e' i,liin

I
Ol mehiiff gevkme eflAke atardum kiilehiim
$imdi giirinmez olupdur kanr ey gerfo mehiim
$eb-i zulmetde yine t<aldr beniim dh rehiim
Hasretinden boyadr giikleri dfid-r siyehiim
Bi-murdd olsam 'aceb mi yitiiriip cih u cehiim
Bdg-r '6,lemde bitiip tdze solupdur giyehi.im
Qegmiime nesne giirinmez ol idi giin nigehiim
Kanda yiiz tutam ltAhi gOremem krblegehiim
Ben kime kul olayrm bilimezem n'oldr gehiim
MustafA n'oldr kanr n'eylediifi a pddigehi.im

II
1 Intikimrn alayrm dimig iken surfo-seriifr
Kagd idtp
cAruna krydufi ne revddur piiseriifr
2 Bu degiil idi gara2 kalsa cihdnda eseriifi
Tdc u tabtun kime kalur kime bu miilk ii yeriifl

* Aslr DTCF' Ktb. giikrii Dikmen yazmalatt arasmdaki bir giir mecmtasrnda
(yk. 88a-89a) bulunan bu giirin negirleri igin bk. gerafettin Turan, Kanuni'ni,n
ojl,u Bul,td.n Bd,gezi,il, Vak'ast,, Ankara, 1961, s. 186-188; Hagim Nezihi Okay,
$ehzdd,e Mustafa'nr,n Katl,i, Uzeri,ne O Giintrerile yaar,lmtg Bir A!fi, Hdsar Der-
gisd, Nisan 1975, Sayr 136, s.24-25.
I/5 kul olayrm : baglanayrm, H. Nezihi
 SEHZADE: MUSTAI'A MERSIYELERT 659

Buna kim oldr sebeb yok mr Sehd hig haberiifi

Kara lopraga ki diigdi yine gol verd-i teriifl
Bu fir6"$ odma ddyer nice yanmaz cigeriifi
Bu eger erlik ise ancal ola bu htjneriifi
PAdiSehsin tutalum yo[< mr Hudddan trazeri.if,
Mu9!af6, n'oldr kanr n'eylediin a pddigehiim

$ol giineg yiiz ki dolundr ne igiin oldr nihdn

Yas lutup geyse Earalar yiridiir ugbu cihdn
Deriliip bir yere a$lagsa n'ola pir i.i cuvdn
LAleniifl hecr ile bagrr demidiir piir ola kan
Agrlup giil gibi ol gdh-r cih6,n goldr hemAn
Ey giifiiil biilbiili gel eyleyeliim dh u figAn
Yapragrn ddksiin a$aglar bu cihAn oldr bazdn
Ata oghna kryar oldr 'aceb oldr zamdn
Oldiirilfi anr didiifi virmefi afia bir dem amin
Mugtafd n'oldr [canr n'eylediifl a pAdigehiim

_rv
Sen Selim ogtr olup agl ile 'Ogmf,n olasrn
Yedi iklime bu gi.in 'ilmiifl ile fodn olasrn
Hitem-i emriifi ile balka Siileymdn olasrn
Her igi fehm idici 'akil ii 'irfdn olasm
NCrh-veS biff yrl olursafi dabi bir 6,n olasrn
Dest-i l.rasretle gekiip gdk-i giribdn olasrn

II,/3 ki : ni, $. Turan

II/5 \azerifi.: foaberiiff, H. Nezihi
IIII1 ne igiin: yine gfin, $. Turan
III/4 zamen : cihan, $. Turan
IlI/5 afra: aman, H. Nezihi
IV,/3 olursafl : olursa, H. I'[ezihl
660 MEHMED gAVUSOGLU

Gide bu tdc u lrabA bir ten-i ,uryAn olasrn

Hdy hdy itdiigiifie ;onra pegimfln olasrn
Acryup oglufia ga[ derd ile giryin olasm
Muglafd n'oldr &anr n'eylediifr e pAdigehi.im

Ey geh-i kAn-r kerem sende 'adilet bu mrdur

$eh-i '6,lem olasm sende 'inAyet bu mrdur
Pddigehler ki ezel itdiigi '6det bu mrdur
Ehl-i tedbir olana fehm ii kiyAset bu mrdur
Sen Muhibbi olasrn sende mahabbet bu mrdur
Muglafd gibi cifer-gtrgefie gefkat bu mrdur
At ite krydufl afia tanr hakikat bu mrdur
(avl-i diigman safla kdr itdi meveddet bu mrdur
Yok yere lan idesin ya'nt Srl6,fet bu mrdur
Muslafd n'oldr [anr n'eylediifl e pfldigehiim

\II

Yine ol servi aflup agladr bu gim ii gemen

Yine bu fiirfat ile agmadr ol gonca dehen
Giilgeniifl bagrrnr deldi yine basretle diken
Ldleni.ifl igi lrzd lan ile piir oldr hemen
Bagrrnr urmag igiin Sangeri gekdi sfisen
Kara geydi bagma tutdr benefge given
Yoldr siinbiil gagrnr boyruna gegdiikge resen
Kara toprag ile yeksdn nic'olur sim beden
Rirz-r malrgerde bula kim ise bu [<anr iden
Mu91af6, n'oldr tanr n'eylediifr e p0digehiim

Vf,/1 eim: gin, S. Turan // Yine : Giile, g. Turan

 SEHZADE MUSTAI'A MERSIYELERI 661

VII
Giin gibi zdhir idi 2erre giindhr yo$ idi
Igigiiflden dabi bir iizge pendhr yo$ idi
Safla ol togn idi egri nigAhr Yo$ idi
Hak afia Sihid idi $ayn giivihr yo$ idi
Bende idi safla ol bir dabi sdhr yo! idi
Hak biliir $ayrr yire varmaga r6,hr yog idi
C'eng id.er geltti disefi iki sipiht yo$ idi
ganger urdufi da anufr cismine Aht yo$ idi
Yog idi ciirmi bu S6,mi dir llahi yo$ idi
MuppfA, n'old.r Eanr n'eylediifr e pfldiSehiim
 J*
MtrRSiYE-I F'UNONI BERAY-I MERHOM SULTAN
MU$TAFA TABE SERAHU

F d; i,ld,tiin F d' i,ld,tiin F df i,Id,tit n F df i,lil,n

Ey Felek ya'ni cihAnda sen de bir san eylediifl

Ka'betu'lldh-r gerifi sanki virAn eylediifl
Ol geh-i bAlA-nigine zulm ii biihtin eylediifr
PAye-i Sehlik tarikrn evvel ihsAn eylediifl
$oflra dcindiifi cevr eliyle kab2-r dimAn eylediifi
Yire galduf, s6,ye-veg b6,k ile yeksA.n eylediifi
Ol kad-i bAld-biilendi gimdi pinhAn eylediifl
Devleti gem'in siiyiindi.irdiifi gebistA.n eyledi.ifl
Ateg-i hicrdna gir yan diyii giryAn eylediifl
Ol 'adCrlar derdine ya'nl ki dermAn eylediifr
Al-i 'Ogmdn oghnr 6,1 ile bi-cdn eylediifl
N'eyledi.ifl ey garf-r 7A,lim n'eylediifl lan eylediif,
Yanufla kalursa kalsun afia itdiigiifi cefd
Ey felek kanr ol ala gdzli Sultin MugpfA

II
Bdg-t firdevs igre ol geh giil gibi landAn iken
Arztr-yr Sehlik ile dem-be-dem gddAn iken
Hem-nigini gice giindiiz f,tiri vii grlmAn iken
Saltanat bAgrnda ol geh d6,ver-i devrAn iken
Ol sar6,y-r piir siirtrn her zamdn div6.n iken
Mlr-i divdn emri ile zdr a ser-gerdin iken
* Nuruosmaniye Ktb. N. 4962, yk. 173a
 SEHZADE MUSTAFA MERSiYELERI 663

Begler agalar derinde b0k ile yeks6n iken

Ci.imle ma!lCr!6,t-r 'ALem emrine fermdn iken
NArm ahkim ewelinde nime-i 'unvAn iken
Bir su$end6,n-r cihAn u ziibde-i 'irf6,n iken
Bir dilAver gAh iken bir gonca-i banddn iken

Havfi ile surf-ser geh mest ii geh hayrdn iken

$Ah Tahm6,sa Bara taglar gibi diigmdn iken
Nice kryclufl afla ey mekkdre-i bezm-i fend
Dimediifl mi yrllrlur 'dlem gidicek Muglafd

ilI
Bir kemend-i dl ile o seh gik6,r olmrg durur
igbu yi.izden bu zen-i mekkdra kdr olmrs durur
Yiiri ey cAdCr-yt dehr dl dgik6r olmrg durur
$erbet-i siikker didi.igiifl zelv-i mdr olmrg durur
Rih-t 'rgka.gergi ol server nisdr olmrs durur
Miderini.ifl tik dhr piir-girir olmrg durur
Gcizlerinden kanlu yaglar cCrybdr olmrg durur
Ol budagt giveniyle cdn-nizdr olmrg durur
Dest-i cevriifld.en o maTltrm-26.r zdr olmrg durur
Nlge bifl'asker bu yolda germsAr olmig d.urur
Tuglar sagrn giiziip her tirr mir olmrg durur
Ol sebebden 'ahlumuz hep tdrmdr oimrg durur
Ddstlar sanmafl ki dehri piyddr olmrg durur
SttretA gerqi ki di.inyi saffa yflr olmrg durur
GAfil olmafi gfrguma hdtifden irdi bu nid6,
Didi yetmez mi ig6ret size Sultdn Muttaf6,

rV

Qiin sardyrndan o geh grkdr |ad-i b6,1fl ile

Gonca-i band6.nlar ile gihre-i zib6, ile

* Burada bir murA eksikdir.

664 MEHMED QAVUSOGLU

Esb-i nizrna siivdr oldr nige 16,16, ile

Nige bifl 'askerler ile ya'ni bir deryd ile
Sancag-r SAhi Sekildi ziver-i zib6, ile
Eyledi 'azm-i Karaman bir 'aceb alay ile
HAgrh irdi Karamana rev-i a'dd ile
Dest-birs itdi vezir6n geldiler alay ile
Ba'dehu ol seh yerinden gurdr istignfl ile
Ol otag-r sdha irdi zinet-i zib6' ile
SAdrld,ne atasrna girdi bu sevd6, ile
Kapusrnda pdsbdnr olmayan beil-r6, ile
f,utugup anufila diigdi genge hfiy u hdy ile
Ey dirigd giigili ol geh Ah u v0veylfl ile
Kimcli.ir oI ma/Crm-r merl.rfrm kim durur dirsefl bafia
l'[a2ret-i Sulp,n Siileymdn oglu Sul$n Muglafd

v
1 Ey Si.ileymdn-r zamdn [u] tflcdirdnufl neri
Vey gehengflh-r cihdn [u] kisverA'nun ser-beri
2 Kandasm landa ey6, iklim-i Rtrmuf, serveri
Re'y-i a'd6, ile bdk oldr nihiliifiiifl beri
3 PAdiSdhum giir e ol Trll-r $udi-yr enveri
Arma$dn iltiip dfliiflde [codr ol cin u seri
4 Lu'b-r girrir ile oldufi ol buda[mffdan beri
$Ah-r '6dilsin koma yanufida ol ehl-i $eri
5 Kimse ma'kCrl gdrmedi 'Alemde sAhd bu isi
Gide ol sullin-r '6,lem [<ala ol ebter diri
6 Ddstlar gdrmez misiz 'dlemde bu 'ibretleri
Al-i 'Ogmdn o$hna kagd eyledi bir nd'keri
? Gitali gimden girii ydrA. isbu dehriiit ziveri
Ya ilahi ot qehiifi bdg-r cindn olsun yeri
8 Bu Fi.intrniniifl du'isr bu durur yA, Rab safia
Ola giifiliimden gegen gibi 'adtr-yr Muqpffl

v/5 1l: - mrsrarn sonunda kafiye yokdur. <<bu igb yerine <<bunlan> vey6, <<bulan>
kelirnesi gelirse mdn6' bozulmadan k6.fiye dilzelir'
 665
SEHZADE MUSTAF'A MERSiYELERI

4*
MERSIYE-I RAHMI QELEBI
BERAY-I MERITETM SULTAN MU$TAFATABE $ERAHU

M ef' 0,lit, F tr itd;ttl M e f d" ilii E'4" i'liin

I
1 Ey dil bu ittisil netliir mflsivA iie
Kal'-r ta'alluk it yiiri mi\rdz-r 16' ile

2 'An\i-yr Kif-r kudret olanlar zebfin iken

Kim baga vara heft ser-i ejdehi ile

3 D6,yim [<azfl viicCrdumuzt Sir [u] bas misdl

Iltiir 'adem diydnna seyl-i fenA ile
4 Rfrl.rufl beden ki '6riyeti bir libA'srdur
'A6it gmrcrr ider mi bu k6'hne kabi ile

5 $eb \ara geydi giizdi sagrn ebr-i tire-reng

$emie ganndr gems-i cihAn giikde ay
ile

6 Ahum mendr-r qarba grlup eyledi nid6

Kaldurma$a cendze-i 56,hr ;alA ile

? Ol Mehdi-i zemAne varup Yir-r Gdr olup

Gitdi cin6,na ziimre-i Al-i 'Aba ile

8 Oldr Sehid I.{a2ret-i Sul@n Muqpfi

Ydr oldr afla gAh-r sehidin-r Kerbel6'

* Nuruosrndniye Ktb. N. 4962, yk. 175b; Topkapl sarayr Mtizesi Ktb. N' R'
1207, yk. 31a
666 MEIIMED QAVU$OGLU

II
Celt6,d+ dehr kdtil-i balk-r cihdn imig
imig
Htrn-r safak-la d6meni loplolu lcan

Mirrib-vAr banQer-i zertin ite hildl

Bir bag kesici [can ddkici cdn-sitdn imis
'ibretle krl naTar ki kamu balk-r kdyinAt
Derbend iqinde gice $alan kdrbAn imig

$id olma valla dbiri hicrin imi$imig

anufi
nwel bahd,rufl Abiri 6.bir bazin
Bir nokla ile zillet imi$ devlet-i cihin
Sultanhgufi nihdyeti 'ilemde A'n imig

Bu dehr-i dtrn didiikleri mekkire piir-fiisCrn

Bir Tulmi gok miiriivveti yok bi-emdn imis
'Igret-fezi-yr giilSeniniifr ;trret6' cihin
Ma'nide bir ile lolu bir giilsitA'n imig

Olmasa Sadhk n'ola ger $am zamdntdur

Giik geyse isumAn n'ola mAtem zamd'mdur

III

Fini olup zeminede bu layl u bu hagem

irdi bakiya ol $eh-i bi-tabl [u] bi-alem

$eb tig-i afiteb ile gisCrsrn

itcli ka!'
tvfaft tn ihita itdi cemAlin $amim-r gam

Bu kalra \a1ra siiblra-i mercin durur ya$um

Gigiirmege mezdnnufl iistinde dem-be-dem
 SEHZADE MUSTAFA MERSTYELERI 667

iizre diisse n'ola dfid.r Ahlar

T6,bCrtr
Olur siyAh Ka'beniifi 6rttisi ldcerem

'Ibret-niimA-yr iyine-i mihr-i b0,veri

Gijstermedi anufl gibi bir 7dt-r multerem

$ir-i ecel kemin-i fa2Adan gr[up hemdn

Ser-pengesiyle lrldr viicfid.rn o dem 'adem

JA.vtrs-r btrstdn-r risA.letle ydr olup

Mirkit-i himmeti \odr 'arg iistine Eadem
Gencine-i sa'idet iken cismi cdn ile
Hatm itdilerse n'ola ant rismAn ile

rV

Ydd eyleyince 'iSretini actdr Sardb

Giizden grkmca agladr (an dide-i lrabdb
Zerrin tabakla giin gibi isdr iderdi sim
Meh s6.$arrnr lolu igerken ol dfitdb
ifgir krtar cismini nd.y eyleyiip enin
Yoldr $aqrnr ndle [<rlup geng ile rebib
Ser-td-kadem olursa n'ola ger kebfrd-pirg
Giikden giitiirdi kendiiyi atdr o dem setrdb
Zlkr eyleyiip anufi cereydn-r kelimrnt
Diigdi bagrm la$lara qo\ nile krldr db

Zencir-i zer a$arsa n'ola tikma giineg

gandil oldr tiirbesi iistinde mflhtAb
Ol ifitibr koymna koydufda zir-i fo6,k
KerrCrbiydn didi ki yd' leytewi tiirA'b
I.(and-i lebinde gerd-i fen6,dan bulup eqer
ip pl5dr gerdenine boguldr o dem geker
668 MEHMED gAVUSOGLU

v
YA, Rab cindnda ol Sehi 'Ali-makflm \il
Kflgdnesini ravha-i Ddrii'sseldm brl

Havrdyr afla ciiLrnle karavag eyleyiip

Grlmfln-r bi$-r cenneti afla gulAm [<il

Seyr eylediikge giilgen'i 'adni Buril.c ile

Ser-keglik itse vahgi gibi afia rdm frl

ile idicek 'ay5 u 'igreti

GrlmA.n-r 'adn
Bu bezm iginde mihr ii mehi iki cdm ltl

Kim lgrldr ise [rairet-i $ehclen aru ciida

Yd Rabbi anr iki cihinda ciizAm kil

Ol yirde yatdugrnca anufi 5ih-zAdesin

Evreng-i sallanatda ebed miisteddm frl

El giiti.iriip senA.srna SAhufi grn6,r-vdr

Ralrmi du'6-yr devletini i[titdm bl
Bdit-r fenA bam itmeye ol serv dalmt
Ser-sebz ii burrem eyleye kaddi nihdlini
 669
SEHZADE MUSTAF'A MERSIYEII,ERT

5n

MERSIYE- MERHOM SULTAN MUSTAFA

F e' i,ld'tiin M ef di iliin F e' ihin

I
Ya llflhi ne gurfa h6.l oldt
Ne 4atr mCrcib-i melil oldt

Bedr iken ol meh-i buceste-br$flI

Ne zevdl irdi kim hil6,l oldt

Igiginde sa'ddet iizre iken

O sa'idet bize foaydl oldt

Oldr giin kim revAn rfi[-r revdn

Bize dirlik da.bi lrarim** oldr

Bagrumuz Eana diindi hasretle

Giiriiflilz kim bize ne 6,1 oldr.

Ustiibtina irigdi gam btgagt

Hep allibbdsr bi-mecdl oldt

Bu musibet qii geldi bagumuza

$ev\ u sddi bize veb6,l oldt
Gam yiyiip riz u Sebde [<an iqeliim
Ki bize Hakdan ol nevil oldt
Qdre ne riz u geb fi$fln ideliim
Bagrumuz basret ile lfan ideliim

* Dr. lsmail Eriinsal'rn husfisl ktittibha,nesincteki bir yazmann, Ahl'nin Hii,sn ii

Dil'inin sonundadrr. Orada Rahmi'nin mersiyesi bag tarafr eksik olarak bu-
lunmakdadrr. Eser H. 962'de istinsAh olunmugdur.
** t4l. Ikinci mrsrddaki <l.rardm> ketrimesi kafiyeyi bozuyor.
6?0 MEIHMED 9AVUSOGLU

il
Rtrz u geb ey gitfli.il fi$dn eYle
Rdzuffr balka ddstdn eYle

Demidiir agla eY gdziim a$la

Fbr-ve$ yaguflr revA,n eYle

Dutu$ ey sine kiilli 4-asret ile

Strzuflr gi.in gibi 'a.YA,n eYle

Ey ciger tir-i hecr ile deliniiP

Ba$rufir l,rasret ile ban eYIe

kanrn revAn o gdh-r gitzin

Itdi
Ey giifiiil sen de terk-i cdn eYle

O! gibi qrl.(dr gtinki elden o S6,h

K6,meti.ifl guggadan kem6,n eYle

Diisdi ndgdh o genc-i bi-himmet

Sen de bir kiinc var mek*n eYle

ilenzitin tir-i Xhufiufi Yeridiir

$ahn+ 9a[p6,-Yr dsiimdn eYle

Qiinki terk eyledi cih6nr o S6,h

Sen de terk-i cihiniY6,n eYle

10 HasretA trasretA, dirig drrig

$apladr ifitdb+ devleti mi$

[8] <Menzilin>> : metinde <<Merrailiifl>

 SEHZADE MUSTAT''A MERSiYEI,ERI 67L

m
Ey felek bi-amAn imigsin sen
Katr n6,-mihribAn imigsin sen

Z. ulm ile 'A.lemi bar6.b itdiifl

Nice Tulm rssr $dn imigsin sen

Giiz giire nice lcydufl ol gAha

76"lim-i bi-amdn imigsin sen

Bizi oI yafgr begden aytrdufl

Nice yavuz yaman imigsin sen

Yedi kat lAsclan geger zehriifi

Ejder-i cin-sitin imigsin sen

Eweli luf soflra $ahr itdii.d

Nice lavli yalan imigsin sen

Kdmetiifr gergi kim kemdn olmtg

Tir-i 6ha nig6n imigsin sen
Nige'an[<6larr ugurmrgsrn
K6,hne bir Agiydn imigsin sen

D6,d u feryid eliifrden ey efldk

Yirini eylediifl o Sdhufi bdk

[3] <<nice>> : metinde <<nige>

[4] <<Nice> : metinde <<Nige>>
[6] <Nlce> : metinde <Nige>
[9] <o>> : metinde <<ol>>
672 MEHMED CTA\rUSOGLU

IV
Afla yA Rab cinO,n durag olsun
Meskeni giilsitdn u bAg olsun

'Arga-i tA.bdAr+ mahserde

Sdye-i 'arg afia otag olsun

Meclisinde Sardb-r Kevgerden

Dest-i [avrdda bir ayag olsun

{abri tArik olmasun bir dem

Pertev-i nfir-t I{aE gerAg olsun

OIa cennetde ol Burd.ra siivAr

Ofice grlmdn Eamu yayag olsun

Afla lag iisti bdg olup her dem

Hasreti bagrrmrza ddg olsun

Yerdi yatdu[<ga ol vi.ictrd-r gerif

P6,diSAh-r zemine gag olsun

$ecer-i 'iimri pAydAr oluban

'Arm-i $a[i dAyimd tayag olsun

Sal.dasun hep budalclann MevlA.

Ciimle piir-berg ii piir-bucla$ olsun

10 Fa2hy6, srdk ile diyen 0min

Dilegi.im bu bel6,dan ola emin

[6] <das> : metinde <<p!>

 $EHZADE MUSTAEA MEnSIY,bLERI 6.73

6*
F d; ild,tiin F df ild,tiin F d; ildtiin F d' iliin

I
HAgrl-r '6mrii6 iken ol $dna giin [<rldufl cefd
Da'vet itdi bdn peder diyii umup geld"i safi
Bir ig itdiifr afia kim sdylendi ta Kafdan K6,fa
Ey geh-i bi-geflra n'itdi safia'Sul$n MuSta.ffl
fi
Anr bu balk-r cihdn severdi dil ii cAn ile
$a^musrn kul krlmrg idi luf ile ihsdn iie
f{iisn ile hem-tA idi ol Yfisuf-r Ken'6n ile
Ey geh-i bi-gefl.(a n'itdi safia SUIlin MuslafA
-m
Ci.imle 'Alem regk iderken merdiim-i dzi"defre
Zetrr-i kdtil katasrn kendi.i eliifile bidefie
Niee [crydufi gdh-t 'dlem ol giizel gehzidefre
Ey peh-i bigefka n'itdi safia Sultin Mus1af6,
IV

Hak Ta'i16, Harureti kaynatmadr mr [anufrr

Kend.'elii6le aJasrn cism ii bedenden cdnuflr
(ayd u bend id:iip bogasrn ol gi.izel mihmAnuflr
Ey geh-i bi-gefla n'itdi safia Sul16,n Mulpf6,
* Bu ve bundan sonraki merslye igin 10 numarah dipnotuna bk.
Tariilr Enstdtiisii Dergisi - f. 43
6'14
M-EITMED 9AVUSQGLU

v
Yal.<dr'ilem bagnnr derd ile anufl firrkati
yanarU" dutu$drlar mitem dutunup gey lcatt
Vofs ,ntAt ey gih-r 'ilem sende
ata $efkati
Sullin Mullaffl
tfu"1t-i ri-g""fEo n'itdi safla

VI

AI ile aru getiiriip brsrn ile krldufl sehicl

-Rabbiim
aflu l.r.*"t- eylernig ma{11-r miictehid
ai;;-; Kaar otar anufl giihdiizi 'id-i sa'id
et-*J:t bisefka "iitdisafia Sul@n Mui!af6'
VII
Man;trr gibi
Kaddiimi katl eylesefl s6'hi eger
Ttrr gibi
Oi nar, mi'r6,c olur Mirsi-i 'Amr-i
gibi
Yaztla akan kanum yire ene'l-hak.htt'
Ey geh-i bi-sefka safra Sulldn Mu lafi
"'itdi
vilI
Muglafdyr Mugpfd ile gdriirsefi
l'idesin
idesin
VU"iin. bakmaz ise sen kime feryAd gidesin
dabi hasret
tO t* ola dirnyeden sen Mutaf6'
BV S"tt-i bi-geffa n'itdi safia Sul1iln
IX
agladt
Bu NisAyi derdmend' feryA'd ia!ry \an
cdn alladr
Derd-i i'asretclen anufl cisminileki
vioi i.i giikcle rnelekler yerde insin -afladt
MultafA
UU u"ft-t ilis"fka n'itdi safla Suigin
 675
$EHZADE MUSTAI'A MERSIYEILERI

tt*
a

F d| itd,titn F A' dtAUtu F A' tlilfiln F d" ilii'n

I
Zutm idiip oI nev-cuv6.na eylediin cevr'i fez6'
Boyruna dakdun kemendi c0'runa krldufi ezA'
$efkat imdntlur biliirken krluiadufr bavf-i Hudi
ilertrametsiiz sdh-r 'ilem n'itdi Sul@n Mugtaffl

il
Bir Urus eidtrsrnuff siizin kula$uffa koyup
Mekr ii 6.1e aldanuban oI 'actrzeye uyup
Bi$-r 'iimrffi lrisrh ol serv'i 5'z5"da ktyup
Bi--teratrtrum sflh-t 'Alem n'itiii Sullin Mu91af6'

III
$ih-r 'fllemsin veli balk -tutch senden nefreti
Kimseniifl lalmadr lnetgiz safia meyl-i gefkati
Bi'is olan miiftiye d,e irrnesiiLn $ak ralmeti
Merbametsiiz $Ah'r 'ilem n'itdi Sul@n Mustafd'

w
1 Nev-cuvdn iken igiifii 'adl ile ddct eylediifr
Hal ii lrilince lamunufl foA.tmn sad eflgdiil
2 Pirlikcle gimali n'igiin Zulm ii bidAd eylediifl
Bi-teral.rlum Sih'r 'dlem n'itdi Sul@n Multafi

* Onceki Siirin diPnotuna bk'

olo MEHMED QAIrUSOGLU

.:

Bi-giineh kan itmege pes nicesi gdrdiifi $avab

Bunr mr gann eylediin kim g6,ha olmaya. l.ris6,b
Ne yi.iz ile gazret-i Hakka virisersin cevdb
Merlrametsiiz ge,h-r '6lem n'itdi Sultin Muslaffl

\rI
Kimseye bAki degiildiir bu fend bilmez misin
Oldiiri.iben nev-cuvAn oglufir sen 6lmez misin
Miilk idindiifi diinyeyi 6,[ir fend olmaz mrsrn
Biterabtrum gdh-r 'dlem n'itdi Sultdn Mustaf6.

vtr
Dest-giri l+a.r Resfili gibi ulu gAh ola
Ol Restrlu'llAh katrnda ma[<b0l-i dergAh ola
Yot mr favfiifl tamu yoh.safla togrr rdh ola
Merhametsiiz S6,h-r '6trem n'itdi Sultin MuplafA

vIII
Tiihmet ii isn6d iie yrtcrldr tafut u bdnesi
Mazltrm u ma'gtrm iken n'itdi ya ol di.ir ddnesi
Ilalret-i Ya'ktrb-veg yand"r firAka anasr
Bi-terabtrum gAh-r 'Alem n'itdi Sultdn Mustafd

IX
Sabr-r Eyyub ile katlandr fird[<a ol fatun
Bu fen6, d6,rr iginde gefdi tamu mihnetin
Anr yakup yanduran giirsiin zebdni heybetin
Merlrametsi.iz Sih-r '6lem n'itdi Sultdn Mustafi
 SEHZADS MUSTAEA MERSTYELERT 677

x
1 Bu Nis0.yi derdmend fenyf,d idiip han a$ladt
Derd-i trasretden anufl cismindeki cdn a$ladt
2 Yidi kat giikde rnelekler yerde insAn agladt
Bi-teratrtrum gdh-r 'dlem n'itdi Sul@n Muglafi
6?8 MEHMED qAVUSOGLU

8*
MERSiyE-i UU'LggnR Ez-AN-r MUDAMI

F df ild,tiin F df itd,tiin F d| ild,tiin F df i,Iiin

I
1 Gijrdi bildi 'A.lem-i fAnide yolc agld bali
Cin giizini agmad.r andan yafia t6. kim bal.ca
2 Tuydr piir-fuavf ii lalardur ser-be-ser rAh-r Hudi
Sallanat qadrrna krlmadr anufigiin ittike
3 Gtr5rna irdi nidd-yr da'vet-i Rabbii's-semd
Da'veti \rldr icibet krld.r mdfd.tr kazd
4 Imtis6,l eylerdi Hakkufl 'emrine gubh u rnesi
I.ildr $a! G.)i jtt miimkin oldukga edA
5 Eyledi giha i1i'at [<rld"r bag u cAn fedi
$6.h-r iklim-i gehddet ya'ni Sul{dn Mugpf6

il
1 Hey ne rCrz-r mdtem-i piir-gam idi yA Rab o dem
Qrkmrg idi gcikle're ferydd u efgin-r nedem
2 Kullan fiirlatde lald.r gitdi o $Ah-t kerem
Bunda kaldr ciimle-i foayl u hagem labl u 'alem
3 Sdbrkd bu mAceriyl yazmasa levlre kalem
Gey periSdn olmaz idi kalbi minend-i ralam
4 Her ne defrlii ftrldrlarsa gekdi ol cevr ii sitem
Varh$rn terk idiip oldr mAlik-i miilk-i 'adem
5 Eyledi Siha ifi'at krldr bag u c6,n fedA
$dh-r i$im-i gehfldet ya'ni Sul@n Mugiafd

* Fatih Millet Kiitiibhanesi AIi Emiri Ef. Manzfim N. 554, yk. 83a
II,/41 lkinci mrsradaki eski harflerle yazr]J. krsmr okuyamadrm, fakat oiduiu
gibi nakletdim.
 $EHZADE MUSTAEA MERSIYELERI 679

ilI
Kaddi a'ld hi.isni zib6, bir giizel malrbtrb idi
CAn gibi mergtrb idi cAnin gibi mallfib idi
Giin gibi mahbfrb idi hem gonca-veg mahefrb idi
PehlevAn-r 'Alem olanlar arta ma$lfib idi
HaZret-i Yfisuf gibi htisn itre ra,nA, btlb idi
Kullan Ken'6,n-r fiirkat igre gan ya,ltrb idi
Fi'l-rnegel derd ii beldlar gekrnede Eyyfrb idi
Bu kara yanilar alrund,a ahui mekttlb idi

Eyledi gdha ig.'at krldr ba5 u cdn fed6.

$dh-r iflim-i pehAdet ya,ni Sultdn Mustafd

ry
Ddnmez ise yiridiir gimden giri.i gar!-r felek
Togmasun gems i.i kamer n'eyler gekiip bunca emek
Bahr-i egk igne yiiziip kan aglasun her bir semek
Malik:i miilk-i rnelek otrdr o |<aldr mAmelek
Giin gibi tolmd: giinkim ara yirden ol melek
Dfrd-r dh-r '6gr1rdn old"r semnvdta direk
Qrlgki takdiriifidiir ig 'ilemde ne itmek gerek
Itrer kigiye ld.ztm oldr ,emr Alldhufl dimek

Eyledi giha i1d'at krldr baS u cAn fedA,

$dh-r itdim:i Seh0det ya,ni Sul@n Mugpfi
680 MEHMED. QA1rUSOGL'I'

MU'A$$ER-I MUSTAFA rABE SERAHU

P 6f dld,tiin f A' ilAfiin F df ild'tiln F 6' iliin

I
Qiinkim alur ugbu t6,c u tabtr dew-i fitzgi'r
Terk idiip bu rabt u ba$tr bir nerned hrl ibtiydr
Besleme ol cisrni kim anr yiyiser mtrr u mir
Grrre olma devr-i dtrna gtin degiildi'ir ber'Eardr
Nige ddem lamle boyandr ugbu lfllezdr
Niqe bifl lrasretlii yatur niqe bifr bifi giil-'i7A.r
Toludur ferydd a zdr ile hele ddr u diyflr
'Aklbet bildiifi bum kim saffa kalmaz pflydir
Cehd kil s,end.en ki di.inydda [ala bir yA.d'ig6.r
Bafra dirsefl devr elinden oldr 'alclum tAr u mAr

il
Vakt-i subh oldr yine 'azm-i giilistin eylediik
Derd ii gam kalmaktrga ya'nl ki derm6,n eylediik
Lileye frldu! na,qax bagrumuzt lan eylediik
Arr krtauk ciirnle !a$ u !a5r ndldn eylediik
Kfrh-r mihnet qekrnede Ferhidr yalan eylediik
Abirin bildiik feni terk-i dil ii cdn eyledtik
Ndm u nengi biz bu giin lopra!1a yeks6n eylediik
Nige giin yiizliileri [rik igre pinhdn eylediik
Ey giifliil dut kim seni bu qarba sulgin eylediik
Niqe sul@nlar yatur fopra$ iginde bdr t z6't

i Fatih Millet Kiitiibhdnesi, Ali Emiri Ef. Manz0m, N. 554' yk. 88b' Ayrrca
Koyuno$lu Kiitiibhdnesi'nde iki ayrr mecmoa iginde birer niishasrm daha gd'r-
miigdiim.oniishalarlakargrlagtrrarakbumanzomeyitesbitetdim,
 $EHZAbE MUSTAE'A MERSIYELERI 679

ilI
Kaddi a'lA hiisni zibi bir giizel mahbfib idi
CAn gibi mergtrb idi c6,ndn gibi mallttb idi
Giin gibi matrbtrb idi hem gonca-veg malrefrb idi
Pehlev6,n-r '6,lem olanlar ana maglttb idi
fla2ret-i Ytrsuf gibi lriisn ile ra'n6, bAb idi
Kullarr Ken'An-r fiirftat igre gan Ya'ktb idi
Fi'l-rnesel derd ii bel6,lar gekrnede Eyy0b idi
Bu kara yaztilar alntnd,a anufr mekttlb idi

Eyledi g6,ha i1d'at t<rldr bag u edn fedd

$ih-r il5lim-i gehddet ya'ni Sulldn Mugpfd
rV

Ddnmez iSe yiridiir gimden girii gar!-r felek

To$masun gems ii lamer n'eyler gekiip bunca emek
Batrr-i egk iqne yiiziip [<an a$lasun her bir semek
Malik-i miilk-i melek oldr o kaldr mimelek
Giin gibi lohndr giinkim ara yirden oI melek
Dfrd-r dh-r '6grtAn old"r semAvdta direk
Qiinki takdiriifldi.ir ig 'ilemde ne itmek gerek
Her kigiye ISanm oldr pmr Alldhufi dimek

Eyledi giha itA'at krldr bag u c6n fedd

$6,h-r il;lim-i gehAdet ya'ni Sultdn Mustafd
680 MEHMED. QAVU$OGI,U

9*
MU'A$SER-I MU$TAF'A TABE SERAHU

F df il6,tiin F A' ilfuti;n F d' dtd'tiln P 6' l,liin

I
Qiinkim alur ugbu tAc u tabtr dew-i rizg6'r
Terk id.i.ip bu ra"bt u baltr bir nerned krl ibtiyA'r
Besleme ol cismi kim anr yiyiser mtrr u mdr
Grrre olma dew-i dtrna gi,in degiild'iir ber-karir
Nige Adem kamle boyandr ugbu lfllezdr
Nige bifr [rasretlii yatur nige bifr bifi giil-'i7flr
Toludur feryfld t z5.r ile hele dAr u diyAr
'Akrbet bildiifl bum kim safla kalmaz pdyd6,r
Cehd krl s,enden ki dirnydd.a kala bir yddigir
Bafia dirsefl devr elinden oldt 'a1dum tAr u mA,r

1 Vakt-i gubtr oldr yine 'azm-i giilistdn eylediik

Derd ii gar-n kalmakhga ya'ni ki dermAn eyledtih
2 Ldleye krlduk na4a't ba$rumuzt lan eylediik
An krnuk ciimle lag u ta$t n6.ldn eylediik
3 Ktrh-r mihnet, gekrned,e FerhAdr yalan eylediik
Abirin bildiik fen6. terk-i dit ii cdn eyledi.ik
4 Ndm u nengi biz bu giin topra,ga yeksdn eylecliik
Niqe gtn yiizliileri [rdk iqre pinhAn eyledi.ik
5 Ey giifriil dut kim seni bu garba sultin eylediik
Niqe sultAnlar yatur toprag i'gintle bdr u z6'r

' Millet Kiitobhanesi, Ali Emlri Ef. Manzfim, N. 554, yk. 88b. Aynca
-F.atih
Koyuno$lu Ki.itiibhdnesi'nde iki ayrr mecmoa iginde birer niishasrnr daha 96r-
mi.igdiim. O niishalarla kargrlagtrrarak bu manz0meyi tesbit etdrm'
 681
$EHZADE MUSTAFA MERSIYELERI

UI

Bfu napar krl l6Jeye kim ba['n'r btrn olmts durur

Serv qalar bagrnr pan kim ciintrn olmrg durur
Niqe serkegler bu dew i'gre zebtrn olmr$ durur
Ceir ii mitrnet derd ii $am gar[a fiinCrn olmrs durur
Giizya.grndan yer yiizi hep ldlegfrn olmrg durur
Bir degirmendiir felek 'iimr afia un olmrg durur
Gdfil olmafl ddstlar gerdCrn dtrn olmrg durur
Virdiigin diinyd alur gan kim oyun olmrg durur
Bir lanaradur bu r6.lem il loyun olmrg durur
'Arii iseff her gice bir tekyede hrlma kardr
rV
Gel bazin va[cti irigdi b6!r eyle cd bu giin
Gtir ne reng itdi yine bu giinbecl-i ba'Cra b'u giin
Bir libds-r turfa geymigaliir yine sahr6' bu giin
bu giin
Krbkrzrl krzar:dr bayretden giil-i l.ramri
Al ider giil dline aldanmagil ydri bu giin
Kime krlmrgdur vef0 bu kej-revi dirnyd b'tt gi'in
(and.a var:dr Eam yi iskencler ii D6'r6' bu giin
-fopraga.
diismis yatur nige sernen-simi bu giin
gir Aem igre ya$dr diinyiyr bu ejd"erh6' bu giin
Sen yatursrn bdb-r $afletd'e ne oldr iSikir

v
Bir zamdn itd.i bahirufr sohbetini 'dgrkdn
Basladt egcdn tagyir itmege bAd-r baz6n
Serv biikiildi vii giil soldr dijkiildi ergavin
Nicesi $am gekmeyem yi nice olam Sddmdn
Diizcliigini giin bitiirsin b'ozrsar 6bir zamin
t{iisne $rrre olmagil kim bir akar sudur
hemin
Gizli.l nesne yok cihdnda ciimlesi giurden 'aydn
Bunda ne patrlrAk ii Cem [aldr ne b6d' NtrSirrevA'n
Giirmecliifi mi nioe yatur Bursad'a 'Ogminiyin
M6,2iye krlma nLaqax kim gegd"i bifi bifl tdcddr
682 ME}IIMED QAVUSOGLU

VI

Qi:nki esceruff kabdsrn l.rapdr peyk-i bi-direng

Krrdr ezhArufi qe,risin itmedin bir lallpa ceng
Yine mA.tem bil'atin geydi bu arZ-r ldle-reng
MfrSa diinmigdiir ecel ddmrnd.a, nige bin peleng
Nige altun tdg urman baSlaruff yasdugr seng
Sen diiriSiirsin beniim olsun diyii Ttirk ii Fireng
Hey ne gA.filsin ki gelrnez yA'dufia tibtrt-t teng
Kalmr$arn lrayrAn u vAlih yinredin afydn u beng
Bit ki safla aqgr itrnez Muglaf,fl bu ndm u neng
R6.h-r 'rg[c iginde cehd it ciimlesin [<tlgtl nigir
 683
SEI{ZADE MUSTAFA MER,SIYELERI

EK

Makilenin it<inci tashihini tarnamladrirmda, Giilseni

tarikatinin
t.o"o"o,,,$eyhibrxhim.iGiilgeni'ninoiluvehalifesiHaydlimah-
ii=i, S"vr, airmed Efendi'nin lgakayrkzeyti'ne giire vefitr H.977/
yazmalanarasrn-
M. 15b9-70) Siileymd,niye Kiitiibhd'nesi'nde Yozgat
da bulunan divinrnt (Nu' a2?) tedkik ederken bir $ehz6'de Mustafa
mersiyesinedahatesddiifetd'im.Divan,Haydli'ninmiiridlerinden yt-
H. 970
Mahmtrct (vey6, Mehmed) adlr bir divan katibi tarafrndan
lmdaistinsdhedilmisair.coriitece{igibi,mersiye$ehzide'ninai-
<Mersiye-i> ibd-
zrndan yaztlmrgdrr. ltlf,ns mtsrA'r yokdur' Baghkda
resibulunup,kiminiginotduiuda-belirtilmemiSd'ir'Mersiyeyk't2'
den baglarnakdadrr. Iiay6'li'nin, babasrntn doium
yeri olan Azerbay-
bakrmmdan da krymet-
can,ln sivesini mlndf.aia etdiiini giistermesi
Ii bir vesikadtr.
I
Gergi takdir eylemig ewelde Siiblrinum meniim
Yo[r yire diike fetek kara yire [canum meniim
meniim
Hak iitiir kim yo$ idi bir Terre 'igyAnum
N'eyleyem tcrydun bafia devletlii sullAnum meniim

II
bur^u, oldr gevket ii bagmetle divAnum meniim
$ag u gola [<unlan getr ile seyrAnum
meniim
ait f.i* yrfdr felek kasr ile eyvAnum-meniim
N'eyleyem |rydufl bafla devletlii sullAnum meniim

ilI
Mihr meh-ves lSullarum zerrin kemer iiskiif ile
ii
iisltrb ile
$ag u solda ;af lutup eI lavgurup
Gtiyiya giiz degdii kim dagrldr bir flgtrb ile
N'eyiey"m krydufl bafla devletlii sullinum meniim

([I/1) Bu mrsrddaki <iiskiif> kelimesi agaf,rdaki <iislirb> ve <6'gtrb> kelime-

mi telaffuz ediyor-
leriyle k6fiyeli diigmiyor. Acaba HayAli bunu <iiskfib> diye
du?
684 MEHMED QAVUSOGLU

w
Hfrri vii rrdvdn mis6.li lqnanan kullar fuant
Zib n zibd. ile diizenmig olan begler lant
Cennetii'l-Me'vdya nisbet diigenen evler fuanr
N'eyleyem krydufl bafia devletlii sullAnum meniim

v
Qiinki tal.<dir eylemigdi bafia Kassflm-r Ezel
Qekdi getiirdi buraya pdyuma diisdi ecel
Bi-giin6,h idiim degiildi bafla bu iilmek mahal
N'eyleyem t<rydufl bafla devletlii sullinum meniim

VI
Ister idiim Riistem-i DestAn kimi a'dd ile
Kiikreyiip arslan kimi ceng eyleyiip hey hdy ile
Kan ile doldurayrm vAdileri sa!r6, ile
N'eyleyem lcrydufi bafla devletlii sul@num meniim

VII
Isteyiip meyddna girem lrayt<rrup mdnend-i gir
Hakk idiip a'di deminn $omayam gih u emir
Kirn biliirdi afisuzrn btiyle olam bdr u bakir
N'eyleyem krydufr bafla devletlii sultinum meniim

vIIr
Oglufi idiim gey 'aziz idiim katuflda mutrterem
Ha2retirflde s0,hbdz idiim celil ii muhtegem
'Akrbet oldum Telil ii frir u zdr t miittehem
N'eyleyem lrydufi bafia devletlii sul|6'num meniim

D(
Regk iderdi Asumin ehli meniim divinuma
Yiiz siirerdi mihr ii meh Sdm u seher eyvAnuma
'Akrbet bir kdr ile d6,$ urdr devrdn c6,numa
N'eyleyem f,rydufi bafla devletlii sultd'num meniim
 SEHZADE MUSTA.T'A MERSIYELERI 685

X r,
Dogrr idiim dsitinufida elif kimi 'ayin
Egridiir dinse bafla inanma ey gdh-r cihin
Gadr krldr dehr (bafla) virmedi bir dem emdn
N'eyleyem krydufr bafia devletlii sultdnum meniim

XI
istegiim bu idi r.{a[<dan ddyimd her gubh u Sdm
Uguruida dii$meniiflle gahgup olam miidAm
Hayf oldr bafra gimdi yofo yire 6lmek tam6m
N'eyleyem kryduff bafla devletlii sullAnum meniim

xII
Dir idiim a'd6. olursa. balk-r 'Alem ser-be-ser
Gam degiii Sultdn Siileymin kimi vardur giin peder
Bilmediim diigmen siiziyle yob yire bafla kryar
N'eyleyem krydufi bafra devletlii sul@num meniim

xIIr
Gadrdiir dehr igre ddyim rtrzg6rufi 'ddeti
Eweli dev Abiri letdiir cihdnufi devleti
Benden alsunlar ser-d-ser '6lem ehli 'ibreti
N'eyleyem [oydufl bafla devletlii sulldnum meniim

xrv
Nice kryduff ben kulufia giizgdr' ey gdh-r cihdn
H6,liimi 'arL itmege virdiirmediifl bir dem amdn
Ber-giizide Muglafifi degiil midiim ben bir zam6,n
N'eyleyem ftrydufl bafia devletlii sul@num menilm

xv
Istegiim budur cihAnda dAyim ey sultAn saf,a
Emriifie rdm ola ciimle gerdig-i dewdn safia
Yoluffa yiiz bifi meni.im kimi ola kurbdn safla
N'eyleyem [rydun bafla devletlii sul@num meniim
686 METIMED SAVUSOGLU

xvr
1 I'tibar itme cihAnufl devlet ii dArAtrna
Grrre olma mil ii miilk ii gadvet i.i dlitrna
2 'lbret al bundan na4ar eyle Hakufl dydtrna
N'eyleyem krydufl bafia devletlii sulldnum meniim

xvII
1 Din idiifr kim Muglafddur yiriime kAyim-makdm
Devletiiffde fdg geqerdi rirzgf,,rr gubh u gdm
2 'Akrbet bu ftahra b6,'iq n'oldr ey gih-r enAm
N'eyleyem krydufl bafla devletlii sul$num meniim

XVIII
1 Yir yiizin lutar dir iili bafia fualkufl ekqeri
Al-i 'Ogmdn milkiniifi Sih(r) bu durur serveri
Z ibtiydr itdiifr neden 6.bir bafla kara yeri
N'eyleyem krydufl bafia devletlii sulldnum meniim

xrx
1 Yirde yatdugrnca sen 'fllemde ol$rl piyddr
Devleti.ifie irmesiin dsib-i dehr-i rizgdr
2 Yojufla olsun fedd meniim kimi [<ul pad hez6,r
N'eyleyem krydufl bafra devletlti sullinum meniim

xx
1 Ister idiim devletiiflde yir yiizin tutam veli
N'ideyim talrte'g-gerdde lutam 6.bir menzili
2 Cenneti.i'1-Me'viyr buldum ciimleden gekdiim eli
N'eyleyem krydufr bafla devletlii sultinum meniim

(XVI/1) <<Sadvet> kelimesi metinde gu imlA ile yazrlmrgdrr : iflJ;

(XYt/2) <'ibret> : metinde <lrayret>
(XIX,/1) Ikinci mrsrddaki <dehr-i>> kelimesinin <<devr-i>> olmasr mtimkindir
ve daha uygundur.