1

‫‪2‬‬

‫دقمہم‬
‫بطاہلبیتہیلعاالسلم‪:‬‬

‫بطاہلبیتایمیظعاوصلےہوجاناءہیلعاالسلمو ؐ‬
‫دمحموآلدمحمہیلعاالسلمیکامیلعتتےسادتباوہرکآج‬
‫یاجریےہ۔ہیامیلعتتانیکرعموتفں‪،‬رجتبات‪،‬اورداعؤںاکہجیتنںیہوجہاریتحصاوررواحن‬
‫وکرتہبانبےنےیلرضوریںیہ۔بطاہلبیتامیبرویںےسلبقالعجواایتحطاتبباےہ۔‬

‫بطاہلبیتاییمیلعتاظنمےہوجاعمرشیت‪،‬امسجین‪،‬اوررواحینتحصیکاگنہےسمیلعتداتیےہ۔اہیںی‬
‫ہکہیآپوکامیبرویںےساچبےناورتحص دنمرےنہیکرعمتفداتیےہوجآپیکتحصوکفلتخم‬
‫رطوقیںےسرتہبانبباےہ۔بطاہلبیتااہلیمملعےہ۔وجویحےساناءواہلبیتوہیلعاالسلمےکذرےعی‬
‫مہیاچنہپےہ۔اسںیمیطلغیکاجنگشئںیہنےہ۔اسسنئوڈیملکی‪،‬رجتباتیکاتحمجوہیتےہ‬
‫وچہکناےکناسےنموکیئزیچبلکلواحضںیہنوہیتہکبجبطاہلبیتویحاکملعےہوجرجتباتواشمدہاتیک‬
‫اتحمجںیہنےہ۔آجیئکوساسلدعبوجاسسنئوڈیملکیاینتتریقواخرااجتےکباووجداساقممرپ‬
‫ںیہنچنہپیکساورہنایقمیچنہپےکسیگوجاہلبیتےندصویںےلہپاتبباےہ۔آجاسسنئوڈیملکی‬
‫یھباہلبیتےکیبطاوصولںوذغاؤںےکوخاصیکبادیئرکریہےہوجاہلبیتےنریغبیسکرجتہبونیشم‬
‫ےکاتبےئےھت۔آجدایناینتتریقےکباووجددوباررچینلزیچوںیکرطفٹلپریہےہ۔ںیمہیھب‬
‫بحبیتابحمناہلبیتاسزیچیکرضورتےہ۔اہلبیتیکدنسپیدہذغاؤںےساافتسدہاحلص‬
 ‫‪3‬‬

‫رکںی۔اہلبیتوکطقفسلجم‪،‬رعنوںیکدحیدحمودہنرکںیہکلبایکندنسپوبادنسپاےکنرطہقیالعجیک‬
‫رطفوتمہجوہںوتانیقیہرامیبریےساجنتباتکسںیہ۔خداےنوکیئامیبریایسیںیہنوجھبایئسجاک‬
‫العجہنوہ۔امیبرویںرپریمیاتکببطاہلبیتہیلعاالسلماکاطمہعلرکںی۔‬

‫ریمایمیلعترفس‬

‫ںیمےنفلتخماممکلےسمیلعتاحلصیک‪،‬تراطہینےسںیمےنوینرٹنشی‪،‬اورریکورپبکٹک‬
‫(‪)Chiropractic‬ےکاومرںیممیلعتاحلصیک۔وسیدنےساسوکیئولیجیکمیلعتاحلصیک۔‬

‫رافہارٹنلنشینویوینریٹسالوہرےس‪Manual therapy‬یکمیلعتاحلصیک۔‬

‫اوراچہنئےساچزینئڈیمنسیواوکیرچکنپیکمیلعت‪HSA‬ےکاعتونےساحلصیک۔اےکسالعوہاجحہم‪،‬دصف‪،‬‬
‫اورچیلرھتایپںیمیھباہمرتاحلصیک۔ریمیمیلعتںیمامڈنئاسسنئ‪،‬انپہترم‪،‬ترنیامرٹسی‪،‬باداش‬
‫وکتراھےنےکوکرزیس‪،‬اوراتروامرھتایپےسیجونعمیومیلعتںاکشالموہبایھبتہبامہےہ۔اسےک‬
‫العوہںیمےنہرزلبم‪،‬افریسیمیکیھبفلتخماممکلےسمیلعتاحلصیک ابہکریمیرگتفذغاؤںےک‬
‫اسھتاسھتبطاہلبیتہیلعاالسلمیکدواؤںوکیھبےنھجمسںیمآاسینوہاجےئ۔وچہکنجیڑجی‬
‫وبویٹںیکاچہپن‪،‬ڈیمنسانبےنےکرطےقیںیماہمرتاحلصںیہنوہیتوتالعجرتہبرطےقیےسںیہن‬
‫وہاتکس۔‬
 ‫‪4‬‬

‫ریماوشق‬

‫ریماالصوشقبطاہلبیترپاکمرکےنںیمےہ‪،‬سجرپںیمیئکتروسںےسررسیچرکراہوہںاوراتکوبں‬
‫یھبرحت رترکراہوہںوجاردواورارگنتریدوونںزباونںںیمںیہ۔‬

‫دانمشنآلدمحماکضغبوبطاہلبیت‬

‫اہلبیتیکدنسپیدہذغاںیئوولھپںتوکدانمشنآلدمحمےنمہےسدوررکدباےہ۔انےکبارےںیمنم‬
‫ڑھگتووھجیٹرواباتانبڈایل۔ایسےئلمہالہتیبیکدنسپیدہذغاؤںےسارثکباوافقںیہ۔ھچکزبسباںوت‬
‫مہاجونروںےکاچروںںیماامعتسلرکےتںیہوجاہلبیتہیلعاالسلمیکدنسپیدہزبسباںںیھت۔ےسیجاکینس‬
‫وریغہایسرطحسجزیچےساھلبیتےنعنمفرامبا۔ےسیجداینھں‪،‬دنقچریکڑج‪،‬وہمہاامعتسلرکےت‬
‫ںیہ۔ایسرطحرضحتافہمطزہراعیکزبسیہفلقوجآپوکےبدحدنسپیھتدانمشنافہمطزہراےناسےک‬
‫وخاصاٹمےنےکےیلنمڑھگترواباتانبیئہیزبسیاوقمحںیکزبسیےہاسےسلقعزالئوہبا‬
‫ےہ۔ہکبجرواباتںیمااممرفعجاصدقہیلعاالسلمفرامےتںیہ۔اسےسرتہبلقعوکزبادہرکےنوایلوکیئ‬
‫زیچںیہنےہ۔اسسنئیھبایکسبادیئرکیتےہ۔‬
 ‫‪5‬‬

‫خدیدررسیچوبطاہلبیت‬
‫مہبطاہلبیتیکمیلعتوکزبادہولوگںیاچنہپےناکزعمرےتھکںیہاورانوکملعےسربلتررکےنںیمدمدفرامہ‬
‫رکےنیکوکششرکرےہںیہ۔وچہکنخدیدررسیچبطاہلبیترپںیہنیکیئگ۔سجےکہجیتنںیموگلگرسچ‬
‫اور ‪Chat GPT،Ai‬وریغہرپبطاہلبیتاکڈاٹیںیہنآراہےہ۔ہاریوکششےہ۔اسرپڈیملکی‬
‫ررسیچوخدیدررسیچوکیھبشالمرکںی۔باہکرسچںیمیھبآےئاورڈیملکیےسقلعترےنھکواولںےک‬
‫نیقیںیمیھبااضہفوہ۔اسےسےلہپریمیاتکںیبطقفبطاھلبیتہیلعاالسلمرپںیھتابںیمےنخ د‬
‫دی‬
‫ڈیملکیواسسنئوکیھبشالمرکدباےہ۔‬

‫امیلاخرااجت‬
‫انشاکومںرپریثکرمقخرچوہریہےہ۔انشزیچوںوکآےگتراھےنےکےیلآپشومنینمیک‬
‫داعںیئوامیلاعتونیکادشرضورتےہ۔اسںیممہروزاہنباہتفہواراہلبیتہیلعاالسلمیکبطےکبارے‬
‫ںیمااحدیفلتخموسلشڈیمباااکؤیںیموجھبارےہںیہ۔وجرلکوپشوہیتںیہباہکزبادہےسزبادہ‬
‫ومنینموتمہجوہں۔اسےکےیلاماہہناخرااجتوہےتںیہ۔‬

‫اہلبیتاڈیکیمفریوکرزس‬
‫اسےکالعوہمہاینپآنالنئاڈیکیمںیمبطاہلبیتہیلعاالسلمرپفریآنالنئوکرزسیھبرکوارےہںیہ۔باہک‬
‫اہلبیتہیلعاالسلمیکدنسپ د‬
‫یہذغاوںوالعجےسزبادہےسزبادہولگاافتسدہاحلصرکںیکس۔‬

‫ںیماینپیمیلعتراوہںوکآپےکاسھترتشمکرکباوہںباہکآپیھببطاہلبیتیکیتمیقرعمتفےسآاگہوہ‬
‫ںیکساوراینپتحصوکرتہبانبےناکہلصیفرکںیکس‬
 ‫‪6‬‬

‫مریداتکںیبوررسیچ‬
‫یمیلعترفسیکراہںیم‪،‬ںیممریداتکںیبھکلراہوہںسجںیمریمیمیٹاعمویرکریہےہباہکبطاہلبیتیکمیلعت‬
‫وکاورزبادہولوگںیاچنہپبااجےکس۔مہآپیکرامنہیئ‪،‬امحی‪،‬اوراعتونےکیھبوخااہںںیہباہکہییمیلعت‬
‫رفسآےگتراتھرےہ۔اساابتعرےستہبےسدووتسںےنہراحلظےسریمیاچےہیمیلعتوہباامیلوہدمدیکےہ‬

‫مہبطاہلبیتےسالعجرپمریداتکںیبیھبھکلرےہںیہ۔سجںیمدصف‪،‬اجحم‪،‬یھبشالمںیہ۔اےکسدعبمہالہ‬
‫تیبآنالنئاڈیکیمرپسیبےسزادئ‪Paid‬اورفریوکرزسیھبرکواںیئےگ۔سجںیمبطاہلبیتافریسیمیھب‬
‫شالمےہ۔سجیکدمدےسومنینموجرواباتاہلبیتںیمڈیمنسانبےنےکرطےقیاتبےئےئگںیہاوراہلبیتےک‬
‫ڈیمنسےکافرومےلںیہوہیھباھکسںیئےگسجےسومنینمذغاؤںےکاسھتدواںیئوخدےسانبںیئےگاور‬
‫اسےسروزاگریھباحلصوہاگ۔‬

‫امیلاعتون‬
‫امیلاحلظےسدیحرروضیاصجےناکیفدحیہاریوپسرٹیکےہ۔اتکبرپاکیفامیلاخرااجتآےئ۔رگم‬
‫اہلبیتہیلعاالسلمےکاچےنہواولںےنتہبوپسرٹایکےہ۔خداودناعتملوہنجںےنیھبامیلویمیلعتبایسک‬
‫یھبرطحےساسںیماعتونایکخداانےکاکروبارورزقںیمترتکاطعفرامےئ۔انوکاکایمبواکرمان‬
‫رکےاوراےکنالہوایعلوکیھبآلدمحمیکامیلعتتالیھپےنیکوتقیفاطعفرامےئ( آنیم)‬

‫خداروضیاصجےکوادلنیوکجارفلدوسںیموجارآہمئںیمہگجاطعفرامےئاوراےکناکروبارںیمترتکاطع‬
‫فرامےئ۔‬
 ‫‪7‬‬

‫آخرںیمآپشےسداعیکدروخاشےہ۔خداودناعتملریمیاجتراحاجتوکوبقلووظنمرفرامےئاورےھجمبط‬
‫اہلبیتہیلعاالسلموپریداینںیمالیھپےنیکوتقیفاطعفرامےئاورآلدمحموکھجمےسرایضفرامےئ۔‬

‫بطاہلبیترپریمیامتماتکںیبریمیویاسیرپ رفی‪Pdf‬ںیمڈاولنڈرکںی۔‬
‫َ ِّ ّ َّ َ َ ُ‬ ‫ُ َ َّ َ‬ ‫َ‬ ‫ُ َ َّ‬ ‫َ َ‬ ‫ًّ ُ َ َّ‬
‫آل محمــد و عجــل فرجهــم‬ ‫ــد و ِ‬
‫ــل عــلى محم ٍ‬‫اللهــم ص ِ‬
‫اامتلسداع‬

‫اخاپکےئدروتبل‪:‬دیسیفطصم ٰ اکیمظ‬
 ‫‪8‬‬

‫ااصیلوثاب‬
‫‪ ‬ایضءانسحلودلوخاہجریشبادمح‬
‫‪ ‬مجنانسحلاصجوخاہجریشبادمح‪.‬‬
‫‪ ‬رصیقافہمطتنبدمحمابعسزیدی‬
‫‪ ‬دیسدہاینیسحروضیانبدیسدہمینیسح۔‬
‫‪ ‬ابجریلعشاہ‬
‫‪ ‬ونابیلعشاہ‬
‫‪ ‬دمحمالغمدنی‬
‫‪ ‬رونشدنی‬
‫‪ ‬جیبیب‬
‫‪ ‬اہخرہیبیب‬
‫‪ ‬دیسہزعترااسنلءمگیبتنبدیسرباضادمحاعدبی‬
‫‪ ‬دیسفرخیلعروضیانبدیسبادریلعروضی‬

‫امتمومنینموومانمتااصیلوثابےکےیلوسرہافہحتاورنیترمہبتوسرہ االخص ڑپںیھ‬

 ‫‪9‬‬

‫‪Table of Contents:‬‬
‫دقمہم ‪2..................................................................‬‬

‫)باباول)ولھپںےسالعج ‪36 ...............................................‬‬

‫بطِالہتیبؑیہبطوبنیﷺ ےہ ‪36 ..........................................‬‬

‫رتہبنیتحص ےک ےیل وکشش رضوری ےہ ‪36 ................................‬‬

‫بطِالہتیبؑںیمولھپںےسالعج ‪37 ...........................................‬‬

‫ااحدیںیمولھپںےکوفادئ ‪37 ................................................‬‬

‫یتنج لھپ(ااحدی) ‪38 ....................................................‬‬

‫ولھپں ےک وکلھچں یک اتیمہ (ااحدی) ‪39 ...................................‬‬

‫ولھپں ےک وکلھچںےک خدیدیبط و اسیسنئ وفادئ ‪39 .............................‬‬

‫بازہ لھپ(ااحدی) ‪42 .....................................................‬‬

‫بطِالہتیبؑںیمیہب ےک وفادئ و العج ‪43 ....................................‬‬

‫یہب ےک خدیدیبط و اسیسنئ وفادئ ‪48 .........................................‬‬

‫دعمے یک امیبرباں ‪53 ........................................................‬‬

 ‫‪10‬‬

‫ومیلں)‪55 ................................................... (Lemon‬‬

‫بطِالہتیبؑںیمومیلںےکوفادئ‪55 .............................................. :‬‬

‫ڈیملکی ںیمومیلں ےک وفادئ‪56 ............................................... :‬‬

‫بااپشیت ‪57 .................................................................‬‬

‫بطِالہتیبؑںیمبااپشیتےکوفادئ ‪57 ...............................................‬‬

‫بااپشیت ےک خدیدیبط و اسیسنئ وفادئ ‪58 ..........................................‬‬

‫‪61 ..............................................‬‬ ‫ارموود)‪(Guava‬‬

‫بطِالہتیبؑںیمارمودےکوفادئ ‪61 ...............................................‬‬

‫ارمود ےک ڈیملکی و اسسنئ ںیم وفادئ ‪62 ......................................‬‬

‫آخروٹ ‪64 ...............................................................‬‬

‫تیبںیمآخروٹےکوفادئ ‪64 .............................................‬‬

‫بطِالہ ؑ‬

‫ڈیملکی ںیم اخروٹ ےک وفادئ ‪65 ..............................................‬‬

‫اخروٹ و رینپ اھک ویکں اھکںیئ ڈیملکی اسسنئ ؟ ‪65 ..........................‬‬

‫ابار ‪69 ...................................................................‬‬

 ‫‪11‬‬

‫بطِالہتیبؑںیمابارےکوفادئ ‪69 .................................................‬‬

‫ڈیملکی و اسسنئ ںیم ابار ےک وفادئ ‪74 .......................................‬‬

‫ابار ےک وکلھچں یک اچےئ ‪83 ..................................................‬‬

‫س ‪84 ................................................................‬‬

‫بطِالہتیبؑںیمسےکوفادئ ‪84 ................................................‬‬

‫ڈیملکی و اسسنئ ںیم س ےک وفادئ و العج‪87 ................................‬‬

‫س اک لھپ اور کشخ اھکیسن‪94 ..............................................‬‬

‫س اک لھپ اور اخبر ‪94 ......................................................‬‬

‫شمشک و اوگنر ‪95 ..........................................................‬‬

‫بطالہتیبؑںیمشمشکےکوفادئ ‪95 ...............................................‬‬

‫اوگنر ‪97 ..................................................................‬‬

‫بطالہتیبؑںیماوگنرےکوفادئ ‪98 ................................................‬‬

‫ڈیملکی و اسسنئ ںیم شمشک ےک وفادئ و العج‪98 ...............................‬‬

‫اریجن ‪109 ................................................................‬‬

 ‫‪12‬‬

‫بطِالہتیبؑںیماریجنےکوفادئ‪110 ................................................‬‬

‫ڈیملکی ںیم اریجن ےک وفادئ ‪112 ................................................‬‬

‫خروبزہ و تروبز ‪117 .......................................................‬‬

‫بطِالہتیبؑںیمخروبزہاورتروبزےکوفادئ ‪117 ......................................‬‬

‫ڈیملکی اسسنئ ںیم خروبزہاور تروبز ےک وفادئ و العج ‪119 .......................‬‬

‫آولاخبرا ‪124 ..............................................................‬‬

‫بطِالہتیبؑںیمآولاخبرےےکوفادئ ‪125 ..........................................‬‬

‫ڈیملکی اسسنئ ںیم آولاخبرےےک وفادئ و العج‪126 .............................‬‬

‫‪128 ...............................................‬‬ ‫انعب)‪(Jujube‬‬

‫بطِالہتیبؑںیمانعبےکوفادئ ‪129 ..............................................‬‬

‫بادام ‪132 ................................................................‬‬

‫بطِالہتیبؑںیمبادامےکوفادئ ‪132 ...............................................‬‬

‫ترجن ‪133 ................................................................‬‬

‫بطِالہتیبؑںیمترجنےکوفادئ ‪133 ...............................................‬‬

 ‫‪13‬‬

‫ڈیملکی اسسنئ ںیم ترجن ےک وفادئ و العج ‪135 .................................‬‬

‫سنحدد)‪136 ........................................ (Russian Olive‬‬

‫بطِالہتیبؑںیمسنحددےکوفادئ ‪136 ...............................................‬‬

‫ڈیملکی اسسنئ ںیم سنحددےکوفادئ اوراسےس العج ‪138 ..........................‬‬

‫الیک ‪141 .................................................................‬‬

‫بطِالہتیبؑںیمےلیکےکوفادئ ‪141 ...............................................‬‬

‫ےلیک ےک ڈیملکی اسسنئ ںیم وفادئ و العج ‪142 .................................‬‬

‫وجھکر با خرام ‪144 ..........................................................‬‬

‫وجعہ وجھکر ‪144 ........................................................‬‬

‫بطِالہتیبؑںیموجعہوجھکرےکوفادئ ‪144 ............................................‬‬

‫ترین وجھکر ‪146 ...............................................................‬‬

‫بطالہتیبںیمترینوجھکرےکوفادئ ‪146 ...........................................‬‬

‫اعم وجھکر ‪150 ................................................................‬‬

‫بطِالہتیبؑںیماعموجھکرےکوفادئ ‪150 ............................................‬‬

 ‫‪14‬‬

‫ڈیملکی ںیموجھکرےک وفادئ ‪153 .................................................‬‬

‫(بابدوم)وسقی‪،‬بلٹبٹہ‪،‬باینووگشےکااکحم ‪160 .............................‬‬

‫وسقی ‪160 ...............................................................‬‬

‫تیبںیموسقیےکوفادئ ‪160 ..............................................‬‬

‫بطِالہ ؑ‬

‫وسقی ےک ڈیملکی ںیم وفادئ‪163 ...............................................‬‬

‫فلتخم ااسقم ےک وسقی وفادئ اور انبےن ےک رطےقی‪165 ..........................:‬‬

‫وسقی یک ایتری ےسیک رکںی؟ ‪166 ..............................................‬‬

‫وسقی وج ‪167 ............................................................‬‬

‫اامعتسل‪167 ................................................................. :‬‬

‫وسقی وج خدیدبطیکرظنںیم ‪168 ..........................................‬‬

‫وسقی اچول(ترجن) ‪170 ..................................................‬‬

‫بطِالہتیبؑںیموسقیترجنےکوفادئ ‪170 ..........................................‬‬

‫وسقیترجنانبےناکرطہقی ‪172 ....................................................‬‬

‫وسقی دنگم ‪173 ..........................................................‬‬

 ‫‪15‬‬

‫وسقی دعس (وسمر یک دال‪ ،‬بای وسمر) ‪174 ................................‬‬

‫بطِالہتیبؑںیموسدعقیسےکوفادئ ‪175 ..........................................‬‬

‫وسقی دعس ےک خدیدیبط وفادئ ‪175 .............................................‬‬

‫وسقی سنحدد)‪177 ................................. (Russian Olives‬‬

‫وسقی وخند)انچ( ‪177 ......................................................‬‬

‫وسقی س ‪178 ..........................................................‬‬

‫وسقی اکلم ‪179 ..........................................................‬‬

‫وسقی شاہتس ‪180 .......................................................‬‬

‫وسقیاکومتراامعتسلاوررضوریاایتحط ‪181 .....................................‬‬

‫اےھچ وسقی یک نااینں ‪183 ....................................................‬‬

‫‪184 ......................................‬‬ ‫بلٹبٹه با بلٹبٹہ)‪(Talbina‬‬

‫بطِالہتیبؑںیمبلٹبٹہےکوفادئ ‪184 ..............................................‬‬

‫اخراء ‪185 ....................................................................‬‬

‫بلٹبٹہ ایک ےہ؟ ‪185 ...........................................................‬‬

 ‫‪16‬‬

‫بلٹبٹہانبےن اک رطہقی‪185 ..................................................... :‬‬

‫بلٹبٹہ ےک ڈیملکی و اسسنئ ںیم وفادئ ‪186 ....................................‬‬

‫باین ‪197 ................................................................‬‬

‫بطِالہتیبؑںیمباینےکوفادئ ‪197 ................................................‬‬

‫باین ےنیپ ےک آداب‪197 .......................................................‬‬

‫ڈنھٹا باین ‪197 ................................................................‬‬

‫بارش اک باین ‪198 .........................................................‬‬

‫ذریخہدشہ باین ‪198 ..........................................................‬‬

‫ہمشچ اک باین‪199 ..............................................................‬‬

‫دنویں و ولیھجں اک باین ‪200 .................................................‬‬

‫آب زم زم ‪200 .............................................................‬‬

‫ومنم اک وجاھٹ باین ‪201 .......................................................‬‬

‫آب وجش ‪201 ...............................................................‬‬

‫رگم باین ‪201 ........................................................‬‬

 ‫‪17‬‬

‫بطِالہتیبؑںیمرگمباینےکوفادئ ‪201 ............................................‬‬

‫میلح ‪204 ...............................................................‬‬

‫بطِالہتیبؑںیممیلحےکوفادئ ‪204 ...............................................‬‬

‫فعض یسنج ےکےئلمیلح اھکؤ ‪206 .............................................‬‬

‫وگش ‪207 ..........................................................‬‬

‫بطِالہتیبؑںیموگشےکوفادئ ‪207 .............................................‬‬

‫وگش مک از مک ےنتک دن دعب اھکںیئ؟ ‪207 .....................................‬‬

‫وگش ےس وگش اگا ےہ ‪207 ...............................................‬‬

‫بطِالہتیبؑےکاطمقبرتہبنیوگشسکاکےہ؟؟ ‪208 ..............................‬‬

‫اگےئےکوگشےسترصاکالعج ‪208 ............................................‬‬

‫رمیغ اک وگش رضمےہ ‪208 ..................................................‬‬

‫رپابا وگش رضمےہ ‪209 ......................................................‬‬

‫ابکب زمکوری اکالعج ےہ ‪209 .................................................‬‬

‫رسوں(رسی) اک وگش رتہبنی ےہ ‪209 ........................................‬‬

 ‫‪18‬‬

‫وگش وک اکپےن اکرتہبنی رطہقی ‪210 ...........................................‬‬

‫دل اور زمکوری اک العج ‪210 ...................................................‬‬

‫وگش و دودھ ‪210 ..........................................................‬‬

‫رمک درد اک العج ‪211 ..........................................................‬‬

‫اگےئ ےک یھگ ںیم وگش ‪211 ................................................‬‬

‫وگش ‪،‬رونغ زوتیناوررسہک ‪211 .............................................‬‬

‫دلاوردرگیامیبرویںاکوگشےسالعج ‪211 .........................................‬‬

‫زبادہ وگش اھکبا رضم ےہ ‪212 ...............................................‬‬

‫کبک اک وگش ‪212 ..........................................................‬‬

‫خروگش اک وگش ‪212 ........................................................‬‬

‫الحل وگش ےک رحام اعضااء ‪213 .............................................‬‬

‫یلھچم اک وگش ‪213 ...........................................................‬‬

‫یلھچم اک وگش زبادہ اھکبا رضم ےہ ‪214 ....................................‬‬

‫(بابوسم)بطالہتیبؑںیمزبسویںےسالعج‪216 ..................................‬‬
 ‫‪19‬‬

‫زبسویں یک اتیمہ ‪216 ........................................................‬‬

‫زبسویںےکانتنگخدیدیبطواسیسنئوفادئ ‪218 .....................................‬‬

‫زبسی ہفلق)‪221 .......................................... ( Purslane‬‬

‫بطالہتیبںیمہفلقےکوفادئ ‪221 ...............................................‬‬

‫خدید اسیسنئ قیقحت اور ڈیملکییکرظنںیم رضحتافطمہاازلہراالسماہللاہیلع یک دنسپیدہ‬

‫زبسی ےک‪100‬ریحت ازیگن وفادئ ‪223 ........................................‬‬

‫ڈیملکی و اسسنئ ںیمہفلقےک وفادئ ‪224 ........................................‬‬

‫‪239 .............................................‬‬ ‫اکینس)‪(Chicory‬‬

‫بطِالہتیبؑںیماکینسےکوفادئ ‪239 ...............................................‬‬

‫اکینس ےک ڈیملکی و اسسنئ ںیم وفادئ و العج‪244 ...............................‬‬

‫ایک اکینس اٹیب دیپا رکبا ےہ؟ ‪244 ................................................‬‬

‫وکچری یک دواؤں یک وصخایصت ‪248 ............................................‬‬

‫‪254 .......................................‬‬ ‫یبمھک)‪(Mushroom‬‬

‫بطِالہتیبؑںیمیبمھکےکوفادئ ‪254 ...............................................‬‬

 ‫‪20‬‬

‫رشموم ےک ڈیملکی و اسسنئ ںیم وفادئ ‪255 ....................................‬‬

‫‪257 .........................................‬‬ ‫دکو)‪(Pumpkin‬‬

‫بطِالہتیبؑںیمدکوےکوفادئ ‪257 ................................................‬‬

‫دکو ےک ڈیملکی اسسنئ ںیم وفادئ‪259 .........................................‬‬

‫‪264 ...................................‬‬ ‫باالق)‪(Broad bean‬‬

‫بطِالہتیبؑںیمباہلقےکوفادئ ‪265 ...............................................‬‬

‫‪271 ..............................................‬‬ ‫صعترر)‪(Thyme‬‬

‫بطِالہتیبؑںیمصعتررےکوفادئ ‪271 ...............................................‬‬

‫صعترر افریس ےک ڈیملکی و اسسنئ ںیم وفادئ و العج ‪273 .........................‬‬

‫راحین) یلگنج یسلت‪،‬اینزوب‪278 ...................................( Basil,‬‬

‫بطِالہتیبؑںیمراحینےکوفادئ ‪278 .............................................‬‬

‫یسلت ےک ڈیملکی اسسنئ ںیم وفادئ و العج ‪280 .................................‬‬

‫ومیل ‪283 ................................................................‬‬

‫بطِالہتیبؑںیمومیلےکوفادئ ‪283 ...............................................‬‬

 ‫‪21‬‬

‫ومیل ےک ڈیملکی اسسنئ ںیم وفادئ ‪284 ........................................‬‬

‫وپدہنی ‪286 ..............................................................‬‬

‫بطِالہتیبؑںیموپدہنیےکوفادئ ‪286 ..............................................‬‬

‫وپدہنی ےک ڈیملکی اسسنئ ںیم وفادئ ‪286 .......................................‬‬

‫ھکرا ‪289 ................................................................‬‬

‫ھکےےکوفادئ ‪289 ............................................‬‬

‫بطِالہتیبؑںیم ر‬

‫‪291 ..................................................‬‬ ‫دنگبا)‪( Leek‬‬

‫بطِالہتیبؑںیمدنگباےکوفادئ ‪292 ...............................................‬‬

‫دنگبا ےک ڈیملکی اسسنئ ںیم وفادئ و العج ‪295 ................................‬‬

‫‪299 ........................................‬‬ ‫رکسف اومجد)‪(Celery‬‬

‫بطِالہتیبؑںیمرکسفےکوفادئ ‪299 .............................................‬‬

‫اومجد ےک ڈیملکی ںیم وفادئ ‪300 ...............................................‬‬

‫اگخر) ‪304 ................................................ (Carrot‬‬

‫بطِالہتیبؑںیماگخرےکوفادئ ‪304 ...............................................‬‬

 ‫‪22‬‬

‫اگخر ےک ڈیملکی اسسنئ ںیم وفادئ ‪305 ........................................‬‬

‫‪309 .................................................‬‬ ‫ایپز)‪(Onion‬‬

‫بطِالہتیبؑںیمایپزےکوفادئ ‪309 ................................................‬‬

‫ایپز ےک ڈیملکی اسسنئ ںیم وفادئ و العج ‪311 ..................................‬‬

‫داینھ ‪316 ...........................................................‬‬

‫دنقچر ےک ےتپ)‪317 ........................... (Beetroot Leaves‬‬

‫بطِالہتیبؑںیمدنقچرےکوفادئ ‪317 ..............................................‬‬

‫دنقچر ےک ڈیملکی اسسنئ ںیم وفادئ و العج ‪320 ................................‬‬

‫‪327 .........................................‬‬ ‫نگیب)‪(Eggplant‬‬

‫بطِالہتیبؑںیمنگیبےکوفادئ ‪327 ...............................................‬‬

‫نگیب ےک ڈیملکی و اسسنئ ںیم وفادئ و العج ‪331 ...............................‬‬

‫نسہل)‪335 ................................................. (Garlic‬‬

‫بطِالہتیبؑںیمنسہلےکوفادئ ‪335 ...............................................‬‬

‫نسہل ےک ڈیملکی و اسسنئ ںیم وفادئ ‪336 ......................................‬‬

 ‫‪23‬‬

‫‪338 .......................................‬‬ ‫یھتیم)‪(Fenugreek‬‬

‫بطِالہتیبؑںیمیھتیمےکوفادئ ‪338 ...............................................‬‬

‫یھتیم ےک ڈیملکی و اسسنئ ںیم وفادئ و العج‪339 ...............................‬‬

‫دساب)‪341 ................................................ (Rue‬‬

‫بطِالہتیبؑںیمدسابےکوفادئ ‪341 .............................................‬‬

‫دساب ےک ڈیملکی اسسنئ ںیم وفادئ و العج ‪342 ...............................‬‬

‫خرریج (باراریما ))‪344 ...................................... )Arugula‬‬

‫ادرک و رسوسں ‪344 .....................................................‬‬

‫ڈیملکی ںیمادرکورسوسںےک وفادئ ‪345 ........................................‬‬

‫رسوسں ‪345 .................................................................‬‬

‫ادرک ‪345 ..................................................................‬‬

‫مجلش)‪349 ................................................. (Turnip‬‬

‫بطِالہتیبؑںیممجلشےکوفادئ ‪349 ...............................................‬‬

‫مجلشےکڈیملکی ںیم وفادئ ‪350 .................................................‬‬

 ‫‪24‬‬

‫اکوھ ‪354 ................................................................‬‬

‫بطِالہتیبؑںیماکوہےکوفادئ ‪355 ................................................‬‬

‫اکوہ ےک ڈیملکی اسسنئ ںیم وفادئ و العج ‪355 .................................‬‬

‫(باباہچرم)کمن‪،‬داںیل‪،‬اچول‪،‬رکش‪،‬دہش‪،‬رینپورساکاجت ‪360 ....................‬‬

‫کمن ےس العج ‪360 ......................................................‬‬

‫بطِالہتیبؑںیمکمنےکوفادئ ‪360 ...............................................‬‬

‫کمن ےک ڈیملکی اسسنئ ںیم وفادئ ‪362 ........................................‬‬

‫کمن یک ااسقم ‪363 ...........................................................‬‬

‫دیفس کمنبا اعم کمن ‪363 ................................................‬‬

‫اکال کمن ‪366 ................................................................‬‬

‫ہاایلن کمن ‪368 .............................................................‬‬

‫ہاایلن اسل ںیم وموجد وبازنم ‪،‬رنمزل و رچینل زیتاب ےک وفادئ ‪369 .............‬‬

‫اھکےن اک آاغز و ااتتخم کمن ےس ویکں رکںی؟ ‪374 ..............................‬‬

‫داںیلورسےک ‪375 ........................................................‬‬

 ‫‪25‬‬

‫دال وسمر ‪375 ...........................................................‬‬

‫بطِالہتیبؑںیمدالوسمرےکوفادئ ‪375 ...........................................‬‬

‫دال وسمر ےک ڈیملکی ںیم وفادئ ‪376 ..........................................‬‬

‫وسمر یک دال ‪379 ............................................................‬‬

‫دال ومن ‪381 ...................................................‬‬

‫بطِالہتیبؑںیمدالومنےکوفادئ ‪381 ..........................................‬‬

‫(وخند) ‪382 ........................................................‬‬ ‫انچ‬

‫بطِالہتیبؑںیمےنچےکوفادئ ‪382 ................................................‬‬

‫انچ ےک ڈیملکیاسسنئ ںیم وفادئ ‪382 ..........................................‬‬

‫گا و رکش ‪385 ............................................................‬‬

‫گورکشےکوفادئ ‪386 .............................................‬‬

‫بطِالہتیبؑںیم ا‬

‫ےنگ ےک ڈیملکی ںیم وفادئ ‪388 ................................................‬‬

‫گر ‪389 ..................................................................‬‬

‫گرےکڈیملکیںیموفادئ‪389 .....................................................‬‬
 ‫‪26‬‬

‫رحلم ‪391 ...............................................................‬‬

‫بطِالہتیبؑںیمرحلمےکوفادئ ‪391 ..............................................‬‬

‫رحلم ےک ڈیملکی ںیم وفادئ ‪393 ..............................................‬‬

‫‪396 ...........................................‬‬ ‫رسہک)‪(Vinegar‬‬

‫بطِالہتیبؑںیمرسہکےکوفادئ ‪397 ..............................................‬‬

‫رسہک ےک ڈیملکی ںیم وفادئ ‪398 ..............................................‬‬

‫وجیکرویٹ‪401 ....................................... Barley Bread‬‬

‫بطِالہتیبؑںیموجیکرویٹےکوفادئ ‪401 ...........................................‬‬

‫‪402 ................................................ Medicinal uses:‬‬
‫‪403 .................................................... Depression‬‬
‫‪403 ........................................... Diabetes mellitus‬‬
‫‪405 ..............................................Hyperlipidemia‬‬
‫‪407 ........................................................ Prostate‬‬
‫‪407 ....................................................... References‬‬
‫اچول یک رویٹ ‪412 .......................................................‬‬
 ‫‪27‬‬

‫اچول ‪413 ...............................................................‬‬

‫بطِالہتیبؑںیماچولےکوفادئ ‪413 ..............................................‬‬

‫اچول ےک ڈیملکی اسسنئ ںیم وفادئ و العج ‪415 ............................‬‬

‫دہش ‪417 .................................................................‬‬

‫بطِالہتیبؑںیمدہشےکوفادئ ‪417 ................................................‬‬

‫دہش ےک ڈیملکی اسسنئ ںیم وفادئ و العج‪418 ..................................‬‬

‫رینپ ‪420 .................................................................‬‬

‫بطِالہتیبؑںیمرینپےکوفادئ ‪420 ................................................‬‬

‫خروبزہ ‪ +‬رینپ ‪420 ...........................................................‬‬

‫(بابمجنپ)ڑجی وبایٹں ‪421 ................................................‬‬

‫ولکیجن ‪421 ...............................................................‬‬

‫بطالہتیبؑںیمولکیجنےکوفادئ ‪421 ..............................................‬‬

‫ڈیملکیںیمولکیجن ےک مسج رپ اترات ‪423 .......................................‬‬

‫انسیکم ‪426 ...............................................................‬‬

 ‫‪28‬‬

‫بطِالہتیبؑںیمانسیکمےکوفادئ ‪426 ..............................................‬‬

‫انسیکم ےک ڈیملکی ںیم وفادئ ‪427 ...............................................‬‬

‫(بابمشش)رواینغت ‪431 .................................................‬‬

‫بطِالہتیبؑںیملیتےکوفادئ ‪431 ...............................................‬‬

‫رواینغتےکڈیملکی ںیم وفادئ ‪432 .............................................‬‬

‫رونغ اتراس(لگ وسنس) ‪434 ..............................................‬‬

‫لگوسنسےکوفادئ ‪434 ...........................................‬‬

‫بطِالہتیبؑںیم ِ‬

‫رونغِ ہشفنب ‪435 .........................................................‬‬

‫بطِالہتیبؑںیمرونغہشفنبےکوفادئ‪436 ..........................................‬‬

‫رونغِ زوتین ‪437 ...................................................‬‬

‫بطِالہتیبؑںیمرونغزوتینےکوفادئ ‪437 ........................................‬‬

‫رونغِ ت ‪438 ...........................................................‬‬

‫بطِالہتیبؑںیمرونغتےکوفادئ ‪438 ...........................................‬‬

‫رونغ لگ ریخی ‪439 .....................................................‬‬

 ‫‪29‬‬

‫ومراگین ‪439 ..............................................................‬‬

‫بطِالہتیبؑںیمومراگینےکوفادئ ‪440 .............................................‬‬

‫(بابمتفہ)درگیااکحامت ‪441 ................................................‬‬

‫درتسوخان ےک ڑکٹے ‪441 ................................................‬‬

‫بطِالہتیبؑںیماضخبودنہمیےکوفادئ ‪442 ..................................‬‬

‫وجبا اننہپ ‪443 ..........‬‬ ‫بطِالہتیبؑںیم وجےت ےننہپ ےک آداب‬

‫(امحم( لسغ اخےن ےک آداب ‪444 ........................................‬‬

‫اھکب ‪444 ............................................................‬‬

‫یٹم ا‬

‫وھپل ‪445 ...............................................................‬‬

‫رنےکسج وھپل وسانھگن ‪446 ..................................................‬‬

‫لگِ یمطخ ‪447 ............................................................‬‬

‫ونرہ ‪448 ..............................................................‬‬

‫وخوبش ‪449 ...............................................................‬‬

‫باہتش ‪450 ................................................................‬‬

 ‫‪30‬‬

‫بطِ اہلبی ؑ‬
‫ت باہتش ‪450 ....................................................‬‬

‫باہتش ےک ڈیملکی ںیم وفادئ ‪451 ...............................................‬‬

‫باہتش ےس لبق ‪452 ...........................................................‬‬

‫وچبں اک باہتش ‪453 ............................................................‬‬

‫احہلم وخانیت اک باہتش ‪453 .....................................................‬‬

‫وچبں ےک ےیل ‪454 ...........................................................‬‬

‫بطِ اہلبی ؑ‬
‫ت یک اچےئ ‪454 ................................................‬‬

‫باہتش ےس لبق رپزیہ ‪456 ..................................................‬‬

‫اھکب ‪456 .........................................................‬‬

‫رات اک ا‬

‫درتس وخان رپ ےچب ڑکٹے ‪456 .............................................‬‬

‫درتسوخان رپ رگے وہےئ ڑکٹوںےسولہپدرداکالعج ‪456 ..........................‬‬

‫درتس وخان رپ رگے ڑکٹوںےسرقف اک اخہمت‪457 ................................‬‬

‫ڈیمنس ‪457 ..............................................................‬‬

‫اھکبا ےسیک اکپںیئ؟ ‪458 ...................................................‬‬

 ‫‪31‬‬

‫بانخ ‪458 ...............................................................‬‬

‫بانخ ےس العج ‪459 ......................................................‬‬

‫بطِالہتیبؑںیمیھگنک رکےنےکوفادئ ‪460 ....................................‬‬

‫بطِالہتیبؑںیموکناابلسےننہپاکمکحدباایگےہ؟ ‪462 .............................‬‬

‫افصیئ ‪463 ...............................................................‬‬

‫ارتشگنی ‪463 .............................................................‬‬

‫قیقع‪464 ................................................................‬‬

‫باوقت ‪465 ..............................................................‬‬

‫زرمد ‪465 ...............................................................‬‬

‫ریفوزہ ‪466 ...............................................................‬‬

‫باچن اوگنایھٹں ومنم یک اچہپن ےہ ‪466 .........................................‬‬

‫وسماک رکبا ‪467 .........................................................‬‬

‫وسماک اراک ‪469 ...........................................................‬‬

‫بطِالہتیبؑںیموسماکےکوفادئ ‪469 ............................................‬‬

 ‫‪32‬‬

‫وسماک اراک ےک ڈیملکی ںیم وفادئ‪469 .......................................‬‬

‫تالہتیبمہیلعاالسلمںیمونممعذغاںیئ‪473 ...................................‬‬
‫روابا ِ‬

‫وہذغاںیئوجںیہناھکیناچہ‪473 ........................................... :‬‬

‫وہذغاںیئنجوکروا ابتںیمااٹھکاھکےنیکتحیصنیکیئگےہ ‪474 .....................‬‬

‫وہذغاںیئنجوکااٹھکاھکباونممعےہ ‪475 ........................................‬‬

‫بطِاہلبیتمہیلعاالسلمںیمالعجےسیکرکےتںیہ؟ ‪475 ............................‬‬

‫ترہلزاکماورولف‪،‬رسدی‪،‬اھکیسن ‪478 ...........................................‬‬

‫ومبابا ‪479 ...............................................................‬‬

‫دعمہیکامتمامیبرباں‪،‬اہہمض‪،‬سیگوضبق‪،‬وھبکہنانگل ‪481 .........................‬‬

‫اہیئڈلبرپرشی ‪482 ..........................................................‬‬

‫دنینیکیمکوللخ‪،‬ااصعبںیمدرد‪،‬ڈرپنشیووھٹپںےکدردےکےیلدیفموہقہ ‪482 ........‬‬

‫وجڑوںوھگوںںیمدرد‪483 ................................................ ،‬‬

‫( ‪483 ...................................................................‬‬

‫اڈنپسکیبااڈنپسکیںیمدردوآرپنشیےکریغبالعج ‪483 ............................‬‬

 ‫‪33‬‬

‫یمرنی‪،‬رسدرد‪483 ........................................................‬‬

‫وشرگ ‪484 ...............................................................‬‬

‫رگدےیکرھتپی‪484 ......................................................‬‬

‫ٹیپخراب‪،‬ولزومنشوشچیپ ‪485 ............................................‬‬

‫وٹھپں‪،‬وجڑوںںیم ابمسجںیمدرد ‪485 .........................................‬‬

‫داوتنںںیمدرد‪،‬وسمڑوںںیموسنج ‪486 ......................................‬‬

‫ضبق‪486 ................................................................‬‬

‫ازگیامی)‪486 ................................................. )Eczema‬‬

‫وھپڑا‪487 ................................................................‬‬

‫سنلیبڈان ‪488 ..........................................................‬‬

‫وبازنمورنمزل ‪490 .........................................................‬‬

‫دعماینت‪491 ........................................................... :‬‬

‫ڈارٹکاوراملعءاکااہظرراےئ‪493 .............................................. :‬‬

‫آیاہللدیسمیسنابعسوقنییفجن(ملعموحزہفجنارشفرعاق) ‪493 ....................‬‬

 ‫‪34‬‬

‫ترڈیگتردیساونرنیسح(بااتسکنآریم) ‪494 ..........................................‬‬

‫ایبا‪،،‬امیڈیارمہکی) ‪495 .........................‬‬

‫ڈارٹکدصہقیامعہمئباتر(امییبیباسی د‬

‫ڈارٹکدیسریشیلعاخبری(یپ‪-‬اچی‪-‬ڈیارمہکی) ‪496 ...................................‬‬

‫ڈارٹکامیومیسابعس(یپاچیڈیبااتسکن) ‪497 ........................................‬‬

‫ایبا) ‪498 ........................................‬‬

‫ڈارٹکدیسونتتریلع(یپاچیڈیوبینٹ د‬

‫فرحروضی(االسکمڈیمنسیرپبکبشترروی‪-‬ےک)‪499 ................................ :‬‬

‫ڈارٹکدمحمومیسابعس(‪501 ....................... )PhD Agri-Etomology‬‬

‫زیفویھتیپدیسادسابعس(امعن) ‪502 ...............................................‬‬

‫بٹلج‬
‫ڈارٹکلگزرھاء(ڈیافریسیم م)‪503 .............................................‬‬

‫ڈارٹکامعنرباب(امییبیباسیخرینم) ‪504 ..........................................‬‬

‫ڈارٹکانحمسبت(امییبیباسی‪FCPS/‬بااتسکن) ‪505 ..................................‬‬

‫ڈارٹکوتبلزرھاء(رسنج) ‪506 ..................................................‬‬

‫وہمشرفعجی(‪506 ................................................... )USA‬‬

‫آہنمرین(امیلفترسنایدرٹسنمنشیوعسدیرعہیب)‪507 .................................‬‬
 ‫‪35‬‬

‫بطالہتیبؑ کنیلک‪508 ................................................... :‬‬

‫بطالہتیبؑویاسی‪508 .............................................. :‬‬

 ‫‪36‬‬

‫)باباول)ولھپںےسالعج‬

‫بطِالہتیبؑیہبطوبنیﷺ ےہ‬
‫اامم رفعج اصدق ہیلع االسلم فرامےت ںیہ‪:‬‬

‫ریمی دحی ریمے وادل یک دحی ےہ اور ریمے وادل یک دحی ریمے دادا یک‬
‫دحی ےہ اور ریمے دادا یک دحی اامم نیسح ہیلع االسلم یک دحی ےہ اور اامم نیسح‬
‫ہیلع االسلم یک دحی اامم نسح ہیلع االسلم یک دحی ےہ اور اامم نسح ہیلع االسلم یک دحی‬
‫اریماوملنینم ہیلع االسلم یک دحی ےہ اور اریمالمؤونینم ہیلع االسلم یک دحی روسل اہلل یلص‬
‫اہلل ہیلع و آہل و ملس یک دحی ےہ اور روسل اہلل یلص اہلل ہیلع و آہل وملس یک دحی وقل‬
‫اہلل زع و لجّ ےہ‬

‫اجعم االاحدی الشبعه ‪ :‬ج ‪ 1‬ص ‪ 127‬ح‪ ، 102‬احبراال ونار ‪:‬ج‪ ، 2‬ص‪ ، 178‬ح‪(28‬‬ ‫(‬

‫رتہبنیتحص ےک ےیل وکشش رضوری ےہ‬

‫اامم نیسح ہیلع االسلم فرامےت ںیہ‪:‬‬

‫بحف اوقعلل‪ ،‬ص‬ ‫(‬ ‫ج ی زدنہ وہ ‪ ،‬اےنپ مسج وک تحص دنم رےنھک یک وکشش رکےت روہ‬
‫‪)239‬‬
 ‫‪37‬‬

‫بطِالہتیبؑںیمولھپںےسالعج‬

‫ااحدیںیمولھپںےکوفادئ‬
‫اامم یلع راض ہیلع االسلم فرامےت ںیہ‪:‬‬

‫اینپ ذغا رپ وتہج رکو؛ وکیسن زیچ اہمترے دعمہ ےک ےئل انمش ےہ سک زیچ ےس اہمترے‬
‫دبن وک وقت یتلم ےہ اور وکیسن زیچ اہمترے مسج ےک ےئل اسزاگر ےہ ایس زیچ اک اینپ وخراک‬
‫(احبر االونار‪،‬ج‪) 310، 62‬‬ ‫ےک وطر رپ ااختنب رکو۔‬

‫یبنرکمی یلص اہلل ہیلع واہل وملس فرامےت ںیہ‪:‬وج وکیئ لھپ اھکےئ اور خدا اک بام ےل رک اھکبا‬
‫رشوع رکے وت لھپ اےس اصقنن ںیہن اچنہپ اتکس۔(دتسمرک اولاسلئ‪،‬ج‪،16‬ص‪،461‬ح ‪)20547‬‬

‫اامم رفعج اصدق ہیلع االسلم فرامےت ںیہ‪ :‬ہر ویمے رپ زہرالی امدہ وہباےہ۔ لدا اےس‬
‫(اوصل اکیف ج‪6‬ص ‪350‬ح‪)4‬‬ ‫اھکےن ےس ےلہپ وخب باین ےس دوھ انیل اچےئہ۔‬
 ‫‪38‬‬

‫اامم یلع راض ہیلع االسلم فرامےت ںیہ‪ :‬لھپ ج ی اجںیئ وت رھپ اھکؤ۔ لھپ ی اجںیئ وت‬
‫اھکؤ۔ (اجعم أاحدی الشبعه ‪ -‬السٹدد‬ ‫افشء وہیگ ویکہکن اہلل اعتیلٰ ےن فرامبا ےہ ہک لھپ ج ی اجےئ وت‬
‫اربلوخردي ‪ -‬ج ‪ - ٢٣‬الصفحه ‪) ٥٠٢‬‬

‫یتنج لھپ(ااحدی)‬
‫اامم رفعج اصدق ہیلع االسلم فرامےت ںیہ ‪:‬باچن یتنج لھپ ںیہ۔ابار(وسراین)ریغب جیب ےک ‪،‬س‬
‫(ااحملنس‪ ،‬تریق‪ ،‬ج ‪2‬ص‪)527‬‬ ‫سعسعااین‪،‬یہب ‪،‬اوگنر و خرام۔‬

‫ج ےک ولھپں ںیم جیب ںیہن وہےت ںیہ۔ ریغب جیب ےک ابار داین ںیم فلتخم جہگؤوں ںیم ےتلم‬
‫ںیہ۔ ریغب جیب ےک ابار اہیں مک یہ رظن آےت ںیہ نکیل رعاق ںیم وصرہ بام اک ای ہطخ ےہ‬
‫اہجں ابار اک جیب ںیہن وہبا‪ ،‬ےسج المیس با وسراین ابار ےتہک ںیہ۔‬

‫س سعشااین انبلن ےک ای العےق ےس وسنمب ےہ۔ سج س سعشااین اک ذرک اامم ہیلع االسلم‬
‫ےن ایک ‪ ،‬اغل امگن ےہ ہک انبلن ںیم ریغب جیب ےک دیپا وہےن واالس ویہ ےہ۔وہ س با لھپ ںیہنج‬
‫خدید اسیسنئ رطہقی اکر ےس ریغب جیب ےک ایترایک اجبا ےہ ان رپ اس دحی اک االطق ںیہن وہبا۔ہی دحی ان‬
‫گ‬
‫ولھپں ےس قلعتم ےہ وج دقریت ںیہ ۔ وجھکر وجعہ سج ںیم ٹلی ںیہن وہیت ان امتم یتنج ولھپں‬
‫ےس وکیئ دوا ایتر وہ اجےئ وت اس ےک اترات اس دقر زجعمایت وہں ےگ ہک شاید یہ وکیئ رمض‬
‫الالعج رہ اجےئ۔بازہ ولھپں اک اامعتسل رتہبنی ےہوصبرت درگی کشخ ولھپں اک اامعتسل یھب وخاص ےس‬
‫۔‬ ‫اخیلںیہن۔ بایق لھپ ان ااسقم ںیم ےس ںیہ نج ںیم جیب وہبا ےہ‬
 ‫‪39‬‬

‫ولھپں ےک وکلھچں یک اتیمہ (ااحدی)‬

‫اامم رفعج اصدق ہیلع االسم ولھپں ےک ےکلھچ ابار رک اھکےن وک دنسپ ںیہن رکےت ےھت۔‬
‫(ااکلیف‪،‬ج‪،6‬ص‪،350‬ح‪)3‬‬

‫ولھپں ےک وکلھچںےک خدیدیبط و اسیسنئ وفادئ‬

‫ولھپں ےک وکلھچں ںیم فلتخم ذغایئ اخراء اور ایٹنی آکدسٹن وہےت ںیہ وج تحص‬
‫ےک ےیل ےب امشر وفادئ فرامہ رک تکس ںیہ۔انوفادئ یک ھچک اثمںیل ہی ںیہ۔‬

‫‪ ‬افربئ‪ :‬ولھپں ےک ےکلھچ افربئ اک ای رتہبنی ذرہعی ںیہ‪ ،‬وج اہےمض ںیم دمد دےتی ںیہ‪،‬‬
‫وخن ںیم رکش یک حطس وک رٹنکول رکےت ںیہ۔‬
‫‪ ‬وبازنم اور دعماینت ‪ :‬ولھپں ےک وکلھچں ںیم فلتخم وبازنم اور رنمزل وہےت ںیہ وج‬
‫ایھچ تحص ےک ےیل رضوری ںیہ‪ ،‬ےسیج وبانم یس‪ ،‬وپبامیش اور میشینگیم۔‬
 ‫‪40‬‬

‫‪ ‬ایٹنی آکدسٹن ‪ :‬ولھپں ےک ےکلھچ ایٹنی آکدسٹن ےس رھبوپر وہےت ںیہ‪ ،‬وج مسج وک‬
‫رییکلزر ےس وہےن واےل اصقنن ےس اچب تکس ںیہ اور دل یک امیبرویں اور‬
‫مِتحص فری د‬ ‫ر‬
‫ُ‬
‫رسنیک یسیج دایمئ امیبرویں ےک رطخے وک مک رکےت ںیہ۔‬
‫‪ ‬وسزش اخمفل وصخایصت‪ :‬ھچک ولھپں ےک وکلھچں ےسیج باریجن اور ومیلں ںیم اےسی‬
‫رمابکت وہےت ںیہ وج وسزش وک مک رکےن ںیم دمداگر بای وہےت ںیہ۔‬
‫دلج یک تحص‪ :‬ولھپں ےک وکلھچں وک دلج رپ اگلےن ےس رن وک اھکنرےن اور دکمچار‬ ‫‪‬‬

‫انبےن ںیم دمد لم یتکس ےہ۔ اہموسں ےک نابات وک مک رکےن ےک ےیل ےلیک ےک ےکلھچ اور ایسہ‬
‫دوبھںوکاکلہرکےنےکےیلومیلںےکوکلھچںاکاامعتسلومتربای ا‬
‫وہبےہ۔‬

‫ولھپں وک دوھ رک اھکےنیکبادیک(ااحدی)‬

‫اامم رفعج اصدق ہیلع االسلم فرامےت ںیہ‪ :‬ہر ویمے رپ زہرالی امدہ وہباےہ۔ لدا ُاس وک‬
‫۔(اوصل اکیف ج‪6‬ص ‪350‬ح‪)4‬‬ ‫اھکےن ےس ےلہپ باین ےسوخب دوھ انیل اچےئہ‬
 ‫‪41‬‬

‫اھکےن ےس ےلہپ ولھپں وک ایھچ رطح دوھبا یئک ووجاہت یک انب رپ رضوری ےہ‪:‬‬

‫دنگیگ اور ہبلم اٹہبا ےہ ‪:‬ارثک لھپ یٹم ںیم ُااگےئ اجےت ںیہ۔اٹکیئ اور لقن ولمحےک‬ ‫‪‬‬

‫دوران ان یک وحطسں رپ دنگیگ با رگدوابغر عمج وہ اتکس ےہ۔ولھپں وک دوھےنےس آولدیگ دوروہ‬
‫اجیتےہاورلھپاکاامعتسلوفحمطوہاجباےہ۔‬

‫ڑیکے امر ادوبات یک باایقت وک مک رکبا ےہ‪:‬ضعبولھپں وک ڑیکوں اور امیبرویں ےس اچبےن‬
‫ےک ےیل ڑیکے امر ادوبات اکاامعتسل ایک اجبا ےہ۔ ولھپں وک دوھےن ےس حطس رپوموجد ڑیکے‬
‫امر دوا یک باایقت وک مک رکےن ںیم دمد لم یتکس ےہ ۔‬
‫ببن‬ ‫ببن‬
‫ریٹکیببا اور ھؤوزنیج وک اٹہبا ےہ ‪ :‬ریٹکیببا اور ھؤوزنیج ےسیج وکیل اور اسوملالین امیبرباں الیھپےن‬
‫واےلخرامیثںیہوجفلتخمولھپںںیمانپہےتیلںیہ۔خرامیثآولدلھپ اھکےنیکوصرتںیمامیبریگلیتکس‬
‫ےہ۔ولھپں وک دوھ رک اامعتسل رکےن ےس ہی رضمخرامیث دور وہ اجےتںیہ سج ےس امیبرویں ےک‬
‫خدشاتمکڑپاجےتںیہ۔‬
‫‪ ‬ذاہقئ وک رتہب انببا ےہ ‪:‬اموحایلیت آولدیگ ولھپں ےک ذاےقئ وک اتمتررکیت ےہ۔ ولھپں وک ایھچ رطح‬
‫دوھےن ےسولھپں رپ یمج آولدیگ یک ہہت دور وہاجیتےہ۔سج ےس اس اکدقریت ذاہقئرتہبنیاور اامعتسل‬
‫وفحمظوہاجبا ےہ‬
 ‫‪42‬‬

‫بازہ لھپ(ااحدی)‬
‫یبن یلص اہلل ہیلع واہل وملس فرامےت ںیہ ‪:‬ومیمس ولھپں ےک آاغز ںیم وجوفادئ وہےت ںیہ وہ‬
‫وممس ےک ااتتخم رپ ںیہن وہےت۔ ےئن لھپ اھکےن ےس دبن دنترش وہبا ےہ اور دل‬
‫ےسمغ و ادنوہ ُدور وہبا ےہ۔‬
‫(احبرر االونار ج‪)14‬‬

‫یسک یھب وممس ےکبازہ لھپ ومعاما رپاےن وممس ےک ولھپں ےک اقمےلب ںیم فلتخم ووجاہت یک‬
‫انب رپ زبادہ افدئہ دنم وہےت ںیہ۔‬

‫‪ ‬ذغایئ اخراء ‪:‬بازہ ولھپں ںیم رپاےن ولھپں یک تبسن زبادہ ذغاتیئ وہیت ےہ۔ لھپ‬
‫یک وپدےےسعلنہددیگ ےک اسھت یہلھپےکادنرےسفلتخم وبازنم‪ ،‬دعماینت اور درگی افدئہ دنم‬
‫رمابکت مک وہےنےتگل ںیہ۔ لداارگبازہلھپاھکبااجےئوت زبادہ ذغاتیئ احلصوہ یگ۔‬
‫‪ ‬ذاہقئ‪ :‬رپاےن ولھپں یک تبسن بازہ ولھپں اک ذاہقئ رتہبنی وہبا ےہ۔ لھپ یک رمع ےک اسھت‪،‬‬
‫اس اک ذاہقئ دبل اجبا ےہ‬
‫‪ ‬انبوٹ‪ :‬بازہ لھپ رپاےن ولھپں ےس زبادہ وبضمط اور زبادہ رکرکا وہےت ںیہ۔ لھپاینپ‬
‫رمع ےک اسھت رنموہاجےتںیہ اور اینپ رکرکا نپ وھک دےتیںیہ۔‬
 ‫‪43‬‬

‫‪ ‬ڑیکے امر ادوبات ‪ :‬رپاےن ولھپں ںیم ڑیکے امر ادوبات اور درگی اصقنن دہ زلکیمیک یک‬
‫دقمارزبادہ وہ یتکس ےہ۔ ہی لکیمیک وق ےک اسھت نب رک ولھپں ںیم زبادہ رمزکت وہ تکس‬
‫ںیہ۔‬
‫‪ ‬ریٹکیببا اور ومڈل ‪ :‬رپاےن لھپ ریٹکیببا اور ومڈل یک وشنوامن ےک ےیل زبادہ اسحس وہےن‬
‫ےکباعریغوفحمظاورریغتحصدنموہتکسںیہ۔‬

‫بطِالہتیبؑںیمیہب ےک وفادئ و العج‬

‫‪Quince,English:‬‬

‫‪Bel or Bael, :Hindi‬‬

‫‪Bahi :Urdu‬ہب با یہب داہن‬

‫‪ Safarjal: Arbic‬السفررلج‬
 ‫‪44‬‬

‫ہی لھپ تریک ‪،‬اچہنئ ‪،‬اتران ‪،‬ازاتسکبن ریمشک ‪،‬ااغفنان اور بااتسکن ےک ھچک وصخمص العوقں‬
‫ںیم بابا اجبا ےہ۔یہب وکوطبرلھپ‪،‬رمہب ‪ ،‬اجم اوررشی ںیم یھب اامعتسل ایک اجبا ےہ۔اس اک جیب یھب اافدی‬
‫ےسرھبوپرےہ۔‬

‫(ااحدی)‬
‫ےہ۔(احبراالونار‬ ‫یبن یلص اہلل ہیلع واہل وملس فرامےت ںیہ‪ :‬ہب اھکؤ آوھکنں یک ایسیھ وک متخ رکبا‬
‫ج‪62‬ص‪)296‬‬

‫روسل ارکم یلص اہلل ہیلع واہل وملس ‪ :‬ہبِ اھکبا رکو ویکہکن وہ دل وک مکحم اور شاداب رکبا‬
‫ےہ۔(احبر االونار ج‪66‬ص‪)166‬‬ ‫ےہ‪،‬دل وک اجشع اتشخب ےہ اور اوالد وک ااھچ انببا‬

‫اسن نب امکل ےس روای ےہ ‪ :‬اہنر ہنم یہب اھکبا رکوویکہکن ہی س یک رحارت وک دور رکبا‬
‫ےہ۔‬
‫بل‬
‫(البیؤوي‪:793‬وادل می ف ارفلدوس‪):4712‬‬

‫اامم یلع ہیلع االسلم فرامےت ںیہ‪ :‬ہب اھکؤ رمد یک رمدایگن ںیم ااضہف رکبا ےہ اور اس یک‬
‫زمکوری وک زالئ رکبا ےہ۔‬
‫( ‪2000‬بحتسم و رکموہ ص‪)309‬‬
 ‫‪45‬‬

‫یبن یلص اہلل ہیلع واہل وملس فرامےت ںیہ‪ :‬ہب اھکؤ آوھکنں یک ایسیھ وک متخ رکبا ےہ ۔دل‬
‫ںیم تبحم ےکخدبات دیپا رکبا ےہ احہلم وخانیت وک الھکؤ ویکہکن ہی اواالد یک وخوصبریت اک‬
‫۔(احبراالونار ج‪62‬ص‪)296‬‬ ‫باع وہبا ےہ‬

‫اامم یلع ہیلع االسلم فرامےت ںیہ ‪ :‬یہب اھکؤ ہی زمکور دل وک اطق داتی ےہ‪،‬دعمہ وک اصف رکبا‬
‫ےہ۔(اوصل اکیف ج‪6‬ص‪)374‬‬ ‫ےہ‪،‬رگج یک االصح رکبا ےہ اور وھبوکں وک ریس رکبا‬

‫اامم رفعج اصدق ہیلع االسلم فرامےت ںیہ‪ :‬ہب اھکؤ۔مغ وک اےسی متخ رکبا ےہ ےسیج اہھت ےس‬
‫ببشااین اک ہنیسپ دور ایک اجبا ےہ۔(اوصل اکیف ج‪6‬ص ‪)374‬‬

‫یبن یلص اہلل ہیلع واہل وملس فرامےت ںیہ‪ :‬ہب اھکؤ ویکہکن وہ دل وک وبضمط رکبا ےہ اور‬
‫تردل وک اہبدر رکبا ےہ۔‬
‫(احمنس ص‪)549‬‬

‫اامم یلع ہیلع االسلم ‪ :‬ہبِ دل یک وقت اور دل یک ایحت ےہ۔ہی تردل وک اجشع انببا ےہ۔یہب‬
‫رکب ےہ۔دل وک شاداب رکبا ےہ‬
‫اھکبا زمکور دل یک وقت اک باع ےہ ۔دعمے وک اصف ا‬
‫(بحف اوقعلل ص‪، 101‬وموسہع اامم اصدقؑ‬ ‫اور تردل وک اہبدر انببا ےہ۔ےچب وک وخوصبرت انببا ےہ۔‬
‫ج‪9‬ص‪)713‬‬

‫روسل یلص اہلل ہیلع واہل وملس فرامےت ںیہ‪ :‬یہب اھکؤ۔اس ںیم نیت وصخایصت ںیہ۔دل وک‬
‫ےہ۔(اصخل خیش دصوقص‪)157‬‬ ‫راج داتی ےہ۔وجنکس صخش وک یخس رکبا ےہ۔تردل وک اہبدر انببا‬
 ‫‪46‬‬

‫اامم رفعج اصدق ہیلع االسلم فرامےت ںیہ‪ :‬وج صخش یہب اھکبا ےہ۔اہلل ٰ‬
‫اعتل اچسیل دن ی‬
‫(اکمرماالالخق ج‪1‬ص‪)246‬‬ ‫اس یک زبان رپ تمکح اجری فرامبا ےہ۔‬

‫یبن یلص ہیلع واہل وملس وک یہب تہب دنسپ اھت۔آپ فرامےت ںیہ‪ :‬یہب رضور اھکبا رکو ویکہکن‬
‫ےہ۔( اکمرم االالخق ج‪1‬ص‪)246‬‬ ‫یہب دل وک الج اتشخب ےہ‪،‬اور ہنیس یک یگنت وک ُدور رکبا‬

‫اامم یلع راض ہیلع االسلم فرامےت ںیہ‪ :‬خدا ےن وکیئ ااسی یبن وبعمث ںیہن فرامبا۔سج ےک اہھت‬
‫ںیم یہب ہن دبا وہ۔اس ےک اھکےن ےس ینم(ارپسم) زبادہ وہیت ےہ۔رہچے رپ روقن آیت‬
‫ےہ۔اس یک وخوبش اناء ہیلع االسلم یک وخوبش ےہ۔اہلل ےن وکیئ ااسی یبن ںیہن اجیھب سج ےک‬
‫وہ۔(اکمرم االالخق ج‪1‬ص‪)247‬‬ ‫باس یہب یک وخوبش ہن وہیئ‬

‫یبن یلص اہلل ہیلع واہل وملس فرامےت ںیہ‪ :‬یہب اھکبا رکو۔مکش امدر ںیم اوالد وک وخوصبرت انببا‬
‫ےہ۔ذاہی ںیم ااضہف رکبا ےہ‪،‬رجن و مغ ُدور رکبا ےہ۔اس ںیم اچسیل رمدوں یک وقّت‬
‫ےہ۔(اکمرم االالخق ج‪1‬ص‪)247‬‬ ‫وہیت‬

‫یبن یلص اہلل ہیلع واہل وملس فرامےت ںیہ‪:‬اینپ احہلم وخانیت وک یہب الھکںیئ ۔اس ےس ےچب کین‬
‫ےگ۔(احبر الاونار‪ ،‬ج‪ ، 66‬ص‪ ، 176‬ح‪) 37‬‬ ‫اور بااالخق دیپا وہں‬

‫روسل اہلل یلص اہلل ہیلع واہل ملس ےن یہب وک آداھ اکٹ رک رضحت رفعج نب ایب اطل‬
‫وک دبا اور فرامبا ہک اےس اھکؤ ویکہکن ہی رہچے یک رتگن وک اھکنربا اور ےچب وک وخوصبرت انببا‬
‫ےہ۔‬
 ‫‪47‬‬

‫( ااحملنس‪،‬ج‪،2‬ص‪)549‬‬

‫اامم رفعج اصدق ہیلع االسلم ےن ای وخوصبرت ےچب وک داھکی۔آپ ےن فرامبا‪:‬اسےک وادل‬
‫ےن رضور امجع ےس لبق یہب اھکبا وہ اگ۔ےچب وک وخوصبرت رکبا ےہ اور دل وک وبضمط رکبا‬
‫ےہ۔‬
‫( احبر الاونار‪ ،‬ج‪ ، 66‬ص‪ ، 170‬ااحملنس‪،‬ج‪،۲‬ص‪)۵۴۹‬‬

‫اامم رفعج اصدق ہیلع االسلم فرامےت ںیہ‪:‬وج وکیئ اخیل ٹیپ یہب اھکےئ اگ اس اک باین ااھچ وہ‬
‫وہاگ۔(ااحملنس‪،‬ج‪،2‬ص‪)549‬‬ ‫اگ اور ہچب یھب دنترش‬

‫شحبٹل نب ملسم ےس روای ےہ‪ :‬احہلم وخانیت وک یہب الھکںیئ۔ےچب وکیناکر اور وخوصبرت‬
‫ُ َر‬
‫دیپا وہں ےگ‬
‫(ذہتیالااکحم‪ ،‬ج‪ ، 7‬ص‪)439‬‬

‫یبن یلص اہلل ہیلع واہل وملس فرامےت ںیہ‪:‬با یلعؑ یہب اھکؤ ہی خدا یک رطف ےس ریمے ےیل‬
‫اور اہمترے ےیل ہفحت ےہ۔اس ںیم ےھجم ہر مسق یک ذلت وسحمس وہیت ےہ ۔وج نیت دن‬
‫اہنر ہنم یہب اھکےئ اگ۔اس اک ذنہ اصف وہ اجےئ اگ اس ےک ادنر ملع و ملح رھب اجےئ اگ‬
‫اور وہ اطیشن اور اس ےک رکشل ےس وفحمظ رےہ اگ۔‬
‫اض ج‪2‬ص ‪،160‬احبراالونار ج‪66‬ص‪)167‬‬
‫(ویعن اابخر ارل ؑ‬
 ‫‪48‬‬

‫روسل رکمی یلص اہلل ہیلع و آہلہ وملسےن فرامبا!ہبِ اھکبا رکوویکہکن ہیدل وک الج اتشخب ےہ اور‬
‫س یک یگنت اور باریکی وک دور رکبا ےہ۔یہب اھکؤ‪ ،‬ویکہکن ہی دامغ وک تراھبا ےہ اور س رپ‬
‫ےہ۔ (اکمرم االالخق‪ ،‬الطترریس ص‪)۱۷۲‬‬ ‫ےنھٹیب واےل وبھج وک دور رکبا‬

‫یہب ےک خدیدیبط و اسیسنئ وفادئ‬

‫‪ ‬آوھکنں یک افحتظ ‪ :‬یہب زرد رن اک لھپ ےہ وج آوھکنں ےک ےئل رتہبنی ذغا ےہ۔‬
‫اس ںیم وبانم ای‪،‬یس‪،‬اے ا ور اکرپ زبادہ دقمار ںیم باےئ اجےت ںیہ وج آوھکنں ےک ےئل‬
‫رتہبنی ںیہ۔‬
‫‪ ‬دلج یک افحتظ ‪:‬دلج یک تحص ےک ےئل رتہبنی لھپ ےہ۔ اس ںیم باےئ اجےن واےل‬
‫وبانمیس‪،‬اے اورای دلج وک تحص دنم رےتھک ںیہ۔‬

‫رفس لج (یہب) ںیم وموجد ایٹنی آکدن اور وبازنم دلج وک تحص دنم اور وجاں انبےت‬
‫ںیہ۔ہی فری ریدلکی ےک س دلج رپ رھجویں یک وصرت ںیم ومندار وہےن واےل اصقنبات‬
‫ےک خدےش وک مک رکےت ںیہ۔ دلج ےک داغ دوبھں وک اصف رکےت ںیہ اور وسرج یک رضم‬
‫اعشوعں ےس یھب دلج وک ظفحت فرامہ رکےت ںیہ۔اس ںیم وموجد رچینل اترازمئ دلج وک‬
‫وخوصبرت انبےت ںیہ۔‬
‫س‬ ‫بمب‬
‫وکسنئ ںیم ایٹنی انا ن اور ایٹنی ریٹکیبلی وفادئ ںیہ وج مسج اور دلج یک تحص وک یھب‬
‫افدئہ اچنہپےت ںیہ۔‬
 ‫‪49‬‬

‫آپ اینپ دلج رپ اھچایئں ‪ ،‬دیپایشئ نابات‪ ،‬اہموسں اور اہموسں ےک نابات ےس یھب‬
‫اکٹھچرا احلص رک تکس ںیہ‬
‫ک‬‫ٹ‬‫سمب‬
‫فلتخم اک س‪ ،‬ولشر‪ ،‬رکومیں ‪,‬زومخں اور ےنلج وریغہ یک ادوبات ںیم یھب وکسنئ اک اامعتسل‬
‫وہبا ےہ۔‬
‫ب‬
‫)‪ (Pectin‬وچہکن اس ںیم یتمیق اخرا ےسیج ٹکبٹترر رکش امکیل اڈسی اور تہب ھچک وہبا ےہ‬
‫اسےیل ہیلھپ حکنی اور رھجویںیک اکشر دلج ےک ےیل رتہبنی ےہ۔ ایٹنی آکدسٹن وہےن یک‬
‫وہج ےس دلج وک تحص دنم اور وجان رےنھک ںیم امہ رکدار ادا رکبا ےہ۔‬

‫وکسنئ ونیفکل اپمکؤید ےس رھبوپر وہبا ےہ وج ہک ہاری دلج یک تحص ےک ےیل تہب‬
‫افدئہ دنم ےہ اور دلج یک فلتخم امیبرویں ےس اچببا ےہ۔ ونیفکل اپمکؤید ای وبضمط ایٹنی‬
‫رییکلزر ےک الخف ڑلبا ےہ اور دلج ےک ویلخں وک آکدویٹی اصقنن‬
‫آکدی ےہ‪ ،‬وج آزاد د‬
‫اچنہپےن ےک الخف دافع رکبا ےہ‪ ،‬ہی فری ریدیکلزر دلج ےس قلعتم فلتخم مسق ےک اسملئ ےسیج‬
‫ایسہ دےبھ‪ ُ ،‬ر‬
‫جباں‪ ،‬رمع ترےنھ یک العامت اک اینبدی س ںیہ۔ اس ےک العوہ اس ںیم ایٹنی‬
‫اناماور ایٹنی امرکیئولیب وصخایصت یھب بایئ اجیت ںیہ وج ہک ہاری دلج وک ریٹکیبلی انشکیفن‪،‬‬
‫ب‬
‫دلج ےکدرگی اسملئ ےسیج ابکنی اور مٹلزر ےس اچببا ےہ۔‬

‫‪ ‬رگج ےک ےئل رتہبنی ‪ :‬یہب رگج ےک ےئل افدئہ دنم ےہ ویکہکن اس ںیم باےئ اجےن‬
‫واےل وبانم رگج ےک ےئل دمداگر وہےت ںیہ۔‬
 ‫‪50‬‬

‫یہب افربئ ‪ ،‬وبانم یس‪ ،‬وپبامیش اور ایٹنی آکدسٹن ےس‬ ‫‪: ‬دل ےک ےیل افدئہ دنم‪:‬‬
‫رھبوپر وہبا ےہ وج دل ےک ےئل رتہبنی ںیہ۔ ہی دل ںیم وخن ےک دوراہین وکادتعال ںیم رھکا ےہ‬
‫اور ڈلب رپرشی وک رٹنکول رکبا ےہ۔ یہب ےک اامعتسل ےس مسج ںیم وکرٹسیلول یک دقمار وج دل ےک ےئل‬
‫ااہتنیئ اصقنن دہ ےہ مک وہےن یتگل ےہ ۔ یہب ںیم باےئ اجےن واےل افربئ اہرٹ اکیٹ اور‬
‫ارٹسوک یسیج امیبرویں ےس یھب اچببا ےہ اور اس ےک ادنر وموجد وبانم یس و ایٹنی آکدسٹن یھب‬
‫دل یک تحص ےک ےئل امہ ںیہ ویکہکن وہ دل ےک اخراء وک اصقنبات ےس اچبےت ںیہ۔‬

‫وکسنئ ںیم تہب ےس ویلفوبایدز وہےت ںیہ‪ ،‬وج دل یک اکررکدیگ وکرتہبانبےن ںیم اعمون بای‬
‫وہےتںیہ۔وہحؤونیکباریرشباونں)‪(capillaries‬ےکبازکنپ وک یھب مک رکےت ںیہ۔ وخن‬
‫یک باویلں ںیم وکرٹسیلول یک وہج ےس رچیب نب اجیت ےہ سج ےس باایلں گنت وہ اجیت ںیہ۔‬
‫وکسنئ ںیم وموجد ویلفوبایدز اس ےس اچبےت ںیہ سج اک دل اور دورانِ وخن ےک اظنم رپ ااھچ‬
‫اتر ڑپبا ےہ۔‬

‫اناین مسج ےک امہ دعماینت ںیم ےس ای وپبامیش ےہ۔ ہی ڈلب رپرشی وک ترفرار رےنھک اور‬
‫مسج ےک‪ fluid‬ویلخں ںیم ایسلیک ومتر یلقتنم وک آاسن انبےن ےک ےیل رضوری ےہ۔ وپبامیش‬
‫وخن یک روگں اور رشباونں وک آرام اچنہپبا ےہ سج ےس یبلق اظنم رپ دباؤ مک وہبا ےہ۔‬
‫ج‬ ‫سم‬
‫ہی ی امدوں ےک مج اجےن ےک باعرشباونںےکصقن)‪(atherosclerosis‬ےک ااکمباتوک‬
‫مک رک اتکس ےہ سج ےسدل ےک دورے‪ ،‬یبلق ارماض اور افجل اک رطخہ امدنڑپاجباےہ۔اسےس دلاکاظنماور‬
‫اظنمدورانِ وخنرتہبوہاجباےہ۔باایلںےنلھکےسدلوبضمطوہاجباےہاوررںیگگنتںیہنوہیت۔‬
 ‫‪51‬‬

‫‪ ‬وقت یسنج اور ارپسم ںیم ااضہف رکبا ےہ‪:‬ارپسم یک وکایٹل وک رتہب رکےن اور یسنج‬
‫وقت وک زبادہ رکےن ےک ےیل نج وبازنم اور رنمزل یک رضورت وہیت ےہ وہ اس لھپ ںیم‬
‫وموجد ںیہ۔‬

‫وبانم یس‪ ،‬وبانم ای‪ ،‬وفٹیل اور درگی ایٹنی آکدسٹنی اک اامعتسل رپسم ےک ااکؤی اور رحتک یدتری‬
‫)‪(Motlity‬وکرتہبانبباےہ۔‬

‫سکیس ڈراویئپ وپبامیش‪،‬وفٹیل اور اھتنیم) وبانم یب ون( یسنج اہرومن یک حطس اور‬
‫ااعفل وک مظنم رکبا ےہ۔ہی لٹبٹددو اور اکررکدیگ وک تراھےن ںیم دمد رکبا ےہ وج یہب ںیم وموجد‬
‫ںیہ۔‬

‫اس ےک العوہ ہی روگں وک وھکاتل ےہ سج ےس رمداہن باگنمئ زبادہ وہ اجیت ےہ۔‬

‫ولیکرت واےل اھکےن ےس قلعت رھکا ےہ۔ اس‬

‫ر‬ ‫‪ ‬احہلم وخانیت و ےچب ‪ :‬ہی لھپ مک‬
‫ںیم تہب ےس امدے وہےت ںیہ نج یک مسج وک رضورت وہیت ےہ‪ ،‬اخص وطر رپ لمح ےک‬
‫دوران۔وبانم اے‪،‬یب‪،‬یس اور ای رپ لمتشم وہبا ےہ۔ہی ش وبانم امں اور ےچب ےک مسج‬
‫یک لیکشت ںیم شالم ںیہ۔ وہ وپرے مسج) ومشبل مکش امں ےک ادنر ےچب(ںیم وخن ےک اہبؤ‬
‫وک رتہب انبےت ںیہ۔ ااصعیب اظنم یک احل وک ومعمل رپ الےتاور دمافعنی اظنم وک وبضمط رکےت‬
‫ںیہ۔‬
 ‫‪52‬‬

‫وکسنئ ںیم آترن اور اکرپ وہبا ےہ۔ ہی احہلم وخانیت ںیم وخن یک لیکشت وک فروغ داتی‬
‫ےہ اور وخن یک یمک وک رواتک ےہ۔ارگ آپ ھچک اھکونں ےس ارلج ردلمع اک اکشر ںیہ‪ ،‬وتیہب‬
‫بالکل ویہ ےہ سج یک آپ التش رک رےہ ےھت۔ ہی وبازنم اور دعماینت ےس رھبوپر وہبا‬
‫ےہ‪ ،‬وج ارلج ری انشکی ےس اچببا ےہ۔‬

‫وکسنئ ںیم آترن یک اکیف دقمار وہیت ےہ‪ ،‬وج ہک لمح ےک دوران وخن دیپا رکےن ںیم‬
‫دمد دیتی ےہ۔‬

‫یہب ںیم تہب زبادہ فروٹکیز‪ ،‬آترن ‪ ،‬اکرپ‪ ،‬وپبامیش ‪ ،‬افوفسرس‪ ،‬باررٹوی اور امکیل اڈسی‬
‫وہےت ںیہ۔ اس ےیل احہلم اخوتن وک ےتفہ ںیم مک از مک نیت بار اس لھپ وک اامعتسل رکےن اک‬
‫وشمرہ دبا اجبا ےہ۔‬

‫لمح ےک دوران‪ ،‬رپونیٹ‪ ،‬اکروباہڈیئری اور دعماینت یک دقمار ںیم ااضہف رضوری ےہ۔‬
‫‪quince‬اک اامعتسل وزن ترےنھ ےک رطخےےکریغباکروباہڈیئریاوروبانمیکوخراک ںیمااضےفوک‬
‫نکممانبباےہ۔‬

‫احہلموکےچبیکدیپاشئیاےساامعتسلرکےترانہاچےئہ۔‬

‫(وبانم یب بانئ)‪ :‬ہی وہوٹنں یک وشنوامن‪ ،‬دامیغ ارماض‪ ،‬ذغاتیئ یک یمک اور ےچب یک درگی ہنکمم دیپایشئ‬
‫خراویبں وکرواتک ےہ۔ وکسنئ ںیماسوبانم یک اکیفدقماروہیتےہ۔ اسںیموبانم یب ون یھب تہبزبادہ‬
‫وہباےہ‪،‬وجاحہلموعرت ںیمزہرےلیوماد یک وہج ےس دیپا وہےنوایل دورانوخن یکخرایب وکدور رکےن ںیم‬
 ‫‪53‬‬

‫ب‬ ‫ٹ‬ ‫بٹک‬

‫وہبےہہیایمسقاکافربئےہ وجٹیپےکارسل‪،‬ااہسلاوریجایآر‬
‫رکبےہ۔وکسنئ نےسرھبوپر ا‬
‫دمد ا‬
‫ف‬
‫ڈی(دعمہںیمزیتاتیباخصرکاوسی ٹگسےکاورپ)ےکالعجےکےیلومعاماامعتسل ا‬
‫وہبےہ۔ہیلھپیلتماور‬
‫ےق )‪(Sikness Morning‬ےکےیلدقریتدواےکوطررپیھباامعتسلوہباےہ۔‬

‫دعمے یک امیبرباں‬
‫‪ quince‬ںیم وموجد افربئ اظنم ااضہنم وک رتہب انبےن ےک العوہ دعمے یک ضعب احوتلں ےسیج‬
‫)‪ ،Inflammatory Bowel Disease (IBD‬رساطن یک فلتخم ااسقم با‬
‫‪diverticulitis‬وک روےنک ںیم دمد رک رکبا ےہ۔ افربئ ںیم وموجد ‪ Catechin‬اور‬
‫‪epicatechin‬رسنیک دیپا رکےن واےلان زہرےلیامدوںوک امر دےتیںیہ۔وج تریآیںیمباےئاجےت‬
‫ن‬‫ح‬ ‫بہ‬
‫ںیہ‪،‬اسرطح ٹاایلھج‪mucous) (membrane‬یکافحتظرکےتںیہ۔‬ ‫ح‬

‫ےکپ وہےئ ولھپں ںیم وبانم یس یک ایھچ دقمار وہیت ےہ۔ ‪ 100‬رگام لھپ ‪ 15‬یلم رگام با ‪ 25‬دصیف‬
‫وبانمیسفرامہرکباےہ۔وبانم ےسیسرھبوپرلھپمسجےساصقنندہآنجیسکفریریدیکلزروکاکنےنلںیمدمد‬
‫رکےت ںیہ۔ وبانم یس ِ‬
‫وقت دماتعف وک تراھےن‪ ،‬واترل امیبرویں اور وسزش ‪ Inflammations‬ےک‬
‫خدشات وک مک رکےن ںیم دمد رکبا ےہ۔ یہب ںیم وموجد ایٹنی آکدسٹن رگج ےک ےیل امہ ںیہ۔ وکسنئ دقریت‬
‫ایٹنی باویئی ےک وطر رپ اکم رکبا ےہ اوررگج وک آزاد ریدیکلزر ےس اصف رک ےک اس ےکتحص دنماہن ااعفل وک‬
‫ینیقیانبباےہ۔ہیدعماینتیکدمدےسرگجوکوبضمطرکباےہ۔‬
 ‫‪54‬‬

‫وکسنئ ںیم آترن‪ ،‬وپبامیش اور وبانم یس یک دقمار زبادہ وہیت ےہ اور ہی وخن ںیم وکرٹسیلول یک حطس وک‬
‫رٹنکولرکےنےکاسھتاسھتتحصدنماہہمضاوردمافعنیاظنمےکےیلیھبدیفمےہ۔دمافعنیاظنموکوبضمط‬
‫ب‬‫ٹ‬‫بٹک‬
‫اور وخن یک یمک اک العج رکبا ےہ۔ رھبوپر باویئ لکیمیک سکیلپمک یک دبول‪ ،‬وج ن‪ ،‬ٹ‪ ،‬وبازنم‪PP, E‬‬
‫‪،A،B1 ، B2،C B6،‬آترن‪،‬میشلیک‪،‬وسڈمی‪،‬وپبامیش‪،‬میشینگیماورافوفسرسرپلمتشمےہ۔‬

‫‪ ‬ڈر‪،‬وخف‪،‬رپاشیین وک متخ اور دامغ وک زیت رکبا ےہ‬

‫ایٹنی آکدن ماوبکل انتؤ وک مک رکےت ںیہ‪ ،‬وسزش وک مک رکےت ںیہ‪ ،‬اور آپ ےک‬
‫ایلخت وک آزاد ریدیکلزر ےک اصقنن ےس اچبےت ںیہ وج ہک ریغ مکحتسم املٹکیؤول ںیہ۔‬

‫وکسنئ ںیم باےئ اجےن واےل افوٹئ وینرٹسٹنی اور وبانم یس ہاری تحص ےک ےیل تہب‬
‫افدئہ دنم اور فلتخم مسق ےک رسنیک ےس اچبؤ ںیم دمداگر بای وہیت ےہ۔ وبانم یس ای‬
‫وبضمط ایٹنی آکدی ےہ‪ ،‬وج فری ریدیکل رز ےک الخف ڑلبا ےہ اور اںیہن مکحتسم رکبا ےہ باہک‬
‫رییکلزر مسج ںیم‬
‫مسج ےک تحص دنم ویلخں وک وکیئ آکدویٹی اصقنن ہن اچنہپ ےکس‪ ،‬یہی فری د‬
‫فلتخم مسق ےک رسنیک یک اینبدی وہج ںیہ۔‬

‫‪ ‬وشرگ وک رواتک ےہ ‪:‬قیقحت ےس بای ےہ ہک افربئ ےس رھبوپر ذغا اک اامعتسل ہارے‬

‫مسج ںیم وشرگ ویلل وک مک رکےن اور ذباسطیب ےک رطخے وک روےنک ںیم دمداگر بای وہبا‬
‫ےہ۔ہی ذغایئ افربئ ےس رھبوپر وہبا ےہاسےیل ذباسطیب ےک رموضیں ےک ےیل رتہبنی ذغاؤں‬
‫ںیم ےس ای ےہ۔ افربئ ہارے مسج ںیم اوسننیل یک دیپاوار ںیم دمد رکبا ےہ‪ ،‬وج ہارے‬
 ‫‪55‬‬

‫وخن ںیم وشرگ ےک خدب وک مک رکےن ںیم دمد رکبا ےہ‪ ،‬اس رطح ہارے وخن ںیم وشرگ‬
‫یک حطس مک وہیت ےہ اور ہی ذباسطیب ےک رطخے وک روےنک ںیم دمد رکبا ےہ۔‬
‫‪ ‬انتؤ وک دور رکبا ےہ‬

‫یہب ںیم وموجد فلتخم ایٹنی آکدسٹن ذہبٹبٹااؤ وک دور رکےن اور دامغ وک رپوکسن رےنھک ںیم‬
‫دمددےتی ںیہ۔‬

‫وکسنئ وخن ےک رسخ ویلخں یک لیکشت ںیم دمداگر ےہ اس ںیم وموجد اکرپ اور آترن‬
‫وخن ےک ےئن ویلخں یک لیکشت ےک ےیل رضوری ںیہ۔‬

‫ومیلں)‪(Lemon‬‬

‫بطِالہتیبؑںیمومیلںےکوفادئ‪:‬‬
‫اامم رفعج اصدق ہیلع االسلم فرامےت ںیہ۔ارگ ومیلں اھکبا اھکےن ےس ےلہپ اھکںیئ وت رتہب‬
‫ےہ (اوصلاکیفج‪۶‬ص‪)۳۳۷‬‬ ‫ےہ ارگ دعب ںیم اھکںیئ وت رتہبنی اور الضف‬
 ‫‪56‬‬

‫ڈیملکی ںیمومیلں ےک وفادئ‪:‬‬

‫‪ ‬اہہمض تحص وک رتہب انبںیئ‬

‫بی ‪ 10%‬اکروباہڈیئری رپ لمتشم وہےت ںیہ‪ ،‬زبادہ تر لح یدتر افربئ اور اسدہ‬
‫ومیلں رقت ا‬
‫رکش یک لکش ںیم وہےت ںیہ۔‬
‫ب‬ ‫ٹ‬‫بٹک‬
‫ومیلں ںیم وموجد امہ رہشی ن ےہ‪ ،‬وج ہک افربئ یک ای لکش ےہ وج دعتمد تحص‬
‫ےک وفادئ ےس کلسنم ےہ‬

‫افربئ آوتنں یک تحص وک رتہب انب اتکس ےہ۔ رکش اور ناہتس ےک لمع ااضہنم وک تسس رک‬
‫اتکس ےہ۔ ان اترات ےک ےجیتن ںیم وخن ںیم رکش یک حطس مک وہ یتکس ےہ۔‬

‫‪ ‬رسنیک یک روک اھتم‬

‫ومیلں اور ومیلں اک رس ایٹنی آکدن وبانم یس اک رتہبنی ذرہعی ںیہ۔ رسنیک اک باع ےننب‬
‫رییکلزر زلیسےکااعفلوک روےنک ںیمایٹنی آکدن دمد رکتکس ںیہ۔‬
‫واےل فری د‬
 ‫‪57‬‬

‫بااپشیت‬

‫بطِالہتیبؑںیمبااپشیتےکوفادئ‬
‫اامم رفعج اصدق ہیلع االسلم فرامےت ںیہ‬

‫بااپشیت دعمہ یک االصح رکیت ےہ اور اےس اطق دیتی ےہ۔بااپشیت و رفسلج تراتر‬
‫ںیہ۔بااپشیت ریس وہےن ےک دعب اور رفسلج(ہب)اھکےن ےس لبق زبادہ افدئہ دنموہباےہ۔ےسج‬
‫اھکےئ۔ (اوصل‬ ‫وبلھج نپ(دل ےنٹھگ یک امیبری )وہ اےس اچےئہ ہک وہ اھکبا اھکےن ےک دعب بااپشیت‬
‫اکیف ج ‪6‬ص‪)35‬‬

‫اامم رفعج اصدق ہیلع االسلم فرامےت ںیہ‪ :‬بااپشیت اھکؤہی رہچے وک وخوصبرت رکیت ےہ۔‬
‫(احبراالونار ج ‪63‬ص‪)170‬‬

‫اامم ومیسٰ اکمظ ہیلع فرامےت ںیہ ‪ :‬رنم اور بازہ بااپشیت دبن یک رگیم وک اخومش(متخ)رک دیتی‬
‫ےہ(ااکلیف ج‪6‬ص‪)359‬‬
 ‫‪58‬‬

‫اامم رفعج اصدق ہیلع االسلم فرامےت ںیہ‪:‬‬

‫بااپشیت اھکںیئ‪ ،‬وج اہلل اعتیلٰ ےک مکح ےس دل وک الج یتشخب ےہ (دکمچار انبیت ےہ)اور ادنر‬
‫ےک درد وک دور رکیت ےہ‬
‫(ااکلیف‪ ،‬دلج‪ ، 6‬صفحه‪ ، 358‬دحی‪ ، 1‬ااحملنس‪ ،‬دلج‪ ، 2‬صفحه‪ ، 371‬دحی ‪ 2296‬الكمها نع أیب ریصب‪ ،‬ااصخلل‪ ،‬صفحه‬
‫علنه‬
‫وحم نب ملسم نع الاامم ااصلدق نع آبابه ماالسلم‪ ،‬اکمرم الاالخق‪ ،‬دلج‪ ، 1‬صفحه‪، 379‬‬
‫‪ ،632‬دحی ‪ 10‬نع أیب ریصب ّ د‬
‫دحی ‪ 1265‬الكمها نع وحنه‪ ،‬احبر الاونار‪ ،‬دلج‪ ، 66‬صفحه‪ ، 174‬دحی ‪ 32‬داشن باہم ااحدی تریكش ‪): 1 / 234‬‬

‫یبن یلص اہلل ہیلع واہل وملس فرامےت ںیہ‪:‬بااپشیت دل وک زدنہ رکیت ےہ۔‬
‫(دتسمرک اولاسلئ‪ ،‬دلج‪ ، 16‬صفحه‪ ، 405‬دحی ‪ 20345‬القنا نع بطّ ایبنلّ یلص اهلل علٹه و آہل و لس داشن باہم‬
‫ّ‬
‫ااحدی تریكش‪): 2 / 450‬‬

‫بااپشیت ےک خدیدیبط و اسیسنئ وفادئ‬

‫بااپشیت ذغاتیئ ےس رھبوپر لھپ ےہ وج دعمے وک دعتمد افدئے فرامہ رک یتکس ےہ۔‬
‫بااپشیت ےکذرےعی دعمے وک افدئہ اچنہپےن ےک ھچک رطےقی درجذلیںیہ‪:‬‬

‫‪ ‬افربئ ےس رھبوپر‪ :‬بااپشیت افربئ ےک وصحل اک رتہبنی ذرہعی ےہ ۔ہی اہہمض یک تحص وک‬
‫فروغ دیتی ےہ۔ بااپشیت ںیم وموجد افربئ آوتنں یک رحتک وک مظنم رکےن‪ ،‬ضبق وک روےنک‬
‫اور اظنم اہہمض وک درش رطےقی ےس اکم رکےن ںیم دمد رکبا ےہ۔‬
 ‫‪59‬‬

‫‪ ‬وکسن شخب اتر ‪:‬بااپشیت دعمے رپ اےنپ آرام دہ اتر ےک ےیل یھب اجبا اجبا ےہ۔ ان‬
‫ل‬‫ھ‬‫گ‬ ‫ب‬ ‫ٹ‬‫بٹک‬
‫ںیم ن‪ ،‬ای مسق اک ن لیش افربئ وہبا ےہ وج اظنم ااضہنم ںیم وسزش وک رپوکسن‬
‫رکےن اور ااھپرہو سیگ یسیج العامت وک مک رکےن ںیم دمد رکبا ےہ۔‬
‫‪ ‬زیتاتیب ںیم یمک ‪:‬بااپشیت ای مک زیتاتیب واال لھپ ےہ۔اسےکاامعتسلےس زیتاتیب اور‬
‫درگی اہےمض ےک اسملئ دیپا وہےن اک ااکمن مک وہبا ےہ۔‬
‫‪:‬ایٹنی آکدسٹن رپ لمتشم بااپشیت ایٹنی آکدسٹن ےس رھبوپر وہیت ےہ‪ ،‬وج ٹیپ وک‬ ‫‪‬‬
‫فری ریدیکلزر یک وہج ےس وہےن واےل اصقنن ےس اچبےن ںیم دمداگر بای وہیت ےہ۔ ٹیپ‬
‫ےک رسنیک ےک رطخے وک مک رکےن ںیم یھبایٹنی آکدسٹن دمد رکےت ںیہ۔‬
‫‪ ‬رپی باویئی اترات‪ :‬بااپشیت ںیم ‪ (FOS (fructooligosaccharides‬وہبا ےہ‪،‬‬
‫ایمسقاکرپیباویئیافربئوجآوتنںںیمافدئہدنمریٹکیببایکازفاشئوکفروغدےاتکسےہ۔اسےساہہمض‬
‫یکتحصوکرتہبانبےناوردمافعنیاظنموکتراھےنںیمدمدلمیتکسےہ۔‬

‫دل یک تحص ےک ےیلبااپشیتےکھچک ہنکمم وفادئ‪:‬‬

‫‪ ‬افربئ ‪:‬بااپشیت ذغایئ رہشی اک ای رتہبنی ذرہعی ےہ‪ ،‬وج آوتنں ںیم بالئ اڈسیز وک بادنھ‬
‫رک اور وخن ںیم ان ےک خدب وک اٹھگ رک وکرٹسیلول یک حطس وک مک رکےن ںیم دمد رکبا ےہ۔‬
‫وکرٹسیلول یک دنلب حطس ےس دل یک امیبری اک ادنہشی راتہےہلدا وخراک ںیم بااپشیت ےسیج ایلع‬
‫افربئےکاحلملھپ وک شالم رکبا افدئہ دنم وہبا ےہ۔‬
 ‫‪60‬‬

‫‪ ‬وپبامیش ‪:‬بااپشیت وپبامیش اک ای ااھچ ذرہعی یھب ےہ وج ڈلب رپرشی وک رٹنکول رکےن ںیم‬
‫دمد رکبا ےہ۔ دنلب اشف ِر وخن ےس دل اک رمض القح وہاتکس ےہ۔بااپشیت یسیج وپبامیش ےس رھبوپر‬
‫ذغاؤںاک اامعتسل یبلق تحص ںیمدمدداتیےہ۔‬
‫‪ ‬ایٹنی آکدسٹن ‪:‬وبانم یس اور ویلفوبایدزیکرطح اباپشیت یھبایٹنی آکدسٹن ےس رھبوپر‬
‫وہےت ںیہ ‪ ،‬وج آزاد ریدیکلزر یک وہج ےس دل وک وہےن واےل آکدویٹی اصقنن ےس اچبےن ںیم‬
‫دمد رکےت ںیہ۔ ہی آکدویٹی اصقنن دل یک امیبری یک وشنوامن ںیم ہصح ڈال اتکس ےہ‪ ،‬لدا‬
‫بااپشیت یسیج ایٹنی آکدن ےس رھبوپر ذغا اک اامعتسل افدئہ دنم ےہ۔‬
‫‪ ‬دلج ‪:‬بااپشیت ذغایئ رہشی‪ ،‬وبانم یس اور باےبن اک ای ااھچ ذرہعی ںیہ۔ وبانم یس‬
‫ای ایٹنی آکدن ےہ وج دلج وک آزاد ریدیکلزر یک وہج ےس وہےن واےل آکدویٹی اصقنن‬
‫ح‬ ‫لن‬
‫ےس اچبےن ںیم دمد رکبا ےہ۔ اکرپ ای دعمن ےہ وج وک ن یک دیپاوار ںیم رکدار ادا رکبا‬
‫ےہ۔ہی دلج یک کچل اور وبضمیط وک ترفرار رےنھک ےک ےیل امہ ےہ۔‬

‫بااپشیتںیمباینیکدقمارزبادہوہیتےہ‪،‬وجدلجوکاہڈیئریاوروبڈلرےنھکںیمدمددیتیےہ۔اہڈیئرڈٹیدلج‬
‫رھجویںاورباریریکلوں ‪fine lines and wrinkles‬اکمکاکشروہیتےہ۔‬

‫‪ ‬درہج رحارت رٹنکول‬

‫اہڈیئرنشی ‪:‬بااپشیت ںیم باین یک دقمار زبادہ وہیت ےہ اور ہی مسج وک اہڈیئری رےنھک ںیم‬
‫دمد رک تکس ںیہ‪ ،‬وج مسج ےک درہج رحارت وک رٹنکول رکےن ےک ےیل امہ ےہ۔‬
 ‫‪61‬‬

‫بااپشیت ںیم باےئ اجےن واےل ویلفوبایدز اور وپیل ونیفل مسج ںیم درد اور وسزش وک‬
‫مک رکےن ںیم دمداگر بای وہےت ںیہ۔بااپشیت ںیم باین یک زبادہ دقمار اور دقریت رکش مسج وک‬
‫اہڈیئری اور وتابایئ ےنشخب ںیم دمد دے یتکس ےہ‪ ،‬وج وصخمص مسق ےک درد وک یھب مک رک یتکس‬
‫ےہ۔‬

‫ارموود )‪(Guava‬‬

‫بطِالہتیبؑںیمارمودےکوفادئ‬
‫اامم یلع ہیلع االسلم فرامےت ںیہ‪:‬ارمود اھکبا رکو۔خدا ےک مکح ےس بلق وک الج اتشخب ےہ اور‬
‫ںیہ۔اکمرم االالخق ج‪1‬ص) ‪)250‬‬ ‫دبن ےک فلتخم درد اس یک دبول زالئ وہےت‬

‫اامم رفعج اصدق ہیلع االسلم فرامےت ںیہ‪ :‬ارمود اھکبا دعمہ وک وبضمط و اطوتقر انببا ےہ۔ارمود‬
‫(بط االہمئؑ ص‬ ‫اخیل ٹیپ اور رھبے ٹیپ اھکبا اجاتکس ےہ۔دل یک ھگراہ وک متخ رکبا ےہ۔‬
‫‪)107‬‬
 ‫‪62‬‬

‫ای صخش ےن اامم رفعج اصدق ہیلع االسلم ےس دل رگہتف رےنہ اور درد بلق یک اکشی‬
‫(بط االہمئ ص‪)107‬‬ ‫یک وت آپ ےن فرامبا‪:‬ارمود اھکؤ کیھٹ وہ اجؤ ےگ۔‬

‫ارمود ےک ڈیملکی و اسسنئ ںیم وفادئ‬

‫ارمود ذغاتیئ ےس رھبوپر لھپ ےہ سج ےک امسجینتحص ےک ےیل دعتمد وفادئ ںیہ۔اس‬
‫ںیم اہہمض ےک اسملئ اور دل یک دڑھنک ںیم دمد دےنی یک الصج یھب شالم ےہ۔ ارمود‬
‫ےسدعمے اور دل وک افدئہ اچنہپےن ےک دنچ رطےقی ہی ںیہ۔‬

‫‪ ‬اہہمض تحص ‪:‬ارمود ذغایئ رہشی ےکوصحل اک ای رتہبنی ذرہعی ےہ‪ ،‬وج اہہمض یک تحص‬
‫وک ترفرار رےنھک ےک ےیل رضوری ےہ۔ افربئ آوتنں یک رحتک وک مظنم رکےن‪ ،‬ضبق وک‬
‫روےنک اور آوتنں ےک افدئہ دنم ریٹکیببا یک ازفاشئ وک فروغ دےنی ںیماعمونرکدارادارکبا ےہ۔‬
‫ارمود اہےمض ےک اترازمئ ( اامئروریغہ) ےس یھب رھبوپر وہبا ےہ وج اکروباہڈیئرسٹی اور رپوزیٹ‬
‫وک وتڑےن ںیم دمد رکبا ےہ۔‬
‫‪ ‬وسزشاخمفلوخاص‪:‬ارمودںیمایٹنیآکدسٹناوروسزش مکرکےنواےلرمابکتوہےتںیہ وج‬
‫اظنم ااضہنم ںیم وسزش وک مک رکےن ںیم دمد دےتی ںیہ۔ وسزش اہہمض ےک اسملئ یک ای اعم وہج ےہ ےسیج‬
‫خرخرانپآوتنںےکڈنسروم)‪،(IBS‬آوتنںیکوسزشیکامیبری(‪، (IBD‬اورگبشترراسٹئ۔‬
‫‪ ‬دل یک تحص ‪:‬ارمود ںیم وپبامیش یک اکیف دقمار وہیت ےہ‪ ،‬ہی دعماینت دل یک تحص‬
‫ےک ےیل رضوری ےہ۔ وپبامیش ڈلب رپرشی وک رٹنکول رکےن ںیم دمد رکبا ےہ اور دل یک امیبری‬
‫ےک رطخے وک مک رکےن ںیم دمد رک اتکس ےہ۔ ارمود ںیم وبانم یس ےسیج ایٹنی آکدسٹن‬
 ‫‪63‬‬

‫یھب وہےت ںیہ وج دل وک فری ریدیکلزر یک وہج ےس وہےن واےل اصقنن ےس اچبےن ںیم دمد‬
‫دےتی ںیہ۔‬
‫‪ ‬انتؤ ںیم یمک ‪:‬ارمود ںیم میشینگیم وہبا ےہ‪ ،‬وج مسج رپ رپوکسن اترات ےک ےیل اجبا اجبا‬
‫ےہ۔ انتؤ اور ارطضاب دل یک دڑھنک ےک ےب رطب وہےن اک باع نب اتکس ےہ اور ارمود اک‬
‫اامعتسل ان العامت وک مک رکےن ںیم دمداگر بای وہبا ےہ۔‬
‫‪ ‬ارمود وبانم یس اک ای ومتر ذرہعی ےہ ۔ہی ای اطوتقر ایٹنی آکدی ےہ وج مسج‬
‫ںیم وسزش وک مک رکباےہ۔ دایمئ وسزش ایھٹگ یسیج احوتلں ںیم درد اک باع نب یتکس ےہ اور‬
‫ایسی ذغاںیئ نج ںیم ایٹنی آکدسٹن یک دقمار زبادہ وہیت ےہ ےسیج وبانم یس اس درد وک مک‬
‫رکےن ںیم دمداگر ےہ۔‬
‫‪ ‬ارمود وپبامیش اک ای ااھچ ذرہعی یھب ےہ‪ ،‬وج ڈلب رپرشی وک رٹنکول رکےن اور اہیئ ڈلب‬
‫رپرشی ےک رطخے وک مک رکےن ںیم دمد فرامہ رکبا ےہ۔ اہیئ ڈلب رپرشی رس درد با یسک اور‬
‫امسجین درد اک باع نب اتکس ےہ لدا وہ ذغاںیئ وج ڈلب رپرشی وک وتمازن ریتھک ںیہ امسجین درد ںیم یمک اک‬
‫یھبباعیتنبںیہ۔‬

‫اچببےہ۔ اہےمض ےک‬

‫ارمود ںیم وموجدذغایئ رہشی اہہمض وکرتہبانبباےہ اور ضبق یسیجامیبریےس ا‬
‫اسملئ ارثک ٹیپ ےک درد یک یھب وہج ےتنب ںیہ ۔ ایسی ذغاؤں اک اامعتسل وج اہہمض وک رتہب انبیت ںیہ ان ےس‬
‫درد مک رکےن ںیمیھب دمد یتلمےہ۔‬
 ‫‪64‬‬

‫آخروٹ‬

‫بطِالہتیبؑںیمآخروٹےکوفادئ‬
‫رگدوں وک رگم رکبا ےہ وج زیچ بط االسیم ںیم رگدوں وک رگم رکیت ےہ وہ رگدوں ےک‬
‫ےیل ایھچ ےہ اور وقت یسنج وک یھب تراھیت ےہ‬

‫اامم یلع ہیلع االسلم فرامےت ںیہ‪:‬‬

‫رسدویں ںیم اخروٹ اھکؤ رگدوں وک رگم رےتھک ںیہ۔رسدی وک متخ رکےت ںیہ ۔رگویمں‬
‫ںیہ۔( ااحملنس ج‪2‬ص‪(524‬‬ ‫ںیم اھکےن ےس رپزیہ رکںی اس ےس مسج رپ داےن یکلیے‬

‫اامم یلع راضہیلع االسلم فرامےت ںیہ‪:‬‬

‫سج وک ٹیپ ںیم دشید درد وہ با رموڑ ڑپ رےہ وہں وہ ای اخروٹ ےل اور باہر واےل‬
‫تخس ےکلھچ تیمس اےس رگم رک ےل۔اس ےک دعب اکلھچ ابار رک وفراا رگام رگم اھک ےل۔آرام آ‬
‫اگ۔(بط اال ؑ‬
‫ہمئ ص‪)101‬‬ ‫اجےئ‬
 ‫‪65‬‬

‫(دل‪ ،‬مکش اور رس ےک درد ‪،‬امئرنی‪ ،‬دس اسہل رس درد اورامیبری یبصع ےک ےیل یھب ہی ہخسن‬
‫رتہبنی ےہ)‬

‫اامم رفعج اصدق ہیلع االسلم فرامےت ںیہ‪:‬اخروٹ و رینپ عمج وہ اجںیئ وت ان ںیم ہر ای‬
‫ےہ۔(اوصل اکیف ج‪6‬ص‪)284‬‬ ‫افش ےہ اور ارگ خدا وہ اجںیئ وت ان ںیم ہر ای امیبری‬

‫اامم رفعج اصدق ہیلع االسلم فرامےت ںیہ‪:‬اوجانئ و اخروٹ الم رک اھکؤ۔ رگدوں وک رگم‬
‫(احبراالونار ج‪63‬ص‪)198‬‬ ‫رےتھک ںیہ۔وباریس وک متخ رکےت ںیہ اور دعمہ وک وبضمط رکےت ںیہ۔‬

‫ڈیملکی ںیم اخروٹ ےک وفادئ‬

‫رگدوں وک رگم رکبا ےہ(وج زیچ بط االسیم ںیم رگدوں وک رگم رکیت ےہ وہ رگدوں ےک‬
‫ےیل ایھچ ےہ اور وقت یسنج وک یھب تراھیت ےہ۔)‬

‫اخروٹ و رینپ اھک ویکں اھکںیئ ڈیملکی اسسنئ ؟‬

‫رینپ ںیم میشلیک اور اخروٹ ںیم افوفسرس وہبا ےہ۔‬

‫رینپ ںیم وموجد میشلیک وک مسج ےک ذرےعی خدب رکےن ےک ےیل افوفسرس یک رضورت وہیت‬
‫ےہ۔رگ رینپ وک اخروٹ ےک اسھت ہن اھکبا اجےئ وت وخن ںیم وموجد میشلیک دامغ ںیم وموجد‬
‫افوفسرس اک ھچک ہصح ےل اجبا ےہ وج ہک آخر اکر ذینہ امسپدنیگ اک باع نا ےہ۔‬

‫رینپ ںیم باترانیم بایم امدہ وہبا ےہ سج یک زبادہ دقمار دامیغ ذعموری اک باع یتنب ےہ ۔‬
‫اس امدے ےک الخف چ ںیم اناین مسج ای اترامئ ایتر رکبا ےہ وج اس امدے ےک اتر وک‬
 ‫‪66‬‬

‫متخ رک اتکس ےہ۔ اس اترامئ یک اافدی تراھےن ےک ےیل مسج ںیم اکرپ یک دقمار وک تراھبا‬
‫اچےیہ اور اس اک وادح رطہقی ہی ےہ ہک اخروٹ ےک اسھت رینپ اھکبا اجےئ وج ہک اکرپ اک‬
‫رھبوپر ذرہعی ےہ۔‬

‫رس درد ےک ےیل اخروٹ ےک افدئہ دنم وہےن یک ای ہنکمم وہج اس ںیم میشینگیم یک وافر‬
‫وموجدیگ ےہ۔ ای ااسی دعمن وج درد ہقیقش یک دعتاد اور دشت وک مک رکےن ںیم دمد رکبا‬
‫ےہ۔ اس ےک العوہ اخروٹ ںیم اواگیم رھتی فبنی اڈسیز باےئ اجےت ںیہ‪ ،‬نج ںیم وسزش‬
‫دور رکےن یک وصخایصت وہیت ںیہ۔ہی مسج ںیم درد اور وسزش وک مک رکےن ںیم دمداگر بای‬
‫وہےت ںیہ۔‬

‫‪ ‬ایٹنی آکدی وصخایصت ‪:‬اخروٹ ایٹنی آکدسٹن ےس رھبوپر وہےت ںیہ‪ ،‬ےسیج‬
‫وبانم ای اور وپیل ونیفل وج مسج وک آکدویٹی انتؤ ےس اچبےن ںیم دمد دےتی ںیہ۔ آکدویٹی‬
‫انتؤ اظنم مضہ ںیم وسزش اور ٹیپ ںیم درد اکس نب اتکس ےہ۔ اخروٹ اک اامعتسل آکدویٹی‬
‫انتؤ وک مک رکےن اور اس درد وک مک رکےن ںیم دمد داتی ےہ۔‬

‫اخروٹ ںیم رپی باویئی افربئ وہےت ںیہ‪ ،‬وج آوتنں ںیم افدئہ دنم ریٹکیببا یک‬
‫ازفاشئ رکےت ںیہ۔ ای تحص دنم گ امرکئو باویم انمش اہےمض ےک ےیل رضوری ےہ اور‬
‫ٹیپ ےک درد وک مک رک اتکس ےہ۔‬
 ‫‪67‬‬

‫‪ ‬دل یک تحص ‪:‬اخروٹ دل ےک ےیل تحص دنم ذغایئ اخرا ےسیج اواگیم رھتی فبنی اڈسی‬
‫ےس رھبوپر وہےت ںیہ‪ ،‬وج وخن ےک اہبؤ وک رتہب انب تکس ںیہ اور وسزش وک مک رک تکس ںیہ۔‬
‫تحص دنم یسنج لعف ےک ےیل وخن اک ااھچ اہبؤ رضوری ےہ‬

‫زی ‪:‬اخروٹ یئک رضوری وبازنم اور دعماینت ےک وصحل اک رتہبنی ذرہعی ےہ۔ زی وج ہک‬
‫یسنج تحص ےک ےیل امہ ےہ۔ وٹسیٹریٹسون )‪ (Testosterone‬یک دیپاوار ںیم زی شالم‬
‫ےہ اور رمدوں ںیم تحص دنم رپسم یک حطس وک ترفرار رےنھک ںیم دمد رکبا ےہ۔‬

‫‪ ‬میشینگیم ‪ :‬رگدوں ےک ااعفل ےک ےیل میشینگیم رتہبنی ےہ۔ ہی اخروٹ ںیم بابا اجبا ےہ۔‬
‫میشینگیم رگدے یک رھتپی ےک رطخے وک مک رکےن اور رگدے یک امیبری ےک ترےنھ وک تسس‬
‫رکےن ںیم دمد رکبا ےہ۔‬
‫‪ ‬وپبامیش ‪:‬اخروٹ ںیم وپبامیش یھب رھبوپر وہبا ےہ۔ وج ڈلب رپرشی وک رٹنکول رکےن ںیم‬
‫دمد رکبا ےہ اور اہیئ ڈلب رپرشی ےک رموضیں ںیم رگدے ےک اصقنن ےک رطخے وک مک رکبا‬
‫ےہ۔‬
‫‪ ‬وبانم‪ :B6‬اخروٹ ںیم وبانم ‪B6‬وہبا ےہ‪ ،‬وج رگدے یک رھتپی ےک رطخے وک مک رکےن اور‬
‫رگدےوکاصقننےساچبےنںیمظفحتفرامہرکباےہ۔‬
‫‪ ‬وبانم ای ‪:‬اخروٹ وبانم ای اک ای رتہبنی ذرہعی ےہ‪ ،‬سج ںیم ایٹنی آکدی‬
‫وصخایصت ںیہ وج رگدوں وک آکدویٹی انتؤ ےس اچب یتکس ںیہ۔‬
 ‫‪68‬‬

‫‪ ‬اواگیم ‪ 3‬فبنی اڈسی ‪:‬اخروٹ اواگیم ‪ 3‬فبنی اڈسیز ےک وپدوں رپ ینبم رتہبنی ذراعئ ںیم‬
‫ےس ای ںیہ وج وسزش وک مک رک ےک رگدے وک اصقنن ےس اچبےن ںیم امہ رکدار ادا رکبا ےہ۔‬
‫اخروٹ ںیم اواگیم رھتی فبنی اڈسیز یک دقمار تہب زبادہ ےہ۔ اخروٹ اواگیم رھتی فبنی اڈسیز‬
‫اک رتہبنی ذرہعی ںیہ‪ ،‬وج دامیغ تحص ےک ےیل رضوری ںیہ۔ اواگیم ‪ 3‬فبنی اڈسیدامیغ ااعفل اور‬
‫بادداش وک رتہب انبےت ںیہ۔‬
‫‪ ‬ٹیپ اک رسنیک ‪ :‬اخروٹ اک بااقدعیگ ےس اامعتسل دعمہ ےک رسنیک ےک رطخے وک مک‬
‫رکےن ںیم دمداگر بای وہبا ےہ۔ ہی اخروٹ ںیم ضعب رمابکت یک وموجدیگ یک وہج ےس وہ‬
‫اتکس ےہ‪ ،‬ےسیج ہک وپلیفبیؤول اور افوٹئریٹسول‪ ،‬نج ںیم رسنیک اخمفل وصخایصت وک اظہر ایک ایگ‬
‫ےہ۔‬
‫‪ ‬وقت دماتعف تراھبا ےہ ‪:‬اخروٹ ںیم یئک ذغایئ اخراء وہےت ںیہ وج دمافعنی اظنم وک‬
‫تراھےن ںیم دمد دےتی ںیہ‪ ،‬ومشبل وبانم ای‪ ،‬مینیلیس اور زی۔ ہی ذغایئ اخراء مسج وک‬
‫انشکیفن اور امیبرویں ےس اچبےن ںیم دمد رک تکس ںیہ۔‬
 ‫‪69‬‬

‫ابار‬
‫سفید جھلی‬

‫بطِالہتیبؑںیمابارےکوفادئ‬
‫اس یک یلھج( دیفس وایل) اکیل اھکیسن ‪،‬دہم ‪،‬یٹ یب‪،‬دعمہ ‪،‬رسنیک اورروسیل اک رتہبنی العج‬
‫ےہ۔‬

‫اامم رفعج اصدق ہیلع االسلم فرامےت ںیہ‪:‬اباروک اس یک دیفس دلج ےک اسھت اھکؤ۔ویکہکن اس‬
‫ےہ۔(اوصل اکیف ج‪6‬ص‪)354‬‬ ‫ےس دعمہ اصف اور باداش ںیم ااضہف وہبا‬

‫اامم یلع یقن ہیلع االسلم فرامےت ںیہ‪:‬اجحم ےک دعب ابار اھکؤ۔ابار وخن ےک ہبلغ وک متخ‬
‫۔(احبراالونار ج‪59‬ص‪، 123‬بط االہمئؑ ص‪)59‬‬ ‫رکبا ےہ اور مسج وک ادنر ےس اصف رکبا ےہ‬

‫اامم رفعج اصدق ہیلع االسلم فرامےت ںیہ ‪ :‬ابار ہر یبن اک دنسپیدہ لھپ اھت اور ہر یبن ہیلع‬
‫االسلم اےنپ اسھت البا۔ابار ںیم ای داہن تشہب اک وہبا ےہ۔ابار االیک اھکںیئ یسک وکاسھت‬
‫رکںی)ااحملنس ج‪2‬ص‪)521‬‬ ‫رشی ہن‬
 ‫‪70‬‬

‫اامم یلع راض ہیلع االسلم فرامےت ںیہ ابار اھکؤ وخن وک زبادہ رکبا ےہ مسج وک اطق داتی ےہ‬
‫۔ (بط اامم یلع راضؑ ص‪)61‬‬

‫وبںیل۔( اامیل‬ ‫اامم یلع ہیلع االسلم فرامےت ںیہ وچبں وک ابار الھکؤ با ہک دلجی وجان وہں اور‬
‫وطیس ‪ ،‬ج ‪ ،1‬ص ‪) 272‬‬

‫وہں ۔‬ ‫اامم رفعج اصدق ہیلع االسلم فرامےتںیہ اےنپ وچبں وک ابار الھکؤ۔با ہک دلج وجان‬
‫( احبر ‪ ،‬ج ‪ ، 64‬ص ‪ ، 64‬ااحملنس ‪ ،‬ج ‪ 2‬ص ‪(546‬‬

‫یبن یلص اہلل ہیلع واہل وملس فرامےت ںیہ ابار اک وجس مسج ےک ادنروین ّ‬
‫صح وک اصف رکبا‬

‫(بط البیؤوی ص‪) 29‬‬ ‫ےہ۔‬

‫اامم یلع ہیلع االسلم فرامےت ںیہ ابار اھکؤ دل وک ایحت اتشخب ےہ۔سفن یک االصح رکبا ےہ‬
‫ےہ۔( احبر االونار ج‪66‬ص‪)156‬‬ ‫اور اطیشین ووسوسں وک دور رکبا‬

‫اامم یلع ہیلع االسلم فرامےت ںیہ وج صخش ہعمج ےک روز اہنر ہنم ابار اھکےئ خدا اس ےک دل‬
‫وک اچسیل دن ی ونراین رھکا ےہ ارگ دو اھکےئ وت ای وس سیب دن ی ونراین رھکا ےہ‬
‫(ابصمح‬ ‫ارگ نیت اھکےئ وت ای وس ایس دن اس ےس ووساس اطیشین وک دور رھکا ےہ ۔‬
‫لسن‬ ‫لمن‬
‫ا هح دد ‪ -‬ا خ الطؤوس ‪ -‬الصفحه‪) 287‬‬

‫اامم بافر ہیلع االسلم فرامےت ںیہ‪:‬ولھپں یک ای وس سیب ااسقم ںیہ نج اک رسدار ابار ےہ‬
‫ااحملنس‪ ،‬تریق‪ ،‬ج ‪2‬ص‪539.‬ح‪7821‬‬
 ‫‪71‬‬

‫اامم یلع راض ہیلع االسلم فرامےت ںیہ‪ :‬ابار اھکےن ےس رمد ےک رپسم ںیم ااضہف وہبا ےہ‬
‫احمنس ‪ ،‬ج ‪ ، 2‬ص) ‪546‬‬ ‫ےہ۔ (‬ ‫اور ہچب وخوصبرت وہبا‬

‫اامم رفعج اصدق ہیلع االسلم فرامےت ںیہ ابار ےک وپدے اک دوھاں ڑیکے وکمڑوں وک متخ‬
‫رک داتی ےہ‬
‫‪ ،‬اکمرم االالخق ‪ ،‬ص) ‪) 545‬‬ ‫اوصل اکیف ج ‪6‬ص‪355‬‬

‫ابار یک ڑکلی ڑیکوں اور وھچےٹ اجونروں وک اگھبیت‬ ‫اامم یلع راض ہیلع االسلم فرامےت ںیہ‪:‬‬
‫ےہ۔‬
‫( اکمرم االالخق ‪ ،‬ص ‪) 545‬‬

‫اامم رفعج اصدق ہیلع االسلم فرامےت ںیہ ‪:‬وج ابار اھکےئ اس یک اجن حبص ی وفحمظ‬
‫ریتہ ےہ‬
‫( احبراالونار ‪ ،‬ج ‪ ، 66‬ص ‪) 164‬‬

‫اامم رفعج اصدق ہیلع االسلم فرامےت ںیہ ‪:‬ابار وک ادنر وایل دیفس یلھج ےکاسھت اھکؤ۔ویکہکن وہ‬
‫دعمہ یک االصح اور احہظف ںیم ااضہف رکیت ےہ‬
‫(ااکلف ‪ ،‬دلج ‪ ، 6‬صفحه ‪ ، 354‬دحی ‪ 12‬نع اصحل نب عقٹه ‪ ،‬ااحملنس ‪ ،‬دلج ‪ ، 2‬صفحه ‪ ، 356‬دحی ‪ ، 2232‬احبر‬
‫الاونار دلج ‪ ، 66‬صفحه ‪ ، 160‬دحی ‪ 27‬داشنباہم ااحدی ترش‪) : 2 / 318‬‬

‫اامم اصدق ہیلع االسلم ‪:‬وجوکیئ باہتش ںیم ابار اھکےئوہ ابار )اس ےک دل وک اچسیل دن‬
‫۔(احبر الاونار‪ ،‬ج‪) 66‬‬ ‫ی زدنہ رکدے اگ(اس اک بلق ونراین رےہ اگ‬
 ‫‪72‬‬

‫اامم رفعج اصدق ہیلع االسلم فرامےت ںیہ‪ :‬ابار اھکؤ۔ویکہکن ارگ ابار اک ای داہن یھب اہمترے‬
‫رکب ےہ۔ذغا‬
‫دعمہ ںیم اجبا ےہ دبن ےس ای امیبری وک زالئ رکبا ےہ۔اطیشین ووسوسںوک متخ ا‬
‫ےہ۔(احبراالونار ج‪66‬ص‪)164‬‬ ‫وک مضہ رکبا‬

‫اامم رفعج اصدق ہیلع االسلم فرامےت ںیہ‪:‬ابار اھکؤ۔ویکہکن ہی ٹیپ وک اصف اور رنم رکبا‬
‫ےہ‪،‬لمع ااضہنم وک رتہب رکبا ےہ‪،‬اھکےن وک مضہ رکبا ےہ‪،‬اور ہنم خدا یک حیبست رکبا ےہ(دل‬
‫ےہ)(بط االہمئ ص‪)134‬‬ ‫یک یتخس وک دور رکبا‬

‫اامم یلع ہیلع االسلم‪ :‬ابار وک اس یک رچیب ےک اسھت اھکںیئ۔ ویکہکن ہی دعمہ وک اصف رکبا‬
‫ےہ۔ اور یسک املسمن ےک ٹیپ ںیم (ابار اک)ای داہن یھب ںیہن آاتکس ج ی ہک وہ اےس‬
‫رےھک۔(اکمرم الاالخق ‪ ،‬دلج ‪ ، 1‬صفحه ‪369‬‬ ‫رونش ہن رکے اور اطیشن اور ووساس وک اس ےس دور ہن‬
‫‪ ،‬دحی ‪ 1217‬نع الاامم ااصلدق علٹهاالسلم ‪ ،‬ااحملنس ‪ ،‬دلج ‪ ، 2‬صفحه ‪ ، 355‬دحی‪) 2231‬‬

‫اامم رفعج اصدق ہیلع االسلم فرامےت ںیہ‪ :‬اچر زیچںی مراج وک ادتعال ںیم الیت ںیہ ‪:‬وسراین‬
‫(ااصخلل ‪ ،‬صفحه ‪ ، 249‬دحی ‪ ، 113‬روضه اولاعطبن ‪ ،‬صفحه ‪ 340‬وفٹه‬ ‫ابار‪ ،‬یکپ وہیئ وجھکر‪ ،‬ہشفنب اور اکینس۔‬
‫«اوسلادي »دبل« ال ُّسؤوران»‪ ،‬احبر الاونار دلج ‪ ، 62‬صفحه ‪ ، 221‬دحی ‪ 1‬وج ‪ ، 66‬صفحه ‪ ، 124‬دحی ‪ ، 1‬داشن بامه‬
‫ااحدی ترش‪) : 2 / 310‬‬

‫اامم رفعج اصدق ہیلع االسلم فرامےت ںیہ‪ :‬وج صخش اخیل ٹیپ(حبص) ابار اھکےئ اگ اس اک دل‬
‫اچسیل دن ی رونش رےہ اگ‬
 ‫‪73‬‬

‫(ااکلف ‪ ،‬دلج ‪ ، 6‬صفحه ‪ ، 354‬دحی ‪ ، 11‬ااحملنس ‪ ،‬دلج ‪ ، 2‬صفحه ‪ ، 357‬دحی ‪ 2240‬الكمها نع هشاام نب اسمل ‪،‬‬
‫احبر الاونار ‪ ،‬دلج ‪ ، 66‬صفحه ‪ ، 161‬دحی ‪ 35‬داشن بامه ااحدی ترش‪) : 1 / 230‬‬

‫روسل خدا یلص اہلل ہیلع وآہل وملس‪ :‬وج ای وپرا ابار اھکےئ اگ اہلل اعتیلٰ اس ےک دل وک‬
‫اکمرم الاالخق ‪ ،‬دلج ‪ ، 1‬صفحه ‪ ، 371‬دحی ‪ 1224‬نع ‪ ،‬احبر الاونار‬ ‫اچسیل راوتں ی رونش رک دے اگ۔‬
‫‪ ،‬دلج ‪ ، 66‬صفحه ‪ ، 165‬دحی ‪ 50‬داشن بامه ااحدی ترش‪: 2 / 308‬‬

‫اامم یلع راض ہیلع االسلم فرامےت ںیہ‬

‫اٹھک اور اھٹیم ابار اھکؤ ہی انان وک اطق داتی ےہ اور وخن وک زدنہ رکبا ےہ۔‬
‫الملبسی »دبل‬
‫(احبر الاونار ‪ ،‬دلج ‪ ، 62‬صفحه ‪ 320‬القنا نع بطّ الاامم ارلاض علٹهاالسلم ‪ ،‬صفحه ‪ 61‬وفٹه« ا‬
‫«الم ُّرر »‪ ،‬داشن بامه ااحدی ترش‪) : 2 / 316‬‬

‫اامم نسح رکسعی ہیلع االسلم فرامےت ںیہ‪:‬اجحم ےک دعب اھٹیم ابار اھکؤ۔وخن یک رگیم وک‬
‫ےہ۔ (بط الابمه الب اطسبم‪ ،‬ص‪ ، 59‬احبر الاونار‪ ،‬ج‪ ، 62‬ص‪ ، 123‬ح‬ ‫مک رکبا ےہ اور وخن وک اصف رکبا‬
‫‪)52‬‬

‫یلع نب انیسحل(ع) ‪:‬دو زیچںی ایسی ںیہ وج ٹیپ ںیم دالخ ںیہن وہںیت ج ی ہک‬
‫اےس خراب ہن رکںیاور دو زیچںی اےس رتہب رکیت ںیہ۔ وج دو زیچںی اےس رتہب رکیت ںیہوہ ابار‬
‫ںیہ۔ (اصخل‬ ‫اور ڈنھٹا باین ےہ اور وج دو زیچںی اےس خراب رکیت ںیہ وہ رینپ اور کشخ وگش‬
‫ص ‪،936‬ااکلیف ج‪6‬ص‪314‬ح‪)5‬‬
 ‫‪74‬‬

‫اامم اصدق ہیلع االسلم" ‪:‬اامماصدقہیلعاالسلم ےناباریک رعتفی یک اور فرامبا‪،‬اباروھبےک وک‬
‫(ااحملنس ج‪2‬ص ‪540‬‬ ‫ریس رکبا ےہ اور وج ریس وہ اس یک وخراک وک وخوگشار رکبا ےہ ۔‬
‫ح ‪)823‬‬

‫روےئ زنیم رپ وکیئ لھپ روسل اہلل یلص اہلل ہیلع واہل وملس وک ابار ےس زبادہ وبحمب‬
‫ںیہن اھت اور خدا یک مسق ج اوہنں ےن ابار اھکےئ وت ہی ںیہن اچےتہ ےھت ہک وکیئ ان ےک‬
‫(ااحملنس ج‪2‬ص ‪540‬ح‪)833‬‬ ‫اسھت رشی وہ۔‬

‫یبن یلص اہلل ہیلع واہل وملس فرامےت ںیہ‪:‬ہر ابار ںیم ای داہن ج اک وہبا ےہ۔سپ ابار وک‬
‫(ااحملنس ج‪2‬ص‪542‬ح‪)838‬‬ ‫وپرا اھکو(یسکوکاسھت رشی ہن رکو)‬

‫ڈیملکی و اسسنئ ںیم ابار ےک وفادئ‬

‫ابار ایٹنی آکدسٹن اور وپیل ونیفکل رمابکت ےس رھبوپر وہےت ںیہ وج اناینمسجوکظفحت‬
‫فرامہ رکےت ںیہ۔ ابار ںیم باےئ اجےن واےل ایٹنی آکدی ےک اسبھفعاال امہ ابویئ اویٹکی‬
‫ببن‬
‫رمابکت وک ببیکلازنیگ‪ ،‬ا ھؤوایسنر‪ ،‬اور اہڈیئروزیل ای ببٹترر اہک اجبا ےہ۔‬

‫ایٹنی آکدن مسج وک ‪ detox‬رکےت ںیہ۔ ابار ےک وکلھچں(ادنر یک دیفس یلیھج) ںیم زبادہ ایٹنی‬
‫آکدسٹن باےئ اجےت ںیہ۔ وج مسج وک زہرےلی امدوں ےس باک رےنھک ںیم تہب دمداگر ںیہ۔ہی رسنیک ےسیج‬
‫ومذیرمضےکالخفڑلےتںیہ۔‬
 ‫‪75‬‬

‫اعیملیقیقحتادارےےندرباتفایکےہہکابارےکےکلھچںیمرسنیکےکالخفاکایمیبےسڑلےنیکالصج‬
‫وموجدےہ۔ارمنکیاوسییسانشیافررسنیکررسیچاکرفنسنںیماساکااشکنفوہا۔یبطنیققحماکانہکاھتہکابار‬
‫ےکرعقںیمایااسیرصنعدرباتفوہاےہوجدلجےکرسنیکےسےنچبےکےیلاکرآدمےہ۔‬

‫دعمے یک تحص وک رتہب انبےن ںیم دمد رکبا ےہ۔‬

‫وکلھچں ےک ادنر سنیٹ باےئ اجےت ںیہ وج آوتنں یک وسزش وک مک رکےن‪ ،‬وباریس یک‬
‫وسنج‪ ،‬آوتنں یک ربممنی وک وبضمط رکےن‪ ،‬ااہسل ےک دوران وخن وک روےنک اور اہہمض وک رتہب‬
‫انبےن ںیم دمد دےتی ںیہ۔‬

‫ایٹنی آکدن مسج ںیم زہرےلی اوٹنجیں اک اعفل ادناز ںیم اقمہلب رکےت ںیہ۔لدا ابار ےک ےکلھچ(ادنر یک‬
‫دیفسیلھج)ںیموموجدایٹنیاکدن ےکوماداکاامعتسلمسجوکڈیباکسفاایئرکےنےکےئلایکاجےئوترتہبنی‬
‫اتنجئاسےنمآےتںیہ۔‬

‫ابار ےک ےکلھچ(ادنر یک دیفس یلیھج) اک آیب رعق مسج ےک ادنر اک زہر متخ رکبا ےہ ۔ مسج ںیم وموجد زہرےلی‬
‫امدوںےسڑلےنںیمہیتہبدیفمےہ۔‬
‫ک‬
‫ابار ےک ےکلھچ ںیم وموجد امہ ونیفکل امدوں ںیم ٹبٹترر‪ ،‬ویلفوبایدز‪ ،‬اور ونیفکل اڈسی‬
‫شالم ںیہ۔ اس ےک العوہ ذغایئ رہشی اور درگی ایحایتیت امدے ےسیج االکلیدز‪ ،‬دعماینت‪ ،‬اور وبازنم‬
‫ےسیج اخراء آکدویٹی باویئ امررک وک رتہب انب رک اور رد لمع وایل آنجیسک رپاجویتں وک اصف با ےب‬
 ‫‪76‬‬

‫اتر رک ےک ایٹنی آکدی ےک وطر رپ اکم رکےت ںیہ‪ ،‬ان ےک وعیس ااعفل ےسیج ایٹنی وسزش‪،‬‬
‫ایٹنی رسنیک‪ ،‬ایٹنی ریٹکیبلی‪ ،‬اور یبلق ظفحت ںیم مرید اعمونبایوہےتںیہ۔‬
‫بن‬
‫ریٹکیبب وک مک‬
‫ا‬ ‫اورول ریٹکیببا ڈٹسی ےک اطمےعل ےس ہتپ اتلچ ےہ ہک داوتنں ےک ھیؤوحبٹک‬
‫رکےن ‪ ،‬روےنک ‪ ،‬الپک‪ ،‬وسمڑوھں یک وسزش اور ریپیدولٹن امیبری اینبدی وطر رپ انشکیفن اور‬
‫وسمڑوھں اور ڈہویں یک وسزش اک ہجیتن ےہ ۔ ابار اک رعق اس ےک رطخے وک مک رکےن ںیم‬
‫ومتر رکدار ادارکاتکسےہ۔‬

‫ابار ےک وجس ںیم وپیل ونیفکل امدوں یک یشبٹا ا زبادہ دقمار وہیت ےہ۔ ہی دامغ رپ تبثم اتر‬
‫ڈال تکس ںیہ۔‬

‫ابار وپلیفبیؤول ایٹنی آکدسٹن زباین باداش یک اکررکدیگ اور اعفل دامیغ رسرگیم ںیم‬
‫ااضہف رکبا ےہ۔‬

‫ابار اور ابار ےک وجس ےس فطل ادنوز وہےن ےس آپ ےک دامغ وک ای اطوتقر ایٹنی‬
‫آکدی اتلم ےہ اور ایٹنی آکدسٹن یک وافر دقمار یک دبول ابار اھکےن ےک ےیل رتہبنی‬
‫ذغاؤں ںیم ےس ای ےہ ج اےس دامیغ تحص وک تراھےن ےک اامعتسل ایک اجبا ےہ۔ خرلن‬
‫ت‬ ‫ٹ‬‫م‬ ‫کمٹلن‬
‫رری ڈیمنسی ںیم شاعئ وہےن وایل ای قیقحت ںیم اتببا ایگ ےہ ہکابار‬ ‫آف رٹیدلنشی اڈنی‬
‫ںیم وموجد ایٹنی آکدسٹن یک ایلعٰ حطس ازلارمئ ےک رمض ںیم التبم رموضیں ےک العج ےک ےیل‬
 ‫‪77‬‬

‫افدئہ دنم ےہ۔ رکی ازلارمئ ررسیچ خریدے ےک ای اقیقحتیت ومضمن ںیم اھکل ےہ ہک ابار ےک‬
‫وجس اک اامعتسل اامئاڈیئز یک لیکشت وک رواتک ےہ۔‬

‫‪(Amyloidosis (am-uh-loi-DO-sis) is a rare disease that‬‬

‫‪occurs when a protein called amyloid builds up in organs.‬‬
‫‪This amyloid buildup can make the organs not work‬‬
‫‪properly. Organs that may be affected include the heart,‬‬
‫)‪kidneys, liver, spleen, nervous system and digestive trac‬‬

‫‪ ‬ابار اک وجس وپیل ونیفل ےس رھبوپر وہبا ےہ‪ ،‬وج بادداش وک رتہبانبےنںیمومترےہ۔‬
‫‪ ‬ابار وبانم ےک‪ ،‬وبانم یس‪ ،‬افربئ‪ ،‬وپبامیش اور رپونیٹ ےس رھبوپر لھپ ےہ۔ تہب‬
‫ےس دورسے لھپ ںیہ نج ںیم آترن یک دقمار زبادہ وہیت ےہ‪ ،‬نکیل وخن یک یمک‬
‫دوررکےن ےک ےیل ابار یک افسرش یک اجیت ےہ۔ اس یک وہج ہی ےہ ہک ابارںیم‬
‫وبانم یس وافردقمارںیمبابااجباےہ۔‬
‫‪ ‬وخن یک دقمار تراھےن ےک ےیل ابار رتہبنی ولھپں ںیم ےس ای ےہ۔ ہی آترن‪،‬‬
‫وبانم اے‪ ،‬یس اور ای اک رھبوپر ذرہعی ےہ۔ اس لھپ ںیم وموجد ایشکؤوری اڈسی‬
‫رکب ےہ۔ اینپ روزرمہ یک‬
‫مسج ںیم آترن یک دقمار وک تراھبا ےہ وج وخن وک مظنم ا‬
‫وخراک ںیم ابار وک شالم رکےت یہ اےنپ ومیہولگنب ںیم ااضہف دںیھکی ےگ۔‬
 ‫‪78‬‬

‫س‬‫بٹب‬
‫‪ ‬ابارےکبارےںیمایخلایکاجباےہہکوہاویجن نونکرگنٹاترامئ )‪ (ACE‬یکحطسںیمیمکال‬
‫رک ڈلب رپرشی وک مک رکبا ےہ۔ ‪ ACE‬ای رپونیٹ ےہ وج مسج ںیم وخن یک باویلں ےک استر وک‬
‫رکبےہ۔‬
‫رٹنکولرکےکڈلبرپرشیوکاقوبںیمرےنھکںیمامہرکدارادا ا‬

‫وچبں وک تحص دنم رےنھک ےک ےیل ذغاتیئ ےس رھبوپر لھپ ابار اک تریتھ رمع ےک اسھت اامعتسل‬
‫رتہبنی اھجمس اجبا ےہ۔ہی لھپ وبانم اے‪ ،‬یس‪ ،‬ےک اور ای ےس رھبوپر وہبا ےہ سج ںیم ایٹنی‬
‫آکدی وصخایصت ںیہ وج فری ریدیکلزر ےس ڑلےن ںیم دمد رکیت ںیہ۔ اس ںیم وفکل اڈسی‪،‬‬
‫وپبامیش‪ ،‬آترن‪ ،‬افربئ‪ ،‬رضوری دعماینت اور وبانم یب سکیلپمک یھب وہبا ےہ ۔‬

‫‪ ‬ایلعٰ ذغاتیئ اس لھپ وک وچبں ےک ےیل ای رپس وفڈ انبیت ےہ۔ اےنپ ونرمع وچبں یک‬
‫وخراک ںیم ھچ امہ یک رمع ےس ابار یک ھچک دقمار رضور شالم رکںی۔ ادتبایئ وطر رپ اےس‬
‫وجس یک لکش ںیم دبا اج اتکس ےہ۔ ج ی آپ اک ہچب وھٹس ذغا اھکےن ےک اقت ہن‬
‫وہاجےئ۔‬

‫آترن‪ ،‬وفٹیل اور وپبامیش ےسیج دعماینت ےک اسھتوبانم یس اور ای ریغ ومعمیل وصخایصت‬
‫رےتھک ںیہ۔ہی وقت دماتعف وک تراھ رک وچبں وک امیبرویں ےس اچبےت ںیہ۔‬

‫ابار اک رس اہہمض ےک اسملئ ےسیج ےق‪ ،‬ااہسل اور شچیپ ںیم ومتر ےہ۔ ابار وچبں‬ ‫‪‬‬

‫ےک ےیل وجس یک لکش ںیم اہہمض ےک اسملئ ےسیج شچیپ اور ااہسل ےک العج ںیم‬
‫دمد رکبا ےہ اور اس ےلئسم اک س ےننب واےل ریٹکیببا ےس ڑلبا ےہ۔‬
 ‫‪79‬‬

‫وہب ےہ وج ضبق ےک العج ےک ےیل اکیف ےہ۔ہی ذغایئ‬

‫‪ ‬ابار ےک ای لھپ ںیم رقتبیا ھچ رگام افربئ ا‬
‫رہشیآوتنںےکڑیکوںوکامرباےہ۔‬
‫‪ ‬آوتنں ےک ڑیکے وچبں ںیم ای اعم ہلئسم ںیہ۔ وچبں ںیم ٹیپ ےک ڑیکے امرےن‬
‫اک لمع ای اخص رمع ی وےفق وےفق ےس ایک اجبا ےہ۔ وچبں ےک ےیل ابارٹیپےک‬
‫ڑیکے متخ رکےن اک رتہبنی العج وہ اتکس ےہ۔ ای امہر آویروید اک انہک ےہ ہک لھپ یک‬
‫‪anthelmintic‬وصخایصت ان ویلیفطں وک امرےن ںیم دمد رکیت ںیہ وج وھچیٹ با تری‬
‫اھکب الھک رک دعتاد ںیم ترےتھ ںیہ۔‬
‫آی ںیم رےتہ ںیہ اور ذغایئ اخراء وک ا‬
‫‪ ‬اخبر وک رٹنکول رکبا ےہ۔‬

‫ابار اک رس اخبر اک رتہبنی العج ےہ۔ ہی وچبں ںیم درہج رحارت وک مک رکبا ےہ اور اخبر‬
‫ےک دوران اضعئ وہےن واےل ذغایئ اخراء وک یھب رھب داتی ےہ۔ وچبں ےک تحص دنماہن امسجین‬
‫رکبرتہبنیےہ۔‬
‫وفادئ ےک ےیلھچ امہ یک رمع ےس وچبں یکذغاںیماباروکشالم ا‬

‫‪ ‬رسدی اور اھکیسن ےس ڑلبا ےہ۔‬

‫ایٹنی آکدی وصخایصت یک وہج ےسہی لھپ وچبں یک اھکیسن ےک ےیل ای رتہبنی العج‬
‫ےہ۔ اھکیسن اور ترہل ےس اکٹھچرے ےک ےیل ابار اک رس ای دعد اکیل رمچ اور ادرک ےک‬
‫اسھت اامعتسلایکاجبااچےئہ۔‬
 ‫‪80‬‬

‫‪ ‬ابار ںیم وموجد وفکل اڈسیمکش امدر ںیم رپورش باےت ےچب)‪(Fetus‬یک رترھ یک ڈہی وک‬
‫اصقنن اچنہپےن واےل وینرل ویٹب ےک اقنصئ اور دیپاشئ ےس لبق ےچب ےک وہی ےنٹھپ‬
‫ےس رواتک ےہ۔‬
‫‪ ‬ابار ںیم ادنر وموجد وفکل اڈسی اور ایٹنی آکدسٹن دلج یک وخوصبریت وک ترفرار رےتھک‬
‫ںیہ۔ ابار وک اینپ وخراک اک ہصح انبےن ےس احہلم وخانیت وک انمش ذغاتیئ احلص وہیت‬
‫ےہ اور نینج یک ذغایئ رضورت یھب وپری وہ اجیت ےہ۔ لمح ےک دوران ابار ےک اامعتسل‬
‫ےس احہلمیک دلج وخوصبرت رظن آےئ یگ۔‬

‫ولھپں ںیم باےئ اجےن واےل وبانم یس‪ ،‬وبانم ای‪ ،‬وفٹیل اور درگی ایٹنی آکدسٹنی اک‬
‫اامعتسل ارپسم یک دعتاد اور اعفتیل وک رتہب انببا ےہ۔‬

‫ابار وک وطلی رعےص ےس ای رپس وفڈ اھجمس اجبا ےہ ویکہکن اس ںیم ایٹنی آکدی یک‬
‫دقمار زبادہ وہیت ےہ وج وخن یک رگدش وک رتہب انبیت ےہ۔ ارماض بلق ےک رطخے اور‬
‫وسزش وک مک رکیت ےہ۔‬

‫‪ ‬ابار اک رس ہچب داین وک رحتمک رکےک اور رپسم ےک ایعمر وک رتہب انب رک ےچبےک یقیلخت‬
‫رمالحوکوفحمظانبباےہ۔‬
‫‪ ‬ابار ںیم ایٹنی آکدسٹن یک دقمار زبادہ وہیت ےہ۔‬
 ‫‪81‬‬

‫رییکلزر یک زبادیت وک‬

‫رییکلزر دیپا رکےت ںیہ‪ ،‬اور فری د‬
‫ہارے مسج دقریت وطر رپ آزاد د‬
‫آکدویٹی رٹسسی اہک اجبا ےہ۔ آکدویٹی انتؤ وعروتں اور رمدوں یک یسنج تحص رپ یفنم اتر ڈااتل‬
‫ےہ۔ انتؤ‪ ،‬زہرےلی وماد‪ ،‬ااضیف وشرگ اور یپیساواسیوہوعالمںیہوجاساکسےتنبںیہ۔‬

‫آکدویٹی انتؤ ےک اترات اک اقمہلب ایٹنی آکدن رکےت ںیہ۔ ایسی ذغا وج ایٹنی آکدسٹن ےس رھبوپر وہ‬
‫اےسزرزیخیاورزرزیخیےکالعجےک رتہبنیاتنجئاحلصرکےنےکےیلاامعتسلایکاجاتکسےہ۔ریغواحض‬
‫باھجن نپ اور ‪ PCOS‬وایل وخانیت ایٹنی آکدسٹن ےس رھبوپر ذغا وں ےس افدئہااھٹیتکسںیہ۔نجوخانیت‬
‫ےک ہضیب داین ںیم ایٹنی آکدسٹن ارثک مک وہ اجےت ںیہ اںیہن اس یمک وک دور رکےن ےک ےیل ابار اکاامعتسل رکبا‬
‫اچےئہ۔‬

‫وبانم یس‪ ،‬وبانم یب افویئ‪ ،‬وپبامیش اور افربئ ےس رھبوپر اس لھپ ےک دیفس ےکلھچ اور یلتپ‬
‫ادنر وایل دلج یھب اھکیئ اجیتکس ےہ ہکلب وہ لھپ اک یہ ہصح وہےت ںیہ۔ اس لھپ ںیم ایٹنی‬
‫آکدسٹن اور خرامیث شک وخایبں یھب بایئ اجیت ںیہ۔ہیایٹنی رسنیک ےہ۔‬

‫‪ ‬وخن یک یمک‬

‫ابار ںیم وبانم یس تہب زبادہ وہیت ےہ وج آترن وک خدب رکےن ںیم دمد دیتی ےہ۔ ہی‬
‫ومیہولگنب ویلل وک تراھےن اور وخن یک یمک وک وپرا رکےن ںیم دمد داتی ےہ۔اس ںیم وموجد‬
‫وبانم اے‪،‬ای ‪،‬یس اورایشکؤوری اڈسی وخن وک تراھبا ےہ‬

‫‪ ‬وخن وک اصف رکبا ےہ اور روگں وک وھکاتل ےہ‬

 ‫‪82‬‬

‫ابار ںیم وبانم یس یک وموجدیگ دلج وک وخوصبرت انبیت ےہ اور وسرج یک اعشوعں ےک مر‬
‫ُ‬
‫اترات وک مک رکیت ےہ۔وجس ےک اخراء النحک اڈسی اور ویپین الكنج ِ د‬
‫ج یک خرایب‪ ،‬اموحایلیت‬
‫۔پ ِوی اڈسی باولں یک ڑجوں‬
‫وعالم‪ِ ،‬جد ےکےنکٹل‪ ،‬ایسہ دوبھں اور یکشخ ےس وفحمظ رےتھک ںیہ ِ‬
‫وک وبضمط انببا ےہ‪ ،‬سج یک وہج ےس بال رگےن ںیم یمک واعق وہیت ےہ‬

‫‪ ‬وقت دماتعف‬

‫ابار ںیم وبانم یس اور ای امیبرویں ےس اچبےت اور انشکیفن ےس ڑلےت ںیہ۔ہی وقت دماتعف‬
‫ںیم ااضہف رکےت ںیہ۔‬

‫‪ ‬باداش‬

‫ابار ںیم وپلیفبیؤول بابا اجبا ےہ وج باداش ںیم ااضہف رکبا ےہ‬

‫‪ ‬ابار ںیم وموجد افوٹئ زلکیمیک وکرٹسیلول اور ڈلب رپرشی مک رکےت ںیہ۔‬

‫ابار ںیم بٹکک اڈسی بابا اجبا ےہ۔‬

‫‪ ‬ارپسم و یسنج اطق‬

‫ابار ںیم ایٹنی آکدن وہےت ںیہ وج ارپسم وک تراھےن ںیم دمد دےتی ںیہ۔ابار وخن یک‬
‫باویلں وک اصف رکبا ےہ سج ےس وخن یک رگدش زبادہ وہیت ےہ اور یسنج اطق ںیم ااضہف‬
‫وہبا ےہ‪.‬ابار وٹسیٹریٹسون ویلل وک تراھبا ےہ‬
 ‫‪83‬‬

‫دبن یک روطی اترامئ وک باہر اکنےنل اور اہہمض ںیم دمد داتی ےہ ۔ہی وھبک وک زبادہ رکبا‬
‫ےہ‬

‫‪ ‬وچبں ےک ےیل ابار‬

‫وچبں ںیم انشکیفن و ڑیکے انیکوشنامنںیمراکوٹےتنبںیہ۔ ابارانراکووٹں وک متخ رکبا ےہ۔‬

‫‪ ‬ابار وقت دماتعف تراھبا ےہ سج ےس ےچب امیبرویں ےس وفحمظ رےتہ ںیہ۔‬

‫وچبںمبن آترن یک یمک وک یھب وپرا رکبا ےہ‬
‫‪ ‬وخین شچیپ‪،‬ولزومنش‪،‬شچیپ‪،‬ااہسل‬

‫ابار ےک ےکلھچ اک باوڈر با ابار ےک درج یک اھکل ےل ںیل دو چمچ باوڈر انب رک اھکںیئ وفرا‬
‫آرام آ اجےئ اگ۔‬

‫ابار ےک وکلھچں یک اچےئ‬

‫دایاور وسمڑوں ںیم درد و وسنج‬

‫ابار ےک وکلھچں ںیم کمن ڈال ںیل اور باین ںیم دس ٹنم ابال رک اس یک ایلکں‬
‫(رغارے)رکںی۔ اس ےس دای درد‪،‬وسنج دو ےس نیت دن ںیم متخ وہ اجےئ یگ‪.‬ارگ رسہک‬
‫وموجد ےہ دو چمچ رسہک یھب ڈال ںیل۔‬

‫ابار ےک وکلھچں وک کشخ رک ےک اس یک اچےئ اامعتسل یک اجےئ۔‬

 ‫‪84‬‬

‫دل اور وخن یک امیبرویں‪،‬رسنیک ےس اچبؤ‪ ،‬اظنم ااضہنم‪،‬دعمہ اور دلج یک وخوصبریت ےک ےیل ابار‬
‫اکاکلھچ افدئہ دنم ےہ‪.‬‬

‫س‬

‫بطِالہتیبؑںیمسےکوفادئ‬
‫اامم یلع ہیلع االسلم فرامےت ںیہ‪:‬س اجدو ےک اتر وک متخ رکبا ےہ۔زہر ےک اتر وک متخ رکبا‬
‫ےہ۔( اوصل‬ ‫ےہ۔دشید مغلب ےک ےیل افدئہ دنم ےہ۔اس ےس زیت افدئہ دےنی وایل وکیئ زیچ ںیہن‬
‫اکیف ج ‪6‬ص‪)357‬‬

‫ےہ۔( اکمرم‬ ‫یبن یلص اہلل ہیلع واہل وملس فرامےت ںیہ‪:‬باہتش ںیم س اھکؤ۔دعمہ وک باک رکبا‬
‫االالخق ص‪) 173‬‬

‫اامم رفعج اصدق ہیلع االسلم فرامےت ںیہ‪:‬س اھکؤ‪،‬رگیم وک مک رکبا ےہ‪،‬ریسکن آےن وک رواتک‬
‫ےہ۔( بط االہمئؑ)‬ ‫ےہ اور اخبر اک العج‬
 ‫‪85‬‬

‫اامم رفعج اصدق ہیلع االسلم فرامےت ںیہ‪:‬دل ےک ےیل ش ےس رتہب وکیئ زیچ ےہ وت س‬
‫(ااحملنس ج‪2‬ص‪)368‬‬ ‫ےہ۔س دل وک باک رکبا ےہ۔‬

‫زباد نب رموان اتہک ےہ ںیم ہکم ںیم اھت۔ولوگں ںیم وباء لیھپ یئگ ںیم ےن اامم رفعج‬
‫الھکؤ۔وب ےس اچببا‬
‫ا‬ ‫اصدق ہیلع االسلم وک طخ اھکل وت آپ ےن وجاب دبا ولوگں وک س‬
‫ےہ۔اوہنں ےن ااسی ےہ ایک اور وہ افشباب وہ ےئگ۔‬
‫ل‬
‫(داعمئ االالسم ج‪2‬ص‪،148‬ا مسٹددرک ج ‪16‬ص‪)398‬‬

‫اامم رفعج اصدق ہیلع االسلم فرامےت ںیہ‪:‬سج وک زہرالی وھچب اکٹ ےل اےس س‬
‫الھکؤ(وسقی س)‬
‫(اوصل اکیف ج ‪6‬ص ‪ 306‬ح‪)8‬‬

‫اامم رفعج اصدق ہیلع االسلم فرامےت ںیہ‪:‬زہر ےک ےیل س ےس زبادہ افدئہ دنم وکیئ دوا‬
‫ںیہن ےہ۔‬
‫(ااکلف ‪ ،‬دلج ‪ ، 6‬صفحه ‪ ، 356‬دحی ‪ 7‬داشن بامه ااحدی ترش‪): 2 / 384‬‬

‫ہ درد و‬
‫اامم بافر ہیلع االسلم فرامےت ںیہ ‪:‬ج یھب س اھکؤ اےس وسھگن ول اس ےس ر‬
‫(احبراالونار‬ ‫اہ یلچ اجےئ یگ اور انان یک رواحن یھب وبضمط وہ یگ۔‬
‫امیبری مسج ےس ب ر‬
‫ج‪66‬ص‪)175‬‬

‫اامم یلع راض ہیلع االسلم فرامےت ںیہ۔ اجدو‪،‬زہر اور درگی دب اترات وک س متخ رکبا ےہ۔ایس‬
‫(اکمرم االالخق ج‪1‬ص‪)248‬‬ ‫رطح یئک ارماض اور مغلب یک زبادیت اک العج ےہ۔‬
 ‫‪86‬‬

‫اامم رفعج اصدق ہیلع االسلم فرامےت ںیہ‪:‬س اھکؤ۔س رگیم وک مک رکبا ےہ۔ٹیپ وک رسد‬
‫ےہ۔ (اوصل اکیف ج‪6‬ص‪)332‬‬ ‫رکبا ےہ اور اخبر وک متخ رکبا‬

‫اامم رفعج اصدق ہیلع االسلم فرامےت ںیہ‪:‬ارگ ولوگں وک س یک اختیص اک ملع وہبا وت‬
‫اےنپ امیبروں اک العج س ےک العوہ یسک اور زیچ ےس ہن رکےت۔اجن ول !ہک س وصخاص دل‬
‫ےک ےئل دیفم ترنی زیچ ےہ اور دل وک اصف رکےن اک باع ےہ۔‬

‫(بطّ الابمّه الینب اطسبم‪ ،‬صفحه ‪ 135‬نع ّ د‬

‫حم نب ملسم وص‪ ، 53‬ااکلیف‪ ،‬دلج‪ ، 6‬صفحه‪ ، 357‬دحی‪ ، 10‬ااحملنس‪ ،‬دلج‬

‫‪2‬صفحه‪ ، 368‬دحی ‪) 2286‬‬

‫اامم رفعج اصدق ہیلع االسلم فرامےت ںیہ‬

‫وج صخش امیبر وہ اجےئ ڈارٹک اےس رپزیہ رکےن اک مکح دےتی ںیہ‪ ،‬آپؑ ےن فرامبا ‪:‬نکیل مہ‬
‫الہ تیبؑ وساےئ وجھکر ےک رپزیہ ںیہن رکےتاور مہ س اور ڈنھٹے باین ےس اانپ العج رکےت‬
‫ااکلیف‪ ،‬کلبنی‪ ،‬ج ‪8‬ص‪291‬‬ ‫ںیہ۔‬

‫اامم رفعج اصدق ہیلع االسلم فرامےت ںیہ‪ :‬اخبر ےک رموضیں وک س دںی‪ ،‬س ےس زبادہ‬
‫دیفم وکیئ زیچ ںیہن۔‬
‫(ااکلیف‪ ،‬دلج‪ ، 6‬صفحه‪ ، 357‬دحی‪ ، 10‬ااحملنس‪ ،‬دلج‪ ، 2‬صفحه‪ ، 368‬دحی‪ ، 2287‬بطّ الابمّه الینب اطسبم‪ ،‬صفحه‪، 63‬‬
‫احبرالاونار‪ ،‬دلج‪ ، 62‬صفحه‪ ، 93‬دحی ‪ 3‬داشن بامه ااحدی تریكش‪): 2 / 238‬‬

‫اامم ومیس اکمظ ہیلع االسلم فرامےت ںیہ‪ :‬س یئک زیچوں ےک العج ےک ےیل دیفم ےہ ‪:‬‬
‫زہر‪ ،‬اجدو‪ ،‬بالگ نپ‪ ،‬اور مغلب ےکےیلاس ےس دلج اتر رکےن وایل وکیئ زیچ ںیہن ےہ۔‬
 ‫‪87‬‬

‫(ااکلیف‪ ،‬دلج‪ ، 6‬صفحه‪ ، 355‬دحی‪ ، 2‬ااحملنس‪ ،‬دلج‪ ، 2‬صفحه‪ ، 370‬دحی‪ ، 2293‬اکمرم الاالخق‪ ،‬دلج‪ ، 1‬ص‪،375‬‬
‫دحی‪ ، 1249‬احبرالاونار‪ ،‬دلج ‪ 66‬ص‪ ،174‬ح‪ ،29‬داشن بامه ااحدی تریكش‪): 1 / 452‬‬

‫رضحت یلع ہیلع االسلم فرامےت ںیہ‪:‬س دعمہ وک اصف رکبا ےہ‬
‫مس‬
‫(ااکلیف‪ ،‬دلج‪ ، 6‬صفحه‪ ، 357‬دحی ‪ 11‬نع مع نب دبع اکلمل نع الاامم ااصلدق علٹهاالسلم داشن ابہم ااحدی تریكش ‪: 1‬‬
‫‪)/ 418‬‬

‫اامم رفعج اصدق ہیلع االسلم فرامےت ںیہ‪:‬س دعمہ وک اصف اور وخوبشدار رکبا ےہ۔‬
‫(ااکلیف‪ ،‬دلج‪ ، 6‬صفحه‪ ، 355‬دحی‪ ، 1‬ااحملنس‪ ،‬دلج‪ ، 2‬صفحه‪ ، 370‬دحی ‪ 2295‬الكمها نع إامسلیع نب اجتر وح‬
‫‪2294‬نع انسحل نب رادش نع الاامم ااصلدق علٹهاالسلم‪ ،‬ااصخلل‪ ،‬صفحه‪ ، 612‬دحی‪ ، 10‬بحف اوقعلل‪ ،‬صفحه‪) 101‬‬

‫اامم رفعج اصدق ہیلع االسلم فرامےت ںیہ‪:‬س دعمہ وک وھکاتل ےہ(دعمہ ڑکس اجبا ےہ)‬
‫(ااحملنس‪ ،‬دلج‪ ، 2‬صفحه‪ ، 368‬دحی‪ ، 2284‬احبرالاونار‪ ،‬دلج‪ ، 62‬صفحه‪ ، 93‬دحی ‪ 1‬وج‪ ، 66‬ص‪ ،171‬ح ‪20‬‬
‫داشنبامه ااحدی تریكش‪): 2 / 236‬‬

‫وسقی س اھکؤ۔دامغ ےس وخن آبا)بکبسرر(وک رواتک‬ ‫اامم رفعج اصدق ہیلع االسلم فرامےت ںیہ‪:‬‬
‫ےہ۔(ااکلیف ج‪6‬ص‪)357‬‬

‫ڈیملکی و اسسنئ ںیم س ےک وفادئ و العج‬

‫س ںیم افوٹئ لکیمیک ایٹنی آکدسٹن یک وموجدیگ ومیمس ترہل زاکم‪ ،‬ولف اور درگی امیبرویں‬
‫ےس ظفحت فرامہ رکیت ےہ۔‬
 ‫‪88‬‬

‫س افربئ اور وبانم یس اک ای ااھچ ذرہعی ںیہ۔ ان ںیم ایٹنی آکدسٹن یھب وہےت ںیہ‪،‬‬
‫ےسیج وبانم ای‪ ،‬اور وپلیفبیؤول وج اسلھپےکوفادئںیمااضہفرکےتںیہ۔‬

‫س ںیم وموجد ایٹنی آکدسٹن ڑھپیھپوں‪ ،‬اھچیت اور اہےمض ےک رسنیک الخف ر‬
‫ومت بای وہ‬
‫تکسںیہ۔ س ڑھپیھپوں وک آکدویٹی اصقنن ےس اچبےن ںیم دمد رکباےہ۔‬

‫س یک دلج ایٹنی آکدن وکترنٹیس ےس رھبوپر وہیت ےہ‪ ،‬وج مسجےکدمافعنی اظنم وک‬
‫مظنم رکےن اور وسزش وک مک رکےن ںیم دمد دیتی ےہ۔ ترولیکن دہم یک دشید احل ںیم س‬
‫ےکاامعتسلےسافدئہاتچنہپےہ۔‬

‫س یک باہر وایل دلج ںیم وکترنٹیس وہبا ےہ‪ ،‬ای مسق اک وپدے اک رونغ الفووباید وج‬
‫مسج ےک دمافعنی اظنم وک تراھےن اور وسزش وک مک رکےن ںیم دمد رکبا ےہ۔ایس ےیل روابات‬
‫ںیم ولھپں وک ےکلھچ تیمس اھکےن اک مکح دبا ایگ ےہ۔‬

‫س وقت دماتعف وک تراھ تکس ےہ ویکہکن اس ںیم وقت دماتعف تراھےن واال وبانم یس‬
‫وہبا ےہ۔‬

‫انی یس یب آیئ ھتلیہ روسیرس ےک اطمقب س ںیم ویلفوبایدز ےسیج وکترنٹیس اور رونیٹ‬
‫شالم ںیہ۔ہی اےسی لکیمیک ںیہ وج انتؤ ےک وق اوپوٹپس با ویلخں اک اخہمت رک ےک رسنیک ےک ہنکمم‬
‫اابسب ںیم راکوٹ دیپا رکےت ںیہ۔س ان دقریت ایٹنی آکدسٹن ےک العوہ درگی ذغایئ اخراء‬
 ‫‪89‬‬

‫یھب فرامہ رکبا ےہ وج مسج وک تحص دنم انبےن ےک اسھت اسھت ہارے دمافعنی اظنم وکوبضمط انبےت‬
‫ںیہ۔‬

‫س ںیم وبانم یس یک تری دقمار وہیت ےہ‪ ،‬وج مسج وک انشکیفن اور امیبری دیپا رکےن واےل ریٹکیببا اور‬
‫واترس ےس ڑلےن ےک ےیل وخن ےک دیفس لخ دیپا رکےن ںیم دمد دیتی ےہ۔ دقریت وبازنم (ےسیج وبازنم ‪A‬‬
‫اور‪،) E‬دعماینت(ےسیجوپبامیشاورمیشلیک)‪،‬ایٹنیآکدسٹناوردرگیذغایئاخراءےکاسھت‪،‬ہیشآپےک‬
‫مسجوکترہلزاکمےسےلرکرسنیکیہر زیچےسےنچبےکےیللمرکاکمرکےتںیہ۔احہیلقیقحتےسہیبات‬
‫اسےنمآیئےہہکساانتیہاکرآدمبایوہاتکسےہانتجہکترہلزاکمےسڑلےنںیمتہبیساووردیاکؤرٹن‬
‫می‬
‫ادوباتایشبٹاا فبنباآوبئرپونیفوریغہ۔‬

‫س اھکےن ےس ‪ cavites‬وک مک رکےن ںیم دمد لم یتکس ےہ۔ اس ںیم وموجد افربئ یک زبادہ دقمار‬
‫داوتنںوک اصف رکےن ںیمدمد دیتیےہ‪،‬ہکبج اسیکایٹنی ریٹکیبلی وصخایصت ریٹکیببااورواترسوکمسج ںیم‬
‫رکبےہ۔‬
‫انشکیفنےسرویتکںیہ۔اسےکالعوہوھتکاکرحمکہنمںیمریٹکیبباوکدوررےنھکںیمیھبدمد ا‬

‫س ںیم وموجد افربئ یک وافر دقمار ےک تہب اسرے وفادئ ںیہ۔ ہی اہےمض ںیم دمد دیتی ےہ‪،‬‬
‫آوتنں وک تحص دنم اور رحمک ریتھک ےہ۔ ضبق وک رویتک ےہ۔ س اھکےن ےس دعمے وک‬
‫گبشتررک اور اہہمض وجس دیپا رکےن ےک ےیل یھب رحتی یتلم ےہ‪ ،‬سج ےس ذغایئ اخراء ےک‬
‫ومتر خدب وک ینیقی انببا اجاتکسےہ۔‬
 ‫‪90‬‬

‫مل‬‫ب‬
‫اواہویئ اٹیٹس ویوینریٹس وکیر ڈیملکی رٹنیسم یک ذغایئ امہر ا ی راسئ آر ڈییتہک ںیہس‬
‫ب‬ ‫ٹ‬‫بٹک‬
‫ںیم ن‪ ،‬افربئ یک ای مسق ےہ وج رپی باویئی ےہ۔ ہی تری آی ےک امرکئو باویم ںیم‬
‫آوتنں ےک اےھچ ریٹکیببا وک ڈیف رکبا ےہ۔‬
‫ب‬ ‫ٹ‬‫بٹک‬
‫س ںیم وموجد ن اےھچ ریٹکیببا وک الھکےن اور اےس وشنامن ںیم دمد دے رک آوتنں وک‬
‫تحص دنم رھکا ےہ‪ ،‬سج ےک ےجیتن ںیم آوتنں یک بااقدعہ رحتک اور وقت دماتعف ںیم‬
‫ااضےف ےسیج وفادئ احلص وہےت ںیہ۔‬

‫س ںیم وموجد وپبامیش ڈلب رپرشی وک رٹنکول رکبا ےہ۔ ویکہکن ہی وخن یک رشباونں یک‬
‫دالب ےہاور انتؤ وک مک رکبا ےہ۔‬
‫دویاروں وک آرام ا‬

‫قیقحت ےس ہتپ اتلچ ےہ ہک ‪ quercetin‬ےک ایٹنی آکدن اترات دامغ اور ااصعب وک آکدویٹی‬
‫اصقنن ےس اچب تکس ںیہ اور ان وچوٹں وک روک تکس ںیہ نج ےک ےجیتن ںیم‪degenerative brain‬‬
‫س‬ ‫ک ٹب‬
‫‪disease‬وہیتکسںیہ‪،‬ےسیجازلارمئ)‪(Alzheimer‬بابار ن)‪(Parkinson‬‬

‫س ںیم ایھچ دقمار ںیم افربئ اور وبانم یس وہبا ےہ۔ س وزن ںیم یمک البا ےہ۔ وہ‬
‫دنچ ولیکرتر یک وھبک وک وپرا رکبا ےہ اور اس ےک اامعتسل وکرورنی دل یک امیبری اوردرگی یبلق‬
‫ارماض ےس ومت ےکرطخہوکبااتلےہ۔‬
‫بٹک‬
‫ٹبن اک ای تہب ترا ذرہعی ںیہ۔ہی لح یدتر افربئ ولھپں اور زبسویں ںیم بابا اجبا ےہ۔‬

‫زبادہ دقمار ںیم افربئ اک اامعتسل ڈرپنشی یک العامت ےک رطخےوکمکرکباےہ۔‬

 ‫‪91‬‬

‫ب‬ ‫ٹ‬ ‫بٹک‬ ‫ب‬ ‫ٹ‬ ‫بٹک‬

‫ن یھب‬ ‫ج گ ریٹکیببا یک بات آیت ےہ وت ن ےک ااضیف وفادئ وہتکس ںیہ۔‬
‫ای رپی باویئی ےہ‪ ،‬ای ااسی اھکبا وج آپ یک آوتنں ےک ریٹکیببا یک رپورش رکبا ےہ۔‬

‫اسدسنئان احہیل تروسں ںیم گ اور دامغ ےک درایمن فریبی قلعت ےک بارے ںیم مرید‬
‫درباتف رک رےہ ںیہ۔ ررسیچ رٹڈٹس وسرس ےن گ امرکئو باویم اور ڈرپنشی ےک درایمن‬
‫وبضمط قلعت اک ااشکنف ایک ےہ۔‬

‫سںیموموجد ‪ Quercetin‬آپےکدامغوکآکدویٹیانتؤیکوہجےسوہےنواےلاصقننےساچب‬
‫اتکسےہ۔‬

‫ہی لیس وک ےنچنہپ واےل اصقنن وک روےنک ںیم یھب دمد رک اتکس ےہ‪ ،‬اور مسج یک مراتمح وک‬
‫تراھ اتکس ےہ سج یک دبول اس ںیم الفووبایدز یک زبادہ دقمار وہیت ےہ۔ س ںیم ایٹنی‬
‫آکدسٹن یک دقمار ‪ 1500‬یلم رگام وبانم یس ےک تراتر وہیت ےہ وج ہک اخبر وک مک رکےن‬
‫ںیم ؤمتر بای وہیت ےہ۔ س ےک ادنر وموجد وفکل اڈسی اور وبانم یب دل یک امیبری اور‬
‫رسنیک ےس یھب اچببا ےہ۔‬
‫ب‬ ‫ٹ‬‫بٹک‬
‫س ںیم افربئ وموجد ےہ ےسج ن اہک اجبا ےہ‪ ،‬وج وکرٹسیلول یک حطس وک مک رک اتکس‬
‫ےہ۔ افجل ےک العج ےک دوران اور تحص بایب ےک ےیل مک وکرٹسیلول وایل ذغاںیئ اھکبا تہب رضوری‬
‫ےہ ویکہکن ہی الپک یک ریمعت وک روک اتکس ےہ اور رگدش وک تراھ اتکس ےہ۔ ج وخن اور‬
 ‫‪92‬‬

‫آنجیسک وپرے مسج اور دامغ ںیم آزاداہن وطر رپ یتہب ےہ‪ ،‬وت افجل ےس تحص باب وہےن‬
‫ےک ااکمبات ترھ اجےت ںیہ۔‬

‫س ںیم افربئ‪ ،‬وبانم یس اور ایٹنی آکدسٹن وہےت ںیہ۔‬

‫افربئ ڈلب رپرشی وک مظنم رکےن ںیم دمد رکبا ےہ‪ ،‬وج دل یک امیبری ےک رطخے وک مک رک‬
‫اتکس ےہ۔‬

‫وبانم یس ای ایٹنی آکدن ےہ وج دورسے ایٹنی آکدسٹن ےک اسھت اسھت دل یک‬

‫تحص ےک ھچک ولہپؤں یک افحتظ ںیم ای اقت اامتعد ذرےعیاک رکدار ادا رک اتکس ےہ۔‬

‫ویلفوباڈیئاوروپیلونیفلبایمدواخصایٹنیآکدسٹنوجسےکلھپںیموافردقمارںیمباےئاجےتںیہ‬
‫دل یک تحص اور افجل ےس ےنچب ےک ےیل افدئہ دنم ںیہ۔ قیقحت ےن اس بات یک دصتقی یک ےہ ہک‬
‫‪flavonoids‬اک تراہ راش قلعت وکرورنی دل یک امیبرویں ےس ےہ اور وہ ولگ وہنجں ےن‬
‫‪flavonoids‬یک مک دقمار اامعتسل یک ان ےک دل یک امیبری ںیم التبم وہےن اک ااکمن متخ با بالکل مک وہ‬
‫ایگ۔سیکدلجںیموکرانیٹسوہباےہوجدایمئوسزشاوریبلقارماضوکروےنکںیمدمدرکیتےہ۔لداج‬
‫آپ س اھکبا اچےتہ ںیہ وت رتہب ےہ ہک اکلھچ ابارے ریغب اھکںیئ وصبرت درگی آپ امہ ذغایئ اخرا ےس رحموم‬
‫وہتکسںیہ۔‬

‫مرید ہی ہک س ںیم لح یدتر اور بااقت لح رےشی وہےت ںیہ۔ لح یدتر افربئ اسیج ہک‬
‫بٹک‬
‫ٹبن وخن یک باویلں یک دویاروں رپ وکرٹسیلول ےک عمج وہےن ںیم راکوٹ نا ےہ اور دل‬
 ‫‪93‬‬

‫یک امیبری اور ارھتیوسکلزروسیس ےک رطخے وک مک رکبا ےہ۔ وخن یک باویلں یک دویاروں ںیم‬
‫وکرٹسیلول ےننبیکوصرتںیم دل یک رطف وخن اک اہبؤ مک وہ اجبا ےہ اور ہی دل یک رشباونں‬
‫یک امیبری اک باع نب اتکس ےہ۔‬
‫ب‬ ‫ٹ‬ ‫بٹک‬
‫خراب وخن اک وکرٹسیلول دل یک فلتخم امیبرویں اک باع ےہ۔ ن وج ہک س یک دلج ںیم ر‬
‫واف دقمار‬
‫ب‬‫ٹ‬‫بٹک‬
‫ںیم ‪ LDL‬ےہ خراب وکرٹسیلول یک حطس وک مک رکےن ںیم امہ رکدار ادا رکبا ےہ۔ ن وخد وک وکرٹسیلول‬
‫ےسوجڑبا ‪ flavonoid‬ےہاوروکرٹسیلول وکاہےمضےکذرےعیاےنپاسھتےلاجباےہسجےکےجیتنںیم‬
‫وہب ےہ۔ ایس رطح بارہ‪ ،‬ہسیس‪ ،‬اھبری داھوتں اور درگی آولدویگں وک دور‬
‫الی ڈی الی وکرٹسیلول مک خدب ا‬
‫ب‬‫ٹ‬‫بٹک‬
‫رکےن ںیم ن دمد رکبا ےہ ۔ س ںیم ‪ Phlorizin‬وہبا ےہ وج ہک ‪ flavonoid‬ےہ اور رصف‬
‫سںیمبابااجاتکسےہ۔ولفرترندہمےکولمحںوکمکرکےناورروےنکںیمدمدداتیےہ۔ہییھباہکاجباےہہک‬
‫سڑھپیھپوںےکرتہباکمرکےنںیمدمدرکباےہ۔‬

‫بارک درتقیقح دامغ ںیم ڈوباامنئ انبےن واےل ااصعیب ایلخت ےک وٹےنٹ اک ہجیتن ےہ۔‬
‫رییکلزر ےک‬
‫س ےک لھپ ںیم ایلعٰ ایٹنی آکدسٹن وہےت ںیہ۔ ایٹنی آکدسٹن فری د‬
‫الخف ڑلےت ںیہ اور بارک یک امیبری اک رطخہ مک رکےت ںیہ۔‬
‫بٹک‬
‫س ےک لھپ ںیم ٹبن وافر دقمار ںیم بابا اجبا ےہ وج ہک ڈلب وشرگ وک مک رکےن ںیم‬
‫بٹک‬
‫دمد رکبا ےہ اور ذباسطیب ےک رموضیں ےک ےیل ای ایھچ ذغا اھجمس اجبا ےہ۔ الپی ٹبن‬
‫ڈلب وشرگ ےک وھجولں وک یھب مک رکبا ےہ اور مسج وک دراکر اوسننیل یک دقمار وک ‪ 35‬دصیف‬
‫ی مک رک ےک ذباسطیب وک رٹنکول رکےن ںیم دمد رکبا ےہ۔‬
 ‫‪94‬‬

‫س اک لھپ اور کشخ اھکیسن‬

‫کشخ اھکیسن ےک العج ےک ےیل یھب س افدئہ دنم ےہ۔ دہش اور اےلب وہےئ س اک‬
‫رمبک کشخ اھکیسن وک کیھٹ رکےن ےک ےیل رتہبنی ےہ اور ڑھپیھپوں ںیم وموجد مغلب وک‬
‫متخ رکےن ںیم دمداگر بای وہ اتکس ےہ۔‬

‫س اک لھپ اور اخبر‬

‫س ںیم باین یک دقمار زبادہ وہیت ےہ اور اےسمسج یک یمن ‪،‬مسج وک ڈنھٹا رکےن‪ ،‬اخبر اور درہج‬
‫رحارت وک مک رکےن ےک ےیل اامعتسل ایک اجبا ےہ۔ اخبر وک مک رکےن ےک ےیل رمضی وک نا‬
‫وہا س دانی اچےیہ۔‬

‫ویوینریٹس آف اترتروبا )‪(University of Arizona‬ںیم اساکیئولیج‪ ،‬ڈیمنسی‪،‬‬

‫وینروولیج‪ ،‬اساکیئرٹی اور رسخری ےک رپورسیف ڈارٹک ریگی ای وشارتر ےتہک ںیہ "اصملحہ دار س‬
‫یک وب رماہبق ےک اسھت اسھت ڈلب رپرشی وک یھب رٹنکول رکیت ےہ۔"‬

‫س درد ہقیقش وک یھب مک رک اتکس ےہ۔‬

 ‫‪95‬‬

‫شمشک و اوگنر‬

‫بطالہتیبؑںیمشمشکےکوفادئ‬
‫یبن ﷺ فرامےت ںیہ‪:‬‬

‫(داعمئ االالسم ‪.‬‬ ‫وج وکیئ اہنر ہنم اسیک داےن شمشک اھکےئ وہ امتم امیبرباں ےس وفحمظ رےہ اگ‬
‫ج ‪2‬ص‪،148‬ااکلیف ج‪6‬ص‪(301‬‬

‫روسل ارک م ﷺ فرامےت ںیہ‪:‬‬

‫میقہ اھکبا رکو ہی رفصا اورمغلب وک متخ‪ ،‬ذنہ وک مکحم رکیت ےہ۔ ردیجنیگ اور نکھت وک متخ‬
‫(احبر الاونار‪ ،‬ج‪ ، 66‬ص‪) 153‬‬ ‫رکیت ےہ۔‬

‫اامم یلع ہیلع االسلم فرامےت ںیہ‪:‬حبص اہنر ہنم اسیک داےن رسخ شمشک اھکبا ومت ےک وسا‬
‫ےہ۔ (اکمرم االالخق ص‪)380‬‬ ‫امتم امیبرویں وک مسج ےس ُدور رکبا‬
 ‫‪96‬‬

‫اامم یلع ہیلع االسلم فرامےت ںیہ ‪:‬وج وکیئ حبص باہتش ےس لبق رسخ شمشک اسیک داےن اھکےئ‬
‫وت۔( احبراالونار ج‪66‬ص‪)152‬‬ ‫اگ اموساےئ ومت ےک امیبر ںیہن وہ اگ ارگ خدا ےن اچاہ‬

‫اامم یلع راض ہیلع االسلم فرامےت ںیہ‪:‬‬

‫شمشک روح وک وقتی اتشخب ےہ‪ ،‬امیبری وک دور رکبا ےہ ‪ ،‬مسج یک رحارت وک اھجببا ےہ اور‬
‫ےہ۔( احبراالونار ج‪63‬ص ‪)152‬‬ ‫روح وک بازیگ داتی‬

‫یبن یلص اہلل ہیلع واہل وملس فرامےت ںیہ‪:‬‬

‫شمشک اھکںیئ‪،‬مسج ےس مغلب اکناتل ےہ‪،‬ااصعب وک وبضمط رکبا ےہ‪،‬زمکوری وک ُدور رکبا‬
‫ےہ۔)احبرالاونار ج ‪ 66‬ص‪(151‬‬ ‫ےہ‪،‬االخق وک ااھچ رکبا ےہ‪،‬روح وک بازہ اور ومغں ےس اجنت دالبا‬

‫اامم یلع ہیلع االسلم فرامےت ںیہ‪ :‬شمشک رضور اھکںیئ۔ہتپ و رگج وک درش اور مغلب وک‬
‫مب‬ ‫لمیعل‬
‫رکیتےہ۔(آداب ا ن ص ‪)111‬‬ ‫ُدور‬

‫یبن یلص اہلل ہیلع واہل وملس فرامےت ںیہ‪:‬شمشک اھکؤ‪،‬ویکہکن شمشک رفصا اور وسداء وک اھجبیت‬
‫ےہ اور مغلب وک متخ رکیت ےہ اور مسج وک دنترش اور االخق وک ااھچ انبیت ےہ اور ااصعب وک‬
‫وقتی دیتی ےہ اور امیبری وک دور رکیت ےہ۔‬
‫(اکمرم االالخق‪ ،‬ربطیس‪)175‬‬

‫یبن یلص اہلل ہیلع واہل وملس فرامےت ںیہ‪:‬اہلل اک بام ےل رک شمشک اھکؤ۔ ہی ااصعب وک‬
‫وقتی دیتی ےہ‪ ،‬امیبری وک دور رکیت ےہ اور ےصغ وک اھجبیت ےہ۔ ہی رفصا وک متخ رکیت ےہ‪ ،‬اہلل‬
 ‫‪97‬‬

‫وک رایض رکیت ےہ‪ ،‬مغلب وک دور رکیت ےہ‪ ،‬ہنم وک وخوبشدار انبیت ےہ اور رن وک وخوصبرت‬
‫ےہ۔( االاصتخص‪ ،‬خیش دیفم‪ ،‬ص‪)124‬‬ ‫اور وخامنش انبیت‬

‫یبن یلص اہلل ہیلع واہل وملس فرامےت ںیہ‪ :‬شمشک اھکؤ۔ویکہکن ہی دعمہ وک اصف رکیت ےہ اور‬
‫مغلب وک دور رکیت ےہ اور ااصعب وک وقتی دیتی ےہ اور اکھتوٹ وک دور رکیت ےہ اور االخق‬
‫ےہ۔( ااصخلل‪ ،‬خیش دصوق‪،‬‬ ‫وک رتہب انبیت ےہ اور دل وک وخش رکیت ےہ اور مغ و ہصغ وک دور رکیت‬
‫ص‪)344‬‬

‫اامم رفعج اصدق ہیلع االسلم فرامےت ںیہ‪ :‬شمشک ااصعب وک وبضمط رکیت ےہ‪ ،‬اکھتوٹ وک‬
‫ےہ۔ )ااکلیف‪ ،‬کلبنی‪ ،‬ط االسمٹه‪ ،‬ج ‪6‬ص‪(352‬‬ ‫دور رکیت ےہ اور دل وک وخش رکیت‬

‫اوگنر‬
 ‫‪98‬‬

‫بطالہتیبؑںیماوگنرےکوفادئ‬
‫اامم رفعج اصدق ہیلع االسلم فرامےت ںیہرضحت ونع ہیلع االسلم ےن خدا ےس مغ یک‬
‫ےہ۔( اکمرم االالخق‬ ‫اکشی یک۔خدا ےن ویح بازل یک ۔ایسہ اوگنر اھکبا رکو۔مغ وک تررطف رکبا‬
‫ج‪1‬ص‪) 249‬‬

‫اھکب رکںی۔وخوگشار اور ابمرک‬

‫یبن یلص اہلل ہیلع واہل وملس فرامےت ںیہ‪:‬اوگنر وک جیب تیمس ا‬
‫وہبا ےہ‬
‫(احبر الاونار‪ ،‬ج‪ ، 66‬ص‪ ، 123‬ح‪) 15‬‬

‫اامم رفعج اصدق ہیلع االسلم ےس لقن وہا ےہ ہک‬

‫اناء ہیلع االسلم ےن خداودن اعتمل ےس مغ و ےصغ یک اکشی یک وت خداودن اعتمل ےن ویح‬
‫یک ہک اوگنر اھکؤ۔‬
‫(اوصل اکیف ج‪ ، 6‬ص ‪ 351‬ح‪) 4‬‬

‫ڈیملکی و اسسنئ ںیم شمشک ےک وفادئ و العج‬

‫شمشک ںیم دیفم دعماینت ےسیج آترن‪ ،‬اکرپ‪ ،‬میشینگیم اور وپبامیش یک اکیف دقمار وہیت‬
‫ےہ۔ ہی دعماینت یپ اچی امیپےن رپ االکلنئ وصخایصت رےتھک ںیہ اور دعمے ںیم زیتاتیب یک‬
‫حطس وک وتمازن رےنھک ںیم دمد رکےت ںیہ۔‬
 ‫‪99‬‬

‫شمشک وک بااقدعیگ ےس اھکےن ےس دورسے اسکینس ےک اقمےلب ںیم ڈلب رپرشی ےسیج یبلق‬
‫رطخہ ےک وعالم وک مک ایک اجبا ےہ۔‬

‫شمشک ںیم وسڈمی یک دقمار مک وہیت ےہ اور ہی وپبامیش ےک وصحل اک ای رتہبنی ذرہعی ےہ وج‬
‫وخن یک رشباونں یکاکررکدیگ وک رتہب انبےن ںیم دمد رکباےہ۔‬

‫‪ ‬رسنیک ےک ایلخت ےس ڑلبا‬

‫شمشک ایٹنی آکدی رمابکت اک ای ااھچ ذرہعی ںیہ۔ ایٹنی آکدن امسجین تحص ےک‬
‫ےیلرضوری ںیہ ویکہکن وہ مسج وک آزاد ریدیکلزر ےس اچب تکس ںیہ۔‬

‫آکدویٹی اصقنن اور آزاد ریدیکلزر رسنیک یک یئک ااسقم‪ ،‬ویٹرم یک وشنوامن اور رمع ترےنھ ےک‬
‫رطخباک وعالم ںیہ۔‬

‫‪ ‬شمشک آوھکنں یک افحتظ رکیت ےہ۔‬

‫شمشک یک ای اور اختیص آوھکنں یک تحص ںیم دمداگر ےہ۔ شمشک ںیم وپلیفبیؤول وہبا‬
‫ےہ۔ ایٹنی آکدن آوھکنں ےک ویلخں وک آزاد ریدلکیےک اصقنبات ےس اچبےت ںیہ۔‬
‫ب‬
‫ہی وصختیص وکیمرل ڈ حتررنشی اور ومایتدنب ےسیج آوھکنں ےک ارماض ےس افحتظ ںیم دمد رک یتکس‬
‫ےہ۔‬

‫‪ ‬شمشک اہےمض ںیم اعمون ےہ۔‬

 ‫‪100‬‬

‫شمشک اظنم ااضہنم وک تحص دنم رےنھک ںیم دمد رکیت ےہ ویکہکن ہی افربئ ےس رھبوپر‬
‫وہےت ںیہ‪ ،‬۔‬

‫‪ ‬شمشک انیبیئ وک رتہب رکیت ےہ۔‬

‫شمشک وبانم اے‪ ،‬اے ریکوانیٹڈیئ اور اٹیب ریکونیٹ ےسیج وپیل ونیفکل افوٹئوینرٹسٹنی ےس‬
‫رھبوپر وہےت ںیہ وج آپ یک انیبیئ وک وفحمظ رےنھک ںیم دمد رکےت ںیہ۔‬

‫ہی ذغایئ اخراء آپ یک آوھکنں یک افحتظ رکےن ںیم دمد رکےت ںیہ آزاد ریدلکی انشکی‬
‫وک مک رک ےک وج انیبیئ وک زمکور رکبا ےہ اور وھٹپں یک زمکوری ےک اسھت اسھت ومایتدنب اک س‬
‫نا ےہ۔‬

‫‪ ‬شمشک ڈلب رپرشی وک رٹنکول رکیت ےہ‬

‫شمشک مک وسڈمی وایل ذغا ےہ سج ںیم وپبامیش یک ایھچ دقمار یھب وہیت ےہ‪ ،‬وج مسج ںیم‬
‫وسڈمی یک دقمار وک وتمازن رےنھک اور وخن یک باویلں وک آرام دےنی ںیم دمد دیتی ےہ۔‬

‫‪ ‬شمشک ڈہویں یک وبضمیط وک رتہب رکیت ےہ۔‬

‫شمشک میشلیک ےس رھبوپر وہیت ےہ وج ڈہویں یک وبضمیط ےک ےیل رضوری ےہ۔‬

‫ڈہویں وک وبضمط انبےن ےک ےیل وبران ای اور امہ ذغاتیئ ےہ اور شمشک اس اک رھبوپر‬
‫ذرہعیےہ۔‬
 ‫‪101‬‬

‫‪ ‬شمشک وزن ںیم یمک ےک ادہاف یک امحی رکیت ےہ۔‬

‫شمشک ںیم ولیکرتر مک وہیت ںیہ اور ہی دقریت وطر رپ یھٹیم وہیت ےہ۔ وہ ولیکرتر ںیم ااضہف‬
‫ےیک ریغب ےھٹیمیک وخاشہ وک وپرارکےن ےک ےیل رتہبنی ںیہ۔‬

‫شمشک افربئ ےس یھب رھبوپر وہےت ںیہ۔اس یک مک دقمار یھب وخراک یک امسجین رضورت وک دتر ی‬
‫وپراریتھکےہ۔ وخن ںیم رکش یک حطس وک رٹنکول رکےن ںیم دمداگر ںیہ۔ زبادہ اھکےن یک وخاشہ‬
‫وک روےتکںیہ۔اس رطحہی وزن ںیم یمک ےک ادہاف یک امحی رکےت ںیہ‪.‬‬

‫‪ ‬شمشک وقت دماتعف تراھیت ےہ۔‬

‫میشلیک‪ ،‬آترن‪ ،‬اور وبانم یس وج دمافعنی اظنم وک فروغ دےتی ںیہ اور انشکیفن ےس ڑلےن‬
‫ںیم دمد رکےت ںیہ۔‬

‫شمشک یک ایٹنی وسزش اور ایٹنی ریٹکیبلی وصخایصت وقت دماتعف وک وبضمط رکیت ںیہ سج‬
‫وہب ےہ۔‬
‫ےکباعمسج وک انشکیفن اک رطخہ مک ا‬

‫‪ ‬شمشک وخن یک یمک وک رویتک ےہ۔‬

‫وخن ےک رسخ ایلخت یک لیکشت ےک ےیل آترن ش ےس رضوری رصنع ےہ اور شمشک‬
‫آترن‪ ،‬اکرپ اور وبازنم ےس رھبوپر وہیت ےہ وج وخن ےک رسخ ایلخت انبےن اور وپرے مسج‬
‫ںیم آنجیسک ےل اجےن ےک ےیل رضوری ںیہ۔‬
 ‫‪102‬‬

‫‪ ‬شمشک سیگ اور زیتاتیب وک کیھٹ رکیت ےہ۔‬

‫شمشک ںیم وموجد وپبامیش اور میشینگیم یک وافر دقمار زیتاتیب وک مک رکےن ےک ےیل افدئہ دنم‬
‫ےہ۔‬

‫شمشک اک بااقدعہ اامعتسل وخن ںیموموجدریغرضوریاور زہرےلیوماداکاخہمترکبا ےہ سج ےس‬

‫سیگ‪ ،‬ٹیپ وھپانل ‪ ،‬وھپڑے اور دلج یک امیبرویںےسیجدرگیارماض مک وہےتںیہ۔‬

‫‪ ‬شمشک داوتنں یک خرایب وک رویتک ےہ۔‬

‫رکبےہ۔‬
‫شمشکںیموموجد ‪ Oleanolic‬اڈسیداوتنںیکخرایبوکروےنکںیمدمد ا‬

‫‪ ‬شمشک باھجن نپ ےک اسملئ اک العج ےہ۔‬

‫شمشک ںیم دقریت رکش یک وافر دقمار وہےن یک وہج ےس ہی وتابایئ ےک وبھج وک وھچڑےن‬
‫ںیم دمد رکیت ےہ اور رمدوں ںیم وضع انتلس ےک ارماض ےک العج ںیم دیفمےہ۔‬

‫مرید ترآں‪ ،‬شمشک ںیم ارانجنئ وہبا ےہ‪ ،‬وج رپسم یک رحتک وک رتہب انبےن اور باھجن نپ‬
‫ےک العج ںیم دمد رکبا ےہ۔‬

‫‪ ‬وکرٹسیلول یک حطس وک مظنم رکبا ےہ اور دل یک تحص وک رتہب انببا ےہ۔‬

 ‫‪103‬‬

‫شمشک اک بااقدعیگ ےس اامعتسل رتےوکرٹسیلول وک رٹنکول اور اےھچ وکرٹسیلول ںیم ااضہف رکبا‬
‫ےہ۔‬

‫اس ےک اامعتسل ےس دل یک تحص رتہب وہیت ےہ اور وخن ےک ےنمج اور درگی یبلق اسملئ وک‬
‫مک رکےن ںیم دمد یتلم ےہ۔‬

‫‪ ‬دلج یک دھکی اھبل اور تحص دنم بال‬

‫شمشک ںیم روسیترارٹول )‪ (Resveratrol‬یک وموجدیگ وخن ےس زہرےلی ایلخت وک‬

‫اکنل رک وخن وک اصف رکےن ںیم دمد دیتی ےہ۔ دلج ےک ایلخت وک یھب اصقنن ےنچنہپ ےس‬
‫رواک اجبا ےہ اور رھجویں یک روک اھتم ںیم دمد یتلم ےہ۔‬

‫شمشک دکمچار باولں وک ترفرار رےنھک اور باولں ےک رگےن ےک اسملئ اخص وطر رپ‬
‫ب‬ ‫ٹ‬‫فلٹک‬
‫س‪ ،‬وھکڑپی یک اخرش اور یکشخ وک روےنک ںیم دمد رکیت ےہ ۔‬

‫‪ ‬وخن یک یمک وک روںیک۔‬

‫شمشک وخن یک یمک وک روےنک ںیم رکدار ادا رک یتکس ےہ ہی آترن‪ ،‬اکرپ اور وبازنم ےس‬
‫رھبوپر ںیہ وج وخن ےک رسخ ایلخت انبےن اور وپرے مسج ںیم آنجیسک ےل اجےن ےک ےیل‬
‫رضوری ںیہ۔‬
 ‫‪104‬‬

‫شمشک وبانم یب اور یس ےس رھبوپر وہیت ےہ۔ اس ںیم وپیل ونیفکل افوٹئوینرٹسٹنی یھب‬
‫وہےت ںیہ‪ ،‬وج وہشمر وسزیش ایٹنی آکدسٹن ےک ےیل وہشمر ںیہ۔ شمشک یک ایٹنی ریٹکیبلی‬
‫ونتیع ریٹکیببا وک امر رک اخبر ےک رطخے وک مک رکےن ںیم دمد رکیت ےہ۔‬

‫شمشک ںیم وموجد وپبامیش وبران مسج وک اوویٹسوپروسس بایم رپاین امیبری ےس اچب اتکس ےہ۔‬
‫شمشک ےک باین ںیم میشلیک ‪،‬وبران‪ ،‬وپبامیش اور امرکیئو وینرٹسٹنی یک انمش دقمار ہاری‬
‫ڈہویں وک وبضمط اور تحص دنم انبیت ےہ۔‬

‫خرامیث شک‪ ،‬ایٹنی آکدسٹن اور ایٹنی باویئی وصخایصت ‪Phytonutrients Phenolic‬شمشک ںیم‬
‫زبادہ ںیہ۔ شمشک اک باین واترل اور ریٹکیبلی انشکیفن ےس ڑل اتکس ےہ‪ ،‬اس ےیل اس زجعمایت رشموب وک اےنپ‬
‫روزرمہےکومعمالتںیمشالمرکےنیکوکششرکںی ۔‬

‫شمشک ےک باین ںیم تہب اسرے تحص شخب اکروباہڈیئرسٹی اور دقریت رکش وہےت ںیہ وج‬
‫ہارے مسج وک وتابایئ فرامہ رکےت ںیہ۔ کشخ اوگنر اک باین رپونیٹ اور درگی رضوری ذغایئ‬
‫اخراء وک خدب رکےنےکاسھتاسھت درگی ارنیج ڈرسکن اک رتہبنی ابتمدل وہ اتکس ےہ ویکہکن اس‬
‫لدا اینپ وتابایئ وک تراھےن ےک ےیل ورزش ےس‬
‫ونصمیع ذاےقئ باااضیف ینیچ شالم ںیہن وہیت۔ ٰ‬
‫ےلہپ ایسہ شمشک اک باین انیپ رشوع رک دںی۔‬
 ‫‪105‬‬

‫اوگنر ےک رمابکت ڈایئ اہڈیئرو کیفٹک اڈسی ‪ DHCA‬اور ‪(gluc-Mal (glucoside-O-‬‬

‫)‪ '-3M‬ڈرپنشی وک متخ رکےن یک دقریت الصج رےتھک ںیہ ۔ہی وسزش اور ‪plasticity‬‬
‫‪synaptic‬وکامڈویلرکےکاکمرکےتںیہ۔‬

‫شمشک وھچیٹ ےہ نکیل ان ںیم وموجد وپبامیش ےک اترات ترے ںیہ۔ وپبامیش تحص دنم‬
‫ااصعیب اظنم اور وخش مراج اکباعےہ۔‬

‫‪ ‬شمشک دنین ےک ےیل ایھچ ےہ۔‬

‫بااکیف دنین با ےب وخایب ےک اکشر افراد شمشک ےل تکس ںیہ۔ وہ اہیئ ڈلب رپرشی وک مک رکبا‬
‫ےہ۔ شمشک اک بااقدعہ اامعتسل مسج ےک انتؤ وک مک اور ُتروکسن دنین ےک ےیل دامغ یک دمد رکبا ےہ۔‬
‫شمشک ںیم وسڈمی مک دقمار ہکبج وپبامیش تری دقمار ںیم وموجد وہبا ےہ‪،‬سج ےس شمشک ای‬
‫ااھچ تحص شخب باہتش نباتکسےہ۔‬

‫رکب ےہ‪،‬‬
‫شمشک اک ای وھچبا اس ڈہب آپ یک ویہیم آترن یک رضورت اک اچر دصیف وپرا ا‬
‫اسھت یہ اسھت وافر دقمار ںیم میشینگیم‪ ،‬یب ‪ 6‬اور وبانم یس یھب ےہ۔‬

‫وپبامیش وخن یک باویلں ںیم دیپا وہےن واےل انتؤ وک مک رکبا ےہ۔ شمشک ںیم وموجد ذغایئ‬
‫رہشی وخن یک رشباونں یک یتخس وک مک رکباےہوج اہیئ ڈلب رپرشی ےس اجنت اکباعناےہ۔‬
 ‫‪106‬‬

‫ح‬ ‫لن‬
‫شمشک ںیم ونیفل وہبا ےہ۔ ونیفل ای ایٹنی آکدن ےہ وج دلج ےک ویلخں‪ ،‬وک ن‬
‫بل‬
‫اور ا شبن وک آزاد ریدیکلزر ےک الخف اصقنن ےس رواتک ےہ اور اس رطح رمع ترےنھ یک‬
‫العامت ےسیج رھجویں‪ ،‬باری ریکلوں اور دلج ےک دوبھںےکومنداروہےنںیمراکوٹناےہ۔‬

‫شمشک ںیم وموجد ایٹنی آکدسٹن دلج وک دکمچار انبےت ںیہ اور اےس خراب وہےن ےس‬
‫روےتک ںیہ۔‬

‫شمشک ںیم روسیترارٹول وہبا ےہ وج وخن ےس زہرےلی ویلخں وک اکنل رک وخن وک اصف‬
‫رکبا ےہ۔ ہی مسج ںیم وخن ےک رسخ ایلخت یک دیپاوار وک یھب تراھبا ےہ سج ےس دلج‬
‫اصفاور دکمچاروہیتےہ۔‬

‫شمشک ںیم باولں ےک ےیل ومزوں ذغایئ اخراء ےسیج وبانم یب‪ ،‬آترن‪ ،‬وپبامیش اور ایٹنی‬
‫آکدسٹن یک تری دقمار وہیت ےہ وج باولں یک احل وک رتہب انبےن ےک ےیل رضوری ںیہ۔‬

‫‪ ‬باولں ےک ےیل شمشک ےک دنچ وفادئ ہی ںیہ۔‬

‫ہی وھچیٹ وھچیٹ ذغاںیئ آترن ےس رھبوپر وہیت ںیہ وج تحص دنم باولں ےک ےیل رضوری‬
‫ےہ۔ آترن مسج ںیم دوران وخن وک رتہب انببا ےہ اور باولں ےک وفلیکلزر وک رحتمک رکبا ےہ‬
‫اور اس ےک ےجیتن ںیم بال تحص دنم اور وبضمط رےتہ ںیہ۔ آترن یک حیحص وخراک احلص‬
‫رکےن ےک ےیل روزاہن یھٹم رھب شمشک اھکےن یک وکشش رکںی۔‬
 ‫‪107‬‬

‫شمشک ںیم ھچک افوٹئوینرٹسٹنی ےسیج اوایلونکل اور ونیلکل اڈسی ںیم ایٹنی ریٹکیبلی‬
‫وصخایصت وہ یتکس ںیہ۔ ہی اتر ہارے ہنم ںیم یتخت انبےن واےل ریٹکیببا وک دحمود رک اتکس‬
‫ےہ۔‬

‫ہی ایٹنی آکدن تحص دنم یپ اچی یک حطس وک ترفرار رےنھک ںیم یھب دمد رکےت ںیہ۔ ہی‬
‫ہارے اعلب وک زیتاتیب ےننب ےس روک اتکس ںیہ۔‬

‫شمشک ںیم وموجد وبانم اے اور ای دلج یک ریبوین وہتں ںیم ےئن ایلخت یک وشنوامن ںیم‬
‫دمد رکےت ںیہ۔‬

‫‪ ‬وسرج ےس افحتظ‪:‬‬

‫شمشک ںیم وموجد افوٹئ زلکیمیک دلج وک وسرج یک روینش ےس اچبےن ںیم دمد دےتی ںیہ۔‬
‫شمشک ںیم وموجد اونیم اڈسی دلج یک تحص یک احبیل ںیم دمد رکےت ںیہ اور وسرج یک روینش ےک‬
‫الخف افحیتظ راکوٹ ےک وطر رپ اکم رکےت ںیہ۔‬

‫ایٹنی آکدسٹن رمع ترےنھ ےسیج دقریت وعالم اور اعم رطز زدنیگ یک وہج ےس لیس وک ےنچنہپ‬
‫واےل اصقنبات وک روےتک ںیہ۔ شمشک ںیم وموجد ھچک زبادہ اطوتقر ایٹنی آکدسٹن وک‬
‫افوٹئوینرٹسٹنی اہک اجبا ےہ۔ ان رمابکتوک ذباسطیب‪ ،‬آویٹسوپروسس اور رسنیک ےسیج دایمئ احالت‬
‫ےک رطخے وک مک رکےت وہےئ داھکیایگےہ۔‬
 ‫‪108‬‬

‫قیقحت ےس ہتپ اتلچ ےہ ہک افوٹئوینرٹسٹنی ںیم وسزش‪ ،‬درد ےس اجنت اور دامیغ افحیتظ‬
‫وصخایصت یھب وہ یتکس ںیہ۔‬

‫میشلیک‪ ،‬آترن‪ ،‬اور وبانم یس دمافعنی اظنم وک فروغ دےتی ںیہ اور انشکیفن ےس ڑلےن ںیم‬
‫دمد رکےت ںیہ۔‬

‫شمشک یک وسزش اور ایٹنی ریٹکیبلی وصخایصت آپ یک وقت دماتعف وک وبضمط رکیت ںیہ‪،‬‬
‫اس رطح آپ ےک مسج وک انشکیفن اک رطخہ مک وہبا ےہ۔‬

‫‪ ‬رگجوک ‪ Detoxify‬رکباےہ۔‬

‫اہ اکنےنل ںیم دمد یتلم‬

‫شمشک اک باین ےنیپ ےس مسج وک امتم اصقنن دہ زہرےلی امدوں وک ب ر‬
‫ےہ۔ہی رشموب رگج ےک باویئ لکیمیک لمع وک رتہب انببا ےہ اور آپ ےک رگج وک اصف رکےن‬
‫ںیم دمدداتی ےہ۔‬

‫شمشک اک باین رگج یک افصیئ ںیم امہ رکدار ادا رکبا ےہ ویکہکن ہی اونیم اڈسیز ےس رھبا وہبا‬
‫ےہ وج ہارے مسج ےک ےیل وتابایئ دیپا رکےن ںیم دمد رکبا ےہ۔‬

‫‪ ‬ایٹنی آکدن اک دقریت ذرہعی‬

‫شمشک ےک باین ںیم باےئ اجےن واےل ایٹنی آکدسٹن اور باویئ الفووبایدز رگج ےک ااعفل وک‬
‫زیت رکےت ںیہ اور اےس اصقنن دہ زہرےلی امدوں ےس اجنت دالےت ںیہ اور آزاد ریدلکی‬
‫رسرگویمں ےس اچبےت ںیہ۔‬
 ‫‪109‬‬

‫شمشک ںیم افربئ یک انمش دقمار رگج ےس زبادہ رفصا اکنیتل ےہ۔‬

‫شمشک ںیم وپبامیش اور میشینگیم یک ایلعٰ حطس وہیت ےہ وج زیتاتیب وک مک رکیت ےہ۔ روزاہن‬
‫شمشک اک اامعتسل ااھپرہ وک مک رکبا ےہ اور ہی دقریت دوا ڈیملکی وٹسرز رپ دایتسب ابٹبشددز‬
‫)‪(Anticids‬ےس رتہب ےہ ۔ اس ےس وخن ںیم ان زہرےلی وماد یک حطس ےہ مک وہ اجیت ےہ وج‬
‫سیگ یک تیفیک با ااھپرہ اک باع ےتنبںیہ۔‬

‫ووسیڈی ےہ وج‬
‫ر‬ ‫شمشک ںیم وپبامیش یک دقمار زبادہ وہیت ےہ اور وپبامیش ای دقریت‬
‫ہاری وخن یک رشباونں وک آرام داتی ےہ‪ ،‬دوران وخن وک رتہب انببا ےہ اور اس رطح اہیئ ڈلب‬
‫دالب ےہ۔‬
‫رپرشی ےس اجنت ا‬

‫اریجن‬
 ‫‪110‬‬

‫بطِالہتیبؑںیماریجنےکوفادئ‬
‫اریجن اک ذرک روابات اور فرآن ںیم وموجد ےہ اس ےک ےب امشر وفادئ ںیہ۔‬

‫اامم یلع راض ہیلع االسلم فرامےت ںیہ‪:‬‬

‫اریجن اھکؤ ہنم یک دبوب وک زالئ رکبا ےہ۔ڈہویں وک وبضمط رکبا ےہ۔باولں وک رگےن ےس‬
‫ےہ۔(ااحملنس ج‪2‬ص‪)524‬‬ ‫رواتک ےہ۔امیبرویں وک باہر اکناتل‬

‫اامم یلع ہیلع االسلم فرامےت ںیہ‪:‬اریجن اھکؤ۔باویلں اور روگں وک رنم رکبا ےہ وقجنل (تری‬
‫س‬ ‫یفک‬
‫آی یک ا ن) ےک ےیل دیفم ےہ ۔دن وک زبادہ اھکںیئ رات وک مک اھکںیئویکہکن ہی آرام دہ‬
‫دنین وک رواتک ےہ‬
‫(بط االبمه الینب البسطاام‪ ،‬ص ‪137 /‬احبراالونار ج‪،66‬ص ‪)186‬‬

‫یبنﷺ فرامےت ںیہ ‪:‬‬

‫بازہ اور کشخ اریجن اھکؤ‪ ،‬یسنج وقت ںیم ااضہف رکبا ےہ‪.‬وباریس وک متخ رکبا ےہ۔رقنس ‪،‬‬
‫ےہ۔( اکمرم االالخق ص‪)173‬‬ ‫اہوھتںاور باؤں یک رسدی ےک ےیل دیفم‬

‫اامم یلع راض ہیلع االسلم فرامےت ںیہ‪:‬اریجن اھکؤ‪،‬ہنم یک دبوب وک متخ ‪،‬داوتنں اور ڈہویں وک‬
‫وبضمطرکباےہ۔ہی باولںوک ااگبا اور امیبرویںوک ُدور رکبا ےہ۔‬
‫(ااکلیف‪ ،‬ج‪،6‬ص‪،358‬ح ‪1 /‬ااحملنس‪ ،‬ج‪،2‬ص‪،372‬ح ‪2298 /‬احبراالونار‪ ،‬ج‪،66‬ص‪2،185‬ح)‬
 ‫‪111‬‬

‫اامم یلع ہیلع االسلم فرامےت ںیہ‪:‬اریجن اھکؤ‪،‬ضبق ےک ےیل افدئہ دنم ےہ۔زبادہ تر دن وک‬
‫اھکؤ۔ (بط االہمئ ص‪)89‬‬

‫یبن یلص اہلل ہیلع واہل وملس فرامےت ںیہ‪:‬اریجن اھکؤ‪،‬ارگ وکیئ ےہک ہک وکیئ لھپ ج ےس‬
‫زنیم رپ آ اتکس ےہ وت ںیم وہکں اگ ہک یہی وہ ےہ ویکہکن ہی البہبش ج اک ویمہ ےہ۔ویکہکن‬
‫ج ےک لھپ ںیم جیب ںیہن وہےت اس ںیم یھب جیب ںیہن ںیہ۔اس ےیل اےس اھکؤ۔ ہی وباریس‬
‫وک متخ رکیت ےہ اور ایھٹنگ (وجڑوں اک درد) ںیم دیفم ےہ۔‬
‫(اکمرم االالخق‪ ،‬ج‪،1‬ص‪،376‬ح ‪1251 /‬احبراالونار‪ ،‬ج‪،66‬ص‪،186‬ح ‪4 /‬ارفلدوس ج‪،3‬ص‪،243‬ح ‪4716 /‬زنکالعماال‪،‬‬
‫ج‪،10‬ص‪،44‬ح‪)28180‬‬

‫یبن یلص ہیلع واہل االسلم فرامےت ںیہ‪ :‬اریجن‪ ،‬بازہ اور کشخ اھکںیئ؛ ویکہکن ہی امجع) وقت‬
‫یسنج(یک وقت وک تراھبا ےہ وباریس وک متخ رکبا ےہ اور رقنس)وجڑوں ںیم درد‪،‬اہوھتں و باؤں‬
‫ںیم رسدی( ترہل زاکم ےک العج ںیم دیفم ےہ۔‬
‫)اکمرم االالخق‪ ،‬ج‪،1‬ص‪،377‬ح ‪1254 /‬احبراالونار‪ ،‬ج‪،66‬ص‪،186‬ح‪(6‬‬

‫اامم یلع راض ہیلع االسم فرامےت ںیہ‪ :‬اریجن وک اگلبار اھکےن ےس مسج ںیم وجںیئ ڑپ اجیت‬
‫ںیہ۔ (رساله ذهبیه‪،‬ص‪)29‬‬

‫یبن یلص اہلل ہیلع واہل وملس فرامےت ںیہ‪ :‬وج صخش ہی اچاتہ ےہ ہک اس اک دل رنم وہ ینعی‬
‫اس ےک دل یک یتخس (اسقوت بلق)متخ وہ اجےئ اےس اچےیہ ہک ہر وق اریجن‬
‫اھکےئ۔(اکمرم االالخق‪،‬ص ‪)173‬‬
 ‫‪112‬‬

‫اامم بافر ہیلع االسلم فرامےت ںیہ‪:‬رضحت زحلیق ہیلع االسلم وک رگج ںیم زمخ وہ ایگ۔اہلل ےس‬
‫اکشی یک۔اہلل ےن ویح بازل یک۔اریجن ےک ریشہ (دودھ) وک رگج ےک اورپ اگلںیئ ۔آپ ےن‬
‫ااسی یہ ایک کیھٹ وہ ےئگ ۔(رگج ےک زمخ و ویٹرم ےک ےیل رتہبنی ےہ۔باہر اریجن ےک دودھ وک‬
‫)۔‬ ‫لم ںیل‬
‫(ااحملنس ج‪2‬ص‪553‬ح‪)902‬‬

‫ڈیملکی ںیم اریجن ےک وفادئ‬

‫یسنج اطق ںیم ااضہف‬

‫اریجناونیماڈسیاکدمعہذرہعیںیہوجہک ‪ libido‬ںیمااضہفرکباےہسجےسیسنجاطق ترھاجیتےہ۔‬

‫ہیرمدوںاوروخانیتدوونںوکباھجننپےسظفحتداتیےہ۔یبطاسسنئےکاطمقباسلھپںیموموجدرنمزل‬
‫اہرومتےکےیلرضوریںیہوجباھجننپےساچبےنںیمدمداگربایوہےتںیہ۔‬
‫ر‬ ‫ان‬

‫‪ ‬ڈہویںاور وجڑوں ںیم درد‬

‫میشلیک اور وپبامیش دوونں اک ای رتہبنی ذرہعی اریجن ںیہ۔وپبامیش اور میشلیک ڈہویں یک وشن و امن‬
‫ےک ےیل رضوری ںیہ۔‬

‫میشلیک وایل وخراک اھکںیئ وج وخن یک حطس وک تراتر رےھک اور ڈہویں وک وبضمط انبےئ‬

‫اریجن ڈہویں یک زمکوری با آویٹس وپروزس اک رتہبنی العج ےہ اور وجڑوں ںیم وسنج و درد‬
‫وک متخ رکبا ےہ‬
 ‫‪113‬‬

‫‪ ‬وباریس ےک الخف دیفم‬

‫اریجن دقریت افربئ ےس رھبوپر ےہ وج ہک وباریس ےک وحاےل ےس دمداگر بای وہبا ےہ اور‬
‫ضبق اشکء ےہ‬

‫‪ ‬امسجین وتابایئ اور ااصعب ےک ےیل‬

‫اریجن ںیم وبانم یب سکیلپمک دقریت وموجد وہبا ےہ وج ہک ااصعب اور امسجین وتابایئ ےک ےیل‬
‫ااہتنیئ رضوری وہبا ےہ۔ وبانم یب سکیلپمک یک یمک ومیہولگنب یک انمش دقمار ہن ےننب اک باع‬
‫یتنب ےہ‪ ،‬سج ےک ےجیتن ںیم مسج اکھتوٹ اک دلج اکشر وہبا ےہ ہکبج ارثک رس یھب رکچاےن اتگل‬
‫ےہ۔‬

‫‪ ‬دعمہ ےک ےیل‬

‫اریجن اک اامعتسل دعمے ےک زیتاب وک الکلی ںیم دبل داتی ےہ وت نج افراد وک دعمے ےک‬
‫ارماض ےسیج زیتاتیب‪ ،‬دب یمضہ اور رمض رکونہ اک اسانم وہبا ےہ‪ ،‬ان ےک ےیل اریجن اھکبا‬
‫افدئہ دنم وہبا ےہ۔‬

‫‪ ‬دلج یک دھکی اھبل‬

‫اریجن ںیم وبانم "‪"C‬اور میشلیک یک وافر دقمار وہیت ےہ دلج وک رنیم اوربازیگ یتشخب ےہ۔ ہی‬
‫انعرص ایٹنی آکدسٹن ےک وطر رپ اکم رکےت ںیہ اور رمع ےک ترےنھ ےک اسھت دلج رپرھجباں‬
‫ڑپےن ےس روےتک ںیہ اور دلج وک ترو بازہ رےتھک ںیہ۔‬
 ‫‪114‬‬

‫‪ ‬ڈلب رپرشی وکرٹنکول اور روگں وک رنم رکبا ےہ‬

‫اس لھپ ںیم وپبامیش یک تری دقمار وموجد وہیت ےہ وج اشفر وخن وک مک رکےن ےئلیک رتہبنی‬
‫ےہ۔ وپبامیش وخن یک رشباونں وک وھکاتل ےہ۔ ہی رشباونں اور روگں رپ دباؤ ںیم یمک البا ےہ‬
‫اور دل یک تحص وک ظفحت داتی ےہ۔‬

‫‪ ‬باولں یک وشن و امن‬

‫اریجن ںیم اےسی ذغایئ اخرا وہےت ںیہ وج باولں یک وشن و امن ےک ےیل رضوری ںیہ ‪ ،‬ےسیج‬
‫میشینگیم اور وبانم یس اور ای ‪ ،‬وج باولں یک وشنوامن ںیم دمد دےتی ںیہ۔ اس لھپ وموجد‬
‫ذغایئ اخراء مسج ںیم وخن یک رگدش وک زیت رکےت ںیہ وج باولں یک وشن و امن ےک ےیل‬
‫رضوری ےہ‬

‫‪ ‬وھٹپں یک وبضمیط ےک ےیل‬

‫امسجین وتابایئ اور ااصعب ےک ےیل ‪:‬اریجن ںیم دقریت وبانم یب سکیلپمک وموجد وہبا ےہ وج‬
‫ہک ااصعب ےک ےیل ااہتنیئ رضوری وہبا ےہ‪ ،‬ایس رطح وبانم یب امسجین وتابایئ ےک ےیل یھب‬
‫تہب رضوری ےہ ویکہکن اس یک یمک ومیہولگنب یک انمش دقمار ہن ےننب اک باع یتنب ےہ‪،‬‬
‫سج ےک ےجیتن ںیم مسجدلج اکھتوٹ اک اکشر وہاجبا ےہاور ارثک رس یھب رکچاےن اتگل ےہ۔‬

‫‪ ‬ہنم یک دبوب‬
 ‫‪115‬‬

‫وچہکن اریجن ایٹنی بٹکتررلی ےہ اور وبانم یس اس ںیم وہیت ےہ وجریٹکیببا یک ازفاشئ وک‬
‫روےنک اک ای رتہبنی ذرہعی ےہ ۔ وج ہنم وک وخوبشدار انبیت ےہ۔‬

‫وبانم یس تہب ےس وسمڑوں ےک انشکیفن ےس یھب اچبیت ےہ ‪ ،‬وج باآلخر اسسن یک دبوب وک‬
‫مک ےس مک رکےن اک باع یتنب ےہ۔‬

‫‪ ‬اہھت باوں اک رسد وہ اجبا‬

‫اہھت و باؤں اکزبادہ رسدوہبا ارثک وخن یک رگدش ںیم یمک یکوہج ےس وہباےہ۔‬

‫رسدویں ںیم وممسیکدشتےکاسھت وخن مج اجےن اک خدہش راتہےہ۔اریجن وخن یک رگدش‬

‫وک زیت رکبا ےہاسےکاامعتسلےس اہھت باؤں رسد وہےن ےس چبتکسںیہ۔‬

‫‪ ‬داوتنں ےک ےیل‬
‫کب لن‬
‫میشلیک داوتنں ےک ےیل تہب امہ ےہ ۔اریجن ںیم ش م وہبا ےہ وج داوتنں یک ذغا ےہ‪،‬‬
‫میشلیک اریجن ںیم بابا اجبا ےہ۔‬

‫‪ ‬امیبرویں ےس ُدور‬

‫اریجن ںیم وبانم یس وہیت ےہ سج ےس وقت دماتعف ںیم ااضہف وہبا ےہ سج ےس انان‬
‫امیبرویں ےس وفحمظ راتہ ےہ‬

‫‪ ‬اریجن اور دل‬

 ‫‪116‬‬

‫اریجن ڈلب رپرشی اور وخن یک رچیب یک حطس وک رتہب انب اتکس ےہ ‪ ،‬وج آپ یک یبصع تحص وک‬
‫رتہب انبےن اور دل یک امیبری ےک رطخے وک مک رکےن ںیم دمد فرامہ رکبا ےہ‬

‫‪ ‬ضبق اشکء‬

‫افربئ آوتنں یک لقن و رحتک وک رتہب انببا ےہ اور ضبق وک دور رکےن ںیم دمد رکبا ےہ۔‬
‫اریجن ےک نیت ڑکٹوں ںیم ‪ 5‬یج افربئ وہبا ےہ۔ اریجن ےک ولھپں ںیم وموجد ش ےس امہ‬
‫افربئ ولیسولز باین ےک دقمار اور کلب ںیم ااضہف رکےک بااخہن ےک اخراج وک تراھبا ےہ۔‬

‫اریجن ںیموموجد افربئز آوتنں یک رحتک ےک ےیل رضوری ںیہ اور وبانم یب ‪ 6‬اظنم ااضہنم‬
‫ےک ےیل افدئہ دنم ےہ‬

‫وٹسیٹریٹسون یک تربیک ےک ےیلاریجن ںیم وموجد زی رضوری ےہ۔ نج رمدوں ںیم زی‬
‫یک یمک ےہ ان ںیم وٹسیٹریٹسون یک حطس مک وہ یتکس ےہ۔ بامہ اریجن زی ےس رھبوپر وہےت‬
‫ںیہ اور وٹسیٹریٹسون یک حطس وک دقریت وطر رپ تراھےن اک ای رتہبنی رطہقی ےہ۔‬

‫اریجن ںیم ایٹنی آکدسٹن یک ایلعٰ حطس اور رضوری ذغایئ اخراء اور دعماینت شالم ںیہ۔ ہی‬
‫رپسم یک رحتک اور یتنگ وک رتہب انبےن ںیم دمد رک اتکس ےہ۔ اس ےیل رپسم یک دعتاد‬
‫تراھےن ںیماریجن بااقت نیقی دح ی افدئہ دنم ںیہ۔‬

‫‪ ‬رسنیک ےس اچببا ےہ۔‬

 ‫‪117‬‬

‫اریجن ںیم وموجد افربئ آزاد ریدلکی اور تری آی ںیم رسنیک دیپا رکےن واےل درگی اخراء وک‬
‫متخ رکےن ںیماخص وطر رپ دمد دےتیاور تحص دنم آوتنں وکرحتمکرےتھکںیہ۔ اریجن ونیفل اور‬
‫اواگیم فبنی اڈسی ےسیج ایحایتیت رمابکت اک ای ترا ذرہعی ںیہ اور ہی دلج‪ ،‬تری آی اور اھچیت‬
‫ےک رسنیک ےک رطخے وک مک رکےن ںیم دمد رکےت ںیہ۔ لدا رسنیک وک دور رےنھک ےک ےیل‬
‫اریجنوک بااقدعیگ ےس اھکبا رشوع رکںی۔‬

‫خروبزہ و تروبز‬

‫بطِالہتیبؑںیمخروبزہاورتروبزےکوفادئ‬
‫یبن یلص اہلل ہیلع واہل وملس فرامےت ںیہ‪:‬خروبزہ اھکؤ۔داوتنں وک دیفس رکبا ےہ۔ہنم وک‬
‫ل‬
‫(دروس ا سھٹدد‪ ،‬ص ‪290‬بط االنمه ص‪) 27‬‬ ‫وخوبشدار انببا ےہ اور دل وک باک رکبا ےہ۔‬

‫ےہ۔( اوصل اکیف‬ ‫اامم یلع راض ہیلع االسلم فرامےت ںیہ‪ :‬اہنر ہنم خروبزہ اھکےن ےس افجل وہبا‬
‫ج‪6‬ص‪)340‬‬
 ‫‪118‬‬

‫اامم رفعج اصدق ہیلع االسلم فرامےت ںیہ‪:‬خروبزہ اھکؤ۔ہی لھپ یھب ےہ‪،‬ذغا یھب‬
‫ےہ۔داوتنں وک اصف رکبا ےہ۔ذغا وک مضہ رکبا ےہ۔وقت باہ وک زبادہ رکبا ےہ۔اثمہن وک اصف‬
‫رکبا ےہ اور اسےکاامعتسل ےس ببشااب زبادہ آےن اتگل ےہ‬
‫ل‬
‫(دروس ا سھٹدد‪ ،‬ص ‪290‬بط االنمه ص‪ ، 27‬بطّ ایبنل(ص)‪ ،‬ص‪ ،8‬احبراالونار‪ ،‬ج‪ ،62‬ص‪297‬؛ ارفلدوس‪،‬‬
‫ج ‪)3‬‬

‫ےہ۔( اکمرم االالخق‪،‬‬ ‫اامم رفعج اصدق ہیلع االسلم فرامےت ںیہ‪:‬خروبزہ اثمہن یک رھتپی وک وتڑبا‬
‫ربطیس‪ ،‬ص‪)185‬‬

‫یبن یلص اہلل ہیلع واہل وملس وک خروبزہ دنسپ اھت ویکہکن اس ںیم دس‬
‫وصخایصت ںیہ ‪:‬ہی ذغا ےہ۔ ہی ای باین ےہ۔ اصف رکےن واال ےہ۔ ہی وخوبشدار ےہ۔‬
‫اثمہن وک اصف رکبا ےہ۔ ٹیپ دوھبا ےہ۔ آب رمک(ینم)وک وافر انببا ےہ۔ ہی یسنج وقت وک‬
‫تراھبا ےہ۔ہی رسدی وک دور رکبا ےہ اور دلج وک اصفاور رنم رکبا ےہ۔‬
‫(بط ایبنل یلص اہلل ہیلع وملس‪ ،‬ص‪ ،8‬احبر االونار‪ ،‬ج‪ ،62‬ص‪297‬؛ ارفلدوس‪ ،‬ج‪ ،3‬ص‪ ،138‬ح ‪ 4371‬اور زنکالعماال‪ ،‬ج‪ ،10‬ص‪ ،46‬ح‬
‫‪)28288‬‬

‫ربمغیپ یلص اہلل ہیلع واہل وملس فرامےت ںیہ‪:‬‬

‫خروبزے وک اےنپ داوتنں ےس اکٹ رک اھکںیئ‪ ،‬ویکہکن ہی ای باترتک‪ ،‬وخوگشار لھپ ےہ‪،‬‬
‫وج ہنم وک اصف رکبا ےہ اور دل وک باک رکبا ےہ۔ ہی داوتنں وک دیفس رکبا ےہ‪ ،‬خدا وک‬
 ‫‪119‬‬

‫رایض رکبا ےہ‪ ،‬اس یک وخوبش ربنع ےس ےہ اور اس اک باین وکتر ےس ےہ‪ ،‬اس اک وگش‬
‫رپدسی ےس ےہ‪ ،‬اس یک ذلت ج ےس ےہ اور اےس اھکبا ابعدت ےہ۔‬
‫(بطّ ایبنل ص ‪8‬و احبراالونار‪ ،‬ج‪ ،62‬ص‪)296‬‬

‫ڈیملکی اسسنئ ںیم خروبزہاور تروبز ےک وفادئ و العج‬

‫خروبزہ رقتبیا ‪ 90‬دصیف باین رپ لمتشم وہبا ےہ سج ںیم ارٹکیلوالسٹئ ےسیج‬
‫وپبامیش‪ ،‬میشینگیم‪ ،‬وسڈمی اور میشلیک باےئاجےتںیہ۔‬

‫امیبری ےک دوران با ج آپ وپرے دن اہڈیئری رےنہ یک وکشش رک رےہ ںیہ۔بایناور‬

‫ذغایئ اخراء اک ہی رمبک اہڈیئری رکےن ےک ےیل رتہبنی ےہ۔‬

‫‪ ‬رگیمےکوممسںیم مسج یک ااضیف رگیم وک متخ رکبا ےہ‬

‫رگیم ےک وممس ںیم ھچک ولگ دورسوں یک تبسن رگیم ےس زبادہ اتمتر وہےت ںیہ۔ تروبز‬
‫مسج یک رضورت ےس زبادہ رگیم وک دور رکےن‪ ،‬مسج وک ری اہڈیئری رکےن اور رگم وممس‬
‫ںیم ٹیہ ارٹسوک ےس ےنچب ےک ےیل ای رتہبنی لھپ ےہ۔‬

‫خروبزہ زبادہ وپبامیش اور مک وسڈمی یک وہج ےس ڈلب رپرشی وک مک رکےن ںیم دمد رک اتکس‬
‫ےہ۔‬

‫‪ ‬اشفر وخن‬
 ‫‪120‬‬

‫خروبزہ ںیم وموجد افربئ‪ ،‬وپبامیش‪ ،‬وبانم یس اور وکنیل یبلق تحص ےک ےیل افدئہ دنم ںیہ۔اس‬
‫ںیم‬

‫باین یک دقمار زبادہ ےہ اورہی افربئ فرامہ رکبا ےہ۔ افربئ اور باین ضبق وک روےنک‪،‬ااجی‬
‫یک بااقدعیگ اور تحص دنم اہہمض ںیم دمداگر ںیہ۔‬

‫‪ ‬دلج اور بال‬

‫وبانم اے دلج اور باولں تیمس مسج یک امتم باوتفں یک وشنوامن اور دھکی اھبل ںیم امہ‬
‫رکدار ادا رکبا ےہ۔‬
‫ح‬ ‫لن‬
‫وبانم یس مسج وک وک ن دیپا رکےن ےک اقت ا‬
‫انبب ےہ۔ وج ایلخت‪ ،‬دلج اور باولں وک‬
‫اسج فرامہ رکبا ےہ۔‬

‫خروبزے ںیم وبانم یس یک ایھچ دقمار وہیت ےہ۔ وبانم یس ےس رھبوپر اس لھپ وک‬
‫روزاہن اھکےن ےس دمافعنی اظنم ںیم رتہبی آےن ےک اسھت اسھت دلج یک وخوصبریت یھب احبل وہیت ےہ‬
‫۔ہی وسرج یک اعشوعں ےس ظفحت فرامہ رکبا ےہ اوردلج وک اہڈیئری رھکا ےہ۔رہچے یک رتگن اور‬
‫تریتھوہیئرمعےسرہچےےکدبتلیوہےتوہےئخدواخلوکروےنکںیماعمونےہ۔‬

‫ای دقریت ایٹنی آکدن وج دلج ےک اصقنن وک دور رھکا ےہاور دقریت وطر رپ دکمچار‬
‫دلج داتی ےہ۔‬
 ‫‪121‬‬

‫خروبزے ےکرتشیبوفادئ اس ںیم وموجد وپبامیش یکوہجےسںیہ ےہ وج آپ ےک ارٹکیلوالسٹئ‬

‫وک وتمازن رکےت ںیہ۔ہی تخس ورزش ےک دعب وتابایئ اوروقت وک دوبارہ احبل رکےن ںیم دمد‬
‫رکبا ےہ۔‬

‫اس ںیم وپبامیش یک ایھچ دقمار وہیت ےہ۔ ہی ڈلب رپرشی وک رٹنکول رکبا ےہ سج دنلب اشفر‬
‫وخن ںیم التبم وہےن اک رطخہ مک وہبا ےہ۔‬

‫خروبزے ںیم وموجد وبانم یس ارھتیوسکلزروسیس )‪(Atherosclerosis‬ںیم التبم‬

‫وہےن ےک رطخے وک مک رکبا ےہوج دل ےک نیگنس رمضیکالعم ےہ۔‬

‫خروبزہ ںیم وموجد اڈونینیس رمبک وخن وک التپ رکےن وایل وصخایصت ےک ےیل اجبا اجبا‬
‫ےہ۔‬

‫خروبزے ںیم باین یک ایھچ دقمار وہیت ےہ اور ایس وہج ےس ہی اموہاری ےک درد وک دور‬
‫رکےن ںیم دمد رکبا ےہ۔ لدا خروبزہ وخن ےک اہبؤںیم رتہبی ال رک فیلکت دہ ابام وک وخوگشار انب اتکس‬
‫ےہ۔‬

‫‪ ‬دل یک تحص‬

‫خروبزے ںیم ذغایئ رہشی یک وموجدیگ الی ڈی الی با خراب وکرٹسیلول وک مک رکےن ںیم‬
‫دمد رکیت ےہ۔ وکرٹسیلول یک زبادیت ارھتیوسکلزروسیس )‪(Atherosclerosis‬اک باع نب‬
 ‫‪122‬‬

‫یتکس ےہ۔ ہی وپبامیش ےس یھب رھبوپر ےہ وج افجل ‪ ،‬دل یک امیبری ےک رطخے اور ڈلب رپرشی وک‬
‫مک رکےن ںیم دمد رک اتکس ےہ۔‬

‫‪ ‬اہہمض تحص‬

‫رکب‬
‫افربئ باوصخلص لح یدتر افربئ‪ ،‬ضبق ‪،‬دعمے یک فیلکت اور درگی اسملئ وک مک رکےن ںیم یھب دمد ا‬
‫ےہ۔خروبزےںیموبازنماوررنمزلیکتریدقماروہیتےہ۔وبانماےاوروبانمیسمسجےکدمافعنیاظنم‬
‫وک رحتمک رےتھک ںیہ۔ ‪ Carotenoids‬اور ‪ bioflavonoids‬مسج ےک ادنر آزاد ریدیکلزر وک متخ‬
‫رکےنےکےیلایٹنیآکدیےکوطررپاکمرکےتںیہ۔‬

‫لمح ےک دوران اھکےن ےک ےیل خروبزہ ای رتہبنی ااختنب ےہ ویکہکن ہی اکیف دقمار ںیم‬
‫وفٹیل فرامہ رکبا ےہ وج ہک لمح ےک دوران ای امہ رضورت ےہ۔ وفٹیل ای یب‬
‫فل‬‫بٹبشب‬
‫سکیلپمک وبانم ےہ وج ااپسانئ بائا اور ا ی (وینرل ویٹب یک خراویبں) ےک رطخے وک مک‬
‫رکبا ےہ۔‬

‫کٹبٹااولپ ںیم وبانم اے وہبا ےہ‪ ،‬وج وتدیلی تحص ےک ےیل ای امہ ذغاےہ اور‬
‫رمدوں ںیم وٹسیٹریٹسون یک حطس وک تراھےن ںیم دمد رک اتکس ےہ۔ کٹبٹااولپ ںیم وموجد‬
‫وپبامیش وخانیت ںیم اھتریئاید ےک نشکنف وک یھب وقتی دے اتکس ےہ‪ ،‬سج اک قلعت وخانیت‬
‫یک یسنج وخاشہ ےس ےہ۔‬
 ‫‪123‬‬

‫امہ اونیم اڈسیز ےسیج ‪L- arginine‬اور ‪L- citrulline‬ےس رھبوپر ذغاںیئ مسج ںیم بارٹئک‬
‫آاسکڈیئیکحطسوکتراھیتںیہ۔بارٹئکآاسکڈیئےکترےنھےسوتدیلیاعضااءںیموخنےکاہبؤوکحیحصرطےقی‬
‫ےس ےنلچ ںیم دمد یتلم ےہ۔ ےسیج اخروٹ ‪ L- arginine‬ےس رھبوپر وہےت ںیہ اور ہی وضع انتلس ےک‬
‫ااعفل ںیم دمد دےنی ےک ےیل اجبا اجبا ےہ۔ ‪ Cantaloupes L- citrulline‬ںیم زبادہ وہےت‬
‫ںیہ وج رگدش ںیم دمد ےک ےئل اسزاگر ںیہ۔ (بارٹئی ااسکڈیئ ےس یسنج لمع ےک وق ںیم ااضہف وہبا ےہ‬
‫سجیکلیصفترمداہنامیبرویںےکبابںیمدرجےہ۔)‬

‫تروبز وھتک وک رحتمک رکبا ےہ وج زیتاتیب وک ےب اتر رکےک داوغں اور اہموسں )‪(Acne‬وک روےنک‬
‫اکباجےئوتہیداوتنںوکاصفرکےن‬
‫رکبےہ۔ہیرہشیداریھبےہاسےیلجیھباےسداوتنںےس ا‬
‫ںیمدمد ا‬
‫ےک ےیل ترش یک رطح اکم رکبا ےہ۔ تروبز وبانم یس اک ای ترا ذرہعی ےہ وج تحص دنم وسمڑوھں ےک ےیل‬
‫ح‬ ‫لن‬
‫وک نیکدیپاوارںیمااضہفرکباےہ۔تروبزیھبدعمینافوفسرسےسرھباوہاےہ‪،‬وجداوتنںوکوبضمطانبےن‬
‫ےک ےیل میشلیک ےک اسھت اکم رکبا ےہ۔ تروبز ںیم ‪ 90%‬باین وہبا ےہ‪ ،‬وج مسج ںیم باین یک یمک اور داوتنں یک‬
‫ریٹکیبب‬
‫ا‬ ‫تحصےکےیلااھچےہ۔زبادہباینواےللھپاورزبسباںآپےکداوتنںےساھکےنےکذراتاور‬
‫وک دور رکےن ںیم دمد رکیت ںیہ وج ہنم ںیم اصقنن دہ اڈسی وک ےب اتررکےن اور اہگوں)‪ (Cavities‬وکروےنک‬
‫ںیمدمدرکیتکسںیہ۔تروبزںیمدورسےبازہولھپںبازبسویںےسزبادہالوکئنیپوہباےہ۔ہیایٹنیآکدن‬
‫رسنیک‪ ،‬دل یک امیبری اور رمع ےس قلعتم آوھکنں ےک ارماض ےک رطخے وک مک رکےن ںیم دمد داتی ےہ۔ تروبز‬
‫ببشاابےکلمعوکوتمازنانبرکاثمےنےسرگیماورےلیگنپوکدوررکباےہ۔‬
 ‫‪124‬‬

‫تروبز وپبامیش‪ ،‬وبازنم اور دعماینت ےس رھبوپر وہےن ےک باع رگدوں ےک ےیل دیفم ےہ اور‬
‫ڈلب رپرشی وکاقوب ںیم ریتھک ےہ۔‬

‫وبانم یس یک افش شخب اطق بای دشہ ےہ۔ ہی ہنم ےک ارماض ںیم یھب ومتر ےہ‬
‫۔خروبزے اور وبانم یس ےس رھبوپر درگی ذغاںیئ ہٹلبیؤوسس یک وہج ےس وسمڑوھں یک‬
‫وسزشوکروےنک اور ہنم یک تحص ےک درگی اسملئلحرکےن ںیم دمد رکیت ںیہ۔‬

‫ہی لھپ اخص وطر رپ وبانم یس ےس رھبوپر وہےت ںیہ۔ وبانم یس ہن رصف ریٹکیببا وک‬
‫اقوب رےنھک ںیم دمداگر وہبا ےہ ہکلب وسمڑوھں یک امیبرویں اور وسمڑوھں یک وسزش ےس ڑلےن‬
‫ںیم یھب دمد رکبا ےہ وج اسسن یک دبوب اک باع نب تکس ںیہ۔‬

‫تروبز ‪ natural diuretic‬ےہ۔وجببشاابےکاہبؤوکتراھےنںیمدمدرکباےہ۔‬

‫آولاخبرا‬
 ‫‪125‬‬

‫بطِالہتیبؑںیمآولاخبرےےکوفادئ‬
‫اامم یلع راض ہیلع االسلم فرامےت ںیہ‪:‬آولاخبرا اھکبا رکو۔رگیم وک متخ رکبا ےہ۔رفصا وک‬
‫نیکست داتی ےہ۔وساھک آولاخبرا وخن ےک ہبلغ وک مک رکبا ےہ اور امیبری وک آہتسہ آہتسہ متخ رک‬
‫داتی ےہ۔‬
‫( اکمرم االالخق ج‪1‬ص‪)250‬‬

‫اامم رفعج اصدق ہیلعاالسلمفرامےت ںیہ‪:‬‬

‫آولہچ اھکؤ ۔رفصا اوررگیم یک دشت وک متخ رکبا ےہ‪،‬نکیل اس یک زبادہ دقمار ڈہویں‬
‫ےہ۔( اوصل اکیف ج ‪6‬ص ‪)360‬‬ ‫ووجڑوں ںیم روطی دیپا رکیت‬

‫اامم رفعج اصدق ہیلع االسلم فرامےت ںیہ‪:‬آولاخبرا امتم مراوجں ںیم اھکبا افدئہ دنم‬
‫ےہ۔وجڑوں وک رنم رکبا ےہ۔زبادہ آولاخبرا ہن اھکںیئ۔ وجڑوں ںیم وسزش دیپا رکبا ےہ۔اہنر‬
‫ےہ۔( بط االہمئ‪ ،‬انب‬ ‫ہنم اھکےن ےس دعمہ وک وکسن اتلم ےہ۔رگم اس ےس وسزش دیپا وہیت‬
‫اسوبر ازلبات ‪ ،‬ص‪)136‬‬

‫ای صخش ےن اامم بافر ہیلع االسلم ےس ہر وق وجش و خروش یک اکشی یک اہیں‬
‫ےہ۔(‬ ‫ی ہک وہ دویاہن وہےن ےک فر ی اھت۔آپ ےن فرامبا !آولاخبرا اھکؤ۔وجش وک متخ رکبا‬
‫بط االبمه‪ ،‬انب اسوبر ازلبات ‪ ،‬ص‪)136‬‬

‫اگ۔(بط االہمئ‬ ‫رپابا آولاخبرا اھکؤ۔ہی افدئہ دنم ےہ ۔اس وک لیھچ رک اھکؤ زبادہ افدئہ دے‬
‫ص‪)136‬‬
 ‫‪126‬‬

‫اامم یلع راض ہیلع االسلم فرامےت ںیہ‪ :‬بازہ آولاخبرا رگیم وک اھجببا ےہ اور رفصا وک دور‬
‫رکبا ےہ۔ کشخ آولاخبرا وخن یک رگیم (ڈلب رپرشی) ‪ ،‬مسج ےس نیگنس اوررطخباک امیبرویں وک‬
‫ےہ۔(اوصل اکیف ج ‪6‬ص‪(359‬‬ ‫دور رکبا‬

‫ڈیملکی اسسنئ ںیم آولاخبرےےک وفادئ و العج‬

‫آولاخبرا وپبامیش ےک وصحل ای رتہبنی ذرہعی ےہ‪ ،‬ای ارٹکیلوالی وج فلتخم مسق ےک امہ امسجین‬
‫ااعفل ںیم دمد رکبا ےہ۔ ہی لمع ااضہنم‪ ،‬دل یک دڑھنک)‪ ، (Rhythm‬ااصعیب رحتوکیں‪ ،‬اور‬
‫رکبےہ۔‬
‫‪ contractions muscles‬ےکاسھتاسھتڈلبرپرشیںیمیھبدمد ا‬

‫‪ ‬ڈہویں اور وھٹپں‬

‫کشخ آولاخبرا دعمین وبران اک ای امہ ذرہعی ےہ‪ ،‬وج ڈہویں اور وھٹپں وکوبضمط انبےن ںیم‬
‫دمد رک یتکس ےہ۔ ہی دامیغ رسرگایمں اور وھٹپں ےک مہ آیگنہ وک رتہب انبےن ںیم یھب دمد رک‬
‫اتکس ےہ۔‬

‫‪ ‬ایٹنی آکدن‬

‫آولاخبرا ایٹنی آکدسٹن اخص وطر رپ کیفیؤوبلکؤوئ اڈسیز اور وینولکروحبٹک اڈسیےس رھبوپر‬
‫وہبا ےہ۔ ہی وخن ںیم ولگوکز اور ‪ LDL‬وکرٹسیلول یک حطس (خراب وکرٹسیلول) وک مک رکےن‬
‫ںیم دمد رک تکس ںیہ۔ہی مسجےک ایلخت وکامیبرویں اک باع ےننبواےلاصقنبات ےس اچبےت ںیہ‬
‫۔‬
 ‫‪127‬‬

‫‪ ‬درشاہہمض رتہبنیتحص یک اینبدیرشط۔‬

‫افربئ ےس رھبوپر وہےن ےک اسھت اسھت آول اخبرہ وسروٹیبل اور افوٹئوینرٹسٹنی یھب فرامہ‬
‫رکبا ےہ وج آوتنں ےک لمع وک اہسرا دےنی اک اکم رکےت ںیہ۔ آولاخبرا اھکےن ےس بااخےن یک‬
‫دقمار اور دعتاد ںیم ااضہف وہ اتکس ےہ۔ہی دقریت الجب انببا ےہ وج آوتنں یک رحتک وک تحص‬
‫دنم انبےن ںیم دمداگر ےہ۔ ان ںیم رپی باویئی وصخایصت یھب ںیہ وج آوتنں ںیم رےنہ‬
‫واےل افدئہ دنم ریٹکیببا یک دمد ےک ےیل ادنینھ فرامہ رکےت ںیہاوراہہمضوکدرشرےتھکںیہ۔‬

‫ای احہیل قیقحت ےک اطمقب آولاخبرا ونیفکل اور ویلفوباید رمابکت اک رھبوپر ذرہعی ےہ۔ ہی‬
‫رمابکت ہن رصف ڈہویں ےک رگےن ےک لمع وک تسس رکےن ےک ےیل ومتر ںیہ ہکلب ضعب ااسقم‬
‫ںیمڈہویںیک دعمین اثکتف ےک اصقنن وک یھب رویرس رکےنیکالصجرےتھکںیہ۔‬

‫‪ ‬وبانم یس اک ااھچ ذرہعی‬

‫وبانم یس ڈہویں‪ ،‬وھٹپں‪ ،‬وخن یک باویلں اور داوتنں یک وشنوامن ےک ےیل رتہبنی ےہ۔ہی‬
‫لن‬
‫آترن خدب رکےن‪ ،‬وک حن وک اطوتقر انبےن اور وقت دماتعف تراھےن ںیم مسج یک دمد رکبا ےہ‬
‫وج تحص دنم ٹو وک ترفرار رےنھک ےک ےیل رضوری ےہ۔‬

‫‪ ‬دل اک احمظف ‪:‬وپبامیش ای امہ دعمن ےہ وج دل اور ااصعیب لمع ےک درش اکم وک‬
‫ینیقی انبےن ںیم دمد رکبا ےہ۔ وپبامیش اک روزاہن اامعتسل ڈلب رپرشی وک مک رکبا ےہ سج‬
‫ےس رکچ ‪،‬یبلقارماض‪ ،‬اہرٹ اکیٹ اور افجل ےسیج اسملئ اک رطخہ مکڑپاجباےہ۔‬
 ‫‪128‬‬

‫اعم وطر رپ اھکےئ اجےن واےل ولھپں یک تبسن آولاخبرا ںیم وبانم ےک زبادہ وہبا ےہ‪،‬‬
‫وج میشلیک ےک وتازن وک رتہب انبےن ںیم دمد رک اتکس ےہ۔ ہی ڈہویں یک تحص وک رتہب انبےن یک‬
‫ؤمتروہج بای وہیتکسےہ۔‬

‫آویٹسوپروسس یک وہج ےس انان ڈہویں یک اثکتف وھک اتکس ےہ۔ آولاخبرا ڈہویںوک اصقنن‬
‫ےس اچبےن ںیم دمد رکبا ےہ۔ ہی ڈہویں یک ایھچ اثکتف وک ترفرار رےنھک اور آویٹسوپروسس‬
‫واےل افراد ںیم فررچکی ےک رطخے وک مک رکےن ںیم اکررگ بای وہ تکس ےہ۔‬

‫آولاخبرا وپبامیش ےس یھب رھبوپر وہبا ےہ۔ وپبامیش وہ ایمیکیئ رصنع ےہ وج آپ ےک وھٹپں‪،‬‬
‫ااصعب اور دل وک حیحص رطےقی ےس اکم رکےن ںیم دمد داتی ےہ۔ اچر ےس باچن‬
‫آولاخبرےاھکےن ےس مسج وک رقتبیا ‪ 280‬یلم رگام وپبامیش اتلم ےہ ۔ہی اناین مسج وک روزاہن‬
‫وجتتر رکدہ دقمار اک رقتبیا ‪ 12‬دصیف ےہ‬

‫)‪(Jujube‬‬ ‫انعب‬
 ‫‪129‬‬

‫بطِالہتیبؑںیمانعبےکوفادئ‬
‫انعباخرشواخبر وک دور رکبا ےہاس ےک ےتپ ازگیامی ںیم تہب افدئہ دنم ںیہ‬

‫ےہ۔( اکمرم االالخق ج‪1‬ص ‪ ،251‬ویعن‬ ‫اامم یلع ہیلع االسلم فرامےت ںیہ‪:‬انعب اخبر وک ُدور رکبا‬
‫اابخرارلاض ع‪،‬ج ‪2‬ص‪)43‬‬

‫ڈیملکی اسسنئ ںیم انعب ےک وفادئ و العج‬

‫‪ ‬رسنیک ےس ڑلےن یک الصںیتیح‪:‬‬

‫‪ovarian, cervical, breast, liver, colon and skin cancer‬‬

‫‪cells.‬‬

‫ایٹنی آکدسٹن ںیم زبادہ۔ ہی لھپ ویلفوبایدز‪ ،‬وپیل رکیسایدز‪ ،‬اور رٹرٹیکنیپ اڈسی ےسیج‬
‫رمابکت اک رھبوپر ذرہعی ںیہ ۔اس ںیم وموجد ھچک رمابکت ایٹنی آکدن وصختیص ےک احلم‬
‫ںیہ۔‬

‫ایٹنی آکدسٹن اےسی امدے ںیہ وج لیس ‪ ،‬فری ریدیکلزر ےک اصقنبات یک ووجاہت وک روک‬
‫تکس ںیہ با اس ںیم باریخ رک تکس ںیہ۔اناین مسج وک اضفیئ آولدیگ‪ ،‬رگسی ےک دوھںیئ اور‬
‫رییکلزر اک اسانم رکبا ڑپبا ےہ۔اناین مسج اعم ماوبکل لمع ےک‬
‫وسرج یک روینش ےس آزاد د‬
‫دوران آزاد ریدیکلزر یھب انببا ےہ۔‬

‫‪ ‬وخنوک ‪ Detoxify‬رکباےہ۔‬
 ‫‪130‬‬

‫انعب ےک لھپ ںیم ‪ saponins‬اور ‪ alkaloids‬وہےت ںیہ وج وخن ےک‬

‫‪detoxification‬ےستراہراش کلسنموہےتںیہ۔(وخناصفرکےتںیہ)ہیوخنےساصقنندہ‬
‫اچببےہ‬
‫زہرےلیامدوںوکاخرجرکباےہاورمسجوکوخنےسقلعتمفلتخمامیبرویںےس ا‬

‫‪ ‬ایٹنی ابحٹگ اٹنجی‬

‫انعب ای رتہبنی ایٹنی ابحٹگ اٹنجی ےہ۔ اس لھپ ںیم وبانم یس یک دقمار زبادہ وہیت ےہ‪ ،‬اس ےیل ہی‬
‫رھجویں )‪ ،(wrinkles‬الیمنین(اکال رن) ےک عمج وہےن اوررتگن )‪) pigmentation‬‬
‫روےنکںیمدمدرکباےہ۔‬

‫‪ ‬وپبامیش ےس رھبوپر ‪.‬وپبامیش ےس رھبوپر وہےن ےک باع ہی وخن یک باویلں وک آرام داتی‬
‫ےہ اور ڈلب رپرشی یک حطس وک مظنم رکےن ںیم دمد رکبا ےہ ۔‬
‫‪ ‬وخن یک رگدش وک رتہب انبےن ںیم دمد رکبا ےہ‬
‫مبٹگبن‬
‫خ‪ ،‬آترن اور زی ےسیج دعماینت ےس رھبے‬ ‫ہی وھچےٹ لھپ وپبامیش‪ ،‬افوفسرس‪،‬‬
‫وہےت ںیہ۔ دل یک ایھچ تحص وک ترفرار رےنھک ےک ےیل ہی دعماینت رضوری ںیہ۔آترن‬
‫ومیہولگنب یک دعتاد وک رتہب انب رک وخن یک یمک وک رواتک ےہ۔ ہی دعماینت مسج ںیم وخن ےک‬
‫اہبؤ وک مظنم رکےن ںیم امہ ںیہ۔‬

‫وبانم یس اور یب ےک اسھت ریب وخن ےنہب یک خرایب‪ ،‬تہب زبادہ ایپس‪ ،‬اخبر اور نلج ےک‬
‫العج ےک ےیل اامعتسل وہبا ےہ۔ وج اخبر وک مک رکےن ںیم دمد داتی ےہ۔ ریب فروٹ باؤڈر دہش‬
 ‫‪131‬‬

‫ےک اسھت لم رک دلج ےک انشکیفن وک کیھٹ رکےن ےک ےیل امکس ےک وطر رپ اامعتسل ایک اجبا‬
‫ےہ‪،‬‬

‫‪ ‬وخن یک رگدش وک تراھبا ےہ‬

‫وخن ےک اےھچ اہبؤ اک بلطم ےہ ہک آپ ےک امتم امہ اعضااء وک آنجیسک ےس رھبوپر وخن‬
‫مبٹگبن‬
‫خ‪ ،‬آترن اور زی‬ ‫یک انمش فرایمہ وہ ریہ ےہ اور آپ وتابا ںیہ۔ وپبامیش‪ ،‬افوفسرس‪،‬‬
‫ےس رھبوپر وہےن یک وہج ےس ہی لھپ یبلق تحص وک ترفرار رےنھک ںیم دمد داتی ےہ۔ ہکبج‬
‫انعب اک بااقدعہ اامعتسل آترن یک یمک وکوپرا رکےن‪ ،‬ومیہولگنب یک دعتاد وک رتہب انبےن اورامسجین‬
‫اظنم ںیم وخن ےک انمش اہبؤ وک مظنم رکےن اک ای رتہبنی رطہقی ےہ۔‬

‫انعب ںیم ومشبل رمح‪ ،‬رسوالکیئ‪ ،‬اھچیت‪ ،‬رگج‪ ،‬تری آی اور دلج ےک رسنیک ےک الخف‬
‫وقت وموجد ےہ‬

‫ایٹنی آکدسٹن ںیم زبادہ۔ انعب لھپ ویلفوبایدز‪ ،‬وپیل رکیسایدز‪ ،‬اور رٹرٹیکنیپ اڈسیےسیج‬
‫رمابکت ےک وصحل اک رھبوپر ذرہعی ےہ ۔ ان ںیم ےس ھچک رمابکت ںیم ایٹنی آکدن‬
‫وصخایصت ںیہ۔‬
 ‫‪132‬‬

‫بادام‬

‫بطِالہتیبؑںیمبادامےکوفادئ‬
‫یسنجوقتےکےیلافدئہدنم ےہ۔رگدوں وک وبضمطاور رسدی وک دور رکبا ےہ‬

‫اامم یلع ہیلع االسلم فرامےت ںیہ‪:‬تخس وممس رگام ںیم بادام اھکبا ٹیپ ںیم رگیم دیپا‬
‫اھکب رگدوں وک وبضمط اور رسدی‬
‫رکبا ےہ اور مسج ںیم زمخ دیپا رکبا ےہ اوروممس رسام ںیم ا‬
‫ےہ۔( واسلئ الشبعہ ج ‪17‬ص ‪)75‬‬ ‫وک ُدور رکبا‬
 ‫‪133‬‬

‫ترجن‬

‫وجبرا‪Hindi and Urdu bijora,‬‬

‫‪English Citron,‬‬

‫اترجن‪Arbic‬‬

‫بطِالہتیبؑںیمترجنےکوفادئ‬
‫یبن یلص اہلل ہیلع واہل وملس فرامےت ںیہ‪:‬ترجن اھکؤ۔ ویکہکن ہی دل وک رونش رکیت ےہ اور‬
‫دامغ یک اطق وک تراھیت ےہ۔‬
‫(بطّ ایبنلّ یلص اهلل علٹه و آله و لس‪ ،‬صفحه‪ ، 8‬احبر الاونار‪ ،‬دلج‪ ، 62‬صفحه‪ 297‬؛ ارفلدوس‪ ،‬دلج‪ ، 3‬صفحه ‪ 30‬دحی‬
‫ّ‬
‫له‬
‫‪4062‬نع دبع ارلنمح نب د م وفٹه« دشیّ »دبل« رینی»‪ ،‬زنک العمّاال‪ ،‬دلج‪ ، 10‬صفحه‪ ، 40‬دحی‪ ، 28257‬داشن بامه‬
‫ااحدی تریكش ‪: 2 / 180‬در ارفلدوس‪ ،‬به اجی« ونراین یماسزد»‪ «،‬رینو یمبحشدد »آدمه اش‪).‬‬

‫اامم یلع راض ہیلع االسلم فرامےت ںیہ‪:‬‬

‫رات وک ترجن اھکےن ےس آوھکنں ےک اگنیھب نپ اور ارحناف مشچ وہ اجبا ےہ‬
 ‫‪134‬‬

‫)بطّ الاامم ارلاض علٹه االسلم‪ ،‬صفحه‪ ، 27‬احبر الاونار‪ ،‬دلج‪ ، 62‬صفحه‪ ، 321‬دحی ‪ 90‬وفٹه« ویج »دبل« ویرث »‬
‫داشن بامه ااحدی تریكش‪: (1‬‬

‫اامم یلع ہیلع االسم فرامےت ںیہ‪:‬‬

‫" اھکےن ےس ےلہپ اور دعب ںیم اترجن اھکؤ‪ ،‬ویکہکن آل دمحمﷺ ااسی یہ رکےت ےھت۔‬
‫(دتسمرک اولاسلئ‪ ،‬ج‪ ۱۶‬ص‪ ،۴۰۸‬ح‪ ،۶‬رغرامکحل ‪ ،‬ج‪ ،۲‬ص‪ ،۵۷۴‬ح‪ ،۲۶‬باب وخردن‪)،‬‬

‫اامم رفعج اصدق ہیلع االسم فرامےت ںیہ‪:‬‬

‫ہارے ہعیش ترجن یک امدنن ںیہ نج یک وخوبش وخوگشار ےہ اور سج اک اظہر و بانط‬
‫ااھچ ےہ۔‬
‫(امکل ادلنی‪ ،‬ج‪ ،1‬ص‪،264‬اہبر االونار‪ ،‬ج‪ ، 36‬ص‪) 204‬‬

‫اامم بافر ہیلعاالسلمفرامےتںیہ‪:‬‬

‫۔ب ہک دعمہ ںیم‬

‫ترجن اھبری وہبا ےہ۔ ج اےس اھکبا اجےئ وت کشخ بان اھکںیئ ا‬
‫مضہ وہ اجےئ‬
‫علنه‬
‫ماالسلم‪ ،‬احبرالاونار‪ ،‬دلج‬ ‫(الاامیل للطؤویس‪ ،‬صفحه‪ ، 369‬دحی ‪ 786‬نع ّ‬
‫یلع نب یلعّ نب رزنی نع الاامم ارلاض نع آبابه‬
‫‪ ،66‬صفحه‪ ، 191‬دحی ‪ 1‬داشن بامه ااحدی تریكش‪): 2 / 184‬‬

‫اامم رفعج اصدق ہیلع االسلم فرامےت ںیہ‪:‬ارگ ترجن اھکےن ےس ےلہپ ااھچ وہ وت اھکےن ےک‬
‫ےہ۔(ااکلیف‪ ،‬دلج‪ ، 6‬صفحه‪ ، 360‬دحی ‪ 5‬داشن بامه ااحدی تریكش‪): 2 / 182‬‬ ‫دعب زبادہ رتہب اور وخوگشار وہبا‬
 ‫‪135‬‬

‫ڈیملکی اسسنئ ںیم ترجن ےک وفادئ و العج‬

‫اسرٹئون ںیم وموجد ایٹنی آکدسٹن مسج ںیم آزاد ریدیکلزر وک اصف رکےن اور آکدویٹی‬
‫انتؤ ےس قلعتم دایمئ امیبری سج ںیم رسنیک یھب شالم وہ اتکس ےہ ےک ااکمبات وک مک رکےن ںیم‬
‫دمد رکےت ںیہ ۔ذغاتیئ ےک ای رعموف خریدے ںیم ااطولی نیققحم یک ای میٹ یک رطف‬
‫ےس شاعئ یک یئگ ای قیقحت ںیم اہک ایگ ےہ ہک ھک لھپ‪ ،‬ےسیج اسرٹئون‪ ،‬مسج ںیم امیبری‬
‫ےک ترےنھاور رسنیک ےک رطخے وک مک رکےن ںیم دمداگر بای وہےت ںیہ۔‬

‫اہیئ ڈلب رپرشی وک مک رکبا ےہ۔‬

‫اس لھپ ںیم وموجد وپبامیش‪ ،‬وبانم یس اور درگی ارٹکیلوالسٹئ رشباونں رپ دباؤ وک مک رکےک‬
‫اور دل ےک دورے‪ ،‬ارھتیوسکلزروسیس اور افجل ےک رطخے وک مک رکےک ڈلب رپرشی وک رتہب‬
‫انبےن ںیم دمد رکےت ںیہ۔‬

‫وہ آپ ےک دامغ یک افحتظ رک تکس ںیہ۔‬

‫فلتخم امیبرباں ےسیج ازلارمئ اور بارکبشت رر ااصعیب اظنم ںیم ایلخت ےک وٹےنٹ ےک ےجیتن ںیم‬
‫ب‬
‫وہیت ںیہ۔ ترجن ےک ولھپں ںیم وموجد ویلفوبایدز وینروڈ حتررویٹیان امیبرویں وک روےنک ںیم دمد رک‬
‫تکس ںیہ۔‬

‫قیقحت ےس ہی بات بای وہیئ ےہ ہک وصخمص مسق ےک‪ ، flavonoids‬ومشبل‪hesperidin‬‬

‫اور‪، apigenin‬دامیغویلخںیکافحتظاوردامیغااعفلوکرتہبانبےنےکےیلامہںیہ۔‬
 ‫‪136‬‬

‫اےنپ دل یک تحص یک افحتظ رکںی۔‬

‫اس ںیم ریکوانیٹیدز اور وپلیفبیؤول ےسیج افوٹئیمرووینرٹن وہےت ںیہ۔ان ذغایئ اخراء اک‬
‫رثکت ےس اامعتسل دل یک تحص وک تراھبا اور یبلقامیبرویں ےس اچببا ےہ۔‬
‫ببن‬
‫باریجن‪ ،‬کلنمٹبٹاانئ‪ ،‬رگی فروٹ‪ ،‬حزرنی‪ ،‬ومیلں اور کمقاات ںیم وموجد ومیلں یک وہج‬
‫ےس دعمے ںیم زیتاتیب یک دقمار ترھاجیتےہ سج ےس دنینںیمےبینیچوہیتکس ےہ۔اس ےیل‬
‫اسوک رات وک ںیہناھکبااچےئہ۔‬

‫سنحدد )‪(Russian Olive‬‬

‫بطِالہتیبؑںیمسنحددےکوفادئ‬
‫اسوپدےوکاردوںیمسرہل‪،‬عنمہ‪،،‬وخہن‪،‬گنتترہگہکبجارگنتریںیم ‪Olive Rassion‬‬
‫شاںیموگریناوریتلبزبانںیمرسگنیسےتہک ںیہ۔ہیزبادہ تر تگلگ اتستلبناوراترانںیمبابااجباےہ۔اس وک‬
‫اشلگن ںیم ‪ Olive Russain‬ینعی رویس زوتین بایلگنج زوتین ےتہک ںیہ۔رگم باد رےہ یلگنج زوتین ےس‬
 ‫‪137‬‬

‫اس اک وکیئ قلعت ںیہن۔ہی ریب یک رطح وہبا ےہ۔ اس وپدے اک اسیسنئ بام ‪Angustifolia‬‬
‫‪Elaeagnus‬ےہ۔‬

‫ہی اتران ‪،‬تریک ‪،‬ازاتسکبن‪،‬روس ‪،‬اچہنئ ‪،‬انیپس ‪،‬ڈنیکا‪ ،‬ارمہکی‪ ،‬ایدبا اوربااتسکن ےکھچک‬
‫وصحں ںیم بابااجبا ےہ۔‬

‫اامم رفعج اصدق ہیلع االسلم فرامےت ںیہ‪:‬‬

‫سنحدد ڈہویں رپ وگش خراھبا ےہ‪،‬بلق وک رحارت اچنہپبا ےہ ‪،‬دعمہ وک اصف و باک رکبا‬
‫ےہ۔( داروی ونعمی ص‪)219‬‬ ‫ےہ‪،‬خرام و وباریس وک متخ رکبا ےہ‪,‬رگدوں وک رگم رکبا‬

‫اامم یلع راض ہیلع االسلم فرامےت ںیہ‪:‬‬

‫سنحدد اک وگش وگش ااگبا ےہ‪ ،‬اس یک ڈہی ڈہی وک ااگیت ےہ اور اس یک دلج دلج وک‬
‫ااگیت ےہ۔ اس ےک العوہ سنحدد رگدوں وک رگم رکبا ےہ‪ ،‬دعمہ وک اصف رکبا ےہ‪ ،‬وباریس‬
‫اور ریطقت اوبلل(رطقہ رطقہ ببشااب اک آبا)ےس اچببا ےہ ۔باوگنں اور باؤں وک وبضمط رکبا ےہ‪،‬‬
‫خدام یک رگ وک لمکم وطر رپ اکٹ داتی ےہ۔‬
‫(ااکلیف‪ ،‬ج‪ ،6‬ص‪ ،361‬ح(اامم رفعج اصدق‪)1‬؛ اکمرمالاالخق‪ ،‬ج‪ ،1‬ص‪ ،381‬ح ‪1277‬و احبراالونار‪ ،‬ج‪،66‬‬
‫ص‪ ،188‬ح‪)2‬‬
 ‫‪138‬‬

‫اامم نیسح ہیلع االسلم فرامےت ںیہ‪:‬ای دن اریم اوملنینم رضحت یلع ہیلع االسلم وک اخبر اھت۔‬
‫یبن یلص اہلل ہیلع واہل وملس ان یک ایعدت ےک ےیل ےئگ ۔یبن یلص اہلل ہیلع واہل وملس ےن‬
‫فرامبا۔سنحدد اھکؤ۔‬
‫(صحیفه ارلاض علٹه االسلم ص ‪74‬ح ‪175.‬و دتسمرک اولاسلئ ج ‪16‬ص ‪408‬ح ‪1‬باب ‪) 76‬‬

‫ڈیملکی اسسنئ ںیم سنحددےکوفادئ اوراسےس العج‬

‫‪ ‬وبانم یس ‪:‬سنحدد وبانم یس اک ای رتہبنی ذرہعی ےہ‪ ،‬ہی ای امہ ایٹنی آکدی‬
‫ےہ وج ایلخت وک فری ریدیکلزر یک وہج ےس وہےن واےل اصقنبات ےس اچبےن ںیم‬
‫دمد رکبا ےہ اور دلج وک اھکنربا ےہ۔‬
‫‪2. ‬وبانم ای ‪:‬سنحدد وبانم ای اک یھب ااھچ ذرہعی ےہ وج ای اور اطوتقر ایٹنی‬
‫آکدی ےہ وج ویلخں وک اصقنن ےس اچبےن ںیم دمد رکبا ےہ۔‬
‫‪3. ‬وپبامیش ‪:‬سنحدد ںیم وپبامیش وہبا ےہ وجاناین مسج ےک ےیل ای رضوری ایمیکیئ رصنع‬
‫ےہ۔ہی ڈلب رپرشی وک رٹنکول رکےن اور وھٹپں ےک تحص دنم اکم ںیم دمد داتیےہ۔‬
‫‪4. ‬آترن ‪:‬سنحدد ےک لھپ ںیم آترن وہبا ےہ وج مسج ںیم آنجیسک اچنہپےن ںیم دمد‬
‫رکبا ےہ ۔‬
‫‪5. ‬میشینگیم ‪:‬سنحدد میشینگیم اک ای ااھچ ذرہعی ےہ۔ہی تحص دنم ڈہویں‪ ،‬وھٹپں اور‬
‫ااصعب وک اہسرا دےنی ںیم دمد رکبا ےہ۔‬
 ‫‪139‬‬

‫ڈہویں یک تحص ےک ےیل‪ :‬سنحدد ںیم یئک ذغایئ اخرا وموجد ںیہ وج ڈہویں یک تحص ےک‬
‫ےیل امہ ںیہ۔ ان ںیم میشلیک‪ ،‬میشینگیم اور وبانم ےکشالم ںیہ۔‬

‫میشلیک ڈہویں یک تحص ےک ےیل ای رضوری رصنع ےہ ‪.‬مسج ںیم میشلیک یک انمش دقمار‬
‫وکخدب اور اامعتسل رکےن ےک ےیل میشینگیم یک رضورت وہیت ےہ۔ وبانم ےک ڈہویں یک‬
‫تحص ےک ےیل یھب امہ ےہ‪ ،‬ویکہکن ہی میشلیک ےک روگینشیل اور ڈہویں یک لیکشت ںیم امہ‬
‫رکدار ادا رکبا ےہ۔‬

‫ان ذغایئ اخراء ےک العوہ‪ ،‬سنحدد وک ڑجی وبویٹں ےس ایتر وہےن وایل ادوبات ںیم اس یک‬
‫ل‬
‫وسزش اور انی حبشک (درد مک رکےن وایل) وصخایصت ےک ےیل روایتی وطر رپ اامعتسل ایک اجبا راہ‬
‫ےہ۔ہیڈہویںیکوسزشاور دردوکمک رکےک ہنکمم وطر رپ افدئہ اچنہپ اتکس ےہ۔‬

‫‪ .‬وسزش اخمفل وصخایصت ‪:‬سنحدد ںیم باےئ اجےن واےل رمابکت وسزش اخمفل وصخایصت‬
‫ےک احلم ںیہ۔ہی رشباونں ںیم وسزش وک مک رکےن اور یبلق تحص وک رتہب انبےن ںیم دمد رک‬
‫تکس ںیہ۔‬

‫‪ .‬ایٹنی آکدن رسرگیم ‪:‬سنحدد ایٹنی آکدسٹن ےس رھبوپر ےہ۔ہی دل وک آکدویٹی انتؤ‬
‫اور فری ریدیکلزر یک وہج ےس وہےن واےل اصقنن ےس اچبےن ںیم دمد فرامہ رکبا ےہ۔‬

‫ڈلب رپرشی روگینشیل ‪:‬سنحدد ڈلب رپرشی وک رٹنکول رکےن ںیم دمد رک اتکس ےہ۔اس اک اامعتسل‬
‫دل یک امیبری وک روےنک ںیم اعمونبایوہاتکسےہ۔‬
 ‫‪140‬‬

‫سنحدد وکرٹسیلول یک دقمار وک مک رکبا ےہ‪:‬وخن ںیم وکرٹسیلول یک زبادہ دقمار دل یک امیبری‬
‫اک رطخہ تراھ یتکس ےہ۔سنحددوکرٹسیلولیکدقماروکمکرکباےہ۔‬

‫‪ .‬ضبق ےس اجنت ‪:‬سنحدد دقریت وطر رپ الجب آور ےہ اور ضبق وک دور رکےن ںیم دمد رک‬
‫اتکس ےہ۔ لھپ ںیم افربئ یک دقمار زبادہ وہیت ےہ اور ہی آوتنں یک رحتک وک زیت رکےن‬
‫ےک ےیل ای بلکٹگ اٹنجی ےک وطر رپ اکم رکبا ےہ۔‬

‫اہےمض وک رتہب انببا ‪:‬سنحدد ںیم ٹ بابا اجبا ےہ‪ ،‬وج اہےمض ںیم وسزش اور نلج وک مک رکےک‬
‫اہےمض وک رتہب رکےن ںیم دمد فرامہ رکبا ےہ۔ لھپ ںیم ایٹنی آکدسٹن یھب وہےت ںیہ‪ ،‬وج‬
‫اظنم اہہمض وک آکدویٹی اصقنن ےس اچب تکس ںیہ۔‬

‫‪ .‬وسزش وک مک رکباسنحدد ںیم وسزش یک وصخایصت ںیہ وج اظنم ااضہنم ںیم وسزش وک مک رکےن ںیم دمد‬
‫رک یتکس ںیہ۔ اس ےس آوتنں یک وسزش یک امیبری ‪ (IBD‬اور اہہمض یک درگی خراویبں یک العامت وک مک رکےن‬
‫ںیمدمدلمیتکسےہ۔‬

‫‪ 4.‬وقت دماتعف وک تراھبا ‪:‬سنحدد ںیم وبانم یس اور درگی ایٹنی آکدسٹن وہےت ںیہ وج‬
‫ببن‬
‫دمافعنی اظنم وک تراھےن اور اظنم اہہمض وک انشکیفن اور درگی اصقنن دہ ھؤوزنیج ےس اچبےن‬
‫ںیم دمد دےتی ںیہ۔‬
 ‫‪141‬‬

‫سنحددےکولھپںاوروتپںںیمویلفوبایدز‪،‬ببٹترراوررٹارٹیئانیپیدز ےسیج فلتخمباویئ اویٹکیرمابکتوہےت‬

‫ںیہ نج ںیم ایٹنی ریٹکیبلی‪ ،‬ایٹنی آکدن اور وسزش یک وصخایصت وہیت ںیہ۔ ہی وصخایصت ‪ UTIs‬وک‬
‫روےنکاورالعجرکےنںیمدمدرکیتکسںیہوجببشاابیکبایلںیمریٹکیبلیانشکیفنیکوہجےسوہےتںیہ۔‬

‫الیک‬

‫بطِالہتیبؑںیمےلیکےکوفادئ‬

‫ب‬
‫حنی اعنصین ےتہک ںیہ ‪:‬ںیم ہکم رکمہم ںیم اامم راض ہیلع االسلم یک خدم ےک ےیل آبا‪،‬‬
‫ج ہک آپ ےن اےنپ فرزدن اامم دمحم یقت ہیلع االسلم وک اینپ وگد ںیم اھٹببا‪ ،‬وہ ای الیک‬
‫ےھت۔( احبر‪ ،‬ج ‪ ،63‬ص ‪)187‬‬ ‫لیھچ رک آپؑ وک الھک رےہ‬

‫اوب اسامه ےتہک ںیہ‪ :‬ںیم اامم رفعج اصدق ہیلع االسلم ےک باس ایگ وت وہ ریمے ےیل‬
‫اھکبا۔( ااحملنس‪ ،‬ج‪ ،2‬ص‪)554‬‬ ‫ای الیک الےئ اور مہ ےن ان ےک اسھت اھکبا‬
 ‫‪142‬‬

‫ےلیک ےک ڈیملکی اسسنئ ںیم وفادئ و العج‬

‫‪ ‬اطوتقر وپبامیش‪:‬‬

‫ای درایمےن درےج ےک الیک ںیم ‪ 422‬یلم رگام وپبامیش وہبا ےہ‪ ،‬وج اناین مسج یک‬
‫روزاہن یک رضورت اک ‪ 9%‬ےہ۔ ہی دعماینت دل یک تحص ںیم ای ترا الھکڑی ےہ۔‬
‫وپبامیش ےس رھبوپر ذغاںیئ ڈلب رپرشی وک مظنم رکےن ںیم دمد رکیت ںیہ۔ہی ببشااب ےک دوران‬
‫وسڈمی ےس اجنت دالیت ںیہ۔ وپبامیش وخن یک باویلں یک دویاروں وک یھب آرام داتی ےہ سج ےس‬
‫ڈلبرپرشیےکمکوہےنںیمدمدیتلمےہ‬

‫‪ ‬وپبامیش‬

‫افجل ےک رطخہوک مک رکباےہ۔‬

‫رمع ےک اسھت ڈہویں وک تحص دنم رےنھک ںیم دمدداتیےہ۔‬

‫وھٹپں یکاکررکدیگوکرتہبانبباےہ۔‬

‫اسےس رگدے یک رھتپی وک روےنک ںیم دمد لم یتکس ےہ۔‬

‫‪ ‬یسنجلمع وک رتہب رکبا ےہ‪:‬‬

‫م‬
‫ےلیک ترو ٹلبن اور یب وبازنم اک ای رتہبنی ذرہعی ںیہ‪ ،‬وج اہرومن وٹسیٹریٹسون وک مظنم‬
‫ل ِدو‪ ،‬یسنج اکررکدیگ اور ومجمیع الصج وک تراھےت ںیہ۔‬
‫رکےت ںیہ اور ِ‬
 ‫‪143‬‬

‫‪ ‬رپسم ںیم ااضہف‬

‫ےلیک ںیم فلتخم مسق ےک ذغایئ اخراء وہےت ںیہ وج تحص دنم رپسم دیپا رکےن یک الصج وک تراھےت‬
‫ںیہ‪،‬ےسیجوبانم‪،A،B 6‬اور‪، C‬وپبامیشاورایٹنیآکدسٹن۔‬

‫ےلیک ںیم یف رسون ‪ 0.4‬یلم رگام وبانم یب ‪ 6‬وہبا ےہ‪ ،‬وج وجتتر رکدہ روزرمہ رضورت‬
‫اک ‪ 30‬دصیف ےہ اور رپسم یک یتنگ اور رحتک یدتری ےک ےیل تہب ااھچ ذغاتیئ ےہ۔‬

‫ذغایئ اخراء ےس رھبوپرےہ۔‪...‬‬

‫ڈلب وشرگ یک حطس وک رتہب انب اتکس ےہ۔‪...‬‬

‫اہہمض یک تحص وک اہسرا دے اتکس ےہ۔‪...‬‬

‫اسےسوزن مک رکےن ںیم دمد لم یتکس ےہ۔‪...‬‬

‫دل یک تحص وک اہسرا دے اتکس ےہ۔‪...‬‬

‫ایٹنی آکدسٹن ےس رھبوپرےہ۔‪...‬‬

‫اوسننیل یک اسحس وک رتہب انب اتکس ےہ۔‬

‫یبن یلص اہلل ہیلع واہل وملس فرامےت ںیہ‬ ‫‪:‬‬

‫(بط ایبنل‪ ،‬ص ‪) 29‬‬ ‫انعب اخرش اور اخبر وک کیھٹ رکبا ےہ اور دل وک اکمچبا ےہ۔‬
 ‫‪144‬‬

‫وجھکر با خرام‬
‫وجعہ وجھکر‬

‫بطِالہتیبؑںیموجعہوجھکرےکوفادئ‬
‫اامم رفعج اصدق ہیلع االسلم فرامےت ںیہ‪:‬وج حبص اہنر ہنم است داےن وجعہ وجھکر اھک ےل‬
‫اگ۔( اکمرم االالخق ‪ ،‬ص ‪ ، 192‬النحاار ‪ ،‬ج ‪، 66‬‬ ‫اس دن اےس اطیشن وکیئ اصقنن ںیہن اچنہپےئ‬
‫ص‪) 141‬‬

‫ربمغیپ خدا یلص اهلل علٹه و آله و لس ےن فرامبا‪ :‬وجعہ ج ےس ےہ اور اس ںیم زہر اک العج‬
‫ّ‬
‫ےہ۔‬
‫زی نب أملس‪ ،‬داعمئ الاالسم‪ ،‬دلج‪ ، 2‬صفحه‪ ، 147‬دحی‬ ‫(ااحملنس‪ ،‬دلج‪ ، 2‬صفحه‪ ، 342‬دحی ‪ 2178‬نع دبعارلنمح نب د‬
‫لس‬ ‫لس‬
‫‪ ،518‬اکمرم الاالخق‪ ،‬دلج‪ ، 1‬صفحه ‪ 364‬دحی ‪ 1195‬نع الاامم ااصلدق علٹه االسلومفٹه« ا حزر »دبل« ا ّم»‪ ،‬احبر‬
‫الاونار‪ ،‬دلج‪ ، 66‬صفحه‪ ، 133‬دحی‪ 29‬؛ ننس ارتلذمی‪ ،‬دلج‪ ، 4‬صفحه‪ ، 401‬دحی ‪ 2066‬نع أیب هرترة‪ ،‬اننسل اربكلی‬
 ‫‪145‬‬

‫للبشاایئ‪ ،‬دلج‪ ، 4‬صفحه‪ ، 165‬دحی ‪ 6715‬نع أیب دیعس ادخلری واجتر نب دبعاهللّ‪ ،‬زنک العمّاال‪ ،‬دلج‪ ، 10‬صفحه‪ ، 28‬دحی‬
‫‪28202‬القنا نع انب النحّاار نع انب ّ‬
‫عاس‪ ،‬داشن بامه ااحدی تریكش‪): 2 / 246‬‬

‫یبن ارکم یلص اہلل ہیلع واہل و ملس ےن ارشاد فرامبا ‪:‬سج ےن حبص ےک وق وجعہ یک است‬
‫ےگ۔( اامیل( خیش‬ ‫وجھکرںی اھک ںیل‪ ،‬اس وک رات ی زہر اور اجدو اصقنن ںیہن اچنہپ باںیئ‬
‫وطیس)ج‪2‬ص‪)9‬‬

‫اامم رفعج اصدق ہیلع االسلم فرامےت ںیہ‪:‬خرام رصافن وجعہ وجھکر یک ای مسق ےہ وجامتم‬
‫امیبرویں ےک ےیل افش ےہ۔‬
‫(ااحملنس ج‪2‬ص ‪536‬ح‪)707‬‬

‫اامم رفعج اصدق ہیلع االسلم فرامےت ںیہ‪:‬رصافن وجعہ یک ای مسق ےہ اس ںیم وکیئ امیبری‬
‫ںیہن ےہ‬
‫(ااحملنس ج‪2‬ص‪537‬ح‪)812‬‬

‫اامم رفعج اصدق ہیلع االسلم فرامےت ںیہ‪:‬زنیم رپ ش ےس الہپ درج وجعہ وجھکر اک اھت۔سپ‬
‫ک‬ ‫س‬ ‫م‬ ‫ہ‬
‫ل وجھکروں ںیم ےس ےہ۔ (اوصل‬ ‫وج اخصل وہ وہ وجعہ ےہ اور وج اخصل ہن وہ وہ وجعہ یک‬
‫اکیف ج ‪6‬ص ‪450‬ح‪)8‬‬

‫اامم رفعج اصدق ہیلع االسلم ےن فرامبا ‪:‬اہلل ےن وجعہ و قیتع وک آامسن ےس بازل ایک‬
‫وجھکر۔(‬ ‫ےہ۔راوی اتہک ےہ ںیم ےن رعض یک قیتع ایک ےہ؟ آپ ہیلع االسلم ےن فرامبا! رن‬
‫اوصل اکیف ج ‪6‬ص ‪350‬ح‪)10‬‬
 ‫‪146‬‬

‫اامم یلع راض ہیلع االسلم فرامےت ںیہ‪:‬اہنر ہنم وجھکر اھکؤ۔ٹیپ ےک ڑیکوں وک امر دیتی ےہ‬
‫(بط ایبنل‪ ،‬رفغتسمی‪ ،‬ص‪()28‬ویعن االابحر ارلاض ج‪2‬ص ‪48‬ح‪)185‬‬

‫روسل خدا یلص اہلل ہیلع و آہل و ملس ‪:‬وج یھب اہنر ہنم است دعد اعہیل (دمہنی ےک رف ی‬
‫العہق) یک وجعہ وجھکر اھکےئ وت اس دن اس وک زہر ‪ ،‬اجدو اور اطیشن اصقنن ںیہن اچنہپےئ اگ۔‬
‫(ااکلف ‪،‬ج ‪ ،6‬ص ‪ 349‬ح‪)19‬‬

‫اامم رفعج اصدق ہیلع االسلم فرامےت ںیہ‪:‬رات وک یلھچم ہن اھکںیئ اس ےس افجل وہ اجبا‬
‫اگ۔( ااحملنس ج‪2‬ص‪)270‬‬ ‫ےہ۔ارگ یلھچم اھک یل وت اورپ ےس وجھکر اھک ںیل ۔اس ےس افجل ںیہن وہ‬

‫ترین وجھکر‬

‫بطالہتیبںیمترینوجھکرےکوفادئ‬
‫یبن یلص اہلل ہیلع واہل وملس ےن فرامبا ‪:‬ترین وجھکر ںیم ون ںیتلصخ ںیہ وج ےھجم ربجالیئ ہیلع‬
‫االسلم ےن اتبیئ ںیہ‪ ،‬ہی رمک وک وبضمط رکیت ےہ اور امجع وک تراھیت ےہ‪ ،‬ہی اطیشن وک دور‬
 ‫‪147‬‬

‫رکیت ےہ‪ ،‬ہی وقت امسع اور اصبرت وک تراھبا ےہ۔ہی خدا ےک فر ی الیت ےہ۔ہنم وک‬
‫(ااحملنس ج‪ ،2‬ص‪،13‬‬ ‫وخوبشدار انبیت ےہ‪ ،‬دعمہ وک اصف رکیت ےہ اور اھکےن وک مضہ رکیت ےہ۔‪.‬‬
‫ح‪)37‬‬

‫راوی اتہک ےہ ںیم ےن اامم اکمظ ہیلع االسلم وک اھکل ہک ضعب ااحصب زبادہ روطی یک‬
‫اکشی رکےت ںیہ‪ ،‬اامم ےن اںیہن ترین وجھکر اھکےن ےک ےیل اھکل۔ ای اور صخش ےن اامم وک‬
‫طخ اھکل ہک وہ یکشخ یک اکشی رک رےہ ںیہ‪ ،‬اامم ےن اےس اھکل ہک ج روزہ وہ ترین وجھکر‬
‫اھکںیئ اور اس رپ باین ںیئپ‪ ،‬سج صخش ےن ہی ایک اور اس اک مسج ومبا اور تر وہ ایگ۔ اس‬
‫صخش ےن دوبارہ اس تیفیک یک اکشی یک‪ ،‬اامم ےن فرامبا ہک ترین وجھکر وک اخیل ٹیپ اھکؤ اور‬
‫اس ےک دعب باین ہن ویپ۔‬
‫(ااحملنس‪ ،‬تریق‪ ،‬ج‪ ،2‬ص‪)533‬‬

‫روزے ںیم خروبزہ اھکبا اور روزے ںیم ترین وجھکر اھکےن ےس یھب افجل وہبا ےہ۔‬

‫خروبزہ ڈنھٹا وہےن یک وہج ےس روزے یک احل ںیم اس اک اامعتسل افجل اک باع نا‬
‫ےہ۔‬

‫وہ ااحدی وج یتہک ںیہ ہک روزے یک احل ںیم ترین وجھکر اھکبا اصقنن دہ ےہ‪ ،‬ان‬
‫روابات ےس وسنمب ایک اجبا اچےیہ نج ںیم اہک ایگ ےہ ہک روزے یک احل ںیم ترین وجھکر‬
‫اھکےن ےس افش ےہ۔‬
 ‫‪148‬‬

‫اس ےیل ترین وجھکر وک روزے یک احل ںیم العج ےک ےیل اامعتسل ایک اج اتکس ےہ‪ ،‬نکیل‬
‫دورسی وصرت ںیم اےس روزے یک احل ںیم ںیہن اھکبا اجبا اچےیہ۔‬

‫اامم رفعج اصدق ہیلع االسلم فرامےت ںیہ‪ :‬باہتش ںیم خروبزہ اھکبا اور روزے ںیم ترین‬
‫ےہ۔ (ااصخلل‪ ،‬خیش دصوق‪ ،‬ج‪ ،2‬ص‪)443‬‬ ‫وجھکر اھکےن ےس یھب افجل وہبا‬

‫‪(.‬وچہکن اس اک مراج رسد ےہ اور رسد اھکےن ےس وچہکن وخن ےلہپ ےس رسد وہبا ےہ‬
‫۔باایلں ںیم رحتک مک وہیت ےہ۔اور رسد زیچ ےس وخن مج اجبا ےہ اور ‪Clot‬دیپا وہ اجےت‬
‫ںیہ۔سج ےس وخن ںیم آنجیسک یک دقمار مک وہ اجبا ےہ اور مسج ےک سج ےصح ںیم ہی با لکل مک‬
‫وہ اجےئ واہں افجل وہ اجبا ےہ۔)‬

‫رگت‬
‫ر‬ ‫اہتبل ہارے باس ای روای ےہ ہک ج آپ امیبر وہں وت وجھکر اھکےن ےس‬
‫رکںی‪:‬‬

‫اامم رفعج اصدق ہیلع االسلم فرامےت ںیہ ‪:‬والدت ےک وق اینپ ویبویں وک ترین وجھکرںی دںی‬
‫وہں۔(اکمرم االالخق ‪ ،‬ص ‪ ، 192‬النحاار ‪ ،‬ج ‪ ، 66‬ص‪) 141‬‬ ‫باہک آپ ےک ےچب وخوصبرت‬

‫یبن یلص اہلل ہیلع واہل وملس فرامےت ںیہ‪:‬ترین وجھکر اھکبا‪،‬ہی اکھتوٹ وک دور رکیت ےہ۔رسدی‬
‫ےہ۔( اکمرم االالخق‬ ‫ےس افحتظ رکیت ےہ۔ذغا وک مضہ رکیت ےہ۔اس ںیم رتس امیبرویں یک افش‬
‫ص‪)169‬‬
 ‫‪149‬‬

‫اامم یلع ہیلع االسلم فرامےت ںیہ‪:‬ترین وجھکر رتہبنی وجھکر ےہ۔ اےس والدت ےک رف ی اینپ‬
‫وہں۔( ااکلیف ‪:‬ج ‪ ۶‬ص ‪ ۲۲‬ح ‪)۳٫‬‬ ‫وعروتں وک دو باہک اہمترے ےچب بازیکہ اور تردبار دیپا‬

‫اامم رفعج اصدق ہیلع االسلم ےن فرامبا ‪:‬اہمتری وجھکروں ںیم ش ےس الضف ترین ےہ۔ ہی‬
‫درد وک دور رکیت ےہ اور اےس اھکےن ےس این درد دیپا ںیہن وہبا۔ ہی وھبوکں وک ریس رکیت‬
‫ےہ۔( مهان‪ ،‬ص‪) 533‬‬ ‫ےہ اور مغلب وک دور رکیت ےہ اور اس ےک ہر داےن ںیم ای ایھچ زیچ‬

‫ربجالیئ ہیلع االسلم ےن روسل اہلل یلص اہلل ہیلع وملس ےس اہک ‪:‬ترین وجھکر اھکؤ وج ہک‬
‫رتہبنی مسق یک وجھکرںی ںیہ اور ںیہمت اہلل ےک فر ی اور آگ ےس دور رک دںی یگ‬
‫م‬ ‫مصج‬ ‫هن‬
‫(یلع نب ومیس( اامم س م)‪ ،‬صحیفه الاامم ارلاض(ع)‪ ،‬ققحم‪ ،‬خ‪ ،‬فجن‪ ،‬دمحم مھددی‪ ،‬ص‪ ، 75‬سھدد‪ ،‬رگنکه جاین اامم‬
‫راض(ع)‪ ،‬اچپ اول‪ 1406،‬ق)‬

‫ایپربم خدا یلص اهلل علٹه و آله و لس ےن فرامبا‪:‬‬

‫ّ‬
‫ترین خرام اکھتوٹ وک دور رکیت ےہ‪ ،‬رسدی ےک الخف رگیم دیتی ےہ‪ ،‬وھبک وک اٹمیت‬
‫ںیہ۔(اکمرم الاالخق‪ ،‬دلج‪ ، 1‬صفحه‪ ، 365‬دحی‪ ، 1203‬احبر الاونار‪،‬‬ ‫ےہ اور اس ںیم افشء ےک ‪ 72‬باب‬
‫دلج‪ ، 66‬صفحه‪ ، 141‬دحی ‪ 58‬داشن بامه ااحدی تریكش‪): 2 / 246‬‬
 ‫‪150‬‬

‫اعم وجھکر‬

‫بطِالہتیبؑںیماعموجھکرےکوفادئ‬
‫اامم رفعج اصدق ہیلع االسلم فرامےت ںیہ‪:‬ایپربم خدا یلص اهلل علٹه و آله و ملس بازہ وجھکر وک‬
‫ےھت۔(ااکلیف ‪:‬ج ‪ ۶‬ص ‪ ۳۶۱‬ح ‪)۲٫‬‬ ‫خروبزہ اسیکھت الم رک اھکبا رکےت‬

‫بھدد ی االاکحم ‪:‬ج‬ ‫اامم رفعج اصدق ہیلع االسلم فرامےت ںیہ‪:‬رتہبنی رحسی وسقی و وجھکر ےہ۔ (‬
‫‪ ۴‬ص ‪ ۱۹۸‬ح ‪)۵۶۷٫‬‬

‫ایپربم خدا یلص اهلل علٹه و آہل و لس فرامےت ںیہ‪:‬حبص اخیل ٹیپ وجھکرںی اھکںیئ ٹیپ ےک‬
‫ّ‬
‫ڑیکوں وک امریت ںیہ۔(ترین وجھکر ںیہن اھکین)(ویعن أابخر ارلاض علٹه االسلم ‪ ،‬دلج ‪ ، 2‬صفحه ‪ ، 48‬دحی ‪185‬‬

‫دحی‪)203‬‬

‫یبن یلص اہلل ہیلع واہل وملس فرامےت ںیہ‪:‬‬

 ‫‪151‬‬

‫ریمے تردی ایھب ہچب ےننج وایل وعرت ےک ےیل وجھکر اسیج وکیئ العج ںیہن اور امیبر‬
‫ےہ۔(بطّ الابمّه الینب اطسبم ‪ ،‬صفحه ‪ 100‬و احبر الاونار ‪ ،‬دلج‪62‬‬ ‫وعرت ےک ےیل دہش اسیج وکیئ العج ںیہن‬
‫‪ ،‬صفحه ‪ ، 177‬دحی ‪ 13‬دحی‪)176‬‬

‫روسل اہلل یلص اہلل ہیلع وملس ےن فرامبا ‪:‬سج ےن یسک ہگج رویٹ اک ڑکٹا با وجھکر اک داہن داھکی‬
‫یگ۔( احبرالاونار‪ ،‬ج‪ ، 59‬ص‪ ، 268‬ح‬ ‫اور اےس ااھٹ رک اھک ایل وت اس رپ اہلل یک رتمح اور ششخب وہ‬
‫‪53‬دحی‪)409‬‬

‫یبن یلص اہلل ہیلع واہل وملس ےن فرامبا‪:‬والدت ےک فر ی اینپ وعروتں وک وجھکرںی دںی۔‬
‫ویکہکن سج یک وخراک دیپاشئ ےک رف ی وجھکر وہ‪ ،‬اس اک ہچب ربص واال دیپا وہ اگ ۔ ہی‬
‫رممی اک اھکبا اھت ج اس ےن رضحت عبسی ٰ ہیلع االسلم وک منج دبا اھت‪ ،‬ج ہک ارگ اہلل اعتیلٰ‬
‫ےن ان ےک ےیل وجھکر ےس رتہب اھکبا بابا وہبا وت وہ اےس یھب ویہ دےتی۔‬
‫(ویعن أابخر ارلاض علٹه االسلم ‪ ،‬دلج ‪ ، 2‬صفحه ‪ ، 48‬دحی ‪ 185‬دحی‪)287‬‬

‫اامم رفعج اصدق ہیلع االسلم فرامےت ںیہ‪:‬وج وکیئ یلھچم اھکےئ اور اس ےک دعب دنچ وجھکرںی‬
‫با وھتڑا دہش ہن اھکےئ اور وس اجےئ وت حبص ی اس ےک مسج رپ یتسس اھچیئ رےہ یگ۔‬
‫(بطّ الابمّه الینب اطسبم ‪ ،‬صفحه ‪ 51‬نع أیب رفعج ‪ ،‬احبرالاونار ‪ ،‬دلج ‪ ، 62‬صفحه ‪ ، 100‬دحی ‪ 23‬دحی‪)250‬‬

‫اامم رفعج اصدق ہیلع االسلم فرامےت ںیہ‪:‬رات وک یلھچم ہن اھکںیئ اس ےس افجل وہ اجبا‬
‫اگ۔(ااحملنس ج‪2‬ص‪)270‬‬ ‫ےہ۔ارگ یلھچم اھک یل وت اورپ ےس وجھکر اھک ںیل ۔اس ےس افجل ںیہن وہ‬
 ‫‪152‬‬

‫اامم رفعج اصدق ہیلع االسلم فرامےت ںیہ‪:‬اچر زیچںی مراج وک ادتعال ںیم الیت ںیہ ‪:‬وسراین‬
‫۔( ااکلیف دلج ‪ ، 6‬صفحه ‪ ، 354‬دحی ‪ 10 .‬دحی‪)196‬‬ ‫ابار‪ ،‬یکپ وہیئ وجھکر‪ ،‬ہشفنب اور اکینس‬

‫یبن یلص اہلل ہیلع واہل وملس فرامےت ںیہ‪:‬رات اک اھکبا م وھچڑںی‪ ،‬وخاہ کشخ وجھکر اک‬
‫جیب یہ ویکں ہن اھکبا اجےئ۔ ےھجم اینپ ام ےک بارے ںیم ڈر ےہ ہک رات اک اھکبا وھچڑےن‬
‫ےس ان رپ تراھبا آاجےئ اگ۔ ویکہکن رات اک اھکبا وجاونں اور وبڑوھں ےک ےیل اطق اک‬
‫ذرہعی ےہ۔‬
‫(ااحملنس ‪ ،‬دلج ‪ ، 2‬صفحه ‪ ، 196‬دحی ‪ 1571‬نع اجتر نب دبع اهللّ ‪ ،‬احبر الاونار ‪ ،‬دلج ‪ ، 66‬صفحه ‪ ، 343‬دحی ‪ 10‬داشن‬
‫بامه ااحدی تریكش ‪ : 2 / 162‬دحی‪)106‬‬

‫ےہ۔( اوصل اکیف ج‪5‬ص‪)264‬‬ ‫اامم اصدق ہیلع االسلم ‪:‬وجھکر اک درج اکانٹ رکموہ‬

‫ںیہ۔(ذہتی االاکحم ‪:‬دلج‬ ‫اامم رفعج اصدق ہیلع االسلم فرامےت ںیہ‪:‬رتہبنی رحسی وسقی اور وجھکر‬
‫‪ ،4‬ہحفص‪ ، 198‬ح‪) 567‬‬

‫ےہ۔(ااصخلل ‪:‬ص ‪ 615‬ح‪(10‬‬ ‫اامم یلع ہیلع االسلم ‪:‬وجھکر اھکؤ ویکہکن اس ںیم درد اک العج‬

‫اھت۔)یبن ص وک دکو اک ولحہ اور وجھکر اک ولحہدنسپ اھت)‬ ‫روسل اہلل یلص اہلل ہیلع وملس اک ولحہ وجھکر اک‬
‫( احمنس تریق‪ ،‬ص‪) 531‬‬

‫یبن یلص اہلل ہیلع واہل وملس فرامےت ںیہ۔امؤں وک اچےہ دورانِ لمح آخری ونیہمں ںیم وجھکر‬
‫۔( دتسمرک ج‪3‬ص‪)113‬‬ ‫اھکںیئ با ہک ان ےک ےچب وخش االخق و ترباد وہں‬

‫خرام اک ذرک فرآن ںیم ‪ 20‬رمہبت اور ‪ 16‬وسروتں ںیم آبا ےہ‬
 ‫‪153‬‬

‫وجھکر اک اقونن ہی ےہ ہک ریغب باین ےک وجھکر اھکےن ےس یکشخ وہ اجیت ےہ اور وج ولگ‬
‫یکشخ ںیم التبم وہں اںیہن وجھکر اھکےن ےک دعب باین انیپ اچےیہ اور ارگ روزہ دار وہں وت رتہب‬
‫ےہ۔‬

‫اس ن ےس اھکبا اجےئ ہک ہی روسل اہلل یلص اہلل ہیلع وملس اور آپ یک آل اور‬
‫الہ تیب مہیلع االسلم اک دنسپیدہ اھکبا اھت (اس ن ےس اس ےس وکیئ اصقنن ںیہن وہاگ)‬

‫ڈیملکی ںیموجھکرےک وفادئ‬

‫‪ ‬ذباسطیب وک رٹنکول رکبا ےہ۔‬

‫ذباسطیب اعم امیبرویں ںیم ش ےس زبادہ ےہ۔ومعامَََ ذباسطیب اک العج دواویئں اور اوسننیل‬
‫اجب ےہ۔ قیقحت اتبیت ےہ ہک وجھکر ڈلب وشرگ اور رچیب یک حطس وک مک رکےن‬
‫ےک ذرےعی ایک ا‬
‫ںیم دمداگر ےہ۔‬

‫ہی اوسننیل یک دیپاوار وک تراھ اتکس ےہ اور آوتنں ےس ولگوکز ےک خدب یک رشح وک مک‬
‫رکےن ںیم یھب دمد رکبا ےہ۔ اس ےس ذباسطیب وہےن ےک رطخے وک مک رکےن ںیم دمد لم‬
‫یتکس ےہ۔‬

‫‪ ‬دلج وک رتہب رکبا ےہ۔‬

 ‫‪154‬‬

‫وجھکر وبانم یس اور ڈی اک رتہبنی ذرہعی ےہ وج آپ یک دلج یک کچل وک ترفرار رےنھک اور‬
‫آپ یک دلج وک ومہار رےنھک ںیم دمد دیتی ےہ۔ وجھکرںی تراھےپ وک روےنک وایل وصخایصت ےک‬
‫اسھت یھب آیت ںیہ اور الیمنین وک عمج وہےن ےس رویتک ںیہ۔‬

‫‪ ‬دل یک تحص وک رتہب انبباےہ۔‬

‫روزاہن یھٹم رھب وجھکرںی آپ ےک دل یک تحص وک رتہب انب یتکس ںیہ۔ وجھکر ںیم ایٹنی‬
‫آکدی وصخایصت وہیت ںیہ وج ہک ارھتیوسکلزروسیس یک لیکشت وک روےنک اور دل یک امیبرویں‬
‫وک روےنک ںیم دمددیتی ںیہ۔‬

‫وجھکر ےک رمدوں اور وعروتں ےکےیلدرگیوفادئدرجذلیںیہ‪-‬‬

‫‪ ‬رمدوں ےک ےیل وجھکر ےک وفادئ‬

‫رمدوں یک یسنج تحص وک رتہب انبیت ےہ ‪ -‬وجھکر وک زامونں ےس ای شادنار ذغا ےک وطر رپ‬
‫اھکبا اجبا راہ ےہ وج رمدوں یک یسنج تحص وک یھب رتہب انبیت ےہ۔قیقحت ےسبایےہ ہک وجھکر‬
‫یسنج وقت وک تراھ یتکس ےہ۔‬

‫رپسم یک دعتاد ںیم ااضہف رکںی ‪ -‬وجھکر ںیم ویلفوبایدز اور ارٹسیاڈویل وموجد ںیہ وج رپسم‬
‫یک دعتاد اور رپسم ےک ایعمر وک تراھےن ےک ےیل تبثم اترات رمی رکےت ںیہ۔‬

‫‪ ‬وخانیت ںیم وجھکر ےک وفادئ‬

 ‫‪155‬‬

‫آترن یک یمک وک دور رکبا ےہ ‪-‬قیقحت ےک اطمقب ہی بات اسےنم آیئ ےہ ہک وخانیت دقریت‬
‫ب‬ ‫ٹ‬‫سٹلنم‬
‫س‬ ‫وطر رپ ومیہولگنب یک یمک اک اکشر وہیت ںیہ۔ آترن یک یمک ےک اکشر افراد وک آترن‬
‫خریدےن یک اجبےئ اینپ روزرمہ یک وخراک ںیم وجھکر وک شالم رکےن رپ وغر رکبا اچےیہ۔‬
‫ب‬ ‫ٹ‬‫سٹلنم‬
‫س با ادوبات ےنیل یک ہگج دقریت آترن ےس رھبوپر ذغا اک اامعتسل ہشیمہ رتہبنی آنشپ‬
‫وہبا ےہ۔ انمش ذغاتیئ ےک ےیل‪ ،‬ہر روز رقتبیا ‪ 100‬رگام وجھکر اھکںیئ وج ہک رقتبیا ‪4‬‬
‫وصحں ےک تراتر ےہ۔‬

‫دقریت تقشم وک فروغ دںی ‪ -‬لمح ےک آخری رمےلح ںیم وجھکرںی اھکبا زیگچ ےک لمع ںیم‬
‫آاسین دیپا رکبا ےہ۔ ہی رگویا ےک الیھپؤ وک فروغ داتی ےہ اور آکشبیؤونس ےک لمع یک اکایمیب‬
‫ےک اسھت لقن رکیت ںیہ اور زیگچ ےک دوران ہچب داین ےک وھٹپں اک دقریت ڑکساؤ الیت ںیہ۔‬
‫ح‬ ‫سٹک‬
‫وجھکر ںیم ٹ بایم ای رمبک یھب وہبا ےہ وج ہچب داین ےک ن وک آاسن انبےن ںیم‬
‫یھب دمد رکبا ےہ۔‬

‫لمح ےک دوران وباریس وک روںیک ‪ -‬روشیں یک مک دقمار یک وہج ےس لمح ےک دوران‬

‫وباریس ش ےس اعم ہلئسم ےہ۔ وجھکر روشیں اک ای ریحت ازیگن ذرہعی ںیہ۔ وہ لمح ےک‬
‫دوران وباریس ےک رطخے وک مک رکےن ںیم دمد رک تکس ںیہ۔‬

‫‪ ‬دنبشضیح ےک دعب ڈہویں یک تحص‬

 ‫‪156‬‬

‫قیقحت ےس ہتپ اتلچ ےہ ہک دنبش ضیح )‪ (Menopause‬ےک دعب یک وخانیت ںیم ڈہویں‬
‫یک زمکوری وک وپبامیش یک دقمار ںیم ااضہف رکےک مک ایک اجاتکس ےہ۔ ای کشخ وجھکر‪،‬‬
‫وپبامیش اور درگی ذغایئ اخراء یک زبادہ دقمار فرامہ رکیت ےہ۔ اسسنئ داونں اک ایخل ےہ ہک‬
‫وپبامیش یک زبادہ دقمار رگدوں ےک ذرےعی اخرج وہےن واےل میشلیک یک دقمار وک مک رکےک‬
‫ڈہویں ےک ترے امیپےن یک افحتظ رکیت ےہ۔‬

‫وجھکر فلتخم امیبرویں ےک العج ےک ےیل فلتخم مسق ےک ایٹنی آکدسٹن فرامہ رکیت‬
‫ےہ۔ ایٹنی آکدسٹن آپ ےک ایلخت وک آزاد ریدیکلزر ےس اچبےت ںیہ وج آپ ےک مسج ںیم‬
‫اصقنن دہ ردلمع اور امیبری اک باع نب تکس ںیہ۔ وجھکرںی ایٹنی آکدسٹن ےس رھبوپر‬
‫وہیت ںیہ ومشبل‪:‬‬

‫ریکوانیٹیدز ‪ -‬ہی آپ ےک دل یک تحص ےک ےیل تہب افدئہ دنم ےہ۔ ہی آوھکنں ےس‬
‫قلعتم خرایب ےک رطخے وک یھب مک رکبا ےہ۔‬

‫ہی دعتمد وفادئ ےک اسھت ای اطوتقر ایٹنی آکدن ےہ۔ ہی اس یک وسزش یک‪Flavonoids‬‬
‫وصخایصت ےک ےئل اجبا اجبا ےہ‪ .‬اطماعلت ےس ہتپ اتلچ ےہ ہک ہی ذباسطیب‪ ،‬ازلارمئ یک امیبری اور رسنیک یک‬
‫ضعبااسقمےکرطخےوکمکرکےنےکےیلدیفمےہ۔‬

‫ونیفکل اڈسی ‪ -‬اس ںیم وسزشےکالعج یک وصخایصت ںیہ۔ہی یسکدحی رسنیک اور دل ےک‬
‫اسملئ ےک رطخے وک مک رکےن ںیم دمد یتلم ےہ۔‬
 ‫‪157‬‬

‫‪ ‬ڈہویں وک وبضمط رکںی‪:‬‬

‫وجھکر اکرپ‪ ،‬مینیلیس اور میشینگیم ےس رھبوپر وہیت ےہ وج آپ یک ڈہویں وک تحص دنم رےنھک‬
‫اور ڈہویں ےس قلعتم ارماض ےس ےنچب ےک ےیل تہب امہ ذغایئ اخراء ںیہ۔ ہی وبانم‬
‫ےکےس یھب رھبوپر ےہ وج وخن ےک ےنمج وک مظنم رکےن ںیم دمد رکبا ےہ اور آپ یک‬
‫ڈہویں وک ماوبالتر رکےن ںیم دمد رکبا ےہ۔‬

‫وج ولگ آویٹسوپروسس ںیم التبم ںیہ ان ںیم ڈہویں ےک وٹےنٹ اک ااکمن زبادہ وہبا ےہ۔‬
‫وجھکر آپ یک ڈہی وک وبضمط انب یتکس ےہ۔‬

‫‪ ‬دامیغ تحص وک فروغ داتی ےہ۔‬

‫ہر وجھکر ںیم وکنیل‪ ،‬وبانم یب وہبا ےہ وج ےنھکیس اور بادداش ےک لمع ےک ےیل تہب‬
‫افدئہ دنم ےہ‪ ،‬اخص وطر رپ ازلارمئ ےک رمض ںیم التبم وچبں ےک ےیل ہی دیفم ےہ۔ وجھکر ےک‬
‫ب‬
‫بااقدعہ اامعتسل وک ازلارمئ‪ ،‬وینروڈ حٹترروٹی امیبرویں ےک رطخے وک مک رکےن اور وبڑےھ افراد ںیم‬
‫یملع اکررکدیگ وکرتہبانبےنںیماعموناہکایگےہ۔‬

‫وجھکر وسزش وک مک رکےن اور دامغ ںیم یتخت ےننب ےس روےنک ںیم یھب دمداگر ےہ وج ہک‬
‫ازلارمئ یک امیبری ےس اچبؤ ےک ےیل امہ ےہ۔‬

‫‪ ‬اہہمض یک تحص وک رتہب رکبا ےہ۔‬

 ‫‪158‬‬

‫وجھکر ںیم دقریت افربئ زبادہ وہبا ےہ‪ 100 ،‬رگام وجھکر ںیم رقتبیا ‪ 8‬رگام افربئ وہبا‬
‫ےہ۔ ہی دقریت رہشی آوتنں یک رحتک وک بااقدعہ انبےن اور آپ ےک اہہمض یک ومجمیع تحص وک‬
‫رتہب انبےن ںیم دمد رکبا ےہ۔ بارلم اور تحص دنم اہہمض آپ ےک مسج ےک درگی اظنومں‬
‫ےسیج رتہب ذغایئ اخراء وک خدب رکےن‪ ،‬رگج اور رگدوں یک تحص وک رتہب انبےن ےک ےیل رضوری‬
‫رھک ےہ۔ مرید ترآں‪ ،‬وجھکر اک بااقدعیگ ےس اامعتسل‬
‫ےہ اور انان وک ذینہ وطر رپ رپ وکسن ا‬
‫ضبق اور اس ےس دیپا وہےن واےلاسملئ ےس یھب اجنت دال اتکس ےہ۔‬

‫‪ ‬مسجوک‪detoxify‬رکےن ںیم دمد رکبا ےہ۔‬

‫وجھکر اور اس اک رعق رگج یک تحص دنمانبےتںیہ۔ہی رگج ےک فروسس وک روےنک ےک ےیل‬
‫یھب اکم رکےت ںیہ۔وجھکر تحص دنم رگج ےک اکم وک وپسرٹ رکےت وہےئ مسج وک دقریت‬
‫رطےقی ےس ‪ detoxify‬رکےن اک ومعق فرامہ رکیت ےہ۔ ویکہکن رگج آپ ےک مسج ےس ہلضف‬
‫اور اصقنن دہ امدوں وک باہر رےنھک اک اکم ااجنم داتی ےہ۔ وجھکر ےک رعق ےک بااقدعیگ ےس‬
‫اامعتسل ےس رگج اک فروسس امنباں وطر رپ مک وہ اجبا ےہ‪ ،‬اس ےس آپ ےک رگج ےک‬
‫رسروسس وہےن اک رطخہ مک وہ اجبا ےہ۔‬

‫‪ ‬نیقی اکلم‬

‫اامم رفعج اصدق ہیلع االسلم فرامےت ںیہ‪:‬ای صخش ےن یبن یلص اہلل ہیلع واہل وملس ےس‬
‫اےنپ ٹیپ ںیم درد یک اکشی یک ۔یبن یلص اہلل ہیلع واہل وملس ےن فرامبا ‪:‬دہش ول(ای ےس‬
 ‫‪159‬‬

‫دو چمچ) اور اس ںیم ولکیجن ےک نیت ‪ ،‬باچن با است داےن ڈال ول اور نیت دہعف اھک ول اس‬
‫ےس کیھٹ وہ اجؤ ےگ۔دمہنی ےک ای صخش ےن اہک مہ ےن ہی اکم ااجنم دبا اس ےس ںیمہ‬
‫افدئہ ںیہن وہا۔اامم ےن فرامبا‪:‬ہی ان ولوگں ےک ےیل دیفم ےہ وج اس رپ نیقی رےتھک ںیہ اور‬
‫روسل یلص اہلل ہیلع واہل وملس رپ اامین رےتھک ںیہ اور انمنیقف اور روسل یلص اہلل ہیلع واہل‬
‫(احبراالونار ج‪62‬ص‪،72‬رفعجبات‬ ‫وملس رپ اامین ہن الےن واولں ےک ےیل اس اک وکیئ افدئہ ںیہن۔‬
‫ص‪)244‬‬
 ‫‪160‬‬

‫(بابدوم)وسقی‪،‬بلٹبٹہ‪،‬باینووگشےکااکحم‬

‫وسقی‬

‫‪English : Sawiq ,‬‬

‫وتس‪Urd/Hindi Sattu‬‬

‫بطِالہتیبؑںیموسقیےکوفادئ‬
‫رامب‬
‫اامم رفعج اصدق ہیلع االسلم ‪:‬ےس ای صخش ےن زمکوری یک اکشی یک ۔آپ ےن ف ا‬

‫ےہ۔( اوصل اکیف ج‪6‬ص‪)305‬‬ ‫وسقی اھکؤ‪,‬ڈہویں وک وبضمط رکبا ےہ اور ان رپ وگش خراھبا‬

‫اامم رفعج اصدق ہیلع االسلم فرامےت ںیہ ‪:‬وسقی ویح رپوداگر ےس ایتر وہا ےہ۔ربمغیپوں یک‬
‫وخراک ےہ‬

‫(ااحملنس ج‪ ،۲‬ص‪)۴۸۸‬‬
 ‫‪161‬‬

‫اامم رفعج اصدق ہیلع االسلم فرامےت ںیہ‪:‬وسقی سنحدد ڈہباں ااگبا ےہ‪،‬زمکوری وک متخ رکبا‬
‫ےہ‪،‬وگش وک ااگبا ےہ‪،‬وچبں وک دودھ ےک اسھت دںی۔‬

‫اامم ومیسٰ اکمظ ہیلع االسلم فرامےت ںیہ‪.‬وتس وک ج است بار دوھبا اجےئ۔ای ترنت ےس‬
‫دورسے ترنت ںیم ااٹل اٹلپ اجےئ وت وہ اخبر وک دور رکبا ےہ‪.‬ڈنپویلں اور باؤں وک وبضمط رکبا‬
‫ےہ۔ (واسلئ الشبعہ ج‪17‬ص‪)60‬‬

‫ےہ۔(‬ ‫اامم رفعج اصدق ہیلع االسلم فرامےت ںیہ‪.‬وسقی ویح خدا ےک ذرےعی ایتر ایک ایگ‬
‫احبراالونار ج‪ 63‬ص‪)276‬‬

‫اامم دمحم بافر ہیلع االسلم فرامےت ںیہ‪.‬وسقی رتہبنی رزق ےہ‪،‬ارگ مت وھبےک وہ وت ہی وھبک‬
‫ےہ‪.‬۔( اکمرم االالخق ص‪)163‬‬ ‫وک متخ رکبا ےہ ارگ ٹیپ رھبا وہا ےہ وت ہی ذغا وک مضہ رکبا‬

‫ےہ۔( احبراالونار ج‪63‬ص‪)276‬‬ ‫اامم رفعج اصدق ہیلع االسلم فرامےت ںیہ وسقی روسولں اک اعطم‬

‫اامم رفعج اصدق ہیلع االسلم فرامےت ںیہ‪.‬وسقی رفصاء اور مغلب وک دعمہ ےسچنیھک داتی ےہ اور‬
‫ےہ۔( واسلئ الشبعہ ج‪17‬ص‪)59‬‬ ‫رتس امیبرویں اک العج‬

‫اامم رفعج اصدق ہیلع االسلم فرامےت ںیہ ‪.‬اہنر ہنم نیت یھٹم وسقی اھکبا اجےئ‪،‬وہ رفصا اور‬
‫مغلب وک متخ رک داتی ےہ‬
‫(احبراالونار ج‪63‬ص‪)278‬‬
 ‫‪162‬‬

‫اامم رفعج اصدق ہیلع االسلم فرامےت ںیہ‪.‬وسقی وک زوتین ےک لیت ےک اسھت اھکبا‬
‫اجےئ‪.‬وگش وک ااگبا ےہ دلج وک رنم رکبا ےہ‪.‬ڈہویں وک وبضمط اور وقت باہ ںیم ااضہف رکبا‬
‫ےہ۔‬
‫( ااحملنس ج‪,2‬ص‪)287‬‬

‫اامم یلع راض ہیلع االسلم فرامےت ںیہ‪.‬وسقی وک رکش ےک اسھت الم رک رمد اامعتسل ہن رکںی۔‬
‫رکش ےک اسھت لم رک وسقی رمدوں ںیم ڈنھٹک یک دشت ےک اسھت وقت یسنج ںیم یمک رکبا‬
‫(اوصل اکیف ج‪6‬ص‪)838‬‬ ‫ےہ۔‬

‫اامم یلع راض ہیلع االسلم فرامےت ںیہ ‪:‬وسقی سج زیچ ےک ےیل یھب اھکبا اجےئ افدئہ دنم‬
‫ےہ۔ (احبراالونار ج‪63‬ص‪276‬‬

‫اامم رفعج اصدق ہیلع االسلم فرامےت ںیہ‪.‬وسقی وک باےتش ےس لبق کشخ اھکبا اجےئ‪.‬دبن یک‬
‫رگیم وک متخ رکبا ےہ‪.‬رفصا وک متخ رکبا ےہ ارگ باین ےک اسھت اھکبا اجےئ وت اس اک اتر ںیہن‬
‫ےہ)(احبراالونار ح‪ 63‬ص‪)278‬‬ ‫وہبا(اتر مک وہ اجبا‬

‫اامم رفعج اصدق ہیلع االسلم فرامےت ںیہ‪.‬وسقی کشخ اھکبا دیفسی(ترص) وک متخ رکبا ےہ۔‬
‫احبراالونار ج‪63‬ص‪279‬‬

‫اامم رفعج اصدق ہیلع االسلم فرامےت ںیہ‪.‬س اک وسقی ریسکن(باک ےس وخن آبا) وک دنب رکبا‬
‫احبراالونار ج‪ 63‬ص‪281‬‬ ‫ےہ‬
 ‫‪163‬‬

‫اھکںیئ۔( احبراالونار‬ ‫اامم یلع راض ہیلع االسلم فرامےت ںیہ‪.‬وسقی وک رکش ےک اسھت رمد ہن‬
‫ج‪63‬ص‪)284‬‬

‫دمہنی ںیم ااہسل لیھپ ایگ‪ ،‬ولگ امیبر وہ ےگ۔ اامم رفعج اصدق ہیلع االسلم ےن فرامبا وسقی‬
‫ےئگ۔( ااکلیف‬ ‫اگورس وک آب زترہ ےک اسھت اھکںیئ ولوگں ےن ااسی یہ ایک اور کیھٹ وہےت‬
‫ج‪6‬ص‪)345‬‬

‫اامم ومیسٰ اکمظ ہیلع االسلم فرامےت ںیہ‪ :‬وسقی وک است بار دوھبا اجےئ ای ترنت ےس‬
‫دورسے ترنت ںیم ڈاال اجےئ‪.‬اس وک اھکےن ےس باؤں و باوگنں یک اطق ںیم ااضہف وہبا‬
‫ےہ۔( ااکلیف ج‪6‬ص‪)306‬‬

‫اامم رفعج اصدق ہیلع االسلم فرامےت ںیہ ‪:‬وج اچسیل دن وتس اھکےئ اس ےکدنکےھ وقی وہ‬
‫ںیہ۔( اوصل اکیف ج‪6‬ص‪)837‬‬ ‫اجےت‬

‫ج اامم اجسد ہیلع االسلم جح اور رمعہ رکےن ےک ےیل ہکم اجےت ےھت وت اہنی ذلید‬
‫ےھت۔(‬ ‫اھکےن بادام‪ ،‬یٹھک رکش‪ ،‬اھٹیم وسقی اور ترش وسقی وطبر احتئ اےنپ اسھت ےل اجےت‬
‫ااحملنس‪ ،‬تریق‪ ،‬ج ‪2‬ص‪(360‬‬

‫وسقی ےک ڈیملکی ںیم وفادئ‬

‫ہر وسقی ےک اےنپ اےنپ اگل وفادئ ںیہ۔ اہیں دنچرتشمہک وفادئ اک ذرک رکےت ںیہ۔ارگاسرے‬
‫وسقی اجکی ےئک اجںیئ وت وج ذغا یتنب ےہ اےس وسقی اکلم ےتہک ںیہ۔اس ںیم اسرے وسقی ےکرتشمہک‬
‫وفادئ آ اجےت ںیہ۔‬
 ‫‪164‬‬

‫وسقی‪ ،‬ےسج وتس یھب اہک اجبا ےہ‪ ،‬ای ذغاتیئ ےس رھبوپر اھکبا ےہ وج اباج وک وھبن‬
‫انبب اجبا ےہ ےسیج ہک وج‪ ،‬دنگم با ےنچ۔ وسقی ںیم وموجد ھچک وبازنم‪،‬‬
‫رک اور سیپ رک ا‬
‫دعماینت اور ایمیکیئ رمابکت وج تحص ےک ےیل افدئہ دنم بای وہےت ںیہ اک ذرک آےگ ایک اج راہ‬
‫ےہ۔‬

‫‪ ‬رپونیٹ ‪:‬وسقی رپونیٹ اک ای رتہبنی ذرہعی ےہ‪ ،‬وج مسج ںیم ٹوز یک وشنوامن اور رمم‬
‫ےک ےیل رضوری ےہ۔ اس ںیم وہ امتم رضوری اونیم اڈسی باےئ اجےت ںیہ وج اناین مسج وک‬
‫فلتخم ااعفل ےک ےیل دراکر وہےت ںیہ۔‬
‫‪ ‬افربئ ‪:‬وسقی ںیم ذغایئ افربئ زبادہ وہبا ےہ‪ ،‬وج آوتنں یک رحتک وک مظنم رکےناورضبق وک‬
‫روےنک ےک ےیل افدئہ دنم ےہ‬
‫‪ ‬آترن ‪:‬وسقی آترن ےک وصحل اک ای رتہبنی ذرہعی ےہ‪ ،‬وج وخن ےک رسخ ایلخت یک‬
‫دیپاوارتراھےن اور وخن یک یمک ےس اچبؤ ےک ےیل رضوری ےہ۔‬
‫‪ ‬میشلیک ‪:‬وسقی ںیممیشلیک بابااجبا ےہ وج ڈہویں اور داوتنں وکوبضمطانبباےہ۔‬
‫‪ ‬یب وبازنم ‪:‬وسقی وبازنم اھتنیم راوبئالفونی‪ ،‬ایننیس‪ ،‬اور وفٹیل ےس رھبوپر ےہ ۔ ہی وبازنم‬
‫مسج ںیم فلتخم ماوبکل ااعفل ےسیج وتابایئ یک دیپاوار‪ ،‬دامیغ ااعفل اور وخن ےک رسخ‬
‫ایلخت یک لیکشت ےک ےیل امہ ںیہ۔‬
‫‪ ‬میشینگیم ‪:‬وسقی میشینگیم اک ای دمعہ ذرہعی ےہ وج تحص دنم ااصعب اور وھٹپں ےک اکم‬
‫ےک اسھت اسھت ڈہویں یک تحص ےک ےیل یھب رضوری ےہ۔‬
 ‫‪165‬‬

‫ح‬ ‫سٹک‬
‫‪ ‬وپبامیش ‪:‬وسقی ںیم وپبامیش وہبا ےہ‪ ،‬وج دل ےک انمش اکم‪ ،‬وھٹپں ےک ن‪ ،‬اور‬
‫ااصعب یک ترلیس ےک ےیل رضوری ےہ۔‬
‫‪ ‬وپیل ونیفل ‪:‬وسقی ںیم وپیل ونیفل وہےت ںیہ‪ ،‬وج ایٹنی آکدی وصخایصت رےنھک واےل‬
‫وپدوں ےک رمابکت ںیہ۔ ہی رمابکت مسج وک آکدویٹی انتؤ اور وسزش ےس اچبےن ںیم‬
‫دمد رک تکس ںیہ۔‬

‫ومجمیع وطر رپ وسقی ای ذغاتیئ ےس رھبوپر اور تحص شخب ذغا ےہ وج ہک وبازنم‪،‬‬
‫دعماینت اور ایمیکیئ رمابکت یک ای رتہبنی دقمار فرامہ رکیت ےہ وج تحص ےک ےیل افدئہ دنم‬
‫ےہ۔‬

‫فلتخم ااسقم ےک وسقی وفادئ اور انبےن ےک رطےقی‪:‬‬

‫فلتخم اباج اور کشخ ویمؤں اک وسقی وخدانببااجاتکسےہ۔ دنچمسقےکوسقیانبےنےکرطےقی‬
‫درجذلیںیہ۔‬

‫‪ ‬دنگم‬
‫‪ ‬وج‬
‫‪ ‬اچول‬
‫‪ ‬وسمر یک دال‬
‫‪ ‬ےنچ‬
 ‫‪166‬‬

‫‪ ‬بادام‬
‫‪ ‬سنحدد‬
‫‪ ‬دکو‬
‫‪‬س‬
‫‪ ‬وسقی اکلم و ناہتس‬
‫‪ ‬وجھکر‬

‫وسقی یک ایتری ےسیک رکںی؟‬

‫آپ وج یھب وسقی انب رےہ ںیہ ےلہپ اےس کشخ رک ےک سیپ رک باؤڈر انب ںیل۔ رھپ یکلہ‬
‫آگ رپ باؤڈر وک ای ترنت با وتے رپ رگم رکںی۔رتہب ےہ آگ رپ اکپںیئ نیشم ںیم انبےئ‬
‫ےئگوسقی یک ذغاتیئ مک وہ اجیت ےہ ۔اکپےت وق کشخ وسقی وہ اس ںیم باین با یھگ ہن ڈاںیل‬
‫۔کشخ وھبںین۔‬

‫اس وق ی اکپںیئ رکںی ج ی ہک رن وھتڑا اس دبتلی ہن وہ اجےئ ‪-‬اس بات اک‬

‫ایخلرںیھک ہک ہی ہنےلجاورہنیہاچکرےہ۔‬
 ‫‪167‬‬

‫وسقی وج‬

‫وھبیس ےک اسھت َجو) وج رافڈنئ ہن وہ وھبےس( ےکلھچ تیمس وہں اور وکشش رکںی اھکد ےس‬
‫باک وہں ارگ یٹم وریغہ وہ وت ےلہپ دوھ رک کشخ رک ےک رھپ ایتر رکںی۔‬

‫وج ےک باؤڈر وک وتے رپ اانت وھبںین ہک رندقرے دبل اجےئ‬

‫اامعتسل‪:‬حبص باےتش ےس ےلہپ سح رضورت ااعتسل رکںی ۔وچبں وک دودھ ںیم اکپ رک‬
‫دںی۔‬

‫اس ےس وسدایئ‪ ،‬رفصاوی اور یمغلب مراج واےل افراد ذباسطیب ںیم التبم افراد اک العج ایک اجبا‬
‫ےہ۔‬

‫احہلم وخانیت اامعتسل رکںی وت مکش امدر ںیم وچبں یک زمکوری وک دور رکبا ےہ۔‬

‫ہی وسقی تہب اطق داتی ےہ۔ ڈہویں وک وبضمط انببا ےہ۔ اس ےس دقںیمااضہفوہباےہ۔‬
 ‫‪168‬‬

‫ہی آویٹسوپروسس اور تراسم اک العجیھب ےہ۔‬

‫وزن مک رکےن ےک ےیل ارگ اےس باےتش ںیم اامعتسل ایک اجےئ وت رتہبنی اتنجئ احلص وہےت ںیہ اور‬
‫زمکورییھبوسحمسںیہنوہیت۔‬

‫اھکےن ےس ےلہپ ‪ 2‬وچمچں اک اامعتسل ذباسطیب یک دوا اور اوسننیل یک رضورت وکمکرکباےہ۔‬

‫دورانلمح اساکاامعتسل ےچب وک وبضمط انبباےہ۔‬

‫وسقی وج خدیدبطیکرظنںیم‬
‫وج وبازنم‪ ،‬دعماینت اور درگی دیفم رمابکت اور ذغاتیئ ےس رھبوپر اباج ےہ ۔ وج ںیم‬
‫باےئ اجےن واےل ھچک وبازنم اور دعماینت درجذلیںیہ‪:‬‬

‫وبانمیب‪ :‬ہی وبانم ای تحص دنم ااصعیب اظنم وک ترفرار رےنھک ےک ےیل رضوری ےہ اور‬
‫وخن ےک رسخ ایلخت یک دیپاوار ںیم دمد رکبا ےہ۔‬

‫اھتنیم (وبانم یب ون )‪:‬ہی اکروباہڈیئرسٹی وک وتابایئ ںیم دبتلی رکےن ںیم دمد رکبا ےہ ‪.‬‬
‫دل‪ ،‬الضعت اور ااصعیب اظنم ےک انمش اکم ےک ےیل امہ ےہ۔‬

‫ایننیس (وبانمیبرھتی)‪:‬ہی وتابایئ ںیمااضہفرکبا ےہ اور تحص دنم دلج‪ ،‬ااصعب اور لمع‬
‫ااضہنم وک ترفرار رےنھک ںیم یھب رکدار ادا رکبا ےہ۔‬
 ‫‪169‬‬

‫‪( Riboflavin‬وبانم یب وٹ )ہی وتابایئ یک دیپاوار‪ ،‬ایلخت ےکااعفل‪ ،‬تحص دنم دلج اور‬
‫آوھکنں یک دھکی اھبل ےک ےیل امہ ےہ۔‬

‫آترن ‪:‬ہی دعمن ومیہولگنب یک دیپاوار ےک ےیل رضوری ےہ‪ ،‬وج وخن ےک رسخ ویلخں‬
‫ںیم ای رپونیٹ ےہ اور وپرے مسج ںیم آنجیسک ےلرک اجبا ےہ۔‬

‫میشینگیم ‪:‬ہی وتابایئ یک دیپاوار اور تحص دنم ڈہویں یک دھکی اھبل ںیم دمد رکبا ےہ۔‬

‫زی ‪:‬ہی دمافعنی اظنم اور زومخں وک رھبےن ےک ےیل رضوری ےہ۔‬

‫ان وبازنم اور دعماینت ےک العوہ‪ ،‬وج ںیم یئک دیفم رمابکت یھب وہےت ںیہ ےسیج‬

‫افربئ ‪:‬وج ذغایئ رہشی اک ای ااھچ ذرہعی ےہ‪،‬ہی وکرٹسیلول یک حطس وک مک رکےن‪ ،‬لمع‬
‫ااضہنم وک رتہب انبےن اور وخن ںیم وشرگ یک تحص دنم حطس وک ترفرار رےنھک ںیم دمد فرامہ رکبا‬
‫ےہ۔‬

‫ایٹنی آکدسٹن ‪:‬وج اٹیب ولگنک ےسیج ایٹنی آکدسٹن ےس رھبوپر وہبا ےہ۔ہی وسزش وک مک‬
‫رکےن اور رسنیک یک وصخمص ااسقم ےس ظفحت فرامہ رکےن ںیم دمداگر بای وہبا ےہ۔‬

‫افئو زلکیمیک ‪:‬وج ںیم تہب ےس افوٹئ زلکیمیک وہےت ںیہ ےسیج ہک ‪ lignans‬وج رسنیک یک‬
‫ضعب ااسقم ےک رطخے وک مک رکےن ںیم دمد رک تکس ںیہ۔‬

‫اٹیب ولگنک ‪:‬وج ںیم بابا اجےن واال ہی افربئ وکرٹسیلول یک حطس وک مک رکےن اور دل یک‬
‫وہب ےہ۔‬
‫تحص وک رتہب انبےن ںیم دمداگر بای ا‬
 ‫‪170‬‬

‫ومجمیع وطر رپ وج اک اامعتسل تحص ےس قلعتم تہب ےس وفادئ فرامہ رک اتکس ےہ‪ ،‬سج ںیم‬
‫دل یک تحص‪ ،‬لمع ااضہنم اور وقت دماتعف وک رتہب انبےن ےک اسھت اسھت رسنیک یک ضعب‬
‫ااسقم ےک رطخے وک مک رکبا شالم ےہ۔‬

‫رطہقی اامعتسل‪:‬‬

‫روزاہن ای ےس دو چمچ یکٹچ یکٹچ رک ےک اامعتسل رکںی۔ اس ےک دعب دو ےٹنھگ ی باین ہن‬
‫ںیئپ۔ارگ یکٹچ یکٹچ ہن اھک ںیکس وت رمد زوتین ےک لیتےکاسھت اور وخانیت دہش ںیم ڈال رک‬
‫اامعتسل رکںی۔رمد رکش ےکاسھت اامعتسل ہن رکںی۔‬

‫وسقی اچول(ترجن)‬

‫بطِالہتیبؑںیموسقیترجنےکوفادئ‬
‫اامم رفعج اصدق ہیلع االسلم فرامےت ںیہ ‪:‬وسقی ترجن دعمہ اور آوتنں وک وھکاتل ےہ‪.‬وباریس وک‬
‫متخ رکبا ےہ۔‬
 ‫‪171‬‬

‫(ااکلیف ج‪6‬ص‪)342‬‬

‫بحن‬
‫اخدل نب خ ےتہک ںیہ ںیم ےن اامم رفعج اصدق ہیلع االسلم ےس دعمہ ےک درد یک اکشی‬
‫یک آپ ےن فرامبا‪.‬ترجن وک دوھ ںیل‪ .‬رھپ اسہی ںیم اںیہن کشخ رک ےک سیپ ںیل‪ .‬ای یھٹم‬
‫۔( ااکلیف ج‪6‬ص‪)342‬‬ ‫حبص باہتش ںیم اھک ںیل‬

‫اامم رفعج اصدق ہیلع االسلم فرامےت ںیہ‪:‬وسقی سنحدد وگش وک تراھبا ےہ۔ڈہویں وک‬
‫وبضمط ‪،‬دلج وک دکمچار اور دعمہ وک باک رکبا ےہ۔ہی رگدوں وک رگم رھکاےہ‪( .‬رگدوں ےک ےیل‬
‫ااھچ ےہ)‬

‫وباریس ےس اچببا ےہ۔خرام یک رگ وک عطق رکبا ےہ‪.‬باؤں اورباوگنں وک وبضمط رکبا ےہ۔‬

‫( ااکلیف ج‪6‬ص‪) 361‬‬

‫اامم رفعج اصدق ہیلع االسلم فرامےت ںیہ‪:‬وسقی ڈہویں رپ وگش خراھےت ںیہاوراںیہنوبضمط‬
‫رکےت ںیہ۔‬
‫(اوصل اکیف ج‪٦‬ص‪)٣٠۵‬‬

‫ےہ۔( ااکلیف ج‪٦‬ص‪)٣٠۵‬‬ ‫اامم رفعج اصدق ع فرامےت ںیہ‪:‬وسقی ویح ےک اطمقب انببا ایگ‬

‫اامم ومیس اکمظ ع فرامےت ںیہ‪:‬اگےئ ےک وگش وک وسقی اسیکھت اھکےن ےس یسیپ یک‬
‫امیبری متخ وہ اجیت ےہ۔‬
‫(اکمرم االالخق ج‪2‬ص‪)227‬‬
 ‫‪172‬‬

‫یبن یلص اہلل ہیلع واہل وملس فرامےت ںیہ‬

‫وگش ‪،‬وسقی ‪,‬اور دودھ ئوں زیچںی الم رک اھکےن ےس وگش اگا ےہ۔ڈہباں وبضمط‬
‫ےہ۔( داعمئ االالسم ج‪2‬ص‪)145‬‬ ‫وہیت ںیہ۔انیبیئ اور امسع ںیم ااضہف وہبا‬

‫اامم رفعج اصدق ہیلع االسلم فرامےت ںیہ‪.‬وگش‪،,‬زوتین اور وسقی ئوں وک ااٹھک اھکبا‬
‫وگش ںیم ااضہف رکبا ےہ۔ڈہباں وبضمط اور دلج وک دکمچار رکبا ےہ۔یسنج اطق ںیم‬
‫ااضےفاکباعاور رتس امیبرویں اک العج ےہ‬
‫(ااکلیف ج‪6‬ص‪)303‬‬

‫وسقیترجنانبےناکرطہقی‬
‫اچوولں وک ایھچ رطح دوھ رک دوھپ ںیم کشخ رکںی‪ ،‬رھپ سیپ ںیل‪ ،‬با اچوولں وک ایھچ‬
‫رطح دوھ رک کشخ رک ںیل اور ترنت ںیم ڈال رک اانت رگم رکںی ہک ادنر ےس ی اجےئ‪،‬‬
‫رھپ سیپ ںیل۔اچول ےکھچ تیمس وہےن اچےہ وکشش رکںی آرگبٹک وہں اھکد وریغہ واےل ہن‬
‫وہں۔‬

‫ااہسل وک روےنک ےک ےیل اامعتسل ایک اجبا ےہ‪ ،‬آوتنں وک وھکاتل ےہ۔ شچیپ ےک رمض ںیم‬
‫اگےئ ےک یھگ ےک اسھت اامعتسل رکںی۔دعمہ و اظنم ااضہنم ےک ےیل افدئہ دنم ےہ‬

‫وج ولگ امیبری ےس زمکور اور اکھتوٹ اک اکشر وہ ےکچ ںیہ ان یک ڈہویں اور وزن ےک ےیل‬
‫رتہبنی ےہ۔۔‬
 ‫‪173‬‬

‫وسقی دنگم‬

‫دنگم وھبےس تیمس وہبا اچےہ آرگٹک باہر واےل ےکلھچ تیمس‬

‫ای ترنت ںیم دنگم ےک آےٹ وک یکلہ آگ رپ اانت رگم رکںی ہک رن دبل اجےئ۔‬
‫دنگم یک وھبیس وکاگل رگم رکںی۔ویکہکن ہی دنگم یکتبسنزبادہدلجی رگموہیتےہ۔‬

‫ہی اطوتقر وسقی ےہ ‪ ،‬وزن ںیم ااضےف‪ ،‬یسنج اطق تراھےن‪ ،‬دق تراھےن‪ ،‬ڈہویں ںیم‬
‫ااضےف ےک ےیل افدئہ دنم ےہ۔‬

‫ارگ رکش ےک اسھت ایل اجےئ وت ہی یسنج وخاشہ ںیمیمک رکبا ےہ۔‬
 ‫‪174‬‬

‫وسقی دعس (وسمر یک دال‪ ،‬بای وسمر)‬

‫دعس یک امتم فلتخم سکلبن ش افدئہ دنم ںیہ نکیل ش ےس رتہب رسخ رن ےہ۔‬

‫دعسیکھچکدقمارںیلاےسےتلچکاجںیئاہیںیہکوہآدےھرہاجںیئ اور رھپ اںیہن اانت رگم رکںی‬

‫ہک اناکرندبتلیوہاجےئ۔‬

‫ادنر ےس اکپںیئ‪ ،‬اور رھپ ان وک سیپ ںیل۔ورہن آپ اںیہن سیپ رک رگم رک تکس ںیہ۔‬

‫ہیذغاتیئاوراطقےسرھبوپرںیہ۔اسےس ایپس مک اوردعمہوقیوہباےہ۔‬

‫ہی رفصا وک رواتک ےہ‪ ،‬ادنروین مسج وک ڈنھٹا رکبا ےہ‪ ،‬یسنج وخاشہ وک مک رکبا ےہ‪ ،‬ادنروین‬
‫مسج ںیم وخن وک رواتک ےہ۔دعمہ وک اطوتقر انببا ےہ۔رتس امیبرویں اک العج ےہ۔‬

‫وخن وک یھب رواتک ےہ نج ضیح وایل وخانیت ںیموخن ںیہن راتکان اک العج ےہ۔‬
 ‫‪175‬‬

‫بطِالہتیبؑںیموسدعقیسےکوفادئ‬
‫اامم رفعج اصدق ع فرامےت ںیہ‪:‬وسقی دعس ایپس یک دشت وک متخ رکبا ےہ۔دعمہ وک‬
‫اطوتقرانببا ےہ۔رفصا وک عطق رکبا ےہ۔ٹیپ یک رگیم وک متخ رکبا ےہ۔رتس امیبرویں اک العج‬
‫ےہ۔وخن ےک وجش وک اخومش رکبا ےہ اور رگیم وک اھجببا ےہ۔‬
‫(ااکلیف‪ ،‬دلج‪ ، 6‬صفحه‪ ، 307‬دحی‪ ، 1‬اکمرم الاالخق‪ ،‬دلج‪ ، 1‬صفحه‪ ، 421‬دحی ‪ 1427‬وفٹه« ارحلارة »دبل‬
‫«الصفرراء»‪ ،‬احبر الاونار‪ ،‬دلج‪ ، 66‬صفحه ‪ 282‬دحی ‪ 27‬داشن بامه ااحدی تریكش‪): 2 / 382‬‬

‫اامم دمحم یقت ع فرامےت ںیہ‪:‬وسقی دعس ضیح ےک وخن یک زبادیت وک متخ رکبا ےہ‪.‬ارگ زبادہ‬
‫(احبراالونار ج‪63‬ص‪)282‬‬ ‫وخن آ راہ وہ اےس دنب رکبا ےہ۔‬

‫وسقی دعس ےک خدیدیبط وفادئ‬

‫آترن ‪:‬دال دعس آترن ےک وصحل اک ای رتہبنی ذرہعی ےہ‪ ،‬وج ہک تحص دنم وخن ےک‬
‫اہبؤ ےک ےیل رضوری ےہ۔ اموہاری ےک دوران تہب زبادہ وخن ےنہب ےس آترن یک یمک اایمین‬
‫اک س نب اتکس ےہ۔ وخراک ںیم آترن ےس رھبوپر ذغاںیئ شالم رکےن ےس ایسی احل وک‬
‫روےنک با اےس مک رکےن ںیم دمد لم یتکس ےہ۔‬

‫افربئ ‪:‬دال دعس ںیم افربئ یک دقمار زبادہ وہیت ےہ‪ ،‬وج اہےمض وک مظنم اور آوتنں ےک‬
‫ااعفل وکرتہب انبےن ںیم دمد رکیت ےہ۔وخانیت ںیم ضیح ےک دوران اس یک اافدی ترھ یتکس ےہ۔‬
 ‫‪176‬‬

‫ویکہکنہیضبقےکادنےشیوکزالئرکیتےہوجزبادہوخنےنہباکیھبسےہ۔دعمہ ےک ےیل ہیتہباریسک‬

‫ےہ۔‬

‫وفٹیل ‪:‬دال دعس وفٹیل اک ای ااھچ ذرہعی ےہ۔ وبانم یب وج تحص دنم رسخ وخن‬
‫ےک ویلخں یک دیپاوار ےک ےیل رضوری ےہ۔ انمش دقمار ںیم وفٹیل اک اامعتسل وخن یک‬
‫یمک وک روےنک اور اموہاریوکتحصدنمانبرکوخن ےنہب ںیم دمد رک اتکس ےہ۔‬

‫‪ 4.‬رپونیٹ ‪:‬دال دعس ابنبایت رپونیٹ اک ای رتہبنی ذرہعی ےہ‪ ،‬وج ومجمیع تحص یک رتہبی‬
‫اور وتابایئ تراھےن ںیم دمد رک یتکس ےہ۔ رپونیٹ ٹوز یک ریمعت اور رمم ےک ےیل یھب امہ‬
‫ےہوج اموہاری ےک دوران افدئہ دنم بای وہ یتکس ےہ۔‬

‫اھتنیم(وبانمیبون)دال وسمر اھتنیم اک ای ااھچ ذرہعی ےہ‪ ،‬وج وتابایئ اور ااصعیب اظنم ےک‬
‫انمش اکم ےک ےیل رضوری ےہ۔‬

‫وپبامیش ‪:‬دال وسمر وپبامیش اک ای اقت ذرک ذرہعی ےہ‪ ،‬وج وسڈمی ےک اترات اک‬
‫اقمہلب رکےک اور واوسڈنشیلی وک فروغ دے رک ڈلب رپرشی وک رٹنکول رکےن ںیم دمد رکبا ےہ۔‬

‫میشینگیم ‪:‬دال وسمر میشینگیم فرامہ رکیت ےہ‪ ،‬وج مسج ںیم فلتخم باویئ لکیمیک ری ازنشکی‪،‬‬
‫ڈلب رپرشی روگینشیل اور وھٹپں ےک ااعفلوکوپسرٹ رکیت ےہ۔‬

‫دعمے ےک ارسل ےس اچبؤ ‪:‬وسقی دعس ںیم وموجد افربئ اور افوٹئ زلکیمیک دعمے‬
‫ےک ارسل ےس اچبےن ںیم دمد رک تکس ںیہ۔ افربئ دعمے ںیم ای افحیتظ ہہت ےک وطر رپ‬
 ‫‪177‬‬

‫اکم رکبا ےہ۔ سج ےس ٹیپ یک رپت وک ےنچنہپ واےل اصقنن اک رطخہ مک وہبا ےہ۔ مرید‬
‫ترآں‪ ،‬دال وسمر یک ایٹنی آکدی اور ایٹنی وسزش وصخایصت وسزش وک مک رکےن اور‬
‫گبشتررک یک ومجمیع تحص وک اہسرا دےنی ںیم دمد رکیت ےہ اور اہہمض ےک ےیل افدئہ دنم ےہ۔‬

‫وسقی سنح دد)‪(Russian Olives‬‬

‫ڈہویں اور وھٹپں وک وبضمط رکبا‬ ‫اس ےس مسج یک وشنوامن ںیم اطق یتلم ےہ۔ہی‬
‫ےہ۔زمکوری وک متخ رکبا ےہ۔مسج وک وقی انببا ےہ دودھ الپےن وایل امؤں ںیم دودھ تراھبا‬
‫ےہ‬

‫وسقی وخند)انچ (‬
 ‫‪178‬‬

‫اس ےس مسج وک اطق و وتابایئ یتلم ےہ۔ رمک ےک ےلچن ےصح ےک ےیل ااھچ ےہ۔ ہی‬
‫یسنج دیچیپویگں وک دور رکبا ےہ۔رمک درد وک متخ رکبا ےہ۔ارپسم وک تراھبا ےہ۔ اکال الگ یک‬
‫خرایب اورآواز ےک اسملئ ےک ےیل افدئہ دنم ےہ۔‬

‫وسقی س‬

‫دامغ ےس وخن آبا ۔ریسکن ےک ےیل افدئہ دنم ےہ۔دامغ ےک ویٹرم ےک ےیل یھب افدئہ دنم‬
‫ےہ‬

‫اسی اور وھچب ےک اکےٹ اک العج ےہ۔‬

‫ہشن آور ادوبات ےک اامعتسل اور درگی ذراعئ ےس مسج ںیم دالخ وہےن واےل زہرےلی امدوں وک اخرج‬
‫رکبا ےہ۔‬
 ‫‪179‬‬

‫اعم ایمیکیئ اامعتسل ےک ےجیتن ںیم دیپا وہےن واےل ان زہرےلی امدوں وک اخرج رکبا ےہ‬
‫وجمسجںیم دالخ وہ ےکچ ںیہ‬

‫اناین مسج ےس زلکیمیک ےک اترات وک متخ رکبا ےہ۔ اخبر وک دور رکبا ےہ۔س وک اکٹ رک‬
‫وھچےٹ وھچےٹ ڑکٹے رک ںیل۔رھپ اےس کشخ رک ےک باؤڈر انب ںیل اور وتے با یسک ترنت‬
‫ںیم اس باؤڈر وک وھبن ںیل۔‬

‫وسقی اکلم‬

‫اس ںیم ش وسقی با وج رسیم وہں وہ ڈال رک سکم ایک اجبا ےہ اور رھپ اکپبا اجبا ےہ ارگ‬
‫ےلہپ ےس ےکپ وہں وت رھپ طقف سکم ایک اجبا ےہ ۔اس ںیم امتم وسقی ےک وخاص آ اجےت‬
‫ںیہ۔‬
 ‫‪180‬‬

‫وسقی شاہتس‬

‫اس وسقی وک ڈنھٹے باین ںیم ‪ 6‬رمہبت دوھبا ےہ۔ ای رمہبت دوھےن ےک دعب ج‬
‫وسقی ےچین ھٹیب اجےئ وت دورسی رمہبت دورسے ترنت ںیم ڈاںیل اس رطح است ترنت‬
‫آخ ںیم ینعی اسوتںی باررگم باین ےس‬
‫اامعتسل وہں ےگ۔ےلہپ ےھچ رمہبت ڈنھٹے باین ےس اور ر‬
‫دالھیئ رکںی۔اس ںیم آپ ڑپکے با ینلھچ اک اامعتسل رک تکس ںیہ۔ج ای ترنت ےس‬
‫اصف رکںی وت اس وک ینلھچ با ڑپکے ںیم ڈال رک اےس دورسے ترنت ںیم ایدلی دںی‬
‫دورسے ترنت ںیم بازہ باین ڈاںیل۔رھپ اےس کشخ رکےک اامعتسل رکںی‪.‬‬

‫ہی تہب اطوتقر وسقی ےہ وج باوگنں و دنکوھں وک وبضمط رکےن‪ ،‬اخبر اور ذباسطیب ےک‬
‫ےیل ااھچ ےہ۔اور زمکوری وک متخ رکبا ےہ۔یسک یھب وسقی با رھپ ‪ 3/4‬وسقی وک اھک رک ےک‬
‫دوھبااجاتکسےہ۔‬
 ‫‪181‬‬

‫وسقیاکومتراامعتسلاوررضوریاایتحط‬
‫باےتش ےس ےلہپ با حبص ےک وق دو ےس نیت اھکےن ےک چمچ کشخ باؤڈر اامعتسل‬
‫رکںی۔وھتڑا وھتڑا رک ےک اامعتسل رکںی ای اسھت اھکےن ےس ںیکنھچ با اھکیسن وہ یگ۔‬

‫یسکیھب وسقی ےک ےیل وصخمصدقمار اور وق رقمر ایک اجبا ےہ‬

‫اس دہای رپ لمع رکںی !وسقی اھکےن ےک دعب ‪ 2‬ےٹنھگ ی باین ںیہن انیپ اچےیہ‬

‫ارگ یسک رمضی وک اخبر وہ وت وہ وسقی وک وطبر وخراک اامعتسل رک اتکس ےہ۔‬

‫اےنپ ذاہقئ ےک اطمقب آپ اس ںیم کمن با دہش شالم رک تکس ںیہ۔‬

‫وچبں ےک ےیل وسقی وک دودھ ںیم الم رک اامعتسل رکبا اچےیہ۔‬

‫ارگ وسقی من وہ وت اےس رکش ےک اسھت ایپس اھجبےن ےک ےیل اامعتسل ایک اج اتکس‬
‫ےہ۔(رمد اامعتسل ہن رکںی )‬

‫ارگ وسقی کشخ وہ اور اےس وشرگ ےک اسھت ایل اجےئ وت اس ےس مسج رپومبابااور یسنج‬
‫اطق ںیم یمک وہیت ےہ۔‬

‫وسقی دعس اک اامعتسل زبادہ رکبا اچےیہ اور اےس اھکےن ےک وطر رپ یھب ایل اج اتکس ےہ۔‬

‫زوتین ےک لیت ےک اسھت وسقی اک اامعتسل ایک اجےئ وت رہچہ اور دلج رنم و الممئ اور‬
‫وخوصبرت وہ اجےئ یگ۔زوتیناکلیتارگایعمریوہوتہییسنج اطق ںیم یھب ااضہف رکبا ےہ۔‬
 ‫‪182‬‬

‫وسقی وک دہش‪ ،‬گر‪ ،‬دودھ‪ ،‬ےک اسھت الم رک ایل اج اتکس ےہ۔‬

‫ارگ وسقی وج اور دنگم وک اسھت ایل اجےئ وت ہی زبادہ ذغاتیئ شخب ےہ۔‬

‫وسقیدیپاشئ ےس تراھےپ ی رمع ےک یسکیھبےصحںیماامعتسلایکاجاتکسےہ۔‬

‫وھچےٹ وچبں وک وسقییکمکدقمار زبادہ دودھ ںیم الم رکالپین اچےیہ۔‬

‫وج ولگ دلجی کھت اجےت ںیہ ان ےک ےیل وسقی ےک اامعتسل ےس ‪ 2-3‬دن ںیم اافہق‬
‫وہبا ےہ‪ ،‬اناء اہلل‪ ،‬نکیلرشط ہی ےہ ہک وسقیحیحص رطےقی ےس انببا اجےئ۔‬

‫رمدوں ےک ےیل یھبک یھب ینیچ با رکش ےک اسھت وسقی اک اامعتسل ںیہن رکبا اچےیہ‪،‬‬
‫ویکہکن اس ےس ان یک یسنج وتابایئ مک وہ اجیت ےہ۔‬

‫وسقی وک کشخ با من ایل اج اتکس ےہ۔ باین ےک اسھت اامعتسل ںیہن رکبا اچےہ ۔‬

‫ش ےس رتہب وسقی وج اور دنگم اک ےہ۔‬

‫دنگم اور وجدوونں تراتر دقمار ںیم ےنیل اچےیہ اور اںیہن اگل اگل وھبانن اچےئہ اہیں‬
‫ی ہک ان اک رن دبتلی وہ اجےئ۔‬

‫ارگ اےس دہش با درگی زیچوں ےک اسھت ایل اجےئ وت اس یک باریث مک وہاجیت ےہ۔‬

‫ارگ آپ اانپ وزن تراھبا اچےتہ ںیہ وت وسقی وج وھبیس ےک اسھت وسقی دنگم اک اامعتسل‬
‫رکںی۔‬
 ‫‪183‬‬

‫وسقی اھکےن اک رتہبنی وق باےتش ںیم ےہ اور رتہبنی وصرت اےس کشخ رکبا ےہ۔‬
‫نکیل ہی یھب رک اتکس ےہ۔‬

‫دہش‪ ،‬وجھکر اور لیت ےک اسھت اامعتسل رکںی نکیل اس اک اتر مک وہ اجےئ اگ۔‬

‫اامم راض ہیلع االسلم وکوسقی شیپ ایک ایگ وج باین‪/‬لیت ںیم وگھببا ایگ اھت اور آپ ےن اےس‬
‫واسپ رک دبا۔ اور اہک ہک ارگ وسقی (باین‪/‬لیت ںیم وگھب رکاامعتسل ایک اجےئ وت ان وصخایصت‬
‫اک احلم ںیہنوہبا‬

‫وہب ےہ ‪.‬‬
‫وج کشخوسقی ا‬

‫کشخوسقیمسجےسروطوتبں وک اخرج رکبا ےہ۔‬

‫رمدوں ےک ےیل رکش ےک اسھت وسقی انیل اصقنن دہ ےہ۔‬

‫رمد اور وعرتےئلیکامجع ےس ےلہپوسقیاھکبابحتسمےہ۔‬

‫احہلم وعرت وک تحص دنم‪ ،‬وبضمط ڈہی واال ہچب دیپا رکےن ےک ےیل وسقی اھکبا اچےیہ۔‬

‫اےھچ وسقی یک نااینں‬

‫اھکب اجبا ےہ وت اس ےس رگیم اک ااسحس وہبا ےہ‪ ،‬ےسیج ایھب انببا ایگ وہ۔‬
‫ج یھب وسقی ا‬
 ‫‪184‬‬

‫بلٹبٹه با بلٹبٹہ )‪(Talbina‬‬

‫بطِالہتیبؑںیمبلٹبٹہےکوفادئ‬
‫روسل یلص اہلل ہیلع واہل وملس فرامےت ںیہ‪:‬ارگ وکیئ زیچ ومت وکےھچیپ دلیکھ یتکس ےہ وہ‬
‫ےہ۔( ااکلیف ج‪12‬ص‪) 453‬‬ ‫بلٹبٹہ‬

‫اامم رفعج اصدق ہیلع االسلم فرامےت ںیہ‪:‬بلٹبٹہ دل وک راج اتشخب ےہ‪،‬ہصغ وک متخ رکبا‬
‫۔( ااکلیف ج‪6‬ص‪) 320‬‬ ‫ےہ‪،‬انان وک وخوصبرت رکبا ےہ‬

‫اامم رفعج اصدق ہیلع االسلم فرامےت ںیہ‪ :‬بلٹبٹہ نیگمغ دل ےس مغ وک اس رطح اٹمبا‬
‫ںیہ۔)ااکلیف‪ ،‬دلج‪ ، 6‬صفحه‪ ، 320‬دحی‪، 2‬‬ ‫ےہ۔سج رطح ایگلٹااں ببشااین ےک ےنیسپ وک اصف رکیت‬
‫ااحملنس‪ ،‬دلج‪ ، 2‬صفحه‪ ، 171‬دحی‪ ، 1477‬احبر الاونار‪ ،‬دلج‪ ، 66‬صفحه‪ ، 96‬دحی ‪ 6‬داشن بامه ااحدی تریكش ‪: 1 /‬‬
‫‪)234‬‬
 ‫‪185‬‬

‫اامم رفعج اصدق ہیلع االسلم فرامےت ںیہ‪:‬ارگ وکیئ ایسی زیچ وج ومت ےک اقمےلب ںیم آدیم‬
‫وک افدئہ اچنہپیت وہ وت وہ بلٹبٹہ ےہ۔ "وپاھچ ایگ ‪:‬بلٹبٹہ ایک ےہ؟ آپ ےن فرامبا" ‪:‬دودھ ےک‬
‫اسھت وج "" اور اےس نیت بار رکتار ایک‬
‫مس‬
‫(ااکلیف‪ ،‬دلج‪ ، 6‬صفحه‪ ، 321‬دحی ‪ 3‬نع مع نب دبعاکلمل‪ ،‬ااحملنس‪ ،‬دلج‪ ، 2‬صفحه‪ ، 171‬دحی ‪ 1476‬نع الاامم‬
‫علنه‬
‫ااصلدق نع آبابه ماالسلم نع روسل اهللّ یلص اهلل علٹه و آله و لس وسیل فٹه« ورکّرها الثبا»‪ ،‬احبر الاونار‪ ،‬دلج‪ ، 66‬صفحه‬
‫ّ‬
‫‪ ،96‬دحی ‪ 7‬داشن بامه ااحدی تریكش ‪): 2 / 244‬‬

‫اخراء‬
‫آرد وج‪،‬دہش و دودھ‬

‫بلٹبٹہ ایک ےہ؟‬

‫ہی ای وسپ ےہ وج وپرے وج ےک آےٹ ےس انببا اجبا ےہ۔وج ےکلھچ تیمس وہبا‬
‫اچےہ۔آےٹ یکرطح بالکل باری سیپ ںیل۔وج وھبہس واال وہ اور اھکد واال ہن وہورگہن وفادئ مک‬
‫وہ اجےت ںیہ۔آرگٹک با دیسی اھکد واال زبادہ افدئہ دنم ےہ۔‬

‫ای ترنت ںیم ‪ 2‬الگس مین رگم باین ڈاںیل ۔ اس ںیم‪3-‬‬ ‫بلٹبٹہ انبےن اک رطہقی‪:‬‬
‫‪4‬اھکےن ےک چمچ وج اک آبا ڈاںیل اور ایھچ رطح الہںیئ اہیں ی ہک ہی لح وہ اجےئ‪ ،‬رھپ‬
‫اےس آگ رپ یکلہ آچن رپ ‪ 10-15‬ٹنم ی ےنکپ دںی۔ آگ دنب رک دںی اور دہش ےک اسھت‬
‫اھٹیم رکںی۔ آخر ںیم ای الگس االب وہا دقریت دودھ ڈال رک الہںیئ۔‬
 ‫‪186‬‬

‫بلٹبٹہ اک اینبدی خرو وج اک آبا ےہ‪ ،‬بایق اخراء وک ذاہقئ با امیبری ےک اطمقب دبتلی ایک اج‬
‫اتکس ےہ۔اس ںیم کشخ ویمہ اجت یھب شالم رک تکس ںیہ‬

‫وج ‪،‬دہشاور دودھ ذغاتیئ ےس رھبوپر ذغاںیئ ںیہ وج اینپ رفنمد تروبیکں یک وہج ےس تحص‬
‫ےک فلتخم وفادئ شیپ رکیت ںیہ۔ ان ںیم وموجد وبازنم‪ ،‬دعماینت‪ ،‬ایمیکیئ رمابکت اور زیتاب‬
‫ےک اسھت انیکاافدیاکاجترہ ےتیل ںیہ‬

‫بلٹبٹہ ےک ڈیملکی و اسسنئ ںیم وفادئ‬

‫‪ ‬دہش‬
‫تحص ےک وفادئ ‪:‬دہش اینپ ایٹنی ریٹکیبلی اور ایٹنی وسزش وصخایصت ےک ےیل اجبا اجبا ےہ۔‬
‫ہی ےلگ یک خراش وک دور رک اتکس ےہ۔ اھکیسن وک دبا اتکس ےہ اور زمخ رھبےن ںیم دمد رک‬
‫اتکس ےہ۔ اس ںیم ایٹنی آکدن یھب وہےت ںیہ وج لیس وک ےنچنہپ واےل اصقنن ےس اچبےت‬
‫ںیہ اور ومجمیع تحص وکرتہبانبےت ںیہ۔‬

‫وبازنم اور دعماینت ‪:‬دہش ںیم وبانم یس‪ ،‬میشلیک‪ ،‬آترن‪ ،‬وپبامیش اور میشینگیم ےسیج وبازنم اور‬
‫دعماینت یک وھتڑی دقمار وہیت ےہ۔‬

‫ایمیکیئرمابکت‪:‬دہشںیمفلتخممسقےکایمیکیئرمابکتوہےتںیہ‪،‬نجںیم‪acids phenolic ،‬‬

‫‪flavonoids enzymes ،‬اورباایمیتزیتابشالمںیہ۔‬
 ‫‪187‬‬

‫زیتاب ‪:‬دہش ںیم یئک باایمیت زیتاب وہےت ںیہ‪ ،‬ےسیج ولگوکی اڈسی‪ ،‬ایسٹک اڈسی‪ ،‬اور‬
‫اسرٹئک اڈسی۔‬

‫‪ ‬دودھ‬
‫تحص ےک وفادئ ‪:‬دودھ ذغایئ اخراء اک رھبوپر ذرہعی ےہ اور ڈہویں یک تحص ےک ےیل‬
‫رضوری ےہ۔ ہی وبضمط ڈہویں اور داوتنں ےک ےیل رضوری میشلیک‪ ،‬رپونیٹ اور وبانم فرامہ‬
‫رکبا ےہ۔ دودھ ںیم وبازنم اور دعماینت یھب وہےت ںیہ وج دمافعنی ااعفل وک اہسرا دےتی ںیہ‬
‫اور وھٹپں یک وشنوامن اور تحصںیمدمداگرںیہ۔‬

‫وبازنم اور دعماینت ‪:‬دودھ میشلیک‪ ،‬وبانم ڈی‪ ،‬وبانم یب‪ ، 12‬افوفسرس‪ ،‬وپبامیش اور‬
‫میشینگیم اک ای ااھچ ذرہعی ےہ۔‬

‫ایمیکیئ رمابکت ‪:‬دودھ ںیم فلتخم ایمیکیئ رمابکت وہےت ںیہ‪ ،‬نج ںیم لبٹکیؤوز( ینیچ یک‬
‫ج‬ ‫کب‬
‫ای مسق)‪ ،‬رپونیٹ( ےسیج شبن اور ے )اور ٹاایئ شالم وہیت ےہ۔‬
‫ک‬‫ح‬ ‫ی‬ ‫ھب‬

‫زیتاتیب ‪:‬دودھ ںیم کٹکیل اڈسی وہبا ےہ‪ ،‬وج اےس دقرے زیتایب ذاہقئ داتی ےہ۔‬

‫وج‪:‬‬
‫تحص ےک وفادئ ‪َ :‬جو ای لمکم اباج ےہ وجاناین مسج ےک ےیل ااہتنیئ افدئہ دنم ےہ۔ ہی ذغایئ‬
‫رہشی ےس رھبوپر ےہ۔ اہےمض ‪،‬وخن ںیم رکش یک حطس وک رٹنکول رکےن‪ ،‬وکرٹسیلول وک مک رکےن‬
 ‫‪188‬‬

‫اور دل یک تحص وک اہسرا دےنی ںیم یھب دمد رکبا ےہ۔‬

‫وبازنم اور دعماینت ‪:‬وج ںیم وبانم یب ‪ 6‬ےسیج وبازنم اور میشینگیم‪ ،‬افوفسرس اور مینیلیس‬
‫ےسیج دعماینت وہےت ںیہ۔‬

‫ایمیکیئ رمابکت ‪:‬وج ںیم افوٹئ زلکیمیک وہےت ںیہ‪ ،‬نج ںیم ونیفکل رمابکت اور انگلن یھب‬
‫شالم ںیہ‪ ،‬نج ںیم ایٹنی آکدن اور وسزش یک وصخایصت وہیت ںیہ۔‬

‫زیتاب ‪:‬وج ںیم فلتخم اونیم اڈسی وہےت ںیہ نج ںیم ولگباکم اڈسی اور ااپسیری اڈسی شالم‬
‫ںیہ۔‬

‫ذینہ دباؤ‪:‬ڈرپنشی‬

‫ذغاتیئ یک اعموی ‪:‬دودھ ںیم وبانم ڈی اور یب وبازنم ےسیج ذغایئ اخرا وہےت ںیہ‪ ،‬وج‬
‫دامغ یک تحص اور ومڈ وک رٹنکول رکےن ںیم شالم ںیہ۔ ومجمیع ذینہ دنتریتس ےک ےیل ان‬
‫ذغایئ اخراء اک انمش اامعتسل امہ ےہ۔‬

‫آرام دہ اھکبا ‪:‬دہش ےک اسھت وج اک اامعتسل ھچک ولوگں ےک مراج وک وخوگشار رکےن اک باع نب اتکس‬
‫ےہ۔ اےس فلتخم وکپاونں ںیم شالم ایک اج اتکس ےہ با دقریت ےھٹیم ےک وطر رپ اھکبا اج اتکس‬
‫ےہ۔‬
 ‫‪189‬‬

‫وتمازن ذغا ‪:‬وج ای لمکم اباج اور وتمازن ذغا ےہ۔ وجےس ایتراایشء ذغاتیئ ےس رھبوپر‬
‫وہیت ںیہ اور ان اک اامعتسل ومجمیع تحص وک اہسرا دے اتکس ےہ اور ومڈ رپ ہنکمم وطر رپ تبثم اتر‬
‫ڈال اتکس ےہ۔‬

‫دل یک تحص‬

‫مک حکٹاایئ واال دودھ ‪:‬مک حکٹاایئ واےل دودھ اک ااختنب رکےن ےس ریس دشہ حکٹاایئ یک‬
‫دقمار وک مک رکےن ںیم دمد لم یتکس ےہ‪ ،‬وج دل یک تحص ےک ےیل افدئہ دنم ےہ۔ زبادہ‬
‫ریس دشہ حکٹاایئ اک قلعت دل یک امیبری ےک ترےتھ وہےئ رطخے ےس ےہ۔‬

‫وج اباج ‪:‬وج ای لمکم اباج اورافربئ ےس رھبوپر وہبا ےہ‪ ،‬وج وکرٹسیلول یک حطس وک مک‬
‫رکےن اور دل یک تحص دنم ذغا ےک ےصح ےک وطر رپ اامعتسل رکےن رپ دل یک امیبری ےک‬
‫رطخے وک مک رکےن ںیم دمد رکبا ےہ۔‬

‫ایٹنی آکدی وصخایصت ‪:‬دہش ںیم ایٹنی آکدن وہےت ںیہ وج آکدویٹی انتؤ اور‬
‫وسزش وک مک رکےک دل یک تحص رپ افحیتظ اتر ڈال تکس ںیہ۔‬

‫دودھ‪ ،‬دہش اور وج اک ازتماج وبازنم‪ ،‬دعماینت اور ایمیکیئ رمابکت یک ای رجنی فرامہ‬
‫رک اتکس ےہ وج فلتخم تحص ےک وفادئ شیپ رکےت ںیہ۔ اہیں ھچک امہ ذغایئ اخراء اور ان‬
‫ےک وفادئ ںیہ۔‬

‫وبازنم‪:‬دودھ‪،‬وج اور دہش ںیم وموجد وبازنم‪:‬‬

 ‫‪190‬‬

‫وبانم اے ‪:‬انیبیئ ‪ ،‬دمافعنی لمع‪ ،‬اور امسجینویلخںیکافحتظںیمامہرکدارادارکباےہ۔‬

‫وبانم یب‪ :‬ومشبل ‪ B12‬وتابایئ یک دیپاوار‪ ،‬دامیغ ااعفل‪ ،‬اور وخن ےکرسخ ایلخت یک‬
‫لیکشت ںیم امہ رکدار ادا رکےت ںیہ‬
‫لن‬
‫وبانم یس ‪:‬دمافعنی ااعفل وک تراھبا ےہ۔ وک ن یک دیپاوار ںیم دمد رکبا ےہ اور ایٹنی‬
‫ح‬

‫آکدی ےک وطر رپ اکم رکبا ےہ۔‬

‫وبانم ڈی ‪:‬میشلیک ےک خدب وک فروغ داتی ےہ۔ وج ڈہویں یک تحص اور دمافعنی اکم ےک‬
‫ےیل رضوری ےہ۔‬

‫وبانم ای ‪:‬ای ایٹنی آکدی ےک وطر رپ اکم رکبا ےہ‪ ،‬ایلخت وک اصقنن ےس اچببا‬
‫رکب ےہ۔‬
‫ےہ‪ ،‬اور دلج یک تحص وک وپسرٹ ا‬

‫وبانمےک ‪:‬وخن ےنمج اور ڈہویں یک تحص ےک ےیل رضوری ےہ۔‬

‫یس‬
‫وبانم یب‪ : 6‬دامیغ ااعفل‪ ،‬ماوبزلم‪ ،‬اور وینرو رٹا مٹترر یک دیپاوار یک امحی رکبا ےہ۔‬

‫وفٹیل وبانمیببانئ‪:‬لیس ڈوترن‪ ،‬ڈی انی اے یک تربیک‪ ،‬اور رسخ وخن ےک ایلخت یک‬
‫دیپاوار ےک ےیل امہ ےہ۔‬

‫وتابایئ یک دیپاوار‪ ،‬تریق‪ ،‬اور تحص دنم دلجوک ترفرار رےنھک ںیم ای رکدار ادا رکبا ےہ‬
‫‪Riboflavin‬۔‬
 ‫‪191‬‬

‫ایننیس (وبانم یب رھتی)‪:‬وتابایئ یک دیپاوار‪ ،‬لمع ااضہنم‪ ،‬اور ااصعیب اظنم ےک اکم وک‬
‫وپسرٹ رکبا ےہ۔‬

‫دعماینت‪:‬دودھ‪،‬دہش و وج ںیم وموجد دعماینت‬

‫میشلیک ‪:‬ڈہویں اور داوتنں یک تحص‪ ،‬وھٹپں ےک اکم‪ ،‬اور ااصعب یک یلقتنم ےک ےیل رضوری‬
‫ےہ۔‬

‫آترن ‪:‬وخن ےک رسخ ایلخت یک لیکشت اور مسج ںیم آنجیسک یک لقن و لمح ںیم دمد‬
‫رکبا ےہ۔‬

‫میشینگیم ‪:‬ااصعب اور وھٹپں ےک اکم ںیم اعمون ےہ۔ ڈلب رپرشی وک رٹنکول رکبا ےہ اور‬
‫ڈہویںکؤو تحص دنمانبباےہ۔‬
‫ح‬ ‫سٹک‬
‫وپبامیش ‪:‬دل یک تحص‪ ،‬وھٹپں ےک ن‪ ،‬اور ایسل ےک وتازن وک ترفرار رےنھک ےک ےیل‬
‫امہ ےہ۔‬

‫افوفسرس ‪:‬ڈہویں اور داوتنں یک تحص‪ ،‬وتابایئ یک دیپاوار‪ ،‬اور ڈی انی اے یک تربیک‬
‫ےک ےیل امہ ےہ۔‬

‫زی ‪:‬دمافعنی لعف‪ ،‬زمخ یک افش اور ڈی انی اے یک تربیک ےک ےیل رضوری‬
‫ےہ۔‬
‫لن‬
‫اکرپ ‪:‬آترن ےک خدب‪ ،‬وک حن یک دیپاوار اور ایٹنی آکدن دافع ںیم دمد رکبا ےہ۔‬
 ‫‪192‬‬

‫مبٹگبن‬
‫خ ‪:‬ڈہویں یک تحص‪ ،‬ماوبزلم اور ایٹنی آکدن رسرگیم یک امحی رکبا ےہ۔‬

‫مینیلیس ‪:‬ای ایٹنی آکدن ےک وطر رپ اکم رکبا ےہ‪ ،‬اھتریئاڈیئ نشکنف اور دمافعنی اظنم وک‬
‫وپسرٹ رکبا ےہ۔‬

‫ایمیکیئ رمابکت‪:‬‬

‫ولفباڈیئز‪:‬دہش اور وج ںیم باےئ اجےن واےلولفباڈیئز ںیم ایٹنی آکدن اور ایٹنی وسزش‬
‫وصخایصت ںیہ‪ ،‬دل یک تحص وک فروغ دےتی ںیہ اور دایمئ امیبرویں ےک رطخے وک مک رکےت‬
‫ںیہ۔‬

‫ونیفکل اڈسیز ‪:‬دہش اور وج ںیم وموجد‪ ،‬ونیفکل اڈسیز یھب ایٹنی آکدی وصخایصت ےک‬
‫احلم وہےت ںیہ اور ان اک قلعت وسزش اور ایٹنی رسنیک اترات ےس وہبا ےہ۔‬

‫اترازمئ ‪:‬دہش ںیم ولگوکز آکدتر اور درگی فلتخم اترازمئ وہےت ںیہ وج اس یک ایٹنی امرکئولیب‬
‫اور افش شخب وصخایصت ںیم ہصح ڈاےتل ںیہ ۔ وج اہڈیئرونج ریپو آاسکڈیئ دیپا رکبا ےہ۔‬

‫وفادئ‪:‬وج ‪،‬دنگم و دہش‬

‫ومجمیع تحص ‪:‬ان ذغایئ اخراء اک ومجمہع ای وبضمط دمافعنی اظنم‪ ،‬تحص دنم ڈہویں‪ ،‬داوتنں‬
‫اور انمش ولیسرل نشکنف وک فروغ دے رک ومجمیع تحص اور دنتریتس یک امحی رکباےہ۔‬

‫وتابایئ ںیم ااضہف ‪:‬وج اور دودھ ںیم وموجد یب وبازنم‪ ،‬آترن اور اکروباہڈیئری وتابایئ‬
‫فرامہ رکےت ںیہ اور اکھتوٹ اک اقمہلب رکےت ںیہ۔‬
 ‫‪193‬‬

‫اہےمض یک تحص ‪:‬وج اک افربئ وماد اہےمض ںیم دمد رکبا ےہ اور آوتنں یک بااقدعیگ وک فروغ‬
‫داتی ےہ‪ ،‬ہکبج دہش ےک اخرمے ای تحص دنم گ امرکئو باویئبا یک امحی رک تکس ںیہ۔‬

‫دل یک تحص ‪:‬دہش اور وج ںیم باےئ اجےن واےل ویلفوبایدز‪ ،‬ونیفکل اڈسیز‪ ،‬اور وپبامیش‬
‫وسزش وک مک رکےک ڈلب رپرشی اور وکرٹسیلول یک حطس وک رتہب انبےت ںیہ سج ےس یبلق تحص وک یھب‬
‫وقتییتلمےہ۔‬

‫دلج یک تحص ‪:‬دہش اور دودھ ںیم وموجد وبازنم اور ایٹنی آکدسٹن دلجوکتحص دنم انبےن‬
‫ںیم دمد‪ ،‬اہڈیئرنشی رپورش اور فری ریدیکلزر یک وہج ےس وہےن واےل اصقنن ےس ظفحت فرامہ‬
‫رک تکس ںیہ۔‬

‫ڈرپنشی و دل ےک ےیل وفادئ‬

‫دہش‬

‫وبازنم اور دعماینت ‪:‬دہش ںیم وبانم یس‪ ،‬میشلیک‪ ،‬آترن اور وپبامیش تیمس فلتخم وبازنم‬
‫اور دعماینت یک وھتڑی دقمار وہیت ےہ۔ ہی ذغایئ اخراء ومجمیع تحص وک رتہب انبےن ںیم امہ‬
‫رکدار ادا رکےت ںیہ۔ہی دل یک تحص اور دامیغ دنتریتس ںیم ہصح ڈال تکس ںیہ۔‬

‫ونیفکل رمابکت‬

‫دہش‬
 ‫‪194‬‬

‫ونیفکل رمابکت ےسیج ویلفوبایدز اور ونیفکل اڈسیز ےس رھبوپر وہبا ےہ۔ ان رمابکت ںیم‬
‫ایٹنی آکدن اور ایٹنی وسزش وصخایصت ںیہ وج آکدویٹی انتؤ اور وسزش ےس اچبےن ںیم‬
‫دمد رک یتکس ںیہ‪ ،‬وج دل یک امیبری اور دامیغ تحص ےک اسملئ ےس کلسنم وعالم ںیہ۔‬

‫وج‬

‫وبازنم اور دعماینت‪ :‬وج فلتخم وبازنم اور دعماینت اک ای ااھچ ذرہعی ےہ‪ ،‬ومشبل وبانم یب سکیلپمک (ےسیج‬
‫اھتنیم‪ ،‬ایننیس‪ ،‬اور وبانم یب‪ ،)6‬وبانم ای‪ ،‬آترن‪ ،‬میشینگیم اور مینیلیس۔ ہی ذغایئ اخراء وتابایئ ےک وصحل‪،‬‬
‫دامیغااعفل‪،‬اورایٹنیآکدنرسرگیمںیمشالمںیہ‪،‬وجدلیکتحصاوردامیغ دنتریتسوکاہسرادےتکس‬
‫ںیہ۔‬

‫افربئ ‪:‬وج ںیم ذغایئ رہشی یک دقمار زبادہ وہیت ےہ‪ ،‬اخص وطر رپ لح یدتر رہشی ےسج اٹیب‬
‫ولگنک ےتہک ںیہ۔ افربئ وکرٹسیلول یک حطس وک مک رکےن‪ ،‬وخن ںیم رکش یک حطس وک مظنم رکےن‬
‫اور آوتنں یک تحص وک فروغ دےنی ںیم دمد رک اتکس ےہ‪ ،‬ہی ش باولاہطس وطر رپ دل یک‬
‫تحص اور دامیغ دنتریتس ںیم ہصح ڈال تکس ںیہ۔‬

‫دودھ‬

‫‪ -‬وبازنم اور دعماینت ‪:‬دودھ یئک وبازنم اور دعماینت ےس رھبوپر وہبا ےہ وج دل یک‬
‫تحص اور دامیغ ااعفل تیمس ومجمیع تحص ےک ےیل امہ ںیہ۔ہی میشلیک‪ ،‬وبانم ڈی‪ ،‬وبانم یب‬
 ‫‪195‬‬

‫رکب ےہ۔ ہی ذغایئ اخراء ڈہویں یک تحص‪ ،‬وتابایئ‬

‫‪ ،12‬راوبئالفونی اور افوفسرس فرامہ ا‬
‫ت‬‫ٹ‬‫م‬ ‫یس‬
‫ےکوصحل‪ ،‬وینرو رٹا رر یک تربیک‪ ،‬اور ااصعیب ااعفل ںیم شالم ںیہ۔‬

‫رپونیٹ ‪:‬دودھ ںیم رضوری اونیم اڈسی تیمس رپونیٹ وہےت ںیہ‪ ،‬وج ہک ومڈ روگینشیل اور‬
‫ت‬‫ٹ‬‫م‬ ‫یس‬
‫دامیغ دنتریتس ںیم ولمث وینرو رٹا رر یک ریمعت ےک البسک ںیہ۔‬

‫اچول‬

‫اامم رفعج اصدق ہیلع االسلم فرامےت ںیہ‪:‬‬

‫ٹیپ یک امیبری واےل وک اچول یک رویٹ الھکؤ۔ویکہکن ٹیپ یک امیبری(ی دق با یٹ یب) واےل‬
‫ےک ٹیپ ںیم اس ےس زبادہ عفن شخب وکیئ زیچ دالخ ںیہن وہ یتکس۔ہی دعمہ وک درش رکیت‬
‫ےہ اور امیبری اک العج رکیت ےہ۔‬
‫(اوصل اکیف ج‪6‬ص‪)305‬‬

‫دودھ‬

‫ای صخش ےن اامم رفعج اصدق ہیلع االسلم ےس دعمہ یک امیبری اک وکشہ ایک آپ ےن‬
‫فرامبا ںیہمت اگےئ اک دودھ ےنیپ ےس سک ےن عنم ایک ےہ؟ ںیم ےن رعض یک یج اہں ںیم‬
‫ےن (اگےئ اک دودھ) ایپ ےہ۔اامم ےن وپاھچ وت ےن اےس ےسیک بابا ںیم ےن رعض یک دعمہ یک‬
‫ےہ۔( اوصل‬ ‫االصح رکبا ےہ اور رگدے یک رچیب وک زبادہ رکبا ےہ اور اھکےن یک بلط تراھبا‬
‫اکیف ج ‪6‬ص‪)337‬‬
 ‫‪196‬‬

‫اامم یلع ہیلع االسلم فرامےت ںیہ ‪:‬دودھ انیپ وساےئ ومت ےک امتم امیبرویں اک العج‬
‫ےہ۔(ااصخلل ‪ ،‬ج ‪ ، 2‬ص‪) 636‬‬

‫ای صخش ےن آہمئ مہیلع االسلم ےس اس رطح اکشی یک ہک اکن ےس ن اور وخن آبا‬
‫ےہ اامم ےن فرامبا دقمی ترنی رینپ وک وکٹ ول سیپ ول اور اےس رنم رکو رھپ وعرت ےک دودھ‬
‫ےک اسھت الم ول اور یکلہ آگ رپ روھک رھپ دودھ اور رطقوں وک اکن ںیم ڈاول اہلل ےک اذن ےس‬
‫اجےئاگ۔( بط االہمئ )‬ ‫کیھٹ وہ‬

‫۔(اوصل اکیف ج‪6‬ص‪)37‬‬ ‫اامم یلع ہیلع االسلم فرامےت ںیہ ‪:‬اگےئ اک دودھ دوا ےہ‬

‫ےہ۔(احبراالونار‬ ‫اامم یلع ہیلع االسلم فرامےت ںیہ ‪:‬اگےئ اک دودھ ااہسل ےک ےیل افدئہ دنم‬
‫ج ‪59‬ص‪)282‬‬

‫ےہ۔( دتسمرک‬ ‫اامم رفعج اصدق ہیلع االسلم فرامےت ںیہ‪ :‬دہش اور ولکیجن سیگ و دعمہ اک العج‬
‫اواسلئ) ج‪16‬ص‪397‬‬

‫اامم رفعج اصدق ہیلع االسلم فرامےت ںیہ‪:‬ددھ ٹ‪،‬وگش وک ااگبا ےہ اور ڈہویں وک وبضمط‬
‫رکبا ےہ‬
‫(اسملئ الشبعہ ج ‪17‬ص‪)80‬‬

‫اامم رفعج اصدق ہیلع االسلم فرامےت ںیہ‪ :‬ےلگ ےک درد ےک ےیل دودھ ےس زبادہ عفن شخب‬
‫وکیئ زیچ ںیہن ےہ (اگےئ اک دودھ مین رگم رک ےک رات وک ںیئپ ےلگ یک امتم امیبرباں ےک‬
‫ےہ)۔( بط الابمه‪ ،‬انب اسوبر ازلبات‪ ،‬ص‪)79‬‬ ‫ےیل دیفم‬
 ‫‪197‬‬

‫باین‬

‫بطِالہتیبؑںیمباینےکوفادئ‬
‫باین ےنیپ ےک آداب‬
‫اامم رفعج اصدق ہیلع االسلم فرامےت ںیہ‪:‬دن وک ڑھکے وہ رک باین انیپ ذغا وک‬
‫وخوگشار(مضہ رکبا ےہ) انببا ےہ اور رات وک ڑھکے وہ رک باین انیپ امیبری اک باع نا ےہ‬
‫اچےہ۔(اوصل اکیف ج‪6‬ص‪)383‬‬ ‫۔رات وک ھٹیب رک باین انیپ‬

‫ڈنھٹا باین‬
‫یبن یلص اہلل ہیلع واہل وملس فرامےت ںیہ ‪:‬ڈنھٹے باین ےس ااجنتس رکو ویکہکن ہی وباریس اک‬
‫ےہ۔ اامجلع اریغصل ج‪1‬ص‪153‬‬ ‫العج‬
 ‫‪198‬‬

‫بارش اک باین‬

‫اامم یلع ہیلع االسلم فرامےت ںیہ‪:‬بارش اک باین وئیپ ویکہکن وہ دبن وک باک اور امیبرویں وک‬
‫رکب ےہ۔اطیشن(خرامیث)وک دور رکبا ےہ۔دولں وک وبضمط رکبا‬
‫رکب ےہ۔مسج وک باک ا‬
‫ُدور ا‬
‫ےہ۔( اوصل اکیف ج‪6‬ص‪)387‬‬

‫اامم یلع راض ہیلع االسلم فرامےت ںیہ‪:‬بارش اک باین اکلہ‪،‬اھٹیم‪،‬افشف اور ااسجم ےک ےیل عفن‬
‫شخب ےہ( راسله ذہبٹہ ص ‪) 45‬‬

‫ذریخہدشہ باین‬
 ‫‪199‬‬

‫اامم یلع راض ہیلع االسلم فرامےت ںیہ‪:‬باالوبں‪،‬وجہروں اور ذریخہ دشہ باین زبادہ ُراک رےنہ اور‬
‫وسرج یک رگیم یکوہج ےس فیثک اور رگم وہبا ےہ۔باوصخلصوممس رگام ںیم۔اس ےک اامعتسل‬
‫(ارلاسله ذہبٹہ )‬ ‫ےس رفصا یک زبادیت وہیت ےہ اور یھبک یلت ترھ اجیت ےہ۔‬

‫ہمشچ اک باین‬

‫اامم یلع راض ہیلع االسلم فرامےت ںیہ‪ :‬اسمفر و میقم دوونں ےک ےیل ےنیپ اک باین دمعہ ترنی‬
‫وہ ےہ سج ےک ےمشچ اک ُرخ رشمق یک اجی وہ۔سج اک ہمشچ وناع رشمق ںیم وہ وہ‬
‫ےہ۔(ارلاسلااذلھبٹہ )‬ ‫رگویمں ںیم یھب اجری راتہ‬
 ‫‪200‬‬

‫دنویں و ولیھجں اک باین‬

‫اامم یلع راض ہیلع االسلم فرامےت ںیہ‪:‬دنویں و ولیھجں اک باین یھب اھٹیم‪،‬اصف اور عفن شخب‬
‫رےہ۔( راسله ذہبٹہ)‬ ‫وہبا ےہ۔رشبہکیط اجری رےہ اور زبادہ رعہص ےک ےیل دنب ہن‬

‫آب زم زم‬

‫یبن یلص اہلل ہیلع واہل وملس فرامےت ںیہ‪:‬آب زم زم ہر امیبری ےک ےیل ب ِ‬
‫اع افش ےہ سج‬
‫اجےئ۔( اوصل اکیف ج‪6‬ص‪)387‬‬ ‫امیبری یک ن ےس ایپ‬
 ‫‪201‬‬

‫ومنم اک وجاھٹ باین‬

‫اامم رفعج اصدق ہیلع االسلم فرامےت ںیہ ومنم ےک وجےھٹ باین ںیم رتس امیبرباں یک افش‬
‫ےہ۔( وثاب االامعل )‬

‫آب وجش‬
‫اامم یلع ہیلع االسلم فرامےت ںیہ ‪:‬آب وجش ہر امیبری ےک ےیل دیفم ےہ اس اک اصقنن ںیہن‬
‫ےہ۔ اکمرم االالخق ص‪157‬‬

‫رگم باین‬

‫بطِالہتیبؑںیمرگمباینےکوفادئ‬
‫یبن یلص اہلل ہیلع واہل وملس فرامےت ںیہ‪:‬‬

‫ےہ۔(روضه اولانیظع ص‪)341‬‬ ‫رگم باین ےس روزہ ااطفر رکںی۔رگج و دعمہ وک باک رکبا‬
 ‫‪202‬‬

‫اامم یلع راض ہیلع االسلم فرامےت ںیہ‪ :‬رگم باین ہر زیچ ےک ےیل دیفم ےہ اس اک وکیئ اصقنن‬
‫ںیہن۔ اکمرم االالخق ص‪157‬‬

‫یبن یلص اہلل ہیلع واہل وملس فرامےت ںیہ‬

‫(داعمئ االالسم‬ ‫رگم باین امتم امیبرباں ےک ےیل افدئہ دنم ےہ اس اک وکیئ اصقنن ںیہن ےہ۔‬
‫ج‪2‬ص‪) 110‬‬

‫رگم باین ےنیپ ےس مسج وک یئک افدئے لم تکس ںیہ۔ ھچک ہنکمم وفادئدرجذلی ںیہ‪:‬‬

‫‪ ‬اہڈیئرنشی ‪:‬رگم باین ےنیپ ےس مسج وک اہڈیئری رےنھک ںیم دمد لم یتکس ےہ‪ ،‬بالکل‬
‫ایس رطح ےسیج ڈنھٹا باین انیپ۔ انمش رطےقی ےس اہڈیئری رانہ فلتخم امسجین‬
‫ااعفل ےک ےیل رضوری ےہ اور ہی ومجمیع تحص وک اہسرا داتیےہ۔‬
‫‪ ‬اہہمض ‪:‬رگم باین اک اامعتسل اہےمض ںیم دمد رک اتکس ےہ۔ ہی اھکےن ےک ذرات وک‬
‫وتڑےن اور اہہمض ےک ذرےعی وخراک یک رحتک وک ومہار رکےن ںیم دمد رک اتکس‬
‫ےہ۔اھکےن ےس ےلہپ با دعب ںیم رگم باین انیپ دبیمضہ‪ ،‬ااھپرہ اور ضبق وک دور رکبا‬
‫ےہ۔‬
‫‪ ‬رگم باین ےنیسپ ےک اخراج وک رتہب انببا ےہ اوررگدش وک تراھ رک مسج وک‪detoxify‬‬
‫رکےناور مسج ےس زہرےلی امدوں اور ہلضف وک باہر اکنےنل ںیم دمد رک اتکس ےہ۔‬
‫رگدوں اور رگج وک افدئہ اچنہپبا ےہ۔‬
 ‫‪203‬‬

‫‪ ‬باک یک ڑیھب ےس اجنت ‪:‬رگم باین ےک اھبپ ےس باک یک دنبش وک دور رکےن اور‬
‫اعم ترہل‪ ،‬اسونئاسسٹئ با ارلیج یک العامت وک دور رکےن ںیم دمد لم یتکس ےہ۔ ہی‬
‫باک ےک ّ‬
‫صحوں وک اصف رکےن اور خرخرے ٹوز وک وکسن دےنی ںیم دمد رک اتکس‬
‫ےہ۔‬
‫‪ ‬آرام اور انتؤ ےس اجنت ‪:‬ای پکرگم باین ےک وھگی انیپ رپوکسن اور راج شخب‬
‫وہاتکس ےہ‪ ،‬آرام وک رتہب انب رکانتؤ ےس اجنت داتی ےہ۔ ہی انتؤ اور ارطضاب یک حطس وک‬
‫مک رکےن ںیم دمد رکاتکس ےہ۔‬
‫‪ ‬وخن یک رگدش ‪:‬رگم باین اک اامعتسل وخن ےک اہبؤ وک زیت رکبا ےہ اور مسج ںیم‬
‫رگدش وک رتہب انب اتکس ےہ۔وتمازن رگدش فلتخم اعضااء اور باوتفں وک آنجیسک اور‬
‫ذغایئ اخراء یک ترلیسںیمااضہفرکیتکس ےہاور ان یکاکررکدیگوکرتہبانبیتےہ۔‬

‫وزن اک ااظتنم ‪:‬ھچک ولگےتھجمسںیہ ہک رگم باین ےنیپ ےس وزن مک رکےن ںیم دمد لم یتکس‬
‫ےہ۔ ہی ماوبکل ری وک اعریض وطر رپ تراھ اتکس ےہ اور ولیکرتر الجےن ںیم دمداگر بای وہ‬
‫اتکس ےہ۔ نکیل ہی ارم ذنہ ںیشن رانہ اچےئہ ہک اےلیک رگم باین انیپ وزن مک رکےن یک امضی ںیہن‬
‫ےہاسےکاسھت تحص دنم ذغا اور ورزش یھبرضوریےہ۔‬
 ‫‪204‬‬

‫اموہاری ےک درد ےس اجنت ‪:‬ھچک وخانیت ےک ےیل رگم باین ےنیپ ےس اموہاری ےک درد‬
‫اور فیلکت وک دور رکےن ںیم دمد لم یتکس ےہ۔ رگیم ٹیپ ےک وھٹپں وک وکسن شخب راج‬
‫فرامہ رک یتکس ےہ۔‬

‫اامم رفعج اصدق ہیلع االسلم فرامےت ںیہ‪:‬مہ اہلبیتؑ اخبر وک ڈنھٹے باین اور ہشفنب ےس دور‬
‫ںیہ۔( ااکلیف ج‪6‬ص‪)356‬‬ ‫رکےت ںیہ اور س ےک ذرےعی العج رکےت‬

‫ےہ۔( بط االہمئ‬ ‫آب زم زم ہر امیبری اک العج‬

‫اامم رفعج اصدق ہیلع االسلم فرامےت ںیہ‪ِ :‬‬
‫ص‪)52‬‬

‫میلح‬

‫بطِالہتیبؑںیممیلحےکوفادئ‬
‫اامم یلع ہیلع االسلم فرامےت ںیہ‪:‬میلح اھکےت روہ‪،‬ویکہکن اس ےس انان اچسیل دن ی‬
‫ابعدت ںیم وخیش وسحمس رکبا ےہ‪،‬ہی ویہ وخراک ےہ وج روسلؐ رپ بازل وہیئ۔‬
 ‫‪205‬‬

‫(ااکلیف‪ ،‬دلج‪ ، 6‬صفحه‪ ، 319‬دحی‪ ، 1‬ااحملنس‪ ،‬دلج‪ ، 2‬صفحه‪ ، 169‬دحی ‪ 1471‬الكمها نع اصحل نب رزنی نع الاامم‬

‫ااصلدق علٹه االسلم‪ ،‬احبر الاونار‪ ،‬دلج‪ ، 66‬صفحه‪ ، 86‬دحی ‪ 3‬داشن بامه ااحدی تریكش‪): 2 / 498‬‬

‫ربمغیپ خدا ےن رمک ںیم درد یک وہج ےس اےنپ رب ےس اکشی یک۔ اہلل اعتیلٰ‬
‫ےن اےس مکح دبا ہک دنگم وک وگش ےک اسھت اھکںیئ (ینعی میلح)۔‬

‫(ااکلیف‪ ،‬دلج‪ ، 6‬صفحه‪ ، 320‬دحی‪ ، 3‬ااحملنس‪ ،‬دلج‪ ، 2‬صفحه‪ ، 169‬دحی‪ ، 1469‬احبر الاونار‪ ،‬دلج‪ ، 66‬صفحه ‪86‬‬

‫دحی ‪ 1‬وص‪ ، 174‬دحی ‪ 16‬داشن بامه ااحدی تریكش‪): 2 / 498‬‬

‫اامم رفعج اصدق ہیلع االسلم فرامےت ںیہ‪:‬روسل یلص اہلل ہیلع واہل وملس ےن فرامبا‪:‬میلح‬
‫ےہ۔(‬ ‫اھکؤ ‪،‬ہی ابعدت ےک ےیل تہب زبادہ تمہ اک باع ےہ اور وقت باہ ںیم ااضہف رکیت‬
‫بط االہمئ ص‪)74‬‬

‫روسل اہلل یلص اہلل ہیلع وملس ےن اہلل اعتیلٰ ےس اینپ رمک ےک درد یک اکشی یک وت اہلل‬
‫( ااکلیف( ط ‪-‬‬ ‫دب وج ہک میلح ےہ۔‬
‫اعتیلٰ ےن اںیہن وگش ےک اسھت دنگم اھکےن اک مکح ا‬
‫الاالسمٹه)‪،‬ج‪،6‬ص‪320‬‬

‫ااحملنس‪،‬ج‪،2‬ص‪ ،403‬واسلئ الشبعه‪،‬ج‪،25‬ص‪ ،69‬احبر الاونار( ط ‪ -‬ریبوت)‪،‬ج‪،16‬ص‪،174‬احبر الاونار( ط ‪-‬‬

‫ریبوت)‪،‬ج‪،59‬ص‪ ،281‬احبر الاونار ریبوت)‪،‬ج‪،63‬ص‪ ،86‬اکمرم الاالخق‪،‬ص‪)163‬‬

‫ای یبن ےن خدا ےس اینپ زمکوری اور یسنج وقت یک یمک یک اکشی یک وت خدا ےن اےس‬
‫میلح اھکےن اک مکح دبا۔‬
‫‪،319‬ااحملنس‪،‬ج‪،2‬ص‪ ،403‬واسلئ الشبعه‪،‬ج‪،25‬ص‪،69‬احبر الاونار( ط ‪-‬‬ ‫(ااکلیف( ط ‪ -‬الاالسمٹه)‪،‬ج‪،6‬ص‬
‫ریبوت)‪،‬ج‪،14‬ص‪،459‬احبر الاونار( ط ‪ -‬ریبوت)‪،‬ج‪،63‬ص‪)،86‬‬
 ‫‪206‬‬

‫ایپربم خدا یلص اهلل ہیلعواہلوملس ےن فرامبا‪:‬‬

‫دب باہک ریمی رمک وبضمط وہ اور‬

‫ربجالیئ ریمے باس آےئ اور ےھجم میلح اھکےن اک مکح ا‬
‫اس ےس ےھجم اےنپ رب یک ابعدت رکےن یک اطق ےلم۔‬
‫(ااحملنس‪ ،‬دلج‪ ، 2‬صفحه‪ ، 169‬دحی ‪ 1470‬نع دبعاهللّ نب انسن نع الاامم ااصلدق علٹه االسلم‪ ،‬احبر الاونار‪ ،‬دلج‪، 66‬‬
‫صفحه‪ ، 86‬دحی‪ ، 2‬داشن بامه ااحدی تریكش‪): 2 / 498‬‬

‫فعض یسنج ےکےئلمیلح اھکؤ‬

‫اامم رفعج اصدق ہیلع االسلم فرامےت ںیہ‪:‬اناء ہیلع االسلم ےن رتسبمہی ےک دوران فعض و‬
‫اسیکھت)۔( ااکلیف ج ‪6‬ص‪)319‬‬ ‫یتسسیک خدا ےس اکشی یک۔خدا ےن ویح بازل یک میلح اھکؤ(دنگم‬

‫میلح وگش وک وکٹ رک اس ںیم دنگم المیئ اجیت اور اور دورسی داںیل یھب شالم رک‬
‫تکس ںیہ۔رگم وگش و دنگم الزم ےہرتہب ےہ دہبن اک وگش اب ڑیھب اک وکٹ رک با رگڈنی رک‬
‫ےک اس ںیم دنگم و وج اک آبا سکم رک ےک اکپںیئ۔( آلکج بازاری میلح وہیت ےہ سج ںیم‬
‫دنگم و وج ںیہن المےئ اجےت سج ےس میلح اک افدئہ احلص ںیہن وہبا)۔‬
 ‫‪207‬‬

‫وگش‬

‫بطِالہتیبؑںیموگشےکوفادئ‬
‫وگش مک از مک ےنتک دن دعب اھکںیئ؟‬
‫یبن یلص اہلل ہیلع واہل وملس فرامےت ںیہ‪:‬اچسیل دن ںیم ای دہعف وگش الزیم اھکؤ۔سج‬
‫۔( ارفلدوس)‬ ‫ےک باس ےسیپ ہن وہں وہ فرض ےل رک اھک ےل‬

‫وگش ےس وگش اگا ےہ‬

‫اگ ےہ۔وج اچسیل دن‬
‫اامم رفعج اصدق ہیلع االسلم فرامےت ںیہ‪:‬وگش ےس وگش ا‬
‫اجب ےہ۔لدا وگش اھکؤ ہک وہ امسع و اصبرت یک‬
‫وگش ہن اھکےئ اس اک االخق ڑگب ا‬
‫ےہ۔( ااحملنس)‬ ‫وقت وک تراھبا‬
 ‫‪208‬‬

‫بطِالہتیبؑےکاطمقبرتہبنیوگشسکاکےہ؟؟‬
‫اامم یلع ہیلع االسلم فرامےت ںیہ‪:‬ش ےس رتہب وگش دےبن اک وگش ےہ۔ارگ اس ےس‬
‫داتی۔( ارفلوع)‬ ‫وکیئ رتہب وگش وہبا وت اس وک اہلل انجب اامسلیع ہیلع االسلم اک دفہی فرار‬

‫اامم یلع ہیلع االسلم فرامےت ںیہ‪:‬رتہبنی وگش ُاس وبکتر ےک ےچب اک ےہ سج ےن ایھب‬
‫وہ۔(احمنس ص‪) 474‬‬ ‫ایھب ُاڑان رھبی‬

‫اگےئےکوگشےسترصاکالعج‬
‫اامم بافر ہیلع االسلم فرامےت ںیہ‪:‬رضحت ٰ‬
‫ومس ہیلع االسلم ےس ج ینب ارسالیئ ےک ولوگں‬
‫ےن ترص(دیفس داغ) یک اکشی یک وت ٰ ؑ‬
‫ومس ےن ان یک ہی اکشی خدا ی اچنہپیئ وت خدا ےن‬
‫ومس رپ ویح بازل یک اور ٰ ؑ‬
‫ومس وک مکح دبا وہ اگےئ اک وگش دنقچر ےک وتپں ےکاسھت اکپ‬ ‫ٰ‬
‫اھکںیئ۔( واسلئ الشبعہ ج‪17‬ص‪)52‬‬ ‫رک‬

‫اگےئاکوگش‪،‬نھکماوردودھ‬
‫اامم رفعج اصدق ہیلع االسلم فرامےت ںیہ‪:‬اگےئ اک دودھ دواء ےہ‪،‬اس اک نھکم افش ےہ اور‬
‫ےہ۔( ارفلوع‪،‬واسلئ الشبعہ ج‪17‬ص‪)53‬‬ ‫وگش وباء (امیبری)‬

‫رمیغ اک وگش رضمےہ‬

‫لسن‬
‫ےہ۔( ااکلف ‪ -‬ا خ الکلبنی ‪-‬‬ ‫اامم یلع ہیلع االسلم فرامےت ںیہ‪:‬رمیغ اک وگش رپدنوں ںیم زنختر‬
‫ج ‪ - ٦‬الصفحه ‪)٣١٢‬‬
 ‫‪209‬‬

‫رپابا وگش رضمےہ‬

‫اامم رفعج اصدق ہیلع االسلم فرامےت ںیہ‪:‬نیت زیچںی ایسی ںیہ وج دبن وک زمکور رکیت‬
‫ںیہ۔ہکلب ضعب اواقت لتق رکیت ںیہ۔‬

‫دبوبدار کشخ وگش اھکبا‪،‬مکش ُتری یک احل ںیم امحم ںیم اجبا اور مکش ُتری یک احل‬
‫ںیم اجمتعم رکبا۔‬
‫(واسلئ الشبعہ ج‪17‬ص‪) 58‬‬

‫ابکب زمکوری اکالعج ےہ‬

‫ومس نب رکب ےتہک ںیہ‪:‬ںیم امیبر وہ ایگ سج ےس تہب زمکور وہ ایگ اور رضحت َ‬
‫ومس اکمظ‬ ‫ٰ‬
‫ہیلع االسلم یک خدم ںیم شیپ وہا آپ ےن فرامبا ںیم ںیہمت زمکور دھکی راہ وہں۔ابکب‬
‫اھکؤ۔ںیم ےن دنچ دن ابکب اھکےئوت تحص دنم وہ ایگ۔‬
‫(واسلئ الشبعہ ج‪17‬ص‪)63‬‬

‫رسوں(رسی) اک وگش رتہبنی ےہ‬

‫اامم رفعج اصدق ہیلع االسلم ےس رکبویں ےک رسوں ےک وگش اکیدرکہ ایک ایگ۔آپ ےن‬
‫ےہ۔( واسلئ الشبعہ ج ‪17‬‬ ‫فرامبا‪:‬رس ترہیک اک اقمم ےہ‪،‬رچاہ اگہ ےک فر ی ےہ اور اذی ےس دور‬
‫ص‪)64‬‬
 ‫‪210‬‬

‫وگش وک اکپےن اکرتہبنی رطہقی‬

‫اناء ہیلع االسلم ےن خدا ےس فیعض دبن و زمکوری یک اکشی یک ۔خدا ےن ویح بازل یک‬
‫اھکؤ۔( ااکلیف ج‪6‬ص‪)316‬‬ ‫وگش وک دودھ ںیم اکپ رک‬

‫دل اور زمکوری اک العج‬

‫اامم رفعج اصدق ہیلع االسلم فرامےت ںیہ ‪:‬سج اک دل زمکور وہ و دبن فیعض وہ وہ اگےئ‬
‫ےک دودھ ںیم دےبناک وگش اکپ رک اھکےئ۔ہر امیبری اک العج ےہ۔امیبرباں وک باہر اکناتل‬
‫ےہ۔ (بط االہمئ ص‪) 64‬‬ ‫ےہ‪،‬دبن وک وبضمط رکبا‬

‫وگش و دودھ‬
‫اامم رفعج اصدق ہیلع االسم فرامےت ںیہ‪:‬‬

‫ای یبن ہیلع االسلم ےن خدا ےس اینپ زمکوری اور باوتاین یک اکشی یک ۔اہلل اعتیل ےن ان‬
‫رپ ویح بازل یک اور فرامبا‪:‬وگش وک دودھ ںیم اکپںیئ ویکہکن اس ںیم ترتک ےہ۔انچہچن‬
‫۔( داعمئ االاالسم ج‪2‬ص‪،110‬احبراالونار‬ ‫دب اور اطق و وتابایئ احلص یک‬
‫اوہنں ےن اس لمع وک ااجنم ا‬
‫ج‪66‬ص‪)76‬‬

‫اوالدیکیمکےکےیلایدہاوروگش‬
‫اامم رفعج اصدق ہیلع االسلم فرامےت ںیہ‪:‬اناء ہیلع االسلم ےن خدا ےس یمک اوالد یک اکشی‬
‫اھکؤ۔( ااکلیف ج ‪ 6‬ص‪)325‬‬ ‫یک خدا ےن فرامبا‪ :‬وگش اور ایدہ الم رک‬
 ‫‪211‬‬

‫یبن یلص اہلل ہیلع واہل وملس فرامےت ںیہ‪:‬وگش اور ایدہ الم رک اھکؤ۔یسنج اطق ںیم ااضہف‬
‫ےہ(باب البیض ص‪) 358‬‬ ‫رکبا‬

‫رمک درد اک العج‬

‫اامم رفعج اصدق ہیلع االسلم فرامےت ںیہ‪:‬اناء ہیلع االسلم ےن خدا ےس رمک درد یک اکشی‬
‫اھکؤ۔ (ااکلیف ج‪6‬ص‪)320‬‬ ‫یک ۔خدا ےن فرامبا ‪:‬دنگم و وگش (میلح ) الم رک‬

‫اگےئ ےک یھگ ںیم وگش‬

‫اامم بافر ہیلع االسلم ےس وسال ایک ایگ ‪:‬اگےئ ےک یھگ ںیم وگش اکپ تکس ںیہ۔آپ ےن‬
‫ےہ)۔( ااحملنس ج‪2‬ص‪)400‬‬ ‫فرامبا۔اکپؤ اور ےھجم یھب دو۔(دبن یک تحص و السیتم ےک ےیل رتہبنی‬

‫وگش ‪،‬رونغ زوتیناوررسہک‬

‫اامم رفعج اصدق ہیلع االسلم فرامےت ںیہ‪:‬وگش رونغ زوتین اور رسہک ےکاسھت‬
‫ےہ۔( االوصل ااکلیف ج ‪6‬ص‪) 332‬‬ ‫اھکبا۔ربمغیپوںؑ یک ذغا‬

‫دلاوردرگیامیبرویںاکوگشےسالعج‬
‫اامم رفعج اصدق ہیلع االسلم فرامےت ںیہ‪:‬سج وک دل یک امیبری وہ با مسج یسکاور امیبری ںیم‬
‫التبم وہ وہ دےبن ےک وگش وک اگےئ ےک دودھ ےکاسھت اھکےئ۔ہر درد و امیبری اک العج‬
‫ےہ۔(‬ ‫اہ اکنل داتی ےہ۔مسج وک کیھٹ رک اتیل ےہ۔وہوٹنں وک وبضمط رکبا‬
‫ےہ۔ہر امیبری وک ب ر‬
‫اناہم ااحدی ج ‪1‬ص‪)261‬‬
 ‫‪212‬‬

‫زبادہ وگش اھکبا رضم ےہ‬

‫اامم یلع راض ہیلع االسلم فرامےت ںیہ‪:‬زبادہ وگش اھکبا انان یک لقع ابتہ رک داتی ےہ اور‬
‫ےہ۔( واسلئ الشبعہ ج ‪16‬ص‪) 458‬‬ ‫باداش ںیم یمک آ اجیت‬

‫کبک اک وگش‬

‫اامم ٰ‬
‫ومس اکمظ ہیلع االسلم فرامےت ںیہ‪:‬کبک اک وگش اھکؤ۔ڈہویں وک وبضمط رکبا ےہ۔اخبر‬
‫وک متخ رکبا ےہ‬
‫(اکمرم االالخق ص‪) 141‬‬

‫خروگش اک وگش‬
‫اامم یلع راض ہیلع االسلم فرامےت ںیہ‪:‬اہلل ےن خروگش اک وگش اس ےیل اھکبا رحام فرار دبا‬
‫ویکہکن وہ یلب اسیج وہبا ےہ اور اس ےکےجنپ یھب یلب ےسیج وہےت ںیہ اور اس ںیم یلب اور‬
 ‫‪213‬‬

‫دورسے دردنوں یک اشمتہب ےک اسھت وخن یک بابایک یک العم یھب بایئ اجیت ےہ۔اےس‬
‫آب ےہ ویکہکن ہی خسم دشہ ےہ۔‬
‫یھب وعروتں ےک رطح اموہاری اک وخن ا‬
‫(ویعن اابخرارلاض ج ‪2‬ص‪) 202‬‬

‫الحل وگش ےک رحام اعضااء‬

‫اامم رفعج اصدق ہیلع االسلم فرامےت ںیہ‪:‬رکبی یک دس زیچںی م اھکؤ۔اوھج اک وگتر‪،‬یلت‬
‫ہتپ(اوصل اکیف‬ ‫‪،‬رحام زغم‪،‬رگدن ےک ولہپ اک ہلضع‪،‬دغود‪،‬قصیت(آہل انتلس)‪،‬ہچب داین‪،‬رشم اگہ اور‬
‫ج‪6‬ص‪)46‬‬

‫یلھچم اک وگش‬

‫ااممرفعجاصدق(ع)ےسہیدحیلقنیکہکسجیلھچمےکمسجرپےکلھچہنوہںاناکاھکبارحامےہ۔‬
‫ب‬
‫(نمال حضررہالفقٹہ‪:‬ج‪33‬ص‪)323‬‬
 ‫‪214‬‬

‫ااممبافر(ع)ااممیلع(ع)یکاتکبےسھچکرحبیاجدناروںےکرحاموہےنےکبارےںیمفراترکےت‬
‫ںیہ ومشبل بام یلھچم (امر امیھ) اور اس ےک دعب فرامےت ںیہ ہک ہر وہ یلھچم سج ےک مسج رپ ےکلھچ وہں ویہ الحل‬
‫ںیہاورسجےکےکلھچہنوہںانوکاھکےنیکاممتعنےہ۔‬
‫(اکیف‪ :‬ج‪ 6‬ص‪)219‬‬

‫اامم رفعج اصدق ہیلع االسلم فرامےت ںیہ‪:‬وج وسےئ اور اس ےک ٹیپ ںیم یلھچم وہ اور اس‬
‫ےہ۔( اوصل اکیف‬ ‫ےک دعب دہش با وجھکر ہن اھکےئ اور حبص وہےن ی اس رپ افجل وہ اتکس‬
‫ج‪6‬ص‪)235‬‬

‫یلھچم اک وگش زبادہ اھکبا رضم ےہ(مک اور انمش دقمار ںیم وکیئ رحج ںیہن ےہ‬
‫ہنیہم ںیم دو دہعف اامعتسل رک تکس ںیہ)‬
‫اامم رفعج اصدق ہیلع االسلم فرامےت ںیہ‪:‬یلھچم اک وگش زبادہ ہن اھکبا رکو‪،‬دبن وک الھگپیت‬
‫ےہ‪،‬مسج وک زمکور رکیت ےہ‪،‬لس (یٹیب)یک امیبری اک باع یتنب ےہ۔‬

‫اھکب آوھکنں یک رچیب وک الھگپبا‬

‫اامم ومیسٰ اکمظ ہیلع االسلم فرامےت ںیہ‪:‬زبادہ یلھچم اک وگش ا‬
‫ےہ۔‬
‫(واسلئ الشبعہ ج‪)17‬‬

‫یبن یلص اہلل ہیلع واہل وملس فرامےت ںیہ‪:‬ہشیمہ بازہ یلھچم اھکبا دبن ےک وگش وک الھگپ داتی‬
‫ےہ۔‬
‫(داعمئ االالسم ج ‪2‬ص‪)151‬‬
 ‫‪215‬‬

‫الھگپب ‪ ،‬مغلب‬
‫ا‬ ‫اامم یلع ہیلع االسلم فرامےت ںیہ۔یلھچم مک اھکںیئ ویکہکن اس اک اھکبا دبن وک‬
‫وک زبادہ اور سفن یک یگنت اک س نا ےہ۔‬

‫اامم یلع راض ہیلع االسلم فرامےت ںیہ‪:‬‬

‫ایدے اور یلھچم ےک وگش وک ااھٹک اھکےن ےس رپزیہ رکںی ویکہکن ج ہی دوونں (‬
‫ےگ۔( بط اامم راض )‬ ‫دعمہ ںیم)عمج وہں ےگ وت وقجنل ‪ ،‬وباریس اور داوتنں ےک درد اک س ںینب‬
 ‫‪216‬‬

‫(بابوسم)بطالہتیبؑںیمزبسویںےسالعج‬
‫زبسویں یک اتیمہ‬
‫اامم رفعج اصدق ہیلع االسلم فرامےت ںیہ‪:‬ہر زیچ یک ای زتنی ےہ اور درتسوخان یک زتنی‬
‫زبسی ےہ ۔‬
‫(الاامیل للطؤویس‪ ،‬صفحه ‪ 304‬اکمرم الاالخق‪ ،‬دلج‪ ، 1‬صفحه‪، 83‬دحی ‪ ،۱۲۸۰‬احبرالاونار‪ ،‬دلج‪، 66‬صفحه‪ ، 199‬دحی ‪۱‬‬
‫داشن بامه ااحدی تریكش‪): 2/ 82‬‬

‫وضحر یبن ارکم یلص اہلل ہیلع وآہل وملس ےن فرامبا ‪:‬اےنپ درتسوخان وک زبسویں ےس اجسبا‬
‫رکو‪ ،‬ویکہکن ہی ہر مسق ےک خراومیثں وک خدا ےک بام اسیکھت ابتہ رک دیتی ںیہ ۔‬
‫(بطّ ایبنلّ‪ ،‬صفحه ‪ ،۱۱‬اکمرم الاالخق‪ ،‬دلج ‪ ،۱‬صفحه ‪ ،۳۸۲‬دحی ‪ ،۱۲۷۸‬احبر الاونار‪ ،‬دلج ‪ ،۶۲‬صفحه ‪)۳۰۰‬‬

‫ای صخش اامم یلع ہیلع االسلم ےک باس آبا۔آپ ےن درتس وخان وگنمابا۔اس رپ وکیئ‬
‫کھن‬
‫زبسی ںیہن یھت وت آپ ےن اانپ اہھت خ ایل اور رھپ فرامبا !ایک ںیہمت ولعمم ںیہن ریغب زبسی‬
‫ےک ںیم ںیہن اھکبا۔الغم دوبارہ ایگ اور زبسی ےل رک آبا ۔آپ ےن اھکےن ےک ےیل اہھت‬
‫ایل۔(اکمرم االالخق ج‪1‬ص‪)251‬‬ ‫تراھبا اور اس صخش وک یھب اھکےن ںیم اانپ رشی رک‬

‫اامم رفعج اصدق ہیلع االسلم فرامےت ںیہ‪:‬‬

‫ومونمں ےک دل زبس وہےت ںیہ اور وہ زبسہ ںیم دیپسچل رےتھک ںیہ۔‬

‫(اکیف‪ ،‬ج‪ ، 6‬ص‪ ، 362‬باب الیقؤول‪ ،‬ح‪) 2‬‬

 ‫‪217‬‬

‫اامم یلع راض ہیلع االسلم ‪:‬اینپ ذغا رپ وتہج رکو‪ ،‬وکیسن زیچ اہمترے دعمہ ےک ےئل‬
‫انمش ےہ‪ ،‬سک زیچ ےس اہمترے دبن وک وقت یتلم ےہ اور وکیسن زیچ اہمترے مسج ےک‬
‫ےئل اسزاگر ےہ ایس زیچ وک اینپ وخراک ےک وطر رپ ااختنب رکو۔‬
‫(احبر االونار‪،‬ج‪ ، 62‬ص‪)310‬‬

‫وضحر یلص اہلل ہیلع واہل وملس ےن فرامبا‪ :‬ںیم زبسی ےک ریغب درتسوخان ےس ںیہن اھکؤں‬
‫اگ۔ (بطّ ایبنلّ‪ ،‬صفحه ‪ ،۱۱‬احبرالاونار‪ ،‬دلج ‪)۶۲‬‬

‫اامم رفعج اصدق ہیلع االسلم فرامےت ںیہ‪:‬ای دن وگش ےکاسھت ‪،‬ای دن دودھ ےک‬
‫اھکؤ۔( واسلئ الشبعہ ج‪17‬ص‪ ، 52‬ااحملنس‪،‬‬ ‫اسھت اور ای دن یسک اور زیچ(زبسی و دال) ےکاسھت‬
‫ج‪ ،2‬ص‪)470‬‬

‫راوی اتہک ےہ !اامم ومیس اکمظ ہیلع االسلم ےن ےھجم الببا اور ےھجم باہش رپ اھٹببا‬
‫رامب ایک مت‬
‫اور درتسوخان رپ زبسباں ںیہن ںیھت اامم (ع) ےن اس اک اہھت ڑکپ رک الغم ےس ف ا‬
‫ںیہن اجےتن ؟ ںیم اس درتس وخان رپ ںیہن اھکبا سج رپ زبسی ہن وہ‪ ،‬زبسی الؤ‪ ،‬سپ الغم‬
‫زبسی البا اور اےس درتس وخان رپ راھک ۔ی آپ ےن اانپ اہھت تراھبا اور اھکبا اھکبا‬
‫(ااکلیف‪ ،‬کلبنی‪ ،‬ج‪ ،6‬ص‪ ،362‬ط االسمٹه)‬

‫ہی تہب رضوری ےہ ہک اامم ہیلع االسلم اےسی درتسوخان ےس ہن اھکںیئ سج ںیم زبسباں ہن‬
‫وہں‪ ،‬اس ےیل زبسباں تحص ےک ےیل رضوری ںیہ اور تحص ےک ےیل دیفم ںیہ۔‬
 ‫‪218‬‬

‫زبسویںےکانتنگخدیدیبطواسیسنئوفادئ‬
‫ذغاتیئ ےس رھبوپر ‪:‬زبسباں وبازنم‪ ،‬دعماینت اور افربئ اک رھبوپر ذرہعی ںیہ۔ وہ وبانم‬
‫یس‪ ،‬وبانم اے‪ ،‬وپبامیش اور وفٹیل ےسیج رضوری ذغایئ اخراء فرامہ رکیت ںیہ۔ ہی ذغایئ اخراء‬
‫ایھچ تحص وک ترفرار رےنھک‪ ،‬دایمئ امیبرویں ےک رطخے وک مک رکےن اور دمافعنی اظنم وک‬
‫تراھےن ےک ےیل رضوری ںیہ۔‬

‫رسنیک ےس اچبؤ ‪:‬ھچک زبسویں ںیم افوٹئ لکیمیک وہےت ںیہ نج ںیم رسنیک اخمفل وصخایصت‬
‫وہیت ںیہ۔ اثمل ےک وطر رپ دنقچر‪ ،‬ہفلق اور وگیھب یسیج زبسویں ںیم اےسی رمابکت وہےت‬
‫ںیہ وج رسنیک وک روےنک ںیم دمد رک تکس ںیہ۔‬

‫دل یک تحص ‪:‬زبسباں دل یک تحص دنم ذغا اک ای امہ ہصح ںیہ۔ وہ ڈلب رپرشی اور‬
‫وسزش وک مک رکےن اور وکرٹسیلول یک حطس وک رتہب انبےن ںیم دمد رک تکس ںیہ۔ زبسباں‬
‫میشینگیم ےس رھبوپر وہیت ںیہ‪ ،‬وج دل یک تحص وک رتہب انبیت ںیہ۔‬

‫اہےمض یک تحص ‪:‬زبسباں افربئ ےس رھبوپر وہیت ںیہ‪ ،‬وج اظنم اہہمض وک تحص دنم رےنھک‬
‫ںیم دمد دیتی ںیہ۔ زبسباں ضبق وک روےنک‪ ،‬تری آی ےک رسنیک ےک رطخے وک مک رکےن‬
‫اور تحص دنم آوتنں ےک ریٹکیببا یک ازفاشئ وک فروغ دےنی ںیم دمد رک یتکس ںیہ۔‬
 ‫‪219‬‬

‫وزن اک ااظتنم ‪:‬زبسویں ںیم ولیکرتر مک وہیت ںیہ اور افربئ زبادہ وہبا ےہ‪ ،‬وج وزن وک‬
‫رٹنکول رکےن ںیم دمداگر بای وہبا ےہ۔ زبسویں ےس رھبوپر ذغا اھکےن ےس مسج وک اانیمطن‬
‫احلصوہباےہاور زبادہ اھکےن یک وخاشہ ںیمیمکواعقوہیتےہ۔‬

‫دامیغ تحص ‪:‬ھچک زبسویں ںیم اےسی رمابکت وہےت ںیہ وج دامیغ ااعفل وک رتہب انب تکس ںیہ‬
‫اور باداش ںیم یمک ےک رطخے وک مک رک تکس ںیہ۔ اثمل ےک وطر رپ‪ ،‬باکل اور ہفلق ےسیج‬
‫وتپں وایل زبسباں وبانم ےکےس رھبوپر وہیت ںیہ‪ ،‬وج بادداش اور دامیغ ااعفل وک رتہب انبیت‬
‫ںیہ۔‬

‫ومجمیع وطر رپ‪ ،‬اینپ وخراک ںیم فلتخم مسق یک زبسویں وک شالم رکےن ےس تحص ےک ےب‬
‫امشر وفادئاحلص وہتکس ںیہ۔‬

‫ہری زبسباں وبازنم‪ ،‬دعماینت اور ایٹنی آکدسٹن اک رتہبنی ذرہعی ںیہ‪ ،‬وج اںیہن‬
‫یسک یھب تحص دنم ذغا ںیم ای رتہبنی ااضہف انبیت ںیہ۔ مسج یک ومجمیع تحص ےک ےیل‬
‫ہری زبسویں ےک اامعتسل ےک دنچ وفادئ ہی ںیہ‪:‬‬

‫‪ ‬رتہب اہہمض ‪:‬ہری زبسباں افربئ اک ای ااھچ ذرہعی ںیہ‪ ،‬وج اہےمض وک رتہب انبےن اور‬
‫ضبق وک روےنک ںیم دمد دیتی ںیہ۔‬
 ‫‪220‬‬

‫‪ ‬دایمئ امیبرویں اک رطخہ مک ‪:‬ہری زبسویں ںیم باےئ اجےن واےل ایٹنی آکدسٹن رسنیک‪،‬‬
‫ذباسطیب اور دل یک امیبری یسیج دایمئ ارماض ےک رطخے وک مک رکےن ںیم دمد رک‬
‫تکس ںیہ۔‬
‫‪ ‬وقت دماتعف ںیم ااضہف ‪:‬ہری زبسباں وبانم یس اور درگی ذغایئ اخرا ےس رھبوپر‬
‫وہیت ںیہ وج دمافعنی اظنم وک تراھےن اور مسج وک تحص دنم رےنھک ںیم دمد دیتی ںیہ۔‬
‫‪ ‬ڈہویں یک تحص ںیم رتہبی ‪:‬ہری زبسویں ںیم میشلیک وہبا ےہ وج ہک وبضمط اور تحص‬
‫دنم ڈہویں وک ترفرار رےنھک ےک ےیل رضوری ےہ۔‬
‫‪ ‬ومباےپ اک رطخہ مک ‪:‬ہری زبسباں ولیکرتر ںیم مک اور ذغاتیئ ےس رھبوپر وہیت ںیہ‪،‬‬
‫وج وزن ںیم یمک ےکاسھتاسھتامسجینالصوتیحںاوروقتںیمیھبااضےفاکباعیتنبںیہ۔‬

‫رتہب انیبیئ ‪:‬ہری زبسویں ںیم ریکوانیٹیدز ےسیج ویلنیٹ اور زنیسکیت باےئ اجےت ںیہ‪ ،‬وج‬
‫ایھچ انیبیئ ترفرار رےنھک اور آوھکنں یک امیبرویں ےک رطخے وک مک رکےن ےک ےیل امہ ںیہ۔‬

‫وسزش ںیم یمک ‪:‬ہری زبسباں ایٹنی وسزش رمابکت ےس رھبوپر وہیت ںیہ‪ ،‬وج مسج ںیم‬
‫وسزش وک مک رکےن اور دایمئ امیبرویں ےس ےنچب ںیم دمد دیتی ںیہ۔‬

‫اعم وطر رپ‪ ،‬اینپ وخراک ںیم ہری زبسویں وک شالم رکےن ےس تحص ےک ےب امشر وفادئ‬
‫وہتکس ںیہ اور آپ یک ومجمیع تحص وک رتہب انبےن ںیم دمد لم یتکس ےہ۔‬
 ‫‪221‬‬

‫زبسی ہفلق)‪( Purslane‬‬

‫بطالہتیبںیمہفلقےکوفادئ‬
‫اس وک اردو ںیم ہفلق ‪،‬افریس ںیم خرہف اور رعیب ںیم یقله ازلهراء ینعی زبسی افہمط ازلرھا‬
‫یھب ےتہک ںیہ۔‬

‫ہی ویرپ‪،‬افرہقی ‪،‬بااتسکن ‪،‬اتران‪،‬ایدبا‪،‬ایشیلمء‪،‬تریک ‪،‬ویبان اور رصم ںیم زبادہ بایئ اجیت ےہ‬

‫اامم رفعج اصدق ہیلع االسلم فرامےت ںیہ‪:‬ہفلق زبسی ےس زبادہ فصٹلت و عفن شخب روےئ‬
‫مبن‬
‫ےہ۔( هی االامل‪ ،‬ج‪) 1‬‬ ‫زنیم ںیم وکیئ ڑجی وبیٹ(وپدا) ںیہن ےہ۔ہی افطمه ازلہرا یک زبسی‬

‫یبن یلص اہلل ہیلع واہل وملس فرامےت ںیہ‪:‬ارگ وکیئ ای زیچ لقع وک تراھیت ےہ وت وہ ہفلق‬
‫ےہ۔‬
‫ف‬
‫زرکبا‪ ،‬اکمرم الاالخق‪ ،‬ج ‪ ،١‬ص ‪ ،٣٩٠‬ح ‪ ١٣١٤‬و ل فٹه« هی‬
‫ااحملنس‪ ،‬ج ‪ ،٢‬ص ‪ ،٣٢٣‬ح ‪ ٢٠٩٤‬نع محّاد نب ّ‬
‫المکبشه »و الكمها نع الاامم ااصلدق علٹه االسلم‪) ،‬احبر الاونار‪ ،‬ج ‪ ،٦٦‬ص ‪ ،٢٣٤‬ح ‪).٣‬‬
 ‫‪222‬‬

‫اامم اصدق علٹه االسلم فرامےتںیہ‪:‬‬

‫روسل خدا یلص اہلل ہیلع و آہل وملس خرہف وک دنسپ رکےت ےھت اور اس ےک ےئل داع ایک‬
‫(ااکلیف‪ ،‬ج ‪ ، 6‬ص‪ ، 367‬ح‪) 2‬‬ ‫رامب رکےت ےھت ینتک با ترتک ڑجی وبیٹ ےہ ۔‬
‫رکےت ےھت۔ اور ف ا‬

‫روسل خدا یلص اہلل ہیلع و آہل وملس ےن فرامبا ‪:‬خرہف ںیم اننونے امیبرویں اک العج‬
‫ےہ۔(ادلوعات ‪ ،‬ص‪ ، 155‬ح‪) 421‬‬

‫اامم اصدق ہیلع االسلم فرامےتںیہ‪:‬‬

‫زنیم رپ خرہف ےس زبادہ وکیئ الضف اور دیفم زبسی ںیہن ےہ اور وہ رضحت افطمہا ازلہرا السم‬
‫اہللاہیلع یک زبسی ےہ۔‬
‫(ااکلیف‪ ،‬ج ‪ ، 6‬ص‪ ، 367‬ح‪)1‬‬

‫اامم رفعج اصدق ہیلع االسلم فرامےتںیہ‪:‬‬

‫رضحت روسل خدا یلص اہلل ہیلع و آہل وملس یک زبسی اکینس ‪ ،‬رضحت یلع اریم اوملنینم ہیلع‬
‫ب‬
‫االسلم یک زبسی بادر حیؤوہی اور رضحت افطمہا ازلہرا السم اہلل اہیلع یک زبسی خرہف ےہ۔(ااکلیف‪ ،‬ج‪، 6‬‬

‫ص ‪) 363‬‬

‫رضحت روسل خدا یلص اہلل ہیلع و آہل وملس ‪:‬‬

‫۔( ااحملنس ‪،‬‬ ‫خرہف ذاہی اک س یتنب ارگ وکیئ زیچ لقع وک زبادہ رکیت ےہ وت وہ خرہف یہ ےہ‬
‫ج‪ ،2‬ص‪) 517‬‬
 223

‫خدید اسیسنئ قیقحت اور ڈیملکی یک رظن ںیم رضحتافطمہا ازلہرا السم اہلل اہیلع یک‬
‫ریحت ازیگن وفادئ‬100‫دنسپیدہ زبسی ےک‬
Purslane (Portulaca oleracea) can be found in various countries around the
world. It

1. United States: Purslane throughout the United States and can be found in all
states. It is particularly common in warm and dry regions.

2. Mexico: Purslane is native to Mexico and is widely consumed in Mexican

cuisine. It is known as "verdolagas" in Spanish.

3. India: Purslane is commonly found in India, where it is known as "kulfa" or

"luni bhaji." It is used in traditional dishes and is considered a nutritious green
vegetable.

4. Greece: Purslane is a popular ingredient in Greek cuisine, where it is called

"glistrida." It is used in salads, soups, and various cooked dishes.

5. Turkey: Purslane is widely consumed in Turkish cuisine. It is known as

"semizotu" and is used in salads, stews, and as a filling for savory pastries.

6. China: Purslane is cultivated and consumed in China, where it is called "ma

chi xian." It is used in stir-fries, soups, and pickled dishes.

7. Egypt: Purslane is commonly eaten in Egypt, where it is known as "reglah."

It is used in salads, stews, and traditional Egyptian dishes.
 ‫‪224‬‬

‫ڈیملکی و اسسنئ ںیمہفلقےک وفادئ‬

‫‪ ‬رپنیلس اواگیم ‪ 3‬فبنی اڈسیز اک رھبوپر ذرہعی ےہ‪ ،‬وج وسزش وک مک رکےن اور دل یک‬
‫تحص وک رتہب انبےن ںیم دمد رکیت ےہ۔‬
‫‪ ‬رپنیلس ںیم ایٹنی آکدسٹن یک دقمار زبادہ وہیت ےہ‪ ،‬وج رسنیک اور درگی امیبرویں ےس‬
‫اچبےن ںیم دمداگر بای وہیت ےہ۔‬
‫‪ ‬رپنیلس ںیم وبانم یس یک ایلعٰ حطس وہیت ےہ‪ ،‬وج دمافعنی اظنم وک تراھ یتکس ےہ اور‬
‫دلج یک تحص وک رتہب انب یتکس ےہ۔‬
‫‪ ‬رپنیلس وبانم اے ےس رھبوپر ےہ‪ ،‬وج اصبرت‪ ،‬دلج یک تحص اور دمافعنی ااعفل‬
‫ےک ےیل امہ ےہ۔‬
‫‪ ‬رپنیلس میشینگیم اک ای ااھچ ذرہعی ےہ‪ ،‬وج ڈہویں یک تحص اور وتابایئ یک دیپاوار ےک‬
‫ےیل امہ ےہ۔‬
‫‪ ‬رپنیلس ںیم وپبامیش وہبا ےہ‪ ،‬وج ڈلب رپرشی وک رٹنکول رکےن اور افجل ےک رطخے وک‬
‫مک رکےن ںیم دمد رکبا ےہ۔‬
‫‪ ‬میشینگیم وماد ‪:‬رپنیلس میشینگیم اک ای ااھچ ذرہعی ےہ۔ای ااسی دعمن وج رسےک درد‬
‫ےس اجنت اک ذرہعی ےہ۔میشینگیم یک حطس مک وہےن یک وصرت ںیم وک رس درد اک رطخہ القح‬
‫وہاتکسےہ۔‬
 ‫‪225‬‬

‫‪ ‬رپنیلس آترن اک ای ااھچ ذرہعی ےہ وج وتابایئ یک دیپاوار اور وخن ےک تحص دنم‬
‫ویلخں ےک ےیل امہ ےہ۔‬
‫‪ ‬رپنیلس میشلیک ےس رھبوپر وہبا ےہ وج ڈہویں یک تحص اور وھٹپں ےک اکم ےک ےیل‬
‫امہ ےہ۔‬
‫‪ ‬رپنیلس ای دقریت ایٹنی وسزش ےہ‪ ،‬وج درد اور وسنج وک مک رکےن ںیم دمد رک یتکس‬
‫ےہ۔‬
‫‪ ‬رپنیلس وخن ںیم رکش یک حطس وک مظنم رکےن ںیم دمد رکیت ےہ۔ ہی ذباسطیب ےک‬
‫ب‬
‫رموضیں ےک ےیل ای رتہبنی دوا ےہ۔بای وٹ ڈا ٹبٹترر ےک رموضیں ےک ےیل افدئہ‬
‫دنم ےہ۔‬
‫‪ ‬رپنیلس ںیم اٹیبزنیل وہےت ںیہ‪ ،‬وج ایٹنی وسزش اور ایٹنی رسنیک یک وصخایصت بایئ اجیت‬
‫ںیہ۔‬
‫‪ ‬رپنیلس وک روایتی وطر رپ اہےمض ےک اسملئ ااہسل‪ ،‬ضبق اور ٹیپ ےک درد ےک ےیل‬
‫دقریت العج ےک وطر رپ اامعتسل ایک اجبا راہ ےہ۔‬
‫‪ ‬دلجیامیبرویں ےسیج ایرامی‪ ،‬لبنچ اور اہموسں ےک العج ےک ےیلرپنیلس اک اامعتسل ایک‬
‫اجبا ےہ۔‬

‫(وحاہل" ‪:‬لمکم ڈیمی ہرت ‪:‬ڑجی وبویٹں یک افش شخب وصخایصت ےک ےئل ای‬
‫یلمع رامنہ "بٹبٹلؤوپ اوڈی)‬
 ‫‪226‬‬

‫‪ ‬رپنیلس ںیم ایٹنی واترل اور ایٹنی ریٹکیبلی وصخایصت بایئ اجیت ںیہ‪ ،‬وج انشکیفن ےس‬
‫اچبےن ںیم دمد رک یتکس ںیہ۔‬
‫‪ ‬رپنیلس اواگیم ‪ 3‬فبنی اڈسیزاینپ ایلعٰ حطس یک دبول دامیغ ااعفل اور بادداش وک رتہب‬
‫انبےن ںیم دمد رکیت ےہ۔‬
‫‪ ‬رپنیلس ںیم ایٹنی ارلج وصخایصت وک اظہر ایک ایگ ےہ وج یتہب وہیئ باک اور‬
‫آوھکنں ںیم اخرش یسیج ارلیج یک العامت وک دور رکےن ںیم دمد رکیت ےہ۔‬
‫‪ ‬رپنیلس میشینگیم یک ایلعٰ حطس یک دبول دنین ےک ایعمر وک رتہب انبےن ںیم دمد رکیت‬
‫ےہ۔‬
‫‪ ‬رپنیلس ںیم ایلع درےج ےک ایٹنی آکدسٹن یک وموجدیگ رگج ےک ااعفل وک رتہب انبےن‬
‫ںیم دمد رکیت ےہ۔‬
‫‪ ‬رپنیلس ںیم اواگیم ‪ 3‬فبنی اڈسی یک ایلع حطس یک دبول اس یک ایٹنی ڈرپٹنسی‬
‫وصخایصت وک داھکبا ایگ ےہ۔‬
‫‪ ‬ہفلق ںیم اواگیم ‪ 3‬فبنی اڈسیز‪ ،‬ایٹنی آکدسٹنی‪ ،‬اور ویلفوبایدز‪ ،‬نج ںیم ایٹنی وسزش‬
‫گ‬ ‫س‬ ‫مب‬‫یفلن‬
‫نوصخایصت وہیت ںیہ۔وج وجڑوںےکدرد و ھبٹاا ےک ےیل افدئہ دنم ںیہ‬ ‫‪،‬ایٹنیا‬
‫‪ ‬الیموٹنن ‪:‬رپنیلس ںیم وہبا ےہ‪ ،‬مسج یک رطف ےس ایتر رکدہ ای اہرومن وج دنین وک‬
‫رتہب انببا ےہ۔ الیموٹنن ایٹنی رسنیک یھب ےہ۔ویکہکن ہی ایٹنی آکدن اور وقت‬
‫دماتعف وک یھب زبادہ رکبا ےہ۔‬
 ‫‪227‬‬

‫‪ ‬رپنیلس اینپ دقریت ببشااب آور وصخایصت یک دبول رگدے ےک ااعفل وک رتہب انبےن‬
‫اور رگدے یک رھتپی ےک رطخے وک مک رکےن ںیم دمد رکیت ےہ۔‬
‫‪ ‬رپنیلس وبانم یس یک ایلعٰ حطس یک دبول دلج یک تحص وک رتہب انبےن اور رھجویں یک‬
‫اظہری لکش وک مک رکےن ںیم دمد رک یتکس ےہ ۔‬
‫‪ ‬رپنیلس وک روایتی وطر رپ رس درد اور درد ہقیقش ےک دقریت العج ےک وطر رپ اامعتسل‬
‫ایک اجبا راہ ےہ‬
‫‪ ‬رپنیلس ایلع حطس ریکوانیٹیدز یک دبول آوھکنں یک تحص وک رتہب انبےن اور رمع ےس‬
‫قلعتم وکیمرل ااطحنط ےک رطخے وک مک رکےن ںیم دمد رک یتکس ےہ ۔‬
‫‪ ‬رپنیلس اینپ دقریت ایٹنی وسزش وصخایصت یک دبول داوتنں یک تحص وک رتہب انبےن‬
‫اور وسمڑوھں یک امیبری ےک رطخے وک مک رکےن ںیم دمد رکیت ےہ۔‬
‫‪ ‬رپنیلس ںیم ایٹنی ویٹرم وصخایصت ںیہ وج رسنیک وک روےنک ںیم دمد رکیت ںیہ۔‬
‫‪ ‬رپنیلس دل یک تحص وک رتہب انبےن اور دل یک امیبری ےک رطخے وک مک رکےن ںیم‬
‫دمد رک اتکس ےہ‪ ،‬اس ںیم وپبامیش یک دقمار زبادہ وہیت ےہ‬
‫‪ ‬وبانم یس یک ایلعٰ حطس یک دبول رپنیلس دمافعنی ااعفل وک رتہب انبےن اور انشکیفن ےک‬
‫رطخے وک مک رکےن ںیم دمد رک یتکس ےہ۔‬
‫‪ ‬وخن ںیم رکش یک حطس وک مک رکےن اور اوسننیل یک اسحس وک رتہب انبےن یک الصج‬
‫یک دبولاسںیمایٹنیذباسطیبوصخایصتیھبوموجدںیہ۔‬
 ‫‪228‬‬

‫‪ ‬رپنیلس اواگیم ‪ 3‬فبنی اڈسیز یک ایلعٰ حطس یک دبول یملع ااعفل وک رتہب انبےن اور رمع‬
‫ےس ہقلعتم یملع زوال ےک رطخے وک مک رکےن ںیم دمد رکیت ےہ ۔‬
‫‪ ‬رپنیلس میشلیک اور میشینگیم یک ایلع حطس یک دبول ڈہویں یک تحص وک رتہب انبےن اور‬
‫آویٹسوپروسس ےک رطخے وک مک رکےن ںیم دمد رک اتکسےہ ۔‬
‫‪ (ALA) ‬اواگیم ‪ 3‬فبنی اڈسی وک وسزش ےک اترات ےس کلسنم ایک ایگ ےہوج ضعب‬
‫ااسقم ےک دردوں وک مک رکےن ںیم دمد رکےت ںیہ‬
‫‪ ‬رپنیلس اواگیم ‪ 3‬فبنی اڈسیز اور ایٹنی آکدسٹن یک ایلعٰ حطس یک دبول زرزیخی اور‬
‫وتدیلی تحص وک رتہب انبےن ںیم دمد رکیت ےہ۔‬
‫‪ ‬رپنیلس اینپ دقریت ایٹنی ریٹکیبلی وصخایصت یک دبول زومخں وک رھبےن اور انشکیفن‬
‫ےک رطخے وک مک رکےن ںیم دمد رکیت ےہ۔‬
‫‪ ‬وبانم اے اور رضوری فبنی اڈسی یک ایلعٰ حطس یک دبول رپنیلس باولں یک تحص وک‬
‫رتہب انبےن اور باولں ےک ڑھجےن وک مک رکےن ںیم دمد رکیت ےہ ۔‬
‫‪ ‬رپنیلس ومڈ وک رتہب انبےن اور ارطضاب وک مک رکےن ںیم دمد رک یتکس ےہ‪ ،‬ہی اواگیم ‪3‬‬
‫فبنی اڈسیز اور ایٹنی آکدسٹن یک ایلعٰ حطس یک دبول ےہ‬
‫‪ ‬ایٹنی آکدسٹن اور اواگیم ‪ 3‬فبنی اڈسیز یک ایلعٰ حطس یک دبول رپنیلس دل یک تحص‬
‫وک رتہب انبےن اور دل یک امیبرویں ےک رطخے وک مک رکےن ںیم دمد رکیت ےہ ۔‬
 ‫‪229‬‬

‫‪ ‬وبانم یس اور ایٹنی آکدسٹن یک ایلعٰ حطس یک دبول رپنیلس دلج وک رتہب انبےن اور‬
‫تراھےپ یک العامت وک مک رکےن ںیم دمد رک یتکس ےہ ۔‬
‫‪ ‬رم دنسوشت‪ ،‬اواگیم ‪ 3‬فبنی اڈسیز اور ایٹنی آکدسٹن یک ایلع حطس یک دبول رپنیلس‬
‫وسزش وک مک رکےن اور وخد ےس وقت دماتعف یک خراویبں یک العامت وک مک رکےن‬
‫ںیم دمد رک یتکس ےہ۔‬
‫‪ ‬ایٹنی آکدسٹن اور ایٹنی وسزش رمابکت یک ایلعٰ حطس یک دبول رپنیلس رگج ےک‬
‫ااعفل وک رتہب انبےن اور رگج یک امیبری ےک رطخے وک مک رکےن ںیم دمد رکیت ےہ ۔‬
‫‪ ‬ایٹنی آکدسٹن اور ایٹنی وسزش رمابکت یک ایلعٰ حطس یک دبول رپنیلس ڑھپیھپوں‬
‫ےک اکم وک رتہب انبےن اور اسسن یک امیبرویں ےک رطخے وک مک رکےن ںیم دمد رکیت‬
‫ےہ۔‬
‫‪ ‬وبانم یس اور ایٹنی آکدسٹن یک ایلعٰ حطس یک دبول رپنیلس دمافعنی ااعفل وک رتہب‬
‫انبےن اور انشکیفن ےک رطخے وک مک رکےن ںیم دمد رک یتکسےہ ۔‬
‫‪ ‬دقریت ایٹنی ریٹکیبلی اور ایٹنی وسزش وصخایصت یک دبول رپنیلس ہنم یک تحص وک‬
‫رتہب انبےن اور وسمڑوھں یک امیبری ےک رطخے وک مک رکےن ںیم دمد رکیت ےہ۔‬
‫‪ ‬اسںیمببشاابآور وصخایصتیھببایئاجںیتںیہ وج مسج ےس ااضیف باین اور ہلضف وک متخ‬
‫رکےن ںیم دمد رکیتںیہ۔اسےس رگدے یک امیبری اکرطخہمکوہاجباےہ۔‬
 ‫‪230‬‬

‫یلع حطس یک دبول رپنیلس اصبرت وک رتہب انبےن‬

‫‪ ‬وبانم اے اور ایٹنی آکدسٹن یک ا ٰ‬
‫اور رمع ےس قلعتم وکیمرل ااطحنط ےک رطخے وک مک رکےن ںیم دمد رک اتکس ےہ ۔‬
‫‪ ‬رپنیلس ںیم دیفم ذغایئ اخراء اور رمابکت یک وعیس رجنی ‪ ،‬وبازنم‪ ،‬دعماینت‪ ،‬ایٹنی‬
‫آکدن‪ ،‬اور اواگیم ‪ 3‬فبنی اڈسی باےئ اجےت ںیہ سج ےس ہی ومجمیع وطر رپ مسج ےک‬
‫دمافعنی ااعفل وک رتہب انبےن اور دایمئ امیبرویں ےک رطخے وک مک رکےن ںیم دمد لم‬
‫یتکسےہ ۔‬
‫‪Neurodegenerative ‬رپنیلس ایٹنی آکدسٹنی اور اواگیم ‪ 3‬فبنی اڈسیز یک ایلعٰ‬
‫ب‬
‫حطس یک دبول دامغ ےک ومجمیع اکم وک رتہب انبےن اور وینروڈ حتررویٹی امیبرویں ےک‬
‫رطخے وک مک رکےن ںیم دمد رکیتےہ ۔‬
‫‪ ‬ومجمیع امسجین اکررکدیگ وک رتہب انبےن اور اکھتؤٹ وک مک رکےن ںیم رپنیلس دمد رکیت‬
‫ےہ‪ ،‬اس ںیم وموجد ذغایئ اخراء اور رمابکت وتابایئ یک دیپاوار ںیم دمد رکےت ںیہ اور‬
‫آکدویٹی انتؤ وک مک رکےت ںیہ۔‬
‫‪ ‬میشلیک‪ ،‬میشینگیم اور وبانم ڈی یک ایلعٰ حطس یک دبول رپنیلس ڈہویں یک تحص وک رتہب‬
‫انبےن اور آویٹسوپروسس ےک رطخے وک مک رکےن ںیم دمد رکیت ےہ۔‬
‫‪ ‬رپنیلس مضہ ےک ااعفل وک رتہب انبےن اور دعمے یک خراویبں ےک رطخے وک مک‬
‫رکےن ںیم دمد رک اتکس ےہ‪ ،‬اس ںیم افربئ ےک ایلعٰ وماد اور دقریت ایٹنی وسزش‬
‫وصخایصت بایئاجںیتںیہ۔‬
 ‫‪231‬‬

‫‪ ‬رپنیلس اواگیم ‪ 3‬فبنی اڈسیز یک ایلع حطس اور ومڈ تراھےن واےل درگی ذغایئ اخراء یک‬
‫دبول ومڈ وک رتہب انبےن اور ڈرپنشی یک العامت وک مک رکےن ںیم دمد رکیت ےہ۔‬
‫‪ ‬ایٹنی آکدسٹن اور ایٹنی وسزش رمابکت یک ایلعٰ حطس یک دبول رپنیلس‪ ،‬اوسننیل یک‬
‫اسحس وک رتہب انبےن اور بای ‪ 2‬ذباسطیب ےک رطخے وک مک رکےن ںیم دمد رکیت‬
‫ےہ۔‬
‫‪ ‬رپنیلس وتدیلی تحص وک رتہب انبےن اور باھجن نپ ےک رطخے وک مک رکےن ںیم دمد‬
‫رکیت ےہ‪ ،‬اس ںیم وموجد وبانم ای اور درگی ذغایئ اخرا وتدیلی ااعفل وک اہسرا دےتی‬
‫ںیہ۔‬
‫‪ ‬رپنیلس دلج یک تحص وک رتہب انبےن اور تراھےپ یک العامت وک مک رکےن ںیم دمد رکیت‬
‫ےہ‪ ،‬اس ںیم وموجد ایٹنی آکدسٹن اور وسزش اخمفل رمابکت آکدویٹی انتؤ اور‬
‫وسزش ےس ظفحت فرامہ رکےت ںیہ۔‬
‫‪ ‬رپنیلس اسسن ےک ااعفل وک رتہب انبےن اور اسسن یک امیبرویں ےک رطخے وک مک‬
‫رکےن ںیم دمد رک یتکس ےہ‪ ،‬اس ںیم وبانم یس یک ایلعٰ حطس اور درگی افدئہ دنم‬
‫رمابکت دمافعنی ااعفل وک اہسرا دےتی ںیہ اور وسزش وک مک رکےت ںیہ۔‬
‫‪ ‬رپنیلس دل یک تحص وک رتہب انبےن اور دل یک امیبری ےک رطخے وک مک رکےن ںیم‬
‫دمد رک اتکس ےہ‪ ،‬اس ںیم باےئ اجےن واےل اواگیم ‪ 3‬فبنی اڈسیز اور درگی ذغایئ اخراء‬
‫دل یک تحص وک اہسرا دےتی ںیہ اور وسزش وک مک رکےت ںیہ۔‬
 ‫‪232‬‬

‫‪ ‬رپنیلس رگج ےک ااعفل وک رتہب انبےن اور رگج یک امیبری ےک رطخے وک مک رکےن ںیم‬
‫دمد رک اتکس ےہ‪ ،‬اس ںیم ایلعٰ حطس ےک ایٹنی آکدسٹن اور وسزش آزیم رمابکت‬
‫آکدویٹی انتؤ اور وسزش ےس ظفحت فرامہ رکےت ںیہ۔‬
‫رپنیلس ںیم فلتخم افوٹئ زلکیمیک شالم ںیہ ےسیج ویلفوبایدز اور اٹیبنیل بگمیت‪ ،‬وج‬ ‫‪‬‬

‫ومباےپ وک مک رکےت ںیہ۔‬

‫‪ ‬رپنیلس ذغایئ رہشی(افربئ)اک ای ااھچ ذرہعی ےہ۔ہی وھبک وک مک رکےن ںیم دمد‬
‫رکیت ےہ۔ افربئ ےس رھبوپر ذغاںیئ زبادہ دتر ی ٹیپ رھبےن اک ااسحس دالیت ںیہ‬
‫وج ہنکمم وطر رپ اھکےن یک دقمار ںیم یمک اک باع یتنب ںیہ۔‬

‫‪ ‬رپنیلس رگدے ےک ااعفل وک رتہب انبےن اور رگدے یک امیبری ےک رطخے وک مک‬
‫رکےن ںیم دمد رک اتکس ےہ‪ ،‬اس ںیم وپبامیش یک ایلعٰ حطس اور رگدے وک تحص دنم‬
‫رےنھک واےل درگی دیفم رمابکتباےئاجےتںیہ۔‬
‫‪ ‬وبانم یس اور درگی وقت دماتعف تراھےن واےل ذغایئ اخراء یک دبول رپنیلس‬
‫دمافعنی ااعفل وک رتہب انبےن اور انشکیفن ےک رطخے وک مک رکےن ںیم دمد رکیت ےہ۔‬
‫‪ ‬رپنیلس اسسن یک تحص وک رتہب انبےن اور اسسن یک امیبرویں ےسیج دہم اور‬
‫ترواکنسٹئ ےک رطخے وک مک رکےن ںیم دمد رکیت ےہ۔ اس ںیم وموجد وبازنم اور‬
 ‫‪233‬‬

‫ایٹنی آکدسٹن ڑھپیھپوں ےک تحص دنم ااعفل وک وپسرٹ رکےت ںیہ اور وسزش وک‬
‫مک رکےت ںیہ۔‬
‫‪ ‬وبانم ڈی اور ڈہویں وک انبےن واےل درگی ذغایئ اخراء یک وہج ےس رپنیلس ڈہویں یک‬
‫اثکتف وک رتہب انبےن اور فررچکی ےک رطخے وک مک رکےن ںیم دمد رک اتکس ےہ ۔‬
‫‪ ‬افربئ یک ایلع حطس اور درگی اہہمض دوش ذغایئ اخراء یک دبول رپنیلس اہےمض وک رتہب‬
‫انبےن اور اہےمض یک خراویبں ےک رطخے وک مک رکےن ںیم دمد رک اتکس ےہ ۔‬
‫‪ ‬رپنیلس اموہاری یک تحص وک رتہب انبےن اور یپ امی اسی یک العامت وک مک رکےن ںیم‬
‫دمد رکیت ےہ‪ ،‬اس ںیم وموجد اواگیم ‪ 3‬فبنی اڈسیز اور درگی افدئہ دنم رمابکت وسزش‬
‫وک مک رکےت ںیہ اور اہرومن یک حطس وک رٹنکول رکےت ںیہ۔‬
‫‪ ‬اواگیم ‪ 3‬فبنی اڈسیز اور درگی ومڈ تراھےن واےل ذغایئ اخراء یک دبولرپنیلس ومڈ وک‬
‫رتہب انبےن اور ڈرپنشی ےک رطخے وک مک رکےن ںیم دمد رک اتکس ےہ ۔‬
‫‪ ‬میشینگیم یک ایلع حطس اور دنین وک فروغ دےنی واےل درگی ذغایئ اخراء یک دبول رپنیلس‬
‫دنین ےک ایعمر وک رتہب انبےن اور دنین یک خرایب ےک رطخے وک مک رکےن ںیم دمد رک اتکس‬
‫ےہ‪،‬‬
‫‪ ‬ایٹنی آکدسٹن اور وسزش ےک الخف رمابکت یک ایلع حطس یک دبول رپنیلس‬
‫اکٹیلھت اکررکدیگ وک رتہب انبےن اور ورزش ےس دیپا وہےن وایل وسزش ےک رطخے‬
‫وک مک رکےن ںیم دمد رک اتکس ےہ ۔‬
 ‫‪234‬‬

‫‪ ‬رپنیلس دلج یک تحص وک رتہب انبےن اور دلج وک ےنچنہپ واےل اصقنن اور رمع ترےنھ ےک‬
‫رطخے وک مک رکےن ںیم دمد رک اتکس ےہ۔اس ںیم ایٹنی آکدسٹن اور وسزش اخمفل‬
‫رمابکت یک ایلع حطس وموجد ےہ وج دلج وک آزاد ریدیکلزر ےکاصقنبات ےس اچبےت ںیہ۔‬

‫‪ ‬رپنیلس دل یک تحص وک رتہب انبےن اور دل یک امیبری ےک رطخے وک مک رکےن ںیم‬

‫دمد رک اتکس ےہ‪ ،‬اس ںیم وپبامیش‪ ،‬میشینگیم‪ ،‬اور تحص دنم ذغایئ اخراء ںیہ وج یبلق‬
‫ااعفل وک اہسرا دےتی ںیہ۔‬
‫ب‬ ‫ٹ‬‫بگ م‬
‫‪ ‬ایٹنی آکدسٹن ‪:‬رپنیلس ںیم یئک ایٹنی آکدسٹنی وہےت ںیہ‪ ،‬ےسیج ہک اٹیبنیل س‬
‫ن‬‫ب‬ ‫ٹ‬‫کس‬ ‫س‬
‫ٹترر)‪ ،‬وبانم یس‪ ،‬وبانم ای‪ ،‬اور ولگباویھتن وریغہ۔ ہی‬ ‫ھ‬ ‫(ومشبل اٹیب ٹبٹترر اور اٹیب‬
‫ایٹنی آکدن آزاد ریدیکلزر وک ےب اتر رکےن اور آکدویٹی انتؤ ےس اچبےن ںیم دمد‬
‫رکےت ںیہ۔‬
‫‪Punicic acid ‬ہفلق ںیم اور ہفلق ےک وجیبں ںیم اواگیم ‪ 5‬بابا اجبا ےہ۔ایٹنی‬
‫آکدن اترات ےک اسھت اسھت ہی وسزش اور یبلق تحص ےک ےئل ہنکمم وفادئ ےس‬
‫واہتسب ےہ۔‬
‫‪ ‬وٹوکریفوزل ‪:‬رپنیلس ںیم وٹوکریفوزل وہےت ںیہ‪ ،‬وج وبانم ای یک ای لکش ںیہ۔‬
‫وٹوکریفوزل ںیم ایٹنی آکدن وصخایصت ںیہ اور ہی ایلخت وک آکدویٹی اصقنن ےس‬
‫اچبےن ںیم رکدار ادا رکےت ںیہ۔‬
 ‫‪235‬‬

‫‪ ‬وفکل اڈسی ‪:‬رپنیلس ںیم وفٹیل با وفکل اڈسی وہبا ےہ‪ ،‬وج وخن ےک رسخ ویلخں یک‬
‫دیپاوار اور تحص دنم ڈی انی اے یک لیکشت ےک ےیل امہ ےہ۔ وفکل اڈسی یک یمک‬
‫ای مسق ےک اایمین اک باع نب یتکس ےہ‬
‫ن‬‫ب‬ ‫ٹ‬‫بکس‬
‫‪ ‬ویلنیٹ اور ز ھبن یک ایلعٰ حطس یک دبول رپنیلس انیبیئ وک رتہب انبےن اور رمع ےس‬
‫قلعتم اصبرت ےک اسملئ ےک رطخے وک مک رکےن ںیم دمد رک یتکس ےہ۔ اس ںیم‬
‫آوھکنں یک تحص وک اہسرا دےنی واےل ایٹنی آکدسٹن ںیہ۔‬
‫‪ (ALA) ‬اواگیم ‪ 3‬فبنی اڈسی ‪:‬رپنیلس ںیم اواگیم ‪ 3‬فبنی اڈسی وہےت ںیہ‪ ،‬ےسیج ہک‬
‫اافل‪ ،‬ونیللبٹک اڈسی ‪ ،‬اواگیم ‪ 3‬فبنی اڈسی وج وھبک وک مظنم رکےن ےک اسھت اسھت ریسی‬
‫(مکش ریس وہےن یک احل) اک ااسحس دیپا رکےت ںیہ۔‬
‫‪ ‬رپنیلس وجڑوں یک تحص وک رتہب انبےن اور وجڑوں ےک درد اور وسزش ےک رطخے‬
‫وک مک رکےن ںیم دمد رک اتکس ےہ‪ ،‬اس ںیم اواگیم ‪ 3‬فبنی اڈسیز اور درگی وسزش آزیم‬
‫رمابکت یک ایلعٰ حطس یک دبول وج وجڑوں یک تحص وک اہسرا دےتی ںیہ۔‬
‫‪ ‬یب سکیلپمک وبازنم‪ :‬رپنیلس ںیم یئک یب وبازنم وہےت ںیہ‪ ،‬نج ںیم اھتنیم (‪ ،B(1‬راوبئالفونی‬
‫ک‬
‫(‪ ،B(2‬ایننیس (‪ ،B(3‬باتریدو شبن (‪B (6‬اور وفٹیل (‪B (9‬شالم ںیہ۔ ہی وبانم وتابایئ‬
‫یکدیپاوار‪،‬دامیغااعفل‪،‬رسخوخنےکایلختیکلیکشت‪،‬اورڈیانیاےیکتربیکںیمامہرکدار‬
‫ادارکےتںیہ۔‬
 ‫‪236‬‬

‫‪ ‬رپنیلس ںیم باےئ اجےن واےل اٹیبزنل اینپ ایٹنی آکدن وصخایصت ےک ےیل وہشمر‬
‫ںیہ وج ہنکمم وطر رپ یبلق تحص وک افدئہ اچنہپےت ںیہ اور ضعب ااسقم ےکرساطن ےک‬
‫رطخے وک مک رکےت ںیہ۔‬
‫ک‬ ‫ک‬
‫‪ ‬رپنیلس ںیم باتریدو شبن (یب سکس)‪:‬رپنیلس باتریدو شبن فرامہ رکبا ےہ وج دامغ یک‬
‫ت‬ ‫ٹ‬ ‫م‬ ‫یس‬
‫وشنوامن‪ ،‬اہرومن روگینشیل اور وینرو رٹا رر یک دیپاوار ںیم امہ رکدار ادا رکبا ےہ۔‬
‫‪ ‬رپنیلس آوتنں یک تحص وک رتہب انبےن اور آوتنں یک وسزش یک امیبری ےک رطخے وک‬
‫مک رکےن ںیم دمد رکیت ےہ‪ ،‬اس ںیم افربئ یک ایلع حطس اور درگی گ تحص دنم‬
‫ذغایئ اخراء ںیہ وج اہہمض یک تحص وک اہسرا دےتی ںیہ‬
‫‪ ‬ہشبٹددانئ ‪:‬رپنیلس ںیم اٹسہیدانئ وہبا ےہ۔ہی ای اونیم اڈسیےہ وج ٹوز یک وشنوامن‬
‫ب‬
‫اور رمم ےک اسھت اسھت یبصع ویلخں ےک ارد رگد ام ٹلبن ایمونں یک دھکی اھبل‬
‫ےک ےیل رضوری ےہ۔‬
‫‪ ‬ریسنی ‪:‬رپنیلس ریسنی فرامہ رکبا ےہ‪ ،‬ای اونیم اڈسی وج رپونیٹ‪ ،‬لخ یک ویلھجں‬
‫اور درگی امہ اونیم اڈسیز یک تربیک ںیم شالم ےہ۔‬
‫‪ ‬رپنیلس ‪:‬رپنیلس ںیم ‪ saponins‬وہ دقریت رمابکت ںیہ نج ںیم وسزش اور ایٹنی رسنیک‬
‫وصخایصتبایئیئگںیہ۔‬
‫‪ ‬رپنیلس ‪Kaempferol‬رپ لمتشم ےہ۔ ہی ای ‪ flavonoid‬ےہسج ںیم وسزش‪،‬‬
‫ایٹنیآکدن‪،‬اوررسنیکےکالخفاتراتداھکےئےئگںیہ‬
 ‫‪237‬‬

‫ھب‬‫بکسٹبن‬ ‫ھب‬‫بکسٹبن‬
‫ن وہبا ےہ‪ ،‬ای ریکوانیٹید وج آوھکنں یک‬ ‫ن ‪:‬رپنیلس ںیم ز‬ ‫‪ ‬۔ز‬
‫تحص وک ترفرار رےنھک اور رمع ےس قلعتم وکیمرل ااطحنط ےس اچبےن ےک ےیل امہ ےہ۔‬
‫رونیٹ ‪:‬رپنیلس رونیٹ اک ای دقریت ذرہعی ےہ‪ ،‬ایٹنی آکدن وصخایصت ےک‬ ‫‪‬‬

‫اسھت ای الفووباید وج وخن یک باویلں وک وبضمط انبےن اور دل یک امیبرویں ےک‬

‫رطخے وک مک رکےن ںیم دمد رک اتکس ےہ۔‬
‫‪ ‬ایشبٹک اڈسی ‪:‬رپنیلس ںیم ایسٹک اڈسی وہبا ےہ‪ ،‬سج اک قلعت تحص ےک فلتخم‬
‫وفادئ ےس وہبا ےہ‪ ،‬ےسیج رتہب اہہمض‪ ،‬وخن ںیم رکش یک حطس ںیم یمک اور ذغاتیئ ںیم‬
‫ااضہف۔‬
‫ل‬
‫‪ ‬باکٹیم اڈسی ‪:‬رپنیلس ںیم با مبٹک اڈسی وہبا ےہ‪ ،‬ای سنحؤورڈٹی فبنی اڈسی وج مسج‬
‫ںیم تہب ےس رضوری لدز اک ای خرو ےہ اور لیس سگٹلٹگ اور اہرومن یک دیپاوار‬
‫ںیم رکدار ادا رکبا ےہ۔‬
‫‪ ‬رپنیلس ومجمیع وتابایئ وک رتہب انبےن اور اکھتوٹ اور یتسس ےک رطخے وک مک رکےن‬
‫ںیم دمد رک اتکس ےہ‪ ،‬اس ںیم وبازنم‪ ،‬دعماینت‪ ،‬اور وتابایئ تراھےن واےل درگی ذغایئ‬
‫اخراء یک دبول وج تحص دنم وتابایئ یک حطس وک وپسرٹ رکےت ںیہ۔‬
‫‪ ‬افربئ یک ایلعٰ حطس اور درگی اہہمض دوش ذغایئ اخراء یک دبول رپنیلس اہےمض وک رتہب‬
‫انبےن اور اہےمض ےک اسملئ ےسیج ضبق اور ااھپرہ ےک رطخے وک مک رکےن ںیم اور‬
‫تحص دنم اہہمض وک اہسرا دیتیےہ۔‬
 ‫‪238‬‬

‫‪ ‬وبازنم‪ ،‬دعماینت‪ ،‬اور درگی دمافعنی تراھےن واےل ذغایئ اخراء یک دبول رپنیلس‬
‫دمافعنی ااعفل وک رتہب انبیت ےہ۔ ہی انشکیفن اور امیبرویں ےک رطخے وک مک رکےن ںیم‬
‫دمد رکیت ےہ۔ہیاخراء تحص دنم دمافعنی اظنم یک امحی رکےت ںیہ۔‬
‫‪ ‬رپنیلس ‪ .‬مسج وک ادنر ےس اصف رکیت ےہ۔زہرےلی اترات وک متخ رکیت ےہ‪ ،‬اس‬
‫ںیم ایٹنی آکدسٹن اور زہر وک متخ رکےن واےل درگی ذغایئ اخراء وموجد ںیہ وج رگج‬
‫اور رگدے ےک تحص دنم اکم وک وپسرٹ رکےت ںیہ اور مسج ےس زہرےلی امدوں‬
‫ےک اخےمت وک فروغ دےتی ںیہ۔‬
‫رپنیلس ومجمیع وطر رپ یبمل رمع وک رتہب انبےن اور رمع ےس قلعتم امیبرویں ےک‬ ‫‪‬‬

‫رطخے وک مک رکےن ںیم دمد رک اتکس ےہ‪ ،‬اس ںیم ایٹنی آکدسٹن اور تحص وک‬
‫فروغ دےنی واےل درگیذغایئ اخراء وموجدںیہ وج تحص دنم زدنیگترےنھ ںیم دمد دےتی‬
‫ںیہ اور وسزش وک مک رکےت ںیہ۔‬
 ‫‪239‬‬

‫اکینس )‪(Chicory‬‬
‫‪English: Chicory‬‬

‫‪Urdu/Hindi: Kasni‬‬
‫بٹلحبن‬
‫ہی اایشیء ‪،‬ویرپ‪ ،‬م اور اتران ںیم بایئ اجیت ےہ۔‬

‫بطِالہتیبؑںیماکینسےکوفادئ‬
‫اامم یلع راض ہیلع االسلم فرامےت ںیہ‪:‬اکینس اھکبا امتم امیبرویں اک العج ےہ ‪.‬انب آدم ےک‬
‫ےہ۔( ااکلف( ط – الاالسمٹه )ج‪ ،6‬ص‪) 36‬‬ ‫ٹیپ ںیم وج یھب امیبری وہ اکینس اس وک ڑج ےس اکنل دیتی‬

‫اامم یلع راض ہیلع االسم فرامےت ںیہ‬

‫اکینس ای ہرار امیبرباں اک العج ےہ ایسی وکیئ فیلکت ںیہن سج وک اکینس مسج ےس باہر ہن‬
‫اکنل دے‬
 ‫‪240‬‬

‫(ااکلیف‪ ،‬ج‪ ،۶‬ص‪ ،۳۶۳‬ح‪،۹‬اکمرم االالخق‪ ،‬ج‪ ،۱‬ص‪ ،۳۸۵‬ح ‪،۱۲۹۴‬احبراالونار‪ ،‬ج‪ ،۶۶‬ص‪ ،۲۰۹‬ح‪،۲۳‬دانامه ااحدی‬
‫تریكش‪ ،‬ج‪ ،۲‬ص ‪)۵۰۵‬‬

‫اامم رفعج اصدق ہیلع االسلم فرامےت ںیہ‪ :‬اکینس اھکؤ۔باین وک زبادہ رکیت ےہ اور رہچےوک‬
‫وخوصبرت رکیت ےہ۔‬
‫(احبراالونار ج‪63‬ص‪،208‬ااحملنس ج‪2‬ص ‪509‬ح‪)667‬‬

‫۔(واسلئ الشبعه‪ ،‬خیش‬ ‫اامم بافر ہیلع االسلم فرامےت ںیہ ‪:‬اکینس ج ےک دروازے رپ درج ےہ‬
‫رحاعیلم‪ ،‬ج‪ ،25‬ص‪)180‬‬

‫اامم یلع ہیلع االسلم فرامےت ںیہ‪ :‬اکینس اھکؤ ویکہکن ہر حبص وک اس رپ ج(ےک باین) ےک‬
‫رطقے بٹکیے ںیہ۔‬
‫(ااحملنس ج‪2‬ص‪،508‬واسلئ الشبعہ ج‪25‬ص‪)173‬‬

‫اوب ریصن ایبن رکےت ںیہ ںیم ےن اامم رفعج اصدق ہیلع االسلم ےس رس اور داڑھ ںیم‬
‫فیلکت یک اکشی یک اور اہک ریمی آوھکنں ںیم نلج وہیت ےہ ۔سج یک وہج ےس رہچہ رپ‬
‫ورم(وسنج) وہ ایگ ےہ۔آپ ےن فرامبا اکینس اامعتسل رکو ےلہپ اےس وچنڑ ول اور اس ےک باین‬
‫ںیم رکش الم ول ۔اس ےس ںیہمت وکسن لم اجےئ اگ اوبریصن ےتہک ںیہ ںیم ےن وسےن ےس ےلہپ‬
‫ایگ۔( بط االہمئ)‬ ‫اےسی یہ ایک اور حبص وہیئ وہیئ وت ےھجم اافہق وہ‬
 ‫‪241‬‬

‫اامم رفعج اصدق ہیلع االسلم فرامےت ںیہ‪:‬اکینس اھکو۔وقت باہ وک تراھیت ےہ ۔مکش امدر ںیم‬
‫اوالد وک وخوصبرت انبیت ےہ۔اواالد ںیم ااضہف رکیت ےہ۔اکینس اھکؤ اےس الہؤ(اکٹھجؤ) ںیہن۔اس‬
‫وہ۔(واسلئ الشبعہ ج ‪17‬ص‪)110‬‬ ‫اک وکیئ ہتپ ااسی ںیہن سج رپ (ج ےک) باین اک رطقہ ہن‬

‫اھکؤ۔آب ینم زبادہ رکیت ےہ اور اٹیب دیپا‬

‫ِ‬ ‫اامم رفعج اصدق ہیلع االسلم فرامےت ںیہ‪ :‬اکینس‬
‫رکیت ےہ‬

‫(مہ رتسبی ےس دو ہتفہ لبق ارگ رمد اکینس اھکےئ اٹیب وہ اگ ارگ وعرت اھکےئ یٹیب وہ یگ‬
‫روزاہن ای چمچ)‬
‫(ااحملنس ج‪2‬ص‪)509‬‬

‫اامم رفعج اصدق ہیلع االسلم فرامےت ںیہ‪:‬وج صخش است ےتپ اکینس ےک اھک رک وس اجےئ اگ‬
‫وہ وقجنل ےس وفحمظ رےہ اگ۔وج صخش اچاتہ ےہ اهللّ ٰ اےس امل و اوالد زبادہ دے وہ اکینس اھکبا‬
‫رکے ویکہکن ہر حبص ج ےک رطقوں ںیم ےس ای رطقہ(باین) اس ےک وتپں رپ رگبا‬
‫ےہ۔ج اکینس اھکؤ اس وک وکٹھج ہن۔(دالھیئ با اصف ہن رکو)‬
‫(اکمرم االالخق ج ‪1‬ص ‪،253‬اوصل اکیف ج‪6‬ص ‪362‬ح‪)1,2,3‬‬

‫اامم رفعج اصدق ہیلع االسلم فرامےت ںیہ‪:‬اکینس اھکؤ ہرار امیبرویں یک دوا ےہ۔ٹیپ ںیم ایسی‬
‫وہ۔( اکمرم االالخق ص‪)184‬‬ ‫وکیئ امیبری ںیہن سج وک اکینس متخ ہن رک یتکس‬
 ‫‪242‬‬

‫اامم رفعج اصدق ہیلع االسم فرامےت ںیہ‪:‬سج وک اخبر وہ با تخس درد وہ ۔وہ اکینس اک باؤڈر‬
‫انب ےل اور اس ںیم رونغ ہشفنب(رونغ ہشفنب بای زوتین) ڈال رک ببشااین ےک اورپ رےھک۔اس‬
‫ےس اخبر اور رسدرد ُدور وہ اجبا ےہ۔‬
‫(اکمرم االالخق ج‪1‬ص‪253‬‬

‫اامم بافر ہیلع االسم فرامےت ںیہ‪:‬اکینس یسنج وقت ںیم ااضہف رکیت ےہ۔اےس ےنکنیھپ اور‬
‫(بطّ االبمّه‪ ،‬دیس دبعاهلل ّ‬
‫شر‪ ،‬ص‪، 243‬مهان‪ ،‬ص‪) 244‬‬ ‫اضعئ رکےن ےس رگتر رکںی۔‬

‫اامم رفعج اصدق ہیلع االسم فرامےت ںیہ‪:‬وج اچاتہ ےہ ہک اس ےک امل اور اوالد ںیم ااضہف‬
‫(ااکلیف‪ ،‬ج‪ ،6‬ص‪ ،363‬ح‪ 3‬؛ اکمرم االالخق‪،‬‬ ‫وہ اےس اچےیہ ہک اکینس ےک ےتپ تہب اھکےئ ۔‬
‫ص‪،177‬ااحملنس ج‪2‬ص ‪508‬ح‪)662‬‬

‫اامم رفعج اصدق ہیلع االسم فرامےت ںیہ‪:‬اکینس رتہبنی زبسی ےہ۔ وہ وچبں وک وکیناکر انبیت‬
‫ےہ۔( ااکلیف‪ ،‬ج ‪ ،۶‬ص ‪ ،۳۶۳‬ح ‪۶‬؛ اکمرم الاالخق‪ ،‬ص ‪)۱۷۸‬‬ ‫ےہ اور ےٹیب وک منج دیتی‬

‫اامم راض ہیلع االسلم ےس روای ےہ ہک آپ ےن فرامبا ‪:‬اکینس امتم دردوں یک افش‬
‫ےہ۔ انان ےک مسج ںیم وکیئ درد ںیہن وہبا ج ی ہک اےس اکینس متخ ہن رک دے ۔‬
‫(اکمرم االالخق‪ ،‬ص ‪) 178‬‬

‫اامم یلع راض ہیلع ااسلم فرامےت ںیہ‪:‬اکینس وک سیپ رک ای اکذغ رپ ڈاںیل اور اس ںیم ہشفنب‬
‫اک لیت ڈاںیل ۔ان دوونں وک سکم رک ےک اس یک ببشااین رپ رںیھک ہی اخبر وک دور رکبا ےہ اور‬
 ‫‪243‬‬

‫رسدرد(یمرنی)ےک ےیل یھب افدئہ دنم ےہ۔ (روابات ںیم رونغ ہشفنب بای زوتین ریبون‬
‫ااعتسل ےکےئلاور رونغ ہشفنب بای کنحدد ادنروین اامعتسل ےکےئلےہ)‬
‫)ااکلیف ج‪6‬ص‪363‬ح‪) 9‬‬

‫یبن یلص اہلل ہیلع واہل وملس فرامےت ںیہ وج اکینس اھک رک(رات وک) وس اجےئ حبص اس رپ‬
‫وکیئ اجدو با زہر اتر ہن رکے اگاور اسی اور وھچب ےسیج اکےنٹ واےل اجونر اس ےک فر ی‬
‫ےگ۔( ادلوعات ص‪)155‬‬ ‫ںیہن آںیئ‬

‫اامم اجسد ہیلع االسلم فرامےت ںیہ‪:‬اکینس رپ روزاہن ج ےس ای رطقہ(باین) اک اتکپٹ‬

‫ےہ۔(دتسمرک ونری ج‪16‬ص‪)416‬‬ ‫ےہ۔اکینس امتم امیبرباں اک العج‬

‫اامم رفعج اصدق ہیلع االسلم فرامےت ںیہ‪:‬‬

‫مت ےتھجمس وہ اکینس ڈنھٹی ےہ نکیل ااسی ںیہن ےہ ہی دتعمل ےہ اور اس یک فصٹلت‬
‫(اوصل اکیف‬ ‫دورسی زبسویں رپ ایس رطح ےہ ےسیج ہاری (فصٹلت)دورسے ولوگں رپ ےہ۔‬
‫ج‪6‬ص ‪363‬ح ‪)7‬‬

‫اامم رفعج اصدق ہیلع االسلم فرامےت ںیہ‪:‬اکینس اھکؤ۔آب رمک وک زبادہ رکیت ےہ۔ےچب وک‬
‫وخوصبرت انبیت ےہ۔اس اک مراج وھتڑا اس رگم اور رنم ےہ۔وٹیبں یک دعتاد ںیم ااضہف رکیت‬
‫ےہ۔( اوصل اکیف ج‪6‬ص‪363‬ح‪)6‬‬
 ‫‪244‬‬

‫اامم رفعج اصدق ہیلع االسلم فرامےت ںیہ‪:‬یبن یلص اہلل ہیلع واہل وملس ےک باؤں رگم زنیم‬
‫رپ رےنھک ےس ی(رگم )وہ ےئگ۔یبن ےن اکینس ےک ےتپ رپ ریپ رےھکبا ہک درد اور وسزش‬
‫ےہ۔( اوصل اکیف ج‪6‬ص‪)367‬‬ ‫متخ وہ اجےئاور اکینس ےک ےیل داع فرامیئ اکینس ینتک باترتک‬

‫اکینس ےک ڈیملکی و اسسنئ ںیم وفادئ و العج‬

‫ایک اکینس اٹیب دیپا رکبا ےہ؟‬
‫زبادہاالکلنئ)‪ (pH‬وفڈاھکےنواولںںیمڑلےکدیپاوہےناکاچسنئزبادہوہباےہ‪.‬‬

‫ایس رطح بازہ ولھپں اور زبسویں یک دقمار ںیم ااضہف‬

‫وپبامیش رپ لمتشم اھکےن یک دقمار ںیم ااضہف‪ ،‬ےسیج ےلیک‪ ،‬اسنمل‪ ،‬اویاکڈو‪ ،‬اکینس( ‪130‬‬
‫رگام)‬
‫لل‬
‫ایلع ا ک ٹبنی ےک اسھت اھکےن یک اایشء ںیم ااضہف‪ ،‬ےسیج وکچری( اکینس) ‪ ،‬رگی دار‬
‫ویمے‪،‬اٹیب دیپا رکےن ےک ےیل االکلنئ وفڈز‬

‫تحص دنم رپسم ےک ےیل امہ ذغایئ اخراء‬

‫زی‬

‫وفٹیل‬

‫مینیلیس‬
 ‫‪245‬‬

‫وبانم یس‬

‫اواگیم ‪ 3‬رچیب‬

‫وکچریںیموکالرڈےس‪2‬گازبادہوفٹیلوہباےہ۔ہکبجوکچریںیم ‪ µg37‬وفٹیلوہباےہ‪،‬وکالرڈںیم‬
‫رصف ‪ µg16‬وہباےہ۔‬

‫وکچری ںیم وموجد دعماینت ‪:‬ہی میشلیک‪ ،‬وپبامیش اور میشینگیم ےس رھبوپر زبسی ےہ‪ ،‬نکیل‬
‫مبٹگبن‬
‫خ اور زی یک یھب وھتڑی‬ ‫اس ںیم درگی دعماینت ےسیج وسڈمی‪ ،‬آترن‪ ،‬افوفسرس‪ ،‬اکرپ‪،‬‬
‫دقمار وہیت ےہ۔‬

‫وکچری ںیم وموجد وبازنم ‪:‬اس ےک وبازنم رپ وغر ایک اجےئ وت ہی وبانم اے‪ ،‬وبانم یس‪،‬‬
‫وبانم ای‪ ،‬وبانم یب ‪ 5‬اور یب ‪ 9‬درگی یب وبازنم ےس رھبوپر ےہ۔‬

‫وکچری وپدوں ےک لدس ںیم وموجد ش ےس ترا فبنی اڈسی اواگیم ‪α -linolenic(C18:3( 3‬‬
‫اھت‪ ،‬وج‪ 32 %‬ےس ‪ 64%‬ی وہبا ےہ‪ ،‬اس ےک دعب ‪(%44-20; C 18:2)Omega-6‬‬
‫‪linoleic‬اور‪ (%21-12;C16:0)palmitic‬وج ہک وادح سنحؤورڈٹی فبنی اڈسی ‪(SFA‬‬
‫)ےہ۔‬

‫وچہکن وکچری ڑج ای دقریت وسزش وک مک رکےن واال ےہ وج افدئہ دنم ےہ ویکہکن اس ںیم‬
‫لن‬
‫اٹیب ریکونیٹ وہبا ےہ‪ ،‬ہی وک حن یک دیپاوار وک تراھبا ےہ۔‬
 ‫‪246‬‬

‫ح‬ ‫لن‬
‫وک ن یک دیپاوار آپ ےک رہچے یک وصخایصت یک کچل اور وفادئ ںیم ااضہف رکیت ےہ‬
‫سج ےس ریکلںی اور رھجباں رھب اجیت ںیہ‪ ،‬اگولں وک ومبا اور اہڈیئری ایک اجبا ےہ‪ ،‬اور زبادہ‬
‫وجان رظن آبا ےہ۔‬

‫وکچری ڑج باؤڈر( دلج یک دھکی اھبل )وکچری ڑج ای وسزش وایل ڑجی وبیٹ ےہ وج اےس‬
‫رپوکسن اور دلج وک وکسن ےنشخب ےک ےیل الوجاب انبیت ےہ۔ بامہ‪ ،‬دلج یک دھکی اھبل ےک ےیل‬
‫ح‬ ‫لن‬
‫وکچری وک ترحیج دےنی یک وہج ہی ےہ ہک اس یک دلج ےک وک ن وک فروغ دےنی یک الصج‬
‫ح‬ ‫لن‬
‫ریتھک ےہ !دلج ںیم زبادہ وک ن اک بلطم ےہ زبادہ کچل‪ ،‬مک باری ریکلںی‪ ،‬اور مک‬
‫رھجباں‬

‫خرلنآف ارگیرچلکیاڈنی وفڈرٹسمیکی ںیمشاعئ وہےنواےلادعادوامشر ےک اطمقبوکچری ںیمباےئاجےن‬

‫واےل ‪Chicoric‬اڈسی )‪ (CA‬وکوسزشےسےنچب ےکےیلدیفماہکایگےہاورہیوخنںیمرکشیکحطسوک‬
‫رٹنکولرکےنںیماعمونےہ۔‬

‫وکچری رگج یک تحص اور مس ربایئ ‪(detoxification systems‬ےک اظنم وک وپسرٹ رکیت‬
‫ےہ‪،‬اہےمضوکافدئہاچنہپیت ےہاوررگدوںےکےیلیھبرتہبےہ۔وکچلری(اووگیلفروٹکیز‪،‬اوننل)ےساوننلمسق‬
‫گ‬
‫ےک فراٹکسن ےک ذرہعی لبسنمک اکروباہڈیئری یک دبتیلی اھکےن ےک دعب وخن ںیم ولگوکز اور اوسننیل ےک‬
‫ردلمعوکمکرکیتےہ۔‬
 ‫‪247‬‬

‫آوتنںیکرحتکںیمدمدلمیتکسےہ۔وچہکناکینسیکڑجےکافربئںیموموجداوننل )‪(inulin‬‬
‫زگرب ےہ اور آپ ےک آوتنں ےک ریٹکیببا وک وخراک داتی ےہ ‪Good‬‬
‫آپ ےک مسج ےس ریغب مضہ وہ رک ا‬
‫‪ Bacteria‬ےہ اس ےیل ہی تحص دنم اہہمض وک فروغ دے داتی ےہ۔ دقریت افربئ ےک وطر رپ یھب اکم رکبا‬
‫اچنہپبےہاورہیہنکمموطررپوکولربکٹل‬
‫رکبےہ۔ہیایومہاراوربااقدعہلمعااضہنموکافدئہ ا‬ ‫ےہاورضبقوکمک ا‬
‫رسنیکےکرطخےوکمکرکاتکسےہ‬

‫دواؤں اک اامعتسل اہےمض ےک لمع وک رتہب انببا ےہ۔ اکینس مضہ ےک لمع وک رتہب انبیت ےہ‬
‫سج ےس وخراک ےک ذغایئ اخراء با ہلضف ںیم یمک آیت ےہ۔ ای بار ج ہی لمکم وہ اجبا‬
‫ےہوت ہی وخن وک مسج ںیم ذغایئ اخراء اچنہپےن اور ویلخں ںیم ان ےک خدب وہےنںیم دمد‬
‫رکبا ےہ۔ ےجیتن ےک وطر رپ‪ ،‬وخن ںیم اقببا مک بانسک وہےت ںیہ وج مسج ےک مس ربایئ ےک‬
‫اظنم رپ دباؤ وک مک رکےت ںیہ۔‬

‫ایٹنی فیگل‪ ،‬ایٹنی واترل‪ ،‬اور ایٹنی ریٹکیبلی ےہ۔‬

‫وکچری ڑج ےک رہشی ںیم سبشکؤورٹنیپ لبٹکیؤون اور وٹکیلوکرکپنی ےسیج ایٹنی آکدن وہےت ںیہ ۔ ان اک‬
‫رمکری ااصعیب اظنم رپ آرام دہ اتر وہ اتکس ےہ۔ اس ےک العوہ‪Lactucin ،‬اور‪lactucopicrin‬‬
‫کی‬
‫ھچک وکسن فرامہ رک تکس ںیہ۔ اس رطح اس اک اامعتسل فبن ےک رحمک اترات ےک الخف ای آرام دہ ےک‬
‫اجبےہ۔‬
‫وطررپبابا ا‬
 ‫‪248‬‬

‫وکچری یک دواؤں یک وصخایصت‬

‫وکچریڑجاکرہشیدواؤںےکافوٹئلکیمیکےسیجاوننل‪،‬سبشکؤورٹنیپ‪،‬لبٹکیؤوتراوروپلیفبیؤولےسرھباوہاےہ۔‬
‫اس ںیم ریٹسوزل‪ ،‬وپیسنر اور ٹ یھب وہےت ںیہ۔ لدا اخصل وکچری ایفیؤوژن اک اامعتسل ضبق وک دور رکےن‬
‫ےک ےیل اعمون ےک وطر رپ اور وخن وک ‪ detoxify‬رکےن ےک ےیل ‪ detoxifier‬ےک وطر رپ دمد رک‬
‫اتکسےہ۔‬

‫روٹوکچری ‪sesquiterpene lactones‬ےکاریمترنیذراعئںیمےسایےہ۔‬

‫وخراک ےس دعماینت(زی‪ ،‬میشلیک اور آترن) اور وبازنم ےک خدب وک تراھبا ےہ۔ اس‬
‫شب‬ ‫ک‬ ‫مبٹگبن‬
‫خ افوفسرس وریغہ ےسیج دعماینت اور باتریدو ن ےسیج وبازنم وہےت ںیہ۔‬ ‫ںیم آترن‪،‬‬
‫روایتی ادوبات ںیم وکچری اچےئ ےک اامعتسل اک وشمرہ دبا اجبا ےہ۔‬

‫رسنیک اخمفل وخاص‬

‫وکچری ںیم اہیئ االکلڈیئز وہےت ںیہ‪ ،‬نج ںیم ایٹنی رسنیک‪ ،‬ایٹنی ویٹرم اور اویمونومڈورٹیلی‬
‫وصخایصت وہیت ںیہ۔ مرید ہی ہک ایٹنی آکدسٹن آکدویٹی انتؤ وک روےتک ںیہ وج رسنیک تیمس‬
‫یئک ارماض وک منج دےتی ںیہ۔ آوتنں ےک رسنیک وک روےنک ےک ےیل زہرےلی ماوبالسٹئ وک مک‬
‫رکےن ںیم وکچری ڑج اک رہشی امہ رکدار ادا رکبا ےہ۔ ہی اناونں ںیم اوماین ےسیج زہرےلی‬
‫ماوبالسٹئ ےک وماد وک مک رکےک تری آی ےک رسنیک ےک رطخے وک یھب مک رکبا ےہ۔‬

‫رپوباویئی وصخایصت‬
 ‫‪249‬‬

‫وکچری یک ڑجوں ںیم اوننل وہبا ےہ وج وبضمط رپوباویئی وصخایصت ےک امکل وہےت‬
‫ںیہ۔ رطفت ںیم رپوباویئی وہےن یک وہج ےس آی ںیم اےھچ ریٹکیببا یک وشنوامن وہیت‬
‫ےہ۔ ج اےس اچےئ با اکیف یک لکش ںیم ایل اجےئ وت ہیدبیمضہ‪ ،‬زیتاتیب‪ ،‬دل یک نلج‪ ،‬اور‬
‫لمح ےک دوران ضبق اور دعمے ےس قلعتم تہب ےسدرگی اسملئ وک لح رکےن ںیم دمد‬
‫رکبا ےہ ۔‬

‫وکسن آور‬

‫اکینس ےک وپدے ںیم وکسن آور وصخایصت ںیہ۔‬

‫وکچری اک وپدا انتؤ یک حطس اور اخص وطر رپ لمح ےک دوران اس ےک اصقنن دہ اتنجئ وک‬
‫یھب مک رک اتکس ےہ۔ اس رطح‪ ،‬ہی ش دل یک امیبرویں اور اہروملن دعم وتازن ےک‬
‫ااکمبات وک مک رکےن ںیم دمد رکبا ےہ۔‬

‫ایٹنی آکدی‬

‫وکچری اک وپدا اینپ ایٹنی آکدی وصخایصت ےک ےیل وہشمر ےہ۔ ہی وصخایصت رگج یک‬
‫افصیئ ںیم دمد رکیت ںیہ۔ہی ریٹکیببا اور فری ریدیکلزر ےس ڑلےن ںیم یھب دمد رکبا ےہ اور مسج‬
‫یک افحتظ رکبا ےہ۔ لمح ےک دوران ےچب یک تحص دنم وشنوامن ےک ےیل امں ےک مسج وک‬
‫ریبوین رطخات ےس اچبیت ےہ۔ ہی وقت دماتعف تراھےن ںیم یھب دمد رکیت ےہ۔‬
 ‫‪250‬‬

‫وکچری وک ای ومتر ڈاویئری اہک اجبا ےہ وج رگدے ےس زہرےلی امدوں وک متخ رکےن‬
‫ںیم دمد رکبا ےہ۔ مسج ےس ان زہرےلی امدوں وک اکنل رک ایسل ترفرار رےنھک ےک رطخے وک‬
‫رکب ےہ۔‬
‫رواک اجبا ےہ۔ ہی احہلم وخانیت ںیم ےلچن ےصح یک وسنج وک روےنک ںیم یھب دمد ا‬

‫میشلیک خدب‬

‫ج مسج ںیم میشلیک وک خدب رکےن یک بات آیت ےہ وت وکچری اک وپدا تہب ترا رکدار ادا‬
‫رکبا ےہ۔‬

‫لمح ےک دوران وخانیت ےک ےیل تحص اور ےچب یک انمش وشنوامن ےک ےیل میشلیک امہ‬
‫دعماینت ںیم ےس ای ےہ۔‬

‫اہیں احہلم وخانیت ےک ےئل وکچری ےک ھچک ہنکمم وفادئ ںیہ‬

‫ذغاتیئ ےس رھبوپر ‪:‬وکچری وبازنم اور دعماینت اک ای ااھچ ذرہعی ےہ وج لمح ےک‬
‫دوران امہ ںیہ‪ ،‬ومشبل وفٹیل وپبامیش اور وبانم یس۔‬

‫اہےمض ںیم دمد ‪:‬وکچری ںیم اوننل وہبا ےہ‪ ،‬ای مسق اک لح یدتر افربئ وج اہےمض وک رتہب‬
‫رکب ےہ‪ ،‬وج ہک لمح ےک دوران ای اعم ہلئسم ےہ۔‬
‫انبےن اور ضبق وک دور رکےن ںیم دمد ا‬

‫وسزش ےک الخف وصخایصت ‪:‬وکچری ںیم وسزش اخمفل وصخایصت ںیہ وج مسج ںیم‬
‫وسزش وک مک رکےن ںیم دمد رک یتکس ںیہ۔ احہلم وخانیت ںیہنج وسنج اور فیلکت وہیت ےہ‬
‫وکچریانےک ےیل افدئہ دنم بای وہ یتکس ںیہ ۔‬
 ‫‪251‬‬

‫رگج یک دمد ‪:‬وکچری اک رگج یک افحتظ رکیت ےہ اور لمح ےک دوران ومجمیع تحص ےک ےیل‬
‫امہ ےہ۔‬

‫ڈلب وشرگ رٹنکول ‪:‬وکچری وخن ںیم رکش یک حطس وک مظنم رکےن ںیم دمد رکبا ےہ۔ اخص‬
‫وطر رپ ان احہلم وخانیت ےک ےیل امہ وہ اتکس ےہ ںیہنج لمح ےک دوران ذباسطیب اک رطخہ وہ‬
‫اتکس ےہ۔‬

‫وکچری ای وپدا ےہ سج اک قلعت ڈڈنینیلی اخدنان ےس ےہ اور روایتی ادوبات ںیم اس‬
‫ےک اامعتسل یک ای وطلی بارخی ےہ۔ اس ںیم یئک افدئہ دنم رمابکت شالم ںیہ‪ ،‬ومشبل‬
‫اوننل‪ ،‬وپلیفبیؤول اور وبازنم‪ ،‬وج دلج یک تحص اور اظہری لکش وک رتہب انبےن ںیم دمد رک تکس‬
‫ںیہ۔‬

‫دلج ےک ےیل وکچری ےک ھچک ہنکمم وفادئ ہی ںیہ‪:‬‬

‫ایٹنی وسزش وصخایصت ‪:‬وکچری ںیم وسزش ےک الخف رمابکت وہےت ںیہ وج الیل‪ ،‬وسنج‬
‫اور دلجی وزش یک درگی العامت وک مک رکےن ںیم دمد رک تکس ںیہ۔ ہی اخص وطر رپ ان‬
‫ولوگں ےک ےیلافدئہدنم بای وہ اتکس ےہ نج ںیم ابکنی‪ ،‬ازگیامی‪ ،‬با وسرباسس ےہ۔‬

‫ایٹنی آکدی اترات ‪:‬وکچری ںیم وموجد وپیل ونیفل ایٹنی آکدی ےک وطر رپ اکم‬
‫رییکلزر یک وہج ےس وہےن‬
‫رکےت ںیہ‪ ،‬سج اک بلطم ےہ ہک وہ دلج ےک ویلخں وک آزاد د‬
 ‫‪252‬‬

‫واےل اصقنن ےس اچبےن ںیم دمد رک تکس ںیہ۔ اس ےس لبق از وق تراھےپ وک روےنک اور‬
‫باری ریکلوں اور رھجویں یک اظہری لکش وک مک رکےن ںیم دمد لم یتکس ےہ۔‬

‫اہڈیئرنشی ‪:‬وکچری اوننل ےس رھبوپر وہیت ےہ‪ ،‬ای مسق اک لح یدتر افربئ وج باین وک ڑکپ‬
‫رک دلج وک اہڈیئری رےنھک ںیم دمد رکبا ےہ۔ اس ےس یکشخ وک روےنک ںیم دمد لم یتکس ےہ‪،‬‬
‫وج ہک رتگن وک اکیھپ انب دیتی ےہ۔‬

‫دلج وک اکمچبا ‪:‬وکچری ںیم وموجد وبانم یس الیمنین یک دیپاوار وک مک رکےک دلج یک رتگن‬
‫وک اھکنربا ےہ اور دلج وک رنیگن انببا ےہ۔‬
‫ح‬ ‫لن‬ ‫ح‬ ‫لن‬
‫وک ن یک دیپاوار ‪:‬وکچری ںیم رمابکت وہےت ںیہ وج وک ن یک دیپاوار وک زیت رکےت‬
‫ںیہ۔ہیدلج یک کچل اور وبضمیط وک ترفرار رےنھک ےک ےیل رضوری ےہ۔‬

‫ومجمیع وطر رپ‪ ،‬وکچری وک اینپ وخراک اب سکن رئیک ےک ومعمالت ںیم شالم رکبا دلج یک‬
‫تحص اور اظہری لکش ےک ےیل یئک وفادئ فرامہ رک اتکس ےہ۔‬

‫وکچری ای زبس وتپں وایل زبسی ےہ وج فلتخم دعماینت اور وبازنم ےس رھبوپر وہیت‬
‫ےہ۔ وکچری ںیم باےئ اجےن واےل ھچک امہ دعماینت ںیم شالم ںیہ۔‬

‫میشلیک ‪:‬وکچری میشلیک اک ای رتہبنی ذرہعی ےہ‪ ،‬وج وبضمط ڈہویں اور داوتنں ےک ےیل‬
‫رضوری ےہ۔‬

‫آترن ‪:‬وکچری ںیم آترن وہبا ےہ‪ ،‬وج وخن ںیم ومیہولگنب یک دیپاوار ےک ےیل امہ ےہ۔‬
 ‫‪253‬‬

‫وپبامیش ‪:‬وکچری وپبامیش اک ای ااھچ ذرہعی ےہ‪ ،‬وج ہک تحص دنم ڈلب رپرشی اور وھٹپں ےک‬
‫انمش اکم وک ترفرار رےنھک ےک ےیل رضوری ےہ۔‬

‫افوفسرس ‪:‬وکچری یھب افوفسرس اک ای ااھچ ذرہعی ےہ‪ ،‬وج تحص دنم ڈہویں اور داوتنں‬
‫ےک ےیل امہ ےہ۔‬

‫میشینگیم ‪:‬وکچری ںیم میشینگیم وہبا ےہ‪ ،‬وج ہک وتابایئ یک دیپاوار‪ ،‬ااصعیب ااعفل‪ ،‬اور وھٹپں‬
‫ںیم آرامتیمسدرگی امسجین ااعفل ےک ےیل رضوری ےہ۔‬

‫ان دعماینت ےک العوہ‪ ،‬وکچری ںیم فلتخم وبازنم یھب شالم ںیہ‪ ،‬ومشبل‬

‫وبانم اے ‪:‬وکچری وبانم اے اک ای ااھچ ذرہعی ےہ‪ ،‬وج تحص دنم انیبیئ اور وبضمط‬
‫دمافعنی اظنم وک ترفرار رےنھک ےک ےیل امہ ےہ۔‬
‫ح‬ ‫لن‬
‫وبانم یس ‪:‬وکچری وبانم یس اک ای ااھچ ذرہعی یھب ےہ‪ ،‬وج وک ن یک دیپاوار‪ ،‬زومخں‬
‫وک رھبےن اور تحص دنم دمافعنی اظنم ےک ےیل رضوری ےہ۔‬

‫وہب ےہ‪ ،‬وج وخن ےک ےنمج اور ڈہویں یک تحص ےک‬

‫وبانم ےک ‪:‬وکچری ںیم وبانم ےک ا‬
‫ےیل رضوری ےہ۔‬

‫وفٹیل ‪:‬وکچری وفٹیل اک ای ااھچ ذرہعی ےہ‪ ،‬وج لمح ےک دوران نینج یک وشنوامن اور‬
‫وخن ےک رسخ ایلخت یک دیپاوار ےک ےیل امہ ےہ۔‬
 ‫‪254‬‬

‫یب وبازنم ‪:‬وکچری ںیم فلتخم یب وبازنم یھب شالم ںیہ‪ ،‬نج ںیم اھتنیم‪ ،‬راوبئالفونی‪ ،‬اور‬
‫ایننیس شالم ںیہ‪ ،‬وج وتابایئ یک دیپاوار اور تحص دنم دلج‪ ،‬باولں اور باونخں وک ترفرار رےنھک‬
‫ےک ےیل امہ ںیہ۔‬

‫یبمھک)‪(Mushroom‬‬

‫بطِالہتیبؑںیمیبمھکےکوفادئ‬
‫ےہ(احبرالاونار‪،‬‬ ‫روسل یلص اہلل ہیلع واہل وملس فرامےت ںیہ ‪:‬یبمھک اک باین آوھکنں ےک ےیل افش‬
‫ج‪ ، 66‬ص‪) 231‬‬

‫وضحر ارکم یلص اہلل ہیلع واہل وملس ےن فرامبا ‪:‬رشموم ج ےک وپدوں ںیم شالم ںیہ اور‬
‫ےہ۔( ااحملنس‪ ،‬ج‪ ، 2‬ص ‪) 335‬‬ ‫ان اک باین آوھکنں ےک درد ےک ےیل افش‬

‫ےہ۔(ویعن اابخر‬ ‫اامم یلع راض ہیلع االسم فرامےت ںیہ‪ :‬رشموم(یبمھک) آوھکنں ےک ےیل افش‬
‫ارلاض ج‪1‬ص‪)80‬‬
 ‫‪255‬‬

‫یبنﷺ فرامےت ںیہ‪:‬‬

‫یبمھک نم و ولسی ںیم ےس ےہ اور نم و ولسی ج ںیم ےس ںیہ اور یبمھک اک باین آھکن‬
‫ےک ےیل افش ےہ‬
‫(اوصل اکیف ج‪6‬ص‪)370‬‬

‫رشموم ےک ڈیملکی و اسسنئ ںیم وفادئ‬

‫رشموم ںیم یئک ذغایئ اخراء وہےت ںیہ وج آوھکنں یک تحص ےک ےیل افدئہ دنم بای‬
‫وہےت ںیہ۔ اہیں ھچک رطےقی ںیہ نج ںیم رشموم تحص دنم آوھکنں ںیم ہصح ڈال تکس‬
‫ںیہ‪:‬‬

‫ایٹنی آکدسٹن ‪:‬رشموم ایٹنی آکدسٹن اک ای ااھچ ذرہعی ںیہ ےسیج مینیلیس‪ ،‬اتروگویھتنین‪،‬‬
‫اور ولگباویھتن‪ ،‬وج آوھکنں وک آکدویٹی انتؤ ےس اچبےن ںیم دمد رک تکس ںیہ۔‬
‫ه‬‫ک‬
‫وبانم ڈی ‪ :‬مبٹااں وبانم ڈی اک وادح ذرہعی ںیہ وج تحص دنم آوھکنں وک ترفرار رےنھک‬
‫اور رمع ےس قلعتم وکیمرل ااطحنط وک روےنک ےک ےیل رضوری ےہ۔ ‪( age-related‬‬
‫)‪macular degeneration‬‬

‫)‪(Lutein,zeaxanthin‬ہی دو امہ ریکوانیٹیدز ںیہ وج رشموم ںیم ایلع حطس رپ باےئ اجےت ںیہ‪،‬‬
‫اجبےہ۔‬
‫اخصوطررپومایتدنباوررمعےسقلعتموکیمرلااطحنطےکرطخےوکمکرکےنےکےیلاجبا ا‬

‫)‪)cataracts and age-related macular degeneration‬‬

 ‫‪256‬‬

‫وبانم ‪ B2‬وبانم یب وٹ اک ای ااھچ ذرہعی ںیہ‪ ،‬ےسج راوبئالفونی یھب اہک اجبا ےہ‪ ،‬وج‬
‫تحص دنم آوھکنں وک ترفرار رےنھک اور انیبیئ وک رتہب انبےن ںیم دمد رکبا ےہ۔‬

‫رشموم ںیم ولیکرتر اور حکٹاایئ مک وہیت ےہ اور ہی تہب ےس رضوری وبازنم اور‬
‫دعماینت اک ای ااھچ ذرہعی ںیہ۔ رشموم ںیم باےئ اجےن واےل دعماینت اور وبازنم اور ان‬
‫ےک ہنکمم وفادئ درجذلیںیہ۔‬

‫وبانم ڈی ‪:‬ھچک رشموم‪ ،‬ےسیج شاےک‪ ،‬ںیم وبانم ڈی وہبا ےہ‪ ،‬وج وبضمط ڈہویں‪،‬‬
‫دمافعنی اظنم ےک اکم اور ومجمیع تحص ےک ےیل امہ ےہ۔‬

‫یب وبازنم‪ :‬رشموم یب وبازنم اک ای ااھچ ذرہعی ںیہ‪ ،‬ومشبل راوبئالفونی (‪ ،B(2‬ایننیس (‪،B(3‬‬
‫وٹنیپکنیھتاڈسی(‪،B(5‬اوروفٹیل(‪B(9‬۔یبوبازنمدرگیزیچوںےکالعوہوتابایئیکدیپاوار‪،‬دامیغااعفلاور‬
‫تحصدنمدلجںیمدمدرکےتںیہ۔‬

‫اکرپ ‪:‬رشموم باےبن اک ای ااھچ ذرہعی ںیہ‪ ،‬وج آترن وک خدب رکےن اور وخن ےک رسخ‬
‫ایلخت یک لیکشت ںیم دمد رکبا ےہ۔‬

‫وپبامیش ‪:‬وپبامیش تحص دنم ڈلب رپرشی اور دل ےک اکم وک ترفرار رےنھک ےک ےیل امہ ےہ‪،‬‬
‫اور رشموم اس دعماینت اک ای ااھچ ذرہعی ںیہ۔‬

‫اھتریئای یک‬
‫د‬ ‫مینیلیس ‪:‬ھچک رشموم‪ ،‬ےسیج رکینیمی رشموم‪ ،‬مینیلیس ںیم زبادہ وہےت ںیہ‪ ،‬وج‬
‫تحص‪ ،‬دمافعنی ااعفل اور ایٹنی آکدن رسرگیم ےک ےیل امہ ےہ۔‬
 ‫‪257‬‬

‫زی ‪:‬رشموم ںیم زی وہبا ےہ‪ ،‬وج دمافعنی اکم‪ ،‬زمخ رھبےن اور ویلخں یک وشنوامن ےک‬
‫ےیل امہ ےہ۔‬

‫دکو)‪(Pumpkin‬‬

‫بطِالہتیبؑںیمدکوےکوفادئ‬
‫روسل یلص اہلل ہیلع واہل وملس فرامےت ںیہ‪ :‬دکو اک اسنل زبادہ اھکؤ اس ےس زغم یک ردش‬
‫(اکمرم االالخق ص‪)177‬‬ ‫اور لقع ںیم زبادہ ااضہف وہبا ےہ۔‬

‫یبن یلص اہلل ہیلع واہل وملس ےن یلع ہیلع االسلم ےس فرامبا‪:‬دکو اھکؤ۔ مغ زدہ دل وک وخیش‬
‫و رسمت ےس انکمہر رکبا ےہ۔دکو اھکؤ‪،‬وج یھب دکو اھکبا ےہ اس اک رہچہ وخوصبرت اور ونراین‬
‫۔( بط االہمئ ص‪)142‬‬ ‫وہ اجبا ےہ۔دکو ریمی اور ھجم ےس ےلہپ زگرے ربمغیپوں یک ذغا ےہ‬

‫اامم بافر ہیلع االسلم فرامےت ںیہ‪ :‬دکو لقع اور لقع یک اطق وک تراھبا ےہ۔‬
 ‫‪258‬‬

‫یبن یلص اہلل ہیلع واہل وملس فرامےت ںیہ‪:‬با یلعؑ دکو زبادہ اھکبا رکو۔اس ےس دامغ تراتھ‬
‫ےہ اور لقع زبادہ وہیت ےہ۔‬
‫لم‬
‫(حلٹه ا یقبن ص‪)105‬‬

‫یبن یلص اہلل ہیلع واہل وملس فرامےت ںیہ‪:‬دکو زبادہ اھکبا رکو۔ارگ اس ےس وکیئ یکلہ (زو ِد‬
‫مضہ)زیچ وہیت وت خدا رضحت ویسن ہیلع االسم ےک ےیل ویہ ااگبا ۔ج یھب وکیئ صخش وشربا‬
‫ایتر رکے وت اس ںیم دکو زبادہ ڈاےل ۔اس ےس دامیغ وقّت ںیم زبادیت وہیت ےہ اور لقع‬
‫تریتھ ےہ۔وج صخش دکو وک وسمر یک دال ےک اسھت اھکےئ اگ۔اس اک دل خدا اک ذرک رکےت‬
‫ےہ۔(اکمرم االالخق‬ ‫وق رنم وہ اجےئ اگ۔ دکو اھکےن ےس وقت یسنج ںیم یھب ااضہف وہبا‬
‫ج‪1‬ص‪)252‬‬

‫ایپربم خدا یلص اهلل علٹه و آہل و لس ےن فرامبا‪:‬‬

‫ّ‬
‫دکو اھکؤ‪ ،‬ویکہکن ارگ اس ےس وکیئ اکلہ (رنم و مضہ وہےن واال ) درج وکیئ وہبا وت‬
‫خدا ریمے اھبیئ ویسن ےک ےیل اےس ااگبا ۔ ج یھب مت ںیم ےس وکیئ اسنل انبےئ اس‬
‫ںیم دکو ڈال دںی۔ ویکہکن اس ےس دامغ اور لقع ںیم ااضہف وہبا ےہ۔‬
‫اکمرم الاالخق‪ ،‬دلج‪ ، 1‬صفحه‪ ، 383‬دحی ‪ 1283‬نع الاامم انیسحل علٹه االسلم‪ ،‬احبر الاونار‪ ،‬دلج‪ ، 66‬صفحه‪، 228‬‬
‫دحی‪ 16‬؛ ارفلدوس‪ ،‬دلج‪ ، 3‬صفحه‪) ، 244‬دحی ‪ 4719‬نع الاامم انسحل علٹه االسلم‪ ،‬زنک العمّاال‪ ،‬دلج‪ ، 15‬صفحه‪، 280‬‬
‫دحی ‪ 40990‬داشن بامه ااحدی تریكش‪): 2 / 426‬‬
 ‫‪259‬‬

‫اامم رفعج اصدق ہیلع االسلم فرامےت ںیہ‪:‬روسل یلص اہلل ہیلع واہل وملس وک اہیدویں ںیم‬
‫یھت۔( اکمرم االالخق ج‪1‬ص‪)337‬‬ ‫ش ےس زبادہ دکو یک اہیدی دنسپ‬

‫اامم رفعج اصدق ہیلع االسم ےس روای ےہ ہک روسل اہلل یلص اہلل ہیلع وملس ےن فرامبا ‪:‬وج‬
‫صخش دال وسمر ےک اسھت دکو اھکےئ‪ ،‬اس اک دل اہلل اک ذرک رکےن ںیم رنم وہ اجبا ےہ اور‬
‫وقت امجع ںیما اضہف وہ اجبا ےہ‬
‫(احبر االونار‪ ،‬العمه یسلجم‪ ،‬ج‪ ،66‬ص‪)228‬‬

‫ےہ۔ (احبر‬ ‫رضحت یلع ہیلع االسلم فرامےت ںیہ‪:‬دکو دل وک تروبازہ اور ادایس وک دور رکبا‬
‫االونار‪ ،‬العمه یسلجم‪ ،‬ج‪ ،112‬ص ‪)229‬‬

‫دکو ےک ڈیملکی اسسنئ ںیم وفادئ‬

‫دکو ریکونیٹ ےس رھبوپر وہبا ےہ‪ ،‬وج مسج ںیم وبانم اے ںیم دبتلی وہبا ےہ۔‬
‫وبانم اے تحص دنم اصبرت‪،‬وتابا دلج اور دمافعنی اظنم ےک ےیل رضوری ےہ۔‬
‫لن‬
‫وبانم یس ‪:‬دکو وبانم یس اک ای ااھچ ذرہعی یھب ےہ‪ ،‬وج دمافعنی اکم اور وک ن یک‬
‫ح‬

‫دیپاوار ےک ےیل امہ ےہ۔‬

‫وبانم ای ‪:‬ہی وبانم ای ایٹنی آکدی ےہ وج ویلخں وک اصقنن ےس اچبےن ںیم دمد‬
‫رکبا ےہ اور تحص دنم دلج اور آوھکنں وک ترفرار رےنھک ےک ےیل امہ ےہ۔‬

‫دکو ںیم باےئ اجےن واےل ھچک دعماینت اور انےک وفادئ‬
 ‫‪260‬‬

‫وپبامیش ‪:‬دکو ںیم وپبامیش یک دقمار زبادہ وہیت ےہ‪ ،‬وج ڈلب رپرشی وک رٹنکول رکےن ںیم دمد‬
‫رکبا ےہ اور وھٹپں ےک تحص دنم اکم وک وپسرٹ رکبا ےہ۔‬

‫میشینگیم ‪:‬ہی دعمن تحص دنم ڈہویں اور وھٹپں ےک ےیل امہ ےہاور ااصعب اور دل ےک‬
‫اکم وک مظنم رکےن ںیم دمد رکبا ےہ۔‬

‫آترن ‪:‬دکو ںیم آترن وہبا ےہ‪ ،‬وج ومیہولگنب یک دیپاوار اور وخن ںیم آنجیسک یک لقن و‬
‫لمح ےک ےیل رضوری ےہ۔‬

‫زی ‪:‬ہی دعمین وقت دماتعف‪ ،‬زمخ یک افش بایب‪ ،‬رپونیٹ اور اکروباہڈیئری ےک ماوبزلم‬
‫ےک ےیل امہ ےہ۔‬

‫دکو ای ذغاتیئ ےس رھبوپر اور وراٹسلئ اھکبا ےہ وج رمداہن تحص وک یئک رطوقیں‬
‫ےس افدئہ اچنہپ اتکس ےہ۔ اہیں ھچک اےسی رطےقی ںیہ نج ےس دکو رمداہن تحص ےک ےیل‬
‫ااھچ وہ اتکس ےہ۔‬

‫رپوٹیٹس تحص ‪:‬دکو ےک جیب زی ےس رھبوپر وہےت ںیہ‪ ،‬وج رپوٹیٹس یک تحص ےک‬
‫ےیل امہ ےہ۔قیقحت ےس ہتپ الچ ےہ ہک زی یک ٹنمیلپس رپوٹیٹس یک تحص وک رتہب انب یتکس‬
‫ےہ اور رپوٹیٹس رسنیک ےک رطخے وک مک رک یتکس ےہ۔‬
 ‫‪261‬‬

‫دل یک تحص ‪:‬دکو افربئ‪ ،‬وپبامیش اور میشینگیم اک ای ااھچ ذرہعی ےہ‪ ،‬وج دل یک تحص‬
‫ےک ےیل امہ ںیہ۔ ان ذغایئ اخراء ےس رھبوپر ذغا ڈلب رپرشی وک مک رکےن اور دل یک امیبری‬
‫ےک رطخے وک مک رکےن ںیم دمد رک یتکس ےہ۔‬

‫دمافعنی اظنم ‪:‬دکو اٹیب ریکونیٹ اک یھب ای ااھچ ذرہعی ےہ‪ ،‬وج مسج ںیم وبانم اے ںیم‬
‫دبتلی وہبا ےہ۔ وبانم اے تحص دنم دمافعنی اظنم ےک ےیل امہ ےہ اور ہی انشکیفن وک‬
‫روےنک ںیم دمد رک اتکس ےہ۔‬

‫وٹسیٹریٹسون ‪:‬دکو ےک وجیبں ںیم افوٹئریٹسوزل بایم رمابکت یھب وہےت ںیہ‪ ،‬وج رمدوں‬
‫ںیم وٹسیٹریٹسون یک حطس وک تراھےن ںیم دمد رک تکس ںیہ۔ وٹسیٹریٹسون رمداہن یسنج لعف‪،‬‬
‫وھٹپں اور ڈہویں یک اثکتف ےک ےیل امہ ےہ۔‬

‫دکو ںیم رٹوٹپنف یھب وہبا ےہ‪ ،‬ای اونیم اڈسی ےسج مسج ریسووٹنن دیپا رکےن ےک ےیل‬
‫یس‬
‫اامعتسل رکبا ےہ‪ ،‬ای وینرو رٹا مٹترر وج ومڈ وک مظنم رکےن ںیم دیلکی رکدار ادا رکبا ےہ۔‬
‫ریسووٹنن وک ضعب اواقت" وخیش اک اہرومن "یھب اہک اجبا ےہ ویکہکن ہی وخاحشیل اور وخیش ےک‬
‫خدبات وک تراھےن ںیم دمد رک اتکس ےہ۔‬

‫ایٹنی آکدسٹن ےس رھبوپر ‪:‬دکو ایٹنی آکدسٹن اک رھبوپر ذرہعی ےہ‪ ،‬ےسیج ہک اٹیب‬
‫ریکونیٹ اور وبانم یس۔ ہی ایٹنی آکدسٹن دامیغ ویلخں وک فری ریدیکلزر یک وہج ےس باداش‬
‫یکخرایبےسیج وہےن واےل اصقنن ےس اچبےن ںیم دمد رکےت ںیہ۔‬
 ‫‪262‬‬

‫وبانم ای یک زبادہ دقمار ‪:‬وبانم ای ای اور ایٹنی آکدی ےہ وج دکو ےک وجیبں ںیم‬
‫بابا اجبا ےہ۔ قیقحت ےس بای وہا ےہ ہک وبانم ای یملع ااعفل وک رتہب انبےن اور رمع ےس‬
‫ہقلعتم بادداش یک یمک ےس اچبےن ںیم دمد رک اتکس ےہ۔‬

‫وپبامیش اک ااھچ ذرہعی ‪:‬وپبامیش ای امہ دعمن ےہ وج دامیغ تحص ےک ےیل رضوری ےہ۔‬
‫ہی مسج ںیم ایسولں ےک وتازن وک مظنم رکےن ںیم دمد رکبا ےہ اور ااصعیب اکم ںیم رکدار ادا‬
‫رکبا ےہ۔ دکو وپبامیش اک ای ااھچ ذرہعی ےہ‪ ،‬ای پک ےکپ وہےئ دکو ںیم رقتبیا ‪564‬‬
‫یلم رگام وپبامیش وہبا ےہ۔‬

‫دکو ای ااہتنیئ ذغاتیئ ےس رھبوپر اور وراٹسلئ زبسی ےہ وج ہک اہےمض ںیم دمد دےنی‬
‫تیمس دعتمد تحص ےک وفادئ فرامہ رک یتکس ےہ۔ اہیں ھچک اےسی رطےقی ںیہ نج ےس دکو‬
‫اہےمض وک افدئہ اچنہپ اتکس ےہ۔‬

‫افربئ ےس رھبوپر ‪:‬دکو ذغایئ رہشی اک ای رتہبنی ذرہعی ےہ‪ ،‬وج تحص دنم اہہمض وک‬
‫ترفرار رےنھک ےک ےیل رضوری ےہ۔ افربئ اہےمض ےک اظنم ےک ذرےعی اھکےن وک لقتنم رکےن‬
‫ںیم دمد رکبا ےہ‪ ،‬آوتنں یک بااقدعہ رحتک وک فروغ داتی ےہ اور ضبق وک رواتک ےہ۔‬

‫اہڈیئرنشی وک فروغ داتی ےہ ‪:‬دکو ںیم باین وہبا ےہ‪ ،‬وج اہڈیئرنشی وک تراھ رک رتہبنی ذغا‬
‫انببا ےہ۔ تحص دنم اہےمض ےک ےیل انمش اہڈیئرنشی رضوری ےہ‪ ،‬ویکہکن ہی بااخےن وک رنم‬
‫رکےن اور ضبق وک روےنک ںیم دمد رکیت ےہ۔‬
 ‫‪263‬‬

‫ب‬ ‫ٹ‬‫ل‬ ‫لب‬‫ٹ‬‫م‬

‫اترازمئ رپ لمتشم ےہ ‪:‬دکو ںیم ا س‪ ،‬رپوزیٹ اور س ےسیج اترازمئ وہےت ںیہ وج‬
‫اھکےن وک وتڑےن اور اہےمض وک رتہب انبےن ںیم دمد رکےت ںیہ۔‬

‫وسزش وک مک رکبا ےہ ‪:‬دکو اک ایلعٰ ایٹنی آکدی وماد ومشبل اٹیب ریکونیٹ‪ ،‬اہےمض ںیم‬
‫وسزش وک مک رکےن ںیم دمد رکبا ےہ وج ہک ومجمیع وطر رپ اہہمض یک تحص وک رتہب انب اتکس‬
‫ےہ۔‬

‫افدئہ دنم گ ریٹکیببا وک وپسرٹ رکبا ےہ ‪:‬دکو ںیم وموجد افربئ اور رپی باویئی وماد‬
‫آوتنں ےک افدئہ دنم ریٹکیببا یک ازفاشئ ںیم دمد رک با ےہ‪ ،‬وج اہہمض وک رتہب انب اتکس ےہ اور‬
‫دمافعنی اظنم وک تراھ اتکس ےہ۔‬

‫وبانم اے ےس رھبوپر ‪:‬دکو وبانم اے ےس رھبوپر وہبا ےہ۔ ای اطوتقر ایٹنی آکدی‬
‫وج دلج یک تحص وک رتہب انبےن ںیم دمد رکبا ےہ۔ وبانم اے باری ریکلوں اور رھجویں وک‬
‫ح‬ ‫لن‬
‫مک رکےن‪ ،‬دلج یک اسج وک رتہب انبےن اور وک ن ےک وٹےنٹ وک روےنک ںیم دمد رکبا ےہ۔‬

‫ابکسفؤولبٹبٹگ ‪:‬دکو ںیم وموجد اترازمئ اور اافل اہڈیئرویسک اڈسیز دلج وک رنیم ےس اکنےنل‪ ،‬دلج‬
‫ےک رمدہ ایلخت وک اٹہےن اور ویلخں یک دبتیلی وک فروغ دےنی ںیم دمد رک تکس ںیہ۔ اس‬
‫ےس دلج وک دکمچار انبےن‪ ،‬دلج یک اسج وک رتہب انبےن اور باری ریکلوں اور رھجویں یک‬
‫اظہری لکش وک مک رکےن ںیم دمد لم یتکس ےہ۔‬
 ‫‪264‬‬

‫ومرچسئاترن ‪:‬دکو ذغایئ اخراء اور فبنی اڈسیز ےس رھبوپر ا‬

‫وہب ےہ وج دلج وک اہڈیئری‬
‫اور رپورش ںیم دمد داتی ےہ۔ اس ےس دلج یک کچل وک رتہب انبےن‪ ،‬یکشخ اور حکٹاایئ وک مک‬
‫رکےن اور دلج وک رنم اور الممئ رےنہ ںیم دمد لم یتکس ےہ۔‬

‫ایٹنی وسزش ‪:‬دکو ںیم ایٹنی آکدسٹن اور ایٹنی انامری رمابکت وہےت ںیہ وج دلج یک‬
‫وسزش اور رسیخ وک مک رکےن ںیم دمد رکےت ںیہ۔ اس ےس نلج وایل دلج وک رپوکسن‬
‫رکےن‪ ،‬اہموسں ےک وٹےنٹ وک مک رکےن اور دلج ےک رن وک اسکیں انبےن ںیم دمد لم یتکس‬
‫ےہ۔‬

‫دکو ںیم ریکوانیٹیدز وہےت ںیہ‪ ،‬وج دلج وک ویوی )‪ (UV‬اصقنن ےس اچبےن ںیم دمد رک‬
‫تکس ںیہ۔ لبق از وق تراھےپ وک روےنک اور دلج ےک رسنیک ےک رطخے وک مک رکےن ںیم‬
‫یھباسےس دمد لم یتکس ےہ۔‬

‫باالق )‪(Broad bean‬‬

 ‫‪265‬‬

‫بطِالہتیبؑںیمباہلقےکوفادئ‬
‫یبن یلص اہلل ہیلع واہل وملس فرامےت ںیہ‪:‬باالق اھکؤ ارگ دعمہ ںیم وکیئ انشکیفن وہ اگ متخ وہ‬
‫اجےئ اگ‪،‬اہہمض وبضمط وہ اجےئ اگ‬

‫(احبر الاونار ‪ ،‬دلج ‪ ، 66‬صفحه ‪ ، 266‬دحی ‪ 4‬داشن بامه ااحدی تریكش‪) : 1 / 422‬‬

‫اامم رفعج اصدق ہیلع االسلم فرامےت ںیہ‪:‬باالق وک ےکلھچ تیمس اھکؤ دعمہ یک االصح رکبا ےہ‬
‫۔‬

‫(اوصل اکیف ج‪6‬ص ‪)344‬‬

‫اامم یلع راض ہیلع االسلم فرامےت ںیہ‪:‬باالق اھکؤ وخن وک زبادہ رکبا ےہ ۔باوگنں وک‬
‫ےہ( ااحملنس ج‪2‬ص‪) 509‬‬ ‫وبضمط رکبا‬

‫اامم رفعج اصدق ہیلع االسلم فرامےت ںیہ‪:‬باالق اھکےن ےس باوگنں یک ڈہویں اک وگدا وبضمط‬
‫(اکیف‪ ،‬ج‪ ، 6‬ص‪ ، 344‬ح‪) 1‬‬ ‫وہبا ےہ‪ ،‬دامغ یک اطق تریتھ ےہ اور این وخن دیپا وہبا ےہ۔‬

‫اامم یلع راض ہیلع االسلم فرامےت ںیہ‪:‬باالق اھکےن ےس وبن ریمو تراتھ ےہ اور بازہ وخن‬
‫(اوصل اکیف ج‪6‬ص‪،344‬اکمرم االالخق ج‪1‬ص‪)183‬‬ ‫دیپا وہبا ےہ۔‬

‫اامم یلع راض ہیلع االسلم فرامےت ںیہ‪:‬باالق دامیغ اطق وک تراھبا ےہ۔‬
‫ااکلیف ‪ :‬ج ‪ 6‬ص ‪ 344‬ح‪ ، 2‬اکمرم االالخق ‪ :‬ج ‪ 1‬ص ‪ 397‬ح‪1347‬‬
 ‫‪266‬‬

‫اامم رفعج اصدق ہیلع االسلم فرامےت ںیہ‪:‬باالق اھکےن ےس ڈنپایلں (ادنروین ) وبضمط وہیت‬
‫ںیہ۔ہی دامیغ اطق وک تراھبا ےہ اور این وخن دیپا رکبا ےہ۔‬
‫(ااکلیف‪ ،‬دلج‪ ، 6‬صفحه‪ ، 344‬دحی‪ ، 1‬ااحملنس‪ ،‬دلج‪ ، 2‬صفحه‪ ، 309‬دحی ‪ 2028‬وسیل فٹه« ارطلی »والكمها نع ّ‬
‫حمد‬
‫ب‬
‫مج ّ‬ ‫ّ‬
‫نب دبع اهللّ‪ ،‬اکمرم الاالخق‪ ،‬دلج‪ ، 1‬صفحه‪ ، 397‬دحی ‪ 1348‬وفٹه« ولکا اابلقلِی فابّه خ»‪ ،...‬احبر الاونار‪ ،‬دلج‪ ، 66‬حه‬
‫ف‬ ‫ص‬

‫‪ ،266‬دحی ‪ 3‬داشن بامه ااحدی تریكش‪): 1 / 242‬‬

‫اامم رفعج اصدق ہیلع االسلم فرامےت ںیہ‪:‬باالق ےکلھچ تیمس اھکؤ۔دعمہ یک االصح (کیھٹ)‬
‫ےہ۔( اوصل اکیف ج‪6‬ص‪)344‬‬ ‫رکبا ےہ‪،‬ٹیپ یک سیگ وک متخ رکبا‬

‫باالقےکڈیمیلکیواسیسنئوفادئ‬
‫باالق ےسج افوا ایلھپں یھب اہک اجبا ےہ ذغاتیئ ےس رھبوپر ایلھپں ںیہ وج فلتخم وبازنم‬
‫اور دعماینت اک ای ااھچ ذرہعی ںیہ۔ باالق ویلھپں ںیم باےئ اجےن واےل دنچ امہ وبازنم اور‬
‫دعماینت ہی ںیہ‪:‬‬

‫آترن ‪:‬باالق ایلھپں آترن اک ای ااھچ ذرہعی ںیہ‪ ،‬ای رضوری دعمن وج وپرے مسج ںیم‬
‫آنجیسک یک لقن و لمح ںیم دمد رکبا ےہ اور وخن ےک تحص دنمااعفل وک وپسرٹ رکبا ےہ۔‬

‫وفٹیل ‪:‬باالق ایلھپں یھب وفٹیل اک ای ااھچ ذرہعی ںیہ۔ وبانم یب وج لیس یک انمش‬
‫وشنوامن ںیم دمداگر ےہ۔ وفٹیل اخص وطر رپ احہلم وخانیت ےک ےیل امہ ےہ‪ ،‬ویکہکن ہی‬
‫دیپایشئ اقنصئ وک روےنک ںیم دمد رک اتکس ےہ۔‬
 ‫‪267‬‬

‫میشینگیم ‪:‬باالق ایلھپں میشینگیم اک ای ااھچ ذرہعی ںیہ‪ ،‬ہی دعمن ڈہویں یک تحص‪ ،‬ااصعیب‬
‫ااعفل اور وتابایئ یک دیپاوار ےک ےیل امہ ےہ۔‬

‫وبانم یب ‪: 6‬باالق ایلھپں وبانم یب ‪6‬رپ لمتشم ںیہ‪ ،‬وج ہک رپونیٹ ماوبزلم اور دامغ یک‬
‫وشنوامنتیمس دعتمد امسجین ااعفل ںیم شالم وہیت ںیہ۔‬

‫زی ‪:‬باالق ایلھپں زی اک ای ااھچ ذرہعی ںیہ‪ ،‬ای دعمن وج دمافعنی اکم‪ ،‬زمخ یک افش‬
‫بایب اور ڈی انی اے یک تربیک ںیم رکدار ادا رکیت ےہ۔‬

‫وبانمےک ‪:‬باالق ایلھپں وبانم ےکرپ لمتشم وہیت ںیہ۔ ہی ای ذغاتیئ ےہ وج وخن ےک‬
‫ےنمج اور ڈہویں یک تحص ےک ےیل امہ ےہ۔‬

‫وبانم یس ‪:‬باالق ایلھپں وبانم یس اک ای ااھچ ذرہعی ںیہ‪ ،‬ای ایٹنی آکدن وج مسج وک‬
‫آزاد ریدیکلزر ےس وہےن واےل اصقنن ےس اچبےن ںیم دمد رکبا ےہ اور دمافعنی ااعفل وکدمد‬
‫فرامہرکبا ےہ۔‬

‫‪.‬میشلیک یک زبادہ دقمار ‪:‬باالق ایلھپں میشلیک ےک وصحل اک ای رتہبنی ذرہعی ںیہ۔ ای دعمن‬
‫وج ڈہویں یک تحص ےک ےیل رضوری ےہ۔ میشلیک یک انمش دقمار وبضمط ڈہویں وک انبےن‬
‫اور ترفرار رےنھک ںیم دمد رک یتکس ےہ اور وق ےک اسھت اسھت ڈہویں ےک اصقنن وک روک‬
‫یتکس ےہ۔‬
 ‫‪268‬‬

‫وبانم ےکےس رھبوپر ‪:‬باالق ایلھپں یھب وبانم ےکاک ای ااھچ ذرہعی ںیہ‪ ،‬وج ڈہویں یک‬
‫انمش لیکشت اور رمم ےک ےیل رضوری ےہ۔ وبانم ےکرپونیٹ وک ایتر رکےن ںیم دمد‬
‫رکبا ےہ وج میشلیک وک ڈہویں ےک مرسک ےس وجڑبا ےہ‪ ،‬وج ڈہویں یک اثکتف اور اطق وک‬
‫تراھےن ںیم دمد رکبا ےہ۔‬

‫میشینگیم رپ لمتشم ےہ ‪:‬باالق ایلھپں میشینگیم اک ای ااھچ ذرہعی ںیہ‪ ،‬وج مسج ںیم میشلیک ےک‬
‫انمش اامعتسل ےک ےیل رضوری ےہ۔ میشینگیم مسج ںیم میشلیک یک حطس وک مظنم رکےن ںیم‬
‫دمد رکبا ےہ‪ ،‬وج ڈہویں یک تحص وک ترفرار رےنھک ےک ےیل امہ ےہ۔‬

‫ایٹنی آکدی وصخایصت ‪:‬وچڑی ایلھپں ایٹنی آکدسٹن رپ لمتشم وہیت ںیہ‪ ،‬وج ڈہویں‬
‫ےک ویلخں وک اصقنن ےس اچبےن اور ڈہویں یک تحص وک اہسرا دےنی ںیم دمد دیتی ںیہ۔‬
‫آکدویٹی انتؤ ڈہویں وک اصقنن اچنہپےن اور ڈہویں وک زمکور رکےن ںیم اعمون بای وہاتکس ےہ‪،‬‬
‫لدا ایٹنی آکدن ےس رھبوپر ذغاںیئ ےسیج وچڑی ایلھپں اامعتسل رکےن ےس اس وک روےنک‬
‫ںیم دمد لم یتکس ےہ۔‬

‫ان ذغایئ اخراء ےک العوہ‪ ،‬باالق ایلھپں یھب رپونیٹ اور افربئ اک ای ااھچ ذرہعی ںیہ‪،‬‬
‫وج ہک ومجمیع تحص اور دنتریتس وک فروغ دےنی ںیم دمد رک یتکس ںیہ۔ بامہ‪ ،‬ہی ونٹ رکبا‬
‫رضوری ےہ ہک باالق ویلھپں ںیم وِنیس بایم ای رمبک وہبا ےہ‪ ،‬وج ولگوکز‪-6-‬افٹیفس‬
‫لب‬
‫ڈاہیڈیئروج )‪ (G6PD‬یک یمک بایم اینیجیت احل واےل افراد ںیم ومیہ سس (وخن ےک‬
‫ر‬
 ‫‪269‬‬

‫رسخ ایلخت یک وٹٹ وھپٹ) اک س نب اتکس ےہ۔ لدا‪ ،‬اس احل ںیم التبم افراد وک باالق‬
‫ایلھپں اھکےن ےس رگتر رکبا اچےیہ۔‬

‫ایٹنی آکدسٹن ‪:‬باالق ویلھپں ںیم دعتمد مسق ےک ایٹنی آکدسٹن وہےت ںیہ‪ ،‬نج ںیم‬
‫ویلفوبایدز اور ریکوانیٹیدز شالم ںیہ وج دامغ وک آکدویٹی انتؤ ےس اچبےن ںیم دمد دےتی ںیہ۔‬
‫ب‬
‫آکدویٹی انتؤ وک یملع یمک‪ ،‬ازلارمئ اور بارکبشترر یسیج وینروڈ حتررویٹی امیبرویں ےس وجڑا ایگ ےہ۔‬

‫دعمہ و اہہمض‬

‫اہیئ افربئ وماد ‪:‬باالق ایلھپں ذغایئ رہشی اک رتہبنی ذرہعی ںیہ۔ افربئ بااخہن ںیم تری دقمار‬
‫ںیم شالم رکےک اور ضبق وک روےنک ےک ذرےعی تحص دنم اہہمض وک فروغ دےنی ںیم امہ‬
‫رکدار ادا رکبا ےہ۔ ہی آوتنں یک بااقدعہ رحتک وک ترفرار رےنھک اور دعمے ےک اسملئ ےسیج‬
‫ااھپرہ اور دبیمضہ یک العامت وک دور رکےن ںیم یھب دمد رکبا ےہ۔‬

‫اہےمض ےک اترازمئ ‪:‬باالق ایلھپں دقریت اترازمئ رپ لمتشم وہیت ںیہ وج دیچیپہ اکروباہڈیئرسٹی‪،‬‬
‫رپونیٹ اور حکٹاایئ ےک وٹےنٹ ںیم دمد رکیت ںیہ۔ ہی اترازمئ ذغایئ اخراء ےک مضہ اور خدب‬
‫ںیم دمد رکےت ںیہ۔ اس بات وک ینیقی انبےت ںیہ ہک آپ اک اظنم اہہمض رتہب رطےقی ےس اکم‬
‫رکے۔‬

‫آوتنں یک تحص ‪:‬باالق ویلھپں ںیم رپی باویئی رےشی وہےت ںیہ وج ہک گ ےک افدئہ‬
‫دنم ریٹکیببا ےک ےیل وخراک اک اکم رکےت ںیہ۔ ہی رےشی آوتنں ںیم رپوباویئسکٹ یک وشنوامن‬
 ‫‪270‬‬

‫اور رسرگیم وک رحتمک رکےت اور آوتنں ےک تحص دنم وتازن وک فروغ دےتی ںیہ۔ ای‬
‫ایھچ رطح ےس وتمازن گ امرکئو باویئبا ومتر اہہمض اور رتہبنی ذغایئ اخراء ےک خدب ےک‬
‫ےیل رضوری ےہ۔‬

‫ذغاتیئ ےس رھبوپر ‪:‬باالق ایلھپں رضوری وبازنم اور دعماینت ےس رھبی وہیت ںیہ وج ہک‬
‫ومجمیع وطر رپ اہہمض یک تحص وک اہسرا دیتی ںیہ۔ وہ وبانم یب ‪6‬اک ای ااھچ ذرہعی ںیہ اور‬
‫اھکےن ےک ماوبزلم ‪ ،‬اہےمض ےک اخرموں یک دیپاوار ںیم دمد رکبا ےہ۔ باالق ایلھپں میشینگیم‬
‫ح‬ ‫سٹک‬
‫اور وپبامیش ےسیج دعماینت رپ لمتشم وہیت ںیہ‪ ،‬وج اہےمض ںیم وھٹپں ےک ن وک مظنم رکےن‬
‫ںیم دمد رکیت ںیہ۔‬

‫وسزش اخمفل وخاص ‪:‬باالق ایلھپں ایٹنی وسزش رمابکت ریتھک ںیہ‪ ،‬ومشبل ویلفوبایدز اور‬
‫ایٹنی آکدسٹن۔ دعمے یک بایل ںیم وسزش اہےمض ےک فلتخم ارماض اک باع نب یتکس‬
‫ےہ۔ باالق ویلھپں یک وسزش اخمفل وصخایصت وسزش وک مک رکےن اور اظنم ااضہنم وک‬
‫رپوکسن رکےن ںیم دمد رک یتکس ںیہ۔‬

‫ڈلب وشرگ روگینشیل ‪:‬باالق ایلھپں ںیم وموجد افربئ یک دقمار رتہب ڈلب وشرگ رٹنکول ںیم‬
‫اعمون ےہ۔ رکش ےک خدب وک مک رکےک‪ ،‬باالق ایلھپں وخن ںیم ولگوکز یک حطس ںیم ااضےف‬
‫وک روک یتکس ںیہ‪ ،‬مکحتسم وتابایئ یک حطس وک فروغ دیتی ںیہ اور وخن ںیم وشرگ ےک خراب‬
‫اضےطب ےس کلسنم اسملئےسیج اوسننیل مراتمح وک روک یتکس ںیہ۔‬
 ‫‪271‬‬

‫صعترر)‪(Thyme‬‬

‫بطِالہتیبؑںیمصعتررےکوفادئ‬
‫دعمہ‬

‫اامم یلع ہیلع االسلم فرامےت ںیہ‪:‬صعترر افریس ذغا وک مضہ رکبا ےہ اور دعمہ وک زیت رکبا ےہ‬
‫(ااحملنس ج‪2‬ص‪) 594‬‬

‫اامم یلع ہیلع االسلم فرامےتںیہ‪:‬‬

‫صعتررافریس اھکؤ دعمہ یک روطی وک متخ رکبا ےہ‪،‬ہی دعمہ ےک ےیل رمشی نب اجبا ےہ اسیج‬
‫ڑپکے اک رمشی وہبا ےہ‬
‫(ااحملنس ج‪2‬ص‪594‬ح‪)20‬‬

‫اامم ومیس اکمظ ہیلع االسلم ےس ای صخش ےن روطی یک اکشی یک۔آپ ےن فرامبا‪:‬حبص‬
‫چمچ)(اوصل اکیف ج‪6‬ص‪375‬ح‪)2‬‬ ‫اہنر ہنم کشخ صعترر اھکؤ(ای‬
 ‫‪272‬‬

‫اامم رفعج اصدق ہیلع االسلم فرامےت ںیہ‪ :‬دعمے یک وخوبش اور نیکستاکباعاور ہنم یک‬
‫دبوب دور رکےن واالےہ۔ ج صعترر اور کمن المبا اجےئ وت ہی دل یک وہا وک باہر اکناتل ےہ‪،‬‬
‫راکوںیٹ وھکاتل ےہ‪ ،‬مغلب وک الجبا ےہ‪ ،‬ہنم وک وخوبشدار انببا ےہ‪ ،‬دعمے وک رنم رکبا ےہ اور‬
‫ےہ۔(رمآت اوقعلل یف رشح أابخر آل ارلوسل ج‪ ، ،22‬اکمرم الاالخق ‪ ،‬دلج ‪ ، 1‬صفحه‬ ‫ہنم یک دبوب وک دور رکبا‬
‫‪)416‬‬

‫ومس اکمظ ہیلع االسلم فرامےت ںیہ‪:‬صعترر داروی اریماوملنینم یلع ہیلع االسلم ےہ۔ہی‬
‫اامم ٰ‬
‫ےہ۔( دانامه ااحدی تریكش‪ ،‬ج ‪ ،۱‬ص‪) 431‬‬ ‫دعمہ ےک ےیل رمشی یک رطح‬

‫اامم یلع راض ہیلع االسلم فرامےت ںیہ‬

‫صعترر افریس اھکؤ دعمہ ےس مغلب وک متخ ا‬

‫رکب ےہ اور دعمہ وک زیت رکبا ےہ‪،‬دامغ وک زبادہ رکبا‬
‫ےہ۔( اکمرم االالخق ص‪) 194‬‬ ‫ےہ اور ذغا وکمضہ رکبا‬

‫روسل ارکم یلص اہلل ہیلع و آہلہ وملس صعترر‪،‬اوجانئ و ولکیجن وک سیپ رک رےتھک‬
‫ےھت۔(ولکیجن ےک ریغب ئوں زیچںی سیپ ںیل)ج یھب وکیئ تخس ذغا اھکےت وت ذغا ےس لبق‬
‫اس یکھپ وک اھک ےتیل ےھت۔ذغا ےس لبق اھکےت وت اسھت کمن الم ےتیل ےھت۔ اور اےنپ اھکےن اک‬
‫آاغز اس آزیمے ےس رکےت اور فرامبا رکےت ےھت ‪:‬ج ںیم ہی وچرن اھک اتیل وہں وت ےھجم‬
‫وکیئ وخف ںیہن وہبا ہک ایک اھکبا ےہ۔‬
 ‫‪273‬‬

‫آرضحنت یلص اہلل ہیلع و آہلہ وملس فرامےت ےھت’’‪:‬ہی وچرن دعمے وک اطق ور انببا‬
‫ےہ۔( اکمرم االالخق‬ ‫ےہ‪،‬مغلب وک متخ رکبا ےہ اور وقلے ےس وفحم ظ رھکا ےہ۔‘‘ذغا وک مضہ رکبا‬
‫ص‪)137‬‬

‫اامم رفعج اصدقہیلعاالسلم فرامےت ںیہ‪ :‬اچر زیچںی ایسی ںیہ وج آوھکنں وک روینش دیتی ںیہ‬
‫اور دیفم ںیہ اور اصقنن ںیہن اچنہپیت ںیہ۔ اوہنں ےن اہک ہک صعترر‪ ،‬کمن‪ ،‬اوجانئ اور اخروٹ‬
‫فرامبا ‪:‬اوجانئ اور اخروٹ وباریس وک متخ رکےت ںیہ‪ ،‬وہا (سیگ)اکنےتل ںیہ‪ ،‬رتگن وک‬
‫وخوصبرت انبےت ںیہ‪ ،‬دعمہ وک کیھٹ رکےت ںیہ‪ ،‬رگدے وک رگم رکےت ںیہ‪ ،‬صعترر اور کمن‬
‫دل ےس وہا اکنےتل ںیہ‪،‬راکووٹں وک وھکےتل ںیہ‪ (،‬دنب راےتس ںیم امتم راکوںیٹ شالم ںیہ‪،‬‬
‫ومشبل رںیگ اور ببشااب یک بایل‪ ،‬رگج یک بایل وریغہ) درد وک دور رکےت ںیہ‪ ،‬مغلب وک الجےت ںیہ‬
‫اور ببشااب آور ںیہ اور ہنم وک وخوبشدار انبےت ںیہ دعمہ وک رنم رکےت ںیہ اور ہنم یک وسزش وک‬
‫ےہ۔( اکمرم االالخق ص‪)191‬‬ ‫دور رکےتںیہ اور وضع انتلس وک تخس رکبا‬

‫صعترر افریس ےک ڈیملکی و اسسنئ ںیم وفادئ و العج‬

‫اھکےن ےس ےلہپ اھتمئ اور کمن اامعتسل رکےن ےک تہب ےس وفادئ ںیہ۔‬

‫صعترر ںیم اکروارکول اور اھتئول تیمس یئک باویئ اویٹکی رمابکت وہےت ںیہ‪ ،‬نج ںیم‬
‫وینرو رپوبٹکیؤو اترات وہےت ںیہ اور بادداش اور اراکتز وک رتہب انبےن ںیم دمد لم یتکس ےہ۔‬
 ‫‪274‬‬

‫اھتمیئ ںیم فلتخم ابنبایت لیت وہےت ںیہ ےسیج اھتومل‪ ،‬اکروارکول‪ ،‬اور ویکلبیؤول‪ ،‬وج اینپ‬
‫اکرمبٹبیؤو وصخایصت ےک ےیل وہشمر ںیہ۔‬

‫ہی ابنبایت لیت اظنم ااضہنم وک رحتمک رکےت ںیہ‪ ،‬اہےمض ےک اخرموں یک دیپاوار ںیم‬
‫ااضہف رکےت اور آوتنں ےس سیگ وک اکنےنل ںیم دمد رک تکس ںیہ اور ااھپرہ اور فیلکت وک مک رک‬
‫تکس ںیہ۔ اھتمیئ ںیم خرامیث شک وصخایصت یھب وہیت ںیہ وج اہہمض ںیم ریٹکیببا یک ازفاشئ‬
‫وک روےنک ںیم دمد رکیت ںیہ‪ ،‬وج سیگ اور ااھپرہ ںیم اعمون بای وہ یتکس ںیہ۔‬

‫اھتمیئ یک اکرمبٹبیؤو وصخایصت ٹیپ وھپےنل‪ ،‬اہےمض وک فروغ دےنی ‪،‬دعمہ ‪ ،‬ااھپرہ اور فیلکت‬
‫وک مک رکےن ںیم دمد رکیت ےہ‬

‫وبانم یس ‪:‬اھتمیئ وبانم یس اک ای ااھچ ذرہعی ےہ‪ ،‬وج ہک ای تحص دنم دمافعنی اظنم‬
‫ےک ےیل رضوری ےہ اور دلج یک تحص اور زمخ وک رھبےن ںیم یھب دمد رک اتکس ےہ۔‬

‫وبانم اے ‪:‬اھتمیئ یھب وبانم اے اک ای ااھچ ذرہعی ےہ‪ ،‬وج تحص دنم اصبرت‪ ،‬وقت‬
‫دماتعف اور دلج یک تحص ےک ےیل امہ ےہ۔‬

‫آترن ‪:‬اھتمئ ںیم آترن وہبا ےہ‪ ،‬وج وخن ےک رسخ ویلخں یک دیپاوار اور وپرے مسج‬
‫ںیم آنجیسک یک لقن و لمح ےک ےیل رضوری ےہ۔‬

‫میشلیک ‪:‬اھتمیئ ںیم میشلیک یھب وہبا ےہ وج ہک وبضمط ڈہویں اور داوتنں ےک اسھت اسھت‬
‫وھٹپں اور ااصعیب ااعفل ےک ےیل یھب امہ ےہ۔‬
 ‫‪275‬‬

‫مبٹگبن‬ ‫مبٹگبن‬
‫خ اک ای ااھچ ذرہعی ےہ‪ ،‬وج ڈہویں یک تحص‪ ،‬زمخ یک افش بایب اور‬ ‫خ ‪:‬اھتمیئ‬
‫ماوبزلم ےک ےیل امہ ےہ۔‬

‫وپبامیش ‪:‬اھتمیئ ںیم وپبامیش وہبا ےہ‪ ،‬وج ڈلب رپرشی‪ ،‬وھٹپں‪ ،‬ااصعیب ااعفل اور مسج ںیم ایسل‬
‫وتازن وک مظنم رکےن ےک ےیل امہ ےہ۔‬

‫ان وبازنم اور دعماینت ےک العوہ‪ ،‬اھتمیئ ںیم اھتئول اور اکروارکول ےسیج رمابکت وہےت‬
‫ںیہ‪ ،‬نج ںیم ایٹنی امرکئولیب اور ایٹنی وسزش وصخایصت وک اظہر ایک ایگ ےہ۔ اھتمیئ وک روایتی‬
‫ادوبات ںیم اسسن اور اہےمض ےک اسملئ ےک العج ےک ےیل یھب اامعتسل ایک اجبا راہ ےہ اور‬
‫اس ںیم ایٹنی آکدی وصخایصت یھب وہ یتکس ںیہ۔ ومجمیع وطر رپ‪ ،‬میھت وک اینپ ذغا ںیم‬
‫شالم رکبا تحص ےک ےیل تہب ےس وفادئ فرامہ رک اتکس ےہ۔‬

‫اھتمئ ںیم فلتخم رمابکت ےسیج اھتومل‪ ،‬اکروارکول‪ ،‬اور روامسرکنی اڈسی وہےت ںیہ‪،‬‬
‫نج ںیم ایٹنی ریٹکیبلی ایٹنی فیگل‪ ،‬ایٹنی واترل اور ایٹنی وسزش وصخایصت وک اظہر ایک ایگ‬
‫ےہ۔‬

‫ںیہ۔ہی‬ ‫اھتمئ ان اصقنن دہ خرامیث ےس اچببا ےہ وج ہنم وک اصقنن اچنہپےت‬

‫اسسن یک دبوب وک روےنک ںیم دمد رکبا ےہ۔‬

‫اھتمئ اسسن ےک ارماض اک العج رکبا ےہ۔‬

 ‫‪276‬‬

‫اھتمیئ ےک وپدے یک خرامیث شک اور ایٹنی باویئی وصخایصت اےس اسسن یک امیبرویں ےسیج‬
‫اھکیسن اور ترواکنسٹئ ےک اسھت اسھت رسدی اور ےلگ یک وسزش ےک ےیل ای ؤمتر العج‬
‫انبیت ںیہ۔ اھتمئ ترواکنسٹئ ےک العج ںیم تہب ومتر بای وہا ےہ۔‬

‫اصقنن دہ خراومیثں ےک الخف مراتمح رکبا ےہ۔‬

‫اھتمیئ ںیم اھتومل اور اکروارکول ےسیج اطوتقر ایمیکیئ رمابکت وہےت ںیہ وج اصقنن دہ‬
‫اجدناروں ےک الخف مراتمح دیپا رکےت ںیہ۔‬

‫اطوتقر ایٹنی آکدن‬

‫ب‬ ‫ٹ‬‫ببٹگ‬
‫اھتمئ ایٹنی آکدسٹن اک ای تہب ترا ذرہعی ےہ ےسیج ہک ا ن‪ ،‬ویلوٹنل‪ ،‬وپیسنر‪ ،‬اور‬
‫ببٹترر۔ ہی ایٹنی آکدن رمابکت فری ریدیکلزر وک اصقنن اچنہپےن اور آکدویٹی انتؤاک س ےننب‬
‫ےس ےلہپ اںیہن ےب اتر رکےن ںیم دمد رکےت ںیہ۔رتہب وتازن ترفرار رےنھک اور آکدویٹی انتؤ‬
‫ےک دیپا وہےن ےک ااکمبات وک مک رکےن ںیم دمد ےک ےیل ارثک بامیئ اور آترن وک ای اسھت‬
‫ایل اجبا ےہ۔‬

‫افوٹئوینرٹسٹنی ےس رھبا وہا اھتمیئ اک لیت اکرڈی واولز ےک اکم وک رتہب انب رکروگں اور‬
‫رشباونں وک آرام اچنہپبا ےہ اور دل ےک وھٹپں وک وبضمط انب رک دل یک تحص وک فروغ داتی‬
‫ےہ۔‬

‫دلج یک تحص وک رتہب انببا ےہ۔‬

 ‫‪277‬‬

‫اس یک ایٹنی ریٹکیبلی اور ایٹنی فیگل وصخایصت وک دےتھکی وہےئ‪ ،‬اھتمیئ اک لیت آپ یک دلج‬
‫وک ہقلعتم انشکیفن ےس اچب اتکس ےہ۔ اہموسں ےک رھگولی العج ےک وطر رپ اس اک اامعتسل ایک اج اتکس‬
‫ےہ۔‬

‫اھتمئ ںیم ایٹنی آکدسٹن یک دقمار زبادہ وہیت ےہ‪ ،‬ہی رمع ترےنھ ےک لمع وک تسس رک با‬
‫ےہ اور دلج وک وخوصبرت و دکمچار انببا ےہ‬

‫ہی ذاہقئ دار ڑجی وبیٹ دامغ ےک وینران وک لبق از وق تراھےپ ےس اچبےن ںیم دمد دیتی‬
‫ےہ۔ ہی دامغ ںیم اعفل ‪Omega-3 DHA(docosahexaenoic‬‬
‫)‪acid‬یک دقمار وک یھب تراھبا ےہ۔ اواگیم ‪ 3‬فبنی اڈسی اکم رکےن وایل بادداش‪ ،‬ازگیوٹکی‬
‫نشکنف‪،‬اورومڈوکتراھتکسںیہ‪،‬اوردامیغارٹیویفوکمکرکتکسںیہ۔‬
‫اھتمئ ںیم ویلفوبایدز بایم رمابکت وہےت ںیہ‪ ،‬نج ںیم ایٹنی آکدن اور وسزش یک‬
‫وصخایصت وہیت ںیہ۔ ہی وصخایصت دل اور وخن یک باویلں وک آزاد ریدیکلزر اور وسزش یک‬
‫وہج ےس وہےن واےل اصقنن ےس اچب رک دل یک امیبری ےک رطخے وک مک رکےن ںیم دمد رک‬
‫یتکس ںیہ۔‬
‫س‬ ‫ب‬ ‫بٹ‬
‫اھتمیئ ںیم ایٹنی اہرپئ ی وصخایصت وک داھکبا ایگ ےہ‪ ،‬ینعی ہی ڈلب رپرشی وک مک رکےن ںیم‬
‫دمد رک اتکس ےہ۔ اہیئ ڈلب رپرشی ےسدل یک امیبری اور اہرٹ اکیٹ اک رطخہ راتہ ےہ‪ ،‬اس ےیل‬
‫اےس رٹنکول رکبا دل یک تحص ےک ےیلرضوری ےہ۔‬
 ‫‪278‬‬

‫ایٹنی آکدی وصخایصت ‪:‬اھتمیئ ایٹنی آکدسٹن ےس رھبوپر وہبا ےہ‪ ،‬ےسیج‬
‫رییکلزر یک وہج‬
‫ویلفوبایدز اور ونیفکل رمابکت۔ ہی ایٹنی آکدن مسج ےک ویلخں وک فری د‬
‫ےس وہےن واےل اصقنن ےس اچبےن ںیم دمد رکےت ںیہ۔ اھتمیئ آکدویٹی انتؤ وک مک رکےک‬
‫باولاہطس وطر رپ تحص دنم وخن یک رشباونں اور رگدش وک ترفرار رےنھک ںیم ہصح ڈال اتکس‬
‫ےہ‪ ،‬وج وضع انتلس وک تخس رکبا ےہ۔‬

‫وہب ےہ وج اھکےن ےک ذاےقئ‬

‫رتہب ذاہقئ ‪:‬اھتمیئ ںیم رھبوپر اور وخوبشدار ذاہقئ ا‬
‫وک تراھ اتکس ےہ۔ وکپاونں ںیم اھتمیئ وک شالم رکےک وھبک ںیم ااضےف اک باع اور اھکےن وک‬
‫فطل ادنوز انببااجاتکسےہ۔اسےس ہنکمم وطر رپ اھکےن یک وخاشہ ںیم ااضہف ایکاجاتکسےہ۔‬

‫راحین) یلگنج یسلت‪،‬اینزوب‪( Basil,‬‬

‫بطِالہتیبؑںیمراحینےکوفادئ‬
‫ےہ۔ (اکیف‪ ،‬ج‬ ‫اامم رفعج اصدق ہیلع االسم فرامےت ںیہ۔یسلت زبسی رضحت یلع ہیلع االسلم‬
‫)‬ ‫‪ ،۶‬ص ‪ ،۳۶۳‬ح ‪۱۰‬‬
 ‫‪279‬‬

‫اامم ومیس اکمظ ہیلع االسلم فرامےت ںیہ‪ :‬یسلت وھبک وک تراھیت ےہ اور اھکےن یک‬
‫وخاشہ دیپا رکیت ےہ اور وخن ےک اہبؤ(ڈلب رپرشی) وک رویتک ےہ۔ج ںیم اس ےس ادتبا رکبا‬
‫وہں ےھجم رپواہ ںیہن وہیت ہک اس ےک دعب وج یھب اھکؤں ںیم ہن یسک امیبری ےس ڈربا وہں‬
‫اور ہن یسک مسق ےک اصقنن ےس۔ ایس رطح اھکےن ےک دعب اھکےن ےک وبھج وک ُدور رکیت‬
‫ےہ۔( اوصل اکیف ج‪6‬ص‪)350‬‬ ‫ےہ‪،‬یلتم ےس اچبیت ےہ اور ہنم وک وخوبشدار انبیت‬

‫اامم رفعج اصدق ہیلع االسلم فرامےت ںیہ‪ :‬یسلت یک آھٹ وصخایصت ںیہ۔ذغا وک مضہ رکیت‬
‫ےہ‪،‬روگں اور باایلں وک وھکیتل ےہ‪،‬اسسن وک وخوبشدار انبیت ےہ‪،‬وھبک وک تراھیت ےہ‪،‬دبن یک‬
‫دبوب وک ُدور رکیت ےہ اور دبن وک وخوبشدار انبیت ےہ‪،‬درد وک مسج ےس باہر اکنیتل ےہ‪،‬امیبری‬
‫ےس اچبیت ےہ‪،‬خرام ےس وفحمظ ریتھک ےہ‪،‬ج انان ےک ٹیپ ںیم وہ وت امتم امیبرویں وک متخ‬
‫رکیت ےہ۔‬
‫(اوصل اکیف ج‪6‬ص ‪351‬ج‪ ، 6‬ص‪ ، 364‬ح‪ ، 4‬اکمرم الاالخق‪ ،‬ج‪ ، 1‬ص‪ ، 388‬ح ‪ 1309‬وحنه‪ ،‬احبر الاونار ج‬
‫‪ ،66‬ص‪ ، 215‬ح‪) 13‬‬

‫اامم بافر ہیلع االسلم فرامےت ںیہ‪:‬راحین درد ےس افش دیتی ےہ اور اس یک ڑج تشہب ےس‬
‫ےہ۔(احنس‪ ،‬ج‪ ، 2‬ص‪) 514‬‬
 ‫‪280‬‬

‫یسلت ےک ڈیملکی اسسنئ ںیم وفادئ و العج‬

‫یسلت ای وہشمر ڑجی وبیٹ ےہ وج اینپ وخوبشدار اور ذاہقئ دار وصخایصت ےک ےیل‬
‫تہب ےس اھکونں ںیم اامعتسل وہیت ےہ۔ اس ےک یئک ذغایئ وفادئ ےک ےیل یھب اجبا اجبا ےہ‪،‬‬
‫ومشبل‪:‬‬

‫ایٹنی آکدسٹن ےس رھبوپر ‪:‬یسلت ایٹنی آکدسٹن ےسیج وپلیفبیؤول اور ویلفوبایدز اک رھبوپر‬
‫ذرہعی ےہ‪ ،‬وج مسج وک آزاد ریدیکلزر یک وہج ےس وہےن واےل آکدویٹی انتؤ ےس اچبےن ںیم دمد‬
‫رکیت ےہ۔‬

‫وسزش ےک الخف وصخایصت ‪:‬یسلت ںیم رضوری لیت ےسیج ویونیجل‪ ،‬لبٹلؤول‪ ،‬اور اسرٹئل‬
‫شالم ںیہ وج وسزش ےک الخف وصخایصت رےتھک ںیہ۔ ہی رمابکت مسج ںیم وسزش اور‬
‫وسنج وک مک رکےن ںیم دمد رک تکس ںیہ۔‬

‫مضہ وک رتہب انببا ےہ ‪:‬یسلت ںیم ویونیجل اور وینیسل ےسیج رمابکت وہےت ںیہ وج اہےمض‬
‫ےک اخرموں یک روطی وک تراھ رک اور سیگ اور ااھپرہ وک مک رکےک اہےمض وک رتہب انبےن ںیم‬
‫دمد رکےت ںیہ۔‬
‫فب‬‫کلبی کنم‬
‫وقت دماتعف وک تراھبا ےہ ‪:‬یسلت ںیم رضوری لیت ےسیج وی ؤول‪ ،‬ن اور ومیلنین‬
‫وہےت ںیہ نج ںیم خرامیث شک اور ایٹنی ریٹکیبلی وصخایصت وہیت ںیہ‪ ،‬ہی ترہل‪ ،‬زاکم‪ ،‬ولف اور‬
‫درگی انشکیفن ےک ےیل ای ومتراور دقریت العج ےہ۔‬
 ‫‪281‬‬

‫یبلق تحص وک وپسرٹ رکبا ےہ ‪:‬یسلت ںیم اٹیب ریکونیٹ‪ ،‬میشینگیم اور وبانم یس ےسیج‬
‫رمابکت وہےت ںیہ وج وسزش وک مک رکےن‪ ،‬رگدش وک رتہب انبےن اور ڈلب رپرشی وک مظنم رکےک‬
‫دل یک امیبری ےک رطخے وک مک رکےن ںیم دمد رکتکس ںیہ۔‬

‫وخراک ںیم یسلت وک شالم رکبا تحص ےک ےیل افدئہ دنم ےہ۔ ہی یسک یھب اھکےن ںیم ای‬
‫رتہبنی ااضہف ےہ۔‬

‫ویلفباڈیئز‪:‬مسج یک دمافعنی وقت وک تراھےت ںیہ۔ رمع ترےنھ ےک اترات وک مک رکےت ںیہ اور‬
‫آپ ےک ولیسرل ڈاھےچن وک اصقنن ےس اچبےت ںیہ۔‬

‫اس ںیم افوٹئ زلکیمیک وہےت ںیہ‪ :‬ہی باوی اویٹکی الپی رمابکت ںیہ وج فلتخم مسق ےک رسنیک‬
‫ےس اچبےت ںیہ‪ ،‬ےسیج دلج اک رسنیک‪ ،‬ڑھپیھپوں اک رسنیک‪ ،‬ہنم اک رسنیکبا رگج اک رسنیک۔‬

‫یسلت رسنیک ےک ایلخت ےک الیھپؤ اور لسن وک یھب تسس رکیت ےہ۔ ارمنکی ایٹسن ویٹٹ‬
‫افر رسنیک ررسیچ ےن ان دوعؤں وک وقتی دےنی ےک ےیل اکیفقیقحتیکےہ۔‬

‫رگج ےک ےیل یسلت ےک تحص ےک وفادئ‬

‫یسلت اک جیب اترازمئ ایتر رکبا ےہ وج ڈی باکشبفااڈیئرکےن ںیم دمد رکبا ےہ اور ایلعٰ ایٹنی‬
‫آکدی دافع رھکا ےہ۔ ہی رگج ےک ادنر عمج وہےن وایل رچیب وک مک رکےن اک باع نا‬
‫ےہ۔‬
 ‫‪282‬‬

‫ویونیجل‪ ،‬ای ریٹنیپ سج ںیم درد مک رکےن وایل وصخایصت یسلت ںیم بایئ اجیت ںیہ مسج‬
‫ںیم درد وک مک رکیت ںیہ۔‬

‫دبیمضہ یک العامت وک دور رکےن ےک ےیل اکرمبٹبیؤوز (ےسج وخوبش دار اہہمض بای با‬
‫وخوبشدار کروے یھب اہک اجبا ےہ) اامعتسل ایک اج اتکس ےہ‪ ،‬اخص وطر رپ ج رضورت ےس‬
‫زبادہ سیگ وہ۔‬

‫یسلت اہےمض وک افدئہ دیتی ےہ۔‬

‫یھٹیم یسلت ںیم ویونیجل وہبا ےہ۔ اس ایمیکیئ رمبک ںیم وسزش یک وصخایصت ںیہ وج‬
‫اس بات وک ینیقی انبےت ںیہ ہک آپ اک اظنم ااضہنم تحص دنم ےہ۔‬

‫یسلت آپ ےک اہہمض اور ااصعیب اظنم وک افدئہ اچنہپیت ےہ۔اہےمض یک رتہبنی اکررکدیگ اور مسج‬
‫ںیم یپ اچی اک انمش وتازن وک ینیقی انبیت ےہ۔ یسلت کلب انبےن واےل الجب ےک وطر رپ اکم‬
‫رکےک ضبق وک یھب دور رکیت ےہ۔‬

‫ویونیجل‪ ،‬یسلت ںیم ای رمبک‪ ،‬اسوملالین اور لبسٹترربا ےسیج ریٹکیببا وک متخ رکےک آپ ےک‬
‫آوتنں وک درد‪ ،‬یلتم‪ ،‬درد با ااہسل ےس وفحمظ رھک اتکس ےہ۔ اہیں ی ہک ویونیجل ںیم ایٹنی‬
‫ااپسومسڈک اختیص ےہ وج درداکاخہمترکیتکس ےہ‪،‬۔‬

‫یسلت ںیم باایمیت رمابکت اک ای رگوپ وہبا ےہ ےسج ونیفکل ےتہک ںیہ وج اس یک وعیس‬
‫ایٹنی آکدن وصخایصت ےک ےیل ذہم دارےہ۔ ہی رمابکت آپ یک دلج وک وجان رےتھک ںیہ‬
 ‫‪283‬‬

‫اور ریکلوں ےس ڑلےت ںیہ‪ ،‬رھجویں‪ ،‬دلج اک اکھجؤ اور دلج ےک درگی دعتمد اسملئ ےس اجنت‬
‫دالےت ںیہ۔‬

‫رییکلزر ےک الخف ؤمتر رطےقی ےس ڑلےت ںیہ اور آپ‬

‫یسلت ںیم وموجد ویلفباڈیئزآزاد د‬
‫ےک مسج وک لبق از وق تراھےپ ےس اچبےت ںیہ۔‬

‫یسلت ںیم تہب ےس وبازنم اور دعماینت ےک اسھت اسھت ایٹنی آکدسٹن ےسیج ‪beta- carotene‬‬
‫‪ ،lutein،zeaxanthin ،‬اور ‪ beta- cryptoxanthin‬شالم ںیہ۔ یسلت ےک وتپں ںیم‬
‫"اکرمبٹبیؤوز" (ےسج وخوبشدار اہہمضبایبا وخوبشدارکروا یھب اہک اجبا ےہ)وہباےہ وج دبیمضہ‪ ،‬سیک نلج‪،‬‬
‫یلتماوررضورتےسزبادہسیگیکالعامتوکدوررکباےہ۔‬

‫ومیل‬

‫بطِالہتیبؑںیمومیلےکوفادئ‬
 ‫‪284‬‬

‫اامم رفعج اصدق ہیلع االسلم فرامےت ںیہ‪:‬ومیل اھکبا رکو۔اس ےک ےتپ رحی(سیگ) وک ُدور‬
‫ےہ۔(‬ ‫رکےت ںیہ۔اس ےک جیب ببشااب یک دنبش وک متخ رکیت ےہ۔اس یک ڑج مغلب وک متخ رکیت‬
‫اکمرم االالخق ج‪1‬ص‪)257‬‬

‫ومیل ےک ڈیملکی اسسنئ ںیم وفادئ‬

‫ولیکرت مک‪ ،‬وبازنم اور‬
‫ر‬ ‫ومیل ذغاتیئ ےس رھبوپر ای ڑج وایل زبسی ےہ سج ںیم‬
‫دعماینت زبادہ وہیت ںیہ۔ ومویلں ںیم باےئ اجےن واےل وبازنم اور رنمزل ےک دنچ امہ وفادئ‬
‫ہی ںیہ‪:‬‬

‫وبانم یس ‪:‬ومایلں وبانم یس اک ای ترا ذرہعی ںیہ۔ہی دمافعنی اظنم ےک ےیل امہ ےہ‬
‫اور مسج ںیم ایٹنی آکدی ےک وطر رپ اکم رکیت ےہ۔‬

‫وپبامیش ‪:‬ومویلں ںیم وپبامیش یک دقمار زبادہ وہیت ےہ وج ہک تحص دنم ڈلب رپرشی اور دل‬
‫ےک اکم وک ترفرار رےنھک ےک ےیل امہ ےہ۔‬

‫وفٹیل ‪:‬ومایلں وفٹیل اک ای ااھچ ذرہعی ںیہ‪ ،‬وج ہک تحص دنم ویلخں یک وشنوامن ےک‬
‫ےیل امہ ےہ اور احہلم وخانیت ںیم دیپایشئ اقنصئ وک روےنک ںیم دمد رک یتکس ےہ۔‬

‫افربئ ‪:‬ومایلں ذغایئ رہشی اک ای ااھچ ذرہعی ںیہ‪ ،‬وج اہہمض یک تحص وک فروغ دےنی اور‬
‫ضبق وک روےنک ںیم دمد رک یتکس ںیہ۔‬

‫میشلیک ‪:‬ومویلں ںیم میشلیک وہبا ےہ وج ہک وبضمط ڈہویں اور داوتنں ےک ےیل رضوری ےہ۔‬
 ‫‪285‬‬

‫میشینگیم ‪:‬ومایلں میشینگیم اک ای ااھچ ذرہعی ںیہ‪ ،‬وج ہک تحص دنم ااصعب اور وھٹپں ےک‬
‫اکم وک ترفرار رےنھک ےک ےیل امہ ےہ۔‬

‫وبانم یب ‪: 6‬ومایلں وبانم یب ‪6‬اک ای ااھچ ذرہعی ںیہ‪ ،‬وج دامیغ اکم اور اہرومتر یک دیپاوار‬
‫ےک ےیل امہ ےہ۔‬
‫ببن‬
‫ایٹنی امرکئولیب وصخایصت ‪:‬ومویلں ںیم رمابکت ےسیج وفلسرانیف‪،‬ا ھؤوایسنر اور‬
‫ل‬
‫ولگوکزونی ٹبس وہےت ںیہ‪ ،‬نج ںیم خرامیث شک وصخایصت وہیت ںیہ۔ ہی وصخایصت ریٹکیبلی‬
‫اور واترل انشکیفن ےس ڑلےن ںیم دمد رک یتکس ںیہ۔‬

‫ڈاویئری وصخایصت‪ :‬ومویلں ںیم ڈاویئری وصخایصت وہیت ںیہ‪ ،‬سج اک بلطم ےہ ہک وہ ببشااب‬
‫ےک اہبؤ وک تراھےن اور ببشااب یک بایل ےس زہرےلی امدوں اور ریٹکیببا وک متخ رکےن ںیم دمد رک تکس ںیہ۔ ہی‬
‫‪UTIs‬انشکیفنےکرطخےوکمکرکےن ابوموجدہ ‪ UTI‬یکالعامتوکدوررکےنںیمدمدرکاتکسےہ۔‬

‫وسزشےکالخفوصخایصت‪:‬ومویلںںیموسزشےکالخفوصخایصتیھبوہیتںیہوج ‪ UTI‬یکوہج‬
‫ےس ببشااب یک بایل ںیم وہےن وایل وسزش وک مک رکےن ںیم دمد رک یتکس ںیہ۔ وسزش ببشااب ےک دوران درد‪،‬‬
‫نلجاورفیلکتاکسنبیتکسےہ‪،‬لدااےسمکرکےنےسانالعامتوکمکرکےنںیمدمدلمیتکسےہ۔‬
 ‫‪286‬‬

‫وپدہنی‬

‫بطِالہتیبؑںیموپدہنیےکوفادئ‬
‫اامم ٰ‬
‫ومس اکمظ ہیلع االسلم ےس ای صخش ےن دعمہ یک روطی یک اکشی یک آپؑ ےن‬
‫اھکؤ۔( واسلئ الشبعہ ج‪17‬ص‪). 125‬‬ ‫فرامبا۔ وپدہنی اک وفسف انب رک اہنر ہنم‬

‫وپدہنی ےک ڈیملکی اسسنئ ںیم وفادئ‬

‫اہےمض یک العامت ےس اجنت ‪:‬وپدہنی دبیمضہ‪ ،‬ااھپرہ‪ ،‬سیگ اور ٹیپ ےک درد یک العامت وک‬
‫مٹبن‬
‫دور رکےن ںیم دمد رک اتکس ےہ۔ اس ںیم ھؤول اور ویکلبیؤول ےسیج رمابکت وہےت ںیہ‬
‫وج اظنم ااضہنم ےک وھٹپں وک آرام دےنی‪ ،‬انھٹنی وک مک رکےن اور تحص دنم اہہمض وک فروغ‬
‫دےنی ںیم دمد رک ےت ںیہ۔‬
 ‫‪287‬‬

‫یلتم وک مک رکبا ‪:‬وپدہنی یلتم اور ایٹل وک مک رکےن ںیم دمد رکبا ےہ۔ہی امرگنین کیس اور‬
‫ومیکرھتایپ یک وہج ےس وہےن وایل یلتم ےک ےیل دیفم العج انببا ےہ۔ وپدہنی یک وخوبش دعمے‬
‫رپ یھب رپوکسن اتر ڈایتل ےہ۔‬

‫رفصا ےک اہبؤ وک رتہب انببا ےہ ‪:‬وپدہنی رفصا ےک اہبؤ وک رحتمک رک اتکس ےہ‪ ،‬وج رچیب وک‬
‫مضہ رکےن اور مسج ےس ہلضف وک متخ رکےن ےک ےیل امہ ےہ۔ اس ےس رھتپی یک لیکشت‬
‫وک روےنک اور رگج ےک تحص دنم اکم وک فروغ دےنی ںیم دمد یتلم ےہ۔‬

‫ریٹکیببا ےس ڑلبا ‪:‬وپدہنی ںیم ایٹنی امرکئولیب وصخایصت ںیہ وج آوتنں ںیم اصقنن دہ‬
‫ریٹکیببا ےس ڑلےن‪ ،‬انشکیفن ےک رطخے وک مک رکےن اور گ ریٹکیببا ےک تحص دنم وتازن وک‬
‫فروغ دےنی ںیم دمد رک یتکس ںیہ۔‬

‫وسزش ےک الخف اترات ‪:‬وپدہنی ںیم روامسرکنی اڈسی ےسیج رمابکت وہےت ںیہ نج ںیم‬
‫وسزش ےک اترات وہےت ںیہ‪ ،‬وج ٹیپ ںیم وسزش وک مک رکےن اور آوتنں یک وسزش یک‬
‫امیبری یک العامت وک دور رکےن ںیم دمد رکےت ںیہ۔‬

‫وبانم یس ‪:‬وپدہنی ںیم وبانم یس یک تری دقمار وہیت ےہ‪ ،‬وج مسج ےک امتم ٹوز یک‬
‫وشنوامن اور رمم ےک ےیل رضوری ےہ۔ ہی دمافعنی اظنم وک تراھےن اور انشکیفن ےس ڑلےن‬
‫ںیم یھب امہ رکدار ادا رکبا ےہ۔‬
 ‫‪288‬‬

‫وبانم اے ‪:‬وپدہنی وبانم اے اک رھبوپر ذرہعی ےہ‪ ،‬وج تحص دنم انیبیئ‪ ،‬دلج اور اپچپچ‬
‫ویلھجں وک ترفرار رےنھک ےک ےیل امہ ےہ۔ ہی دمافعنی اکم وک یھب وپسرٹ رکبا ےہ اور دایمئ‬
‫امیبرویں وک روےنک ںیم دمد رکبا ےہ۔‬

‫آترن ‪:‬وپدہنی آترن اک ای ااھچ ذرہعی ےہ‪ ،‬وج وخن ےک رسخ ویلخں ںیم ومیہولگنب یک‬
‫دیپاوار ےک ےیل رضوری ےہ۔ ومیہولگنب ڑھپیھپوں ےس بایق مسج ی آنجیسک ےل اجےن اک‬
‫ذہم دار ےہ۔ آترن یک یمک وخن یک یمک اک باع نب یتکس ےہ۔‬

‫میشلیک ‪:‬وپدہنی ںیم میشلیک وہبا ےہ‪ ،‬وج وبضمط ڈہویں‪ ،‬داوتنں یک ریمعت اور اںیہن ترفرار رےنھک‬
‫ےک ےیل امہ ےہ۔ ہی وھٹپں ےک اکم اور ااصعب یک ترلیس ںیم یھب رکدار ادا رکبا ےہ۔‬

‫وپبامیش ‪:‬وپدہنی وپبامیش اک ای ااھچ ذرہعی ےہ‪ ،‬وج ڈلب رپرشی وک رٹنکول رکےن‪ ،‬مسج ںیم‬
‫ایسل اک وتازن ترفرار رےنھک اور دل یک تحص ےک ےیل رضوری ےہ۔‬

‫ان وبازنم اور دعماینت ےک العوہ‪ ،‬وپدہنی ںیم ایٹنی آکدسٹن‪ ،‬ایٹنی وسزش رمابکت اور‬
‫رضوری لیت یھب باےئ اجےت ںیہ نج ںیم تحص ےک ےیل تہب ےس وفادئ وہےت ںیہ‪ ،‬ےسیج‬
‫وسزش وک مک رکبا‪ ،‬اہہمض وک رتہب انببا‪ ،‬اور رس درد وک دور رکبا۔‬
 ‫‪289‬‬

‫ھکرا‬

‫بطِالہتیبؑںیمھکرےےکوفادئ‬
‫ےھت۔(اکیف‪ ،‬ج ‪ ،۶‬ص ‪،۳۷۳‬‬ ‫روسل اہلل یلص اہلل ہیلع واہل وملس ھکرے وک کمن ےک اسھت اھکےت‬
‫باب القٹااء‪ ،‬ح ‪۱‬؛ اکمرم الاالخق‪ ،‬ص ‪.۱۸۵‬ا)‬

‫اامم بافر ہیلع االسلم ےن اثمہن و ببشااب ںیم نلج ےک ےیل فرامبا۔‬

‫ایخربادرجن(ھکرا)اک اکلھچ ابار ےل اور ےکلھچ وک اکینس یک ڑج ےک اسھت باین ںیم اکپےئ اور رھپ‬
‫‪450‬رگام)پ۔( بط االہمئص‪)54‬‬ ‫اس ںیم رکش الم ےل اور اہنر ہنم نیت دن ی ای رلط(‬

‫اامم رفعج اصدق ہیلع االسلم فرامےت ںیہ‪:‬یبن یلص اہلل ہیلع واہل وملس ہشیمہ ھکرے وک کمن‬
‫۔( بط االہمئ ص‪)331‬‬ ‫ےک اسھت اامعتسل اامعتسل رکےت ےھت‬

‫ھکراےکخدیدیبطواسیسنئوفادئاورھکرےےسالعج‬
 ‫‪290‬‬

‫ھکرا ای مک ولیکرتر وایل زبسی ےہ وج یئک امہ وبازنم اور دعماینت ےس رھبوپر وہیت‬
‫ےہ۔ ھکرے ںیم باےئ اجےن واےل وبازنم اور رنمزل ےک دنچ وفادئ ہی ںیہ‪:‬‬

‫وبانم یس ‪:‬ھکرے وبانم یس اک ای رتہبنی ذرہعی ںیہ‪ ،‬وج ہک ای اطوتقر ایٹنی‬

‫آکدی ےہ وج آپ ےک مسج وک فری ریدلکی اصقنن ےس اچبےن ںیم دمد رکبا ےہ۔ وبانم‬
‫یس آپ ےک دمافعنی اظنم وک تراھےن اور تحص دنم دلج وک فروغ دےنی ںیم یھب دمد رکبا‬
‫ےہ۔‬

‫وبانم ےک‪:‬ھکرے وبانم ےکاک ای ااھچ ذرہعی ںیہ‪ ،‬وج وخن ےک ےنمج اور تحص دنم‬
‫ڈہویں وک ترفرار رےنھک ےک ےیل رضوری ےہ۔‬

‫وپبامیش ‪:‬ھکرے وپبامیش اک ای ااھچ ذرہعی ںیہ‪ ،‬وج ڈلب رپرشی وک رٹنکول رکےن ںیم دمد‬
‫رکبا ےہ۔ہی وھٹپں اور ااصعب ےک انمش اکم وک وپسرٹ رکبا ےہ۔‬

‫میشینگیم ‪:‬ھکرے میشینگیم اک ای ااھچ ذرہعی ںیہ‪ ،‬وج وتابایئ یک دیپاوار‪ ،‬وھٹپں اور ااصعیب‬
‫ااعفل اور ڈہویں یک تحص ےک ےیل امہ ےہ۔‬

‫افربئ ‪:‬ھکرے افربئ اک ای ااھچ ذرہعی ںیہ‪ ،‬وج آپ ےک اظنم ااضہنم وک تحص دنم رےنھک‬
‫ںیم دمد رکبا ےہ اور وزن وکوتمازنرےنھکںیم دمد فرامہ رکبا ےہ۔‬

‫ان وبازنم اور دعماینت ےک العوہ‪ ،‬ھکرے ںیم درگی ذغایئ اخراء ےسیج میشلیک‪ ،‬آترن اور‬
‫زی یک یھب وھتڑی دقمار وہیت ےہ۔ ھکرے وک اینپ وخراک ںیم شالم رکےن ےس آپ‬
 ‫‪291‬‬

‫ےک دمافعنی اظنم وک رتہب انبےن ےس ےل رک تحص دنم اہےمض ی تحص ےس قلعتم وفادئ‬
‫احلصوہتکسںیہ۔اس ںیم ش ےس رتہبنی مسق دیفس ڑجواےلھکرےیکوہیتےہ۔‬

‫)‪( Leek‬‬ ‫دنگبا‬

‫) ترہ(رکاث‬

‫درگیبام ‪ :‬رعیب ںیم رکاث‪ ،‬افریس ںیم دنگبا‪ ،‬اجنپیب ںیم وپاگٹ‪ ،‬اور ارگنتری ںیم کیل اور‬
‫اردو ںیم ایپزی اور وپاگٹ ےتہک ںیہ۔‬

‫ایپز ےک وپدے یک رطح اس یک یبمل یبمل اوروگل شاںیخ وہیت ںیہ۔اس ےئل اس وک‬
‫ایپزی اوراجنپیب ںیم وھباگٹ یھب ےتہک ںیہ۔ اس ےک ےتپ مخت اور وھپل ایپز یک رطح نکیل ان‬
‫ےس ھچک وھچےٹ اور باری وہےت ںیہ۔اس یک ڑج ںیم ایپز یک اگھٹن یک رطح اگھٹن ںیہن وہیت‬
‫ہکلب اس ںیم دنچ ڑجںی وہیت ںیہ۔ہی دنگم ےنچ ےک ھکوں ںیم وخدوخبد دیپاوہباےہ‬
 ‫‪292‬‬

‫بطِالہتیبؑںیمدنگباےکوفادئ‬
‫اامم ومیس اکمظ ہیلع االسلم ےک ای الغم وک یلت یک امیبری گل یئگ۔ وخن ےنلچ اگل۔آپؑ‬
‫ےن فرامبا۔اےس نیت دن ترہ زبسی اھکبا اچےہ۔اس ےن ترہ اھکین رشوع یک اس اک وخن یھب‬
‫ایگ۔ (ااحملنس ج‪2‬ص‪511‬‬ ‫رک ایگ اور دنترش وہ‬

‫اامم رفعج اصدق ہیلع االسلم فرامےت ںیہ‪:‬‬

‫ترہ ےک اچر وفادئ ںیہ۔ہنم وک وخوبشدار انبیت ےہ۔سیگ اور وباریس وک متخ رکیت ےہ اور خدام‬
‫ےہ۔( ااکلیف‪ ،‬ج ‪ ،۶‬ص ‪ ،۳۶۴‬ح ‪ ۳‬و‪۴‬؛ اکمرم الاالخق‪ ،‬ص ‪)۱۷۹‬‬ ‫ےس اچبیت‬

‫اامم ومیس اکمظ ہیلع االسلم ےک باس دمہنی ںیم ای صخش آبا۔اامم ےن اہک آپ اک‬
‫رن زرد ویکں وہ ایگ ےہ ںیم ےن اہک ںیم امیبر وہ ایگ وہں آپ ےن فرامبا ترہ اھکؤ۔ ںیم‬
‫ایگ۔( ااکلیف ج‪6‬ص‪،365‬ااحملنس ج‪2‬ص‪511‬ح‪)67‬‬ ‫ےن ترہ اھکبا ۔ ترہ ےس کیھٹ وہ‬

‫یلت یک امیبری با مسج ںیم زردی وخن یک یمک یکوہج ےس وہیت ےہ۔سج اک رتہبنی العج ترہ‬
‫زبسی اھکبا ےہ۔‬

‫اامم ومیس اکمظ ہیلع االسلم ترہ وک ڑج ےس ااھکڑےت ےھت اور اھکےن ےس لبق اےس دوھےت‬
‫ےہ۔( واسلئ الشبعہ‬ ‫ےھت‪ .‬اامم فرامےت ںیہ ہر زیچ اک ای رسدار وہبا ےہ‪ ،‬زبسویں یک رسدار ترہ‬
‫ج‪17‬ص‪)114‬‬
 ‫‪293‬‬

‫اامم دمحمبافر ہیلع االسلم ےک باس ای صخش آبا اور اہک ےھجم یلت ںیم درد ےہ ہر رطح ےس‬
‫العج رک اکچ وہں رگم فیلکت تریتھ یہ اج ریہ ےہ اہیں ی ےک الہک وہےن ےک فر ی‬
‫وہں۔آپ ےن فرامبا۔اچدنی ےک دو ڑکٹوں ےک تراتر)ای درمھ با دانیر با اقثمل (ترہ ےل‬
‫ںیل اس وک اگےئ ےک یھگ ںیم ت ںیل سج وک فیلکت وہ نیت دن ی اےس الھکؤ۔ ان شاء‬
‫(بط االہمئ ص‪)53‬‬ ‫اہلل افش وہ یگ۔‬

‫اامم ومیس اکمظ ہیلع االسلم ےک الغومں ںیم ےس ای امیبر وہ ایگ‪ ،‬اامم ہیلع االسلم ےن‬
‫وپاھچ ہک اےس ایک وہا؟ "اوہنں ےن اتببا ہک اےس یلت یک امیبری ےہ۔‬

‫اامم ہیلع االسلم ےن فرامبا ‪:‬اےس نیت دن ترہ دو۔ راوی اتہک ےہ" ‪:‬مہ ےن اےس ترہ الھکبا‬
‫ایگ۔( اوصل اکیف ج‪6‬ص‪365‬ح‪)1‬‬ ‫سج ےس وخن آبا دنب وہایگ اور وہ کیھٹ وہ‬

‫ےھت۔( اکیف‪ ،‬ج ‪ ،۶‬ص ‪ ،۳۳۶‬ح‬ ‫رضحت یلع ہیلع االسلم ترہ وک یسپ وہیئ کمن ےک اسھت اھکےت‬
‫‪۸‬؛ اکمرم الاالخق‪ ،‬ص ‪)۱۷۸‬‬

‫یبن یلص اہلل ہیلع واہل وملس فرامےت ںیہ ‪:‬ہی ریمی زبسی ےہ اور ھجم ےس ےلہپ اناء یک‬
‫زبسی یھت ںیم اےس دنسپ رکبا وہں اور اےس اھکبا وہں‪ ،‬ترہ اور ترہ ےک ےتپ آامسن رپ ےتکمچ‬
‫ںیہ۔( ااحملنس ج‪2‬ص‪513‬ح‪)691‬‬

‫اامم رفعج اصدق ہیلع االسلم فرامےت ںیہ‪:‬ارگ ج ےس ای رطقہ اکینس رپ رگبا ےہ وت‬
‫است رطقے ترہ رپ رگےت ںیہ‬
 ‫‪294‬‬

‫(اوصل اکیف ج‪6‬ص‪366‬ح‪)7‬‬

‫اامم یلع راض ہیلع االسلم فرامےت ںیہ‪ :‬ارگ ای دن آامسن اک ای رطقہ اکینس رپ رگبا ےہ وت‬
‫ترہ ہشیمہ ج ےک باین ںیم ڈوبا راتہ ےہ۔‬

‫(ااحملنس ج‪2‬ص‪513‬ح‪)692‬‬

‫اہیں روابات ںیم اضتد ںیہن ےہ۔است رطقے ےس وپرا ترہ تر وہ اتکس ےہ اور وہ ج‬
‫ےکوج رطقے ںیہ وہ ترے وہےت ںیہ‬

‫انحن اتہک ےہ مہ اامم رفعج اصدق ہیلع االسلم یک خدم ںیم درتسوخان رپ ےھت اور‬
‫ںیم اکینس یک زبسی اھکبا اچاتہ اھت۔ اامم ےن فرامبا‪ ،‬انحن مت اکینس زبسی ےک العوہ ترہ ویکں‬
‫ںیہن اھکےت؟ ںیم ےن اہک آپ الہ تیبؑ یک رطف ےس اکینس ےک وفادئ ےک بارے ںیم‬
‫ااحدی وجآیئ ںیہ۔ رضحت ےن فرامبا اکینس ےک وفادئ ےک بارے ںیم وج اہک ایگ ےہ وہ چس‬
‫ہ روز اکینس یک زبسی رپ اتکپٹ ےہ۔‬‫ےہ۔ ںیم ےن اہک ہک ج ےک باین اک ای رطقہ ر‬
‫رضحت ےن اتببا ہک ترہ رپ ج ےکباین ےک است رطقے بٹکیے ںیہ۔‬

‫ںیم ےن وپاھچ ےسیک اھکؤں؟ رضحت ےن فرامبا اس یک ڑجںی اکٹ رک اس اک اسگ اھک ول۔‬
‫اخص وطر رپ اورپواال ہصح سج اک رن دیفس وہبا ےہ۔ ہی دیفس لمخم(تہب رنم) یک رطح‬
‫ےہ وج زبس رپ ڈاکھ وہا ےہ۔(اس روبات ےس اظہر وہبا ےہ۔ترہ یک ااسقم ںیم سج اک ےچین‬
‫واال ہصح دیفس وہ اس اک ذرک آبا ےہ)۔‬
 ‫‪295‬‬

‫(احبراالونار‪ ،‬دمحمب راف یسلجم‪ ،‬ج‪ ،63‬ص‪ ،204‬ط دار إحاء ارتلاث ارعلیب)‬

‫(اوصل اکیف ج‪6‬ص ‪)365‬‬ ‫اامم یلع ہیلعاالسلم ترہ وک کمن ےکاسھت اھکےت ےھت۔‬

‫(اوصل اکیف‬ ‫اامم یلع راض ہیلع االسلم ےن ترہ وک ڑجوں ےس ااھکڑہ اور اےسدوھ رک اھکبا۔‬
‫ج‪6‬ص‪365‬ح‪)2‬‬

‫دنگبا ےک ڈیملکی اسسنئ ںیم وفادئ و العج‬

‫دمافعنی اظنم یک اعموی ‪:‬سکیل ںیم یئک ذغایئ اخراء وہےت ںیہ وج تحص دنم دمافعنی‬
‫اظنم یک دمد رک تکس ںیہ‪ ،‬ومشبل وبانم یس‪ ،‬وبانم اے‪ ،‬اور وفٹیل۔ہی ذغایئ اخراء یلت وک‬
‫رتہب رطےقی ےس اکم رکےن ںیم دمد رک تکس ںیہ اور انشکیفن ےس ڑلےن ںیم اس ےک رکدار‬
‫یک امحی رک تکس ںیہ۔‬

‫وسزش ےک اترات ‪:‬سکیل ںیم وسزش اخمفل وصخایصت ےک احلم رمابکت وہےت ںیہ‪،‬‬
‫کن‬
‫ےسیج مفتررول اور وکترنٹیس۔ ہی رمابکت مسج ںیم وسزش وک مک رکےن ںیم دمد رک ےتںیہوج‬
‫یلت ےک ےیل افدئہ دنم وہ اتکس ےہ۔ ویکہکن وسزش اس ےک اکم ںیم دماتلخ رکیت ےہ‬

‫سکیل ںیم رفلس ےک رمابکت وہےت ںیہ وج رگج وک اس ےک ڈی باکشبفااڈیئےک لمع ںیم‬
‫دمد فرامہ رکےت ںیہ۔ وچہکن رگج اور یلت وخن ےس زہرےلی امدوں وک رٹلف رکےن ےک ےیل‬
‫لم رک اکم رکےت ںیہ‪ ،‬اس ےس باولاہطس وطر رپ یلت وک یھب افدئہ چنہپ اتکس ےہ۔‬
 ‫‪296‬‬

‫‪ Kaempferol‬سکیل ںیم بابا اجےن واال ای رمبک الہکبا ےہ‪ ،‬سج ںیم وسزش اور‬
‫ایٹنی آکدن اترات داھکےئ ےئگ ںیہ۔ ہی وصخایصت وخن یک باویلں یک افحتظ اور دل یک‬
‫امیبری ےک رطخے وک مک رکےن ںیم دمد رک یتکس ںیہ۔‬

‫سکیل آترن اک ای ااھچ ذرہعی ںیہ وج وخن ےک رسخ ویلخں یک دیپاوار ےک ےیل امہ‬
‫ےہ۔ آترن وپرے مسج ںیم آنجیسک اچنہپےن ںیم دمد رکبا ےہ اور اس یک یمک وخن یک یمک اک‬
‫باع نب یتکس ےہ۔‬

‫سکیل یھب وبانم یس اک ای ااھچ ذرہعی ںیہ وج مسج ںیم آترن ےک خدب وک رتہب‬
‫انبےن ںیم دمد رک تکس ںیہ۔‬

‫افربئ ںیم زبادہ ‪:‬سکیل ںیم لح یدتر اور بااقت لح دوونں افربئ باےئ اجےت ںیہ وج‬
‫آوتنں یک بااقدعہ رحتک وکمظنمرکےن اور ضبق وک روےنک ںیم دمد رک ےت ںیہ۔‬

‫رپی باویئی وخاص ‪:‬سکیل ںیم اوننل وہبا ےہ‪ ،‬ای رپی باویئی افربئ وج آوتنں ےک‬
‫افدئہ دنم ریٹکیببا یک ازفاشئ وک فروغ داتی ےہ۔ ہی ریٹکیببا اھکےن وک وتڑےن اور اہےمض ںیم دمد‬
‫رکےت ںیہ۔‬

‫ایٹنی وسزش ‪:‬سکیل ںیم وسزش ےک الخف رمابکت وہےت ںیہ وج اہہمض یک وسزش وک مک‬
‫رکےن ںیم دمد رکتکس ںیہ۔ اس ےس آوتنں یک وسزش یک امیبری یک العامت وک مک رکےن ںیم‬
‫دمد لم یتکس ےہ۔‬
 ‫‪297‬‬

‫وبازنم اور دعماینت ےس رھبوپر ‪:‬سکیل یئک وبازنم اور دعماینت اک ای ااھچ ذرہعی ںیہنج‬
‫ںیم وبانم یس‪ ،‬وفٹیل اور وپبامیش شالم ںیہ۔ ہی اہہمض وکتحصدنمانبےنںیم دمد رکےت ںیہ۔‬

‫اینپ ذغا ںیم سکیل وک شالم رکبا اہہمض یک اکررکدیگ وک رتہبنی انبےن اور تحص دنم رےنہ اک ای‬
‫رتہبنی رطہقی ےہ۔‬

‫سکیل ںیم وبانم ےک)‪(K‬یک ایلعٰ حطس وہیت ےہ‪ ،‬وج وخن ےک ےنمج ےک ےیل امہ اجبا اجبا‬
‫ےہ۔ ج وخن یک باویلں وک اصقنن ےنچنہپ ےس وخن ےنہب اتگل ےہ وت وبانم‪ k‬وخن ںیم ضعب‬
‫رپوونیٹں وک اعفل رکےن ںیم دمد رکبا ےہ وجوخن ےک ےنمج ےک ےیل رضوری ںیہ۔ اینپ‬
‫وخراک ںیم سکیل وک شالم رکےک‪ ،‬آپ وبانم ےکیک دقمار ںیم ااضہف رک تکس ںیہ‪ ،‬سج‬
‫ےس زبادہ وخن ےنہب ےک رطخے وک مک رکےن ںیم دمد لم یتکس ےہ۔‬

‫وبانم (ےک)ےک العوہ‪ ،‬سکیل ںیم ولفباڈیئیھب وہےت ںیہ‪ ،‬وج ہک ایٹنی آکدسٹن ںیہ وج‬
‫مسج وک فری ریدیکلزر یک وہج ےس وہےن واےل اصقنن ےس اچبےن ںیم دمد رک تکس ںیہ۔ ہی‬
‫وسزش وک مک رکےن اور افش بایب وک فروغ دےنی ںیم دمد رکےت ےہ۔‬

‫سکیل وبازنم اور دعماینت اک ای ترا ذرہعی ںیہ۔ سکیل ںیم باےئ اجےن واےل ھچک‬
‫امہ ذغایئ اخراء ںیم شالم ںیہ‬

‫وبانم یس ‪:‬سکیل وبانم یس اک ای ااھچ ذرہعی ںیہ‪ ،‬وج تحص دنم دمافعنی اظنم اور تحص‬
‫دنم دلج وک ترفرار رےنھک ےک ےیل امہ ےہ۔‬
 ‫‪298‬‬

‫وبانم ےک‪ :‬سکیل یھب وبانم ےکاک ای ااھچ ذرہعی ںیہ وج وخن ےک ےنمج اور ڈہویں یک‬
‫تحص ےک ےیل امہ ےہ۔‬

‫وفٹیل ‪:‬سکیل وفٹیل اک ای ااھچ ذرہعی ںیہ‪ ،‬وج ویلخں یک وشنوامن ےک ےیل امہ ےہ اور‬
‫دیپایشئ اقنصئ وک روےنک ںیم دمد رک یتکس ےہ۔‬

‫وپبامیش ‪:‬سکیل وپبامیش اک ای ااھچ ذرہعی ںیہ وج تحص دنم ڈلب رپرشی وک ترفرار رےنھک اور‬
‫وھٹپں اور ااصعب ےک انمش اکم ےک ےیلافدئہدنم ےہ۔‬

‫آترن ‪:‬سکیل ںیم آترن وہبا ےہ وج ہک تحص دنم رسخ وخن ےک ایلختیکوشنامنرکباےہ‬
‫اور وخن یک یمک وک روےنک ںیمرکدارادارکباےہ ےہ۔‬
‫مبٹگبن‬ ‫مبٹگبن‬
‫خ اک ای ااھچ ذرہعی ںیہ‪ ،‬وج تحص دنم ڈہویں اور وخن ںیم رکش یک‬ ‫خ ‪:‬سکیل‬
‫حطس وک مظنم رکےن ےک ےیل امہ ےہ۔‬

‫وخراک ںیم سکیل وک شالم رکےن ےس فلتخم مسق ےک امہ وبازنم اور دعماینت لم تکس‬
‫ںیہ وج ومجمیع امسجینتحص اور دنتریتس ںیم دمد رک تکس ںیہ۔‬
 ‫‪299‬‬

‫رکسف اومجد)‪(Celery‬‬

‫بطِالہتیبؑںیمرکسفےکوفادئ‬
‫یبن یلص اہلل ہیلع واہل وملس فرامےت ںیہ‪:‬اومجد اھکؤ ۔ہی رضحت اایلس ہیلع االسم اور‬
‫لبس‬
‫ا ع ہیلع االسلم اور ویعش نب ونن اک اھکبا ےہ۔ (احمنس‪ ،‬ص ‪ ،۵۱۵‬ح ‪۷۰۵‬؛ اکیف‪ ،‬ج ‪ ،۶‬ص ‪ ،۳۶۶‬باب‬

‫اركلسف‪ ،‬ح ‪)۱‬‬

‫یبن یلص اہلل ہیلع واہل وملس فرامےت ںیہ‪:‬ںیہمت رکسف اھکین اچےہ۔ویکہکن ہی رضحت‬
‫لب‬
‫اایلس ہیلع االسلم ‪،‬رضحت ا سع ہیلع االسم اور رضحت ویعش نب ونن ہیلع االسلم اک اھکبا‬
‫ےہ ۔روگں وک وھکیتل ےہ۔دل وک وبضمط و باک رکیت ےہ۔خرام‪،‬ترص و دویایگن(بالگ نپ)‬
‫ےہ۔)احبراالونار ج ‪63‬ص ‪(239‬‬ ‫وک ُدور رکیت ےہ اور احہظف ےک ےیل یھب دیفم‬

‫اامم نیسح ہیلع االسلم فرامےت ںیہ ‪:‬رکسف اھکؤ؛ ویکہکن ہی اناء یک زبسی ےہ ےسج‬
‫فراومش رک دبا ایگ ےہ اور رضخ و اایلس ہیلع االسلم یک وخراک ےہ۔ رکسف روگں وک وھکیتل‬
 ‫‪300‬‬

‫ےہ‪ ،‬دل وک تروبازہ رکیت ےہ‪ ،‬بادداش وک وبضمط رکیت ےہاور ونجن‪ ،‬وکڑھ‪ ،‬اموییس و وخف وک‬
‫ےہ۔( ‪1-‬اکیف‪ ،‬ج ‪ ، 6‬ص‪ ، 366‬ارفلدوس‪ ،‬ج ‪ ، 5‬ص ‪) 370‬‬ ‫دور رکیت‬

‫یبن یلص اہلل ہیلع واہل وملس فرامےت ںیہ‪:‬رکسف لقع وک تراھیت ےہ۔‬

‫( بطّ ایبنلّ َضلَؤ ُ‬

‫وات اهللِّ عَلَٹ ِه َو آلِه ‪ ،‬ص‪ ، 11‬احبر الاونار‪ ،‬ج‪ ، 62‬ص ‪)300‬‬

‫اومجد ےک ڈیملکی ںیم وفادئ‬

‫وبانم ےک ‪:‬اومجد وبانم ےکاک ای ترا ذرہعی ےہ‪ ،‬وج وخن ےک ےنمج اور ڈہویں یک تحص‬
‫ےک ےیل امہ ےہ۔‬

‫وبانم یس ‪:‬اومجد ںیم وبانم یس وہبا ےہ‪ ،‬وج ہک تحص دنم دمافعنی اظنم‪ ،‬دلج یک تحص‬
‫اور زومخں وک رھبےن ےک ےیل امہ ےہ۔‬

‫وپبامیش ‪:‬اومجد وپبامیش ےس رھبوپر وہبا ےہ وج ہک تحص دنم ڈلب رپرشی‪ ،‬دل یک تحص اور‬
‫وھٹپں ےک اکم وک ترفرار رےنھک ےک ےیل رضوری ےہ۔‬

‫وفٹیل ‪:‬اومجد وفٹیل اک ای ااھچ ذرہعی ےہ‪ ،‬وج ویلخں یک وشنوامن ےک ےیل امہ ےہ۔ہی‬
‫دیپایشئ اقنصئ ضعبرطخات وک مک رک اتکس ےہ۔‬

‫میشلیک ‪:‬اومجد ںیم میشلیک وہبا ےہ‪ ،‬وج ڈہویں یک تحص اور وھٹپں ےک اکم ےک ےیل امہ‬
‫ےہ۔‬
 ‫‪301‬‬

‫میشینگیم ‪:‬اومجد میشینگیم اک ای ااھچ ذرہعی ےہ‪ ،‬وج ہک ااصعیب ااعفل‪ ،‬وھٹپں ےک آرام اور‬
‫دل یک تحص ےک ےیل امہ ےہ۔‬

‫آترن ‪:‬اومجد ںیم آترن وہبا ےہ‪ ،‬وج وخن ےک رسخ ویلخں یک دیپاوار اور وپرے مسج‬
‫ںیم آنجیسک یک لقن و لمح ےک ےیل رضوری ےہ۔‬

‫ڈلبرپرشیوکمکرکبا‪:‬اومجدںیم ‪ phthalides‬ےسیجرمابکتوہےتںیہ‪،‬وجوخنیکباویلںیکدویاروں‬
‫ںیموھٹپںوکآرامدےرکڈلبرپرشییکحطسوکمکرکےنںیمدمددےتیںیہ۔‬

‫وسزش وک مک رکبا ‪:‬دایمئ وسزش دل یک امیبری اک رطخہ ےہ۔ اومجد ںیم ایٹنی آکدسٹن اور‬
‫ایٹنی انامری رمابکت وہےت ںیہ وج مسج ںیم وسزش وک مک رکےن ںیم دمد رک تکس ںیہ۔‬

‫وکرٹسیلولوکمکرکبا‪:‬الیڈیالی(خراب)وکرٹسیلولیکزبادہدقماردلیکامیبریاکرطخہ تراھیتکسےہ۔‬
‫اومجد ںیم ‪ phytosterols‬ےسیج رمابکت وہےت ںیہ‪ ،‬وج ‪ LDL‬وکرٹسیلول یک حطس وک مک رکےن ںیم‬
‫دمدرکتکسںیہ۔‬

‫لمع ااضہنم وک رتہب انببا ےہ ‪:‬اومجد افربئ اک ای ااھچ ذرہعی ےہ‪ ،‬وج اہےمض وک مظنم رکےن‬
‫اور ضبق ےسیج احالت وک روےنک ںیم دمد رک یتکس ےہ۔ ااھچ اہہمض تحص دل یک رتہب تحص‬
‫ےس کلسنم ےہ۔‬

‫وبازنم اور دعماینت ےس رھبوپر ‪:‬اومجد یئک وبازنم اور دعماینت اک ای ااھچ ذرہعی ےہ‪،‬‬
‫نج ںیم وپبامیش‪ ،‬میشینگیم اور وبانم ےک شالم ںیہ‪ ،‬وج دل یک تحص ےک ےیل امہ ںیہ۔‬
 ‫‪302‬‬

‫وسزش اور رسنیک یک روک اھتم‬

‫ب‬ ‫ٹ‬‫ببٹگ‬
‫اومجد ںیم ای الپی اپمکؤید وہبا ےہ ےسج ا ن اہک اجبا ےہ‪ ،‬وج روایتی ینیچ ادوبات‬
‫ںیم ای ایٹنی وسزش‪ ،‬ایٹنی ریٹکیبلی‪ ،‬ایٹنی واترل اور ایٹنی آکدن اٹنجی ےک وطر رپ رکدار‬
‫ادا رکبا ےہ۔‬

‫اس ںیم ایسی وصخایصت یھب وہیتکس ںیہ وج رسنیک ےس ڑلےن ںیم دمد رکیت ںیہ۔‬
‫ب‬ ‫ٹ‬‫ببٹگ‬
‫دو باوی اویٹکی الفووبایدز رپ لمتشم ےہ ‪ -‬ا ن اور ویلوٹنیل ‪ -‬وج مسج ںیم رسنیک ےک‬
‫ویلخں وک امر تکس ںیہ۔‬

‫دل یک تحص وک اہسرا دے اتکس ےہ۔‬

‫اومجد یھب افحیتظ وپدوں ےک رمابکت اک ای ااھچ ذرہعی ےہ ےسج الفووبایدز ےتہک ںیہ‪ ،‬وج‬
‫یبلق اظنم رپ وسزش ےک الخف افحیتظ اترات رےتھک ںیہ۔ اومجد یسیج رہشی دار ذغاںیئ زبادہ‬
‫اھکےن ےس دل یک امیبری اک رطخہ مک وہبا ےہ۔‬

‫ااصعیب ویلخں یک تحص وک فروغ داتی ےہ اور باداش ےک اصقنن وک رواتک ےہ۔‬
‫ب‬‫ٹ‬‫ببٹگ‬
‫اومجد ںیم ا ن وہبا ےہ وج ااصعب یک وشنوامن ےک ےیل رتہبنی ےہ۔ ‪ Apigenin‬وینران یک‬
‫تحصںیمیھبہصحڈالاتکسےہ‬
 ‫‪303‬‬

‫اومجد باداش یک یمک وک یھب رویتک ےہ ویکہکن اس ںیم ای وصخمص رمبک وہبا ےہ ےسج‪L-3-n-‬‬
‫‪butylphthalide‬اہک اجبا ےہ۔ اومجد اک رعق ازلارمئ یک امیبری ےک العج اور اےس ترےنھ ےس روےنک‬
‫رکبےہ۔‬
‫ںیمامہرکدارادا ا‬
‫ت‬‫ٹ‬‫ح‬ ‫ب‬
‫اومجد ںیم ویلوٹنل ای ویلفوباید ایٹنی آکدی ےہ وج دامغ وک وسزش‪ ،‬یملع رمع ترےنھ اور وینروڈ رروٹی‬
‫امیبرویںےساچبباےہاورہیبادداش‪،‬ےنھکیسوےنھجمسیکالصوتیحںوکتہبزبادہتراھاتکسےہ۔‬

‫اومجد آپ ےک مراج ےک ےیل اینت یہ ایھچ ےہ ینتج ہی آپ ےک مسج ےک ےیل ےہ۔‬

‫اس ںیم وپبامیش وہبا ےہ وج آپ ےک ااصعیب اظنم یک رپورش رکبا ےہ سج ےک آپ ےک‬
‫وہبےہ۔‬
‫ااسحاستںیموخوگشارنپدیپا ا‬

‫اومجد یک زبسی ںیم رٹوٹپنف یھب وہبا ےہ وج ریسووٹنن ےک اخراج وک رحتمک رکبا ےہ۔ہی‬
‫دنین وک اہسرا دےنی اور ےب ینیچ وک مک رکےن ںیم دمد رکبا ےہ۔‬

‫اومجد ی وبقمل خرو ےہ وج باولں اور دلج یک تہب یس ونصماعت ںیم اامعتسل وہبا ےہ‬
‫ویکہکن اس ںیم وکسن دیپا رکےن یک الصج وہیت ےہ۔ اومجد ںیم وبانم اے یک زبادہ‬
‫دقمار بایئ اجیت ےہ وج رھجویں وک مک رکےن یک الصج ریتھک ےہ ۔ ہی اہموسں ےک نابات اور‬
‫وسرج یک اعشوعں ےک ےجیتن ںیم ومندار وہےن واےل ایسہ دوبھں وک اکلہ رک اتکس ےہ۔ ومجمیع وطر رپ‬
‫ہی آپ یک رتگن وک یھب رتہب انب اتکس ےہ۔‬
 ‫‪304‬‬

‫اومجد وبانم (ےک)اک ای ترا ذرہعی ےہ‪ ،‬وج ہک تحص دنم وخن ےک اہبؤ ےک ےیل ااھچ‬
‫ےہ۔ وبانم ےکوخن ےک ےنمج ںیم دمد رکبا ےہ‪ ،‬اور اوجانئ ںیم اس یک رھبامر وہیت ےہ۔‬
‫اوجانئ یھب یئک اےھچ وبازنم اور دعماینت‪ ،‬افربئ اور ارٹکیلوالسٹئ اک ذرہعی ےہ۔‬

‫اگخر) ‪(Carrot‬‬

‫بطِالہتیبؑںیماگخرےکوفادئ‬
‫اامم رفعج اصدق ہیلعا السلم فرامےت ںیہ‪:‬‬

‫اگخر اھکںیئ۔رگدوں وک رگم ریتھک ںیہ۔)روابات ںیم وج زیچ رگدوں وک رگم ریتھک ےہ وہ‬
‫رگدوں ےک ےیل افدئہ دنم ےہاور آہل انتلس وک تخس رکیت ےہینعیدیساھ رکیت ےہ)‬
‫(ااکلیف‪ ،‬ج‪،6‬ص‪،372‬ح‪(1‬‬

‫اامم رفعج اصدق ہیلعا السلم فرامےت ںیہ‪:‬‬

 ‫‪305‬‬

‫اگخر وقجنل اور وباریس یک امیبری ےس اامن ےہ اور وقت امجع ےک ےیل اعمون بای وہیت‬
‫ںیہ‬
‫(ااکلیف‪ ،‬ج‪،6‬ص‪،372‬ح ‪2 /‬اکمرم االالخق‪،‬ج‪،1‬ص‪،399‬ح ‪1358 /‬احبراالونار‪ ،‬ج‪،66‬ص ‪،219‬ح‪3‬‬

‫داوود نب فردق اتہک ےہ ںیم ادنر آبا اامم رفعج اصدق ہیلع االسم ےن فرامبا۔اگخر اھکؤ۔ںیم‬
‫ےن اہک ریمے دای ںیہن ںیہ۔آپ ےن فرامبا ۔اہمتری زینک ںیہن ےہ۔ںیم ےن اہک ےہ۔آپ‬
‫ےن فرامبا۔اےس اتبؤ۔اگخر وک اباےل اور رھپ اھکؤ۔ہی رگدوں وک رگم اور وضع اخص وک دیساھ‬
‫(تخس)رکیت ےہ‬

‫(اکمرم االالخق‪،‬ج‪،1‬ص‪،399‬ح ‪1357 /‬ااحملنس ‪،‬ج‪ ،2‬ص‪ ،332‬ح ‪ 2134 /‬احبراالونار‪ ،‬ج‪،66‬ص ‪،219‬ح)‪2‬‬

‫اگخر ےک ڈیملکی اسسنئ ںیم وفادئ‬

‫اگخر ےب انپہ ذغاتیئ ریتھک ےہ۔ہی وبازنم اور رنمزل ےس رھبوپر وہیت ےہ۔ اگخر ںیم‬
‫باےئ اجےن واےل وبازنم اور رنمزل ےکھچک وفادئ درج ذلی ںیہ‪:‬‬

‫وبانم اے ‪:‬اگخر ںیم وبانم اے یک دقمار زبادہ وہیت ےہ وج ایھچ اصبرت‪ ،‬تحص دنم‬
‫دمافعنی اظنم اور دلج ےک ےیل امہ ےہ۔‬

‫وبانم ےکون ‪:‬اگخر ںیم وبانم ےکون یھب وہبا ےہ‪ ،‬وج وخن ےک ےنمج اور ڈہویں یک‬
‫تحص ےک ےیل امہ ےہ۔‬
 ‫‪306‬‬

‫وپبامیش ‪:‬اگخر وپبامیش اک ای ااھچ ذرہعی ےہ وج تحص دنم ڈلب رپرشی اور دل ےک اکم وک‬
‫ترفرار رےنھک ےک ےیل امہ ےہ۔‬

‫افربئ ‪:‬اگخر ںیم افربئ یک دقمار زبادہ وہیت ےہ‪ ،‬وج اہےمض وک مظنم رکےن ںیم دمد رکبا‬
‫ےہ۔‬

‫وبانم یس ‪:‬اگخر ںیم وبانم یس یھب وہبا ےہ وج ہک دمافعنی اظنم ےک اکم اور دلج یک‬
‫تحص ےک ےیل امہ ےہ۔‬

‫یب وبازنم ‪:‬اگخر ںیم فلتخم یب وبازنم وہےت ںیہ نج ںیم وبانم یب ‪6‬یھب شالم ےہ وج‬
‫دامیغ ااعفل اور وتابایئ یک دیپاوار ےک ےیل امہ ےہ۔‬

‫آترن ‪:‬اگخر آترن اک ای ااھچ ذرہعی ےہ‪ ،‬وج وخن ںیم آنجیسک یک لقن و لمح ےک ےیل‬
‫امہ ےہ۔‬

‫اگخر وک اینپ ذغا ںیم شالم رکبا اس یک رھبوپر ذغاتیئ یک وہج ےس ےب امشر وفادئ فرامہ رک‬
‫اتکس ےہ۔‬

‫اگخر ےک یئک وفادئ ںیہ نج ںیم رگدوں ےک ےیل ہنکمم وفادئ یھب شالم ںیہ۔‬
‫رگدوں یک تحص ےک ےیل اگخر ےک ھچک ہنکمم وفادئ ہی ںیہ‪:‬‬

‫رگدے یک امیبری ےک رطخے وک مک رکبا ‪:‬اگخر ایٹنی آکدسٹن ےس رھبوپر وہیت ےہ‪ ،‬وج‬
‫رگدوں وک فری ریدیکلزر یک وہج ےس وہےن واےل اصقنن ےس اچبےن ںیم دمد دیتی ےہ۔ فری‬
 ‫‪307‬‬

‫ریدیکلزر رگدوں ںیم وسزش اور اصقنن اک باع نب تکس ںیہ‪ ،‬سج ےس رگدے یک امیبری اک‬
‫رطخہ ترھ اتکس ےہ۔‬

‫ڈلب رپرشی وک مک رکبا ‪:‬اہیئ ڈلب رپرشی رگدے ےک اصقنن یک ای اعم وہج ےہ۔ اگخر‬
‫وپبامیش اک ای ااھچ ذرہعی ےہ‪ ،‬وج ڈلب رپرشی وک رٹنکول رکےن اور رگدے ےک اصقنن ےک‬
‫رطخے وک مک رکےن ںیم دمد رک یتکس ےہ۔‬

‫رگدے ےک اکم وک رتہب انببا ‪:‬اگخر وبانم اے اک ای ااھچ ذرہعی ےہ‪ ،‬وج ہک تحص دنم‬
‫رگدے ےک اکم وک ترفرار رےنھک ےک ےیل امہ ےہ۔ وبانم اے ببشااب یک دیپاوار وک مظنم‬
‫رکےن اور رگدے یک رھتپی وک روےنک ںیم دمد رک اتکس ےہ۔‬

‫مسج وکڈی باکسفااڈیئ رکبا‪ :‬اگخر افربئ ےس رھبوپر وہیت ےہ‪ ،‬وج مسج ےس زہرےلی امدوں وک‬
‫اکنےنل ںیم دمد دیتی ےہ۔ اس ےس رگدوں رپ اکم اک وبھج مک رکےن اور ان ےک ومجمیع اکم‬
‫وک رتہب انبےن ںیم دمد لم یتکس ےہ۔‬

‫ایٹنی آکدسٹن ےس رھبوپر ‪:‬اگخر ںیم اٹیب ریکونیٹ ےسیج ایٹنی آکدسٹن وہےت ںیہ وج‬
‫آکدویٹی انتؤ اور وسزش ےس اچبےن ںیم دمد دےتی ںیہ۔ اگخر یسیج ایٹنی آکدی ےس رھبوپر‬
‫ذغا اک اامعتسل یسنج تحص وک رتہب انبےن ںیم دمداگر بای وہ اتکس ےہ۔‬
 ‫‪308‬‬

‫رگدش وک رتہب انبںیئ ‪:‬اگخر وپبامیش اک ای ااھچ ذرہعی ےہ‪ ،‬وج وپرے مسج ںیم وخن ےک‬
‫اہبؤ وک رتہب انبےن ںیم دمد رکیت ےہ۔ وخن ےک اہبؤ ںیم ااضہف اسحس اور وجش ںیم ااضہف‬
‫رکےک یسنج لعف وک رتہب انبےنںیماعمونےہ۔‬

‫وبانم اے ‪:‬اگخر وبانم اے اک ای ااھچ ذرہعی ےہ‪ ،‬وج رمدوں اور وعروتں دوونں ںیم‬
‫یسنج اہرومتر یک دیپاوار ےک ےیل امہ ےہ۔ وبانم اے تحص دنم وتدیلی باوتفں وک ترفرار‬
‫رےنھک ےک ےیل یھب امہ ےہ۔‬

‫وتابایئ یک حطس وک تراھبا ےہ ‪:‬اگخروں ںیم دقریت رکش وہیت ےہ وج وتابایئ وک وفری فروغ‬
‫دیتی ےہ‪ ،‬وج اکھتوٹ اک اقمہلب رکےن اور یسنج وتابایئ تراھےن ںیم دمد فرامہ رکیت ےہ۔‬

‫اگخر افربئ اک ای ترا ذرہعی ےہ‪ ،‬وج وباریس یک العامت وک دور رکےن ںیم دمد دیتی ےہ‪،‬‬
‫ےسج وباریس یھب اہک اجبا ےہ۔ اہیں ھچک اےسی رطےقی ںیہ نج ےس اگخر وباریس ےک اکشر افراد‬
‫وک افدئہ اچنہپ یتکس ےہ۔‬

‫اگخذغایئرہشیےسرھبوپروہیتےہ‪،‬وجآوتنںیکرحتکوکمظنمرکےناورضبقوکروےنک‬
‫رتہب اہہمض ر‬

‫ںیم دمد دیتی ےہ۔ اس ےس المیش ےک العےق ‪ Rectal area‬رپ دباؤ وک مک رکےن اور وباریس یک‬
‫العامتوکدوررکےنںیمدمدلمیتکسےہ۔‬

‫وسزش ںیم یمک ‪:‬اگخر ںیم اٹیب ریکونیٹ ےسیج ایٹنی آکدسٹن وہےت ںیہ وج ہک وباریس ےس‬
‫اتمترہ ےصح تیمس مسج ںیم وسزش اور وسنج وک مک رکےن ںیم دمد رکےت ںیہ۔‬
 ‫‪309‬‬

‫وخن یک رگدش وک رتہب انببا ےہ ‪:‬اگخر وبانم ےک اک رھبوپر ذرہعی ےہ‪ ،‬وج وخن یک رگدش‬
‫وک رتہب انبےن اور وخن ےک ولڑھتے ےننب وک روےنک ںیم دمد فرامہ رکیت ےہ۔ ہی ان ولوگں‬
‫ےک ےیل اخص وطر رپ افدئہ دنم بای وہ اتکس ےہ وج وباریس ںیم التبم ںیہ‪ ،‬ویکہکن ہی‬
‫رھتووبمزڈ وباریس ےک رطخے وک مک رکےن ںیم دمد رک اتکس ےہ۔‬

‫دمافعنی اظنم وک تراھبا ےہ ‪:‬اگخر ںیم وبازنم اور دعماینت باےئ اجےت ںیہ وج دمافعنی اظنم‬
‫وک تراھےن ‪ ،‬انشکیفن وک روےنک اور افش بایب ںیم دمد رک تکس ںیہ۔‬

‫ایپز)‪(Onion‬‬

‫بطِالہتیبؑںیمایپزےکوفادئ‬
‫روسل ﷺ ج مت یسک رہش ںیم وارد وہ وت اس رہش اک ایپز اھکؤ۔وہ مت ےس اس رہش یک وبا‬
‫وک دور رےھک اگ‬
‫ااکلیف‪ ،‬ج‪،6‬ص‪،374‬ح ‪5 /‬ااحملنس‪،‬ج‪،2‬ص‪،330‬ح ‪2127 /‬اکمرم االالخق‪،‬ج‪،1‬ص‪،395‬ح‪،1338‬احبراالونار‪ ،‬ج‪،66‬ص‪،249‬ح‪8‬‬
 ‫‪310‬‬

‫اامم رفعج اصدق ہیلعاالسلم فرامےت ںیہ‪:‬‬

‫ایپز داھن وک وخوبشدار‪,‬مغلب وک متخ اور وقت یسنج ںیم ااضہف رکبا ےہ‬
‫ااکلیف‪ ،‬ج‪،6‬ص‪،374‬ح ‪1 /‬ااحملنس‪ ،‬ج‪،2‬ص‪،330‬ح ‪2125 /‬احبراالونار‪ ،‬ج‪،66‬ص‪،247‬ح‪7‬‬

‫اامم رفعج اصدق ہیلع االسلم‪ :‬ایپز اھکو ‪ ،‬ہی ہنم وک باک اور وسمڑوھں وک وبضمط رکبا ےہ۔‬
‫آب رمک (ینم) وک زبادہ ‪ ،‬اطق َِ اجمتعم وک تراھبا ےہ۔ ایپز ُم وک وخوبشدار‪ ،‬رمک وک مکحم‪،‬‬
‫ِ‬
‫ِ‬
‫اطق راتفر وک‬ ‫رہچہ وک ُح داتی ےہ۔ ہی درد اور رمض وک دعف رکبا ےہ۔ وھٹپں وک وبضمط‪،‬‬
‫ےہ۔( بط ااصلدقؑ)‬ ‫زبادہ اور اخبر وک دور رکبا‬

‫اامم رفعج اصدق ہیلع االسلم فرامےت ںیہ‪:‬‬

‫ایپز اکھتوٹ وک دور رکبا ےہ‪ ،‬ااصعب وک اطق داتی ےہ‪ ،‬دقومں(ےنلچ ںیم دمد رکبا‬
‫ےہ) وک زیت رکبا ےہ۔ یسنج وقت تراھبا اور اخبر وک دور رکبا ےہ۔‬

‫(ااکلیف‪ ،‬ج‪،6‬ص‪،374‬ح ‪2 /‬ااحملنس‪ ،‬ج‪،2‬ص‪،329‬ح ‪2123 /‬احبراالونار‪ ،‬ج‪،66‬ص‪،247‬ح ‪)5‬‬

‫اامم رفعج اصدق ہیلع االسلم فرامےت ںیہ‪:‬ایپز ںیم نیت ںیتلصخ ںیہ ‪:‬اس ےس ہنم یک‬
‫وخوبش آیت ےہ‪ ،‬وسمڑوھں وک وقتی یتلم ےہ اور آب رمک(ینم) وک زبادہ اور وقت یسنج ںیم‬
‫ےہ۔‬ ‫ااضہف رکبا‬
‫(ااکلیف‪ ،‬ج‪،6‬ص‪،374‬ح ‪3 /‬ااصخلل ‪،‬ص‪،158‬ح‪ ،200‬روضه اولانیظع‪،‬ص ‪340 /‬ااحملنس‪ ،‬ج‪،2‬ص‪،330‬ح ‪2126 /‬‬
‫اکمرم االالخق‪ ،‬ج‪،1‬ص‪، (396‬ح ‪1342 /‬احبراالونار‪ ،‬ج‪،66‬ص‪،246‬ح‪)2‬‬
 ‫‪311‬‬

‫ونٹ‪ :‬ویتق وج ہنم ںیم وب آیت ےہ وہ دعب ںیم متخ وہ اجیت ےہ اس ےک دعب وسماک اراک‬
‫رکںی‬

‫‪:‬اامم رفعج اصدق ہیلع االسلم فرامےت ںیہ‬

‫ایپز ہنم یک وخوبش وک ااھچ انببا ےہ اور رمک وک وبضمط اور دلج وک الممئ انببا ےہ۔‬

‫(ااکلیف‪ ،‬ج‪،6‬ص‪،374‬ح ‪4 /‬ااحملنس‪،‬ج‪،2‬ص‪،330‬ح ‪2124 /‬اکمرم االالخق‪ ،‬ج‪،1‬ص‪، 395‬ح ‪1341 /‬احبراالونار‪،‬‬

‫ج‪،66‬ص‪،248‬ح‪)6‬‬

‫یبن یلص اہلل ہیلع واہل وملس فرامےت ںیہ‪:‬ایپز اھکؤ ۔ہی انیبیئ ںیم ااضہف رکبا ےہ ‪ ،‬باولں‬
‫وک دکمچار انببا ےہ ‪،‬ینم ںیم ااضہف رکبا ےہ۔ رہچے ےک ایسہ دوبھں اور اکھتوٹ وک دور رکبا‬
‫ےہ۔‬

‫‪3‬دتسمرک‪ ،‬ونری‪ ،‬ج ‪16‬ص‪)431‬‬ ‫(اوصل اکیف ج‪6‬ح‬

‫ایپز ےک ڈیملکی اسسنئ ںیم وفادئ و العج‬

‫ایپز یئک وبازنم اور دعماینت اک ای رتہبنیذرہعی ےہ۔‬

‫وبانم یس ‪:‬ایپز وبانم یس اک رھبوپر ذرہعی ےہ‪ ،‬وج ای ایٹنی آکدی ےہ وج ویلخں وک‬
‫اصقنن ےس اچبےن ںیم دمد رکبا ےہ اور دمافعنی اظنم وک اہسرا داتی ےہ۔‬

‫وبانم یب ‪: 6‬ایپز ںیم وبانم یب ‪ 6‬وہبا ےہ‪ ،‬وج دامغ یک وشنوامن اور ااعفل ےک اسھت‬
‫اسھت وخن ےک رسخ ایلخت یک دیپاوار ےک ےیل یھب امہ ےہ۔‬
 ‫‪312‬‬

‫وفٹیل ‪:‬ایپز یھب وفٹیل اک ای ااھچ ذرہعی ےہ‪ ،‬وج ویلخں یک وشنوامن ےک ےیل امہ ےہ‪،‬‬
‫اور اخص وطر رپ احہلم وخانیت ےک ےیل امہ ےہ۔‬

‫وپبامیش ‪:‬ایپز ںیم وپبامیش وہبا ےہوج ڈلب رپرشی اور دل یک تحص وک رٹنکول رکےن ےک ےیل‬
‫امہ ےہ۔‬
‫مبٹگبن‬ ‫مبٹگبن‬
‫خ اک ای ااھچ ذرہعی ےہ‪ ،‬وج ڈہویں یک تحص اور ماوبزلم ےک ےیل امہ‬ ‫خ ‪:‬ایپز‬
‫ےہ۔‬

‫افوفسرس ‪:‬ایپز ںیم افوفسرس یھب وہبا ےہ‪ ،‬وج ڈہویں اور داوتنں یک تحص اور وتابایئ یک‬
‫دیپاوار ےک ےیل امہ ےہ۔‬

‫ان وبازنم اور دعماینت ےک العوہ‪ ،‬ایپز ںیم ریکوساور رفلس ےسیج رمابکت یھب وہےت ںیہ‬
‫نج ںیم ایٹنی آکدی اور وسزش یک وصخایصت وہیت ںیہ اور ان ےک تحص ےک ےیل ااضیف‬
‫وفادئ یھب وہےت ںیہ۔ ومجمیع وطر رپ وخراک ںیم ایپز وک شالم رکبا روزرمہ یک وبانم اور‬
‫دعمین رضوربات وک وپرا رکےن ںیم دمد رک اتکس ےہ اور تحص ےک وفادئ یھب فرامہ رکبا ےہ۔‬

‫وٹسیٹریٹسون ںیم ااضہف ‪:‬ایپز ںیم ویلفوبایدز وہےت ںیہ وج رمدوں ںیم وٹسیٹریٹسون‬
‫یک حطس وک تراھےن ںیم دمد رکےت ںیہ۔ اس ےس وھٹپں ےک ترے امیپےن‪ ،‬اطق اور ومجمیع‬
‫امسجین اکررکدیگ وک رتہب انبےن ںیم دمد لم یتکس ےہ۔‬
 ‫‪313‬‬

‫ایپز ںیم وبازنم‪ ،‬دعماینت اور ایٹنی آکدسٹن یک ایلعٰ دقمار یک وہج ےس دلج یک‬
‫وخوصبریت ےک ےیل تہب ےس ہنکمم وفادئ ںیہ۔ ایپز دلج وک افدئہ اچنہپےن ےک ھچک رطےقی ہی‬
‫ںیہ۔‬

‫ایٹنی ابحٹگ ‪:‬ایپز ںیم ایٹنی آکدسٹن وہےت ںیہ وج دلج وک فری د‬
‫رییکلزر یک وہج ےس‬
‫وہےن واےل اصقنن ےس اچبےن ںیم دمد دےتی ںیہ‪ ،‬وج رمع ترےنھ یک العامت ےسیج رھجویں‪،‬‬
‫باری ریکلوں وک متخ رک ےک دلج وک دکمچار انبےت ںیہ۔‬

‫دلج وک اھکنربا ‪:‬ایپز ںیم وبانم یس وہبا ےہ‪ ،‬وج دلج وک اکمچےن وایل وصخایصت ےک ےیل‬
‫ب‬ ‫ٹ‬‫مب‬‫بگ‬
‫اجبا اجبا ےہ۔ وبانم یس ایسہ دوبھں اور اہرپئ سن یک درگی ااسقم یک اظہری لکش وک مک‬
‫رکےن ںیم دمد رک اتکس ےہ۔‬

‫اہموسں اک العج ‪:‬ایپز ںیم ایٹنی ریٹکیبلی وصخایصت ںیہ وج دلج رپ اہمےس دیپا رکےن‬
‫واےل ریٹکیببا ےس ڑلےن ںیم دمد رک یتکس ںیہ۔ ان ںیم دنگکھ ےک رمابکت یھب وہےت‬
‫ںیہ وج اہموسں ےس واہتسب وسزش اور الیل وک مک رکےن ںیم دمداگربایوہےت ںیہ۔‬

‫ومرچسئاترن ‪:‬ایپز ںیم باین یک دقمار تہب زبادہ وہیت ےہ‪ ،‬وج دلج وک اہڈیئری اور یمن‬
‫رےنھک ںیم دمد دے یتکس ےہ۔ ایپز ںیم باےئ اجےن واال دقریت لیت یمن وک دنب رکےن اور‬
‫یکشخ وک روےنک ںیم دمد رکباےہ۔‬
 ‫‪314‬‬

‫زمخ اک العج ‪:‬ایپز ںیم ریکونیٹس بایم رمبک وہبا ےہ‪ ،‬وج زمخ یک افش بایب ےک ےیل دیفم‬
‫ےہ۔ ہی وٹکویتں‪ ،‬خروں وچں‪ ،‬اور دلج یک درگی ااسقم ےک زومخں ےک افش بایب ےک لمع وک‬
‫زیت رکےن ںیم دمد رک اتکس ےہ۔‬

‫ایپز ےک وسمڑوں ےک ےیل یئک ہنکمم وفادئ ںیہ‪ ،‬نج ںیم شالم ںیہ‪:‬‬

‫ایٹنی ریٹکیبلی وصخایصت ‪:‬ایپز ںیم اےسی رمابکت وہےت ںیہ نج ںیم ایٹنی ریٹکیبلی‬
‫وصخایصت وہیت ںیہ‪ ،‬وج ہنم ںیم اصقنن دہ ریٹکیببا یک دعتاد وک مک رکےن ںیم دمد رک تکس ںیہ‬
‫وج ہک وسمڑوھں یک امیبری اک باع نب تکس ںیہ۔‬

‫وسزش اخمفل وصخایصت ‪:‬ایپز ںیم وسزش ےک الخف رمابکت یھب باےئ اجےت ںیہ‪ ،‬وج‬
‫وسمڑوھں ںیم وسزش وک مک رکےن اور وسمڑوھں یک تحص وک فروغ دےنی ںیم دمد رک تکس‬
‫ںیہ۔‬
‫ح‬ ‫لن‬
‫وبانم یس ‪:‬ایپز وبانم یس اک ای ااھچ ذرہعی ےہ‪ ،‬وج وک ن یک دیپاوار ےک ےیل رضوری‬
‫ےہ‪ ،‬ای رپونیٹ وج وسمڑوھں وک تحص دنم اور وبضمط رےنھک ںیم دمد رکبا ےہ۔‬

‫ریکونیٹس ‪ :‬ایٹنی آکدن ‪ flavonoid‬اک ای ااھچ ذرہعی ےہ‪ ،‬ای ‪ quercetin‬ایپز یھب‬
‫وسمڑوںںیموسزش وک مک رکےناورآزادریدیکلزریکوہجےسوہےنواےل اصقننےساچبےنںیمدمدرکاتکس‬
‫ےہ۔‬
 ‫‪315‬‬

‫ایپز ںیم ‪ quercetin‬بایم ای رمبک وہبا ےہ‪ ،‬وج ای ایٹنی آکدیےہسج ںیموسزشاور‬
‫ایٹنی واترل وصخایصت وک اظہر ایک ایگ ےہ۔ ہی وصخایصت دمافعنی اظنم وک اہسرا دےنی اور مسج ںیموسزش وک مک‬
‫رکےناوراخبرےسواہتسبھچکالعامتوکدوررکےنںیمدمدرکاتکسےہ۔‬

‫ایپز وھٹپں ےک ےیل افدئہ دنم ےہ۔ ایپزےکذرےعی وھٹپں وک افدئہ اچنہپےن ےک ھچک رطےقی ہی‬
‫ںیہ۔‬

‫وسزش اخمفل وصخایصت‪ :‬ایپز ںیم ‪ quercetin‬اور رفلس رمابکت ےسیج رمابکت وہےت ںیہ نج‬
‫ںیم وسزش یک وصخایصت وہیت ںیہ۔ وسزش وھٹپں ےک درد اور اصقنن ںیم ہصح ڈال یتکس ےہ‪ ،‬لدا ایپز اک‬
‫اامعتسلوسزشوکمکرکےناوروھٹپںیکاحبیلںیمدمداگرےہ۔‬

‫آکدویٹی انتؤ ےس اچبےن ںیم دمد فرامہ رکبا ےہ۔ ہی آکدویٹی انتؤ وھٹپں وک اصقنن اچنہپ‬
‫اتکس ےہ اور وھٹپں یک اکھتوٹ وکمکرکاتکسےہ۔ لدا ایپز ےسیج ایٹنی آکدن ےس رھبوپر ذغا اک‬
‫اامعتسل وھٹپں یک تحص ںیم دمد رک اتکس ےہ۔‬

‫وپبامیش رپ لمتشم ےہ ‪:‬ایپز وپبامیش اک ای ااھچ ذرہعی ےہ‪ ،‬ای دعماینت وج وھٹپں ےک‬
‫اکم ےک ےئل امہ ےہ وپبامیش مسج ںیم ایسل وتازن وک مظنم رکےن ںیم دمد رکبا ےہ‪ ،‬وج وھٹپں‬
‫ےک ڑکساؤ وک مک رک ےک وٹھپں ںیم درد وک مک رکبا ےہ‬

‫رگدش وک رتہب انب اتکس ےہ ‪:‬ایپز ںیم اےسی رمابکت وہےت ںیہ وج وخن ےک اہبؤ وک رتہب‬
‫انبےن ںیم دمد رک تکس ںیہ‪ ،‬وج وھٹپں ی ذغایئ اخراء اور آنجیسک یک ترلیس وک رتہب انب تکس‬
 ‫‪316‬‬

‫ںیہ۔ اس ےس وھٹپں ےک اکم یک امحی اور وھٹپں یک اکھتؤٹ وک مک رکےن ںیم دمد لم یتکس‬
‫ےہ۔‬

‫دمافعنی اظنم وک فروغ دے اتکس ےہ ‪:‬ایپز ںیم وبانم یس اور درگی ذغایئ اخراء وہےت ںیہ‬
‫وج دمافعنی اظنم ےک اکم ںیم دمد رک تکس ںیہ۔ وھٹپں یک تحص وک یفنم وطر رپ اتمتر رکےن‬
‫وایلامیبری اور انشکیفن ےک رطخے وک مک رکےن ںیمایپزدمداگربایوہاتکسےہ۔‬

‫داینھ‬

‫اامم ومیس اکمظ ہیلع االسلم ےس روای ےہ ہک آپ ےن فرامبا ‪:‬ھک س اور داینھ اھکےن‬
‫ےہ۔( اکیف‪ ،‬ج ‪ ،۶‬ص ‪ ،۳۶۶‬باب الرترة‪ ،‬ح ‪)۱‬‬ ‫ےس بادداش مک وہیت‬
 ‫‪317‬‬

‫دنقچر ےک ےتپ )‪(Beetroot Leaves‬‬

‫بطِالہتیبؑںیمدنقچرےکوفادئ‬
‫اامم یلع راض ہیلع االسلمفرامےتںیہ‪:‬‬

‫اے ادمح !السد ےس دیپسچل یسیک ےہ۔ ںیم ےن اہک ش وک دنسپ رکبا وہں ‪.‬فرامبا ‪:‬ارگ ااسی‬
‫ےہ وت دنقچر ( ےتپ ) ےس الزیم اافتسدہ رکو‪ ،‬ہی ج ےک انکرے رپ اےتگ ںیہ اور اس ںیم‬
‫خراھباےہ۔( ااحملنس ‪،‬‬ ‫امتم امیبرویں ےس افشء ےہ۔ڈہویں وک وبضمط رکبا ےہ اور ان رپ وگش‬
‫ج ‪،2‬ص ‪ 519‬ح‪)725‬‬

‫اامم یلع راض ہیلع االسلمفرامےت ںیہ‪:‬‬

‫ںیہ۔( ہان ص‪) 519‬‬ ‫دنقچر ےک ےتپ اھکو‪ ،‬ڈہویں وک ااگےت ںیہ۔ڈہویں رپ وگش خراھےت‬

‫اامم یلع راض ہیلع االسلم فرامےت ںیہ‪:‬دنقچر ےک ےتپ اھکؤ۔ہی دنین وک آرام دہ انبےت‬
‫(اوصل اکیف ج‪6‬ص‪369‬ح ‪)4‬‬ ‫ںیہ۔خرام یک رگ وک متخ رکےت ےہ۔رتہبنی زبسی ےہ۔‬
 ‫‪318‬‬

‫اامم راض ہیلع االسلم ےس رموی ےہ ہک آپ ےن فرامبا ‪:‬اےنپ رموضیں وک دنقچر ےک ےتپ‬
‫الھک دو‪ ،‬اس ےس افش وہ اجےئ یگ۔ اس ںیم وکیئ فیلکت ںیہن وہیت اور اصقنن یھب ںیہن‬
‫وہبا۔ ہی رمضی وک آرام دہ دنیند البا ےہ اور دنقچر یک ڑج اھکےن ےس رپزیہ رکو۔ہی وسدا وک‬
‫(اکیف‪ ،‬ج ‪ ،۶‬ص ‪ ،۳۶۹‬ح ‪)۴‬‬ ‫رحتمک رکیت ےہ۔‬

‫اامم یلع راض ہیلع االسلم فرامےت ںیہ‪:‬دنقچر ج ارفلدوس ےک انکرے رپ ایتگ ےہ۔ڈہباں وک‬
‫ےہ۔( واسلئ الشبعہ ج ‪17‬‬ ‫ااگیت ےہ‪،‬وگش وک وبضمط ‪،‬لقع وک زبادہ اوروخن وک اصف رکیت‬
‫ص‪)118،117‬‬

‫اامم بافر ہیلع االسلم فرامےت ںیہ‪:‬‬

‫ینب ارسالیئ ےک ولگ دلج یک امیبری دیفس داغ ( یسیپ و خرام ) ںیم التبم وہ ےئگ۔رضحت‬
‫ومیسٰ ہیلع االسلم ےن خدا ےس العج یک دروخاش یک ۔خدا ےن فرامبا۔دنقچر وک اگےئ ےک‬
‫وگش ںیم اکپ رک اھکںیئ‬
‫(بطّ جارده وصعمم‪ ،‬دمحم مھددی باج رگنلودی‪ ،‬ص‪، 14‬اوصل اکیف ج‪6‬ص‪) 366‬‬

‫اامم یلع راض ہیلع االسلم فرامےت ںیہ‪:‬دنقچر ےک وتپں یک زبسی ینتک ایھچ ےہ۔ ج ںیم‬
‫دربا ےک انکرے ایتگ ےہ‪ ،‬امتم امیبرویں اک العج ےہ‪ ،‬ہی ااصعب وک وقتی دیتی ےہ‪ ،‬وخن‬
‫وک تراھیت ےہ اور ڈہویں وک ومبا رکیت ےہ۔‬
‫(احبراالونار‪ ،‬یسلجم‪ ،‬ج‪ ،59‬ص ‪)285‬‬
 ‫‪319‬‬

‫اامم رفعج اصدق ہیلع االسلم فرامےت ںیہ‪:‬اےنپ امیبروں وک دنقچر ےک ےتپ الھکؤ۔ویکہکن اس‬
‫ںیم العج ےہ وکیئ امیبری ںیہن۔امیبر وک وکسن یک دنین یتلم ےہ رگم اس یک ڑج وک اامعتسل ہن رکو‬
‫ےہ۔(ااحملنس ج‪2‬ص‪) 626‬‬ ‫ہی وسدا وک تراھبا‬

‫اامم یلع راض ہیلع االسلم فرامےت ںیہ‪:‬دنقچر ےک ےتپ لقع وک تراھےت ںیہ اور اس ےس وخن‬
‫اصف وہبا ےہ‬

‫(ااحملنس‪ ،‬ج ‪ ،٢‬ص ‪ ،٣٢٧‬ح ‪ ،٢١١٠‬احبر الاونار‪ ،‬ج ‪ ،٦٦‬ص ‪ ،٢١٧‬ح ‪) ٧‬‬

‫اامم یلع راض ہیلع االسلم فرامےت ںیہ۔ دنقچر ےک وتپں یک زبسی ینتک ایھچ‬
‫ےہ۔ ج ںیم دربا ےک انکرے ایتگ ےہ۔ امتم امیبرویں اک العج ےہ‪ ،‬ہی ااصعب وک‬
‫وقتی دیتی ےہ‪ ،‬وخن یک رگیم وک اخومش رکیت ےہ اور ڈہویں وک ومبا (وبضمط)رکیت‬
‫ےہ۔(احبراالونار‪ ،‬یسلجم‪ ،‬ج‪ ،59‬ص‪،285‬اکمرم االالخق ص‪)181‬‬

‫اامم ومیس اکمظ ہیلع االسلم فرامےت ںیہ ‪:‬دنقچر ےک ےتپ خرام یک ڑج وک متخ رکےت ںیہ‬
‫اور تراسم یک امیبری ںیم دنقچر ےک وتپں ےس رتہب وکیئ ذغا ںیہن۔‬
‫ااکلف‪ ،‬ج‪ ، 6‬ص‪ ، 369‬ح‪ ، 1‬ااحملنس‪ ،‬ج‪ ، 2‬ص‪ ، 326‬ح‪ ، 2105‬اکمرم الاالخق‪ ،‬ج‪ ، 1‬ص‪ ، 392‬ح‪، 1325‬‬
‫احبر الاونار‪ ،‬ج‪ ، 66‬ص‪ ، 216‬ح ‪2‬‬
 ‫‪320‬‬

‫دنقچر ےک ڈیملکی اسسنئ ںیم وفادئ و العج‬

‫دنقچر وبانم یب‪ ، 6‬میشینگیم‪ ،‬افوفسرس اور اکرپ تیمس درگی وبازنم اور دعماینت اک یھب ای‬
‫ااھچ ذرہعی ںیہ۔ دنقچر ںیم دقریت رمابکت وہےت ںیہ ےسج اٹیبنیل ےتہک ںیہ‪ ،‬وج وسزش اخمفل‬
‫اور ایٹنی آکدی وصخایصت رےتھک ںیہ۔‬

‫دنقچر ای ذغاتیئ ےس رھبوپر زبسی ےہ سج ےک ڈہویں ےک ےیل دعتمد وفادئ ںیہ۔ ہی ھچک‬
‫رطےقی ںیہ نج ےس دنقچر آپ یک ڈہویں ےک ےیل افدئہ دنم وہ اتکس ےہ۔‬

‫ڈہویں وک انبےن واےل ذغایئ اخراء ےس رھبوپر ‪:‬دنقچر رضوری ذغایئ اخراء اک ای رتہبنی‬
‫ذرہعی ےہ وج ہک وبضمط اور تحص دنم ڈہویں یک ریمعت ےک ےیل امہ ںیہ‪ ،‬ےسیج میشلیک‪ ،‬میشینگیم‬
‫اور وبانم یس۔‬

‫ڈہویں یک اثکتف وک تراھبا ےہ ‪:‬دنقچر اک اامعتسل ڈہویں یک اثکتف وک رتہب انبےن اور‬
‫ڈہویں ےک اصقنن وک روےنک ںیم دمد رک اتکس ےہ۔ ہی ہنکمم وطر رپ زبسویں ںیم بارٹئی یک‬
‫ایلع حطس یک وہج ےس ےہ‪ ،‬وج ڈہویں ںیم وخن ےک اہبؤ وک تراھےن اور ڈہویں وک رتہب انبےن‬
‫ںیمامہ ےہ۔‬

‫ایٹنی وسزش وصخایصت ‪:‬دنقچر اینپ ایٹنیوسزش وصخایصت ےک ےئل اجبا اجبا ےہ‪ ،‬وج ڈہویں‬
‫ےس قلعتم امیبرویں ےسیج آویٹسوپروسس اور آررھتاسٹئ ےک رطخے وک مک رکےن ںیم دمد رک‬
‫اتکس ےہ۔‬
 ‫‪321‬‬

‫ب‬ ‫ٹ‬‫بب‬ ‫ب‬ ‫ٹ‬‫سس‬

‫وہوم ن یک حطس وک مک رکبا ےہ ‪:‬دنقچر ںیم ن یک ایلعٰ حطس وہیت ےہ‪ ،‬وج وہوم‬
‫ب‬ ‫ٹ‬‫سس‬ ‫ب‬ ‫ٹ‬‫سس‬
‫ن یک ایلع حطس وک‬ ‫ن یک حطس وک مک رکےن ںیم دمد رک یتکس ےہ۔ وہوم‬
‫آویٹسوپروسس ےک ترےتھ وہےئ رطخے ےس وجڑا ایگ ےہ۔‬

‫دنقچر ںیم بارٹئی یک زبادہ دقمار بایئ اجیت ےہ وج ہک مسج ںیم بارٹئک آاسکڈیئ ںیم‬
‫دبتلی وہ اجیت ےہ۔ بارٹئک آاسکڈیئ وخن یک باویلں وک آرام اور وچڑا رکےن ںیم دمد رکبا‬
‫ےہ۔ہی وخن ےک اہبؤ وک رتہب انب رک ڈلب رپرشی اور دل ےک دورے ےک خدشات وک مک رکبا‬
‫ےہ۔دل یک تحص ےک ےیل ااھچ ےہ۔یسنج اطق ںیم ااضہف رکبا ےہ۔وخن یک باویلں وک وھکاتل‬
‫رکب ےہ۔ دنقچر ایٹنی آکدسٹن ےس رھبوپر وہبا ےہ‪ ،‬وج مسج ںیم وسزش‬
‫اوررگدش وک زیت ا‬
‫اور آکدویٹی انتؤ وک مک رکےن ںیم دمد رکبا ےہ۔‬
‫ببن‬
‫دنقچر ںیم ویلفوبایدز اور ا ھؤوایستر ےسیج ایٹنی آکدسٹن وہےت ںیہ وج مسج ںیم‬
‫آکدویٹی انتؤ اور وسزش وک مک رکےن ںیم دمد رکےت ںیہ۔ ہی رمابکت مسج ےس اصقنن دہ‬
‫زہرےلی امدوں وک متخ رکےن ںیمدمداگربایوہتکسںیہ۔‬

‫دنقچر ںیم بارٹئی یک دقمار زبادہ وہیت ےہ‪ ،‬ےسج مسج بارٹئک آاسکڈیئ ںیم دبتلی‬
‫رکبا ےہ‪ ،‬ہی ای رمبک ےہ وج وخن یک باویلں وک الیھپےن اور وخن ےک اہبؤ وک رتہب انبےن‬
‫ںیم دمد رکبا ےہ۔‬
 ‫‪322‬‬

‫ورزش ےک دوران وھٹپں ںیم وخن اک اہبؤ رتہب وہبا وھٹپں یک اکھتوٹ وک مک رکےن اور‬
‫وھٹپں ےک اکم وک رتہب انبےن ںیم دمد رک اتکس ےہ‪ ،‬وج باآلخر رتہب اکررکدیگ اور احبیل اک باع‬
‫نب اتکس ےہ۔‬

‫دنقچر ںیم آترن وہبا ےہ وج ومیہولگنب یک دیپاوار ےک ےیل رضوری ےہ۔ وخن ےک‬
‫رسخ ویلخں ںیم رپونیٹ آنجیسک ےل اجیت ےہ۔ دنقچر ںیم آترن ای ایسی لکش ںیم وہبا‬
‫ےہ وج مسج ںیم آاسین ےس خدب وہ اجبا ےہ‪ ،‬ہی وخن یک یمک ےک اکشر ولوگں ےک ےیل‬
‫رتہبنی ذغا ےہ۔‬

‫آترن ےک العوہ دنقچر وفکل اڈسی اور وبانم یس ےس یھب رھبوپر وہبا ےہ وج وخن ےک‬
‫رسخ ایلخت یک دیپاوار اور آترن وک خدب رکےن ےک ےیل امہ ںیہ۔ وفکل اڈسی مسج ںیم‬
‫وخن ےک ےئن ایلخت دیپا رکےن ںیم دمد رکبا ےہ‪ ،‬ہکبج وبانم یس آترن ےک خدب وک‬
‫تراھبا ےہ۔‬

‫ایٹنی ریٹکیبلی‪ ،‬ایٹنی واترل اور ایٹنی وسزش وصخایصت یک وہج ےس دنقچر ںیم انشکیفن ےک‬
‫ےیل دعتمدوفادئ ںیہ۔ اہیں ھچک رطےقی ںیہ نج ںیم دنقچر انشکیفن ےک ےیل افدئہ دنمبای‬
‫وہ اتکس ےہ۔‬
 ‫‪323‬‬

‫دمافعنی اظنم وک تراھبا ےہ ‪:‬دنقچر وبانم یس اور ایٹنی آکدسٹن اک ای ااھچ ذرہعی ےہ‪،‬‬
‫وج دمافعنی اظنم وک تراھےن ںیم دمد رکبا ےہ۔ اس ےس مسج وک انشکیفن ےس ڑلےن اور‬
‫العامت یک دشت وک مک رکےن ںیم دمد لم یتکس ےہ۔‬

‫ایٹنی امرکئولیب دنقچر ےک رعق ںیم خرامیث شک وصخایصت ںیہ۔ ہی ریٹکیببا اور واترس‬
‫ےس ڑلےن ںیم دمد رک اتکس ےہ۔ اخص وطر رپ ببشااب یک بایل ےک انشکیفن ےک اسھت اسھت‬
‫واترل انشکیفن ےسیج ترہل اور ولف ریٹکیبلی انشکیفن ےک اعمالمت ںیم دمداگر بای وہاتکس ےہ۔‬

‫وسزش اخمفل وخاص ‪:‬دنقچر ںیم اٹیبزنیل ےسیج رونغ وہےت ںیہ نج ںیم وسزش اخمفل‬
‫وصخایصت بایئ اجیت ںیہ۔ اس ےس مسج ںیم وسزش وک مک رکےن ںیم دمد لم یتکس ےہ‪ ،‬وج‬
‫ارثک انشکیفن ےس کلسنم وہیت ےہ۔‬

‫رگج ےک اکم وک وپسرٹ رکبا ےہ ‪:‬رگج مسج وک زہر آولد رکےن اور انشکیفن ےس ڑلےن ںیم‬
‫امہ رکدار ادا رکبا ےہ۔ دنقچر ںیم اےسی رمابکت وہےت ںیہ وج رگج ےک ااعفل وک اہسرا دےتی‬
‫یف‬
‫ںیہ‪ ،‬وج مسج وک ا ٹکشترر رپ اقوب باےن ںیم دمد فرامہ رکےت ںیہ۔‬

‫دنقچر ےک یئک وفادئ ںیہ‪ ،‬نج ںیم وخن ےک اہبؤ وک رتہب انببا اور ڈلب رپرشی وک مک رکبا‬
‫شالم ےہ۔‬
 ‫‪324‬‬

‫دنقچر ںیم بارٹئی ےسیج ھچک رمابکت وہےت ںیہ وج باولاہطس وطر رپ دنین وک آرام دہ انب تکس ںیہ۔‬
‫بارٹئی مسج ںیم بارٹئک آاسکڈیئ یک دیپاوار وک تراھےت ںیہ سج ےس وخن یک باویلں وک آرام‬
‫اور وخن ےک اہبؤ وک رتہب انبےن ںیم دمد یتلم ےہ۔ ہی ڈلب رپرشی وک مک رکےن اور امسجین وکسن اک‬
‫باعیھبےتنبںیہ۔‬

‫دنقچر میشینگیم ےسیج امہ دعمن اک ای رتہبنی ذرہعی ےہ۔ ہی آرام دہ دنین ںیم رکدار ادا رکبا‬
‫ت‬‫م‬‫یس‬
‫ےہ۔ میشینگیم وینرو رٹا رر ےسیج ریسوٹنن اور الیموٹنن وک مظنم رکےن ںیم دمد رکاتکس ےہ‬
‫سجےس دنین اور آرامںیمرتہبیآیتےہ ۔‬

‫دنقچر ںیم بارٹئی وہےت ںیہ ےسج مسج بارٹئک آاسکڈیئ ںیم دبتلی رکبا ےہ‪ ،‬ہی‬
‫ای رمبک ےہ وج دامغ ںیم وخن ےک اہبؤ وک رتہب انب اتکس ےہ۔ وخن ےک اہبؤ ںیم ہی‬
‫ااضہف بادداش تیمس یملع ااعفل ںیمرتہبیالبا ےہ۔‬

‫دنقچر ںیم اٹیبنن بایم ای رمبک وہبا ےہ‪ ،‬سج ںیم ایٹنی امرکیئولیب اور ایٹنی وسزش‬
‫وصخایصت وک اظہر ایک ایگ ےہ۔ ہی خدام ےک ےیل ہنکمم وطر رپ دیفم دقریت العج ےہ۔ دلج‬
‫یک تحص اور وخوصبریت وک یئک رطوقیں ےس رتہب رکےن ںیمدنقچر ای رتہبنی دقریت خر ےہ۔‬
‫دلج ےک ےیل دنقچر ےک اامعتسل ےک دنچ وفادئ ہی ںیہ‪:‬‬
 ‫‪325‬‬

‫ایٹنی آکدسٹن ےس رھبوپر ‪:‬دنقچر وبانم یس ےسیج ایٹنی آکدسٹن ےس رھبوپر ےہ وج‬
‫رییکلزر یک وہج ےس وہےن واےل اصقنن ےس اچببا ےہ۔ہی باری ریکلوں اور‬
‫دلج وک فری د‬
‫رھجویں یک اظہری لکش وک مک رکےن ںیم دمد رکبا ےہ۔‬

‫دقریت دلج وک اکمچےن واال ‪:‬دنقچر اک رس با رعق دلج وکدقریت وطر رپ اکمچےن اور رتگن وک‬
‫رتہب انبےن ںیم رکدار ادا رکبا ےہ۔ ہی ایسہ دوبھں اور رہچے ےکداوغں یک اظہری لکش وک مک‬
‫رکےن ںیم یھب دمد رک اتکس ےہ۔‬
‫ب‬ ‫ٹ‬‫مٹکٹب‬
‫س وہےت ںیہ‪ ،‬وج دلج ںیم یمن ترفرار‬ ‫دلج وک یمن اتشخب ےہ ‪:‬دنقچر ںیم دقریت ویہ‬
‫رےنھک ںیم دمد رک ےت ںیہ‪ ،‬اےس اہڈیئرڈٹی اور وکلم رےتھک ںیہ۔ سج ےس دلج وخوصبرت وہیت‬
‫ےہ۔‬

‫ایٹنی وسزش وصخایصت ‪:‬دنقچر ںیم وسزش ےک الخف وصخایصت ںیہ وج نلج وایل دلج وک‬
‫وکسن اور رپوکسن رکےن ںیم دمد رکیت ںیہ۔ ہی اہموسں یک وہج ےس وہےن وایل الیل اور‬
‫وسزش وک مک رکےن ںیم یھب دمد رک اتکس ےہ۔‬

‫دلج وک ‪: Detoxify‬دنقچر ںیم ‪ betalains‬وہےت ںیہ‪ ،‬وج ہک دقریت ‪ detoxifiers‬ںیہ‬

‫وجدلجےسزہرےلیامدوںوکدوررکےناوراسیکومجمیعتحصوکرتہبانبےنںیمدمدرکتکسںیہ۔‬

‫تراسم ‪ Pleurisy‬ےکےیلدنقچرےکوفادئ‬
 ‫‪326‬‬

‫(ونٹہیطقفایامیبریسجےکبارےںیمااممومیساکمظہیلعاالسلمےنفرامباتراسمےکےیلرتہبنیدوا‬
‫دنقچرےہ اس اک ڈیملکی ںیم رصتخم وبثت شیپ رک راہ وہں۔اس رطح ہر روابات ےک ےب امشر وبثت ںیہ رگم‬
‫اتکبیکاخضمےکڈرےسااصتخرےکاسھتایبنرکراہوہں۔‬

‫تراسم ےک ےیل دنقچر ےک وفادئ‬

‫ایٹنی آکدن وپسرٹ ‪:‬دنقچر ایٹنی آکدسٹن ےس رھبوپر وہےت ںیہ‪ ،‬ےسیج وبانم یس‬
‫اور اٹیبزنیل‪ ،‬وج ویلخں وک آزاد ریدیکلزر یک وہج ےس وہےن واےل آکدویٹی انتؤ ےس اچبےن ںیم‬
‫دمد رکےت ںیہ۔ دنقچر آکدویٹی انتؤ وک مک رکےکمسج ےک دقریت افش بایب ےک لمع وک اہسرا‬
‫دے اتکس ےہ اور پوریسی یک اینبدی ووجاہت وک اھبنسےنل ںیم دمد رکاتکس ےہ۔‬

‫مس ربایئ وپسرٹ)‪( Detoxification support‬‬

‫دنقچر رگج ےک ااعفل وک اہسرا دےنی اور مس ربایئ وک فروغ دےنی ےک ےیل اجبا اجبا ےہ۔‬
‫ای تحص دنم رگج مسج ےس زہرےلی امدوں وک متخ رکےن اور ومجمیع تحص وک ترفرار رےنھک‬
‫ےک ےیل امہ ےہ۔ رگج یک تحص وک اہسرا دے رک‪ ،‬دنقچر باولاہطس وطر رپ مسج یک وسزش وک‬
‫رٹنکول رکےن اور افش بایب وک فروغ دےنی یک الصج ںیم ہصح ڈااتل ےہ۔سج ےس تراسم اک‬
‫انشکیفن یھب متخ وہبا ےہ‬

‫ذغایئ اخراء ‪:‬دنقچر وبانم اے‪،‬یس‪،‬ےک‪،‬ےک اسھت اسھت وپبامیش اور میشینگیم ےسیج دعماینت‬
‫اور درگی رضوری ذغایئ اخراء اک ای رتہبنی ذرہعی ںیہ۔ ہی ذغایئ اخراء ومجمیع تحص وک ترفرار‬
 ‫‪327‬‬

‫رےنھک اور دمافعنی اظنم یک امحی ےک ےیل امہ اور تراسم واےل افراد ےک ےیل افدئہ دنم بای‬
‫وہےت ںیہ۔‬

‫بارٹئک آاسکڈیئ یک دیپاوار ‪:‬دنقچر ںیم دقریت وطر رپ بارٹئی یک دقمار زبادہ وہیت ےہ‪ ،‬ےسج مسج‬
‫بارٹئک آاسکڈیئ ںیم دبتلی رک اتکس ےہ۔ بارٹئک آاسکڈیئ وخن یک باویلں وک الیھپےن‪ ،‬وخن ےک اہبؤ وک رتہب‬
‫انبےن اور یبلق تحص وک فروغ دےنی ںیم دمد رکبا ےہ۔ ارگہچ ‪ pleurisy‬اینبدی وطر رپ ‪ pleura‬وک‬
‫رکبےہ‪ ،‬ومجمیع وطر رپ یبلق تحص وکفروغ دےنی ےساس احل وک اھبنسےنل ےک ےیلباونی وفادئاحلص‬
‫اتمتر ا‬
‫وہےتںیہ۔‬

‫نگیب)‪(Eggplant‬‬

‫بطِالہتیبؑںیمنگیبےکوفادئ‬
‫اامم رفعج اصدق ہیلع االسلم فرامےت ںیہ‬
 ‫‪328‬‬

‫ےہ۔(ااکلف( ط‬ ‫نگنیب اھکؤ ویکہکن ہر امیبری اک العج ےہ اور اس یک وہج ےس وکیئ امیبری ںیہن‬
‫–الاالسمٹه)‪ ،‬ج‪ ،6‬ص‪351‬‬

‫(اکمرم االالخق ص‪)184‬‬ ‫اامم رفعج اصدق ہیلعاالسلم فرامےت ںیہ‪ :‬نگیب ینم وک زبادہ رکےت ںیہ۔‬

‫اامم رفعج اصدق ہیلع االسلم فرامےت ںیہ‪:‬نگیب اھکںیئ ویکہکن اس ےس امتم امیبرویں اک العج‬
‫وہبا ےہ‬
‫(اکمرم االالخق ص‪)183‬‬

‫اامم یلع یقن ہیلع االسلم فرامےت ںیہ‪:‬نگیب اھکؤ‪،‬ہی رگویمں ںیم رسد اور رسدویں ںیم رگم‬
‫وہبا ےہ اور دتعمل وممس ںیم دتعمل وہبا ےہ اور ہر احل ںیم رتہبنی ےہ۔‬

‫(ااکلیف‪ ،‬ج‪،6‬ص‪،373‬ح‪2.‬ااحملنس ج‪،2‬ص‪،335‬ح‪2148.‬بط االبمه الینب اطسبم‪ ،‬ص‪139‬نع االامم ارلاض‪ ،‬احبراالونار‪،‬‬

‫ج‪،66‬ح‪،222‬ح ‪)5‬‬

‫اامم اجسد ہیلع االسلم ےک اسےنمزوتین ےک لیت ےس الت وہا ای نگیب اھت ےسج آپ ےن انتول‬
‫رامب‬
‫ف ا‬
‫(احبر االونار ج‪63‬ص‪)224‬‬

‫اجت ےک رھگ ےھت ‪ ،‬وہ نگیب ےل رک آےئ ‪ ،‬انچہچن‬

‫یبن( یلص اہلل ہیلع وآہل وملس ) ر‬
‫یبن ارکم یلص اہلل ہیلع وملس اھکےن ےگل۔ اجتر ےن اہک نگنیب رگم ےہ۔ اوہنں ےن اہک ‪:‬اے‬
‫اجتر ‪ ،‬نگنیب الہپ وپدا اور درج ےہ سج ےن خدا رپ نیقی ایک‪ ،‬وھبںین اور اکپںیئ اور اس‬
‫ںیم زوتین اک لیت ڈاںیل اور دیہ ڈاںیل ‪ ،‬ویکہکن اس ےس لقع ترھ اجیت ےہ۔‬
 ‫‪329‬‬

‫(ادلوعات‪ ،‬راودنی‪ ،‬ص‪)158‬‬

‫نگیب اھکؤ وجان و وبڑےھ دوونں ےک ےیل کیھٹ ےہ‪،‬امیبری وک تررطف اور تعیبط‬
‫یک االصح رکبا ےہ‬
‫(احبر االونار ج ‪59‬ص‪)285‬‬

‫اامم رفعج اصدق ہیلع االسلم فرامےت ںیہ‪:‬‬

‫نگنیب وسدا (وسداوی مراج) ےک ےئل ااھچ ےہ اور اس ےس رفصا وک اصقنن ںیہن‬
‫وہبا ےہ۔‬
‫الاامیل للطؤویس‪ ،‬ص‪، 668‬بط االہمئ ص‪139‬‬

‫اامم رفعج اصدق ہیلع االسلم فرامےت ںیہ‪:‬وجھکروں ےک ےنکپ ےک وممس ںیم نگیب زبادہ‬
‫رکب ےہ اور‬
‫اھکںیئ‪،‬ہر درد اک العج ےہ‪،‬اس ےس رہچہ شاداب وہبا ےہ‪،‬وخن یک باویلں وک رنم ا‬
‫آب رمک(ینم) ںیم ااضہف وہبا ےہ‬
‫اوصل اکیف ج‪6‬ص ‪ ،373‬اکمرم االالخق‪،‬ج‪،1‬ص‪،398‬ح‪1356.‬احبراالونار‪ ،‬ج‪،66‬ص‪،224‬ح)‪)7‬‬

‫ےہ۔( احبر االونار‬ ‫اامم رفعج اصدق ہیلع االسلم فرامےت ںیہ‪:‬نگیب اھکؤ اس ںیم ہر درد یک افش‬
‫ج‪66‬ص‪)223‬‬

‫اامم رفعج اصدق ہیلع االسلم فرامےت ںیہ۔نگیب افش ےہ اور یسیپ (ترص) ےس وفحمظ رھکا‬
‫ںیہ۔( اکمرم االالخق ج‪1‬ص ‪)398‬‬ ‫ےہ۔نگیب وک ت رک یھب اس ےک وخاص یہی رےتہ‬
 ‫‪330‬‬

‫یبن یلص اہلل ہیلع واہل وملس فرامےت ںیہ‪ :‬نگیب اھکؤ ویکہکن ںیم ےن اس اک درج ج‬
‫یلع یک والی یک‬
‫ںیم داھکی ‪ ،‬سج ےن خدا ےک اسےنم ش ےس ےلہپ ریمی وبنت یک اور ؑ‬
‫وگایہ دی ےہ۔‬

‫وج صخش نگنیب وک اس نیقی ےک اسھت اھکبا ےہ ہک ہی ای امیبری ےہ اس ےک ےئل‬

‫ہی امیبری ےہ اور ارگ وکیئ اس دیقعہ ےک اسھت اھکےئ ہک ہی دوایئ ےہ وت وہ اس ےک ےیل‬
‫دوایئ وہ یگ۔‬
‫(اکمرم االالخق ص‪، 184‬بط وبنی( رفغتسمی )ص‪28‬‬

‫اس دحی ےس واحض وہبا ےہ۔ش وخاص اس وصرت ںیم ںیلم ےگج اکلم نیقی ےک‬
‫اسھت اھکںیئ ۔‬

‫یبن یلص اہلل ہیلع واہل وملس فرامےت ںیہ‪:‬دروتخں ںیم ےس وج ش ےس ےلہپ خدا رپ اامین‬
‫البا وہ نگیب اھت۔اس وک زوتین ےک لیت ںیم (روش) اکپ رک اھکؤ‪،‬ہی تمکح (لقع) وک زبادہ‬
‫رکبا ےہ۔‬
‫ادلوعات‪ ،‬ص‪،158‬ح‪432.‬اکمرم االالخق‪ ،‬ج‪،1‬ص‪،398‬ح‪1354.‬احبراالونار)ج‪،66‬ص‪،224‬ح‪)9‬‬

‫اامم رفعج اصدق ہیلع االسلم فرامےت ںیہ‪ :‬نگنیب اھکؤ؛ ہی ہر امیبری اک العج ےہ۔‬
‫(بط االبمه الینب اطسبم‪ ،‬ص‪ 19‬ععن انب ایب وقعیب‪ ،‬احبراالونار‪ ،‬ج‪،66‬ص‪،223‬ح ‪)6‬‬
 ‫‪331‬‬

‫نگیب ےک ڈیملکی و اسسنئ ںیم وفادئ و العج‬

‫نگیب‪ ،‬ےسج نگنیب اب اوترنیج یھب اہک اجبا ےہ‪ ،‬ای ذغاتیئ ےس رھبوپر زبسی ےہ وج‬
‫تحص ےک ےیل تہب ےس وفادئ فرامہ رکیت ےہ۔ اہیں نگیب ےک تحص ےس قلعتم دنچ امہ‬
‫وفادئ ںیہ‪:‬‬

‫ذغاتیئ ےس رھبوپر ‪:‬نگیب افربئ‪ ،‬وپبامیش‪ ،‬وبانم یبون‪،‬یب‪ ،6‬ےک ‪ ،‬اور باوسنین ےسیج ایٹنی‬
‫آکدسٹن اک ای ااھچ ذرہعی ےہ۔‬

‫وکرٹسیلول وک مک رکےن ںیم دمد رکبا ےہ‪ :‬نگیب ںیم ‪ saponins‬بایمرمابکتباےئ اجےت ںیہ‪،‬‬
‫وجمسجںیموکرٹسیلولیکحطسوکمکرکےنںیمدمددےتیںیہ۔‬

‫دل یک تحص وک وپسرٹ رکبا ےہ ‪:‬نگیب ںیم وموجد افربئ اور وپبامیش ڈلب رپرشی وک رٹنکول‬
‫رکےن اور دل یک امیبری ےک رطخے وک مک رکےن ںیم دمد رکبا ےہ۔‬

‫لمع ااضہنم ںیم دمد رکبا ےہ ‪:‬نگیب ںیم وموجد افربئ یک زبادہ دقمار ضبق وک روےنک اور‬
‫اہہمض یک ومجمیع تحص وک رتہب انبےن ںیم دمد دیتی ےہ۔‬
‫گ‬
‫ذباسطیب وک مظنم رکےن ںیم دمد رکبا ےہ ‪:‬نگیب ںیم مک لبسنمک ایدسکی وہبا ےہ اور ہی‬
‫وخن ںیم وشرگ یک حطس وک رٹنکول رکےن ںیم دمد رکبا ےہ‪ ،‬سج ےس ہی ذباسطیب ےک رموضیں‬
‫ےک ےیل ای ااھچ ااختنب ےہ۔‬
 ‫‪332‬‬

‫رسنیک اخمفل وصخایصت وہ یتکس ںیہ ‪:‬ھچک اطماعلت ےن وجتتر ایک ےہ ہک نگنیب ںیم وموجد‬
‫ایٹنی آکدسٹن‪ ،‬ومشبل باوسنین‪ ،‬رسنیک ےک الخف وصخایصت رےتھک ںیہ۔‬

‫رییکلزر یک‬
‫دامیغ تحص وک وپسرٹ رکبا ےہ ‪:‬نگیب ںیم وموجد ایٹنی آکدسٹن دامغ وک فری د‬
‫وہج ےس وہےن واےل اصقنن ےس اچبےن ںیم دمد رک تکس ںیہ‪ ،‬ہنکمم وطر رپ یملع زوال اور‬
‫ااصعیب وعارض ےک رطخے وک مک رکےت ںیہ۔‬

‫وخراک ںیم نگیب وک شالم رکبا تحص ےک ےیل تہب ےس وفادئ فرامہ رکبا ےہ۔ہی ذغاتیئ ےس‬
‫رھبوپراوروتمازنزبسیےہ ۔‬

‫‪ :‬نگنیب ےک دنچ وبازنم اور دعماینت ےک وفادئ ہی ںیہ‬

‫افربئ ‪:‬نگیب ذغایئ رہشی اک ای رتہبنی ذرہعی ےہ‪ ،‬وج اہہمض وکرتہبانبےن‪ ،‬وخن ںیم رکش یک‬
‫حطس وک مظنم رکےن اور دل یک امیبری ےک رطخے وک مک رکےن ںیم دمد رکبا ےہ۔‬

‫وبازنم ‪:‬نگیب ںیم وبانم یس‪ ،‬وبانم ےک‪ ،‬وبانم یب‪ ، 6‬اور اھتنیم تیمس یئک مسق ےک‬
‫وبانم وہےت ںیہ۔ وبانم یس ای ایٹنی آکدن ےہ وج مسج وک ولیسرل اصقنن ےس اچبےن‬
‫ںیم دمد رکبا ےہ‪ ،‬ہکبج وبانم ےک ڈہویں یک تحص اور وخن ےک ےنمج ےک ےیل امہ ےہ۔‬

‫دعماینت ‪:‬نگیب وپبامیش‪ ،‬میشینگیم اور باابن تیمس درگی دعماینت اک ای رتہبنی ذرہعی ےہ۔‬
‫وپبامیش ڈلب رپرشی اور دل یک تحص وک رٹنکول رکےن ںیم دمد رکبا ےہ ہکبج میشینگیم ڈہویں یک‬
 ‫‪333‬‬

‫تحص اور وھٹپں ےک اکم ےک ےیل امہ ےہ۔ باابن وخن ےک رسخ ویلخں یک ایتری اور آترن‬
‫وک خدب رکےن ںیم ہصحاتیل ےہ۔‬

‫ایٹنی آکدسٹن ‪:‬نگیب ںیم دعتمد ایٹنی آکدسٹن وہےت ںیہ‪ ،‬نج ںیم وسننین‪ ،‬ولکروحبٹک‬
‫ببن‬
‫اڈسی اور ا ھؤوایسنر شالم ںیہ۔ ہی رمابکت مسج وک آکدویٹی اصقنن ےس اچبےن ںیم دمد‬
‫رکےت ںیہ اور رسنیک اور دل یک امیبری یسیج دایمئ امیبرویں ےک رطخے وک مک رک تکس ںیہ۔‬

‫نگیب وک اینپ ذغا ںیم شالم رکبا اس ےک ذغاتیئ ےس رھبوپر وصخایصت یک وہج تحص ےک‬
‫ےیلےبدحافدئہدنمےہ۔‬

‫یلع ذغاتیئ یک وہج ےس دلج‬

‫نگنیب‪ ،‬ےسج نگنیب با اوترنیج یھب اہک اجبا ےہ‪ ،‬اس ںیم ا ٰ‬
‫ےک ےیل ھچک ہنکمم وفادئ ںیہ۔ ہی وبازنم‪ ،‬دعماینت اور ایٹنی آکدن اک ای ااھچ ذرہعی ےہ‬
‫وج دلج یک ومجمیع تحص اور اظہری لکش وک رتہب انبےن ںیم دمد رک اتکس ےہ۔‬

‫اہیں ھچک ہنکمم رطےقی ںیہ نج ںیم نگیب دلج وک افدئہ اچنہپ اتکس ےہ‪:‬‬
‫ببن‬
‫وسزش وک مک رکبا ےہ ‪:‬نگیب ںیم ا ھؤوایسزنین وہےت ںیہ‪ ،‬وج ہک دقریت رونغ ںیہ نج‬
‫ںیم وسزش یک وصخایصت وہیت ںیہ۔ ہی رمابکت دلج ںیم الیل‪ ،‬وسنج اور نلج وک مک رکےن‬
‫ںیم دمد رک تکس ںیہ‪ ،‬سج ےس ہی ومہار اور زبادہ ومہار رظن آیت ےہ۔‬

‫فری ریدیکلزر ےس ڑلبا ےہ ‪:‬نگیب وبانم یس‪ ،‬وبانم ای‪ ،‬اور اٹیب ریکونیٹ ےسیج ایٹنی‬
‫آکدسٹن ےس رھبوپر ےہ۔ ہی ذغایئ اخراء دلج ںیم ُان اصقنن دہ فری ریدیکلزر وک ےب اتر‬
 ‫‪334‬‬

‫رکےن ںیم دمد رکےت ںیہ وج دلج ےک ویلخں وک اصقنن اچنہپ تکس ںیہ اور لبق از وق رمع‬
‫ترےنھ اک باع ےتنب ںیہ۔‬

‫دلج وک یمن اتشخب ےہ ‪:‬نگیب ںیم باین یک زبادہ دقمار وہیت ےہ‪ ،‬وج دلج وک اہڈیئری اور‬
‫رپمن رےنھک ںیم دمد فرامہ رکیت ےہ۔ اس ںیم وپبامیش ےسیج دعماینت یھب وہےت ںیہ‪ ،‬وج دلج‬
‫یک یمن ےک وتازن وک مظنم رکےن ںیم دمد رک تکس ںیہ۔‬

‫رہچے یک وخوصبریت ےک ےیل ھچک ےکپ وہےئ نگیب شیم رکےک اور اس ںیم دہش اور اولی وترا لیج الم رک‬
‫انبب اج اتکس ےہ۔ امکس وک رہچے رپ اگلںیئ اور اےس رگم باین ےس دوھےن ےس ےلہپ ‪-15‬‬
‫‪DIY‬سیف امکس ا‬
‫‪10‬ٹنمیاگلرےنہدںی۔آپنگیبوکاینپذغاںیمشالمرکےنیکوکششرکتکسںیہباہکاسےکدلجےک‬
‫ادنرےسوفادئاحلصےیکاجںیکس۔‬
‫مبٹگبن‬
‫خ وہبا ےہ وج ہک یسنج تحص ےک ےیل‬ ‫نگنیب ںیم وپبامیش‪ ،‬وبانم یب ‪ 6‬اور‬
‫رضوری اھجمس اجبا ےہ۔ وبانم یب ‪ 6‬یسنج اہرومن یک حطس وک مظنم رکےن ںیم دمد رکبا ےہ‬
‫وج اکررکدیگ وک فروغ داتی ےہ۔‬
 ‫‪335‬‬

‫نسہل)‪(Garlic‬‬

‫بطِالہتیبؑںیمنسہلےکوفادئ‬
‫یبن یلص اہلل ہیلع واہل وملس فرامےت ںیہ‪:‬نسہل اھکؤ اس ںیم رتس امیبرباں اک العج ےہ۔‬

‫)اکمرم االالخق‪ ،‬ج‪،1‬ص‪،394‬ح ‪1335 /‬ارفلدوس‪ ،‬ج‪،3‬ص‪،245‬ح ‪4721 /‬زنکالعماال‪ ،‬ج‪،15‬ص‪،271‬ح‪(40939‬‬

‫اامم یلع راض ہیلع االسلم فرامےت ںیہ‪:‬ارگ وکیئ اچاتہ ےہ۔دبن ںیم سیگ(ہبلغ رحی) ہن وہ‬
‫علنه‬
‫م االسلم‪ ،‬ص ‪41 /‬احبراالونار‬ ‫بط االامم ارلاض‬ ‫ےل۔ (راسہل ذھبٹہ ص‪،41‬‬ ‫وہ ےتفہ ںیم ای بار نسہل اھک‬
‫‪ ،‬ج‪، 62‬ص‪)325‬‬

‫اامم رفعج اصدق ہیلع االسلم فرامےت ںیہ‪:‬نسہل اھک رک دجسم ہن اجؤ)ویکہکن اس ےس ہنم ےس‬
‫دبوب آیت ےہ (اہتبل وکیئ اھکےئ اور دجسم ہن آےئ وت وکیئ ابقع ںیہن ۔‬
‫(للع ارشلاعئ‪ ،‬ص‪،520‬ح‪،3‬ااحملنس‪ ،‬ج ‪،2‬ص‪،331‬ح ‪2132 /‬داعمئ االالسم‪ ،‬ج‪،1‬ص ‪150 /‬احبراالونار ‪ ،‬ج‬
‫‪،66‬ص‪ ،247‬ح‪)3‬‬
 ‫‪336‬‬

‫اامم یلع ہیلع االسلم فرامےت ںیہ‪ :‬نسہل وک اس وق ی ہن اھکںیئ ج ی اےس اکپبا ہن‬
‫اکمرم االالخق ص ‪182‬‬ ‫اجےئ۔‬

‫نسہل ےک ڈیملکی و اسسنئ ںیم وفادئ العج‬

‫نسہل روایتی وطر رپ سیگ تیمس اہےمض ےک فلتخم اسملئ ےک دقریت العج ےک‬
‫وطر رپ اامعتسل وہبا راہ ےہ۔ اہیں ھچک رطےقی ںیہ نج ںیم نسہل سیگ وک افدئہ اچنہپ اتکس‬
‫ےہ‪:‬‬

‫سیگ یک دیپاوار وک مک رکبا ‪:‬نسہل ںیم رفلس رمابکت وہےت ںیہ وج تحص دنم اہہمض وک‬
‫فروغ دےنی اور آوتنں ےک اصقنن دہ ریٹکیببا یک ازفاشئ وک مک رکےک سیگ یک دیپاوار وک مک‬
‫رکےن ںیم دمد رک تکس ںیہ۔‬

‫سیگ یک العامت وک متخ رکبا ‪:‬نسہل ںیم وسزش اخمفل وصخایصت ںیہ وج سیگ یک العامت‬
‫ےسیج ااھپرہ‪ ،‬ٹیپ ںیم درد اور ٹیپ وھپےنل وک دور رک یتکس ںیہ۔‬

‫آوتنں یک تحص وک فروغ دانی ‪:‬نسہل آوتنں وکتحصدنمرےنھکںیمرکدارادارکاتکسےہاور آوتنں‬

‫ےک افدئہ دنم ریٹکیببا ےک وتازن وک رتہب انب اتکس ےہ۔ ہی سیگ اور اہےمض ےک درگی اسملئ وک مک‬
‫رکےن ںیم دمد رکبا ےہ۔‬
 ‫‪337‬‬

‫نسہل ای ڑجی وبیٹ ےہ وج ہراروں اسولں دوا ےک وطر رپ یھب اامعتسل وہیت ریہ ےہ۔‬
‫ہی دعماینت اور وبازنم تیمس دعتمد ذغایئ اخراء ےس رھبوپر ےہ وج ہک تحص ےک ےیل ےب‬
‫امشر وفادئ فرامہ رکےت ںیہ۔ نسہل ےک دعماینت اور وبازنم ےک دنچ وفادئ درج ذلی ںیہ‪:‬‬

‫وبانم یس ‪:‬نسہل وبانم یس اک ای ااھچ ذرہعی ےہ‪ ،‬وج ای امہ ایٹنی آکدن ےہ وج‬
‫ایلخت وک فری ریدیکلزر یک وہج ےس وہےن واےل اصقنن ےس اچبےن ںیم دمد رکبا ےہ۔ ہی‬
‫لن‬
‫دمافعنی اظنم یک یھب امحی رکبا ےہ‪ ،‬وک ن یک دیپاوار وک فروغ داتی اور وسزش وک مک رکےن‬
‫ح‬

‫ںیم دمد رکبا ےہ۔‬

‫وبانم یب ‪ 6:‬نسہل ںیم وبانم یب ‪ 6‬وہبا ےہ‪ ،‬وج مسج ںیم تہب ےس ااعفل ںیم رکدار ادا‬
‫یس‬
‫رکبا ےہ‪ ،‬سج ںیم رپونیٹ اک ماوبزلم اور وینرو رٹا مٹترر ےسیج ریسووٹنن اور ڈوباامنئ یک‬
‫دیپاوار شالم ےہ۔‬
‫مبٹگبن‬ ‫مبٹگبن‬
‫خ اک ای ااھچ ذرہعی یھب ےہ‪ ،‬وج ہک ای رضوری دعمن ےہ وج‬ ‫خ ‪:‬نسہل‬
‫ڈہویں یک تحص‪ ،‬زمخ یک افش بایب اور ماوبزلم وک وپسرٹ رکبا ےہ۔‬

‫مینیلیس ‪:‬نسہل ںیم مینیلیس وہبا ےہ‪ ،‬وج ای رٹسی رنمل ےہ سج ںیم ایٹنی آکدی‬
‫وصخایصت ںیہ اور ہی دمافعنی ااعفل اور اھتتراید یک تحص ںیم رکدار ادا رکبا ےہ۔‬

‫آترن ‪:‬نسہل ںیم آترن وہبا ےہ‪ ،‬وج وخن ےک رسخ ایلخت یک لیکشت اور وپرے مسج‬
‫ںیم آنجیسک یک لقن و لمح ےک ےیل امہ ےہ۔‬
 ‫‪338‬‬

‫میشلیک ‪:‬نسہل یھب میشلیک اک ای ذرہعی ےہ‪ ،‬وج ڈہویں یک تحص‪ ،‬وھٹپں ےک اکم اور ااصعب‬
‫یک ترلیس ےک ےیل رضوری ےہ۔‬

‫یھتیم)‪(Fenugreek‬‬

‫بطِالہتیبؑںیمیھتیمےکوفادئ‬
‫یھتیم‪+‬اریجن‬

‫ای صخش ےن اامم ٰ‬

‫ومس اکمظ ہیلع االسلم ےس اسرے دبن ںیم درد‪،،‬ڈہویں ںیم رسدی‬
‫رامب ای یھٹم یھتیم ےل ول اور ای یھٹم اریجن کشخ ےل ول ان وک‬
‫یک اکشی یک آپ ےن ف ا‬
‫باین ںیم اباول باین اانت ےل ول ہک ہی باین ںیم ڈوب اجںیئ رھپ باین ںیم اباول اس ےک دعب اصف‬
‫رک ول اور اصف ایک وہا باین ای دن وھچڑ رک یپ ول (آھٹ دن اامعتسل رکںی)‬
‫(اوصل اکیف ج‪8‬ص ‪191‬ح‪)211‬‬
 ‫‪339‬‬

‫یبن یلص اہلل ہیلع واہل وملس فرامےت ںیہ‪ :‬ارگ ولوگں وک ہی ولعمم وہبا ہک یھتیم ےک ےنتک‬
‫خریدےت۔(اکمرم االالخق ص‬ ‫وفادئ ںیہ‪،‬وت ایس ےس العج رکےت اور یھتیم وک وسےن ےک اھبؤ رپ‬
‫‪ ،188‬رفعجبات‪ ،‬انب اسعت‪ ،‬ص‪)245‬‬

‫یھتیم ےک ڈیملکی و اسسنئ ںیم وفادئ و العج‬

‫یھتیم ای ااسی وپدا ےہ وج ہراروں اسولں ےس دواؤں ےک اقمدص ےک ےیل اامعتسل‬
‫وہ راہ ےہ اور اس ںیم یئک دیفم وبازنم اور رنمزل باےئ اجےت ںیہ۔ یھتیم ںیم باےئ اجےن‬
‫واےل ھچک وبازنم اور رنمزل اور ان ےک ہنکمم وفادئ ہی ںیہ۔‬

‫آترن ‪:‬یھتیم آترن اک ای ااھچ ذرہعی ےہ‪ ،‬وج وخن ےک رسخ ایلخت یک دیپاوار اور مسج‬
‫ںیم آنجیسک یک لقن و لمح ےک ےیل رضوری ےہ۔ آترن دمافعنی اکم اور یملع وشنوامن ںیم‬
‫یھب رکدار ادا رکبا ےہ۔‬

‫میشینگیم ‪:‬یھتیم ںیم میشینگیم وہبا ےہ‪ ،‬وج ڈہویں یک تحص‪ ،‬ااصعیب ااعفل اور وھٹپں ےک‬
‫ڑکسےن ےک ےیل امہ ےہ۔‬

‫زی ‪:‬زی ای اور دعماینت ےہ وج یھتیم ںیم بابا اجبا ےہ‪ ،‬اور ہی وقت دماتعف‪ ،‬زمخ‬
‫رھبےن‪ ،‬اور ویلخں یک وشنوامن اور میسقت ںیم رکدار ادا رکبا ےہ۔‬

‫وبانم یب ‪:6‬یھتیم وبانم یب ‪ 6‬اک ای ااھچ ذرہعی ےہ‪ ،‬وج دامغ یک وشنوامن ‪ ،‬ااعفل‪ ،‬دمافعنی‬
‫اظنم یک تحص اور وخن ےک رسخ ایلخت یک دیپاوار ےک ےیل امہ ےہ۔‬
 ‫‪340‬‬

‫وبانم یس ‪:‬یھتیم ںیم وبانم یس یھب وہبا ےہ‪ ،‬وج ہک ای ایٹنی آکدی ےہ وج ایلخت‬
‫وک فری ریدیکلزر یک وہج ےس وہےن واےل اصقنن ےس اچبےن ںیم دمد رکبا ےہ۔ وبانم یس‬
‫لن‬
‫دمافعنی اکم اور وک ن یک دیپاوار ںیم یھب رکدار ادا رکبا ےہ۔‬
‫ح‬

‫وسزش اخمفل وصخایصت ‪:‬یھتیم ںیم اےسی رمابکت وہےت ںیہ نج ںیم وسزش وک روےنک یک‬
‫وصخایصت وہیت ںیہ‪ ،‬وج وجڑوں ںیم درد اور وسنج وک مک رکےن ںیم دمد دیتی ںیہ۔‬

‫دعماینت ےس رھبوپر ‪:‬یھتیم میشلیک‪ ،‬میشینگیم اور افوفسرس ےسیج دعماینت اک ای ااھچ ذرہعی‬
‫ےہ‪ ،‬وج ڈہویں اور وجڑوں وک تحص دنم رےنھک ےک ےیل امہ ںیہ۔‬

‫ڈہویں یک تحص وک تراھبا ےہ ‪:‬یھتیم ںیم وموجد میشلیک اور افوفسرس ڈہویں وک وبضمط‬
‫انبےن اور ڈہویں ےک رگےن وک روےنک ںیم دمد رک تکس ںیہ‪ ،‬سج ےس فررچکی اور‬
‫آویٹسوپروسس اک رطخے وک مک وہاجباےہ۔‬

‫وجڑوں یک تحص وک وپسرٹ رکبا ےہ ‪:‬یھتیم ںیم اےسی رمابکت وہےت ںیہ وج وجڑوں وک‬
‫حکٹاا اورانیک افحتظرکےت ںیہسجےس وجڑوں ےکدرد اور اکرن ںیمیمکآیتےہ۔‬

‫ایھٹگ ےک اسھت دمد رکبا ےہ ‪:‬قیقحت ےک اطمقب یھتیم وجڑوں ےک درد اور وسزش وک مک‬
‫رکےن ںیم دمد رک یتکس ےہ‪ ،‬ایھٹگ ایسی احل ےہ وج وجڑوں ےک دایمئ درد اک س نب یتکس‬
‫ےہ۔‬
 ‫‪341‬‬

‫اس ںیم فرواٹسونکل وپیسنر بایم رمابکت وہےت ںیہ۔وہ وٹسیٹریٹسون یک دیپاوار ںیم‬
‫ااضہف رکےت ںیہ۔‬

‫دساب)‪(Rue‬‬

‫بطِالہتیبؑںیمدسابےکوفادئ‬
‫رضحت اامم اکمظ ہیلع االسلم‪ُ :‬سداب لقع ںیم ااضہف رکباےہ۔ ااکلیف‬

‫دمحم انب رمع انب اترامیہ ےس لقن ےہ ہک اامم بافر ہیلع االسلم با اامم اکمظ ہیلع االسلم ےک‬
‫اسےنم دساب اک بام ایل ایگ وت آپؑ ےن فرامبا ‪:‬اجن ول ہک اس ںیم ھچک وفادئ یھب ںیہ۔دساب‬
‫لقع ںیم ااضہف اک باع ےہ ذینہ الصوتیحں وک تہب تراھبا ےہ‪،‬ارگہچ رمک ےک باین (ینم) وک‬
‫ےہ۔( احبر الاونار‪ ،‬ج‪ ، 66‬ص‪) 241‬‬ ‫دبوب دار رکداتی‬
 ‫‪342‬‬

‫دساب ےک ڈیملکی اسسنئ ںیم وفادئ و العج‬

‫وبانم یس ‪:‬دساب وبانم یس اک ای ااھچ ذرہعی ےہ‪ ،‬وج ای ایٹنی آکدن ےہ وج‬
‫رییکلزر یک وہج ےس ولیسرل اصقنن ےس اچبےن ںیم دمد رکبا ےہ۔ وبانم یس‬‫مسج وک فری د‬
‫ح‬ ‫لن‬
‫وک ن یک تربیک ںیم یھب رکدار ادا رکبا ےہ‪ ،‬وج تحص دنم دلج‪ ،‬ڈہویں اور وجڑےن واےل‬
‫باوتفں ےک ےیل رضوری ےہ۔‬

‫وبانم ای ‪:‬دساب ںیم وبانم ای وہبا ےہ۔ ہی ای اطوتقر ایٹنی آکدن ےہ وج مسج وک‬
‫اچبب ےہ۔ وبانم ای دمافعنی لمع‪ ،‬دل یک تحص اور دلج یک تحص یک یھب‬
‫آکدویٹی انتؤ ےس ا‬
‫امحی رکبا ےہ۔‬

‫میشلیک ‪:‬دساب میشلیک اک ای ااھچ ذرہعی ےہ‪ ،‬وج وبضمط ڈہویں اور داوتنں ےک ےیل رضوری‬
‫ےہ۔ میشلیک وھٹپں ےک اکم‪ ،‬ااصعب یک یلقتنم‪ ،‬اور وخن ےک ےنمج ںیم یھب رکدار ادا رکبا‬
‫ےہ۔‬

‫آترن ‪:‬دساب ںیم آترن وہبا ےہ‪ ،‬ای دعماینت وج وخن ےک رسخ ایلخت یک دیپاوار‬
‫ےک ےیل امہ ےہ۔ آترن وپرے مسج ںیم آنجیسک یک لقن و لمح ںیم دمد رکبا ےہ اور‬
‫وتابایئ ےک وحتل یک امحی رکبا ےہ۔‬

‫زی ‪:‬دساب زی اک ای ااھچ ذرہعی ےہ‪ ،‬ای دعماینت وج دمافعنی اکم‪ ،‬زمخ یک افش‬
‫بایب‪ ،‬اور ڈی انی اے یک تربیک ےک ےیل رضوری ےہ۔‬
 ‫‪343‬‬

‫وبازنم‬

‫وبانم یس ‪:‬دساب وبانم یس اک ای دقریت ذرہعی ےہ‪ ،‬وج ای ایٹنی آکدن ےک‬ ‫‪-‬‬
‫وطر رپ اکم رکبا ےہ اور دامیغ ویلخں وک آکدویٹی انتؤ ےس اچبےن ںیم دمد رک اتکس ےہ۔‬

‫یب وبازنم(‪B (3‬اور ایننیس ‪B (2(،‬راوبئالفونی ‪B (1(،‬وبازنم شالم ںیہ‪ ،‬ومشبل اھتنیم ‪-B‬ںیم‬
‫ھچک دامیغاکمےکےیلامہںیہاوراناکقلعتومیمریاورومڈروگینشیلےسےہ‬

‫دعماینت‬

‫میشلیک ‪:‬دساب ںیم میشلیک وہبا ےہ وج وینرو رٹانشیمسن اور وینرولن نشکنف ےک ےیل‬ ‫‪-‬‬
‫رضوری ےہ۔‬

‫آترن ‪:‬آترن دامغ ی آنجیسک اچنہپےن ےک ےیل امہ ےہ‪ ،‬اور آترن یک یمک یملع‬
‫خراویبں اور ومڈ یک خرایب اک باع نب یتکس ےہ۔‬

‫ایمیکیئ رمابکت‬

‫‪ Rutin‬ویلفوباڈیئرمبک سج ںیم ایٹنی آکدن اور ایٹنی وسزش وصخایصت ںیہ۔ ہی‬
‫دامغ وک آکدویٹی انتؤ اور وسزش ےس اچبےن ںیم دمد رکبا ےہ۔ ہنکمم وطر رپ ومیمری اور ومڈ‬
‫وک افدئہ اچنہپبا ےہ۔‬
‫یس‬
‫‪ Quercetin‬اس ےک ہنکمم وینرورپوبٹکی وؤ اتراتاور ومڈ روگینشیل ںیمشالم وینرورٹا مٹت رر وکامڈویل‬
‫رکےنیکالصجوموجدےہ۔‬
 ‫‪344‬‬

‫وکامرزنی ‪:‬دسا ب ںیم فلتخم وکامرنی رمابکت وموجد ںیہ وج ایٹنی ڈرپٹنسی اترات‬ ‫‪-‬‬
‫ےس واہتسب ںیہ۔‬

‫خرریج (باراریما ))‪)Arugula‬‬

‫یبن یلص اہلل ہیلع واہل وملس فرامےت ںیہ‪:‬رات وک وج خرریج اھک رک وسےئ اگ۔ادنہشی ےہ حبص‬
‫یگ۔( ااحملنس‪ ،‬ج‪ ، 2‬ص‪) 324‬‬ ‫ی اس وک ترص یک امیبری وہ اجےئ‬

‫ادرک و رسوسں‬
 ‫‪345‬‬

‫اامم یلع راض ہیلع االسلم فرامےت ںیہ‪:‬وج صخش اچاتہ ےہ اس اک نان (وھبےنل یک امیبری)‬
‫مک وہ اجےئ اور احہظف زبادہ وہ اجےئ ۔ اےس رمہب ادرک ےک نیت ڑکٹے وج دہش ںیم ڑپے‬
‫اچےہ۔( ارلّاسله اذلّھب ّٹه‪ ،‬اامم‬ ‫وہں ۔حبص اہنر ہنم اھک ایل رکے اس یک ذغا ںیم رسوسں شالم وہبا‬
‫راضؑ‪ ،‬ص‪)۳۶‬‬

‫ڈیملکی ںیمادرکورسوسںےک وفادئ‬

‫رسوسں‬
‫ذغاتیئ ےس رھبوپر ‪:‬رسوسں ےک وجیبں اور رسوسں ےک زبسوں ںیم وبانم اے‪،‬‬ ‫‪-‬‬
‫یس‪ ،‬اور ےک ےک اسھت اسھت میشلیک‪ ،‬وپبامیش اور میشینگیم ےسیج دعماینت یھب وہےت ںیہ۔ ہی‬
‫ذغایئ اخراء دامیغ ااعفل تیمس ومجمیع تحص وک ترفرار رےنھک ےک ےیل امہ ںیہ۔‬

‫وسزش یک وصخایصت‪ :‬رسوسں ںیم ‪ isothiocyanates‬ےسیج رمابکت وہےت ںیہ‪ ،‬وج وسزش‬
‫ےکاتراتےسکلسنموہےتںیہ۔دامغںیموسزشوکمکرکےنےسیملعاکمےکےیلباولاہطسوفادئےکاحلم‬
‫ںیہوجباداشوکزیترکےتںیہ۔‬

‫ادرک‬
‫ایٹنی آکدن وصخایصت ‪:‬ادرک اےنپ اطوتقر ایٹنی آکدن رمابکت ےسیج رجنجول اور‬
‫اجب اجبا ےہ۔ ایٹنی آکدن ویلخں وک آکدویٹی انتؤ ےس اچبےن ںیم دمد‬
‫زرجنون ےک ےیل ا‬

‫رکےت ںیہ اور دامیغ تحص ںیم ہصح ڈال تکس ںیہ۔‬
 ‫‪346‬‬

‫وسزش ےک اترات ‪:‬ادرک ںیم ایٹنی وسزش وصخایصت یھب وہیت ںیہ‪ ،‬وج مسج ںیم دایمئ‬
‫وسزش وک مک رکےن ںیم دمد رک یتکس ںیہ۔ اسےکاامعتسل ےس دامیغ ااعفل وک افدئہ وہبا ےہاور‬
‫باداش ںیم رتہبی آیت ےہ۔‬

‫یلتم ےس اجنت ‪:‬ادرک یلتم وک دور رکےن ےک ےیل روایتی وطر رپ اامعتسل وہیت ریہ‬ ‫‪-‬‬
‫ےہ۔ہی یلتم وک مک رکےناور یملع ااعفل وک رتہب انبےن ںیم دمد رک یتکس ےہ۔‬

‫رسوسں اور ادرک ںیم باےئ اجےن واےل ھچک امہ وبازنم‪ ،‬دعماینت اور ایمیکیئ رمابکت ہی‬
‫ںیہ‪:‬‬

‫رسوسں‬

‫وبازنم‬

‫وبانم اے ‪:‬اصبرت‪ ،‬دمافعنی نشکنف‪ ،‬اور ولیسرل ومن ےک ےیل امہ وہبا ےہ۔‬
‫لن‬
‫وبانم یس ‪:‬ای اطوتقر ایٹنی آکدن وج دمافعنی ااعفل اور وک ن یک دیپاوار ںیم دمد‬
‫ح‬

‫رکبا ےہ۔‬

‫وبانمےک وخن ےنمج اور ڈہویں یک تحص ےک ےیل رضوری ےہ۔‬

‫دعماینت‬

‫میشلیک ‪:‬ڈہویں یک تحص‪ ،‬وھٹپں ےک اکم‪ ،‬اور ااصعب یک یلقتنم ےک ےیل تہب رضوری ےہ۔‬
 ‫‪347‬‬

‫وپبامیش ‪:‬ایسل ےک وتازن وک ترفرار رےنھک ںیم دمد رکبا ےہ‪ ،‬ااصعیب ااعفل یک امحی رکبا‬
‫ےہ‪ ،‬اور ڈلب رپرشی وک مظنم رکبا ےہ۔‬

‫میشینگیم ‪:‬وتابایئ یک دیپاوار‪ ،‬وھٹپں ےک اکم‪ ،‬اور ڈہویں یک تحص ےک ےیل امہےہ۔‬

‫ایمیکیئ رمابکت‬

‫‪Isothiocyanates:‬‬

‫رسوسں ےک زیت ذاہقئ اور وسزش اخمفل وصخایصت ےک ےیل‪Isothiocyanates‬‬

‫ذہم دار ےہ۔‬

‫‪Glucosinolates:‬‬

‫‪ .‬رسوسں ےک وجیبں ںیم باےئ اجےن واےل ہی رمابکت(‪ (Glucosinolates‬رسنیک‬

‫اخمفل اترات رےتھک ںیہ اور وپدے ےک اگل ذاہقئ ںیم ہصح ڈاےتل ںیہ۔‬

‫ادرک‬

‫وبازنم‬
‫لن‬
‫وبانم یس ‪:‬ای ایٹنی آکدن وج دمافعنی نشکنف اور وک حن یک تربیک وک وپسرٹ رکبا‬
‫ےہ۔‬
 ‫‪348‬‬

‫وبانم یب ‪ :6‬دامغ یک وشنوامن‪ ،‬ااصعیب اظنم ےک اکم‪ ،‬اور وتابایئ یک دیپاوار ےک ےیل امہ‬
‫وہیت ےہ‬

‫دعماینت‬

‫وپبامیش ‪:‬ڈلب رپرشی وک رٹنکول رکےن‪ ،‬ایسل اک وتازن ترفرار رےنھک اور ااصعیب ااعفل وک اہسرا‬
‫دےنی ںیم دمد رکبا ےہ۔‬
‫مبٹگبن‬
‫خ ‪:‬ڈہویں یک تحص‪ ،‬ماوبزلم‪ ،‬اور ایٹنی آکدن اترامئ نشکنف ےک ےیل رضوری‬
‫ےہ۔‬

‫ایمیکیئ رمابکت‬

‫رجنجول ‪:‬ادرک ںیم وموجد امہ ایحایتیت رمبک اس ےک وسزش اور ایٹنی آکدن اترات‬
‫ےک ےیل ذہم دار ےہ۔‬

‫‪Zingerone:‬‬

‫ادرک ںیم بابا اجےن واال ای اور رمبک )‪ (Zingerone‬وج ہنکمم ایٹنی آکدن اور‬
‫ایٹنی وسزش وصخایصت رھکا ےہ۔‬

‫وشوگزل ‪:‬ہی رمابکت اس وق ےتنب ںیہ ج ادرک وک کشخ با اکپبا اجبا ےہ اور ایخل ایک‬
‫اجبا ےہ ہک ان ںیم رجنجول یسیج وصخایصت ںیہ۔‬
 ‫‪349‬‬

‫مجلش)‪(Turnip‬‬

‫بطِالہتیبؑںیممجلشےکوفادئ‬
‫اامم رفعج اصدق ہیلع االسلم فرامےت ںیہ‪:‬‬

‫اہ دو اور لسلسم اھکےت روہ اور اونپں ےک وسا دورسوں ےس اپھچےئ‬
‫مجلش وک ّ‬
‫دو۔(اجعم‬ ‫روھک اور ہر صخش ںیم خدام یک رگ وموجد ےہ سپ مجلش اھک رک اس اکاخہمت رک‬
‫ااحدی الشبعه ‪ :‬ج ‪ 5‬ص ‪ 358‬ح‪) 12‬‬

‫اامم رفعج اصدق ہیلع االسلم فرامےت ںیہ‬

‫ےہ۔( ااحملنس‪،‬‬ ‫مجلش اھکؤ‪.‬خرام یک رگ وک متخ رکبا ےہ اور ہر درد وک مسج ےس باہر اکنل داتی‬
‫ج‪ ، 2‬ص‪) 333‬‬

‫اامم ومیسٰ اکمظ ہیلع االسلم ‪:‬مجلش اھکؤ‪ ،‬ویکہکن وکیئ یھب ااسی ںیہن ےہ سج ںیم خدام‬
‫ےہ۔(اکیف‪/‬ج‪/۶‬ص‪)۳۷۲‬‬ ‫یک رگ ہن وہ‪ ،‬اور مجلش اس رگ وک الج داتی‬
 ‫‪350‬‬

‫اامم رفعج اصدق ہیلع االسلم فرامےت ںیہ‪ :‬ااسی وکیئ ںیہن ےہ‪ ،‬سج ںیم خرام یک رگ ہن‬
‫وہ۔ اس نیج وک اےنپ ےس دور رکےن ےک ےیل(مجلش ےک) وممس ںیم مجلش اھکںیئ۔اس‬
‫دحی ےس واحض وہبا ےہہکمجلش ومرویث امیبرویں اک العج یھبےہ۔‬

‫‪(Genetic‬احباراالونار ج‪66‬ص‪220‬‬ ‫) ‪Diseases‬‬

‫اامم رفعج اصدق ہیلع االسلم ےن فرامبا !ارگ آپ ےک باس مجلش ےہ وت اےس‬
‫اھکںیئ‪ ،‬ویکہکن وکیئ دنبہ ااسی ںیہن وہبا ج ی ہک اس ںیم خدام اک نیج ہن وہ اور مجلش‬
‫دے۔( ااکلیف‪ ،‬کلبنی‪ ،‬ط االسمٹه‪ ،‬ج ‪6‬ص‪ٍ)372‬‬ ‫اےس الھگپ‬

‫ای صخش ےن اام ؑم ےس وپاھچ ہک مجلش ریغب اکپےئ اھکؤں با اکپ رک؟ رضحت ےن فرامبا ہک‬
‫دتسمرک‪ ،‬ونری‪ ،‬ج ‪16‬ص‪)428‬‬ ‫اےس دوونں رطوقیں ےس اھکؤ۔ (‬

‫مجلشےکڈیملکی ںیم وفادئ‬

‫خرام ےک ےیل افدئہ دنم‬
‫بن‬
‫‪ 2004‬ںیم خرلن آف ا ھیؤوفراموکولیج ںیم شاعئ وہےن وایل ای قیقحت ںیم اتپ الچ ےہ ہک مجلش ںیم‬
‫ب‬ ‫ٹ‬‫یس‬
‫وموجدرمبکتر نبایم‪(brassinin‬ریٹکیبباوکامرےنںیمومتراھتوجلاررٹیےکرجتباتںیمخدام‬
‫اکسناےہ۔‬

‫اس ےک العوہ‪ ،‬مجلش وبانم یس‪ ،‬وبانم ای‪ ،‬اور زی تیمس درگیذغایئ اخراء اک ای رتہبنی‬
‫ذرہعی ےہ وج خدام ےک رموضیں ےک ےیل افدئہ دنم ےہ ۔ ہی ذغایئ اخراء ای تحص دنم‬
 ‫‪351‬‬

‫دمافعنی اظنم وک ترفرار رےنھک اور زومخں یک افش ےک ےیل امہ ںیہ۔ خدام ےک اکشر افراد ےک‬
‫ت‬ ‫ش‬ ‫ک‬‫ٹ‬‫یف‬
‫ا رر اور زومخں وک دلجدنملمرکےنںیمیھبہیرکدارادارکاتکسےہ۔‬

‫مجلش ای ذغاتیئ ےس رھبوپر ڑج وایل زبسی ےہ وج وبازنم‪ ،‬دعماینت اور درگی دیفم‬
‫رمابکت ےس رھبوپر وہیت ےہ۔ مجلش ےک دنچ امہ ذغایئ اخراء اور تحص ےک وفادئ ہی ںیہ‪:‬‬

‫وبازنم‬

‫وبانم یس ‪:‬مجلش وبانم یس اک ای ااھچ ذرہعی ےہ‪ ،‬ای امہ ایٹنی آکدن وج دمافعنی‬
‫اظنم وک تراھےن اور امیبرویں ےس اچبےن ںیم دمد رکبا ےہ۔‬

‫وبانم ےک‪:‬مجلش یھب وبانم ےکےس رھبوپر وہےت ںیہ‪ ،‬وج وخن ےک ےنمج اور ڈہویں یک‬
‫تحص ےک ےیل امہ ےہ۔‬

‫دعماینت‬

‫وپبامیش ‪:‬مجلش وپبامیش اک ای رتہبنی ذرہعی ےہ‪ ،‬ہی ای رضوری دعمن ےہ وج ڈلب رپرشی وک‬
‫مظنم رکےن اور دل ےک انمش ااعفل وک ترفرار رےنھک ںیم دمد رکبا ےہ۔‬

‫میشلیک ‪:‬مجلش ںیم میشلیک وہبا ےہ وج ڈہویں یکوبضمیط اور داوتنں ےک ےیل رضوری ےہ۔‬

‫‪ -‬میشینگیم ‪:‬مجلش میشینگیم اک ای ذرہعی ےہ۔ہی مسج ےک فلتخم ایحایتیت ایمیکیئ رد لمع ںیم‬
‫شالم ےہ ۔ وھٹپں اور ااصعیب ااعفل وک مظنم رکےن ںیم دمد رکبا ےہ۔‬
 ‫‪352‬‬

‫درگی دیفم رمابکت‬

‫‪ -‬افربئ ‪:‬مجلش افربئ اک ای ااھچ ذرہعی ںیہ‪ ،‬وج اہےمض وک مظنم رکےن‪ ،‬وکرٹسیلول یک حطس وک‬
‫مک رکےن اور رپوپرن ےک خدبات وک فروغ دےنی ںیم دمد رک تکس ںیہ۔‬
‫ل‬ ‫ل‬
‫‪ -‬ولگوکزونی ٹبس ‪:‬مجلش ںیم ولگوکزونی ٹبس وہےت ںیہ‪ ،‬وج رفلس رپ لمتشم رمابکت ںیہ نج‬
‫ںیم رسنیک ےک الخف وصخایصت اظہر یک یئگ ںیہ۔‬

‫مجلشںیمزبادہدقمارںیم ‪ flavonoids‬وہےتںیہ—اینبدیوطررپ — ‪anthocyanins‬‬

‫ای اور مسق اک ایٹنی آکدن سج ںیم رسنیک اخمفل اترات وہےت ںیہ۔ ‪ -‬ریکوانیٹیدز‪ :‬مجلش ںیم ریکوانیٹیدز‬
‫وہےتںیہ‪،‬وجاےسیرونغ ںیہنجاکقلعترسنیک یکضعبااسقم اوردرگیدایمئامیبرویںےکرطختوکمکرکےن‬
‫ےسوہباےہ‬

‫الخہص ہی ہک مجلش ای ذغاتیئ ےس رھبوپر زبسی ےہ وج وبازنم‪ ،‬دعماینت اور درگی افدئہ‬
‫دنم رمابکت یک ای رجنی شیپ رکیت ےہ۔ وہ وبانم یس‪ ،‬وبانم ےک‪ ،‬وپبامیش‪ ،‬میشلیک اور‬
‫ل‬
‫میشینگیم ےک اسھت اسھت افربئ‪ ،‬ولگوکزونی ٹبس اور ریکوانیٹیدز اک ای ااھچ ذرہعی ںیہ۔‬

‫مجلش ںیم وبانم یس اور ڈی تیمس میشینگیم اور زی بابا اجبا ےہ۔ وج ںیمہ رسدی‪ ،‬ترہل‪،‬‬
‫زاکم ‪،‬اھکیسن اور ےلگ یک خراش ےس اچببا ےہ۔‬
 ‫‪353‬‬

‫مجلش ںیم افوٹئوینرٹسٹنی یھب وہےت ںیہ وج ایٹنی آکدن رسرگیم وک رحتمک رکےت‬
‫ںیہ۔ اس رطح ان یک فری ریدیکلزر ےس ڑلےن یک الصج ںیم ااضہف وہبا ےہ اور ویلخںےک‬
‫ڈی انی اے وک ےنچنہپ واےل اصقنن وک رواتک ےہ۔‬

‫مجلش ےک دلج ےک وفادئ‬

‫مجلش وبانم اے‪ ،‬وبانم یس اور اٹیب ریکونیٹ ےک اسھت اسھت باےبن ےسیج دعماینت ےس‬
‫رھبوپر وہےت ںیہ وج دلج یک تحص وک ترفرار رےنھک ےک ےیل رضوری ںیہ۔ اس رطح ہی‬
‫زبسی آپ یک دلج ےک ےیل درج ذلی وفادئ شیپ رکیت ےہ۔‬

‫آپ یک دلج وک اھکنربا ےہ‬

‫مجلش اک رثکت ےس اامعتسل آپ یک دلج وک دکمچار اور ومہار رھکا ےہ۔ وبانم اے اور‬
‫یس اک ایلعٰ وماد تحص دنم اور دکمچار دلج وک ترفرار رےنھک ںیم دمد رکبا ےہ۔‬

‫درد ےس اجنت ےک ےیل مجلش ےک یئک وفادئ ںیہ ۔ اہیں ھچک رطےقی ںیہ نج ےک ذرےعی‬
‫مجلش درد وک مک رکےن ںیم دمد رک تکس ںیہ‪:‬‬
‫ل‬
‫وسزش اخمفل وصخایصت ‪:‬مجلش ںیم ویلفوبایدز اور ولگوکزونی ٹبس ےسیج رمابکت وہےت ںیہ‬
‫وج وسزش ےک الخف وصخایصت رےتھک ںیہ۔ وسزش درد یک ای اعم وہج ےہ اور وسزش وک‬
‫مک رکےن ےس درد یک العامت وک مک رکےن ںیم دمد لم یتکس ےہ۔‬
 ‫‪354‬‬

‫ل‬
‫اانی حبشک )‪ ( Analgesic‬وصخاصت‬
‫ل‬
‫مجلش ےک ھچک رمابکت ںیم اانی حبشک با درد مک رکےن وایل وصخایصت وہ یتکس ںیہ۔ اثمل‬
‫ےک وطر رپ‪ ،‬مجلش ںیم اسانئی اڈسی بایم ای رمبک وہبا ےہ‪ ،‬وج دردوں وک متخ رکبا ےہ‬

‫ذغایئ اخراء ‪:‬مجلش وبانم یس‪ ،‬وپبامیش اور افربئ ےسیج ذغایئ اخراء اک ای ااھچ ذرہعی ںیہ۔‬
‫ہی ذغایئ اخراء ومجمیع تحص وک اہسرا دےنی ںیم دمد رک تکس ںیہ اور دایمئ احالت ےسیج ہک ایھٹگ‬
‫ےک رطخے وک مک رک تکس ںیہ‪ ،‬وج درد اک باع ےتنب ںیہ۔‬

‫اہےمض یک تحص ‪:‬مجلش ںیم افربئ وہبا ےہ‪ ،‬وج اہہمض یک تحص وک فروغ دےنی ںیم دمد رک‬
‫اتکس ےہ۔ اہےمض ےک اسملئ ےسیج ضبق اور ااھپرہ درد اک س نب اتکس ےہ‪ ،‬لدا اہہمض وک رتہب‬
‫انبےن ےس ان العامت وک مک رکےن ںیم دمد لم یتکس ےہ۔‬

‫اکوھ‬
‫‪Urdu/Hindi‬‬ ‫‪salaad patta‬‬

‫‪English‬‬ ‫‪Lettuce‬‬
 ‫‪355‬‬

‫بطِالہتیبؑںیماکوہےکوفادئ‬
‫اامم رفعج اصدق ہیلع االسلم فرامےتںیہ‪:‬اکوہ اھکںیئ‪ ،‬ویکہکن ہی وخن وک اصف رکبا ےہ‬
‫ی‬
‫ااکلیف‪ ،‬دلج‪ ، 6‬صفحه‪ ، 367‬دحی‪ ، 1‬ااحملنس‪ ،‬دلج‪ ، 2‬صفحه‪ ، 321‬دحی ‪ 2084‬وفٹه« یطفی »دبل« صفّی »والكمها نع‬
‫أیب صفح ال ّابار‪ ،‬اکمرم الاالخق‪ ،‬دلج ‪ 1‬صفحه‪ ، 396‬دحی‪ ، 1343‬احبر الاونار‪ ،‬دلج‪ ، 66‬صفحه‪ ، 239‬دحی ‪ 1‬و ‪2‬داشن‬
‫بامه ااحدی تریكش‪: 1 /‬‬

‫(ادلوعات ‪ ،‬صفحه ‪، 159‬‬ ‫اامم یلع راض ہیلع االسلم فرامےت ںیہ‪:‬رتہبنی زبسی اکینس و اکوہ ںیہ۔‬
‫دحی‪) 436‬‬

‫ےہ۔(‬ ‫یبن یلص اہلل ہیلع واہل وملس فرامےت ںیہ‪:‬اکوہ اھکؤ۔دنین البا ےہ اور ذغا وک مضہ رکبا‬
‫‪)415‬‬ ‫ااحدی تریكش ج ‪1‬ص‬

‫اکوہ ےک ڈیملکی اسسنئ ںیم وفادئ و العج‬

‫ل‬
‫ٹبس ای زبس وتپں وایل زبسی ےہ سج ںیم ولیکرتر مک اور ذغاتیئ زبادہ وہیت‬
‫ےہ۔ ہی وبانم اور دعماینت اک ای رتہبنی ذرہعی ےہ۔‬
‫ل‬
‫وبانم اے ‪ :‬ٹبس وبانم اے اک ای ترا ذرہعی ےہ‪ ،‬وج تحص دنم انیبیئ اور دمافعنی‬
‫ااعفل وک ترفرار رےنھک ےک ےیل امہ ےہ۔‬

‫وبانم یس ‪:‬ہی وبانم مسج ےک امتم ٹوز یک وشنوامن اور رمم ےک ےیل رضوری ےہ اور‬
‫ل‬
‫ٹبس اس اک رتہبنی ذرہعی ےہ۔‬
 ‫‪356‬‬

‫ل‬
‫وبانم ےک ٹبس یھب وبانم ےک ےس رھبوپر ےہ وج وخن ےک ےنمج اور ڈہویں یک تحص‬
‫وک ترفرار رےنھک ےک ےیل رضوری ےہ۔‬
‫ل‬
‫وفٹیل ‪:‬وفٹیل ای یب وبانم ےہ وج ویلخں یک وشنوامن ےک ےیل رضوری ےہ‪ ،‬اور ٹبس‬
‫اس اک ای ااھچ ذرہعی ےہ۔‬
‫ل‬
‫آترن ‪ :‬ٹبس ںیم آترن وہبا ےہ‪ ،‬وج وخن ےک رسخ ایلخت یک لیکشت اور وپرے مسج‬
‫ںیم آنجیسک ےل اجےن ےک ےیل رضوری ےہ۔‬

‫میشلیک ‪:‬میشلیک وبضمط ڈہویں اور داوتنں یک تحص ترفرار رےنھک ےک ےیل رضوری ےہ اور‬
‫ل‬
‫ٹبس اس اک ای ااھچ ذرہعی ےہ۔‬

‫میشینگیم ‪:‬میشینگیم تحص دنم الضعت اور ااصعیب ااعفل وک ترفرار رےنھک ےک ےیل رضوری‬
‫ل‬
‫ےہ اور ٹبس اس اک ای ااھچ ذرہعی ےہ۔‬
‫ن‬‫ب‬ ‫ٹ‬‫بکس‬ ‫ل‬
‫ٹبس ںیم افوٹئ زلکیمیک یھب وہےت ںیہ‪ ،‬ےسیج اٹیب ریکونیٹ‪ ،‬ویلنیٹ‪ ،‬اور ز ھبن‪ ،‬نج‬
‫ںیم ایٹنی آکدی وصخایصت ںیہ اور ضعب دایمئ امیبرویں ےسیج رسنیک اور دل یک امیبری ےس‬
‫ل‬
‫اچبےن ںیم دمد لم یتکس ںیہ۔ ٹبس ںیم وموجد افربئ اہےمض یک تحص وک فروغ دےنی اور ضبق‬
‫ےک رطخے وک مک رکےن ںیم دمد رک اتکس ےہ۔‬
 ‫‪357‬‬

‫ل‬
‫ٹبس ارثک السد اب ڈنیسوچ ںیم تحص دنم ااضےف ےک اسھت کلسنم وہبا ےہ‪ ،‬نکیل ہی‬
‫ل‬
‫دنین ےک ےیل وفادئ یھب فرامہ رک اتکس ےہ۔ رتہب دنین وک فروغ دےنی ےک ےیل ٹبس ےک دنچ‬
‫رطےقی دمداگر بای وہ تکس ںیہ۔‬
‫ل‬
‫ٹبس ںیم ‪ lactucarium‬وہبا ےہ‪ ،‬سج ںیم وکسن آور وصخایصت ںیہ ‪Lactucarium‬‬
‫ل‬ ‫ل‬
‫ای دودایھ ایسل ےہ وج ٹبس یک ضعب ااسقم ںیم بابا اجبا ےہ‪ ،‬ومشبل رونیم اور رٹب ڈیہ ٹبس۔ اس ںیم یکلہ‬
‫وکسنآوروصخایصتبایئیئگںیہ‪،‬وجآراماوررتہبدنینوکفروغدےنیںیمدمدرکیتکسںیہ۔‬
‫ل‬
‫‪ .‬ٹبس ںیم ولیکرتر مک وہیت ںیہ اور وزن ںیم یمک وک فروغ داتی ےہ ‪:‬زبادہ وزن با ومبابا‬
‫ل‬
‫دنین ےک اسملئ ےسیج ہک دنین یک یمک اک باع نب اتکس ےہ۔ ٹبس ںیم ولیکرتر مک وہیت ںیہ‬
‫اور افربئ زبادہ وہبا ےہ‪ ،‬وج وزن ںیم یمک وک فروغ دےنی اور ومجمیع تحص وک رتہب انبےن ںیم دمد‬
‫رکبےہ‬
‫فرامہ ا‬
‫ل‬ ‫ل‬
‫ٹبس ںیم اےسی ذغایئ اخراء وہےت ںیہ وج دنین وک اہسرا دےتی ںیہ ‪ :‬ٹبس وبازنم اور‬
‫دعماینت اک ای ااھچ ذرہعی ےہ ومشبل میشینگیم اور وپبامیش وج آرام اور رتہب دنین وک فروغ‬
‫دےنی ںیم دمد رک اتکس ےہ۔ میشینگیم‪ ،‬اخص وطر رپ مسج ےک ادنروین اظنم وک مظنم رکےن اور‬
‫رہگی رپوکسن دنین وک فروغ دےنی ےک ےیل امہ ےہ۔‬
‫ل‬
‫ٹبس اہڈیئرنشی اک ای ااھچ ذرہعی وہ اتکس ےہ ‪:‬باین یک یمک دنین ےک اسملئ ںیم دمد رک‬
‫ل‬
‫یتکس ےہ‪ ،‬ےسیج ہک خراےٹ انیل اور رات وک رثکت ےس اجگا۔ ٹبس ںیم باین یک دقمار زبادہ‬
 ‫‪358‬‬

‫وہیت ےہ اور اس ںیم مسج وک اہڈیئری رےنھک ںیم دمد لم یتکس ےہ‪ ،‬سج ےس دنین اک ایعمر‬
‫رتہب وہ اتکس ےہ‬
‫ل‬
‫ٹبس وبازنم اور دعماینت اک ای ترا ذرہعی ےہ وج آپ یک دلج وک افدئہ اچنہپ اتکس ےہ۔ ہی‬
‫وبانم اے اور یس ےس رھبوپر ےہ‪ ،‬وج دلج یک تحص ےک ےیل دوونں امہ ںیہ۔‬

‫وبانم اے دلج ےک ویلخں یک وشنوامن ےک ےیل رضوری ےہ۔ ہی آپ یک دلج وک‬

‫اہڈیئری اور ومہار رےنھک ںیم دمد رکبا ےہ۔ وبانم یس ای ایٹنی آکدن ےہ وج آپ یک‬
‫دلج وک آزاد ریدیکلزر یک وہج ےس لبق از وق رمع ترےنھ ےک اصقنن ےس اچبےن ںیم دمد رکبا‬
‫ےہ۔اس ےس دلج وخوصبرت و دکمچار وہیت ےہ۔‬
‫ل‬
‫ٹبس ںیم باین یھب وہبا ےہ‪ ،‬وج آپ یک دلج وک اہڈیئری رےنھک ےک ےیل امہ ےہ۔ ج‬
‫ل‬
‫آپ یک دلج ںیم باین یک یمک وہیت ےہ‪ ،‬وت ہی یکیھپ اور کشخ اظہر وہ یتکس ےہ۔ ٹبس اھکےن‬
‫ےس آپ یک دلج وک تحص دنم اور دکمچار رظن آےن ںیم دمد لم یتکس ےہ۔‬
‫ل‬ ‫ل‬
‫ٹبسوک اھکےن ےک العوہ دلج رپ یھب اامعتسل ایکاجاتکسےہ۔ ٹبس اک رس وطبر وٹرن اامعتسل‬
‫ل‬
‫ایک اج اتکس ےہ اور اےس سیف امکس ںیم یھب شالم ایک اج اتکس ےہ۔ ٹبس یک ڈنھٹک یک وصخایصت‬
‫نلج وایل دلج وک رپوکسن رکےن ںیم دمد دیتی ںیہ۔‬
‫ل‬
‫ٹبس ےک رگج ےک ےیل یئک ہنکمم تحص ےک وفادئ ںیہ۔‬
 ‫‪359‬‬

‫ل‬
‫ٹبس ںیم ایٹنی آکدسٹن اور افوٹئوینرٹسٹنی یک ایلعٰ حطس وہیت ےہ وج رگج ےس زہرےلی‬
‫امدوں وک متخ رکےن اور آکدویٹی انتؤ وک روےنک ںیم دمد رک یتکس ےہ۔‬
‫ل‬
‫وسزش ےک الخف وصخایصت ‪ :‬ٹبس ںیم وسزش ےک الخف وصخایصت ںیہ وج رگج ںیم‬
‫وسزش وک مک رکےن اور رگج وک ےنچنہپ واےل اصقنن وک روےنک ںیم دمد رک یتکس ںیہ۔‬
‫ل‬
‫اہےمض وک فروغ داتی ےہ ‪ :‬ٹبس ںیم ذغایئ رہشی وہبا ےہ‪ ،‬وج اہےمض وک رتہب انبےن اور ضبق‬
‫وک روےنک ںیم دمد داتی ےہ وج رگج ےک اسملئ اک باع نب اتکس ےہ۔‬
‫ل‬
‫وکرٹسیلول وک مک رکبا ےہ ‪ :‬ٹبس ںیم اےسی رمابکت وہےت ںیہ وج وکرٹسیلول یک حطس وک مک‬
‫رکےن ںیم دمد رک تکس ںیہ‪ ،‬وج فبنی رگج یک امیبری وک روےنک ںیم دمد رک تکس ںیہ۔‬
‫ل‬
‫وبازنم اور دعماینت ےس رھبوپر ‪ :‬ٹبس وبانم اے‪ ،‬یس‪ ،‬اور ےک ےک اسھت اسھت میشلیک‪،‬‬
‫وپبامیش اور آترن ےسیج دعماینت اک ای ااھچ ذرہعی ےہ‪ ،‬وج رگج ےک اکم وک اہسرا دےنی ںیم‬
‫دمد رک اتکس ےہ۔‬
 ‫‪360‬‬

‫(باباہچرم)کمن‪،‬داںیل‪،‬اچول‪،‬رکش‪،‬دہش‪،‬رینپورساکاجت‬

‫کمن ےس العج‬
‫بطِالہتیبؑںیمکمنےکوفادئ‬
‫یبن یلص اہلل ہیلع واہل وملس ےن اامم یلع ہیلع االسلم وک تحیصن یک اے یلعؑ اھکےن یک‬
‫ادتبا و ااتتخم کمن ےس رکو۔وج ااسی رکے اگ خدا اس ےس رتس ااسقم یک امیبرباں ُدور‬
‫رکے اگ سج ںیم ےس رتمکنی امیبری خرام ےہ (ااحملنس ج‪2‬ص‪) 539‬‬

‫اامم یلع راض ہیلع االسلم فرامےت ںیہ‪:‬اجحم و دصف ےک دعب نیت ےٹنھگ ی کمن اھکےن‬
‫ےس رپزیہ رکںی۔ارگ اس بات یک رپزیہ ہن ایکاجےئ وت اس بات اک ااکمن ےہہک اخرش وہ‬
‫(واسلئ الشبعه‪ ،‬ج‪ ، 17‬ص‪) 541‬‬ ‫اجےئ یگ۔‬

‫یبن یلص اہلل ہیلع واہل وملس فرامےت ںیہ‪ :‬کمن و صعترر الم رک اھکؤ دعمہ وک وقتی دیتی‬
‫ےہ۔مغلب وک متخ رکےت ںیہ۔وقلہ ےس وفحمظ رےتھک ںیہ۔(اکمرم االالخق ص ‪)187‬‬

‫روسل الل یلص اهلل علٹه وآہل وملس‪ :‬خدا اور اس ےک فرےتش اس درتس وخان رپ رتمح‬
‫ّ‬
‫ےتجیھب ںیہسج رپ کمن اور رسہک وہبا ےہ۔( احبر االونار‪ ،‬ج ‪) 394،63‬‬
 ‫‪361‬‬

‫کمن اور رسےک اک طقف درتسوخان رپ وہبا یھب دنسپیدہ ےہ اور ترتک اک س نا ےہ ‪.‬‬
‫ڈارٹکوں ےک ےنہک رپ ان وتنسں رک ترک ہن ےیجیک ‪.‬‬

‫یبن یلص اہلل ہیلع واہل وملس فرامےت ںیہ‪:‬اے یلعؑ ‪ ،‬اھکےن ےس ےلہپ کمن اھک ول ‪ ،‬ویکں‬
‫ہک کمن رتس امیبرویں اک العج ےہ نج ںیم بالگ نپ ‪ ،‬خدام ‪ ،‬لبنچ ‪ ،‬ےلگ یک وسزش ‪،‬‬
‫ںیہ۔( ااحملنس ج‪2‬ص‪)593‬‬ ‫دای ںیم درد اور ٹیپ ںیم درد شالم‬

‫اامم رفعج اصدق ہیلع االسلم‬

‫باین۔(بحف اوقعلل ‪ /‬ص ‪)321‬‬ ‫داین اک وقام نیت زیچوں ےک اسھت ےہ ‪:‬آگ ؛ کمن اور‬

‫اہلل ابترک واعتیلٰ ےن رضحت ومیس ہیلع االسلم وک ویح یک اور فرامبا ‪:‬اینپ وقم وک مکح دںی‬
‫ہک اینپ ذغا وک کمن ےس رشوع رکںی اور کمن ےک اسھت متخ رکںی ‪.‬ارگ اس مکح رپ لمع ہن‬
‫رکںی وت وساےئ اےنپ یسک یک المم ہن رکںی۔‬

‫(ااحملنس ‪ ،‬ج‪ ،2‬ص‪) 592‬‬

‫ینعی کمن ےک وھچڑےن یک وہج ےس ولگ امیبرویں ںیم التبم وہں ےگ ‪.‬وت وہ وخد وک وصقر‬
‫وار ںیھجمس وہنجں ےن اس س وک ترک ایک۔‬

‫اہتبل کمن ےس رماد وہ کمن ےہ وج رضحت آدم ہیلع االسلم ےک زامےن ےس رکیل ھچک اسل‬
‫لبق ی مہ اامعتسل رکےت رےہ اور وہ دنمسری اور رھتپ اک یعبط کمن ےہ ‪.‬اوسفس ہک ےسج‬
 ‫‪362‬‬

‫اجبےہ‬
‫عنم ایک اجبا اور آج لک ارثک ولگ رمضی ںیہ ‪.‬ویکہکن اس یک ہگج رضم کمن اامعتسلایک ا‬
‫وخد امیبرویں اک س ےہ۔‬

‫رضحت اامم رفعج اصدق ہیلع االسلم ‪:‬‬

‫وج یھب اھکےن ےک ےلہپےمقل رپ کمن ڈاےل اس ےک رہچے یک اھچایئں متخ وہ اجںیئ یگ‬
‫۔(ااحملنس ج ‪2‬ص‪) 594‬‬

‫َسب‬ ‫س‬ ‫ِ‬ ‫ل‬ ‫م‬‫ل‬

‫َ‬
‫َن وناعا‬ ‫ب‬‫ِ‬ ‫ع‬ ‫َ‬
‫َن َد ااء _ أو َف َال ‪:‬‬ ‫ب‬ ‫ِ‬ ‫ع‬‫ب‬ ‫َ‬ ‫ش ِ ااء م‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬
‫ج ٍ علٹه االسلم َف َال ‪:‬إ َِّن ِف ا خ َ‬ ‫عَن أَ ِن َ َ ر‬
‫ل‬
‫َ‬ ‫ِ‬ ‫ل‬‫ِ‬ ‫م‬
‫ال ُاس َ ام ِف ا خ َ ام َ َیدا َووا إ ّ اِل ب ِ ِه‬‫اع َالاو َج ِاع ُثَّ َف َال ‪ :‬ول یَعل َ ُم َّ‬
‫م أَ َنو ِ‬
‫ِ‬
‫َ‬
‫رضحت اامم بافر ہیلع االسلم‪ :‬کمن ںیم رتس مسق ےک دردوں اک العج ےہ۔‬

‫ارگ ولگ کمن ےک وفادئ اور آبار ےک بارے ںیم اجن ںیل وت کمن ےک العوہ یسک زیچ ےک‬
‫اسھت العج ہن رکےت۔‬
‫لمل‬
‫(ااکلف‪/‬ج ‪6/‬باب لضف ا خ‪/‬ص‪) 325‬‬

‫کمن ےک ڈیملکی اسسنئ ںیم وفادئ‬

‫ڈرپینشی یک احل ںیم طقف یعبط کمن اھکںیئ ۔‬

‫کمن اک اامعتسل ڈرپینشی ںیم ؤمتر ےہ؛ ویکہکن ڈرپینشی ےک اہرومن وک مک رکبا ےہ اور‬
‫شادایب( ایسک وٹنیس ) ےک اہرومن ںیم ااضہف اک س نا ےہ۔‬
 ‫‪363‬‬

‫کمن یک وہ مسق وج تحص ےک ےیل ایھچ یھجمس اجیت ےہ‪ ،‬ریغ اصف‬ ‫‪Unrefined‬‬
‫دشہدقریت کمن‪ ،‬ےسیج دنمسری کمن با ہاایلیئ الگیب کمن‪ ،‬سج ںیم میشینگیم‪ ،‬وپبامیش اور میشلیک‬
‫ےسیج رضوری دعماینت وہےت ںیہ۔‬

‫کمن یک ااسقم‬
‫کمن‪( Table salt) Refined Salt‬‬ ‫دیفس کمنبا اعم‬

‫رافیڈنئ کمن ےسج لبیٹ اسل یھب اہک اجبا ےہ‪ ،‬وج رھگوں ںیم اعم اامعتسل وہبا‬
‫ےہ۔دیفس کمن ای اعم مسق ےہ وج اجنش اور دعماینت وک دور رکےن ےک ےیل‬
‫رافیگننئ ےک لمع ےس زگریت ےہ۔ ارگہچ ہی ای رضوری دعمن ےہ سج یک‬
‫ہارے مسج وک حیحص رطےقی ےس اکم رکےن ےک ےیل رضورت ےہ‪ ،‬نکیل زبادہ دقمار‬
‫ںیم رافیڈنئ کمن اک اامعتسل تحص ےک اسملئ اک باع نب اتکس ےہ۔‬
 ‫‪364‬‬

‫رافیڈنئ کمن وک تہب زبادہ رپوسس ایک اجبا ےہ اور خدہش ےہ ہک اس ےک دقریت دعماینت‬
‫ومشبل میشینگیم‪ ،‬وپبامیش اور میشلیک وک نیھچ ایل اجبا ےہ۔ ہی مسج ںیم ارٹکیلوالسٹئ ےک دعم‬
‫وتازن اک باع نب اتکس ےہ اور اہیئ ڈلب رپرشی‪ ،‬دل یک امیبری اور درگی تحص ےک اسملئ ںیم‬
‫ہصح ڈااتل ےہ۔ہی رپوسس دشہ کمن مسج ےک ےیل اصقنن دہ ےہ۔‬

‫ا س ےک العوہ‪ ،‬رافیڈنئ کمن اک العج ارثک ایٹنیکٹکٹگاسٹنجیاورآنوڈنییسیجااضیفاایشءےسایکاجباےہوج‬

‫تریدقمارںیماصقنندہوہاتکسےہ۔ھچکولگان ‪ additives‬ےکےیلاسحسیھبوہتکسںیہاوریفنم‬
‫ردلمعاکرجتہبرکتکسںیہ ۔‬

‫رکب ےہ‬
‫دنمسری کمن ڈلب رپرشی وک رٹنکول رکبا ےہ ہکبج دیفس کمن ڈلب رپرشی وک زبادہ ا‬

‫دنمسری کمن‬ ‫‪Sea Salt‬‬

‫دنمسری کمن کمن یک ای مسق ےہ وج دنمسری باین وک اخبرات انب رک احلص ایک‬
‫اجبا ےہ۔ اس ےن لبیٹ کمن ےک رتہبنیابتمدل ےک وطر رپ وبقمتیل احلص یک ےہ۔ اس ںیم‬
 ‫‪365‬‬

‫فلتخم مسق ےک دعماینت اور رٹسی انعرص وہےت ںیہ وج ہک روگیرل لبیٹ کمن ںیم وموجد ںیہن‬
‫وہےت۔‬

‫دنمسری کمن ےک اامعتسل ےک یئک یبط وفادئ ںیہ‪:‬‬

‫دنمسری کمن ںیم دعتمد رضوری دعماینت شالم ںیہ وج ہک ومجمیع تحص ےک ےیل امہ‬
‫ںیہ‪ ،‬ےسیج میشینگیم‪ ،‬میشلیک اور وپبامیش۔ ہی دعماینت ڈلب رپرشی وک مظنم‪ ،‬ڈہویں وک وبضمط اور‬
‫داوتنںوکوفحمظانبےنےکاسھتاسھت فلتخم امسجین ااعفل ںیم امہ رکدار ادا رکےت ںیہ ۔‬

‫دمافعنی اظنم وک تراھبا ےہ ‪:‬دنمسری کمن ںیم وموجد دعماینت اور رٹسی انعرص‪ ،‬ےسیج‬
‫زی اور میشینگیم‪ ،‬دمافعنی اظنم وک تراھےن اور ومجمیع تحص وک رتہب انبےن ںیم دمد رکےت ںیہ‬

‫وسزش وک مک رکبا ےہ ‪:‬دنمسری کمن ںیم وسزش ےک الخف وصخایصت ںیہ وج مسج ںیم‬
‫وسزش وک مک رکےن ںیم دمد رک یتکس ںیہ وج ہک ایھٹگ اور دل یک امیبری تیمس دعتمد تحص‬
‫ےک اسملئ ےس کلسنم ےہ۔‬

‫دلج یک احوتلں ںیم دمد رکبا ےہ ‪:‬دنمسری کمن وک ارثک سکن رئیک رپوڈسٹک ںیم اامعتسل ایک‬
‫اجبا ےہ ویکہکن اس ںیم ایٹنی ریٹکیبلی اور ایٹنی فیگل وصخایصت ںیہ وج دلج یک احوتلں ےسیج‬
‫ابکنی اور لبنچ ںیم دمد رکیت ںیہ۔نلج وایل دلج وک رپوکسن رکبا ےہ‬

‫اہےمض ںیم دمد رکبا ےہ ‪:‬دنمسری کمن ‪ ،‬وج اہےمض ںیم دمد رکبا ےہ‪ ،‬ااھپرہ اور ضبق وک‬
‫دور رکبا ےہ۔( آیئیباسی)ےک ےیل یھب افدئہ دنم ےہ۔‬
 ‫‪366‬‬

‫زی ‪:‬زی دنمسری کمن ںیم ب ااب اجےن واال ای اور دعمن ےہ وج دمافعنی لمع‪،‬‬
‫زمخ یک افش بایب اور ڈی انی اے یک تربیک ےک ےیل امہ ےہ۔‬

‫اہڈیئرنشی ںیم دمد لم یتکس ےہ ‪:‬دنمسری کمن مسج ںیم باین ترفرار رےنھک اور باین یک‬
‫یمک وک روےنک ںیم دمد دے اتکس ےہ۔ دنمسری کمن ںیم ارٹکیلوالسٹئ وہےت ںیہ‪ ،‬وج مسج‬
‫ںیم ایسل انمش وتازن )‪( (fluid balance‬وک ترفرار رےنھک ےک ےیل رضوری ںیہ۔‬

‫اسسن انیل)‪( Inhaling saltwater mist‬‬

‫ولیہ رھتایپ اسسن یک امیبرویں ےسیج دہم‪ ،‬ترواکنسٹئ‪ ،‬اور اسونئاسسٹئ ےک العج ےک‬
‫ےیل اامعتسل وہیت ےہ۔ کمن وسزش وک مک رکےن اور مغلب وک وتڑےن ںیم دمد رکبا ےہ‪ ،‬سج‬
‫ےس اسسن ےنیل ںیم آاسین وہیت ےہ۔‬

‫اکال کمن‬

‫اکال کمن ای مسق اک راک کمن ےہ وج اعم وطر رپ ونجیب اایشی ےک اھکونں ںیم‬
‫اامعتسل وہبا ےہ۔ اس ںیم ای اگل دنگکھ یک وخوبش اور ذاہقئ ےہ وج فلتخم وکپاونں اک‬
 ‫‪367‬‬

‫ای وبقمل خرو ےہ۔ ارگہچ اکال کمن وبازنم با دعماینت اک ای امہ ذرہعی ںیہن ےہ‪ ،‬نکیل‬
‫اس ںیم وموجدھچک ذغایئ اخراء تحص ےک ےیل افدئہدنموہتکسںیہ۔‬

‫‪:‬اہیں اکےل کمن ےک ھچک وفادئدرجںیہ‬

‫اہہمض ‪:‬اکال کمن روایتی وطر رپ آویرویدک ادوبات ںیم اہےمض ےک ےیل اامعتسل وہبا راہ‬
‫ےہ۔ ہی اہےمض ےک رس اور اخرموں یک دیپاوار وک رحتمک رکبا ےہ اور اہہمض ےک اسملئ‬
‫ےسیج ااھپرہ‪ ،‬سیگ اور ضبق وک روک اتکس ےہ۔‬

‫اسسن یک تحص ‪:‬اکال کمن اسسن یک تحص ےس قلعتم وفادئ رھکا ےہ۔ہی اعم وطر رپ‬
‫دنہواتسن ںیم اسسن یک امیبرویں ےسیج دہم‪ ،‬ترواکنسٹئ اور اھکیسن ےک رھگولی العج ےک وطر رپ‬
‫اامعتسل وہبا ےہ۔ اکال کمن وہا یک باویلں ےس مغلب وک اصف رکےن اور اظنم سفنت ںیم وسزش‬
‫وک مک رکےن ںیمیھب دمد رک اتکس ےہ۔‬

‫ارٹکیلوالی سنلیب ‪:‬اکال کمن یئک دعماینت رپ لمتشم وہبا ےہ وج مسج ںیم ارٹکیلوالی اک‬
‫وتازن ترفرار رےنھک ےک ےیل امہ ںیہ۔ ان ںیم وسڈمی‪ ،‬وپبامیش‪ ،‬میشینگیم اور میشلیک شالم ںیہ۔‬
‫ارٹکیلوالی وتازنوھٹپں‪ ،‬ااصعیب ااعفل‪ ،‬اہڈیئرنشی‪ ،‬اور ڈلب رپرشی روگینشیلتیمس دعتمد امسجین‬
‫ااعفل ےک ےیل رضوری ےہ ۔‬
 ‫‪368‬‬

‫دلج یک تحص ‪:‬اکال کمن ضعب اواقت سکن رئیک رپوڈسٹک ںیم اامعتسل ایک اجبا ےہ ویکہکن‬
‫اس یک ابکسفؤولٹبٹگ وصخایصت ںیہ۔ ہی دلج ےک رمدہ ویلخں وک اٹہےن اور دیھچوں وک‬
‫وھکےنل ںیم دمد رک اتکس ےہ‪ ،‬سجےس دلج یک اظہری رتہبوہیتےہ۔‬

‫اکےل کمن ںیم وموجد ذغایئ اخراء اور دعماینت تحص ےک ےیل افدئہ دنم ںیہ بامہ اس اک‬
‫اامعتسل ادتعال ںیم رکبا اچےیہ۔ امتم مسق ےک کمن یک رطح‪ ،‬اکےل کمن اک زبادہ اامعتسل‬
‫اہیئ ڈلب رپرشی اور باین یکدعم ترفراری ےسیج اسملئ اک باع نب اتکس ےہ۔‬

‫کمن ‪Pink Salt‬‬ ‫ہاایلن‬

‫ہاایلن کمن (راک اسل)‬

‫وگھببہارےمسجےسزہرےلیامدوںوکدوررکےناکرتہبنیرطہقی‬
‫ہاایلیئکمنںیمبااقدعیگےس ا‬
‫وہ اتکس ےہ۔ ہی "آومسسس "‪ osmosis‬ےک لمع یک وہج ےس ےہ‪ ،‬اہجں ہارے مسج کمن ےک‬
 ‫‪369‬‬

‫دعماینتوکخدبرکےتںیہواہںکیبوقزہرےلیومادوکاخرجیھبرکےتںیہ۔ایہاایلیئکمنانیلیھب‬
‫وسزشوکمکرکےناورہاریدلجےکیپاچیویللوکوتمازنرکےنںیمدمدرکاتکسےہ۔‬

‫ہاایلن اسل ںیم وموجد وبازنم ‪،‬رنمزل و رچینل زیتاب ےک وفادئ‬

‫وسڈمی ‪:‬ہاایلیئ کمن اینبدی وطر رپ وسڈمی ولکراڈیئ رپ لمتشم وہبا ےہ وج مسج ںیم ایسل‬
‫ےک انمش وتازن وک ترفرار رےنھک اور ااصعیب رحتوکیں وک لقتنم رکےن ےک ےیل رضوری ےہ۔‬

‫وپبامیش ‪:‬ہی دعماینت دل یک تحص ےک ےیل رضوری ےہ اور ڈلب رپرشی وک مک رکےن ںیم‬
‫یھب دمد رک اتکس ےہ۔‬

‫میشینگیم ‪:‬میشینگیم تحص دنم ڈہویں وک ترفرار رےنھک‪ ،‬وخن ںیم رکش یک حطس وک مظنم رکےن‪،‬‬
‫اور یبلق تحص ےک ےیل امہ ےہ۔‬

‫میشلیک ‪:‬میشلیک وبضمط ڈہویں اور داوتنں ےک اسھت اسھت وھٹپں اور ااصعب ےک مظنم ااعفل‬
‫ےک ےیل رضوری ےہ۔‬

‫آترن ‪:‬ومیہولگنب یک دیپاوار ےک ےیل آترن رضوری ےہ‪ ،‬وج وپرے مسج ںیم آنجیسک ےل‬
‫اجبا ےہ۔‬

‫زی ‪:‬زی دمافعنی لمع‪ ،‬زمخ یک افش بایب‪ ،‬اور ڈی انی اے یک تربیک ےک ےیل امہ‬
‫ےہ۔‬
 ‫‪370‬‬

‫آویڈنی ‪:‬آویڈنی اھتریئاڈیئ اہرومتر یک دیپاوار ےک ےیل رضوری ےہ‪ ،‬وج ماوبزلم وک مظنم‬
‫رکےت ںیہ۔‬

‫اکرپ ‪:‬اکرپ وخن ےک رسخ ایلخت یک دیپاوار اور تحص دنم ٹوز وک ترفرار رےنھک ےک ےیل‬
‫امہ ےہ۔‬

‫ہاایلن اسل ںیم تہب ےس دقریت رمابکت باےئ اجےت ںیہ۔ےسیج ہک‬
‫ک‬
‫آنوڈنی ‪ -‬تحص دنم اھتتراید نشکنف‪ ،‬ماوبزلم‪ ،‬اور ولیسرل آ سٹکزرن وک مظنم رکبا ےہ‬

‫میشلیک ‪ -‬وبضمط ڈہویں اور داوتنں یک تحص ےک ےیل افدئہ دنم ےہ‬

‫اہڈیئرونج ‪ -‬اے یٹ یپ یک دیپاوار ےک ےیل رپووٹن دیپا رکبا ےہ۔‬

‫آنجیسک ‪ -‬ینیچ ےک ذرات وک اکرنب ڈایئ آاسکڈیئ اور باین ںیم وتڑ دیتی ےہ۔‬

‫بارٹئونج ‪ -‬رتہب اہہمض ںیم دمد رکبا ےہ۔‬

‫مب‬‫ب‬ ‫س‬ ‫کب‬ ‫بٹ‬

‫افوفسرس ‪ -‬ولیسرل ویمک ن‪ ،‬اتر ٹک ری ازنشکی ےک اسھت مسج ںیم آر انی اے اور‬
‫اچنہپب ےہ۔‬
‫ڈی انی اے انببا ےہ اور وبانم یب سکیلپمک وک افدئہ ا‬

‫اکرنب ‪ -‬اکرنب مسج اک اینبدی ڈلبن البک ےہ۔ امٹی ترے باویئ املٹکیؤوزل انبےن ںیم دمد‬
‫رکےت ںیہ۔‬
 ‫‪371‬‬

‫رکومیم‪-‬ولگوکزوٹرلسنیرٹکیف ‪ (GTF‬اکالزیمرصنعوجاوسننیلےکنشکنفاوروتابایئیکدیپاواروکمظنم‬
‫رکباےہ‬

‫وسڈمی ‪ -‬ویلخں ےک ادنر اور باہر مسج یک رواین وک ترفرار رھکا ےہ‪ ،‬اڈسی سیب سنلیب۔‬

‫ولفراڈیئ ‪ -‬داوتنں اور ڈہویں یک تحص وک رتہب انببا ےہ۔‬

‫ڈیکمیمی ‪ -‬ماوبکل رسرگویمں ےک ےئل رضوری ےہ۔‬

‫بٹلٹددمی ‪ -‬لیس یک تریق الصج وک رتہب انببا ےہ۔‬

‫اولیمینیم ‪ -‬اترامئ نشکنف ںیم شالم ےہ۔‬

‫وڈنیمی ‪ -‬اھکےن وک وتابایئ ںیم وتڑ داتی ےہ۔‬

‫لکن ‪ -‬لیس یک تحص وک رتہب انببا ےہ۔‬

‫آرکنیس ‪ -‬ااصعیب اظنم وک رتہب اکم رکےن ںیم دمد رکبا ےہ۔‬

‫اکلسن ‪ -‬میشلیک ےک اسھت ڈہویں یک تحص وک رتہب انبےن ںیم دمد رکبا ےہ۔ہی دلج‪ ،‬باولں‬
‫مب‬
‫اورباونخںےکےیلافدئہدنمےہاور مسج ےک ڈنکرا اور لیگ اا ٹبس انببا ےہ۔‬
‫لن‬
‫اکرپ ‪ -‬ومیہولگنب‪ ،‬وک حن‪ ،‬آترن ایتر رکبا ےہ‪ ،‬وج آنجیسک یک تربیک ےک ےیل رضوری ںیہ‬
‫اور ایٹنی آکدسٹن اک رھبوپر ذرہعی ےہ۔‬
 ‫‪372‬‬

‫وکبال ‪ -‬وبانم یب ‪ 12‬اک ای خرو وہےن یک وہج ےس ہی آر یب یس یک دیپاوار ںیم دمد‬

‫رکبا ےہ۔‬

‫ایدمی ‪ -‬خدب ےک لمع ںیم دیفم ےہ۔‬

‫گٹلن‬
‫م‪-‬ایوسزشامدہیکدیپاواروکرواتکےہےسج‪Interleukin 6-‬ےتہکںیہ‬
‫لٹبنھن‬
‫م ‪ -‬اہہمض ےک ےیل افدئہ دنم ےہ‬
‫ح‬ ‫لن‬
‫رفلس ‪ -‬دلج‪ ،‬بانخ اور باولں یک رتہب تحص ےک ےیل رپونیٹ اور وک ن یک تربیک رکبا‬
‫ےہ۔‬

‫آترن ‪ -‬ومیہولگنب دیپا رکبا ےہ۔‬

‫مبٹگبن‬
‫خ ‪ -‬ااصعیب اظنم ےک ومجمیع اکم وک رتہب انببا ےہ۔‬

‫مینیلیس ‪ -‬ای ایٹنی آکدن وہےن ےک باےط‪ ،‬مینیلیس لیس یک ویلھجں وک یسک یھب‬
‫ریدلکی اصقنن ےس اچببا ےہ‪ ،‬آپ ےک مسج وک دل یک یسک یھب امیبری ےس وفحمظ رھکا ےہ۔‬
‫اس ےک العوہ ہی درگی وفادئ ےک اسھت رگج ےک اکم ںیم یھب دمد رکبا ےہ۔ اکروباہڈیئری وک‬
‫ماوبالتر رکبا ےہ اور مسج ےس زہرےلی افلسسٹئ وک ‪ Molybdenum‬ڈی باکسفااےئ رکبا‬
‫ےہ۔‬
‫ن‬
‫لب م ‪ -‬ومڈ تراھےن ےک وطر رپ اکم رکبا ےہ‬
 ‫‪373‬‬

‫ولکراڈیئ ‪ – HCl‬اڈسیاکایااہتنیئامہخروہےنیکوہجےس ولکراڈیئدعمےےکلمعااضہنمںیمدمد‬

‫رکباےہاورمسجےکزیتایبوتازنوکترفراررھکاےہ۔‬
‫ب‬
‫زی ‪ -‬اس رصنع ںیم مسج ےک ‪ 200‬ےس زبادہ اتر مبٹک رد لمع شالم ںیہ۔ ہی مسج‬
‫یک وشنوامن ےک ےیل یھب رضوری ےہ۔‬

‫میشینگیم ‪ -‬ہاایلیئ الگیب کمن اپس رماکر ںیم اامعتسل ایک اجبا ےہ ویکہکن ہی میشینگیم یک‬
‫وموجدیگ یک وہج ےس وھٹپں اور دامغ وک آرام داتی ےہ۔ اس ںیم دل ےک ےیل یھب رضوری‬
‫ذغاتیئ ےہ۔‬

‫وبران ‪ -‬مسج ےک ادنر میشلیک اور میشینگیم ماوبزلم وک مظنم رکبا ےہ۔ ہی وھٹپں ےک ترے‬
‫امیپےن رپ یھب ااضہف رکبا ےہ‪ ،‬امسجین وزن وک ترفرار رھکا ےہ‪.‬‬

‫ریبمیلی ‪ -‬ہی مسج ےک ویلخں وک اھکبا الھکبا ےہ۔ باوتفں ںیم آنجیسک یک یلقتنم وک مظنم رکےت‬
‫ںیہ۔ ےجیتن ںیم مسج وک رتہب آنجیسک فرامہ وہیت ےہ۔ہی دمافعنی اظنم وک رتہب انببا ےہ اور اصقنن دہ‬
‫زہرالیوماد اخرج رکبا ےہ‬

‫خرمینیم ‪ -‬مسج ےک ادنر‪ ،‬خرمینیم ےک املٹکیؤوزل آنجیسک ےک املٹکیؤوزل ےس کلسنم وہےت ںیہ‬
 ‫‪374‬‬

‫اھکےن اک آاغز و ااتتخم کمن ےس ویکں رکںی؟‬

‫کمن اھکےن وک مضہ رکبا ےہ اھکےن وک وتڑبا ےہ۔ اہڈیئروولکرک اڈسی یھب کمن ےس‬
‫ایتر وہبا ےہ۔ دعمے یک دویارںی اہڈیئروولکرک اڈسی ےس ڑجی وہیت ںیہ‪ ،‬وج مضہ رکےن اک‬
‫ای امہ ذرہعی ےہ۔ اس رطح‪ ،‬کمن آپ ےک مسج وک اھکبا مضہ رکےن ںیم دمد رکبا ےہ۔‬

‫ذاہقئ ای ایمیکیئ ااسحس ےہ۔ کمن زبان یک ذاہقئ یک ویلکں وک زبادہ ےس زبادہ رحتمک‬
‫رکبا ےہ اس رطح روطی ںیم ااضہف وہبا ےہ سج ےس اخرج وہےن واال اعلب اھکےن یک‬
‫یتسچ ےک لمع اور ذغا وک ای وبسل ںیم ایتر رکےن ںیم ںیم دمد یتلم ےہ۔ وج اہےمض ےک ےیل‬
‫ومزوں ےہ۔ اعلب ںیم اہہمض اور ریٹکیبباوکٹل لمع یھب وہبا ےہ۔‬

‫کمن ہنم ںیم ای اترامئ وک اعفل رکبا ےہ ےسج ویلسری اامئر ےتہک ںیہ۔کمن آپ ےک‬
‫ذاہقئ یک ویلکں وک اھکےن اک ذاہقئ ےنھکچ داتی ےہ۔ کمن اھکےن وک وتڑےن ںیم دمد دے رک‬
‫اہےمض ںیم یھب رکدار ادا رکبا ےہ۔اس ےیل اھکےن ےس ےلہپ کمن اھکےن ےس ذاہقئ ےک یدز‬
‫اویٹکی وہ اجےت ںیہ اور اھکےن ےک دعب اھکےن ےس ذغا مضہ وہ اجیت ےہ۔اسےکاور یھب تہب‬
‫ےس وفادئ وہں ےگ رگم دنبہ ریقح یفطصم اکیمظ اک ملع و ررسیچ اہیں ی دحمود ےہ۔آےن‬
‫واےل وق ںیم مریدقیقحتورجتباتاجریرںیہےگ۔‬

‫اس ےک العوہ اچہنئ کمن‪،‬اور ایس رطح دورسے کمن یھب وہےت ںیہ وج تحص ےک ےیل‬
‫رضم ںیہ‬
 ‫‪375‬‬

‫داںیلورسےک‬

‫دال وسمر‬
‫اجبےہ۔‬
‫افریس ںیم دعس اور ‪lentil‬اشلگن ںیماہک ا‬

‫بطِالہتیبؑںیمدالوسمرےکوفادئ‬
‫روسل اہلل یلص اہلل ہیلع واہل وملس ےن فرامبا ‪:‬اے یلعؑ ںیم ںیہمت دال وسمر اھکےن اک‬
‫وشمرہ داتی وہں‪ ،‬ویکہکن ہی باترتک اور بازیکہ ےہ‪ ،‬دل وک رنم رکیت ےہ اور آوسنؤں وک تراھیت‬
‫ےہ‪ ،‬اور رتس ربمغیپوں ےن اےس لسلسم اامعتسل ایک۔‬

‫(واسلی الشبعه ج‪ ،25‬ص‪ ،129‬ح ‪)31414‬‬

‫ینب ارسالیئ ےک ای ربمغیپ ےن خدا ودن اعمل ےس اےنپ دل یک یتخس اور آوسنؤں یک یمک‬
‫اک وکشہ ایک وت خدا ودن اعمل ےن ان رپ ویح بازل یک ہک’’‪:‬بای وسمر یک دال اھکؤ‘‘اوہنں ےن‬
 ‫‪376‬‬

‫وہےئگ۔( ااحملنس‪،‬‬ ‫وسمر یک دال اھکیئ وت ُان اک دل رنم وہایگ اور ُان یک آوھکنں ےس آوسن اجری‬
‫تریق‪ ،‬ج‪ ،2‬ص‪)504‬‬

‫اامم یلع راض ہیلع االسلم فرامےت ںیہ‪:‬‬

‫دال وسمر اھکؤ۔باترتک اور بازیکہ ےہ‪ ،‬دل وک رنم رکیت ےہ اور آوھکنں ںیم آوسن الیت‬
‫ےہ‪ ،‬رتس اناء ےن اےس انتول فرامبا ‪:‬فرامبا‪ ،‬ان ںیم ےس آخری عبسی ٰ انب رممیؑ ںیہ۔‬
‫(ویعن اابخر‪ ،‬ج‪ ، 2‬ص‪ ، 41‬اکمرم‪ ،‬ص‪ ، 215‬صحیفه ارلاض ص‪ ، 25‬احبر‪ ،‬ج‪ ، 62‬ص‪) 257‬‬

‫اامم رفعج اصدق ہیلع االسلم فرامےت ںیہ‪:‬وسمر اک وتس ایپس وک متخ رکبا ےہ۔دعمہ وک وقت‬
‫داتی ےہ۔رتس امیبرباں اک العج ےہ۔رفصا وک متخ رکبا ےہ۔ٹیپ وک ڈنھٹک داتی ےہ۔اشفر وخن وک‬
‫ےہ۔( ااکلیف‬ ‫رواتک ےہ۔رگیم وک متخ رکبا ےہ۔ضیح متخ ہن وہ راہ وہ وت اس وک متخ رکبا‬
‫ج‪6‬ص‪)840‬‬

‫اامم بافر ہیلع االسلم ےک باس ای صخش آبا اور اہک ہاری ای ڑلیک وک لسلسم وخن‬
‫(ضیح)ہہب راہ ےہ۔اہیں ی ہک وہ ومت ےک فر ی چنہپ یئگ اامم ےن اےس وسمر یک دال اک‬
‫یئگ۔( ااکلیف‪ ،‬کلبنی‪ ،‬ج‪ ،6‬ص‪ ،307‬ط‬ ‫وتس اھکےن اک مکح دبا اور اس ےن اےس اھکبا اور وہ رتہب وہ‬
‫)‬ ‫االسمٹه‬

‫دال وسمر ےک ڈیملکی ںیم وفادئ‬

‫دال وسمر وبازنم اور دعماینت اک ای رتہبنی ذرہعی ےہ وج ایھچ تحص وک ترفرار رےنھک‬
‫ےک ےیل رضوری ےہ۔ دال وسمر ںیم باےئ اجےن واےل دنچ امہ ذغایئ اخراء ہی ںیہ‪:‬‬
 ‫‪377‬‬

‫رپونیٹ ‪:‬دال وسمر وپدوں رپ ینبم رپونیٹ اک ای رتہبنی ذرہعی ےہ‪ ،‬وج ےکپ وہےئ یف‬
‫پک ںیم رقتبیا ‪ 18‬رگام رپونیٹ فرامہ رکیت ےہ۔‬

‫افربئ ‪:‬دال وسمر ںیم ذغایئ رہشی زبادہ وہبا ےہ وج اہےمض اور دعمہ ےک ااعفل وک رتہب انبیت‬
‫ےہ۔‬

‫آترن ‪:‬دال وسمر آترن اک ای ااھچ ذرہعی ےہ وج وخن ےک رسخ ویلخں یک تحص دنم‬
‫دیپاوار اور وتابایئ یک حطس ےک ےیل امہ ےہ۔‬

‫وفٹیل ‪:‬دال وسمر ںیم وفٹیل یک دقمار زبادہ وہیت ےہ۔ وبانم یب وج دامیغ اکم ےک‬
‫ےیل امہ ےہ اور دیپایشئ اقنصئ وک روےنک ںیم دمد رکبا ےہ۔‬
‫مبٹگبن‬ ‫مبٹگبن‬
‫خ اک ای ااھچ ذرہعی ےہ‪ ،‬وج ڈہویں یک تحص ےک ےیل امہ ےہ‬ ‫خ ‪:‬دال وسمر‬
‫اور وخن ںیم رکش یک حطس وک مظنم رکےن ںیم دمد رکیت ےہ۔‬

‫افوفسرس ‪:‬دال وسمر افوفسرس اک ای ااھچ ذرہعی ےہ وج ڈہویں یک تحص‪ ،‬ڈی انی اے‬
‫اور لخ یک ویلھجں یک لیکشت ےک ےیل امہ ےہ۔‬

‫وپبامیش ‪:‬دال وسمر وپبامیش اک ای ااھچ ذرہعی ےہ‪ ،‬وج ہک بارلم ڈلب رپرشی اور دل ےک‬
‫اکم وک ترفرار رےنھک ےک ےیل امہ ےہ۔‬

‫وبانم یب ‪:6‬دال وسمر وبانم یب ‪6‬اک ای ااھچ ذرہعی ےہ‪ ،‬وج دامیغ اکم ےک ےیل امہ ےہ اور‬
‫ومڈ وک مظنم رکےن ںیم دمد رکیت ےہ۔‬
 ‫‪378‬‬

‫دال وسمر ذغاتیئ ےس رھبوپر ذغا ےہ وج بااقدعیگ ےس اھکےئ اجےن رپ تحص وک رتشیب وفادئ‬
‫فرامہ رک یتکس ےہ۔‬

‫افربئ ےس رھبوپر ‪:‬دال ذغایئ رہشی اک ای رتہبنی ذرہعی ےہ‪ ،‬وج وخن ںیم وکرٹسیلول یک‬
‫حطس وک مک رکےن ںیم دمد رکیت ےہ۔ وخن ںیم وکرٹسیلول یک زبادہ دقمار دل یک امیبری ےک‬
‫ےیل رطخہ ےہ۔‬

‫ڈلب رپرشی وک مک رکبا ےہ ‪:‬دال وسمر وپبامیش اک ای ااھچ ذرہعی ےہ‪ ،‬ای دعمن وج ڈلب‬
‫رپرشی وک مظنم رکےن ںیم دمد رکبا ےہ۔اینپ وخراک ںیم دال وسمر وک شالم رک ےک ڈلب رپرشی‬
‫اور دل یک امیبری ےک رطخے وک ایکاجاتکسےہ۔‬

‫دل یک امیبری اک رطخہ مک رکبا ےہ ‪:‬دال ںیم وپیل ونیفل یک رھبوپر دقمار وہیت ےہ‪ ،‬وج‬
‫ایٹنی آکدی ںیہ اور دل یک امیبری ےک رطخے وک مک رکےت ںیہ۔ وپلیفبیؤول وسزش وک مک‬
‫رکےن اور وخن ےک اہبؤ وک رتہب انب رک دل یک افحتظ ںیم دمد رک تکس ںیہ۔‬

‫افجل اک رطخہ مک رکبا ےہ ‪:‬دال وسمر وفٹیل اک ای ااھچ ذرہعی ےہ۔ وبانم یب افجل ےک‬
‫سس‬
‫رطخے وک مک رکبا ےہ۔ وفٹیل وہوم ٹبن یک یلچن حطس ںیم دمد رکبا ےہ‪ ،‬ای اونیم اڈسی‬
‫وج افجل ےک ترےتھ وہےئ رطخے وکمکرکباےہ۔‬

‫رٹوٹپنف ےس رھبوپر ‪:‬دال ںیم رٹوٹپنف یک دقمار زبادہ وہیت ےہ۔ہی ای اونیم اڈسی ےہ‬
‫یس‬
‫ےسج مسج ریسووٹنن دیپا رکےن ےک ےیل اامعتسل رکبا ےہ۔ای وینرو رٹا مٹترر وج ومڈ‪ ،‬دنین اور‬
 ‫‪379‬‬

‫وھبک وک رٹنکول رکےن اک ذہم دار ےہ۔ رٹوٹپنف یک حطس ںیم ااضہف ومڈ وک تراھےن اور‬
‫ڈرپنشی یک العامت وک مک رکےن ںیم دمد رک اتکس ےہ۔‬

‫وفلبٹکترربادہ دقمار ‪:‬دال یھب وفٹیل اک ای ااھچ ذرہعی ےہ۔ وبانمیب دامیغ ااعفل اور وشنوامن‬
‫ںیم دیلکی رکدار ادا رکبا ےہ۔ وفٹیل یک مک حطس وک ڈرپنشی ےس کلسنم ایک ایگ ےہ اور دال‬
‫یسیج ذغاؤں ےک ذرےعی اامعتسل ںیم ااضہف ومڈ وک رتہب انبےن ںیم دمداگر بای وہ اتکس ےہ۔‬
‫گ‬
‫مک الگیسنمک ایدسکی ‪:‬دال ںیم لبسنمک ایدسکی مک وہبا ےہ‪ ،‬ینعی ہی آہتسہ آہتسہ مضہ‬
‫وہےت ںیہ اور وخن ںیم رکش یک حطس وک مکحتسم رکےن ںیم دمد رک تکس ںیہ۔ ہی وتابایئ ےک‬
‫رکوشیں اور ومڈ یک دبتیلی وک روک اتکس ےہ وج وخن ںیم رکش یک حطس ںیم زیتی ےس ابار‬
‫خراھؤ ےک وق وہ اتکس ےہ۔‬

‫میشینگیم ےس رھبوپر ‪:‬وسمر یک دال میشینگیم اک ای ااھچ ذرہعی ےہ‪ ،‬ہی ای دعمن ےہ وج‬
‫ومڈ وک رتہب انبےن تیمس تہب ےس امسجین ااعفل ےک ےیل رضوری ےہ ۔ میشینگیم یک مک حطس وک‬
‫ڈرپنشی‪ ،‬ارطضاب اور ومڈ یک درگی خراویبں ےک ترےتھ وہےئ رطخے ےس کلسنم ایک ایگ ےہ۔‬

‫رپونیٹ ںیم زبادہ ‪:‬دالوسمر وپدوں رپ ینبم رپونیٹ اک ای رھبوپر ذرہعی ےہ‪ ،‬وج وخن ںیم‬
‫رکش یک حطس وک مکحتسم رکےن اور وتابایئ فرامہ رکےک ومڈ وک رتہب انبےن ںیم دمد رک یتکس ےہ۔‬

‫وسمر یک دال افربئ یک دقمار اور درگی ذغایئ اخراء یک وہج ےس دعمے ےک ےیل تہب ےس‬
‫وفادئ ریتھک ےہ۔ دعمے وک افدئہ اچنہپےن ےک ھچک رطےقی ہی ںیہ‪:‬‬
 ‫‪380‬‬

‫رتہب اہہمض ‪:‬وسمر یک دال افربئ ےس رھبوپر وہیت ےہ‪ ،‬وج آوتنں یک رحتک وک مظنم اور‬
‫اہےمض وک رتہب انبیت ےہ۔اس ےس ضبق اور اہےمض ےک درگی اسملئ وک روےنک ںیم دمد لم یتکس‬
‫ےہ۔‬

‫ٹیپ ےک رسنیک اک رطخہ مک ‪:‬اطماعلت ےس ہتپ اتلچ ےہ ہک افربئ اور ایٹنی آکدن یک‬
‫دقمار زبادہ وہےن یک وہج ےس دال وسمر اک اامعتسل ٹیپ ےک رسنیک ےک رطخے وک مک رک اتکس‬
‫ےہ۔‬

‫وسنج وک مک رکبا ‪:‬دال وسمر ںیم وسزش وک روےنک واےل رمابکت ےسیج وپیل ونیفل وہےت‬
‫ںیہوج ٹیپ اور وپرے مسج ںیم وسزش وک مک رکےن ںیم دمد رکےت ںیہ۔‬

‫رتہب گ امرکئو باویم ‪:‬دال ںیم وموجد افربئ گ ےک افدئہ دنم ریٹکیببا یک ازفاشئ وک یھب‬
‫فروغ دے اتکس ےہ‪ ،‬وج ہک ومجمیع وطر رپ اہہمض یک تحص وک اہسرا دے اتکس ےہ۔‬

‫اڈسی ریفلؤوسک اک رطخہ مک ‪:‬دال ای االکلنئ وفڈ ےہ۔ وہ ٹیپ ےک زیتاب وک ےب اتر‬
‫رکےن اور زیتاتیب ےک رطخے وک مک رکےن ںیم دمد رکیتکسےہ۔‬
 ‫‪381‬‬

‫دال ومن‬

‫بطِالہتیبؑںیمدالومنےکوفادئ‬

‫اامم یلع راض ہیلع االسلم ےک ای احصیب َےن ااممؑ ےس بَھَک ےک العج ےک بارے ںیم‬
‫رامب‬
‫وپاھچ وتآپؑ ےن ف ا‬

‫اٹکیئ ےک وممس ںیم ومن یک ھچک بازہ دال ںیل اور اےس اس ےک وتپں ےک اسھت الم رک‬
‫وچنڑ ںیل ج ی ہک رس لکن ہن اجےئ۔اس باین وک اخیل ٹیپ ںیئپ اور دلج ےک اتمترہ‬
‫وصحں رپ اگلںیئ۔‬

‫ںیم ےن ہی ایک اور ںیم کیھٹ وہ ایگ۔‬

‫(اکمرم االالخق‪ ،‬ج‪ ،۱‬ص‪ ،۴۰۶‬ح‪،۱۳۷۹‬احبراالونار‪ ،‬ج‪ ،۶۶‬ص‪ ،۲۵۶‬ح‪۱‬‬

‫‪،‬دانمه ااحدی تریكش‪ ،‬ج‪ ،۲‬ص‪)۴۹۳‬‬

‫ا‬
 ‫‪382‬‬

‫(وخند)‬ ‫انچ‬

‫بطِالہتیبؑںیمےنچےکوفادئ‬
‫۔( اکمرم االالخق‬ ‫اامم رفعج اصدق ہیلع االسم فرامےت ںیہ‪:‬ےنچ رمک ےک درد ےک ےیل دیفم ںیہ‬
‫ص‪)187‬‬

‫انچ ےک ڈیملکیاسسنئ ںیم وفادئ‬

‫ےنچ یئک وبازنم اور دعماینت اک رتہبنی ذرہعی ںیہ‪ ،‬وج اںیہن آپ یک وخراک ںیم تحص‬
‫دنم ااضہف انبےت ںیہ۔ اہیں ھچک امہ وفادئ ںیہ‪:‬‬

‫رپونیٹ ‪:‬ےنچ رپونیٹ اک ای ااھچ ذرہعی ںیہ‪ ،‬سج ںیم رقتبیا ‪ 7.3‬رگام یف ‪ 100‬رگام‬
‫ےکپ وہےئ ےنچ وہےت ںیہ۔ ٹوز یک ریمعت اور رمم ےک ےیل رپونیٹ رضوری ےہ اس ےس‬
‫آپاکاانیمطناکااسحسوہاگ۔‬
 ‫‪383‬‬

‫افربئ ‪:‬ےنچ ںیم افربئ زبادہ وہبا ےہ‪ ،‬سج ںیم رقتبیا ‪ 6‬رگام یف ‪ 100‬رگام ےکپ وہےئ‬
‫ےنچ وہےت ںیہ۔ افربئ اہہمض تحص ےک ےیل امہ ےہ۔ہی وکرٹسیلول اور دل یک امیبری ےک‬
‫رطخے وک مک رکےن ںیم یھب دمد رک اتکس ےہ۔‬

‫وفٹیل ‪:‬ےنچ وفٹیل اک ای ااھچ ذرہعی ںیہ‪ ،‬ےسج وبانم یب بانئ یھب اہک اجبا ےہ۔ وفٹیل‬
‫ویلخں یک وشنوامن باوصخلص احہلم وخانیت ےک ےیل امہ ےہ ویکہکن ہی دیپایشئ اقنصئ وک روےنک‬
‫ںیم دمد رک اتکس ےہ۔‬

‫آترن ‪:‬ےنچ آترن ےک وصحل اک رتہبنی ذرہعی ںیہ۔ہی وخن ےک تحص دنم ویلخں ےک ےیل‬
‫امہ دعمن ےہ۔ آترن وپرے مسج ںیم آنجیسک ےل اجےن ںیم دمد رکبا ےہ‪ ،‬اور آترن یک‬
‫یمک وخن یک یمک اک باع یتنب ےہ۔‬

‫زی ‪:‬ےنچ زی اک ای رتہبنی ذرہعی اور تحص دنم دمافعنی اظنم ےک ےیل امہ ےہ۔‬
‫زی زمخ رھبےن اور ویلخں یک وشنوامن ےک ےیل یھب امہ دعمنےہ۔‬

‫میشینگیم ‪:‬ےنچ ںیم میشینگیم وہبا ےہ‪ ،‬ہی دعمن ڈہویں یک تحص‪ ،‬ااصعیب ااعفل اور دل یک‬
‫دڑھنک وک ترفرار رےنھک ےک ےیل امہ ےہ۔‬

‫اینپ وخراک ںیم ےنچ وک شالم رکبا تہب ےس وفادئ فرامہ رک اتکس ےہ‪ ،‬سج ںیم لمع‬
‫ااضہنم وک رتہب انببا‪ ،‬دل یک امیبری ےک رطخے وک مک رکبا اور تحص دنم دمافعنی اظنم یک‬
‫امحی رکبا شالم ےہ۔‬
 ‫‪384‬‬

‫ےنچ وبانم یب ‪ 6‬ےس رھبوپر وہےت ںیہ وج ہک تحص دنم یسنج وخاشہ اور آپ یک‬
‫لٹبٹددو تراھےن ےک ےیل رضوری ےہ۔ وہ وٹسیٹریٹسون (سکیس ڈراویئ ےک ےیل امہ) اور‬
‫ڈوباامنئ (ااھچ وسحمس رکےن واال اہرومن) یک دیپاوار وک مظنم رکےن ںیم یھب دمد رک تکس‬
‫ںیہ۔‬

‫وسزش اخمفل وصخایصت ‪:‬ےنچ ںیم افوٹئوینرٹسٹنی ےسیج ویلفوبایدز اور وپیل ونیفل وہےت‬
‫ںیہ نج ںیم وسزش یک وصخایصت وہیت ںیہ۔دایمئ وسزش رمک ےک درد ںیم ہصح ڈال یتکس‬
‫ےہ‪ ،‬اور وسزش یک وصخایصت وایل ذغاںیئ درد اور فیلکت وک مک رکےن ںیم دمد رک یتکس ںیہ۔‬

‫میشینگیم وماد ‪:‬ےنچ میشینگیم اک ای ااھچ ذرہعی ںیہ وج ہک ای افدئہ دنم دعمن ےہ۔ہی‬
‫وھٹپں وک آرام دےنی اور وھٹپں ےک انتؤ وک مک رکےن ںیم دمد رک اتکس ےہ۔ وھٹپں ںیم انتؤ رمک‬
‫ےک درد اک ای امہ رصنع وہ اتکس ےہ‪ ،‬لدا میشینگیم یک دقمار ںیم ااضہف درد وک مک رکےن ںیم‬
‫دمداگر بای وہ اتکس ےہ۔‬

‫افربئ اک وماد ‪:‬ےنچ ںیم افربئ یک دقمار زبادہ وہیت ےہ‪ ،‬وج ہک تحص دنم اہہمض وک فروغ‬
‫دےنی اور ضبق وک روےنک ںیم دمد رک یتکس ےہ۔ ضبق رمک ےک ےلچن وھٹپں رپ دباؤ اور انتؤ اک‬
‫س نب اتکس ےہ‪ ،‬سج ےس درد اور فیلکت وہیت ےہ۔‬
 ‫‪385‬‬

‫ٹ یک‬
‫رپونیٹ اک وماد ‪:‬ےنچ وپدے رپ ینبم رپونیٹ اک ای ترا ذرہعی ںیہ‪ ،‬وج وھٹپں ےک و‬
‫ریمعت اور رمم ےک ےیل امہ ےہ۔ رپونیٹ یک دقمار ںیم ااضہف ھٹیپ ےک وھٹپں وک وبضمط‬
‫انبےن اور درد وک مک رکےن ںیم دمد رک اتکس ےہ۔‬

‫گا و رکش‬
‫‪Sugarcane، Jaggery‬‬

‫ےنگ یک رکش ےک وخاص‬

‫ےنگ یک رکش اور وخد ےنگ ےک تہب ےس وفادئ ںیہ۔ رگویمں ںیم اس ےک وجس ےس اافتسده‬
‫ےئجیک۔ دیفس ینیچ اچےہ ےنگ ےس ایتر یک اجےئ با دنقچر ےس‪ ،‬اصقنن دہ لکیمیک وہےن یک وہج‬
‫ےس امیبرویں اک س یتنب ےہ لدا اخصل گر اور رکش اامعتسل رکںی ‪.‬‬
 ‫‪386‬‬

‫بطِالہتیبؑںیمگاورکشےکوفادئ‬
‫اامم رفعج اصدق ہیلع االسلم ےن ریشب ےس وپاھچ اےنپ رموضیں اک سک زیچ ےک اسھت العج‬
‫رکےت ںیہ ؟ ریشب ےن اہک ان کروی دواؤں ےس ‪.‬اامم ےن فرامبا ‪:‬ارگ آپ ںیم ےس وکیئ‬
‫رمضی وہ وت وھتڑی یس دیفس رکش وک وکںیٹ اور اس ےک اورپ ڈنھٹا باین ڈاںیل اور رمضی وک‬
‫دںی ‪.‬سج خدا ےن کروی زیچوں ںیم العج راھک ےہ وہ یھٹیم زیچوں ںیم یھب العج رھک اتکس‬
‫۔( ااکلیف ‪ ،‬ج ‪ ، 6‬ص‪ ، 334‬ح‪) 9‬‬ ‫ےہ‬

‫اامم ومیسٰ اکمظ ہیلع االسلم فرامےت ںیہ ‪ :‬اخبر ےک ےئلدس درمہ رکش وک ڈنھٹے باین ںیم‬
‫اہنرہنمٹ۔(اکمرم اآلالخق ‪ ،‬ج‪ ،1‬ص ‪ ، 363‬ح ‪) 1189‬‬ ‫ڈاںیل اور ہنم‬
‫ج‬
‫اترامیھ عفی اتہک ےہ ‪:‬اامم رفعج اصدق ہیلع االسلم یک خدم ںیم احرض وہا وت اوہنں ےن‬
‫وپاھچ رن ویکں اڑا وہا ےہ ؟ ںیم ےن اہک ی رعب وہ ایگ ےہ ۔رضحت َؑےن فرامبا ‪:‬رکش وک‬
‫وکںیٹ اور باین ںیم لح رکںی اور اےس ہنم اہنر اور رات ےک رشوع ںیم اھکںیئ ‪.‬اس اکم وک‬
‫۔( ااکلیف ‪ ،‬ج ‪ ،8‬ص ‪ ، 265‬ح‪) 384‬‬ ‫ااجنم دبا اس ےک دعب وہ اخبر دوبارہ ںیہن وہا‬

‫ی رعب ‪ :‬اس اخبر وک ےتہک ںیہ وج ای دن وہبا ےہ دو دن دعب متخ وہ اجبا ےہ رھپ‬
‫وچےھت دن دوبارہ ولٹ آبا ےہ۔‬

‫ای صخش ےن وبا یک اکشی یک !‬

 ‫‪387‬‬

‫اامم رفعج اصدق ہیلع االسلم ےن فرامبا امیلسین رکش اھکںیئ ‪.‬ش ےس ےلہپ سج ےن رکش‬
‫۔( ااکلیف ‪ ،‬ج ‪ ، 333 ، 6‬ح ‪) 7‬‬ ‫انبیئ رضحت امیلسن ہیلع االسلم ےھت‬

‫اامم رفعج اصدق ہیلع االسلم فرامےت ںیہ‪:‬اخبر ےک العج ےک ےیل گر وک ڈنھٹے باین ںیم‬
‫ُ‬
‫لح رک ےک حبص باہتش ںیم اور رغوب(آاتفب) ےک وق ںیئپ۔( ااکلیف ج‪8‬ص‪)231‬‬

‫اامم ومیسٰ اکمظ ہیلع االسلم ‪ :‬گا روگں وک وھکاتل ےہ اور یسک مسق اک درد اور اصقنن اس‬
‫ںیم ںیہن ےہ‬
‫(اکمرم اآلالخق ‪ ،‬ج‪ ،1‬ص‪ ، 363‬ح ‪) 1187‬‬

‫ااممومیسٰ اکمظ ہیلع االسلم‪:‬‬

‫گ ‪ ،‬انبلین س‬
‫نیت زیچوں ںیم یسک مسق اک اصقنن ںیہن ےہ ‪.‬اوگنر رازیق ‪ ،‬ا‬

‫ااحملنس ‪ ،‬ج ‪ ، 2‬ص ‪ ، 527‬ح ( ‪ 764 .‬اہتبل احمنس ںیم انبلین اک ظفل ںیہن آبا ےہ خیش دصوق یک لقن ںیم ااضہف وہا‬ ‫(‬
‫ےہ۔ )‬

‫۔( ااکلیف ‪ ،‬ج ‪ ، 6‬ص‬ ‫اامم یلع راض ہیلع االسلم‪ :‬ےنگ یک رکش مغلب وک لمکم وطر رپ متخ رکیت ےہ‬
‫‪ ،333‬ح ‪) 4‬‬

‫اامم بافر ہیلع االسلم ‪:‬‬

‫ےہ۔( بط الابمه ‪ ،‬ص‬ ‫ےنگ یک رکش رتس امیبرویں ےک ےیل دیفم ےہ اور مغلب وک ڑج ےس متخ رکبا‬
‫‪) 67 ،‬‬
 ‫‪388‬‬

‫اامم ومیس اکمظ ہیلع االسلم فرامےت ںیہ‪:‬‬

‫اخبر ےک ےیل‪ ،‬آپ ‪ 32.5‬رگام ( ‪10‬درمہ)تراؤن وشرگ وک ڈنھٹے باین ںیم الم رک اھک‬
‫ںیل۔‬

‫اکمرم االالخق‪ ،‬ج‪ ،1‬ص ‪)363‬‬ ‫(‬

‫ےنگ ےک ڈیملکی ںیم وفادئ‬

‫وبانم یس ‪:‬ےنگ ںیم وبانم یس یک وھتڑی دقمار وہیت ےہ‪ ،‬وج ای امہ ایٹنی آکدی‬
‫ےہ وج ایلخت وک فری ریدیکلزر یک وہج ےس وہےن واےل اصقنن ےس اچبےن ںیم دمد رکبا ےہ۔‬
‫لن‬
‫وبانم یس وک حن یک دیپاوار‪ ،‬زمخ یک افش بایباور دمافعنیلمع ںیم یھب رکدار ادا رکبا ےہ۔‬

‫آترن ‪:‬ےنگ ںیم آترن یک وھتڑی دقمار وہیت ےہ‪ ،‬وج ہک ای رضوری دعماینت ےہ وج‬
‫وخن ےک رسخ ایلخت یک دیپاوار ںیم دیلکی رکدار ادا رکبا ےہ۔ آترن وتابایئ یک دیپاوار اور‬
‫دمافعنی اکم ےک ےیل یھب امہ ےہ۔‬

‫میشلیک ‪:‬ےنگ ںیم میشلیک یک وھتڑی دقمار وہیت ےہ‪ ،‬وج ڈہویں یک تحص ےک ےیل ای امہ‬
‫دعمن ےہ۔ میشلیک وھٹپں ےک اکم اور ااصعب یک ترلیس ںیم یھب رکدار ادا رکبا ےہ۔‬
 ‫‪389‬‬

‫وپبامیش ‪:‬گا وپبامیش اک ای ااھچ ذرہعی اور رضوری دعمن ےہ۔ہی ایسل وتازن‪ ،‬ڈلب رپرشی‪،‬‬
‫اور دل ےک اکم وک مظنم رکےن ںیم دمد رکبا ےہ۔ وپبامیش وھٹپں اور ااصعب ےک اکم ےک‬
‫ےیل یھب امہ ےہ۔‬

‫میشینگیم ‪:‬ےنگ ںیم میشینگیم یک وھتڑی دقمار وہیت ےہ‪ ،‬وج ای رضوری دعمن ےہ اور‬
‫الضعت‪ ،‬ااصعیب ااعفل‪ ،‬وتابایئ یک دیپاوار اور ڈہویں یک تحص ےسیج دعتمد امسجین ااعفل ںیم‬
‫دیلکی رکدار ادا رکیت ےہ۔‬

‫‪Jaggery‬‬ ‫گر‬
‫گرےکڈیملکیںیموفادئ‬
‫گر‪ ،‬ےسج دنہی ںیم" گر "یھب اہک اجبا ےہ‪ ،‬ای روایتی ریغ اصف دشہ ینیچ ےہ وج ےنگ‬
‫ےک رس وک ابال رک اور اخبرات انب رک انبیئ اجیت ےہ۔ ہی دصویں ےس دنہواتسین اور‬
‫آویرویدک ادوبات ںیم فلتخم وفادئ ےک ےیل اامعتسل وہبا راہ ےہ۔ گر ےک اامعتسل ےک دنچ‬
‫وفادئ ہی ںیہ‪:‬‬

‫ایٹنی آکدسٹن ےس رھبوپر ‪:‬گر ایٹنی آکدسٹن اک ای ااھچ ذرہعی ےہ‪ ،‬وج آپ ےک مسج‬
‫وک آزاد ریدیکلزر ےس اچبےن اور ویلخں وک ےنچنہپ واےل اصقنن وک روےنک ںیم دمد رکبا ےہ۔‬
 ‫‪390‬‬

‫وقت دماتعف تراھبا ےہ ‪:‬گر ںیم زی اور مینیلیس ےسیج دعماینت وہےت ںیہ وج دمافعنی‬
‫اظنم وک وبضمط انبےن اور انشکیفن ےس ڑلےن ےک ےیل مسج یک الصج وک رتہب انبےتںیہ۔‬

‫اہےمض ےک ےیل ااھچ ‪:‬گر ںیم اہےمض ےک اترازمئ وہےت ںیہ وج اہےمض وک رتہب انبےن اور‬
‫اہےمض ےک اسملئ ےسیج ضبق اور ااھپرہ وک دور رکےن ںیم دمد رکےت ںیہ۔‬

‫وتابایئ فرامہ رکبا ےہ ‪:‬گر اکروباہڈیئرسٹی اک ای ااھچ ذرہعی ےہ اور وفری وتابایئ فرامہ رک‬
‫اتکس ےہ۔ہی الھکڑویں اور اعفل افراد ےکےیلایوبقملباہتشےہ۔‬

‫وخن یک یمک ںیم دمد رکبا ےہ ‪:‬گر ںیم آترن یک رھبوپر دقمار وہیت ےہ‪ ،‬وج ومیہولگنب یک‬
‫حطس وک رتہب انبےن اور وخن یک یمک وک روےنک ںیم دمد فرامہ رکبا ےہ۔‬

‫رگجےکاکموکوپسرٹرکباےہ‪:‬گررگجوک ‪ detoxify‬رکےناوراسےکاکموکرتہبانبےنںیمدمدےک‬
‫ےیلاجبااجباےہ‪،‬سجےسومجمیعتحصوکرتہبانبےنںیمدمدلمیتکسےہ۔‬

‫اسسن یک دوشارویں ںیم دمد لم یتکس ےہ ‪:‬گر اسسن ےک اسملئ ےسیج دہم اور ترواکنسٹئ‬
‫وہب ےہ ویکہکن اس یک ایٹنی ارلج وصخایصت ںیہ۔‬
‫ںیم دمداگر بای ا‬

‫وتابایئ یک حطس وک تراھبا ےہ ‪:‬گر ولگوکز اک دقریت اور مسج ےک ےیل وتابایئ اک اینبدی ذرہعی‬
‫ےہ۔ گر اک بااقدعیگ ےس اامعتسل وتابایئ یک حطس وک تراھےن‪ ،‬وقت ترداش وک رتہب انبےن اور‬
‫اکھتوٹ وک مک رکےن ںیم دمد دے اتکس ےہ۔‬
 ‫‪391‬‬

‫یسنج تحص وک رتہب انببا ےہ ‪:‬گر ںیم زی اور مینیلیس ےسیج رضوری دعماینت وہےت ںیہ‪،‬‬
‫وج رمداہن وتدیلی تحص ےک ےیل امہ ںیہ۔ ہی دعماینت وٹسیٹریٹسون یک حطس وک تراھےن‪،‬‬
‫رپسم یک یتنگ اور رحتک یدتری وک رتہب انبےن اور ومجمیع یسنج تحص وک تراھےن ںیم دمد رک‬
‫تکس ںیہ۔‬

‫بامہ ایکس انمش دقمار اامعتسل رکین اچےہ۔ای ےس دو چمچ روزاہن‬

‫رحلم‬
‫‪Peganum harmala‬‬

‫بطِالہتیبؑںیمرحلمےکوفادئ‬
‫اامم بافر ہیلع االسلم ےس ای صخش ےن ببشااب ےک رطقے اجری رےنہ یک اکشی‬
‫یک آپ ےن فرامبا۔ادنپس ےل ول ےھچ رمہبت ڈنھٹے باین ےس اور ای رمہبت رگم باین ےس‬
‫دوھ ول رھپ اےس اسےئ ںیم کشخ رک ول۔رھپ رونغ الگب ںیم الم رک وفسف انب رک اامعتسل‬
‫ےگ۔( بط االہمئ ص‪)54‬‬ ‫رکو۔اناء الل اس ےس رطقے آبا دنب وہ اجںیئ‬
‫ّ‬
 ‫‪392‬‬

‫وج صخش اچسیل روز ی ای چمچ روزاہن رحلم اھکبا ےہ ۔خدا اس ےک دل ںیم تمکح‬
‫ےک ےمشچ وھکل داتی ےہ۔اس ںیم رتس امیبرویں اک العج ےہ سج ںیم مک ترنی امیبری خرام‬
‫ےہ۔( احبراالونار ج ‪59‬ص‪)235‬‬

‫یبن یلص اہلل ہیلع واہل وملس فرامےت ںیہ‪:‬رحلم ےک ہر داہن رپ ای ای فرہتش وملک خدا یک‬
‫رطف ےس رقمر ایک اجبا ےہ با ہک وہ اس ےک رماھجےن ی اس یک رگناین رکبا رےہ ۔ویکہکن‬
‫اس اک ہر رہشی اور شاخ اجدو و مغ وک ُدور رکیت ےہ‪.‬ہی رتس امیبرباں اک العج ےہ۔‬
‫( اکمرم االالخق ص‪)186‬‬

‫رمعواالفرق ےن اامم بافر ہیلع االسلم ےس ببشااب ےک رطقے اجری رےنہ یک اکشی‬
‫یک آپ ےن فرامبا۔ادنپس ےل ول است رمہبت ڈنھٹے باین ےس اور ای رمہبت رگم باین ےس‬
‫دوھ ول رھپ اےس اسےئ ںیم کشخ رک ول۔رھپ اخصل لیت ںیم وگدن رک وفسف انب رک اامعتسل‬
‫رکو۔اناء الل اس ےس رطقے آبا دنب وہ اجںیئ ےگ‬
‫ّ‬
‫یبنؐ فرامےت ںیہ‪:‬رحلم یک ڑج اور شاوخں ںیم ای راز اپھچ وہا ےہ اور اس ےک داےن ںیم‬
‫رکو۔( بط االہمئ ص‪)85‬‬ ‫رتہب امیبرویںےکےیل افش ےہ۔اس ےیل اس ےس العج‬

‫روسل ارکم یلص اهلل علٹه و آہل وملس فرامےت ںیہ‪:‬‬

‫ن ك ُ ِ َّ ْ‬
‫ل َداءْ‬ ‫ج ْاْل َ ْس َو ِْد فَ ِإنََّ ُْه ِم ْ ْ‬
‫ن َش َج َر ِْة ال َْج َنَّ ِْة َْو َط ْع ُم ُْه ِم ْن ُْه َْو ِفي ِْه ِشفَاءْ ِم ْ ْ‬ ‫اْل ْهلِيلَ ِ ْ‬
‫ُم بِ ْ ِ‬
‫عَل َْيك ْ ْ‬
 ‫‪393‬‬

‫ھلٹلہ ایسہ ےس رضور اافتسدہ رکو ‪ ،‬ہی ج ےک دروتخں اور اس ےک ذاےقئ ںیم ےس ےہ‬
‫ےہ۔( دتسمرک اولاسلئ و طبنتسم ااسمللئ ‪،‬ج ‪،16‬ص‪)450‬‬ ‫اور اس ںیم امتم امیبرویں اک العج وموجد‬

‫اامم یلع ہیلع االسلم فرامےت ںیہ‪:‬رحلم یک ہر شاخ رپ اس یک افحتظ ےک ےیل فرےتش رقمر‬
‫ںیہ۔اہیں ی ہک وسھک با یسک ےک باس چنہپ ہن اجےئ۔فرےتش اس یک افحتظ رکےت ںیہ۔ اس‬
‫یک ڑج ناط اور ےہ اور اسیک شاوخں ںیم رتس مسق یک امیبرویں اک العج ےہ۔‬
‫ل‬
‫داعمئ الاالسم ‪ ،‬دلج ‪ ، 2‬صفحه ‪ ، 150‬دحی ‪ ، 535‬ا حعفر ّربات ‪ ،‬صفحه ‪ 244‬نع الاامم ااکلمظ نع آبابه عٹه‬ ‫(‬
‫علنه‬
‫ماالسلم وفٹه دانامه احدی تریكش ‪( 2 / 284‬‬

‫اامم رفعج اصدق ہیلع االسلم فرامےت ںیہ‪:‬اطیشن یھب اس رھگ ےس رتس رھگ دور الچ اجبا‬
‫ےہ۔ سج رھگ ںیم رحلم اک دوھاں وہ اور اس ںیم رتس مسق یک امیبرویں اک العج ےہ۔سج‬
‫رکو۔( احبراالونار ج‪62‬ص‪232‬‬ ‫ںیم رسرہفش وکڑھ اک رمض ےہ۔لدا اےس اےنپ ےس دور ہن‬

‫ونٹ‪ :‬احہلم وخانیت رحلم اک اامعتسل ہر زگ ہن رکںی‬

‫رحلم ےک ڈیملکی ںیم وفادئ‬

‫رحلم ںیم ایٹنی امرکئولیب وصخایصت ‪:‬االکلیدز اور ویلفوبایدز وہےت ںیہ نج ںیم ایٹنی‬
‫ف‬
‫امرکئولیب وصخایصت ںیہ وج ضعب ریٹکیببا اور ٹگس یک ازفاشئ وک روےنک ںیم دمد رک یتکس‬
‫ںیہ۔‬
 ‫‪394‬‬

‫ایٹنی آکدن اترات ‪:‬رحلم ںیم ویلفوبایدز اور ونیفکل اڈسیز ےسیج رمابکت وہےت ںیہ‬
‫وج ایٹنی آکدن ےک وطر رپ اکم رکےت ںیہ‪ ،‬مسج وک آکدویٹی انتؤ ےس اچبےت ںیہ اور دایمئ‬
‫امیبرویں ےک رطخے وک مک رکےت ںیہ۔‬

‫وسزش اخمفل رسرگیم ‪ Peganum‬ےک ھچک اخراء‪ ،‬ومشبل ‪ flavonoids‬اور‬

‫‪،alkaloids‬وسزشاخمفلوصخایصترےتھکںیہوجوسزشوکمکرکےنںیمدمدرکتکسںیہ۔‬

‫اہہمض یک تحص ‪:‬رحلم روایتی وطر رپ تحص دنم اہہمض وک فروغ دےنی‪ ،‬دعمے یک فیلکت وک‬
‫مک رکےن اور وھبک وک رتہب انب رک اہہمض یک تحص وک اہسرا دےنی ےک ےیل اامعتسل ایک اجبا‬
‫ےہ۔‬

‫رگج یک تحص‪:‬رحلم ںیم باےئ اجےن واےل ھچک رمابکت ےسیج اہرنیمےک ہبٹااوٹرپوبٹکیؤو اترات‬
‫اک اطمہعل ایک ایگ ےہ سج اک بلطم ےہ ہک وہ رگج وک زہرےلی با آکدویٹی انتؤ یک وہج ےس‬
‫وہےن واےل اصقنن ےس اچبےن ںیم دمد رک تکس ںیہ۔‬

‫اجب‬
‫اجب راہ ےہ‪ ،‬اور ایخل ایک ا‬
‫اسسن یک تحص‪ :‬رحلم وک اسسن یک تحص وک اہسرا دےنی ےک ےیل اامعتسل ایک ا‬
‫ےہ ہک اس ںیم ‪ Expectorant‬وصخایصت ںیہ وج اھکیسن وک دور رکےن اور اسسن یک بایل ےس مغلب یک‬
‫افصیئںیمدمدرکیتکسںیہ۔‬
 ‫‪395‬‬

‫یبلق تحص ‪:‬ھچک قیقحت ےس ہتپ اتلچ ےہ ہک رحلم ںیم ھچک رمابکت‪ ،‬ےسیج اہرنیم اور‬
‫اہرامنیل‪ ،‬وخن یک رگدش وک رتہب انب رک اور ڈلب رپرشی وک مک رک ےک یبلق وفادئ احلص رک تکس‬
‫ںیہ۔‬

‫ایٹنی ذباسطیب اترات ‪:‬رحلم ںیم اوسننیل یک اسحس وک رتہب انبےن اور وخن ںیم رکش یک‬
‫حطس وک مظنم رانھک ذباسطیب اخمفل وصختیص وہیتکس ےہ۔‬

‫ادسناد رسنیک یک الصج ‪:‬رحلم ےک ھچک رمابکت ومشبل اہرنیم اور اہرامنیل ےن لاررٹی‬
‫اطماعلت ںیم ہنکمم ادسناد رسنیک وصخایصت اظہر یک ںیہ۔‬

‫دمافعنی اظنم یک امحی ‪:‬رحلم ںیم وبازنم اور دعماینت شالم ںیہ‪ ،‬ےسیج وبانم یس اور‬
‫زی‪ ،‬وج ہک ای تحص دنم دمافعنی اظنم وک ترفرار رےنھک اور دمافعنی ااعفل وک اہسرا دےنی‬
‫ےک ےیل رضوری ںیہ۔‬

‫ادسناد ارطضاب اور ومڈ تراھےن واےل اترات ‪:‬رحلم ںیم اہرامنئ اور اہرامنیل ایسفنیت‬
‫وصخایصت ےک احلم ںیہ اور ومڈ اور ارطضاب رپااھچ اتر ڈال تکس ںیہ۔ سج ےس ڈرپنشی‬
‫متخ وہ رک وخیش ےک اہرومن دیپا وہےت ںیہ۔‬
‫ل‬
‫انی حبشک وصخایصت ‪:‬رحلم وک روایتی ادوبات ںیم درد وک مک رکےن واےل ےک وطر رپ‬
‫ل‬
‫اامعتسل ایک اجبا راہ ےہ‪ ،‬اور ھچک اطماعلت ےس ہتپ اتلچ ےہ ہک اس ںیم اانی حبشک وصخایصت‬
‫وہیتکس ںیہ‪ ،‬ہنکمم وطر رپ درد ےک ااسحس وک مک رکیت ںیہ۔‬
 ‫‪396‬‬

‫ایٹنیامرکئولیبرسرگیم‪:‬رحلمںیمرمابکتوہےتںیہ‪،‬ےسیجاالکلڈیئزاورویلفوبایدز‪،‬وجہکخرامیثشک‬
‫وصخایصترےتھکںیہ۔ہیوصخایصتریٹکیببایکوشنوامنوکروےنکںیمدمدرکیتںیہ‪،‬ومشبل ‪ UTIs‬انشکیفن‬

‫ایٹنی ونکولشبت رسرگیم ‪:‬رحلم ںیم اہرامنئ اور اہرامنیل اک ان ےک ایٹنی ونکلشبیت اترات‬
‫اکاطمہعل ایک ایگ ےہ وج دوروں اور رمیگ ںیم رکدار یک نادنیہ رکےت ںیہ۔‬

‫زمخیکافشبایب‪:‬رحلمروایتیوطررپزمخیکافشبایبںیمدمدرکےنےکےئلاینبدیوطررپاامعتسلایکاجباےہ ‪.‬‬
‫اسیک ‪ antimicrobial‬اورا ‪anti- inflammatory‬وصخایصتںیہ۔‬

‫دمافعنیاظنمیکامحی‪:‬رحلمںیموبازنم‪،‬دعماینتاورایٹنیآکدسٹنوہےتںیہوجدمافعنیاظنموکاہسرا‬
‫یف‬
‫دےتیںیہ۔ ‪ UTIs‬تیمسا ٹکشت ررےسڑلےنےکےیلوبضمطدمایعفاظنمایہم رکےتںیہ۔‬

‫رسہک)‪(Vinegar‬‬
 ‫‪397‬‬

‫بطِالہتیبؑںیمرسہکےکوفادئ‬
‫اامم رفعج اصدق ہیلع االسلم فرامےت ںیہ‪ :‬رسہک اھکےن ےس ذنہ زیت اور لقع ںیم ااضہف‬
‫وہبا ےہ۔‬

‫( افمت اایحلت ص‪108‬‬

‫رضحت اامم اصدق ہیلع االسلم ‪:‬اوگنر اک رسہک وسمڑوھں وک وقت اطع رکبا ےہ ٹیپ ےک‬
‫ڑیکوں وک امرباےہ اور دامغ وک وقت اتشخب ےہ۔بلق وک ونمر رکبا ےہ۔‬

‫اامم رفعج اصدق ہیلع االسلم فرامےت ںیہ‪:‬رسہک اٹھکس وک مک رکبا ےہ۔دل وک زدنہ رکبا‬
‫ےہ۔( ارسلاتر ج‪3‬ص‪)111‬‬ ‫ےہ ‪،‬ٹیپ ےک ڑیکوں ےکاخےمتاور ہنم ےک ااکحتسم اک باع‬

‫اامم رفعج اصدق ہیلع االسلم فرامےت ںیہ ‪:‬رشاب اک رسہک وسمڑوں وک وبضمط رکبا ےہ‬
‫ےہ۔( احبر الاونار‪ ،‬ج‪ ، 62‬ص‪) 162‬‬ ‫‪ ،‬ٹیپ ےک ڑیکوں وک امربا ےہ اور لقع وک وبضمط رکبا‬

‫اامم رفعج اصدق ہیلع االسلم فرامےت ںیہ‪:‬رسہک لقع وک زیت رکبا ےہ۔رتہبنی اسنل‬
‫ےہ۔( اکمرم‬ ‫ےہ۔اثمہن یک رھتپی وک وتڑبا ےہ۔اس ےس دل وک فرج یتلم ےہ۔ربمغیپوں اک اسنل‬
‫االالخق ج‪1‬ص‪)269‬‬

‫ہ اھکےن دعب دو چمچ رسہک اھکںیئ۔وشرگ بارلم وہ اجےئ یگ اور اہ ہمض‬

‫(وشرگ ےک رمضی ر‬
‫اک یھب رتہبنی العج ےہ)‬
 ‫‪398‬‬

‫یبن یلص اہلل ہیلع واہل وملس فرامےت ںیہ‪:‬رتہبنی اسنل رسہک ےہ اور وہ رھگاہن یھبک ریقف و‬
‫۔( واسلئ الشبعہ ج‪17‬ص‪)44‬‬ ‫بادار ںیہن وہبا سج ےک باس رسہک وہ‬

‫رسہک ےک ڈیملکی ںیم وفادئ‬

‫رتہبنی رسہک س اک ےہ ۔رھپ اوگنر و وجھکر اک ایس رطح ہر رسہک ےک اگل اگل وفادئ‬
‫ںیہ۔مہ اہیں ش رسوکں ےک رتشمہک وفادئ اک ذرک رکںی ےگ۔ہی وفادئ وج دقریت رسہک ےک‬
‫ںیہ ہن ہک بازاری لکیمیک واےل رسہک ےک۔لکیمیک واال رسہک طقف ذاہقئ ےک ےیل اامعتسل وہبا ےہ‬
‫‪،‬اسےکوفادئ ںیہن ںیہ‬

‫رسہک‪ ،‬اخص وطر رپ الپی اسیدر رسہک‪ ،‬اےنپ وبازنم‪ ،‬دعماینت‪ ،‬ایمیکیئ رمابکت اور‬
‫زیتاب یک وہج ےس تہب افدئہدنم ےہ۔ رسہک ےک امہوفادئ درجذلیںیہ‪:‬‬

‫ایشبٹک اڈسی ےس رھبوپر ‪:‬رسہک ںیم ایسٹک اڈسی وہبا ےہ‪ ،‬سج ںیم خرامیث شک‬
‫وصخایصت وہیت ںیہوج اصقنن دہ ریٹکیببا یک ازفاشئ وک روےنک ںیم دمد رک یتکس ےہ۔‬

‫لمع ااضہنم وک رتہب انببا ےہ ‪:‬رسہک ںیم وموجد ایسٹک اڈسی دعمے ںیم زیتاتیب دیپا رک‬
‫ےک اہےمض ںیم دمد رکبا ےہ۔‬

‫ڈلب وشرگ وک مظنم رکبا ےہ ‪:‬رسہک وخن ںیم وشرگ یک حطس وک مک رکےن اور اوسننیل یک‬
‫اسحس وک رتہب انبےن ںیم دمد رک اتکس ےہ‪ ،‬ہی ذباسطیب با رپی ذباسطیب ےک اکشر ولوگں ےک‬
‫ےیل افدئہ دنم ےہ۔‬
 ‫‪399‬‬

‫وزن اک ااظتنم ‪:‬اھکےن ےک اسھت رسہک اک اامعتسل ٹیپ رھبےن ےک ااسحس وک تراھ اتکس‬
‫ےہ۔ہی ولیکری یک دقمار وک مک رک اتکس ےہ اور وزن یک یمک ںیم دمد فرامہ رکبا ےہ۔‬

‫ایٹنی آکدی وصخایصت ‪:‬رسہک ںیم ایٹنی آکدن وہےت ںیہ وج آکدویٹی انتؤ اور فری‬
‫ریدیکلزر یک وہج ےس وہےن واےل اصقنن ےس اچب تکس ںیہ۔‬

‫دل یک تحص وک وپسرٹ رکبا ےہ ‪:‬رسہک ںیم وموجد ایسٹک اڈسی وکرٹسیلول اور ڈلب رپرشی‬
‫وک مک رکےن ںیم دمد رک اتکس ےہ‪ ،‬دل یک امیبری ےک رطخے وک مک رکبا ےہ۔‬

‫ذغایئ اخراء ےک خدب وک تراھبا ےہ ‪:‬رسہک اھکےن ےس میشلیک اور آترن ےسیج رضوری‬
‫دعماینت ےک خدب وک تراھبا ےہ۔‬

‫ےلگ یک وسزش وک دور رکبا ےہ ‪:‬رسہک اور رگم باین ےک آزیمے ےس رغارے رکےن ےس‬
‫ےلگ یک خراش وک وکسن اتلم ےہ اور آرام اتلم ےہ۔ہی دای درد و وسمڑوں ےک ےیل یھب ااھچ‬
‫ےہ۔‬

‫دقریت افصیئ اک اٹنجی ‪:‬رسہک یک زیتاتیب اےس فلتخم رھگولی اقمدص ےک ےیل ای ؤمتر اور‬
‫ریغ زہرالی افصیئ اک اٹنجی انبیت ےہ۔‬

‫سکن بای ‪:‬التپ رسہک یپ اچی یک حطس وک وتمازن رکےن‪ ،‬دیھچوں وک تخس رکےن اور‬
‫اہموسں ےک وٹےنٹ وک مک رکےن ےک ےیل رہچے ےک وٹرن ےک وطر رپ اامعتسل ایک اج اتکس ےہ۔‬
 ‫‪400‬‬

‫دقریت باولں اک ڈنکرنشی ‪:‬رسہک دوھبا رپوڈٹک یک ریمعت وک دور رکےن‪ ،‬یپ اچی ےک وتازن وک‬
‫احبل رکےن اور باولں وک دکمچار اور ومہار انبےن ںیم دمد رک اتکس ےہ۔‬

‫نس ترن وک دور رکبا ےہ ‪:‬التپ رسہک ےک ریبوین اامعتسل ےس دوھپ ںیم ےنلج وایل دلج وک‬
‫وکسن اتلم ےہ۔ وسزش وک مک رکےن اور اخرش ےس اجنت لم یتکس ےہ۔‬

‫یکشخ وک اصف رکبا ےہ ‪:‬رسہک یک زیتایب وصخایصت اینبدی فیگل با ریٹکیبلی ووجاہت وک دور‬
‫رکےک یکشخ اک اقمہلب رکیتکس ںیہ۔‬

‫دقریت اھگس امرےن واال ‪:‬رسہک وک تراہ راش بادنسپیدہ وپدوں رپ ڑھچک رک اموحل‬
‫دوش ڑجی وبویٹں ےک اقت ےک وطر رپ اامعتسل ایک اج اتکس ےہ۔‬

‫وخراک اک ظفحت ‪:‬رسہک ںیم وموجد ایسٹک اڈسی ںیم ایٹنی امرکئولیب وصخایصت ںیہ وج‬
‫ریٹکیببا یک وشنوامن وک روک رک وخراک وک وفحمظ رےنھک ںیم دمد رک یتکس ںیہ۔‬

‫یپ اچی ویلل وک وتمازن رکبا ےہ ‪:‬زیتاتیب ےک باووجد‪ ،‬رسہک مسج رپ االکلترن اتر رھکا‬
‫ےہ‪ ،‬وج یپ اچی ےک وتازن وک احبل رکےن ںیم دمد رکبا ےہ۔‬
‫س‬ ‫کشبفٹکب‬
‫ن اید ‪:‬رسہک رگج ےک ااعفل وک اہسرا دے اتکس ےہ اور مسج ےس زہرےلی امدوں‬ ‫ڈوٹی‬
‫وک متخ رکےن ںیم دمد رکبا ےہ۔‬

‫وھٹپں ےک درد وک دور رکبا ےہ ‪:‬رسہک اک اامعتسل اس ںیم وپبامیش یک دقمار یک وہج ےس‬
‫وھٹپں ےک درد وک دور رک اتکس ےہ۔‬
 ‫‪401‬‬

‫ف‬
‫ایٹنی فیگل وصخایصت ‪:‬رسہک یک زیتاتیب ٹگس یک وشنوامن وک روک یتکس ےہ‪ ،‬ہی فیگل‬
‫انشکیفن ےک العج ںیم دیفم ےہ۔‬

‫آوتنں یک تحص وک رتہب انببا ےہ ‪:‬اخم ریغ رٹلف دشہ رسہک ںیم باےئ اجےن واےل‬
‫رپوباویئسکٹ تحص دنم آوتنں ےک امرکئو باویم یک دمد رک تکس ںیہ۔‬

‫وجیکرویٹ ‪Barley Bread‬‬

‫بطِالہتیبؑںیموجیکرویٹےکوفادئ‬
‫اامم یلع راض ہیلع االسلم فرامےت ںیہ‪:‬‬
‫وج یک رویٹ یک دنگم یک رویٹ رپ فصٹلت اےسی ےہ ےسیج ہاری فصٹلت ولوگں رپ ےہ۔وکیئ‬
‫یبن ہیلع االسلم ااسی ںیہن زگرا ےہ رگم ہی ہک اس ےن وج اھکےن یک داع ہن یک وہ ۔ خدا ےن‬
‫اس ںیم ترتک دی ےہ۔وج یک رویٹ یسک ےک ٹیپ ںیم دالخ ںیھن وہیت رگم ہی ہک ہر امیبری‬
‫وک باہر اکنل دیتی ےہ۔وج یک رویٹ اناءؑ یک ذغا اور وکیناکروں اک اھکبا ےہ‬
‫(ااکلیف ج ‪6‬ص‪) 831‬‬
 402

Plant Part Used:

Grains
Chemistry:

Barley contains about 3% to 11% dietary fiber made up of pentosans, beta-

glucan, and cellulose. Beta-glucan is a highly viscous soluble polysaccharide,
with a linear, unbranched structure composed of 4-O-linked beta-D-
glucopyranosyl units and 3-O-linked beta-D-glucopyranosyl units; the molecular
weight ranges from 0.4 to 2.3 × 106 Da. Beta-glucan is associated with the plant
cell wall and is distributed throughout the kernel, with a slightly higher
concentration in the outer portion (1,2).

The major nutrient in barley is starch, with smaller amounts of protein and fats
also present (3). Although some essential amino acids and vitamins found in the
outer layers of the seed are lost during the pearling process, pearl barley is rich
in B-group vitamins and is a good source of trace elements including iron,
magnesium, zinc, selenium, and copper (3). Chromium levels, up to 10 times
higher than those found in brewer's yeast (generally regarded as the richest
natural source of chromium), have been recorded in some cultivars (4). Other
components that have been associated with health benefits include tocotrienol,
lignan, phytoestrogen, phenolic compounds, and phytic acid (5,6). Barley is the
source of a natural sweetener known as malt sugar or barley jelly sugar, which is
high in maltose (7).

Medicinal uses:
Barley is consumed largely because of its nutritional content. Barley has been
shown to lower cholesterol and to have an effect on blood glucose and
 403

insulin levels. Possible methods for increasing intake of beta-glucans and

low-glycemic starch (ie, amylose) include the use of barley cultivars
containing elevated content levels or encapsulation or incorporation of
enriched barley flour fractions into products such as breads, pasta, tortillas,
and muffins. The physical form and treatment of the grain during
processing appear to affect the digestion of the barley starch and the
absorption of various trace elements, such as zinc (9,2).

Pharmacology & Clinical:

Depression

A ground, roasted barley soup prepared with milk and honey (Talbinah), used
historically by Arabs to relieve depression, was evaluated in a 7-week
randomized cross-over trial for its effects in 30 depressed (Geriatric Depression
Scale-Residential 3 or higher) elderly subjects in a long-term care facility.
Depressive symptoms, mood disturbances, and changes in mood were assessed
using interview-based validated scales; standard institutional meals were given
alone or with Talbinah (25 g per 100 mL water once daily). Statistically
significant improvements were documented in 9 of the 11 mean scores
measuring depression, stress, anxiety, and mood disturbances (8).

Diabetes mellitus

Meals high in soluble fiber reduced the rise in postprandial blood glucose and
insulin concentrations. These effects were attributed to an increase in the
 404

viscosity of the contents of the stomach and small intestine, thus reducing the
absorption rate of the digested nutrients (9,1).

Long-term improvements in glucose tolerance, fasting plasma glucose, and

glycosylated hemoglobin levels were demonstrated in diabetic rats receiving a
barley diet for 9 months, and attributed to the high fiber content of the barley
diet. Results from rats fed rice and cornstarch diets that differed from the test
diet only in fiber content were worse after the third month of the study (5).

Most trials evaluated the postprandial effect of a barley-enriched breakfast meal

(30% of the carbohydrates in the control diet were replaced by barley) and
consistently found positive effects on blood glucose and insulin responses (10,
11, 12, 13, 14, 15, 16). Similarly, trials conducted in patients with type 2
diabetes have shown reduced glycemic responses to barley-enriched breakfast
meals (9, 17).

GI effects
A 2013 randomized crossover trial evaluated the effects of 60 g/day of whole-
grain barley, brown rice, or a combination of the 2 grains on fecal microbial
ecology, inflammation, glucose, and lipid metabolism in 28 healthy,
nonvegetarian volunteers. All end points were significantly improved, especially
with consumption of whole-grain barley as well as the combination of the 2
grains. Fecal bacterial diversity was increased by all 3 treatments; however, the
interindividual variation was substantial. Changes in gut microbiota coincided
with improvements in metabolic and immunological processes. The anti-
inflammatory effect was confirmed with a significant reduction in plasma
interleukin (IL)-6, which was greatest in overweight individuals, and was
 405

decreased significantly in women by all 3 test meals. The greatest IL-6

reductions were associated with significantly higher proportions of Dialister
species and lower proportions of Coriobacteriaceae in the gut (bacterial groups
that have been linked to chronic inflammation). Additionally, the presence of
Ruminococcaceae in the gut was negatively correlated with inflammation
markers and was observed to be more dominant in subjects who were not
overweight. Glucose metabolism also improved significantly, especially in
obese subjects and female subjects, and total cholesterol was significantly
reduced in women (18).

A randomized controlled trial in 41 ulcerative colitis patients in remission

documented significant reductions in pro-inflammatory cytokines (IL-6 and IL-
8) when standard therapy was supplemented with 30 g/day of germinated barley
foodstuff for 2 months while levels of these cytokines increased in the control
group (19).

The American College of Gastroenterology (ACG) clinical guideline for the

management of irritable bowel syndrome (IBS) (2021) suggests that soluble
fiber like that found in barley be used to treat global IBS symptoms (Strong;
moderate) (20).

Hyperlipidemia

A final ruling on permissible health claims for the role of barley soluble fiber in
reducing the risk of cardiovascular disease was issued by the Food and Drug
Administration in August 2008, and barley now joins oats and other soluble
fibers regarded as low-density lipoprotein (LDL), cholesterol-lowering agents
 406

(21). Although the precise mechanism is unclear, it is thought that beta-glucan

regulates the rate and site of lipid and carbohydrate digestion and absorption.
Postulated mechanisms include increased viscosity in the GI tract, delay in
cholesterol absorption, and increased conversion of cholesterol into bile acids.
The cholesterol-lowering activities of barley are usually attributed to the beta-
glucan fraction of the grain; however, barley oil also has shown cholesterol-
lowering properties (22).

The results of clinical studies have been mixed, but largely demonstrate positive
findings. Reductions in LDL and total cholesterol, as well as reductions in
cholesterol and high-density lipoprotein ratios, have been shown in a number of
trials conducted in hypercholesterolemic patients (9, 23, 24, 22, 25). However, a
number of studies have been unable to demonstrate changes in lipid profiles (26,
27, 28). One reason proposed for the negative findings is the molecular weight
of the beta-glucan used in the trial, with positive results being attributed to
higher molecular weight glucan content (25, 29).

In a 2011 meta-analysis that included subjects with or without health conditions,

significant reductions occurred in total cholesterol, LDL, and
triglycerides/triacylglycerol after beta-glucan consumption. Of the 126 eligible
studies, 44 studied barley beta-glucan. Daily beta-glucan doses ranged from 1.2
to 10 g/day in total cholesterol studies. Analysis revealed a significant dose-
response reduction in total cholesterol with 1 g/day yielding a −0.079 mmol/L
change, but no significant dose-response relation was noted for LDL, high-
density lipoprotein, or triglycerides/triacylglycerol (30). Other meta-analyses of
randomized clinical trials conducted in hypercholesterolemic and healthy
 407

participants support significant reductions in total cholesterol and LDL with

supplementation of barley and/or beta-glucan from barley into food products,
regardless of dietary backgrounds (31, 32). Additionally, in a randomized,
controlled crossover trial, a 4-week diet enriched with 274 g/day of barley
kernels (whole-grain kernels and kernel bread) plus 168 g/day of legumes
significantly improved a number of cardiometabolic risk factors in overweight
healthy women over 50 years of age. Significantly greater improvements in total
and LDL-cholesterol were documented with this whole-grain barley kernel plus
legume diet than the energy and macronutrient matched wheat-based diet (33).

Prostate

A diet high in soluble fiber, including barley, resulted in a small but statistically
significant reduction in serum prostate specific antigen in healthy men with
hyperlipidemia (34). The test diet consisted of precooked barley, dried lentils,
peas, and beans, plus oat bran and a commercial breakfast cereal enriched with
psyllium.

References

(1) Würsch P, Pi-Sunyer FX. The role of viscous soluble fiber in the
metabolic control of diabetes. A review with special emphasis on cereals
rich in β-glucan. Diabetes Care. 1997;20(11):1774-1780.9353622
(2) Keagy PM, Knuckles BE, Yokoyama WH, Kahlon TS, Hudson CA.
Health-promoting properties of a high beta-glucan barley fraction [Grains
symposium, part two]. Nutr Today. 2001;36(3):121-123.
 408

(3) NutritionData.com. http://www.nutritiondata.com/facts/cereal-grains-and-

pasta/5680/2. Accessed July 24, 2009.
(4) Mahdi GS. Barley as high-chromium food. J Am Diet Assoc.
1995;95(7):749.7797801
(5) Li J, Kaneko T, Qin LQ, Wang J, Wang Y, Sato A. Long-term effects of
high dietary fiber intake on glucose tolerance and lipid metabolism in GK
rats: comparison among barley, rice, and cornstarch. Metabolism.
2003;52(9):1206-1210.14506628
(6) Madhujith T, Shahidi F. Antioxidative and antiproliferative properties of
selected barley ( Hordeum vulgarae L.) cultivars and their potential for
inhibition of low-density lipoprotein (LDL) cholesterol oxidation. J Agric
Food Chem. 2007;55(13):5018-5024.17542605
(7) Facciola S. Cornucopia: A Source Book of Edible Plants. Vista, CA:
Kampong Publications; 1990.
(8) Badrasawi MM, Shahar S, Abd Manaf Z, Haron H. Effect of Talbinah
food consumption on depressive symptoms among elderly individuals in
long term care facilities, randomized clinical trial. Clin Interv Aging.
2013;8:279-85.23493965
(9) Ames NP, Rhymer CR. Issues surrounding health claims for barley. J
Nutr. 2008;138(6):1237S-1243S.18492863
(10) Alminger M, Eklund-Jonsson C: Whole-grain cereal products based on a
high-fibre barley or oat genotype lower post-prandial glucose and insulin
responses in healthy humans. Eur J Nutr. 2008;47(6):294-300.18633670
 409

(11) Bourdon I, Yokoyama W, Davis P, et al. Postprandial lipid, glucose,

insulin, and cholecystokinin responses in men fed barley pasta enriched
with β-glucan. Am J Clin Nutr. 1999;69(1):55-63.9925123
(12) Casiraghi MC, Garsetti M, Testolin G, Brighenti F. Post-prandial
responses to cereal products enriched with barley β-glucan. J Am Coll
Nutr. 2006;25(4):313-320.16943453
(13) Granfeldt Y, Liljeberg H, Drews A, Newman R, Björck I. Glucose and
insulin responses to barley products: influence of food structure and
amylose-amylopectin ratio. Am J Clin Nutr. 1994;59(5):1075-
1082.8172094
(14) Jang Y, Lee JH, Kim OY, Park HY, Lee SY. Consumption of whole grain
and legume powder reduces insulin demand, lipid peroxidation, and
plasma homocysteine concentrations in patients with coronary artery
disease: randomized controlled clinical trial. Arterioscler Thromb Vasc
Biol. 2001;21(12):2065-2071.11742886
(15) Liljeberg H, Björck I. Bioavailability of starch in bread products.
Postprandial glucose and insulin responses in healthy subjects and in
vitro resistant starch content. Eur J Clin Nutr. 1994;48(3):151-
163.8194500
(16) Poppitt SD, van Drunen JD, McGill AT, Mulvey TB, Leahy FE.
Supplementation of a high-carbohydrate breakfast with barley β-glucan
improves postprandial glycaemic response for meals but not
beverages. Asia Pac J Clin Nutr. 2007;16(1):16-24.17215176
 410

(17) Rendell M, Vanderhoof J, Venn M, et al. Effect of a barley breakfast

cereal on blood glucose and insulin response in normal and diabetic
patients. Plant Foods Hum Nutr. 2005;60(2):63-67.16021833
(18) Martínez I, Lattimer JM, Hubach KL, et al. Gut microbiome composition
is linked to whole grain-induced immunological improvements. ISME J.
2013;7(2):269-280.23038174
(19) Faghfoori Z, Navai L, Shakerhosseini R, Somi MH, Nikniaz Z, Norouzi
MF. Effects of an oral supplementation of germinated barley foodstuff on
serum tumour necrosis factor-alpha, interleukin-6 and -8 in patients with
ulcerative colitis. Ann Clin Biochem. 2011;48(Pt 3):233-237.21367884
(20) Lacy BE, Pimentel M, Brenner DM, et al. ACG Clinical Guideline:
Management of irritable bowel syndrome. Am J Gastroenterol.
2021;116(1):17-44. doi:10.14309/ajg.000000000000103633315591
(21) Shuren J; US Department of Health and Human Services. Federal register
final rule 73 FR 47828 August 15, 2008: food labeling: health claims;
soluble fiber from certain foods and risk of coronary heart disease. US
Food and Drug Administration Web site.
(22) Lupton JR, Robinson MC, Morin JL. Cholesterol-lowering effect of
barley bran flour and oil. J Am Diet Assoc. 1994;94(1):65-70.8270757
(23) Behall KM, Scholfield DJ, Hallfrisch J. Lipids significantly reduced by
diets containing barley in moderately hypercholesterolemic men. J Am
Coll Nutr. 2004;23(1):55-62.14963054
(24) Keenan JM, Goulson M, Shamliyan T, Knutson N, Kolberg L, Curry L.
The effects of concentrated barley β-glucan on blood lipids in a
population of hypercholesterolaemic men and women [published
 411

correction in Br J Nutr. 2007;98(2):445]. Br J Nutr. 2007;97(6):1162-

1168.14963054
(25) Shimizu C, Kihara M, Aoe S, et al. Effect of high β-glucan barley on
serum cholesterol concentrations and visceral fat area in Japanese men—
a randomized, double-blinded, placebo-controlled trial. Plant Foods Hum
Nutr. 2008;63(1):21-25.18074229
(26) Biörklund M, van Rees A, Mensink RP, Onning G. Changes in serum
lipids and postprandial glucose and insulin concentrations after
consumption of beverages with β-glucans from oats or barley: a
randomized dose-controlled trial. Eur J Clin Nutr. 2005; 59(11):1272-
1281.16015250
(27) Ikegami S, Tomita M, Honda S, et al. Effect of boiled barley-rice-feeding
in hypercholesterolemic and normolipemic subjects. Plant Foods Hum
Nutr. 1996;49(4):317-328.8983058
(28) Keogh GF, Cooper GJ, Mulvey TB, et al. Randomized controlled
crossover study of the effect of a highly β-glucan-enriched barley on
cardiovascular disease risk factors in mildly hypercholesterolemic
men. Am J Clin Nutr. 2003;78(4):711-718.14522728
(29) Smith KN, Queenan KM, Thomas W, Fulcher RG, Slavin JL.
Physiological effects of concentrated barley β-glucan in mildly
hypercholesterolemic adults. J Am Coll Nutr. 2008;27(3):434-
440.18838533
(30) Tiwari U, Cummins E. Meta-analysis of the effect of β-glucan intake on
blood cholesterol and glucose levels. Nutrition. 2011;27(10):1008-
10016.21470820
 412

(31) AbuMweis SS, Jew S, Ames NP. β-glucan from barley and its lipid-
lowering capacity: a meta-analysis of randomized, controlled trials. Eur J
Clin Nutr. 2010;64(12):1472-1480.20924392
(32) Talati R, Baker WL, Pabilonia MS, White CM, Coleman CI. The effects
of barley-derived soluble fiber on serum lipids. Ann Fam Med.
2009;7(2):157-163.19273871
(33) Tovar J, Nilsson A, Johansson M, Björck I. Combining functional
features of whole-grain barley and legumes for dietary reduction of
cardiometabolic risk: a randomised cross-over intervention in mature
women. Br J Nutr. 2014;111(4):706-714.24063257
(34) Tariq N, Jenkins DJ, Vidgen E, et al. Effect of soluble and insoluble fiber
diets on serum prostate specific antigen in men. J Urol. 2000;163(1):114-
118.10604327

‫اچول یک رویٹ‬
 ‫‪413‬‬

‫اامم رفعج اصدقؑ ےس ای صخش ےن ااہسل یک اکشی یک ۔آپؑ ےن فرامبااچول یک‬

‫ےہ۔( ااکلیف ج‪6‬ص‪)305‬‬ ‫رویٹ اھکؤ۔ااہسل وک متخ رکبا ےہ اور دعمہ وک باک رکبا‬

‫اامم رفعج اصدق ہیلع االسلم فرامےت ںیہ‪:‬اچول یک رویٹ ٹیپ درد وک متخ رکیت ےہ۔ٹیپ ںیم‬
‫اس ےس افدئہ دنم وکیئ زیچ ںیہن ےہ۔امتم دردوں وک مسج ےس باہر اکنیتل ےہ۔دعمہ وک باک‬
‫ےہ۔( احبر الاونار‪ ،‬ج‪ ، 66‬ص‪) 27‬‬ ‫رکیت‬

‫اچول‬

‫بطِالہتیبؑںیماچولےکوفادئ‬
‫اامم رفعج اصدق ہیلع االسلم فرامےت ںیہ‪:‬اچول رتہبنی اعطم ےہ۔آوتنں وک الھک رکبا ےہاور‬
‫ےہ۔( ااحملنس‪ ،‬ج‪ ، 2‬ص‪) 305‬‬ ‫وباریس وک متخ رکبا‬

‫اامم رفعج اصدق ہیلع االسلم فرامےت ںیہ‪:‬ٹیپ یک امیبری واےل وک اچول یک رویٹ‬
‫الھکؤ۔ویکہکن ٹیپ یک امیبری واےل ےک ٹیپ ںیم اس ےس زبادہ عفن شخب وکیئ زیچ دالخ ںیہن‬
‫ےہ۔( ااکلیف ج‪6‬ص‪)306‬‬ ‫وہ یتکس۔ہی دعمہ وک درش رکیت ےہ اور لس(یٹیب) اک العج‬

‫زمکوری و الرغی دمحم انب ضیف ےس روای ےہ ںیم اامم رفعج اصدق ہیلع االسلم یک خدم‬
‫ںیم وموجد اھت۔ای صخش اامم ےک باس آبا اور اہک ریمی یٹیب ٹیپ یک امیبری یک وہج ےس‬
 ‫‪414‬‬

‫آرسفدہ و تہب زمکور وہیئگ ےہ۔آپ ےن فرامبا‪:‬ںیہمت اچول اور رچیب (اگےئ)ےس سک ےن‬
‫رواک ےہ۔ای ترنت ںیم اچول اکپؤ ۔ج اچول ی اجںیئ۔رھپ ای ڑکٹا بازہ رچیب اک ای‬
‫ترنت ںیم ڈاںیل اور اےس دورسے ترنت ےس ڈاھی ول با ہک اخبرت ب ر‬
‫اہ ہن ںیلکن اور آگ‬
‫یک شپت ایھچ رطح دو۔ج رچیب لھگپ اجےئ۔رھپ اےس اچوولں ںیم ڈاول اور الھکؤ۔‬

‫(ااکلیف‪ ،‬ج‪ ، 6‬ص‪ ، 341‬ح‪ ، 3‬ااحملنس‪ ،‬ج‪ ، 2‬ص‪ ، 305‬ح‪ ، 2014‬احبرالاونار‪ ،‬ج‪ ، 62‬ص‪ ، 173‬ح ‪ 4‬و راعج ‪:‬بطّ الابمّه َضلَؤ ُ‬
‫وات‬

‫َ‬
‫اهللِّ عَلنهِم الینب اطسبم‪ ،‬ص ‪) 99‬‬

‫اامم رفعج اصدق ہیلع االسلم ےس ای صخش ےن ٹیپ ںیم درد یک اکشی یک۔آپ ےن‬
‫فرامبا ‪:‬اچول ےل ول۔ان وک دوھؤ۔رھپ اںیہن اسےئ ںیم کشخ رکو۔رھپ اںیہن وکوٹ۔رھپ ان وک‬
‫ای یھٹم رھب ول۔ اس ںیم ااحسق خرتری (فنصم)ےن ااضہف ایک ےہ ای اوہیق وزن ےک‬
‫تراتر اےس وھبون اور اںیہن ویپ‬
‫( ااکلیف‪ ،‬ج‪ ، 6‬ص ‪(342‬‬

‫رمان ےس روای ےہ‪:‬اامم رفعج اصدق ہیلع االسلم وک ٹیپ ںیم درد وہ ایگ۔آپ‬
‫ےن مکح دبا۔ان ےک ےیل اچول اکپےئ اجںیئ اور اس رپ امسق رھک دبا اجےئ۔آپ ےن اےس‬
‫اھکبا اور دنترش وہ ےئگ‬

‫احبر الاونار‪ ،‬ج‪ ، 62‬ص‪) 178‬‬ ‫(‬

 ‫‪415‬‬

‫اچول ےک ڈیملکی اسسنئ ںیم وفادئ و العج‬

‫اکروباہڈیئرسٹی ‪:‬اچول اکروباہڈیئرسٹی اک ای رتہبنی ذرہعی ےہ‪ ،‬وج مسج وک وتابایئ فرامہ‬
‫رکبا ےہ۔ ہی الھکڑویں ےک ےیل ای ااھچ ااختنب ےہ‪ ،‬ویکہکن ہی دشید امسجین رسرگیم ےک‬
‫رکبےہ۔‬
‫دوران ان ےک وھٹپں وک ادنینھ فرامہ ا‬
‫لب‬‫ھ‬‫گ‬
‫ٹل اور بااقت لح دوونں افربئ وہےت ںیہ‪ ،‬وج اہہمض یک تحص وک‬ ‫س‬ ‫افربئ ‪:‬اچول ںیم‬
‫لب‬‫ھ‬‫گ‬
‫ٹل رہشی وکرٹسیلول یک حطس وک مک رکےن ںیم دمد رک‬ ‫س‬ ‫رتہب انبےن ںیم دمد رک تکس ںیہ۔‬
‫اتکس ےہ‪ ،‬ہکبج ریغ لح یدتر افربئ آوتنں یک بااقدعہ رحتک وک فروغ دے اتکس ےہ۔‬

‫وبازنم ‪:‬اچول ںیم یئک رضوری وبازنم وہےت ںیہ‪ ،‬نج ںیم اھتنیم یب ون‪ ،‬ایننیس یب رھتی‬
‫اور وبانم ڈی شالم ںیہ۔ اھتنیم ااصعیب اظنم ےک انمش اکم ےک ےیل رضوری ےہ‪ ،‬ہکبج‬
‫ایننیس وتابایئ یک دیپاوار ےک ےیل رضوری ےہ۔ وبانم ڈی وبضمط ڈہویں اور داوتنں ےک‬
‫ےیل رضوری ےہ۔‬

‫دعماینت ‪:‬اچول یھب دعماینت اک ای ااھچ ذرہعی ےہ‪ ،‬ومشبل آترن‪ ،‬میشینگیم‪ ،‬اور زی۔‬
‫آترن وخن ےک رسخ ویلخں یک دیپاوار ےک ےیل رضوری ےہ‪ ،‬ہکبج میشینگیم تحص دنم‬
‫ڈہویں اور وھٹپں ےک ےیل رضوری ےہ۔ زی تحص دنم دمافعنی اظنم ےک ےیل رضوری‬
‫ےہ۔‬
 ‫‪416‬‬

‫رییکلزر ےس وہےن‬
‫ایٹنی آکدسٹن ‪:‬اچول ںیم ایٹنی آکدسٹن وہےت ںیہ‪ ،‬وج مسج وک فری د‬
‫واےل اصقنن ےس اچبےن ںیم دمد دےتی ںیہ۔ ہی رمابکت رسنیک‪ ،‬دل یک امیبری اور ذباسطیب‬
‫یسیج دایمئ امیبرویں ےک رطخے وک مک رکےن ںیم دمد رک تکس ںیہ۔‬

‫اظنم ااضہنم اور اچول‬

‫آی ‪:‬اچول افربئ ےس رھبوپر وہبا ےہ‪ ،‬وج آوتنں یک تحص دنم رحتک وک ترفرار رےنھک‬
‫اور ضبق وک روےنک ےک ےیل امہ ےہ۔ افربئ آوتنں ںیم افدئہ دنم ریٹکیببا یک ازفاشئ وک‬
‫فروغ دےنی ںیم یھب دمد رکبا ےہ‪ ،‬وج آوتنں یک ومجمیع تحص وک رتہب انب اتکس ےہ اور تری‬
‫آی ےک رسنیک یسیج امیبرویں ےک رطخے وک مک رک اتکس ےہ۔‬

‫ٹیپ ‪:‬اچول ای اکلہ اکلھپ اھکبا ےہ وج مضہ رکےن ںیم آاسن ےہ ہی اہےمض ےک اسملئ‬
‫ےسیج ہک ااہسل با یلتمںیمالتبمافرادےکےیل اثمیل ااختنب ےہ۔ ہی ٹیپ ےک درد اور فیلکت یسیج‬
‫العامت وک مک رکےن‪ ،‬وسنج ٹیپ یک رپت وک وکسن دےنی ںیم یھب دمد رک اتکس ےہ۔‬

‫وباریس‪ :‬اچول ںیم حکٹاایئ مک اور افربئ زبادہ وہبا ےہ‪ ،‬وج وباریس با وباریس یک العامت وک‬
‫دور رکےن ںیم دمداگر بای وہبا ےہ۔ افربئ بااخہن وک رنم رکےن اور ضبق وک مک رکےن ںیم‬
‫دمد رکبا ےہ‪ ،‬وج وباریس یک وشنوامن ںیم امہ رکدار ادا رک اتکس ےہ۔‬
 ‫‪417‬‬

‫دہش‬

‫بطِالہتیبؑںیمدہشےکوفادئ‬
‫دہش امتم امیبرباں اک العج ےہ۔ارگ اسرے وھپولں ےس یھکم دہش ااٹھک رکیت ےہ۔ش ڑجی‬
‫وبایٹں ےک وخاص اس ںیم آ اجےت ںیہ۔‬

‫اامم رفعج اصدق ہیلع االسلم فرامےت ںیہ‪:‬‬

‫ےہ۔( دتسمرک اواسلئ ج‪16‬ص‪)397‬‬ ‫دہش اور ولکیجن سیگ و دعمہ اک العج‬

‫یبن یلص اہلل ہیلع واہل وملس فرامےت ںیہ‪:‬دہش امتم امیبرویں اک العج ےہ اور اس ںیم وکیئ‬
‫ےہ۔( اکمرم الاالخق ‪ ،‬ص‪) 166‬‬ ‫امیبری ںیہن ےہ ‪.‬مغلب وک مک رکبا ےہ اور دل وک رونش رکبا‬

‫اامم یلع ہیلع االسلم فرامےت ںیہ‪:‬دہش اامعتسل رکو۔امیبرباں وک متخ رکبا ےہ اور دل وک اصف‬
‫۔‬ ‫رکبا ےہ‬
‫(اکمرم ااخلقل ج ‪1‬ص ‪(359‬‬
 ‫‪418‬‬

‫اامم ومیس اکمظ ہیلع االسلم فرامےت ںیہ ‪:‬دودھ ںیم دہش الم رک ںیئپ۔آب‬
‫ےہ۔( ااکلیف ج‪6‬ص‪)340‬‬ ‫رمک(ینم) وک تراھےن ےک ےیل تہب افدئہ دنم‬

‫ای صخش ےن یبنﷺ وک ٹیپ ںیم درد یک اکشی یک ۔آپ ےن فرامبا ای الگس باین‬
‫ےل ںیل۔اس وک رگم رک ںیل۔اس ںیم دو چمچ دہش ڈال ںیل اور اس رپ است بار وسرہ ادمحل‬
‫ڑپھ رک رمضی وک الپںیئ۔ٹیپ ںیم درد متخ وہ اجےئ اگ ۔‬
‫س‬ ‫یفک‬
‫ہی ٹیپ ںیم درد‪،‬آوتنں یک ا ن‪،‬وقجنل ےک ےیل یھب دیفم ےہ )بط اال ؑ‬
‫ہمئ ص‪)27‬‬

‫اامم رفعج اصدق ہیلع االسلم فرامےت ںیہ‪:‬‬

‫دہش اور ولکیجن باہتش ںیم اامعتسل رکںی ۔امتم امیبرویں اک العج ےہ۔اس یک اختیص امتم‬
‫مراوجں ےک ےیل افدئہ دنم ےہ ۔اچےہ رگم مراج و اب رسد ہی افش ےہ۔(ای چمچ دہش اور‬
‫است با ون با ایگرہ با اسیک داےن ولکیجن اامعتسل رکںی)‬
‫(بط االہمئ ع ص‪)100‬‬

‫دہش ےک ڈیملکی اسسنئ ںیم وفادئ و العج‬

‫دہش ای دقریت اھٹیم ےہ وج ہراروں اسولں ےس روایتی ادوبات اور اھکبا اکپےن ںیم‬
‫اامعتسل وہبا راہ ےہ۔ہی رکش‪ ،‬وبازنم‪ ،‬دعماینت‪ ،‬اور درگی زلکیمیک اک ای دیچیپہ رمبک ےہ سج‬
‫ےک تحص ےک ےیل ےب امشر وفادئ ںیہ۔دہش ںیم باےئ اجےن واےل دنچ امہ ذغایئ اخراء اور رمابکت‬
‫اور ان ےک ہنکمم وفادئ ہی ںیہ۔‬
 ‫‪419‬‬

‫وہب ےہ سج ںیم ولگوکز‪ ،‬فروٹکز‬

‫اکروباہڈیئرسٹی ‪:‬دہش اینبدی وطر رپ اکروباہڈیئرسٹی رپلمتشم ا‬
‫اور وسرکوز شالم ںیہ وج مسج وک وفری وتابایئ فرامہ رکےت ںیہ۔‬

‫ایٹنی آکدسٹن ‪:‬دہش ںیم ویلفوبایدز اور ونیفکل اڈسی ےسیج ایٹنی آکدسٹن وہےت ںیہ‪ ،‬وج‬
‫وسزش وک مک رکےن ‪ ،‬رسنیک‪ ،‬دل یک امیبری اور ازلارمئ یسیج دایمئ امیبرویں ےک رطخے وک مک‬
‫رکےن ںیم دمد رکےت ںیہ۔‬

‫وبازنم ‪:‬دہش ںیم وبانم یب‪ ، 6‬ایننیس‪ ،‬راوبئالفونی اور وبانم یس یک وھتڑی دقمار وہیت‬
‫ےہ‪ ،‬وج ایھچ تحص وک ترفرار رےنھک ےک ےیل رضوری ںیہ۔‬

‫دعماینت ‪:‬دہش ںیم میشلیک‪ ،‬آترن‪ ،‬میشینگیم‪ ،‬وپبامیش اور زی ےسیج دعماینت یک دقمار یھب‬
‫بایئ اجیت ےہ‪ ،‬وج مسج ےک فلتخم ااعفل ومشبل ڈہویں یک تحص‪ ،‬وقت دماتعف اور وتابایئ یک‬
‫دیپاوار ےک ےیل امہ ںیہ۔‬

‫اترازمئ ‪:‬دہش ںیم اترازمئ ےسیج اونرزیٹ‪ ،‬اامئر اور ولگوکز آکدتر وہےت ںیہ‪ ،‬وج‬
‫اکروباہڈیئری وک وتڑےن اور اہےمض وک فروغ دےنی ںیم دمد رک تکس ںیہ۔‬

‫ایٹنی ریٹکیبلی وصخایصت ‪:‬دہش ںیم دقریت ایٹنی ریٹکیبلی وصخایصت ںیہ وج انشکیفن ےس‬
‫ڑلےن اور زومخں وک رھبےن ںیم دمد فرامہ رکیتکس ںیہ۔‬

‫ایٹنی وسزش وصخایصت ‪:‬دہش ںیم وسزشدوررکےن یک وصخایصت بایئ یئگ ںیہ‪ ،‬وج وسنج اور‬
‫درد وک مک رکےن ںیم دمد رک یتکس ںیہ۔‬
 ‫‪420‬‬

‫رینپ‬

‫بطِالہتیبؑںیمرینپےکوفادئ‬
‫یبن یلص ہیلع واہل وملس فرامےت ںیہ رینپ و اخروٹ اگل اگل امیبری ےہ ارگ اھک اھکںیئ وت‬
‫افش ےہ‬
‫(بط ایبنل ص‪) 6‬‬

‫خروبزہ ‪ +‬رینپ‬
‫رضحت دمحم یلص اہلل ہیلع وآہل و ملس ‪:‬‬

‫احہلم اخوتن ارگ خروبزے وک رینپ ےک اسھت اھکےئ وت اس یک اوالد وخوصبرت اور وخش‬
‫االخق وہ یگ‬
‫(بط ایبنل ۖ ‪ ،‬ص‪)29‬‬
 ‫‪421‬‬

‫(بابمجنپ)ڑجی وبایٹں‬
‫ولکیجن‬

‫بطالہتیبؑںیمولکیجنےکوفادئ‬
‫یبن یلص اہلل ہیلع واہل وملس فرامےت ںیہ ولکیجن ںیم امتم امیبرویں اک العج ےہ ‪ ،‬وساےئ‬
‫ےک۔( بط اآلبمه ‪ ،‬ص‪) 51‬‬ ‫ومت‬

‫رضحت یلع ہیلع االسلم فرامےت ںیہ‪:‬‬

‫ای صخش سج ےک مسج ےک ادنر درد اھت ‪ ،‬ایپربم ارکم یلص اهلل علٹه وآہل وملس ےس‬
‫اکشی یک ‪.‬ایپربم رگایم یلص اهلل علٹه وآہل وملس ےن فرامبا ‪:‬وھتڑا دہش ول اور‪ 3‬با ‪ 5‬با ‪7‬‬
‫ےگ۔( داعمئ االالسم‪ ،‬ج‪ ،2‬ص‬ ‫داےن ولکیجن ےک اسھت الم رک اھکؤ ‪ ،‬اہلل ےک اذن ےس کیھٹ وہ اجو‬
‫‪ ،135‬ح‪) 47‬‬

‫اامم رفعج اصدق ہیلع االسلم فرامےت ںیہ‪:‬‬

 ‫‪422‬‬

‫دہش اور ولکیجن باہتش ںیم اامعتسل رکںی ۔امتم امیبرویں اک العج ےہ۔اس یک اختیص امتم‬
‫مراوجں ےک ےیل افدئہ دنم ےہ ۔اچےہ رگم مراج و با رسد۔ہی افش ےہ۔(ای چمچ دہش اور‬
‫است با ون با ایگرہ داہن ولکیجن اامعتسل رکںی)‬
‫(بط االہمئ ع ص‪100‬‬

‫دمہنی ںیم ای وہیدی ڈارٹک اھت ۔آرپنشی رکبا اھت۔اس ےس رمضی کیھٹ وہ اجےت‬
‫ےھت۔ولوگں ےن یبنﷺ ےس وپاھچ مہ آرپنشی رکوا تکس ںیہ۔آپﷺ ےن عنم فرامبا اور اہک ہر‬
‫ےہ۔( احبراالونار ج‪59‬ص‪)83‬‬ ‫درد اک رتہبنی العج اجحم‪،‬دصف و ولکیجن‬

‫اامم رفعج اصدق ہیلع االسلم فرامےت ںیہ۔‬

‫ولکیجن امتم امیبرویں ےک ےیل افش ےہ ۔اخبر‪،‬یمرنی‪،‬آوھکنں ںیم وسنج ‪،‬ٹیپ ںیم درد امتم‬
‫ےہ۔( ہان ص‪)186‬‬ ‫ااسقم ےک دردوں اک العج‬

‫سج وک ومنش ‪،‬شچیپ ‪،‬ٹیپ خراب ‪،‬ٹیپ ںیم رموڑ وہ وہ آدیھ چمچ ولکیجن اھک ںیل وفرا‬
‫دت‬
‫آرام آ اجےئ اگ۔ یسک دوا یک رضورت ںیہن‪ ،‬آزومدہ ہخسن ےہ۔ مرید رتہبی ےک ےیل ھچک ر‬
‫دعبدوبارہ اامعتسل یکاجیتکسےہ۔‬

‫ہخسن دومئ‬

‫اڈنپسکی ےک رمضی ‪ 50‬رگام دہش ںیم اسیک داےن ولکیجن ےک ڈال رک اھکںیئ اڈنپسکی‬
‫کیھٹ وہ اجےئ اگ۔‬
 ‫‪423‬‬

‫ونٹ احہلم وخانیت ولکیجن اامعتسل ہن رکںی۔‬

‫ڈیملکیںیمولکیجن ےک مسج رپ اترات‬

‫مسج ےک فلتخم اظنومں ےک ےیل ولکیجن ںیم باےئ اجےن واےل وبازنم‪ ،‬دعماینت‪،‬‬
‫زلکیمیک‪ ،‬رمابکت اور زیتاب ےک وفادئ ہی ںیہ۔‬

‫دمافعنی اظنم‬

‫ولکیجن ںیم وموجد وبازنم (وبانم یس‪ ،‬وبانم ای)‪ ،‬دعماینت (زی)اور رمابکت‬
‫(اھتئووکونئن‪ ،‬ویلفوبایدز)ںیم ایٹنی آکدن اور وقت دماتعف تراھےن وایل وصخایصت ںیہ‪،‬‬
‫وج ہک دمافعنی اظنم ےک ومجمیع اکم وک وپسرٹ رکیت ںیہ اور انشکیفن ےس اچبےن ںیم دمد دیتی‬
‫ںیہ۔‬

‫اظنم سفنت‬

‫ولکیجن ںیم باےئ اجےن واےل رمابکت یک وسزش اخمفل وصخایصت‪ ،‬ےسیج اھتوموکونئن اور‬
‫ویلفوبایدز‪ ،‬اظنم سفنت ںیم وسزش وک مک رکےن اور اسسن یک امیبرویں ےسیج دہم اور ترواکنسٹئ‬
‫یک العامت وک دور رکےن ںیم دمد رکیت ںیہ‬

‫اظنم ااضہنم‬
 ‫‪424‬‬

‫ولکیجن ںیم رمابکت (اھتئووکونئن‪ ،‬ویلفوبایدز)وہےت ںیہ نج ںیم وسزش ےک الخف اور‬
‫دعمے ےک ظفحت ےک اترات وہےت ںیہ۔ ہی اہہمض یک خراویبں وک دور رکےن‪ ،‬دعمے ںیم‬
‫وسزش وک مک رکےن اور تحص دنم اہہمض وک فروغ دےنی ںیم دمد رک تکس ںیہ۔‬

‫یبلق اظنم‬

‫ولکیجن ںیم وموجد ایٹنی آکدسٹن اور رمابکت‪ ،‬ےسیج اھتئووکونئن‪ ،‬آکدویٹی انتؤ وک مک‬
‫رکےن‪ ،‬ڈلب رپرشی وک مک رکےنلد رپوافلئ وک رتہب انبےن اور ایٹنی رھتووبمی اترات رےنھک ںیم‬
‫دمد رکےت ںیہ۔‪ ،‬وج یبلق تحص وک افدئہ اچنہپےت ںیہ اور دل یک امیبرویں ےک رطخے وک مک‬
‫رکےت ںیہ۔‬

‫ااصعیب اظنم‬

‫ولکیجن ںیم وموجد ایٹنی آکدسٹن اور رمابکت وینرو رپوبٹکیؤو اترات رمی رک تکس ںیہ‪ ،‬وج‬
‫ب‬
‫ہنکمم وطر رپ وینروڈ حتررویٹی امیبرویں ےس اچبےت ںیہ اور دامغ یک ومجمیع تحص وک اہسرا دےتی‬
‫ںیہ۔وہ ااصعیب اظنم ںیم وسزش وک مک رکےن ںیم یھب دمد رکےت ںیہ۔‬

‫اڈنیورکانئ مٹسس‬

‫ولکیجن ںیم دعماینت) میشلیک‪ ،‬میشینگیم (یک وموجدیگ تحص دنم ڈہویں اور الضعت وک‬
‫ترفرار رےنھک ںیم اعمون بای وہیت ےہ۔ہی دعماینت ڈہویں یک اثکتف اور وھٹپں ےک اکم‬
‫ےک ےیل رضوری ںیہ‪ ،‬وج ہک وھٹپں ےک اظنم وک وپسرٹ رکےت ںیہ۔‬
 ‫‪425‬‬

‫اڈنیورکانئ مٹسس‬

‫ولکیجن وخن ںیم رکش یک حطس وک مظنم رکےن اور اوسننیل یک اسحس وک رتہب انبےن ںیم دمد‬
‫رکیت ےہ وج اڈنیورکانئ مٹسس ےک ےیل افدئہ دنم ےہ‪ ،‬اخص وطر رپ ذباسطیب با ماوبکل‬
‫وعارض واےل افراد ںیم۔‬

‫دلج اور بال ‪:‬ولکیجن ںیم باےئ اجےن واےل ایٹنی آکدسٹن اور رمابکت ںیم دلج یک‬
‫افحیتظ وصخایصت وہیتکس ںیہ‪ ،‬وج وسزش وک مک رکےن‪ ،‬آکدویٹی انتؤ ےس ڑلےن اور تحص دنم‬
‫دلج اور باولں یک وشنوامن وک فروغ دےنی ںیم دمد رکیت ںیہ۔‬

‫ببشااب اک اظنم‬

‫ولکیجن ںیم ببشااب آوور وصخایصت ںیہ وج ببشااب یک دیپاوار وک فروغ دےنی اور رگدے‬
‫یک تحص وک اہسرا دےنی ںیم دمد رکیت ںیہ۔ ہی زہرےلی امدوں وک باہر اکنےنل اور ببشااب یک‬
‫بایل ےک انشکیفن ےک رطخے وک یھبمکرکیتےہ۔‬

‫وتدیلی اظنم‬

‫ولکیجن‪ ،‬اخص وطر رپ رمدوں یک زرزیخی ےک ےیل رمابکت ینم ےک ایعمر اور رپسم ےک‬
‫اکم وک رتہب انبےن ںیم دمد رکےت ںیہ‬

‫درد ےک اترات‬
 ‫‪426‬‬

‫وسزش ےک الخف‪ :‬ولکیجن ںیم اھتوموکونئن اور ویلفوبایدز ےسیج رمابکت وہےت ںیہ وج‬
‫وسزش اخمفل وصخایصت وک اظہر رکےت ںیہ۔ وسزش اک قلعت ارثک رس درد اور ضعب مسق ےک‬
‫درد ےس وہبا ےہ۔ وسزش وک مک رکےن ےس العامت وک مک رکےن ںیم دمد یتلم ےہ۔‬

‫وھٹپں وک آرام دہ اترات ‪:‬رس درد‪ ،‬وھٹپں ںیم دیشکیگ اور انھٹنی ےک اسھت درد وک متخ‬
‫رکیت ےہ ‪.‬ولکیجن ںیم وھٹپں وک آرام دہ وصخایصت وہیت ںیہ‪ ،‬وج وھٹپں ےس قلعتم رس درد‬
‫اور اس ےس کلسنم درد وک مک رکےن ںیم دمد رکیتکس ںیہ۔‬

‫انسیکم‬

‫بطِالہتیبؑںیمانسیکمےکوفادئ‬
‫روسل خدا یلص اهلل علٹه و آہل وملسفرامےت ںیہ‪:‬‬

‫يءْ يَ ُر ُْدَّ ال َْم ْو َ ْ‬

‫ت لَ َر َدَّ ُْه ََّ‬
‫الس َنا»‬ ‫الس َنا‪َ ،‬ف ِإنََّ ُْه لَ ْْو ك َ ْ‬
‫َان َش ْ ْ‬ ‫«ت ََد َاو ْوا بِ ََّ‬
 ‫‪427‬‬

‫انس ےک اسھت العجےئجیک ویکہکن ارگ وکیئ زیچ ومت وک اٹلپ یتکس وہیت وت وہ انس یہ ےہ‬
‫(فرب الاانسد ‪ ،‬ص‪ ، 110‬ح‪) 379‬‬

‫اامم رفعج اصدق ہیلع االسلم فرامےت ںیہ‪ :‬ارگ ولگ اجن ےتیل ہک انس ےک ادنر وکیسن‬
‫وصخایصت ںیہ وت ای اقثمل انس دو اقثمل وسےن ےک دبےل خریدےت۔‬

‫اکمرم االالخق‪ ،‬ج‪ ،۱‬ص‪ ،۴۰۹‬ح ‪،۱۳۸۷‬احبراالونار‪ ،‬ج ‪ ،۶۲‬ص‪ ،۲۱۸‬ح‪،۳‬دانامه ااحدی تریكش‪ ،‬ج‪ ،۲‬ص‪)۳۷۲‬‬ ‫(‬

‫ونٹ‪ :‬احہلم وخانیت ہر زگ اامعتسل ہن رکںی۔‬

‫انسیکم ےک ڈیملکی ںیم وفادئ‬

‫ح‬ ‫سٹک‬
‫الجب ےک اترات ‪:‬انسیکم آوتنں ےک وھٹپں ےک ن وک رحتمک رکبا ےہ‪ ،‬ضبق وک دور‬
‫رکب ےہ۔‬
‫رکےن اور آوتنں یک بااقدعہ رحتک وک فروغ دےنی ںیم دمد ا‬

‫اہےمض یک تحص ‪:‬انسیکم آوتنں یک بااقدعیگ وک رتہب انب رک اور ااھپرہ وک مک رکےک اہہمض یک‬
‫ومجمیع تحص وک اہسرا دیتی ےہ۔ضبق اور ومباےپ ےک ےیل رتہبنی دواا ور العج ےہ۔‬

‫وزن اک ااظتنم ‪:‬انسیکم وک ضعب اواقت اس یک الجب وصخایصت یک وہج ےس وزن مک‬
‫رکےن ںیم لیلق دمیت افدئے ےک وطر رپ اامعتسل ایک اجبا ےہ۔‬

‫‪Detoxification:‬‬
 ‫‪428‬‬

‫تری آی وک اصف رکےن اور زہرےلی امدوں اور ہلضف وک دور رکےن ںیم دمد رکیت ےہڈی‬
‫س‬ ‫فٹکب‬
‫بایسک ن وک فروغ دیتی ےہ۔‬

‫وسزش اخمفل اترات ‪:‬انسیکم ںیم ضعب رمابکت وسزش اخمفل وصخایصت ےک احلم وہےت‬
‫ںیہ‪ ،‬وج مسج ںیم وسزش وک مک رکےن ںیم دمد رک تکس ںیہ۔‬

‫رییکلزر یک‬
‫ایٹنی آکدن رسرگیم ‪:‬انس ےک وتپں ںیم ایٹنی آکدن وہےت ںیہ وج آزاد د‬
‫وہج ےس وہےن واےل آکدویٹی اصقنن ےس اچب تکس ںیہ۔‬

‫رگج یک اعموی ‪:‬انس یکم ںیم ہبٹااوٹرپوبٹکیؤو وصخایصت ںیہ‪ ،‬وج رگج یک تحص اور اکم وک‬
‫اہسرا دےنی ںیم دمد رکیت ںیہ۔اور فبنی ویلر وک متخ رکیت ںیہ۔‬

‫وباریس ےس اجنت ‪:‬انسیکم اک بااقدعیگ ےساامعتسل آوتنں یک رحتک وک فروغ دے رک‬

‫وباریس ےس قلعتم فیلکت وک دور رکیت ےہ۔‬

‫ڈلب وشرگ روگینشیل ‪:‬انسیکم وخن ںیم رکش یک حطس وک مظنم رکےن ںیم دمد رکاتکس ےہ ۔‬

‫ایٹنی امرکئولیب رسرگیم ‪:‬انس یکم ںیم ایٹنی امرکئولیب وصخایصت ےک اسھت رمابکت وہےت‬
‫ف‬
‫ںیہ وج ضعب ریٹکیببا اور ٹگس ےک الخف ڑلےن ںیم دمد رکتکس ںیہ۔‬

‫اسسن یک تحص ‪:‬انسیکم وک روایتی ادوبات ںیم اسسن یک امیبرویں ےسیج دہم اور ترواکنسٹئ‬
‫ےک ےیل اامعتسل ایک اجبا راہ ےہ۔‬
 ‫‪429‬‬

‫وجڑوں یک تحص ‪:‬انسیکم ںیم وسزش ےک اترات وہتکس ںیہ وج وجڑوں ےک درد اب وسزش‬
‫واےل افراد وک ہنکمم وطر رپ افدئہ اچنہپ تکس ںیہ۔‬

‫زباین تحص ‪:‬انسیکم ےک ےتپ روایتی وطر رپ زباین اظفحن تحص وک فروغ دےنی اور ہنم ےک‬
‫ریٹکیببا وک مک رکےن ےک ےیل اامعتسل ےیک اجےت ںیہ۔‬

‫‪ :Antispasmodic‬اظنم مضہ ںیم وھٹپں ےک اچھکؤ اور درد وک مک رکےن ںیم دمد رک‬
‫یتکس ےہ۔‬

‫دلج یک خرایب ‪:‬انسیکم اک اامعتسل دلج ےک ارماض ےسیج ازگیامی اور لبنچ یک العامت وک دور‬
‫رکےن ےک ےیل ایک ایگ ےہ۔‬

‫دمافعنی اعموی ‪:‬انسیکم ےک وتپں ںیم اےسی رمابکت وہےت ںیہ وج دمافعنی ااعفل وک اہسرا‬
‫دے تکس ںیہ۔‬

‫میشلیک اور آترن ‪:‬انسیکم ےک ےتپ ںیم میشلیک اور آترن یک مک دقمار وہیت ےہ وج ومجمیع وطر‬
‫رپ ذغاتیئ یک دقمار ںیم ہصح ڈاےتل ںیہ۔‬

‫وپبامیش ‪:‬انسیکم ےک وتپں ںیم وپبامیش یھب وہبا ےہ وج ہک فلتخم امسجین ااعفل ےک ےیل‬
‫رضوری دعمن ےہ۔‬

‫وبانم یس ‪:‬انسیکم یک ویتپں ںیم وبانم یس یک ھچک دقمار وہیت ےہ‪ ،‬وج ہک ای ایٹنی‬
‫آکدی ےہ وج دمافعنی تحص وک اہسرا داتی ےہ۔‬
 ‫‪430‬‬

‫میشینگیم ‪:‬انسیکم ےک وتپں ںیم میشینگیم یک وھتڑی دقمار وہیت ےہ‪ ،‬وج ہک وھٹپں اور‬
‫ااصعیب ااعفل ےک اسھت اسھت درگی امسجین لمع ےک ےیل رضوری ےہ۔‬

‫ونٹ‪ :‬نج وک ڈلب رپرشی مک راتہ ےہ۔احہلم وخانیت‪ ،‬نج افراد وک ومنش ےتگل ںیہ۔ہر زگ‬
‫انسیکم اامعتسل ہن رکںی۔‬
‫(بطّ االبمّه‪ ،‬نیسح و دبعاهلل نب اطسبم ببشااوبری‪ ،‬ص‪) 88‬‬
 ‫‪431‬‬

‫(بابمشش)رواینغت‬

‫بطِالہتیبؑںیملیتےکوفادئ‬
‫اامم بافر ہیلع االسلم فرامےت ںیہ‪:‬رات ںیم لیت اامعتسل رکےن ےس وہ امتم روگں ںیم چنہپ‬
‫ےہ۔( بط االہمئ ص‪)87‬‬ ‫اجبا ےہ اور دلج وک تراھبا‬

‫اامم یلع راض ہیلع االسلم فرامےت ںیہ‪:‬وج ہی اچاتہ وہ۔اس ےک وہی ہن ںیٹھپ اور وہوٹنں‬
‫اگلےئ۔( بطِ اامم‬ ‫رپ ایسنھپں ہن ںیلکن اس وک اچےہ ہک رس ںیم وج لیت اگلےئ وہ اترؤں رپ یھب‬
‫یلع راضؑ)‬

‫اامم رفعج اصدق ہیلع االسلم فرامےت ںیہ‪:‬رات وک لیت یک امشل رکےن ےس لیت روگں‬
‫ےہ۔( اوصل اکیف ج‪6‬ص‪)519‬‬ ‫ںیم الچ اجبا ےہ‪،‬دلج وک رنم رکبا ےہ اور رہچہ ےک دیفس رکبا‬
 ‫‪432‬‬

‫اامم یلع ہیلع االسلم فرامےت ںیہ‪:‬لیت اگلبا دلج وک رنم رکبا ےہ۔دامغ یک وقت ںیم ااضہف‬
‫رکبا ےہ۔اسمومں ےس ہنیسپ اجری وہےن ںیم آاسین دیپا رکبا ےہ۔یتخس وک ُدور رکبا ےہ اور‬
‫ےہ۔( اوصل اکیف ج‪6‬ص‪)517‬‬ ‫رن وک ااھچ رکبا‬

‫رواینغتےکڈیملکی ںیم وفادئ‬

‫لیت یک امشل اخص وطر رپ ج رات وک یک اجےئ وت اس ےک یئک یبط وفادئ وہتکس‬
‫ںیہ۔ اہیں ھچک ہنکمم وفادئ ںیہ۔‬

‫مسج رپ یبط وفادئ اور اترات درج ذلی ںیہ۔‬

‫درد ےس اجنت ‪:‬لیت یک امشل فلتخم مسق ےک درد وک مک رکےن ںیم دمد رکیت ےہ‪ ،‬ومشبل‬
‫وھٹپں ںیم درد‪ ،‬وجڑوں اک درد‪ ،‬اور ایھٹگ یسیج دایمئ درد یک احل۔ لیت اور اسمج یک‬
‫وکینکتں اک اامعتسل وھٹپں وک آرام دےنی‪ ،‬وسزش وک مک رکےن اور وخن ےک اہبؤ وک تراھےن ںیم‬
‫دمد رکبا ےہ‪ ،‬سجےکباع درد ےس اجنت یتلم ےہ۔‬

‫رتہب وجڑوں یک لقن و رحتک ‪:‬لیت ےس امشل رکےن ےس وجڑوں یک کچل اور رحتک‬
‫رتہب وہیت ےہ۔ ہی یتخس وک مک رکےن‪ ،‬وجڑوں ںیم نلسھپ تراھےناور الضعیت اظنم ےک ومجمیع‬
‫اکم وک رتہب انبےن ںیم دمد رکبا ےہ۔‬
 ‫‪433‬‬

‫رتہب رگدش ‪:‬لیت یک امشل وپرے مسج ںیم وخن یک رگدش وک زیت رکیت ےہ۔ رتہب‬
‫رگدش باوتفں ںیم زبادہ آنجیسک اور ذغایئ اخراء الیت ےہ۔ ان یک رمم ںیم دمد رکیت ےہ‬
‫اور ومجمیع تحص وک فروغ دیتی ےہ۔‬

‫لمفبٹک اظنم اک رحمک ‪:‬لیت یک امشل ےک دوران ےکلہ ےکٹھج اور رحںیتک لمفبٹک اظنم وک‬
‫رحتمک رکیتکس ںیہ‪ ،‬وج مسج ےس زہرےلی امدوں اور ہلضف وک اخرج رکےن اک ذہم دار ےہ۔ ہی‬
‫رحمک دمافعنی اظنم وک تراھےن اور مس ربایئ وک فروغ دےنی ںیم دمد رک اتکس ےہ۔‬

‫انتؤ ںیم یمک اور ذینہ تحص ںیم رتہبی ‪:‬لیت یک امشل اک ااصعیب اظنم رپ رپوکسن اتر ڑپبا‬
‫ےہ‪ ،‬آرام وک فروغ داتی ےہ اور انتؤ یک حطس وک مک رکبا ےہ۔ اس ےک دامیغ تحص رپ تبثم‬
‫اترات ڑپ تکس ںیہ‪ ،‬ےسیج ےب ینیچ‪ ،‬ڈرپنشی وک مک رکبا‪ ،‬اور دنتریتس ےک ااسحس وک فروغ دانی۔‬

‫دلج یک دجتید ‪:‬دلج رپ لیت یک امشل دلج یک تحص اور اظہری لکش وک رتہب انب یتکس ےہ۔‬
‫لیت دلج وک یمن ےنشخب اور رپورش رکےن ںیم دمد رکےت ںیہ۔ اہڈیئرنشی‪ ،‬کچل اور وجاین یک‬
‫کمچ وک فروغ دےتی ںیہ۔‬

‫رتہب اہہمض ‪:‬ٹیپ یک امشل وصخمص ولیتں ےک اسھت یکینکت ادناز ںیم یک اجےئ وتہی اہےمض ںیم‬
‫دمد رک یتکس ںیہ۔ ڑھگی یک تمس ںیم ٹیپ یک امشل رکبا اہہمض ےک اعضااء وک رحتمک رک اتکس‬
‫ل‬
‫ےہ‪ ،‬رپاٹس سس وک رتہب انب اتکس ےہ‪ ،‬دبیمضہ اور ااھپرہ یک العامت وک دور رک اتکس ےہ۔‬
 ‫‪434‬‬

‫دنین وک فروغ دانی ‪:‬رات وک لیت یک امشل آرام اور دنین ےک ایعمر وک رتہب انبےن ںیم دمد‬
‫رکیت ےہ۔ لیت یک آرام دہ وصخایصت اوراسمج اک رپوکسن اتر دلجی اور رہگی دنین رکےن اور‬
‫راجشخب دیباری ںیم دمد رک اتکس ےہ۔‬

‫لیتینعیرواینغت ےس العج( اروام رھتایپ )رپای اگل یلیصفت اتکب رپاکماجریےہ‬

‫رونغ اتراس(لگ وسنس)‬

‫‪Lily oil‬‬

‫بطِالہتیبؑںیملگِوسنسےکوفادئ‬
‫اامم ٰ‬
‫ومس اکمظ ہیلع االسلم فرامےت ںیہ‬

‫ےہ۔( ااکلیف ج‪6‬ص‪)524‬‬ ‫رونغ اتراس وک باک ںیم ڈاںیل اس ےس یسنج اطق ںیم ااضہف وہبا‬
 ‫‪435‬‬

‫اامم یلع ہیلع االسلم فرامےت ںیہ‪:‬رونغ مسج رپ ےنلم ےس رہچہ وخوصبرت وہبا ےہ۔دامغ وک‬
‫وقت یتلم ےہ۔لقع ںیم ااضہف وہبا ےہ اوراسمم لھک اجےت ںیہ۔دلج یک یتخس اور ےب رویقن‬
‫لم‬
‫ےہ۔ حلٹه ا یقبن ص‪168‬‬ ‫اجیت ریتہ ےہ اور رہچہ ونراین وہ اجبا‬

‫یبنؐ فرامےت ںیہ ‪:‬رونغ اہراس(زقبن) ےس زبادہ افدئہ دنم مسج ےک ےیل وکیئ زیچ ںیہن‬
‫ےہ۔( اوصل اکیف ج‪6‬ص‪521‬‬ ‫ےہ۔ہی رتس امیبرویں اک العج‬

‫ںیم ےن اامم راض (ع)وک اھکل اھت ہک ےھجم اےنپ رس ںیم دشید رسدی وسحمس وہیت‬
‫ےہاہیں ی ہک ج وہا یتلچ ےہ وت ےھجم ڈر وہبا ےہ ہک ںیم ےب وہش وہاجؤں اگ۔آپ‬
‫ےن فرامبا‪،‬اھکےن دعب ربنع اور زقبن یک وخوبش وسوھگن۔‬
‫(بط االہمئ ص ‪)87‬‬

‫‪Violet oil‬‬ ‫رونغِ ہشفنب‬

 ‫‪436‬‬

‫بطِالہتیبؑںیمرونغہشفنبےکوفادئ‬
‫اامم رفعج اصدق ہیلع االسلم فرامےت ںیہ‪:‬ہشفنب اک لیت دامغ وک وبضمط و مکحتسم رکبا‬
‫ےہ۔( اوصل اکیف ج‪6‬ص‪)522‬‬ ‫ےہ‪،‬اتروؤں رپ لیت یک امشل ےس رس درد متخ وہ اجبا‬

‫ای صخش ںیہک رگ ایگ۔اس ےک باک ےس وخن آےن اگل۔اامم رفعج اصدق ہیلع االسلم ےن‬
‫فرامبا‪:‬اس ےک باک ںیم ہشفنب اک لیت ڈاںیل۔سپ اس ےک باک ںیم ہشفنب ےک دنچ رطقے‬
‫ڈاےل ےگ وہ کیھٹ وہ ایگ۔آپ ےن فرامبا‪:‬ہشفنب رگویمں ںیم رسد اور رسدویں ںیم رگم‬
‫ےہ‪،‬ہارے اچےنہ واولں ےک ےیل وسددنم اور ہارے دونمشں ےک ےیل اصقنن دہ ےہ۔ارگ‬
‫اگلںیئ۔ (اوصل اکیف‬ ‫ولوگں وک اس ےک وفادئ اک ملع وہ اجےئ وت اس ےک ای اوہیق یک تمیق دانیر‬
‫ج‪6520‬‬

‫اامم رفعج اصدق ہیلع االسلم فرامےت ںیہ‪:‬رونغِ زوتین اامعتسل رکو۔رس اور آوھکنں ےک درد‬
‫وک متخ رکبا ےہ‬
‫اوصل اکیف ج‪6‬ص ) ‪)522‬‬

‫رونغ ہشفنب وک درگی روونغں رپ ویہ ترتری ےہ سج رطح اہلبیت ع وک دورسوں رپ‬
‫ترتری احلص ےہ‬
‫(فرب االانسد ص‪). 118‬‬
 ‫‪437‬‬

‫رونغِ زوتین‬

‫بطِالہتیبؑںیمرونغزوتینےکوفادئ‬
‫اامم رفعج اصدق ہیلع االسلم فرامےت ںیہ‪:‬زوتین اھکؤ ‪،‬ہی ےلگ یک یکشخ وک دور رکبا ےہ‪،‬مغلب‬
‫وک متخ رکبا ےہ‪،‬وٹھپں وک وبضمط رکبا ےہ۔امیبری اور دباحیل وک دور رکبا ےہ۔االخق ںیم رتہبی‬
‫ےہ۔( ویعن اابخر ارلاض ج‪2‬ص ‪)35‬‬ ‫البا ےہ‪،‬روح وک باک رکبا ےہ۔مغ و ےصغ وک متخ رکبا‬

‫ےہ۔( ااکلیف‬ ‫آب رمک وک زبادہ رکبا‬

‫اامم رفعج اصدق ہیلع االسلم فرامےت ںیہ‪ :‬زوتین ِ‬
‫ج‪6‬ص‪)332‬‬

‫اامم رفعج اصدق ہیلع االسلم فرامےت ںیہ‪:‬زوتین وقت باہ ںیم ااضہف رکبا ےہ اور سیگ وک‬
‫ےہ۔ بط االہمئ ص‪79‬‬ ‫باہر اکناتل‬

‫یبن یلص اہلل ہیلع واہل وملس ےن یلع ہیلع االسلم وک وتیص یک !اے یلع مت زوتین اک لیت‬
‫اھکؤ اور اےس رس رپ یھب اگلؤ‪،‬وج ااسی رکے اگ۔اچسیل دن اطیشن اس ےک تردی ںیہن بھٹ ےک‬
 ‫‪438‬‬

‫اگ اور اامم یلع ہیلع االسلم ےن فرامبا‪ :‬ہی رسدویں ںیم رگم اور رگویمں ںیم رسد وہبا ےہ۔(‬
‫اکمرم االالخق ج‪2‬س‪)76،،‬‬

‫اامم یلع راض ہیلع االسلم فرامےت ںیہ‪:‬رتہبنی اھکبا رونغ زوتین ےہ۔ہنم وک وخوبشدار رکبا‬
‫ےہ۔( اکمرم االالخق ج‪1‬ص‪)270‬‬ ‫ےہ۔رن وک اھکنربا ےہ۔مغلب وک متخ اور ع ّضہ وک اھجببا‬

‫یبن یلص اہلل ہیلع واہل وملس فرامےت ںیہ‪:‬زوتین رتہبنی ذغا ےہ۔رفصاء وک ُدور رکبا ےہ‪،‬مغلب‬
‫انبب ےہ‪،‬اسسن وک‬
‫وک دعف رکبا ےہ‪،‬وٹھپں وک وبضمط اورزمکوری وک ُدور رکبا ےہ‪،‬بااالخق ا‬
‫وخوبشدار اور مغ وک ُدور رکبا ےہ‬
‫(دتسمرک اولاسلئ و طبنتسم ااسمللئ‪ ،‬ج‪ ،16‬ص‪): 365‬‬

‫‪Sesame oil‬‬ ‫رونغِ ت‬

‫بطِالہتیبؑںیمرونغتےکوفادئ‬
‫ج روسل اہلل یلص اہلل ہیلع وملس وک رس درد وہبا وت آپ ت اک لیت اامعتسل رکےت۔‬
 ‫‪439‬‬

‫ااکلیف‪ ،‬کلبنی‪ ،‬ج‪ ،6‬ص‪ ،524‬ط االسمٹه‬

‫ت اک لیت‬

‫یبن یلص اہلل ہیلع واہل وملس وک ج رس ںیم درد وہبا اھت وت کنحدد اک لیت باک ںیم ڈاےتل‬
‫ےھت۔ (اوصل اکیف ج‪6‬ص‪)524‬‬

‫رونغ لگ ریخی‬

‫ےہ۔( اوصل اکیف‬ ‫اامم رفعج اصدق ہیلع االسلم فرامےت ںیہ‪:‬رونغ لگ ریخی دمعہ لیت‬
‫ج‪6‬ص‪)522‬‬

‫ومراگین ‪Moringa‬‬
 ‫‪440‬‬

‫بطِالہتیبؑںیمومراگینےکوفادئ‬
‫اامم یلع ہیلع االسلم فرامےت ںیہ‪:‬ومراگنی اک لیت رتہبنی لیت ےہ۔اس ںیم ہر تبیصم ےس‬
‫ےھت۔( بط االہمئ ص‪)87‬‬ ‫اامن ےہ‪،‬اےس اامعتسل رکو۔اناء ہیلع االسلم اےس اامعتسل رکےت‬

‫ےہ۔( اوصل اکیف‬ ‫اامم رفعج اصدق ہیلع االسلم فرامےت ںیہ‪:‬رونغ ومراگنی انتک ااھچ لیت‬
‫ج‪6‬ص‪)523‬‬
 ‫‪441‬‬

‫(بابمتفہ)درگیااکحامت‬

‫درتسوخان ےک ڑکٹے‬

‫اامم رفعج اصدق ہیلع االسلم فرامےت ںیہ‪:‬درتس وخان ےس رگے وہےئ ڑکٹوں وک اھکؤ ‪.‬‬
‫ےہ۔( ااکلف( ط‬ ‫ویکہکن وج اےس افشء اچاتہ ےہ اہلل ےک اذن ےس اس اکم ںیم ہر امیبری ےس افشء‬
‫–الاالسمٹه )‪ ،‬ج‪ ،6‬ص‪) : 299‬‬

‫باین ےنیپ ےک آداب‬

‫اامم رفعج اصدق ہیلع االسلم فرامےت ںیہ‪:‬دن وک ڑھکے وہ رک باین انیپ ذغا وک وخوگشار(مضہ‬
‫رکبا ےہ) انببا ےہ اور رات وک ڑھکے وہ رک باین انیپ امیبری اک باع نا ےہ ۔رات وک ھٹیب رک‬
‫اچےہ۔( اوصل اکیف ج‪6‬ص‪)383‬‬ ‫باین انیپ‬
 ‫‪442‬‬

‫بطِالہتیبؑںیماضخبودنہمیےکوفادئ‬

‫روسل یلص اہلل ہیلع واہل وملس فرامےت ںیہ‪ :‬اضخب ےکوچدہ وفادئ ںیہ۔اکونں اک رہبہ نپ‬
‫ُدور رکبا ےہ‪،‬آوھکنں یک روینش تریتھ ےہ۔باک یک یکشخ رعف وہیت ےہ۔ہنم ںیم وخوبش دیپا‬
‫وہیت ےہ‪،‬وسمڑے وبضمط وہےت ںیہ‪ ،‬ولغبں یک دبوب ُدور وہیت ےہ‪،‬اطیشین ووساس مک وہےت‬
‫ںیہ‪،‬فروتشں یک وخونشدی اک باع ےہ‪،‬ومنم وخش وہےت ںیہ‪،‬اکفر دسح ںیم ےتلج ںیہ‪،‬ہی‬
‫زتنی یھب ےہ اور وخوبش یھب ےہ‪،‬یمر و ریکن اس ےس رشم وسحمس رکےت ںیہ اور ہی ایکس ربق‬
‫ےہ۔( اصخل خیش دصوق ص‪)298‬‬ ‫ںیم ترای اک رپواہن‬

‫اامم رفعج اصدق ہیلع االسلم فرامےت ںیہ‪:‬انح اک اضخب رکےن ےس رہچہ یک روقن ںیم ااضہف‬
‫لم‬
‫ںیہ۔( حلٹه ا یقبن ص‪)67‬‬ ‫وہبا ےہ رگم بال دیفس وہےت‬

‫یبن یلص اہلل ہیلع واہل وملس فرامےت ںیہ‪:‬باولں وک دنہمی اگلؤ۔آوھکنں یک انیبیئ ںیم‬
‫ےہ۔( اوصل اکیف ج ‪6‬ص‪)483‬‬ ‫ااضہف رکبا ےہ‪،‬باولں وک وبضمط رکیت ےہ‪،‬ارسفدیگ دور رکبا‬
 ‫‪443‬‬

‫بطِ الہ تیبؑںیم وجےت ےننہپ ےک آداب‬

‫وجبا اننہپ‬
‫انحن نب دستر ےتہک ںیہ ہک ای دن ںیم اامم رفعجاصدق ہیلع االسلم ےک باس ایگ اور ںیم‬
‫ےن ایسہ وجبا انہپ وہا اھت۔ آرضحنتﷺ ےن فرامبا اے انحن مت ےن ایسہ وجےت ویکں نہپ‬
‫رےھک ںیہ ایک وت ںیہن اجاتن ہک ایسہ وجبا نیت وصخایصت رھکا ےہ؟‬

‫ہی انیبیئ وک فیعض رکبا ےہ۔‪،‬وقت یسنج وک فیعض رکبا ےہ۔اور مغ و ےصغ اک باع نا‬
‫ےہ۔ زین ہی رگمتسان اک ابلس ےہ۔سپ ںیم ےن وپاھچ ہک ںیم وکن ےس رن ےک وجےت‬
‫ونہپں؟‬

‫آپ َؑےن فرامبا زرد رن اک وجبا ونہپ ہک ہی نیت وصخایصت رھکا ےہانیبیئ زبادہ رکبا‬
‫ےہ۔وقت یسنج وک وقتی داتی ےہ۔اور مغ و ہصغ وک دور رکبا ےہ۔ زین ہی ربمغیپوں اک ابلس‬
‫ےہ۔( اوصل اکیف ج ‪ ،٦‬ص‪ ،٤٦٥‬ح‪)٢‬‬

‫اامم رفعج اصدق ہیلع االسلم فرامےت ںیہ‪:‬وندکار وجےت ہن ونہپ ۔ویکہکن وندکار وجےت ش‬
‫ےس ےلہپ فروعن ےن ےنہپ‬
‫(اوصل اکیف ج‪6‬ص‪)78‬‬
 ‫‪444‬‬

‫(امحم( لسغ اخےن ےک آداب‬

‫اامم رفعج اصدق ہیلع االسلم فرامےت ںیہ۔امحم ںیم کیٹ ہن اگلؤ۔اس ےس رگدوں یک‬
‫رچیب متخ وہ اجیت ےہ۔امحم ںیم یھگنک ہن رکو اس ےس بال باری وہ اجےت ںیہ۔اکال رھتپ‬
‫(باؤں رپ رگرےنواال) ہر زگ دبن رپ ہن اگلؤ۔اس ےس ترص وہےن اک ااکمن وہبا ےہ۔‬

‫۔( اوصل ااکلیف ج ‪ 6‬ص‪)105‬‬ ‫دبن اک وتہیل ہنم رپ ہن اگلؤ۔ اس ےس رہچہ ےب روقن وہ اجبا ےہ‬

‫اامم رفعج اصدق ہیلع االسلم فرامےت ںیہ‪ :‬ج یھب لسغ رک ےک باہر ولکن اخیل رس ہن باہر‬
‫ولکن۔اورپ وٹیپ رھک ول (ڑپکا وریغہ)۔اچےہ رگایمں وہں با رسدباں اس ےس یھبک رس درد ںیہن‬
‫اگ۔( اکمرم االالخق ص‪)55‬‬ ‫وہ‬

‫یٹم اھکبا‬
‫اامم رفعج اصدق ہیلع االسلم فرامےت ںیہ۔یٹم اھکبا مسج ںیم امیبری دیپا رکبا ےہ اور‬
‫امیبری وک ڑھباکبا ےہ ۔ یٹماھکےنواالاینپوہ وقت وھک داتی ےہ وج یٹم اھکےن ےس ےلہپ وہیت ےہ‬
‫اور یٹم اھکےن ےس وہ وج اکم رکبا اھت اس ںیم زمکور وہ اجبا ےہ اس یک وقت و زمکوری اک‬
‫اسحب اگلبا اجےئ اگ اور اس رپ ذعاب ایک اجےئ اگ۔‬
‫(ااکلیف ج‪6‬ص‪)723‬‬
 ‫‪445‬‬

‫وھپل‬
‫‪Rose‬‬ ‫الگب‬

‫یبن یلص اہلل ہیلع واہل وملس فرامےت ںیہ‪:‬الگب ریمے ےنیسپ ےس دیپا وہےئ۔وج صخش‬
‫حبص (امنز رجف ےک دعب) رونغ الگب وک اہھت ںیم اگل رک اےنپ رہچے رپ ےلم اگ اسرا دن اس‬
‫رپ تبیصم‪،‬رپاشیین و اافہق ںیہن آےئ اگ اس اک رہچہ رونش وہ اگ۔ہی وھپولں ےک بادشاہ یک‬
‫وخوبش ےہ۔ہی وھپل ج ںیم یھب وھپولں اک رسباج ےہ‬
‫(اکمرم االالخق ج ‪1‬ص‪) 72‬‬
 ‫‪446‬‬

‫‪Daffodil‬‬ ‫رنےکسج وھپل وسانھگن‬

‫روسل ارکم یلص اہلل ہیلع وآہل وملس فرامےت ںیہ‪:‬‬

‫رنسگ ےک وھپل وک وساھگن رکو ارگہچ دن ںیم ای بار یہ یہس‪،‬یتحٰ ےتفہ ںیم ای بار‪،‬یتحٰ‬
‫ےنیہم ںیم ای بار‪،‬یتحٰ اسل ںیم ای بار‪،‬یتحٰ اینپ اسری رمع ںیم ای بار‪،‬ویکہکن دل ںیم‬
‫دویایگن‪،‬وکڑھ اور ترص اک ای جیب وہبا ےہ اور وہ رنسگ ےک وھپل وک وسےنھگن ےس متخ وہاجبا‬
‫ےہ۔‬
‫ل‬
‫(بط البنی‪ ،‬اوب اابعلس رفعج نب دمحم ا مشبعفرري‪ ،‬ص‪۳۰‬ج)‪.‬‬
 ‫‪447‬‬

‫‪Hollyhocks‬‬ ‫لگِ یمطخ‬

‫اامم رفعج اصدق ہیلع االسلم فرامےت ںیہ‪:‬ہر ہعمج وک لگ یمطخ ےس رس دوھبا ترص اور بالگ‬
‫ےہ۔(اوصل اکیف ج‪6‬ص‪)195‬‬ ‫نپ ےس وفحمظ رھکا‬

‫اامم یلع ہیلع االسلم فرامےت ںیہ‪:‬لگ یمطخ ےس رس دوھےن ےس لیم لیچک اور آوھکنں اک ہر‬
‫ےہ۔(اوصل اکیف ج‪6‬ص‪(196‬‬ ‫رمض ُدور وہبا‬

‫اامم ومیسٰ اکمظ ہیلعاالسلم فرامےت ںیہ‪:‬‬

‫روز ہعمج لگ یمطخ ےس رس وکدوھبا رکو۔س ربمغیپ ہیلع االسلم ےہ۔رزق ںیم ااضہف وہبا‬
‫ےہ۔رقف ُدور وہبا ےہ۔بال اصف وہےت ںیہ۔دلج افشف وہیت ےہ اور انان یمرنی(دشید‬
‫ےہ۔(احبر االونار ج ‪76‬ص‪)87‬‬ ‫رسدرد) ےس وفحمظ راتہ‬
 ‫‪448‬‬

‫ونرہ‬

‫دبھ اور ہعمج وک ونرہ ہن اگلںیئ‬

‫یبن یلص اہلل ہیلع واہل وملس فرامےت ںیہ‪ :‬ہردنپرہ روز ںیم ای بار ونرہ اک اامعتسل‬
‫س ےہ‪ ،‬ارگ سیب دن زگرےئگ اور ونرہ اک اامعتسل ہن ایک اور خریدےن ےک ےئل ہسیپ ہن وہں‬
‫اچےیہ۔(‬ ‫وت فرہض ول۔ لدا ای املسمن وک اچسیل دن ےک ادنر ونرے اک اامعتسل رضور رکبا‬
‫ااصخلل‪ ،‬ص ‪(538‬‬

‫ونرہ اک اامعتسل رضحت امیلسن ہیلع االسلم ےک دور ےس رشوع وہا ےہ۔ ج‬
‫رضحت امیلسن ےن انجب سیقلب ےس شادی یک وت داھکی ہک ان ےک مسج رپااضیف بال تہب‬
‫زبادہ ںیہ وت رضحت امیلسن ےن ااضیف باولں یک افصیئ ےک ےئل وکیئ دوا ایتر رکےن اک وساچ‬
‫باہک ااضیف باولں اک اخہمت وہےکس‬
‫) اجعم اایبلن یف ریسفتارقلآن‪ ،‬ج‪ ،9‬خرء‪ ،19‬ص ‪)106‬‬
 ‫‪449‬‬

‫یبن یلص اہلل ہیلع واہل وملس فرامےت ںیہ‪:‬باچن باںیت ترص )‪( Vitiligo‬دیپا رکیت ںیہ۔‬

‫ہعمج اور دبھ وک ونرہ اگلبا‪،‬اس باین ےس لسغ با ووض رکبا وج دوھپ ےس رگم وہا وہ‪،‬بابایک‬
‫یک احل ںیم اھکبا اھکبا‪،‬ضیح وایل وعرت ےس مہ رتسبی رکبا اور ٹیپ رھبے وہےئ یھب‬
‫اھکبا اھکبا‬
‫(اکمرم االالخق ج‪1‬ص‪)94‬‬

‫وخوبش‬

‫ونٹ وخوبش اور آلئ رپ اگل ےس اتکبرپاکماجریےہ۔ اروام رھتایپ ےس العج‬

‫یبن یلص اہلل ہیلع واہل وملس فرامےت ںیہ‪:‬ایھچ وخوبش دل وک وبضمط رکیت ےہ اور وقت امجع‬
‫ےہ۔(اوصل اکیف ج‪6‬ص‪)214‬‬ ‫ںیم ااضہف رکیت‬
 ‫‪450‬‬

‫اامم یلع راض ہیلع االسلم فرامےت ںیہ‪:‬آدیم وک ہر روز وخوبش اگلبا اچےہ‪،‬ارگ اس رپ اقدر ہن‬
‫ہ جمعه اابملرک وک وخوبش اگلبا‬
‫وہ وت ای دن وھچڑ رک اگلےئ‪،‬ارگ اس رپ یھب اقدر ہن وہ وت ر‬
‫ترک ہن رکے۔‬
‫(ویعن اابخر ارلاض ج‪1‬ص‪)488‬‬

‫اامم رفعج اصدق ہیلع االسلم فرامےت ںیہ‪:‬کشم‪،‬ربنع ‪،‬زرفعان اور وعد رتہبنی وخوبشںیئ ںیہ۔‬
‫(اوصل اکیف ج‪6‬ص‪)223‬‬

‫باہتش‬

‫بطِ اہلبیتؑ باہتش‬

‫یبن یلص اہلل ہیلع و آہلوملس فرامےت ںیہ‪:‬‬

‫وج یھب زدنہ رےنہ اک وخااہں ےہ‪ ،‬اہتبل یسک ےن ہشیمہ زدنہ ںیہن رانہ‪ ،‬اس وک اچ ہبیے ہک حبص‬
‫ب‬
‫‪(...‬نم ال حضرره الفقٹه‪،‬ج ‪،3‬ص‪) 555‬‬ ‫وسترے باہتش رکے‬

‫اامم رفعج اصدق ہیلع االسلم فرامےت ںیہ‪:‬ج مت امنز رجف ڑپےتھ وہ وت وھتڑی ےس ذغا یھب‬
‫اھک ایل رکو با ہک اہمترے مسج یک رحارت اخومش رےہ‪،‬داوتنں ےس وخوبش آیت رےہ‪،‬وسمڑے‬
‫ےہ۔(بط ایبنل ص‪) 19‬‬ ‫تخس وہےت ںیہ‪،‬روزی ںیم ااضہف وہبا ےہ اور االخق ااھچ وہبا‬
 ‫‪451‬‬

‫اامم یلع ہیلع االسلم فرامےت ںیہ‪:‬ارگ وکیئ اچاتہ ےہ اس یک رمع زبادہ وہ وہ حبص وک باہتش ایک‬
‫رکے‬
‫(صحیفهارلّاضعَلَٹ ِه ­ال َّشلام‪،‬ص‪)52‬‬

‫باہتش ےک ڈیملکی ںیم وفادئ‬

‫وتابایئ ںیم ااضہف ‪:‬وتمازن باہتش آپ وک اےنپ دن یک رشواعت ےک ےیل وتابایئ فرامہ رک‬
‫اتکس ےہ۔ اکروباہڈیئرسٹی‪ ،‬رپونیٹ‪ ،‬اور تحص دنم حکٹااویئں تیمس وخن ںیم رکش یک حطس وک‬
‫مکحتسم رکےن اور حبص رھپ بادیئار وتابایئ فرامہ رکےن ںیم دمد لم یتکس ےہ۔‬

‫رتہب اراکتز ‪:‬باہتش وک رتہب یملع لعف‪ ،‬بادداش اور اراکتز ےس وجڑا ایگ ےہ۔ حبص ےک‬
‫وق اےنپ دامغ وک رضوری ذغایئ اخراء فرامہ رکےن ےس دامیغ اکررکدیگ اور دیپاواری‬
‫الصج وک تراھےن ںیم دمد لم یتکس ےہ۔‬

‫رتہب وھبک رٹنکول ‪:‬اانیمطن شخب باہتش آپ یک وھبک وک مظنم رکےن اور دن ےک دعب‬
‫رضورت ےس زبادہ وھبک وک روےنک ںیم دمد رک اتکس ےہ۔ حبص اک وتمازن اھکبا دعب ںیم زبادہ‬
‫اھکےن با اھکےن ےک باصق ااختنب ےک ااکمبات وک مک رک اتکس ےہ۔‬

‫اہےمض ںیم دبتایلیں ‪:‬باےتش اک ااختنب آپ ےک اہےمض وک اتمتر رک اتکسےہ۔ ھچک ولگ افربئ‬
‫ےس رھبوپر باہتش رکےن ےک دعب آوتنں یک بااقدعیگ اک رجتہب رک تکس ںیہ‪ ،‬ہکبج دورسوں وک‬
 ‫‪452‬‬

‫اھکےن یک وصخمص دعم ترداش با اسحس وہےن یک وصرت ںیم فیلکت با ااھپرہ وسحمس وہ‬
‫اتکس ےہ۔‬

‫مراج ںیم ااضہف ‪:‬باہتش آپ ےک مراج اور خدبایت دنتریتس رپ اتر ادناز وہ اتکس ےہ۔ ای‬
‫ذغاتیئ ےس رھبوپر اھکےن ےک اسھت دن اک آاغز ای تبثم ومڈ‪ ،‬اانیمطن ےک خدبات ںیم‬
‫ااضہف اور خرخرانپ ںیم یمک اک باع نب اتکس ےہ۔‬

‫بطِ اہلبیتؑ باہتش ونٹ‪ :‬امتم وماد ااحدی ےس ایل ایگ ےہ۔‬

‫باہتش ےس لبق‬
‫‪ ‬اسیک داےن شمشک‪،‬ای س ‪،‬ای یہب‪،‬ای چمچ دہش ںیم است داےن ولکیجن‪،‬‬
‫‪ ‬ای الگس اگےئ ےک دودھ ںیم است داےن وجھکر‬
‫‪ ‬ای چمچ ریشہاوگنر‪،‬وجھکر اور وتت‬
‫‪ ‬ای ےس دو چمچ وسقی وک رونغ زوتین ےک اسھت اھکںیئ‬
‫‪ ‬ای با دو ابار اھکبا‬
‫‪ ‬ای ےس دو الگس مین رگم باین انیپ‬
‫‪ ‬ای دعد مجلش‪،‬بان اور دودھ‪ ،‬بان وک اگےئ ےک دودھ با اگےئ ےک یھگ ےک اسھت‬
‫اھکںیئ‬
‫‪ ‬میلح‪ ،‬باالق‪،‬انچ با ےنچ اک وسپ‪،‬اخروٹ و رینپ‬
 ‫‪453‬‬

‫‪ ‬دیسی ایدوں وک ایپز اور زوتین ںیم اکپ رک اھکںیئ۔ایدے اور دہش‪،‬ایدے و وجھکر‪،‬‬
‫رینپ وک اخروٹ ےکاسھت ‪،‬اوگنر وک بان ےک اسھت‪،‬‬ ‫‪ ‬بان اور دودھ‪ ،‬بان و رکش‪،‬‬
‫‪ ‬ریشہاوگنر‪،‬وجھکر‪،‬وتت‬
‫‪ ‬بان اور وجھکر‪،‬بلٹبٹه‪،‬دعس وک دکو ےک اسھت‪،‬انچ اور انچ اک وسپ‪،‬وسپ وج‪،‬دنگم‪،‬انچ‬
‫‪ ‬رمہب(س‪،‬اگخر‪،‬باگنل)‬
‫‪ ‬ھکر ںیم دہش ڈال رک‪،‬‬
‫‪ ‬وسقی دنگم‪،‬وج‪،‬سنحدد‪،‬دعس‪،‬دکو‬

‫وچبں اک باہتش‬
‫‪ ‬ولحہ وسقی و دودھ‬
‫‪ ‬وسقی ںیم رکش ڈال رک‬
‫‪ ‬اہچر زغم و ریشہ‬

‫احہلم وخانیت اک باہتش‬

‫‪ ‬ولحہ وسقی و دودھ ۔۔۔اہچر زغم‬
‫‪ ‬لھپ‬

‫اریجن ‪،‬یہب ‪،‬س ‪،‬بااپشیت۔اریجن ‪،‬ریشہ اوگنر‪،‬وجھکر‪،‬وتت‬

 ‫‪454‬‬

‫‪ ‬وگش‬
‫‪ ‬رمہب(یہب‪،‬اگخر‪،‬ترجن‪،‬یٹھک ریچی۔۔۔)‬
‫‪ ‬اخش(دہبن‪،‬رکبے با ڑیھب ےک باےئ‪،‬رس اک وسپ)‬
‫‪ ‬بلٹبٹه‬
‫‪ ‬اوڑھجی‬
‫‪ ‬ارده ریشه‬
‫‪ ‬ایدے یک زردی‬

‫وچبں ےک ےیل‬
‫‪ ‬ایدے یک زردی‬
‫‪ ‬بان‬
‫‪ ‬دنگم‪،‬وج‪،‬اچول ‪،‬باخرہ‬
‫‪ ‬دودھ یک المیئ(رکمی)‬

‫بطِ اہلبیتؑ یک اچےئ‬

‫ب‬
‫‪ ‬اچی بادر حیؤوبه(ومال یلع ع)‬
‫‪ ‬اچی زرفعان‬
‫‪ ‬اچی لبنس الطیت‬
‫‪455‬‬

‫‪ ‬اچی دارنیچ‬
‫‪ ‬اچی ادرک‬
‫‪ ‬اچی صعت رر‬
‫‪ ‬اچی رمزوگنش‬
‫‪ ‬اچی به‬
‫‪ ‬اچی س‬
‫‪ ‬اچی وپدہنی‬
‫‪ ‬اچی زگبه‬
‫‪ ‬اچی ترجن‬
‫‪ ‬اچی انعب‬
‫‪ ‬اچی رمزه‬
‫‪ ‬اچی سقیف‬
‫‪ ‬اچی وج‬
‫‪ ‬اچی زتره ایسه‬
‫‪ ‬اچی اوجانئ‬
‫‪ ‬اچی باوببه‬
‫‪ ‬اچی ابار‬
 ‫‪456‬‬

‫‪ ‬اچی اکلم‬

‫باہتش ےس لبق رپزیہ‬

‫ترین وجھکر ‪،‬ترجن ‪،‬خروبزہ با تروبزہ‬

‫اھکب‬
‫رات اک ا‬
‫اامم رفعج اصدق ہیلع االسلم فرامےت ںیہ‪ :‬رات اک اھکبا ترک رکبا زمکور رک داتی ےہ اور‬
‫آدیم وک اچےہ وہ نس ردیسہ وہ وت رات وک ہن وسےئ رگم ہی ہک اس ےک ٹیپ ںیم اھکبا وہ۔(‬
‫اوصل ااکلیف ج‪6‬ص‪)783‬‬

‫درتس وخان رپ ےچب ڑکٹے‬

‫درتسوخان رپ رگے وہےئ ڑکٹوںےسولہپدرداکالعج‬
‫م‬ ‫جسع‬
‫دبعالل نب اصحل ی ےس روای ےہ ںیم ےن اامم رفعج اصدقؑ ےس ولہپ درد یک‬
‫ّ‬
‫اکشی یک اوہنں ےن ےھجم فرامبا مت رپ الزم ےہ درتسوخان رپ رگے وہےئ ڑکٹوں وک ااھٹ رک‬
‫اھکؤ۔راوی اتہک ےہ ںیم ےن ااسی یہ ایک درد متخ وہ ایگ۔اترامیہ اتہک ےہ ےھجم داںیئ و باںیئ ولہپ‬
‫وہا۔(ااکلیف ج‪6‬ص‪819‬‬ ‫ںیم درد اھت وت ںیم ےن اس وک ایل اس ےس ےھجم افدئہ‬
 ‫‪457‬‬

‫درتس وخان رپ رگے ڑکٹوںےسرقف اک اخہمت‬

‫اامم رفعج اصدقؑ فرامےت ںیہ ‪:‬درتس وخان رپ رگے وہےئ ڑکٹے رقف وک دور رکےت ںیہ اور‬
‫ںیہ۔(ااکلیف ج‪)6‬‬ ‫اوالد وک زبادہ رکےت‬

‫ڈیمنس‬
‫خرااسن ےس ای اقہلف آ راہ اھت۔اس وک ڈاوکؤں ےن ولٹ ایل اور اس ںیم ای دول‬
‫دنم صخش وک اےنپ ےضبق ںیم ےل ایل۔اس رپ تہب ملظ ےیک۔اس وک یھبک ترف ںیم اٹل دےتی‬
‫یھبک اس ےک ہنم ںیم ترف رھب ےتیل۔اس رپ تہب ملظ ےیک۔رھپ ڈاوکؤں یک ای وعرت وک‬
‫ان رپ ترس آبا ان وک راہ رک دبا۔رگم ترف یکوہج ےس اس یک زبان اور ہنم اس دقر اتمتر وہ‬
‫یئگ یھت ہک ہی بات ںیہن رک اتکس اھت اور اھکبا ںیہن اھک اتکس اھت۔داوتنں اک یھب ہلئسم وہ ایگ‬
‫اھت۔اس ےن اسری احل آ رک اامم یلع راض ہیلع االسلم وک اتبیئ۔اامم ےن فرامبا‪:‬وھتڑا اس‬
‫زترہ‪،‬صعترر‪،‬رمزہ اور کمن ےل ںیل اس وک وفسف انب ںیل اس ںیم ےس وھتڑا وھتڑا اینپ زبان‬
‫رپ رںیھک ۔ان شاء اہلل تحص باب وہ اجںیئ ےگ۔اس صخش ےن ااسی یہ ایک اور ھچک یہ دن‬
‫ایگ۔(ویعن اابخر ارلاض ج‪2‬ص‪)460‬‬ ‫ںیم تحص باب وہ‬
‫العم اولری ربطیس ‪ :‬ج‪ ، 2‬ص‪ ، 58 57‬عون اءابخرارلّاض علٹه االسلم ‪ :‬ج‪ ، 2‬ص‪ ، 211‬ح‪ّ ، 16‬‬
‫الاق یف اانملق ‪ :‬ص‪ ، 484‬ح‬
‫‪413.‬‬
 ‫‪458‬‬

‫اھکبا ےسیک اکپںیئ؟‬

‫ای دہعف ااحصب روسل ےن یبن یلص اہلل ہیلع واہل وملس وک اھکبا شیپ ایک‪:‬آپ ےن فرامبا ‪:‬‬
‫رامب‪:‬با روسل اہلل مہ ای ترنت ںیم وھتڑا اس یھگ اور‬
‫ہی سک رطح انبےت ںیہ۔ااحصب ےن ف ا‬
‫دہش ڈال ےتیل ںیہ۔رھپ اےس آگ رپ اکپےت ںیہ۔وھتڑا اس ی اجےن ےک دعب اس ںیم دنگم‬
‫اک آبا ڈاےتل ںیہ۔رھپ اکپےت ںیہ اور چمچ ےس الہےت اجےت ںیہ۔رھپ ڈنھٹا رک ےک اھکےت‬
‫ںیہ۔یبنؐ ےن فرامبا ‪ :‬ہی ترا ااھچ اھکبا ےہ‪،‬‬

‫(اکمرم االالخق ج ‪2‬ص‪)50‬‬

‫یبن یلص اہلل ہیلع واہل وملس وک وجھکر اک ولحہ تہب دنسپ اھت‪،‬آپ اک اھکبا ارثک وجھکر اور باین وہبا‬
‫اھت‪،‬آپ وجھکر وک دودھ ےک اسھت یھب ترے وشق ےس اھکےت ےھت۔‬

‫(اکمرم االالخق ج ‪2‬ص‪)52‬‬

‫بانخ‬
 ‫‪459‬‬

‫بانخ ےس العج‬
‫ای صخش اامم یلع ہیلع االسلم ےک باس آبا اور شااکیٹ ےک درد یک اکشی یک آپ‬
‫ےن فرامبا‪:‬اہھت و باوں ےک سیب باونخںوک رگ ےک اورپ روھک ۔(آاسن و دلجی العج ےہ(اہھت‬
‫و باوں ےک سیب بانخ اکٹ رک رگ ےک اورپ درد وایل ہگج رپ رھک رک اورپ ےس پیٹ اگل دںی‬
‫دںی)۔( بط االہمئ ص‪76‬‬ ‫نیت دن ےک دعب ابار‬

‫اامم بافر ہیلع االسلم فرامےت ںیہ‪:‬ج بانخ ترھ اجےت ںیہ وت اطیشن وک دنگیگ الیھپےن‬
‫اک ومعق اتلم ےہ۔( اور اس ےک العوہ نان وھبےنل یک امیبری اک اعرہض دیپا وہبا ےہ)‬
‫ق‬ ‫ی‬ ‫ل لمب‬
‫(ح ٹه ا ن ص‪) 158‬‬

‫اامم رفعج اصدق ہیلع االسلم فرامےت ںیہ‪:‬جمعه اابملرک ےک دن بانخ اکانٹ ‪،‬خرام‪،‬ترص اور‬
‫ادنےھ نپ ےس وفحمظ رھکا ےہ ۔ارگہچ بانخ تراےنش یک رضورت ہن وہ وت اںیہن اسھگؤ رضور۔‬
‫(اوصل اکیف ج‪6‬ص‪)157‬‬

‫روسلؐ فرامےت ںیہ۔وج صخش رعمجات اور ہتفہ وک اےنپ بانخ تراےش اور ومںیھچن اکےٹ اےس‬
‫ےہ۔(ااصخلل ص‪)214‬‬ ‫آوھکنں و داوتنں یک امیبرویں ےس اعتیف بیصن وہیت‬
 ‫‪460‬‬

‫بطِالہتیبؑںیمیھگنک رکےنےکوفادئ‬

‫یبن یلص اہلل ہیلع واہل وملس فرامےت ںیہ‪:‬یھگنک رکےن ےس اخبر متخ وہبا ےہ‪،‬رزق زبادہ وہبا‬
‫ےہ۔(اوصل اکیف ج‪6‬ص‪)155‬‬ ‫ےہ اور وقت امجع ںیم ااضہف وہبا‬

‫اامم یلع ہیلع االسلم فرامےت ںیہ‪ :‬ج رس اور داڑیھ ںیم یھگنک رکو وت یھگنک وک س رپ یھب‬
‫ںیہ۔(اوصل اکیف ج‪6‬ص‪) 155‬‬ ‫ریھپو اس ےس اخبر اور رپاشیاینں متخ وہیت‬

‫یبن یلص اہلل ہیلع واہل وملس وک رس ںیم لیت ڈاانل تہب دنسپ اھت‪،‬آپ فرامےت ےھت۔رس ںیم‬
‫لیت ڈاانل یکشخ وک متخ رکبا ےہ۔آپ تہب یس ااسقم ےک لیت اامعتسل رکےت ےھت نکیل ارثک‬
‫رونغ ہشفنب اامعتسل رکےت ےھت۔آپ ےلہپ رس ںیم لیت اگلےت‪،‬رھپ داڑیھ رپ اگلےت‪،‬رھپ وھبؤں‬
‫اور وموھچنں ںیم یھب لیت ڈاےتل اجےت ےھت اور لیت وسےتھگن یھب ےھت اس ےک دعب یھگنک‬
‫ےھت۔(اکمرم االالخق ج‪2‬ص‪)56‬‬ ‫رکےت ےھت۔ارگ رس ںیم درد وہ وت وھبؤں ںیم رضور لیت اگلےت‬
 ‫‪461‬‬

‫اامم ومیس اکمظ ہیلع االسلم فرامےت ںیہ‪:‬اہیھت ےک دای یک یھگنک رکو۔اس ےس وبایئ‬
‫ارماض ُدور وہےت ںیہ۔یبن یلص اہلل ہیلع واہل وملس فرامےت ںیہ۔اہیھت ےک دای یک یھگنک‬
‫ایھچ وہیت ےہ۔‬
‫اکمرم االالخق ج‪1‬ص‪)103‬‬

‫اامم نسح رکسعی ہیلع االسلم فرامےت ںیہ‪:‬اہیھت ےک دای یک یھگنک اک اامعتسل رکےن ےس‬
‫رس ںیم بال اےتگ ںیہ۔رس ےس وجںیئ متخ وہیت ںیہ۔رفصاء وک رسد رکیت ےہ‪،‬اور وسمڑے‬
‫وبضمط وہےت ںیہ۔‬
‫(اکمرم االاخق ج‪1‬ص‪)102‬‬

‫اامم ومیس اکمظ ہیلع االسلم فرامےت ںیہ‪:‬ڑھکے وہ رک یھگنک رکےن ےس دل زمکور وہبا ےہ‬
‫اور ھٹیب رک یھگنک رکےن ےس دل وبضمط وہبا ےہ اور دلج ےک ارماض ُدور وہےت ںیہ۔‬

‫(اکمرم االالخق ج‪1‬ص‪)105‬‬

‫اامم رفعج اصدق ہیلع االسلم فرامےت ںیہ‪:‬یھگنک رکےن ےس رزق ںیم ترتک وہیت ےہ۔‬

‫باولں وک وخوصبرت انبیت ےہ‪،‬ینم(ارپسم) وک زبادہ رکیت ےہ اور مغلب وک متخ رکیت ےہ۔یبن‬
‫یلص اہلل ہیلع واہل وملس یک اعدت ہی یھت داڑیھ ےک ےچین اچسیل رمہبت اور اورپ است‬
‫رمہبت یھگنک ایک رکےت ےھت اور فرامبا رکےت ےھت۔یھگنک رکےن ےس لقع زبادہ وہیت ےہ اور‬
‫مغلب متخ وہیت ےہ۔‬
 ‫‪462‬‬

‫(ااصخلل خیش دصوق ص‪)142‬‬

‫بطِالہتیبؑںیموکناابلسےننہپاکمکحدباایگےہ؟‬

‫اامم رفعج اصدق ہیلع االسلم فرامےت ںیہ‪:‬دیفس ابلس ونہپ ویکہکن ہی ش ےس ااھچ اور‬
‫دو۔(اوصل اکیف ج‪6,‬ص‪)445‬‬ ‫بازیکہ ترنی وہبا ےہ اور اےنپ مردوں وک ایس اک نفک‬
‫ُ‬
‫اامم یلع ہیلع االسلم فرامےت ںیہ‪:‬رویئ(اکنٹ) اک ابلس ونہپ۔روسل یلص اہلل ہیلع واہل وملس اک‬
‫لب‬
‫ےہ۔(حلٹه ا یقبن ص‪)33‬‬ ‫اور مہ اہلبیتؑ اک ابلس‬

‫دیفس رن اک ڑپکا اننہپ ش ےس رتہبنی ےہ‪،‬اس ےک دعب زرد‪،‬اس ےک دعب اکلہ الین انہپ‬
‫اجےئ۔رہگے رسخ رن اور اکےل رن اک ڑپکا اموساےئ زعاداری ےک رکموہ ےہ۔‬
 ‫‪463‬‬

‫افصیئ‬
‫روسلاہلل ﷺ فرامےت ںیہ‪:‬‬

‫وچبں وک آولدیگ ےس اصف رھتسا روھک ویکہکن اطیشن آولدیگ وک وساتھگن ےہ اور ہچب وخاب‬
‫ںیم ڈربا ےہ اور ےچب ےکاسھت فروتشں وک یھب فیلکت وہیت ےہ۔(افمت اایحلت)‬

‫اامم رفعج اصدق ہیلع االسلم فرامےت ںیہ‪:‬ج اھکےن ےک ےیل اہھت دوھؤ وت اےنپ اہھت‬
‫کشخ رکےن واےل ڑپکے(وتہیل)ےس کشخ ہن رکو۔ویکہکن اھکےن ںیم ی ی ترتک ریتہ‬
‫ےہ ج ی اہوھتں ںیم تری بایق رےہ۔ دورسی روای ںیم فرامبا ‪.‬اہھت دوھےن ےک دعب‬
‫ےہ۔(اوصل اکیف ج ‪6‬ص‪)143‬‬ ‫رہچے رپ ریھپبا اھچویئں وک متخ رکبا ےہ اور رزق ںیم ااضہف رکبا‬

‫اامم یلع ہیلع االسلم فرامےت ںیہ‪:‬اےنپ مسج یک دبوب وک باین ےس بار بار دوھ رک ُدور ایک‬
‫رکو۔ویکہکن اہلل اعتیلٰ دنگے ولوگں ےس رفنت رکبا ےہ۔ڑپکوں وک دوھ انیل دل ےک رجن و مغ‬
‫یتکس۔(اکمرم االالخق ج ‪1‬ص‪)67‬‬ ‫وک ُدور رکبا ےہ اور اس ےک ریغب امنز یھب درش ںیہن وہ‬

‫ارتشگنی‬
‫‪V‬‬
 ‫‪464‬‬

‫اامم یلع ہیلع االسلم فرامےت ںیہ‪:‬وساےئ اچدنی ےک یسک اور زیچ یک اوگنیھٹ ہن ونہپ ویکہکن یبن‬
‫یلص اہلل ہیلع واہل وملس فرامےت ںیہ‪ ،‬وہ اہھت باک ںیہن سج ںیم ولےہ یک اوگنیھٹ وہ‪ ,‬با یلعؑ‬
‫لم‬
‫حلٹه ا یقبن‬ ‫وسےن یک اوگنیھٹ ہن ونہپ وہ ج ںیم اہمتری زتنی وہ یگ(وخانیت نہپ یتکس ںیہ)۔(‬
‫ص‪)49‬‬

‫(وفادئ احلص رکےن ےک ےیل فلتخم ونیگنں وک ای یہ اوگنیھٹ ںیم وھتڑا وھتڑا ڈاال اج اتکس‬
‫ےہ اجبےئ اسرے اہوھتں ںیم اوگنایھٹں وہں)‬

‫قیقع‬

‫اامم رفعج اصدق ہیلع االسلم فرامےت ںیہ‪:‬وج صخش قیقع یک اوگنیھٹ ےنہپ اگ وہ رپاشین‬
‫لم‬
‫اگ۔(حلٹه ا یقبن ص‪)51‬‬ ‫ںیہن وہ اگ اس اک ااجنم رتہب وہ‬

‫رضحت یلع ہیلع االسلم یک اچر اوگنایھٹں ںیھت‪:‬‬

 ‫‪465‬‬

‫باوقت یک اوگنیھٹ زتنی و ترریگ ےک ےیل ‪،‬ریفوزہ یک حتف و رصنت ےک ےیل‪،‬دحید ینیچ یک‬
‫لم‬
‫ےیل۔(حلٹه ا یقبن ص‪)49‬‬ ‫وقت ےک ےیل‪،‬قیقع یک دونمشں و البؤں ےس ےنچب ےک‬

‫یبن یلص اہلل ہیلع واہل وملس فرامےت ںیہ‪:‬قیقع یک اوگنیھٹ ونہپ‪،‬احاجت وپری وہں یگ‪،‬ااجنم‬
‫ےہ۔(اوصل اکیف ج‪6‬ص‪)100‬‬ ‫ریخ وہ اگ‪،‬ہی ابمرک‬

‫یبن یلص اہلل ہیلع واہل وملس فرامےت ںیہ وج صخش قیقع یک اوگنیھٹ ےننہپ اگ ج ی اس ےک‬
‫اہھت ںیم رےہ یگ وکیئ مغ ںیہن دےھکی اگ‪،‬رھتپوں ںیم ہی الہپ رھتپ ےہ سج ےن خدا یک‬
‫لم‬
‫(حلٹه ا یقبن ص‪)53‬‬ ‫ودحان‪،‬ریمی وبنت اور با یلعؑ آپ یک اامم اک افرار ایک۔‬

‫باوقت‬

‫اامم یلع راض ہیلع االسلم فرامےت ںیہ‪:‬باوقت یک اوگنیھٹ ےننہپ ےس رپاشیین زالئ وہیت ےہ۔‬

‫زرمد‬
 ‫‪466‬‬

‫اامم ومیس اکمظہیلع االسلم فرامےت ںیہ‪:‬زرمد یک اوگنیھٹ ےننہپ ےس الکشمت آاسن وہیت ںیہ‬
‫لم‬
‫(حلٹه ا یقبن ص‪54‬‬

‫اامم یلع راض ہیلع االسلم فرامےت ںیہ‪:‬زرمد یک اوگنیھٹ ےننہپ ےس ریقفی اریمی ںیم دبل اجیت‬
‫لمب‬
‫اگ۔(حلٹه ا یقبن ص‪)54‬‬ ‫ےہ‪،‬وج صخش باوقت زرد یک اوگنیھٹ ےننہپ اگ یھبک ریقف ہن وہ‬

‫ریفوزہ‬

‫اامم رفعج اصدق ہیلع االسلم فرامےت ںیہ‪:‬وج صخش ریفوزہ یک اوگنیھٹ ےننہپ اگ یھبک اتحمج ہن وہ‬
‫اگ‪.‬‬
‫لم‬
‫(حلٹه ا یقبن ص‪)54‬‬

‫ےہ۔‬ ‫باچن اوگنایھٹں ومنم یک اچہپن‬

‫اامم رفعج اصدق ہیلع االسم فرامےت ںیہ‪:‬درفجن وک دےنھکی ےس ومنینم و ومانمت وک وخیش‬
‫احلص وہیت ےہ اور ان یک آوھکنں اک درد ُدور وہبا ےہ اور ےھجم ہی بات ہر ومنم ےک ےیل‬
‫دنسپ ےہہک باچن اوگنایھٹں اےنپ اہھت ںیم رےھک۔‬

‫باوقت ‪ :‬وہ ش ےس دمعہ ےہ‬

‫قیقع ‪:‬وہ اہلل ٰ‬
‫اعتل اور مہ اہلبیتؑ ےک ےیل ولخص رےنھک واال ہنیگن ےہ‬
 ‫‪467‬‬

‫ریفوزہ ‪ :‬ہی آوھکنں وک وقت داتی ےہ‪،‬ہنیس وک اشکدہ رکبا ےہ‪،‬دل وک وقتی اچنہپبا ےہ اور‬
‫ج وکیئ ومنم یسک احج با اکم ےک ےیل اس وک نہپ رک اجےئ وت احج وپری وہیت ےہ۔‬

‫دحید ینیچ ‪:‬نکیل اس ےیل ہی بات دنسپ ںیہن رکبا ہر وق ےنہپ‪،‬ہکلب یسک صخش ےک رش ےس‬
‫ڈربا وہ وت اےس نہپ رک اجےئ اس ےک رش ےس وفحمظ رےہ اگ۔ویکہکن دحید ینیچ اطیشن وک‬
‫ُدور رکبا ےہ اس ےیل اس وک باس رانھک انمش ےہ۔‬

‫درفجن ‪:‬وہ سج وک خدا فجن ارشف ںیم دیپا رکبا ےہ۔وج صخش اےس اہھت ںیم ےنہپ اگ‬
‫۔اہلل ٰ‬
‫اعتل اےس ہر اگنہ ےک وعض ںیم وج اس رپ یک اجےئ یگ ‪،‬زبارت‪،‬جح و رمعہ اک وثاب اس‬
‫لم‬
‫اگ۔( حلٹه ا یقبن‬ ‫ےک باہم اامعل ںیم ھکل دے اگ۔اس اک وثاب اناء و اصنیحل ےک تراتر وہ‬
‫ص‪)55‬‬

‫وسماک رکبا‬

‫اامم رفعج اصدقہیلع االسلم فرامےت ںیہ‪:‬‬

 ‫‪468‬‬

‫وسماک اراک رکںی۔آوھکنں ےس باین آےن وک متخ رکبا ےہ اور انیبیئ ںیم ااضہف رکبا ےہ‬
‫(اوصل اکیف ج ‪6‬ص‪496‬‬

‫یبن یلص اہلل ہیلع واہل وملس وسماک رکو۔انیبیئ وک زبادہ رکبا ےہ‪،‬مغلب وک متخ رکبا ےہ۔‬

‫(اکمرم االالخق ص‪) 50‬‬

‫یبن ﷺ ےن اامم یلعہیلعاالسلمےس فرامبا!‬

‫اے یلع ہیلع االسلم وسماک اراک اامعتسل رکو۔ربمغیپوں یک س ےہ۔ہنم وک وخوبشدار انبیت‬
‫ےہ۔(ااصخلل ص‪)481‬‬ ‫ےہ انیبیئ ںیم ااضہف رکیت‬

‫اامم راض ہیلع االسلم ‪:‬‬

‫رتہبنی وسماک ولیپ یک درج یک ڑکلی اک وسماک ےہ‪.‬؛ داوتنں وک اصف رکبا ےہ‪ ،‬ہنم وک‬
‫ےہ۔(راسہل ذھبٹہ‪ ،‬ص‪)50‬‬ ‫وخوبشدار انببا ےہ‪ ،‬وسمڑوں وک مکحم رکبا ےہاور ان یک ومن اک س نا‬

‫وہ ےتہک ںیہ ‪ :‬اامم اصدق ہیلع االسلم الخل رک رےہ ےھت اور ںیم یھب ان وک اگنہ رک‬
‫راہ اھت ‪.‬اامم ہیلع االسلم ےن فرامبا( بجعت ہن رکو ) ‪ ،‬ایپربم یلص اهلل علٹه وآہل وملس یھب الخل‬
‫ےہ‪(.‬اکیف ‪ ،‬ج‪ ،6‬ص‪ ،376‬ح‪)3‬‬ ‫ایک رکےت ےھت ‪.‬الخل ہنم وک وخوبشدار انببا‬

‫اامم بافر ہیلع االسلم فرامےت ںیہ‪:‬وسماک رکبا مغلب وک متخ اور لقع وک زبادہ رکبا ےھ‬
‫(وثاب االامعل‪،‬ص‪(18‬‬
 ‫‪469‬‬

‫وسماک اراک‬

‫بطِالہتیبؑںیموسماکےکوفادئ‬
‫رعیب ںیم اراک‪،‬افریس ںیم درج وسماک اگنبیل ںیم وھچبا ولیپ دنسیھ ںیم‬
‫درج وک ڑھک اور لھپ وک ریپوں ےتہک ںیہ اور اردو ںیم ولیپ اک وسماک ےتہک ںیہ‬

‫اس ںیم ذاہقئ اور وخوبش یھب بایئ اجیت ےہ۔ولفراڈیئ داوتنں یک افحتظ ےک ےلسلس ںیم‬
‫دنس امبا اجبا ےہ۔ ولیپ ںیم اس یک وقعمل دقمار یتلم ےہ۔اس ےک العوہ ولکرنی‪ ،‬دنگکھ‪،‬‬
‫ریبوزہ‪ ،‬داوتنں ےک ےئل ےب دح رضوری وبانم یس یھب ولیپ ںیم اتلمےہ‬

‫نج وک ذاہقئ اک ہلئسم ےہ ہی وسماک سح ذاہقئ وک یھب واسپ البا ےہ۔‬

‫وسماک اراک ےک ڈیملکی ںیم وفادئ‬

‫وسماک اراک ہنم یک تحص وک فروغ داتی ےہ اور داوتنں یک خرایب اور وسمڑوھں یک امیبری‬
‫ےک رطخے وک مک رکبا ےہ۔‬
 ‫‪470‬‬

‫ایٹنی ریٹکیبلی وسماک اراک ںیم دقریت ایٹنی ریٹکیبلی رمابکت وہےت ںیہ‪ ،‬ےسیج‬
‫ولساڈورنی اور ببٹترر‪ ،‬وج ہک ہنم ےک ریٹکیببا یک ازفاشئ وک روےتک ںیہ۔ اس ےس داوتنں ےک‬
‫انشکیفن ےک رطخے وک مک رکےن اور زباین تحص وک ترفرار رےنھک ںیم دمد لم یتکس ےہ۔‬

‫داوتنں یک خرایب وک رواتک ےہ ‪:‬وسماک اراک یک ایٹنی ریٹکیبلی وصخایصت ریٹکیببا یک‬
‫ازفاشئ وک رٹنکول رکےن ںیم دمد رکیت ںیہ‪ ،‬اخص وطر رپ ارٹسئووکسک ویمٹر‪ ،‬وج داوتنں یک‬
‫خرایب ںیم امہ رکدار ادا رکےت ںیہ۔ ‪ Salvadora persica‬اک بااقدعہ اامعتسل داوتنں‬
‫یک ‪ Plaque‬اور ‪ cavities‬یک لیکشت وک روےنک ںیم دمد رک اتکس ےہ۔‬

‫اسسن وک تروبازہ رکبا ےہ ‪:‬وسماک اراک یک وینہٹں وک ابچےن ےس وخوبش دار رمابکت‬
‫یکلیے ںیہ وج اسسن رپ بازیگ اک اتر ڈاےتل ںیہ۔ اس ےس اسسن یک دبوب ےس ڑلےن اور ہنم یک‬
‫بازیگ ترفرار رےنھک ںیم دمد لم یتکس ےہ۔‬

‫دقریت داوتنں وک دیفس رکبا ‪:‬وسماک اراک وینہٹں یک رہشی دار ونتیع ای رنم رھکےچ‬
‫ےک وطر رپ اکم رکیت ےہ‪ ،‬وج داوتنں ےک داوغں وک اٹہےن ںیم اعمون ےہ۔ ہی ای رونش‬
‫اور بااامتعد رکسماہ ںیم ہصح ڈال اتکس ےہ۔‬

‫وسزش ےک الخف اترات ‪:‬اس ںیم وموجد ھچک رمابکت‪ ،‬ےسیج ویلفوبایدز اور ببٹترر‪ ،‬وسزش‬
‫ےک الخف وصخایصت رےتھک ںیہ۔ ہی وصخایصت وسمڑوں ںیم وسزش وک مک رکےن اور‬
‫وسمڑوھں یک وسزش یک العامت وک دور رکےن ںیم دمد رک یتکس ںیہ۔‬
 ‫‪471‬‬

‫ل‬ ‫ل‬
‫انی حبشک وصخایصت ‪:‬اراک ںیم اےسی رمابکت وہےت ںیہ نج ےک ےکلہ انی حبشک اترات‬
‫وہےت ںیہ‪ ،‬وج داوتنں ےک درد اور وسمڑوھں ےک درد ےس اعریض آرام فرامہ رکےت ںیہ۔‬

‫ایٹنی فیگل رسرگیم ‪:‬اطماعلت ےس ہتپ اتلچ ےہ ہک اراک ایٹنی فیگل وصخایصت یک امنشئ‬
‫رکبا ےہ‪ ،‬وج ڈنیکیدا البٹکترر ےسیج اجدناروں یک وہج ےس وہےن واےل ہنم ےک فیگل انشکیفن ےس‬
‫ڑلےن ںیم دمد رک یتکس ےہ۔‬
‫ببن‬
‫ایٹنی واترل رسرگیم ‪:‬اراک ںیم باےئ اجےن واےل ھچک رمابکت ےن زباین ھؤوزنیج ےک‬
‫الخف ایٹنی واترل رسرگیم اک اظمہرہ ایک ےہ‪ ،‬وج ہنکمم وطر رپ زباین اہگ ںیم واترل انشکیفن ےک‬
‫رطخے وک مک رکبا ےہ۔‬

‫اعلب دنہ وک تراھبا ےہ ‪:‬اراک یک وینہٹں وک ابچےن ےس وھتک ےک اہبؤ وک رحتی یتلم‬
‫ےہ‪ ،‬وج زیتاب وک ےب اتر اور ےبلم وک دور رکےک زبان یک تحص وک ترفرار رےنھک ںیم دمد رکبا‬
‫ےہ۔ اعلب ںیم اہےمض ےک اترازمئ وہےت ںیہ وج اھکےن ےک وٹےنٹ اک آاغز رکےت ںیہ اور‬
‫لمع ااضہنم ںیم دمد رکےت ںیہ۔‬

‫ای آکدن رسرگیم ‪:‬اراک ںیم ایٹنی آکدن وہےت ںیہ‪ ،‬ےسیج ویلفوبایدز اور ونیفکل‬
‫رمابکت‪ ،‬وج ویلخں وک آکدویٹی انتؤ ےس اچبےن ںیم دمد رکےت ںیہ۔ آکدویٹی انتؤ رمع ےس‬
‫قلعتم وکیمرل ااطحنط )‪ (AMD‬اور انیبیئ ےک درگی اسملئ ںیم ہصح ڈال اتکس ےہ۔اس ےک‬
‫العوہ ہی باداش و دامیغ ااعفل ےک ےیل یھب افدئہ دنم ےہ۔‬
 ‫‪472‬‬

‫وسزش یک وصخایصت ‪:‬وسماک ںیم وسزش ےک الخف رمابکت وہےت ںیہ وج آوھکنں‬
‫تیمس مسج ںیم وسزش وک مک رکےن ںیم دمد رک تکس ںیہ۔ دایمئ وسزش آوھکنں یک فلتخم‬
‫احوتلں ےس کلسنم ےہ اور وسزش وک مک رکےک‪ ،‬اراک ہنکمم وطر رپ آوھکنں یک ومجمیع تحص‬
‫وک اہسرا دے اتکس ےہ۔ےسیج آوھکنں ںیم باین آبا با انیبیئ یک زمکوریوریغہ۔‬

‫ذغایئ اخراء ‪:‬اراک ےک درج ںیم باےئ اجےن واےل ضعب ذغایئ اخراء باولاہطس وطر رپ‬
‫انیبیئ یک تحص یک امحی رک تکس ںیہ۔ اثمل ےک وطر رپ وسماک ںیم وموجد وبانم یس ای‬
‫ایٹنی آکدی ےہ وج آوھکنں ںیم وخن یک رشباونں یک تحص وک ترفرار رےنھک ںیم رکدار ادا‬
‫رکبا ےہ۔‬
 ‫‪473‬‬

‫مہیلعاالسلم‬
‫ںیمونممعذغاںیئ‬ ‫رواب ِ‬
‫اتالہتیب‬
‫(ونٹامتمومادفلتخمااحدیےسایلایگےہ)‬

‫وہذغاںیئوجںیہناھکیناچہ‪:‬‬
‫‪ ‬ہنماہنردیہاھکبا(دبنیکرسدیاکباعیتنبےہ)‬
‫‪ ‬ہنماہنرخروبزوتروبزاھکبا‬
‫‪ ‬ہنماہنرخروبزہاھکباترص‪،‬خدام‪،‬وقجنلاورافجلاکسناےہ)‬
‫‪ ‬زبادہاےلبوہےئایدےاھکبا(دہماکس)‬
‫‪ ‬زبسیشایہاھکبا(اسگیکایمسقےہاخصوطررپراتوکاھکےنےسریسکناکسیتنبےہ)‬
‫‪ ‬داینھاھکبا(لقعںیمیمکووخانیتیکاوورییکامیبرباں‪PCOS‬وریغہ)‬
‫‪ ‬اچکوگش(ریغباکپےئ)ٹیپںیمڑیکےدیپارکباےہ۔‬
‫‪ ‬ٹیپرھباجےنےکدعباھکبا(رہچےےکداغاورامحقوےبووقیفاکس)‬
‫‪ ‬باہتشاورشامےکدرایمناھکبا(دورہپاکاھکبا)‬
‫‪ ‬زبادہاھکبا‬
‫اھکب‬
‫‪ ‬مسباہللےکریغباھکبا‪،‬دوبامئےسزبادہ ا‬
‫‪ ‬ذغاوکایھچرطحہنابچبا‪،‬حبصرینپاھکبا‬
‫اھکب‬
‫‪ ‬وچےہاکوھجبا ا‬
 ‫‪474‬‬

‫اھکب‬
‫‪ ‬آولاخبرہزبادہ ا‬
‫نےہ)‬
‫‪ ‬امےٹلاوراترجنوریغہراتوکاھکبا(اگنیھباوراورآوشبمشچس ا‬
‫اھکب‬
‫‪ ‬رگمذغا ا‬
‫‪ ‬وہ وگش سج وک ‪3‬دن زگر ےئگ وہں اھکبا(ڈہویں یک امیبرویں اک س‪،‬اٹھک س اھکبا‪،‬شام ےک‬
‫اھکےنوکوھچڑبا‪،‬وگشاھکےنوکترک ا‬
‫رکب‬
‫‪ ‬ترینوجھکروکحبصباہتشںیماھکبا(افجل)‬

‫وہذغاںیئنجوکرواباتںیمااٹھکاھکےنیکتحیصنیکیئگےہ‪.‬‬
‫‪ ‬ایدےوکایپزےکاسھت‪،‬یلھچموکوجھکراوردہشےکاسھت‪،‬دیہ وکاوجانئےکاسھت‪،‬دہبنےکرسوکوتس‬
‫ےک اسھت‪ ،‬رینپ وک اخروٹ ےک اسھت‪ ،.‬زبسی ( السد وریغہ) وک ذغا ےک اسھت ‪ ،‬اھٹمیئ ےک رشوع اور‬
‫آخرںیمرویٹاکڑکٹااھکبا‪،.‬وجھکرمینرگمباینےکاسھت‪،‬رویٹوکایدےےکاسھت‪،‬وگشوکایدے‬
‫ےکاسھت‪،‬دکووکدالےکاسھت(وسمریکدال‪،‬ولایب)‬
‫‪ ‬رسےک وک زوتین ےک لیت ےک اسھت‪ ،.‬دودھ وک دےبن ےک وگش ےک اسھت‪ ،‬ھکرے وک وجھکر و کمن‬
‫ےکاسھت‬
‫‪ ‬خروبزےوکرویٹےکاسھت‪،‬خروبزےوکوجھکرےکاسھت‪،‬خروبزےوکرینپےکاسھت‬
‫‪، ‬وگشوکتریدےکاسھت(ترید‪:‬رویٹوشرےبںیموچررکےکوجاھکباایتررکںی)‬
‫‪ ، ‬رویٹ وک لیت ےک اسھت( ہارے دعمے زمکور وہےئگ ںیہ با یھگ اخصل ںیہن ںیہ ورگہن رپاےھٹ یک‬
‫بطاالسیمںیمبادیئےہ‪،).‬وجھکروکدیسییھگےکاسھت‪،‬اگےئاکوگشوجھکرےکاسھت‬
 ‫‪475‬‬

‫‪ ‬دنقچر ےک وتپں وک ڑھچبے ےک وگش ےک اسھت( اہتبل اگےئ ےک وگش وک العج ےک ےیل اہک ایگ‬
‫ےہ‪).‬‬

‫وہذغاںیئنجوکااٹھکاھکباونممعےہ‬
‫ایدےوکیلھچمےکاسھت(وقجنل‪،‬داوتنںےکدرداوروباریساکسناےہ‪.‬‬ ‫‪‬‬
‫ڈنھٹیاوررگمذغاایٹھکاھکبابارگمذغاےکدعبڈنھٹیذغااھکبا‪.‬‬ ‫‪‬‬
‫اییہتعیبطیکذغاؤںوکااٹھکاھکبا‪.‬الثمارسدبارگمتعیبطیکذغاؤںوکااٹھکاھکبا‪.‬‬ ‫‪‬‬
‫وتسوکینیچورکشےک اسھت(رمدوںیکیسنجوقتیکزمکوریاکسناےہ‪).‬اہتبلایپسوک‬ ‫‪‬‬
‫متخرکےنےکےیلدیفمےہ‪.‬‬

‫بطِاہلبیتمہیلعاالسلمںیمالعجےسیکرکےتںیہ؟‬
‫اچرمراج(العجوصعمنیممہیلعاالسلم)‬ ‫‪‬‬
 ‫‪476‬‬

‫ااممرفعجاصدقہیلعاالسلمفرامےتںیہ‪:‬‬

‫مہرسدیاکالعجرگیمےساوررگیماکرسدیےس‪،‬یمناکیکشخاوریکشخاکیمنےسرکےتںیہاورااجنمخدا‬
‫رپوھچڑدےتیںیہ۔(سفٹبٹہالنحاار‪،‬ج‪2‬ص‪)77‬‬

‫اناینمسجرپرگیم‪،‬رسدی‪،‬یکشخبایمنےکاتراتوہےتںیہ۔انںیمےسسجزیچیکزبادیتبایمکوہاجیت‬
‫ےہانانامیبروہاجباےہ۔‬

‫رسدیاکدعموتازن‪:‬‬

‫‪ .1‬اعمرسدی‬
‫‪. .2‬ٹیپںیمدرد‬
‫‪. .3‬ااہسل‬
‫‪ .4‬وجڑوںاکدرد(وکڈلڈپمییبڈنسروم)‬
‫‪. .5‬رسدییکااہتن‬

‫رگمدعموتازن‪:‬‬

‫‪.1‬اخبر‪.2‬ےلگیکوسزش‪.3‬ضبق‪.4‬اہمےس(وخنںیمرگیم)‪.5‬خرخرانپاورےبینیچ‬

‫یمناکدعموتازن‪:‬‬

‫‪.1‬یلتںیمیمن(مضہےکاسملئ)‬

‫‪.2‬مینرگیمےکاحالت(الثما‪،‬انشکیفن‪،‬دلجرپداےن)‪.3‬ورم‪.4،‬ببشاابیکبایلےکانشکیفن‬
 ‫‪477‬‬

‫کشخنپاکدعموتازن‪:‬‬

‫‪.1‬کشخاھکیسن‪.2‬کشخدلجاورایرامی‬

‫‪.3‬کشخقلح‪.4‬ضبق(کشخآںیتن)‬

‫‪.5‬روجونریتیکالعامت‬

‫امیبرویں اک قلعت انان ےک مراج ےس ےہ ‪،‬رگیم‪،‬رسدی‪،‬روطی و یکشخ ج زبادہ وہ اجےئ انان‬

‫تحص رپ فلتخم اترات رمی رکیت ےہ۔ان اسری زیچوں اک دصقم یھب ںیمہ روبات ںیم اتلم‬
‫ےہ۔ےسیجرسدییکدشتےسوخانیتیکاووریںیماسملئےسیج‪PCOS،‬وریغہوہاجباےہایس‬
‫رطح رمدوں ںیم ‪ Azoospermia‬وریغہ وہبا ےہ۔اس ںیم وج امیبرباں رسد ںیہ ان اک رگم‬
‫زیچوںےسالعجرکبااچےہےسیجترہلوزاکموریغہوکرگمےسیجوہقہادرکودلہیوریغہےسالعجایک‬
‫اجےئ۔‬
‫ی‬ ‫ح‬ ‫یس‬
‫ضعباواقت ض ںیماسملئ ںیہ۔الثم یسک وکداےن لکنآےت ںیہ۔اخص رکوجاینںیم وخانیت وکہی‬
‫ی‬ ‫ح‬ ‫یس‬
‫دوونںووجاہتیکوہجےسیکلیےںیہ۔رگمورسد۔اسیک ضیھبآاسنےہ۔رگماکقلعتوچہکن‬
‫آگ ےس ےہ۔اور آگ اک رن رسخ وہبا ےہ وج داےن ںیلکن ےگ رسخ رن ےک وہں ےگ اور‬
‫رسدی اک قلعت باین ےس ےہ وج داےن ںیلکن ےگ اس ںیم باین ےک رن ےکاترات وہں ےگ۔ایس‬
‫رطحامیبرویںاکقلعتےہ۔‬

‫ایس رطح اہلبیت مہیلع االسلم ےن امیبرویں ےس قلعتم العج یھب ر‬

‫وجتت ےیک ںیہ۔ےسیج وجڑوں ںیم درد‬
‫وچہکن رسدی یک وہج ےس وہبا ےہ۔سج ےک العج ےک ےیل رگم مراج یک زیچںی اامعتسل یک اجیت‬
 ‫‪478‬‬

‫ںیہ۔اس ںیم ادرک‪،‬اوجانئ و دارینیچ اک وہقہ اور اریجن اامعتسل رکںی۔وچہکن ان اک مراج رگم وہبا‬
‫ےہ۔ایس رطح وجڑوں ںیم دردوں و وسنج ےک ےیل اامم ومیس اکمظ ہیلع االسلم ےن فرامبا ۔یھتیم اک‬
‫وہقہاامعتسلرکو(ویکہکنیھتیماکمراجرگمےہ۔)‬

‫ہکبج روبات ںیم ےہ وخانیت ےک وصخمص ابام ےک دوران ارگ وخن ہن رےک وت امسق رویم اامعتسل رکںی‬
‫آب وخن یک رگیم یک وہج ےس وہبا ےہ ۔سج وک رسد رکےن ےک‬
‫وچہکن اس دوران وخن اک تہب زبادہ ا‬
‫ےیلامسقرویمسجاکمراجرسدےہاامعتسلیکاجیتےہ۔سجےسوخنیکرگیممکوہرکوتمازنوہ‬
‫آب دنب وہ اجبا ےہ۔ اہلبیت ااہطر مہیلع االسلم یک لمکم افریسیم ےہ سج‬
‫اجیت ےہ سج ےس وخن زبادہ ا‬
‫ںیم فلتخمڑجی وبویٹں ےک وخاص اور فلتخم امیبرباں ےک العج ےک ےیل افرومےل ںیہ۔اس رپ یھب‬
‫مہررسیچیھبرکرےہںیہاوراکمیھبرکرےہںیہ۔‬

‫ترہلزاکماورولف‪،‬رسدی‪،‬اھکیسن‬
 ‫‪479‬‬

‫یھتیمبا یھتیم ےکداےن ‪2‬رگام‪،‬دارینیچ‪1‬رگام‪،‬ولن ‪1‬رگام‪،‬بازہادرک ‪ 2‬رگام۔ ‪2‬پک باینںیم‬

‫اباںیل ج ی ہک ‪ 1‬پک بایق ہن رےہ۔ اھچن رک ‪ 2‬چمچ دہش ںیم الم رک یپ ںیل۔ دن ںیم ‪ 3‬بار ایس وک‬
‫دہراںیئ۔‬

‫م ڑکٹے وک ‪ 2‬پک باین ےک ترنت ںیم سیپ ںیل۔ ابال‬

‫ادرک اور دہش یک اچےئ‪ :‬ادرک ےک ‪ 2‬یٹنیس ر‬
‫الںیئ‪،‬رھپدہشاک‪1‬چمچشالمرکںی‪.‬اےسرگموہےنرپیپںیل۔‬

‫‪ ‬ترہل‪،‬زاکم‪،‬اخبرواھکیسنےکےیلوہقہ‬
‫‪ ‬ادرکایڑکٹا‬
‫‪ ‬دلہیایڑکٹا‬
‫‪ ‬ومیلںآداھ‬
‫‪ ‬اھتمئ(صعت ررافریس)ایچمچ‬

‫شوکالمرکوہقہانبرکدنںیمدودہعفںیئپ‬

‫ومبابا‬
 ‫‪480‬‬

‫رواباتںیماتبباایگےہہکمکاھکےنےسومب اابدوروہباےہ۔‬

‫اامم رفعج اصدق ہیلع االسلم فرامےت ںیہ"ج اھکؤ وت ٹیپ وک نیت وصحں ںیم میسقت رکو۔ای ہصح‬
‫ذغا‪،‬ایہصحبایناورایہصحوہاےکےیلوھچڑدو"‬

‫اابسب‬ ‫‪‬‬
‫‪ ‬زبادہولیکرترومباےپاکباعیتنبںیہ۔‬
‫‪ ‬زبادہاکروباہڈیئریومباےپاکباعےتنبںیہ۔‬
‫‪ ‬وگشاکزبادہاامعتسلومباےپاکباعناےہ۔‬
‫‪ ‬زبادہذغایئرچیبومباےپاکباعیتنبےہ۔‬
‫‪ ‬تہبمکورزشومباےپاکباعیتنبےہ۔‬

‫العج‬ ‫‪‬‬

‫اخراء‪:‬‬
‫‪1-‬اھکےناکچمچساکرسہک‬

‫‪2/1-‬اچےئاکچمچیسپوہیئدارینیچبادارینیچیکڑھچی‬

‫‪2/1-‬اچےئاکچمچیسپوہیئبازہادرکباادرکاکباؤڈر‬

‫‪-‬آدےھومیلںاکرس‬

‫‪2‬پکرگمباین‬
 ‫‪481‬‬

‫‪ ‬دہابات‪:‬‬
‫‪.1‬ایپکبایناباںیلاوراےسوھتڑااسڈنھٹاوہےندںی‪،‬باہکہیرگموہنکیلاےنلبواالںیہن۔‬

‫‪.2‬ایپکںیم‪،‬ساکرسہک‪،‬دارینیچ‪،‬یسپوہیئادرکاورومیلںاکرسالمدںی۔اسوکحبصباہتشےس‬
‫گ اب دہش اک اامعتسل رک تکس ںیہ۔ہر اچر ہٹنھگ دعب مین رگم باین‬ ‫لبق اامعتسل رکںی۔ذاہقئ ےک ےیل ر‬
‫ُ‬
‫ںیئپ۔دورہپاکاھکباوھچڑدتر۔افنئآےٹیکہگجوھبہسواالباوجاکآبااامعتسلرکںی۔ینیچ‪،‬افشوفڈ‬
‫‪،‬فرایئےسرپزیہرکںی۔حبصوشاممکےسمکآداھہٹنھگورزشرکںی۔‬

‫دعمہیکامتمامیبرباں‪،‬اہہمض‪،‬سیگوضبق‪،‬وھبکہنانگل‬
‫بطِاالسیمیکوہشمردوا(کمنیبنیلصاہللہیلعواہلوملس)‬

‫‪100‬رگامصعترر افریس‪ 100،‬رگاماوجانئان وکسیپ ںیلانںیم ریغب ےسیپوہےئولکیجن‪ 100‬رگام‬

‫دںی۔آخ ںیم اکال کمن با دنمسری کمن با رھپ دقریت رھتپ واال کمن رقتبی ‪ 10‬رگام ڈال دںی‬
‫ر‬ ‫ڈال‬
‫(اہیئڈلبرپرشیواےلدنمسریکمنبارھپریغبکمنےکاامعتسلرکںی‬
 ‫‪482‬‬

‫وہب ےہ اور اھکےن ےس لبق اھکےن ےس اھکےن یک‬

‫اامعتسل‪:‬اس وک اھکےن ےک دعب اھکےن ےس اھکبا مضہ ا‬
‫وخاشہ تریتھ ےہ۔حبص و شام با دورہپ و رات اھکےن ےک دعب ای چمچ اامعتسل رکںی۔(اچر ےتفہ با‬
‫امیبریجیکیھٹہنوہ)‬

‫اہیئڈلبرپرشی‬

‫‪ ‬نسہلدوےسنیتڑکٹےروزاہناامعتسلرکںی ابنسہلاکرشیاامعتسلرکںی‬
‫‪ ‬دارینیچاکوہقہاامعتسلرکںی‬
‫‪ ‬دیفسرمچ‪،‬ہراھکےنےکدعب‪7/6‬داےندیفسرمچےکابچابچرکاھکںیئ۔‬
‫‪ ‬نسہلوکدوےسنیتٹنمزبانےکےچینرےنھکےسڈلبرپرشیبارلموہاجباےہ‬

‫دنینیکیمکوللخ‪،‬ااصعبںیمدرد‪،‬ڈرپنشیووھٹپںےکدردےکےیلدیفموہقہ‬

‫‪Lemon Balm‬‬ ‫‪Chamomile‬‬

‫‪ ‬راتوکوسےنےسلبق‬
‫‪ ‬ایچمچباوبہن‬
 ‫‪483‬‬

‫ب‬
‫‪ ‬ای چمچ بادر حیؤوہی (‪،)Lemon Balm‬ای چمچ دہش با گر ‪،‬دو پک باین ںیم ابال ںیل دس‬
‫ٹنمدعبوہقہیپںیل۔‬
‫‪ ‬طقف باوبہن ‪ Chamomile‬یھب اکیف افدئے دنم ےہ ۔آرام دہ دنین ‪،‬مسج ںیم درد و وسنج ےک‬
‫ےیلدیفمےہ۔‬

‫وجڑوںوھگوںںیمدرد‪،‬‬
‫)‪(Rheumatoid Arthritis‬‬
‫اییھٹمیھتیمےلںیلاییھٹماریجنانںیماانتباینڈالںیلڈوباجںیئ۔باچنےسدسٹنمیکلہآچن‬
‫رپ اباںیل ۔رھپ اصف رک ےک باین وھتڑا وھتڑا وپرا دن اامعتسل رکںی۔ای دن وھچڑ رک دوبارہ اامعتسل‬
‫رکںی۔آھٹباراامعتسلرکںی(ہخسنااممومیساکمظہیلعاالسلم)‬

‫اڈنپسکیبااڈنپسکیںیمدردوآرپنشیےکریغبالعج‬
‫‪50 ‬رگامدہشںیماسیکداےنولکیجنڈالرکدنںیمنیتےساچرباردںی۔‬
‫‪ ‬یھتیماکوہقہاامعتسلرکواںیئ۔‬

‫یمرنی‪،‬رسدرد‬

‫‪ ‬دواخروٹےلںیلان وکتخس ےکلھچتیمسرگمرکںی۔ادنر ےسہن ںیلج۔رھپادنرےسوتڑ رکرگم‬

‫رگماھکںیل(روزاہنراتدوےسنیتامہ)‬
 ‫‪484‬‬

‫‪ ‬زوتین ےک لیت اب یسک یھب لیت ےس دوونں اہوھتں ےک اوگنوھٹں ےک اورپ واےل وصحں یک رات وک‬
‫وسےتوقامشلرکںی۔رسدرد‪،‬ڈرپنشیوہصغےکےیلافدئہدنمےہ۔‬

‫وشرگ‬
‫‪ ‬دارینیچاکوہقہ‬
‫آب‬
‫‪ ‬وجاک ا‬
‫ہاھکےندعبدوچمچ‬
‫‪ ‬ساکرسہک ر‬
‫‪ ‬رکہلیزبسی(اسوکدوارکوطررپیھبےلتکسںیہ۔حبصوشامدوچمچ)‬
‫‪ ‬ہفلقزبسی((اسوکدوارکوطررپیھبےلتکسںیہ۔حبصوشامدوچمچ)‬
‫‪ ‬رینپ وبیٹ وک رات وک ایگہ داےن وگھب رک حبص باہتش ےس لبق اامعتسل رکںی اور رات وک ایگرہ داےن دو ےس‬
‫نیتےٹنھگوگھب رک اامعتسل رکںی۔‬

‫رگدےیکرھتپی‬
‫‪ ‬دوچمچساکدیسیرسہک‬
‫‪ ‬دوچمچزوتیناکلیت‬
‫‪ ‬دوچمچدہش‬
‫‪ ‬آداھومیلں‬
‫‪ ‬شوکالمرکحبصباہتشےسلبقاامعتسلرکواںیئ(اچرہتفہدعبٹسیٹرکواںیئ)۔‬
 ‫‪485‬‬

‫ٹیپخراب‪،‬ولزومنشوشچیپ‬
‫‪ ‬ایچمچاکرسیتاہصحولکیجن‬

‫(احہلموخانیتاامعتسلہنرکںی)اامعتسلرکںی۔‬

‫‪ ‬بافےکاردرگدیسکیھبلیتےسامشلرکںی۔‬

‫وٹھپں‪،‬وجڑوںںیمبامسجںیمدرد‬
‫‪250‬رگامزوتیناکلیتےلںیلاور‪50‬‬

‫رگامدنمسریکمناسںیمسکمرکںیل۔‬

‫جیھبمسجںیمںیہکیھبدردوہامشلرکںیاسےسآرامآاجےئاگ۔‬

‫‪ ‬وہقہ‬

‫ادرکایڑکٹا‬

‫باوبہنایوھچیٹچمچ‬
‫‪turmeric‬‬ ‫‪Chamomile‬‬ ‫‪Ginger‬‬
‫دلہی۔۔ایڑکٹا‬

‫بایندوپک‬

‫انوکابالرکسکمرکےکوہقہاامعتسلرکںی‬
 ‫‪486‬‬

‫داوتنںںیمدرد‪،‬وسمڑوںںیموسنج‬
‫‪ ‬دوچمچرسہک‬
‫‪ ‬ابارےکےکلھچ‬
‫‪ ‬دوچمچکمن(رھتپواالاخصل)‬
‫‪ ‬دوچمچدہشارگرسیمےہ‬
‫‪ ‬ان وکدس تنمابال ںیل اس ےسرغارے رکںی۔دنںیم ‪ 5/4‬رمہبتدو ےس نیتدن رکںیدردو‬
‫وسنجےکےیلزتردشےہ‪.‬‬

‫ضبق‬
‫انسیکم(احہلموخانیتبانجاکڈلبرپرشیتہب‬

‫مکوہباےہوہاامعتسلہنرکںی)دوچمچ‪،‬رسخالگبایچمچاندوونںوکدسٹنمابالںیل۔‬

‫رھپوسےتوقراتوکاامعتسلرکںی۔دودندعبدوبارہاامعتسلرکںی۔‬

‫ازگیامی)‪)Eczema‬‬
‫اییھٹمانعبےکےتپےلںیلاسوکحبص‬

‫دوالگسباینںیمابالںیلجایالگسرہاجےئاصفرکںیلاوراہنرہنمیپںیلنیتدنےنیپےسمتخ‬
‫وہاجیتےہ۔‬
 ‫‪487‬‬

‫اسےکاسھتاجحہمیھبرکواںیئ۔‬

‫وھپڑا‬
‫‪Warts‬وگمر‪,‬‬

‫‪ ‬نسہلایہصح‬
‫‪ ‬ایپزایہصح‬
‫‪ ‬ساکرسہک‬
‫‪ ‬اسوکسےکرسہکںیمسکمرکےکراتوکاورپاگلدںی۔حبصاباردںی۔ہتفہاگلباررکںی۔‬

‫اتبب۔ای وت‬
‫‪ ‬ںیمےن اچزینئڈارٹک ےس ان یک ایھچ تحصاوراچق ووچدنبرےنہ اکراز وپاھچاوہنں ےن ا‬
‫وستےاےتھٹںیہ‪،‬واکرکےتںیہاوردورسامہسنلیبڈاناامعتسلرکےتںیہ‬
‫مہحبص ر‬
 ‫‪488‬‬

‫سنلیبڈان‬

‫وپریداینںیماچزنیئڈانشےسزبادہوہشمرےہ۔‬

‫باچن رن (رسخ ‪،‬زبس ‪،‬الیپ‪ ،‬دیفس اور ایسہ) سج ںیم فلتخم روگنں ےک لھپ و زبسویں وک الم رک اھکبا اجبا‬
‫ےہ‬

‫‪:1‬۔سجںیمرسخرناکقلعتآگےسےہ۔وجدلووھچیٹآیےکےیلدیفمےہ۔ینتجیھبرسخ‬
‫رنیکذغاںیئںیہ(لھپ‪،‬زبسباںوڑجیوبایٹں)وہوھچیٹآیودلےکےیلافدئہدنمںیہ۔‬

‫‪:2‬زبسرناکقلعتڑکلیےسےہ۔ینتجیھبذغاںیئزبسرنیکںیہوہرگجوہتپےکےیلرتہبنیںیہ۔‬

‫‪:3‬دیفسرناکقلعتباابنےسےہوجڑھپیھپوںاورتریآیےکےیلافدئہدنمںیہ۔‬

‫‪:4‬ایسہواجینمرناکقلعتباینےسےہوجرگدوںاوراثمےنےکےیلافدئہدنمںیہ۔‬

‫‪:5‬رسخرنیکذغاںیئ(دلووھچیٹآی)‬
 ‫‪489‬‬

‫رسخس‪،‬ارٹساتری‪،‬امٹرٹ‪،‬رسخرمچ‪،‬تروبزہ)‬

‫اورتباالیپرن(دعمہویلت)‬

‫یلیپاگخر‪،‬دکو‪،‬‬

‫زبسرن‬
‫ب‬
‫زبس ھٹلٹااں‪،‬زبسزبسباں(رگجوہتپ)‬

‫دیفسرن(ڑھپیھپوںاورتریآی)‬

‫دیفساچول‪،‬دیفسومیل‪،‬دیفسایلھپں‪،‬دیفسوگیھب‪،‬نسہل‬

‫ایسہرنواجینم(رگدےواثمہن)‬

‫آولاخبر‪،‬نگیبوریغہ‬

‫سنلیب ڈان باچن روگنں ےک اسھت باچن ذاوقئں رپ لمتشم وہیت ےہ اھٹیم‪ ،‬اٹھک‪ ،‬کروا‪ ،‬زیت(اپسیسئ)‪ ،‬اور‬
‫نیکمن۔ ہر ذاہقئ مسج ںیم ومازہن اور ومہاری احبل رکےن ےک ےئل وصخمص وفادئ ےک‬
‫اسھت کلسنم وہبا ےہ۔‬
 ‫‪490‬‬

‫وبازنمورنمزل‬

‫‪ ‬وبانماے‪:‬‬

‫اھکےنےکاصمدر‪:‬اگخر‪،‬رکشدنقی‪،‬باکل‪،،‬ترووکیل‪،‬آڑو‪،‬ایدے‪،‬رگج‪،‬باکل‪،‬آم‬

‫‪ ‬وبانمبسکیلپمک(ب‪،1‬ب‪،2‬ب‪،3‬ب‪،5‬ب‪،6‬ب‪،7‬ب‪،9‬ب‪:)12‬‬

‫اھکےن ےک اصمدر‪ :‬وپرے رگاؤید‪ ،‬ایلھپں‪ ،‬داںیل‪ ،‬ومن یلھپ‪ ،‬جیب‪ ،‬ایدے‪ ،‬ڈتری ونصماعت‪،‬‬
‫وگش‪،‬یلھچم‪،‬وتپںوایلزبسباں‪،‬اویاکڈو‪،‬الیک‪.‬‬

‫‪ ‬وبانمیس‪:‬‬

‫اھکےنےکاصمدر‪:‬رٹسسفروسٹ(رتنسے‪،‬ومیلں‪،‬ابار‪،‬امےٹل)‪،‬ارتساریبتر‪،‬ویکی‪،‬وگآوا‪،‬ہلمشرمچ‪،‬‬
‫ترووکیل‪،‬امٹرٹ‬

‫‪ ‬وبانمڈی‪:‬‬

‫اھکےنےکاصمدر‪:‬ومرگنلی(دنمسرییلھچم)‪،‬دقمار‪،‬ایدےیکزردی‪،‬وسرجیکروینش۔‬
 ‫‪491‬‬

‫‪ ‬وبانمای‪:‬‬

‫اھکےنےکاصمدر‪:‬کشخویمہاجت(بادام‪،‬اکوج)‪،‬ولبیٹیجیآلئ(نسالفور‪،‬سفلاور)‪،‬باکل‪،‬اویاکڈو‪.‬‬

‫‪ ‬وبانمےک‪:‬‬

‫اھکےنےکاصمدر‪:‬باکل‪،‬وگیھب‪،‬ترووکیل‪،‬ہلمشرمچ‪،‬انیب‪،‬اچول‪،‬زبسایلھپں‬

‫دعماینت‪:‬‬

‫‪ ‬میشلیک‪:‬‬

‫اھکےنےکاصمدر‪:‬ڈتریونصماعت(دودھ‪،‬رینپ‪،‬دیہ)‪،‬وپرئاڈیئالپیڈسیبکلم(الپیڈسیبدودھ)‪،‬‬
‫وتپںوایلزبسباں(لیک‪،‬وکالرڈرگاؤید)‪،‬بادام‪،‬وسرجیھکمےکجیب‪،‬‬

‫‪ ‬رکومیم‪:‬‬

‫اھکےنےکاصمدر‪:‬ترووکیل‪،‬اوگنر‪،‬وپرےرگاؤید‪،‬یلایتنسٹیم‪،‬جیب‪،‬داںیل‪.‬‬

‫‪ ‬آترن‬
 ‫‪492‬‬

‫اھکےن ےک اصمدر‪ :‬الل ٹیم‪ ،‬آرنگ سٹیم (رگج‪ ،‬رگدہ)‪ ،‬وپرٹلی (رمیغ اک وگش)‪ ،‬یلھچم‪ ،‬داںیل‬
‫ل‬
‫( ٹبٹل‪،‬انچ)‪،‬باکل‬

‫‪ ‬میشینگیم‬
‫ک‬‫ٹ‬‫بم‬
‫اھکےنےکاصمدر‪:‬سٹن(بادام‪،‬اکوج)‪،‬جیب( ن‪،‬نسالفور)‪،‬وتپںوایلزبسباں‪،‬داںیل‪.‬‬

‫‪ ‬وپبامیش‪:‬‬
‫ل‬
‫اھکےنےکاصمدر‪:‬الیک‪،‬آول‪،‬باریگن‪،‬امٹرٹ‪،‬باکل‪،‬داںیل( ٹبٹلزر)‪،‬اویاکڈو‪.‬‬

‫‪ ‬وسڈمی‪:‬‬

‫‪-‬اھکےنےکاصمدر‪:‬دقریت کمن‬
 ‫‪493‬‬

‫ڈارٹکاوراملعءاکااہظرراےئ‪:‬‬
‫آیاہللدیسمیسنابعسوقنییفجن(ملعموحزہفجنارشفرعاق)‬
 ‫‪494‬‬

‫ترڈیگتردیساونرنیسح(بااتسکنآریم)‬
 ‫‪495‬‬

‫ڈارٹکدصہقیامعہمئباتر(امییبیباسیایدبا‪،،‬امیڈیارمہکی)‬
 ‫‪496‬‬

‫ڈارٹکدیسریشیلعاخبری(یپ‪-‬اچی‪-‬ڈیارمہکی)‬
 ‫‪497‬‬

‫ڈارٹکامیومیسابعس(یپاچیڈیبااتسکن)‬
 ‫‪498‬‬

‫ڈارٹکدیسونتتریلع(یپاچیڈیوبینٹایدبا)‬
 ‫‪499‬‬

‫ت‬ ‫ش‬‫کب‬ ‫ب‬

‫فرحروضی(االسکمڈیمنسیرپ رروی‪-‬ےک)‪:‬‬

‫‪P‬‬
500
 ‫‪501‬‬

‫ڈارٹکدمحمومیسابعس(‪)PhD Agri-Etomology‬‬
‫‪502‬‬

‫زیفویھتیپدیسادسابعس(امعن)‬
 ‫‪503‬‬

‫بٹلج‬
‫ڈارٹکلگزرھاء(ڈیافریسیم م)‬
 ‫‪504‬‬

‫ڈارٹکامعنرباب(امییبیباسیخرینم)‬
 ‫‪505‬‬

‫ڈارٹکانحمسبت(امییبیباسی‪FCPS/‬بااتسکن)‬
‫‪506‬‬

‫ڈارٹکوتبلزرھاء(رسنج)‬

‫وہمشرفعجی(‪)USA‬‬
 ‫‪507‬‬

‫آہنمرین(امیلفترسنایدرٹسنمنشیوعسدیرعہیب)‬
 508

+923445013241
:‫بطالہتیبؑ کنیلک‬
+923129009247

www.ahlebaitacademy.com
www.ahlebaitstore.com
www.tib-e-ahlebait.com
:‫بطالہتیبؑویاسی‬