METEOROLOJİNİN TANIMI

YERYÜZÜNDE VE ATMOSFERDE MEYDANA GELEN HAVA HAREKETLERİNİN

TAMAMINA METEOROLOJİK OLAY ; BU OLAYLARIN NASIL MEYDANA GELDİĞİNİ
İNCELEYEN , ARAŞTIRAN VE YAYINLAYAN BİLİM DALINA’DA METEOROLOJİ BİLİM
DALI DENİLMEKTEDİR .
METEOROLOJİK OLAYLARIN MEYDANA GELMESİ YERYÜZÜNDE VE
ATMOSFERDEKİ DEĞİŞİKLİKLERE NEDEN OLAN TEK ISI VE ENERJİ KAYNAĞI OLAN
GÜNEŞTİR .
DÜNYANIN , GÜNEŞ SİSTEMİ İÇERİSİNDE ,GÜNEŞE GÖRE İKİ TEMEL HAREKETİ
VARDIR .
1 . DÜNYANIN KENDİ EKSENİ ETRAFINDAKİ DÖNÜŞÜDÜR . BU DÖNÜŞ
SAYISIZ ORANDA HAVA HADİSELERİ YARATIR VE DÜNYA YÜZEYİ ÜZERİNDEKİ
RÜZGAR AKIŞINI ETKİLER .
2 . DÜNYANIN , HAFİF ELİPTİK OLAN GÜNEŞİN YÖRÜNGESİ ETRAFINDAKİ
DÖNÜŞÜDÜR. DÜNYANIN GÜNEŞ ETRAFINDAKİ YÖRÜNGESİNİN DÜZLEMİNE
ELİPTİK DÜZLEM DENİR . DÜNYANIN EKSENİ ELİPTİK DÜZLEMDEN YAKLAŞIK
23 ½ DERECE EĞİK OLDUĞU İÇİN MEVSİMLER MEYDANA GELİR .
GÜNEŞİN ENERJİSİ EN FAZLA 23 ½ DERECE KUZEY VE GÜNEY ENLEMLERİ
ARASINDA YOĞUNLAŞMAKTADIR.
DÜNYANIN KENDİ EKSENİ ETRAFINDAKİ DÖNÜŞÜ , GÜNEŞİN EKSENİ
ETRAFINDAKİ DÖNÜŞÜ VE DÜNYANIN DEĞİŞEN TOPOGRAFİK ÖZELLİKLERİNE
BAĞLI OLARAK YERYÜZÜNÜN FARKLI ISINMASI HAVA DURUMUNUN DEĞİŞMESİNE
NEDEN OLAN EN BÜYÜK FAKTÖRDÜR .
-1-
DÜNYANIN DÖNÜŞÜ , EKSEN EĞİKLİĞİ VE YÖRÜNGESİ

İLKBAHAR NOKTASI
21 MART

YAZ GÜNDÖNÜMÜ
21 HAZİRAN

GÜNEŞ
YENGEÇ DÖNENCESİ

EKVATOR

OĞLAK DÖNENCESİ

SONBAHAR NOKTASI
22 EYLÜL KIŞ GÜNDÖNÜMÜ
22 ARALIK

-2-
 GÜNEŞİN KARARTERSİK ÖZELLİĞİ
GÜNEŞ , DÜNYADAKİ TÜM ATMOSFERİK DEĞİŞİKLİKLERE VE TÜM HAVA
HAREKETLERİNE SEBEP OLAN TEK ISI VE ENERJİ KAYNAĞIDIR .
GÜNEŞ DÜNYANIN YÖRÜNGESİNE 83 DERECELİK AÇIYLA BAKAR .
DÜNYAYA ( 1 CM . KAREYE 1.94 gr /cal ) ISI ENERJİSİ VERİR . BİR KALORİ 1 GRAM
SUYUN ISISINI 14.5 DERECEDEN 15.5 DERECEYE YÜKSELTEN ISI ENERJİSİDİR .
SICAKLIK ( ISI ) :
ENERJİ SEBEBİYLE MEYDANA GELEN MOLEKÜL HAREKETLENMELERİNE
SICAKLIK ( ISI ) DENİR .
SICAKLIK ÖLÇÜM ALETLERİNE TERMOMETRE DENİR .
YERYÜZÜNDE İKİ ÇEŞİT SICAKLIK ÖLÇÜMÜ VARDIR .
1 . CELSIUS ( CENTIGRADE ) ( C )
2 . FAHREN HEIT. ( F )
C ’ DE SUYUN KAYNAMA NOKTASI 100 DERECE DONMA NOKTASI O DERECEDİR .
F ‘ DE SUYUN KAYNAMA NOKTASI 212 F DONMA NOKTASI 32 F DİR .
FORMÜL : C 5 F - 32 F
9
C + 32
9 5
RADYASYON : GÜNEŞ TARAFINDAN GÖNDERİLEN KISA DALGA % 100
RADYASYONUN % 53 ‘Ü DİĞER GEZEGENLER VEYA ATMOSFERDEKİ DEĞİŞİK
NESNELER TARAFINDAN EMİLİR . % 47 ‘ Sİ DÜNYAYA ULAŞIR . YER YÜZÜNE ULAŞAN
RADYASYONUN BİR KISMI EMİLİR BİR KISMI YANSIMA SONUCU GERİ DÖNER .
BU NEDENLE YÜKSEK İRTİFA ETKİNLİĞİ YAPAN DAĞCILAR DAHA FAZLA
RADYASYONA MARUZ KALIRLAR RADYASYONUN ZARARLI ETKİSİNDEN KORUNMAK
İÇİN YÜKSEK KORUYUCULU KREM VE UZUN KOLLU KIYAFET GİYİLMELİDİR .
-3-
 ATMOSFERİN YAPISI VE BİLEŞİMİ
ATMOSFER , YERÇEKİMİ İLE DÜNYANIN ÇEVRESİNDE DURAN VE DÜNYAYI
ÇEPEÇEVRE SARAN GAZLAR TOPLULUĞUDUR.
ATMOSFERİN DÜNYANIN YÜZEYİNE GÖRE HAREKETİ VARDIR .
BUNA SİRKÜLASYON DENİR . SİRKÜLASYONLAR , GÜNEŞİN SU BÖLGELERİ İLE
KARA PARÇALARININ FAKLI ISITILMASI VE ÖZELLİKLE KUTUPLAR VE TROPİK
BÖLGELER ARASINDAKİ BÜYÜK SICAKLIK FARKIYLA ORTAYA ÇIKAR .

ATMOSFERİN BİLEŞENLERİ
ATMOSFER ÇEŞİTLİ GAZLARIN KARIŞIMINDAN MEYDANA
DİĞER % 1 GELMİŞTİR .
DENİZ SEVİYESİNDE KURU HAVADA :
% 1 ÇOĞUNLUĞU ARGON DEĞİŞİK GAZLAR .
OKSİJEN % 21
ATMOSFERDEKİ DEĞİŞİK GAZLAR % 0 İLE % 5 ARASINDA YER
VE ZAMANA GÖRE DEĞİŞMEKTEDİRLER . SU BUHARI GAZ , SIVI VE
KATI OLMAK ÜZERE ÜÇ DURUMDA ORTAYA ÇIKMAKTADIR .
HAVANIN GAZ OLARAK SU BUHARINI MAKSIMUM DEĞERDE
TUTABİLMESİ SICAKLIĞA BAĞLIDIR . SU BUHARI HAVA İÇİNDE
YETERLİ YOĞUNLUKTA DAMLACIKLAR OLUŞANA KADAR
NİTROJEN %78 GÖZÜKMEZ .
% 21 OKSİJEN .
% 78 NİTROJEN .

-4-
ATMOSFERİN TABAKALARI
ATMOSFERİN TABAKALARI İKİ
KISMA AYRILMAKTADIR .
1 . YÜKSEK ATMOSFER :
* STRATOSFER .
* MEZOSFER .
* TERMOSFER .
2 . ALÇAK ATMOSFER :
* TROPOSFER ‘ İN KALINLIĞI
K KUTUPLARDA : 25 - 30 000 MT.
EKVATORDA : 54 – 60 000 MT.
EKVATOR
DÜNYA ATMOSFERİNDEKİ EN
DEĞİŞKEN TABAKA TROPOSFERDİR
G BÜTÜN HAVA HAREKETLERİ ;
TROPOSFER
CEPHELER , FIRTINALAR ,YAĞIŞLAR
HAVA AKIMLARI ( RÜZGARLAR )
STRATOSFER ÇÜNKÜ :
1 . SU BUHARI YÜZDE İTİBARİYLE
EN ÇOK ,
MEZOSFER 2 . KATI CİSİMLER ,
3 . GÜNEŞİN IŞINLARIYLA ISINMA
VE SOĞUMA ,
TERMOSFER ALÇAK ATMOSFERDEDİR .
-5-
 A T M O S F E R İ K B A S I N Ç
ATMOSFERİK BASINÇ ;BİRİM YÜZEY ÜZERİNDEKİ HAVA SÜTÜNUNUN
AĞIRLIĞIDIR. DENİZ SEVİYESİNDE + 15 DERECEDE YAKLAŞIK OLARAK 76 CM CIVA
VEYA 29.92 İNC HG BASINCINA EŞİT 1013.25 MB OLARAK BULUNMUŞTUR .
DENİZ SEVİYESİ BASINCI ; EN DÜŞÜK ( KÖTÜ HAVA ) OLARAK 876 MB. EN
YÜKSEK OLARAK ( EN SICAK HAVA ) 1960 MB. ARASINDA ÖLÇÜLEBİLMİŞTİR.
ATMOSFER BASINCI ZAMAN VE İRTİFAYA GÖRE DEĞİŞMEKTEDİR .
ATMOSFER BASINCI BAROMETRE DENİLEN ALETLERLE ÖLÇÜLMEKTEDİR .
DÜNYADA ÖLÇÜMLER İÇİN EN FAZLA CIVALI BAROMETRELER KULLANILMAKTADIR

B A R O M E T R E
ATMOSFERİK BASINCI DİREK DEĞER OLARAK GÖSTEREN BİR BAROGRAFTIR .
BASINÇLA DOĞRU ORANTILI . RAKIMLA TERS ORANTILI ÇALIŞIR . RAKIM
ARTTIKÇA BASINÇ AZALIR . ETKİNLİK YAPAN DAĞCILAR BULUNDUĞU RAKIMDAKİ
BAROMETRİK BASINCI KONTROL VE KAYIT EDEREK HAVANIN BOZULACAĞINI –
AÇILACAĞINI ANLAYABİLİRLER . AYNI RAKIMDA BAROMETRİK BASINÇ HIZLA
DÜŞÜYOR İSE HAVANIN HIZLA BOZULACAĞINA İŞARETTİR . YAVAŞ YAVAŞ
DÜŞÜYOR İSE ZAMANA BAĞLI OLARAK HAVANIN BOZULACAĞINI GÖSTERİR .

A L T İ M E T R E
ATMOSFERİK BASINCI İRTİFA ( RAKIM ) OLARAK GÖSTEREN BİR BAROGRAFTIR .
İRTİFAYLA DOĞRU ORANTILI ÇALIŞIR . İRTİFA ARTTIKÇA DEĞERLER BÜYÜR
İRTİFA AZALDIKÇA DEĞERLER DÜŞER . BASİT ALTİMETRELER HAVANIN
BAROMETRİK BASINCINA BAĞLI OLARAK KÜÇÜK DEĞER YANILMALARI YAPABİLİR .
-6-
 H A V A K A T E G O R İ L E R İ
ATMOSFERİK BASINÇ FARKLILIKLARI BELİRLİ YER VE ZAMANDA SÜREKLİ
OLARAK MEYDANA GELMEKTEDİR . CEPHESEL GEÇİŞLER , ORAJLAR ,YÜKSEK
BASINÇ , NOTR DURUMLAR VE ALÇAK BASINÇ SİSTEMLERİNİN HAREKETİNDEN
DOLAYI ANİ DEĞİŞİMLER GERÇEKLEŞEBİLİR . İYİ OLUŞMUŞ ALÇAK VEYA YÜKSEK
BASINÇ GEÇİŞLERİNDE BAZEN BÜYÜK DEĞİŞİKLİKLER 2 VEYA 3 SAAT İÇERİSİNDE
GERÇEKLEŞEBİLİR . ANILAN OLAYLARA BAĞLI OLARAK HAVA HAREKETLERİ ÜÇ
ANA SİSTEME BÖLÜNMÜŞTÜR .
1 . SABİT BASINÇ ( NOTR )
2 . YÜKSEK BASINÇ ( INVERSATION – UNSTABLE )
3 . ALÇAK BASINÇ ( LAPSE – STABLE )
S A B İ T B A S I N Ç (NOTR)
SABİT BASINÇ , YÜKSEK BASINÇLA ALÇAK BASINÇ ARASINDA KALAN VE HER İKİ
BASINCIN BİR BİRİLERİNİ ETKİLEMEDEN ÖNCE DURAKLADIKLARI VE GÜÇ
TOPLADIKLARI BİR GEÇİŞ HATTIDIR .
SABİT BASINÇTA HAREKET YOKTUR HAREKETE HAZIRLIK VARDIR .
SABAH , ALÇAK BASINÇTAN YÜKSEK BASINCA GEÇERKEN , AKŞAM ,YÜKSEK
BASINÇTAN ALÇAK BASINCA GECERKEN HAVA DURAĞANLAŞIR .
ÖZELLİKLE KIŞIN BACALARDAN ÇIKAN DUMANLAR ANILAN SAATLERDE HAREKET
ETMEYİP ASKIDA KALIRLAR . BU SABİT BASINC İÇİN BELİRGİN ÖRNEKTİR .
BAZEN BULUT TABAKASI YOĞUN OLDUĞU ZAMAN GÜNEŞ YERYÜZÜNÜ ISITAMAZ
BÖYLESİ DURUMLARDA SABİT BASINÇ DEĞİŞİMLERİ UZUN SAATLER ALABİLİR .
-7-
 YÜKSEK BASINÇ ( INVERSATION – UNSTABLE )
GÜNEŞİN DOĞMASI SATIH ( YER ) ISISININ YÜKSELMESİNE NEDEN OLUR . FARKLI
ALANLARDA ( ŞEHİRLER VE FABRİKALAR , SIK ORMANLAR , EKİLİ ARAZİLER , SU
REZERVLERİ , OTLU BÖLGELER , YAZ – KIŞ ARASINDAKİ FARKLI ISI KAYNAKLARI
VS) FARKLI ISI YÜKSELMESİ NEDENİYLE HAVANIN GENLEŞMESİ VE YÜKSELDİKÇE
BASINCIN DÜŞMESİYLE MOLEKÜLLERİN YAPISI BÜYÜR , YAPISI İNCELİR YUKARI
( GÖK YÜZÜNE ) DOĞRU HAVA HAREKET EDER .
BU HAREKET HAVADAKİ BULUT VE BASINCI ETKİLEYEN DİĞER NESNELERİ
KENDİSİYLE BİRLİKTE SÜRÜKLER .
YÜKSEK BASINCIN GENEL ANLAMI HAVANIN DÜZELECEĞİNİ GÖSTERİR .
BASİT YÖNTEMLERLE YÜKSEK BASINÇ DENEYİ
ETRAFINIZDAKİ HAVA HAREKETLERİ DENEY İÇİN UYGUN OLABİLİR .
1 . BULUTLARIN DAĞLARIN ZİRVELERİNE DOĞRU YÜKSELMESİ .
2 . SOLUK VERDİĞİNİZ ZAMAN BUHARIN DİKEY YÜKSELMESİ .
3 . SİĞARA VEYA ATEŞ YAKTIKTAN SONRA DUMANIN TAKİP EDİLMESİ , DUMAN
DİKEY OLARAK YÜKSELİYOR İSE ,
4 . ALTİMETREDEKİ RAKIM NORMAL RAKIMDAN YÜKSEK GÖSTERİYOR İSE ,
YÜKSEK BASINÇ ETKİSİ DEVAM EDİYOR .

ŞEHİRLER VE FABRİKALAR SIK ORMANLAR EKİLİ ARAZİ SU KÜTLESİ OTLU BÖLGE

-8-
 ALÇAK BASINÇ ( LAPSE – STABLE )
GÜNEŞ DOĞMADAN ÖNCE VEYA GÜNEŞ BATTIKTAN SONRA SATIH ( YER ) ISISI
YAVAŞ YAVAŞ AZALIR KARA PARÇALARI SOĞUMAYA BAŞLAR . SOĞUK HAVANIN
YOĞUNLUĞU DÜŞÜK OLDUĞUNDAN HAVA ÇÖKMEYE NEDEN OLUR . FARKLI
ALANLARDA ( ŞEHİRLER VE FABRİKALAR , SIK ORMANLAR , EKİLİ ARAZİLER , SU
REZERVLERİ , OTLU BÖLGELER , YAZ – KIŞ ARSINDAKİ FARKLI ISI KAYNAKLARI VS)
ISI FARKLI OLACAĞINDAN SİSİN KALINLIĞI YER YER ÇOK YOĞUN VEYA DAHA İNCE
OLABİLİR BU DA GÖRÜŞÜ ETKİLEYEBİLİR .GÜNEŞ DOĞUP ; SİS , DUMAN , PUS
,YOĞUN BULUTLAR NEDENİYLE ISISINI YER YÜZÜNE ULAŞTIRAMADIĞI ZAMAN
SATIH ISISI HAVADAKİ ISIDAN DÜŞÜK OLMAYA DEVEM EDER .
FARKLI BÖLGELERDEN GELEN SOĞUK HAVA AKIMLARIDA ALÇAK BASINCA
NEDEN OLABİLİR .

BASİT YÖNTEMLERLE ALÇAK BASINÇ DENEYİ

ETRAFINIZDAKİ HAVA HAREKETLERİ DENEY İÇİN UYGUN OLABİLİR .
1 . BULUTLARIN DAĞLARIN TABANLARINA ( ETEKLERİNE DOĞRU ÇÖKMESİ .
2 . SOLUK VERDİĞİNİZ ZAMAN BUHARIN DÜŞMESİ ( YÜKSELMEMESİ ) .
3 . SİĞARA VEYA ATEŞ YAKTIKTAN SONRA DUMANIN TAKİP EDİLMESİ DUMANIN
AŞAĞI DOĞRU ÇÖKMESİ ,
4 . BİNALARIN BACALARINDAN ÇIKAN DUMANLARI DÜŞMESİ ,
5 . NEFES ALIP VERMEDE ZORLUK VE SIK SIK NEFES ALIP VERME İHTİYACI ,
4 . ALTİMETREDEKİ RAKIMIN NORMAL RAKIMDAN YÜKSEK GÖSTERMESİ VS.

-9-
 STANDART ATMOSFERİK BASINÇ
ATMOSFERİK BASINÇ KONUSU , METEOROLOJİNİN TEMEL KONULARINDAN
BİRİNİ TEŞKİL EDER . HAVA BASINCI ,GAZ VE SIVI KARIŞIMI MOLEKÜLLERİN
AKTİVİTESİYLE BİRİM SAHA ÜZERİNE ETKİ EDEN KUVVETTİR.
YÜKSEK RAKIMLARA ÇIKILDIKÇA ATMOSFERİK BASINÇ DEĞERİ DÜŞER .
MOLEKÜLLERİN AĞIRLIĞI SABİT KALMASINA RAĞMEN ATMOSFERİK BASINCIN
DÜŞMESİ NEDENİYLE YAPILARINDA DIŞARIYA DOĞRU GENLEŞME MEYDANA GELİR.

ATMOSFERİK BASINCIN BAZI ÖZELLİKLERİ

İ R T İ F A
BASINÇ ( hPa ) METRE FEET SICAKLIK
1. 1013.25 O O 15
2. 1000 111 364 14.3
3. 850 1457 4781 5.5
4. 700 3012 9882 - 4.5
5. 500 5574 18289 -21.2
6. 400 7185 23574 -31.6
7. 300 9164 30065 - 44.5
8. 200 11784 38662 - 56.5
9. 100 16180 53083 - 56.5
10. 50 20576 67507 - 55.9
11. 30 23849 78241 - 52.7
- 10 -
 R Ü Z G A R L A R
ATMOSFER BASINCI VE SICAKLIK DEĞİŞİMLERİ HAVANIN İKİ ŞEKİLDE HAREKET
ETMESİNE YOL AÇAR .
1 . YÜKSELEN VE ALÇALAN HAVA AKIMLARI .
2 . YATAY ( UFKİ ) HAVA AKIMI .
HER İKİ AKIM VE AŞAĞIDAKİ HAREKETLER HAVA OLAYLARINI ETKİLER . BUNLAR .
1 . OKYANUS VE KITALARIN DÜZENSİZ DAĞILIMI .
2 . DÜZENSİZ ARAZİ .
3 . GÜNLÜK SICAKLIKTAKİ DEĞİŞİM .
4 . MEVSİMSEL DEĞİŞİKLİKLER .
KISACA HAREKET EDEN HAVAYA RÜZGAR DENİR . RÜZGAR BİR DOĞRULTUDA VE
YER SEVİYESİNE ÇOK YAKIN OLARAK HAREKET EDER . ŞİDETLİ RÜZGAR YER
SATHINA SÜRTÜNMEDEN DOLAYI AZALIR . RÜZGARLAR DÜZGÜN OLMAYAN
ARAZİDE DÜZGÜN ESMEZLER BİR BİRİNİ TAKİP EDEN DEĞİŞİK SÜRAT VE
İSTİKAMETTE HAMLELİ TÜRBÜLANSLARA NEDEN OLURLAR. BU TİP RÜZGARLARDA
ETKİNLİK YAPAN DAĞCILAR DİKKATLİ OLMALIDIR . RÜZGAR KARA ÜZERİNDE 30
DERECELİK AÇIYLA YAYILIR . ENGEBELİ ARAZİDE DAHA BÜYÜK AÇILAR MEYDANA
GELEBİLİR KAYALIK VE DAĞLIK ALANLARDA 90 DERECELİK SAPMALARDA
GÖRÜLEBİLİR . RÜZGAR ÇEŞİTLERİ :
1 . YEREL RÜZGARLAR .
2 . KARA VE DENİZ MELTEMLERİ .
3 . DAĞ VE VADİ RÜZGARLARI .
4 . FÖN RÜZGARLARI .
5 . BUZUL RÜZGARLARI .
- 11 -
 Y E R E L R Ü Z G A R
GENEL RÜZGAR SİSTEMLERİNE EK OLARAK YEREL RÜZGAR SİSTEMLERİ
BULUNDUKLARI BÖLGENİNİN COĞRAFYASINA GÖRE OLUŞURLAR .
YEREL SİSTEMLER GENELLİKLE BÖLGENİN İKLİMİNDE ÖNEMLİ DEĞİŞİKLİKLERE
YOL AÇARLAR . RÜZGAR SİSTEMLERİNDE “ YEREL “ İFADESİ , BU
RÜZGARLARDAN ETKİLENMİŞ KİLOMETRELERCE ALANLARDA YEREL
RÜZGARLARIN GELİŞMESİ İÇİN UYGUN ,UZUN ANCAK COĞRAFİ AÇIDAN İNCE
BÖLGELERİ ANLATMAK İÇİN KULLANILIR .
HER DURUMDA YEREL RÜZGARLARIN GELİŞİM BOYUTUNU , DERECESİNİ YEREL
COĞRAFİ AKIMLAR BELİRLER .

KARA VE DENİZ MELTEMLERİ

GÜNEŞE MARUZ KALMA VE ARAZİYE BAĞLI RADYASYON YOLUYLA KARA
YÜZEYLERİ SU YÜZEYLERİNDEN DAHA SÜRATLİ ISINIR VE SOĞUR .
BU NEDENLE KARA GÜNDÜZLERİ DENİZDEN DAHA SICAK GECELERİ DAHA
SOĞUKTUR . GÜN BOYUNCA KARA ÜZERİNDEKİ BASINÇ SOĞUK SU ÜZERİNDEN
DAHA DÜŞÜKTÜR .
SU ÜZERİNDEKİ SOĞUK HAVA ALÇAK BASINCA DOĞRU HAREKET EDİP KARA
ÜZERİNDEKİ SICAK HAVAYI YUKARI DOĞRU ZORLAR BUNUN SONUCU OLAN
RÜZGARA “ DENİZ MELTEMİ “ DENİR .
GECELEYİN BU SÜRKÜLASYON TERSİNE DÖNER VE HAVA HAREKETİ KARADAN
DENİZE DOĞRU GERÇEKLEŞİR . OLUŞAN BU DENİZ YÖNLÜ RÜZGARA
“ KARA MELTEMİ “ DENİR .
DENİZ MELTEMİ GENELLİKLE KARA MELTEMİNDEN DAHA GÜÇLÜ OLUR .
- 12 -
 DAĞ VE VADİ RÜZGARLARI
GÜNDÜZ;
DAĞLAR GÜNEŞTEN RADYASYON ( ISI ) ALIRKEN YERLE TEMAS YOLUYLA
ISINIR . ISINAN HAVA VADİLERDEKİ HAVADAN DAHA SICAK HALE GELİR VE
YOĞUNLUĞU DÜŞER , ÇEVREDEKİ SOĞUK VE YOĞUN HAVA ;SICAK HAVAYI YUKARI
DOĞRU İTEREK SICAK HAVANIN BOŞALTTIĞI ALANA DOĞRU YÜKSELMEYE BAŞLAR
GÜNDÜZ VADİLERDEN YUKARI DOĞRU HAREKET EDEN BU HAVA AKIMINA VADİ
RÜZGARI DENİR .
GECE :
GÜNEŞİN BATMASIYLA RADYASYON KAYBOLUR
VE YÜKSEK KESİMLER HIZLA SOĞUMAYA BAŞLAR
BASIÇ ARTAR . BASINCI VE YOĞUNLUĞU ARTAN
HAVA HIZLA VADİ TABANINA DOĞRU AKMAYA BAŞLAR
. VADİLER VE ALT KESİMLERDEKİ ISINMIŞ
VE BASINCI DÜŞMÜŞ HAVAYI YUKARI DOĞRU
HAREKETE ZORLAR .GECE TEPELERDEN
VADİ TABANINA DOĞRU HAREKET EDEN
BU HAVA AKIMINA DAĞ RÜZGARI
DENİR . DAĞCILAR YÜKSEK DAĞLARDA
ÇADIR KURARKEN ÇADIRIN
KAPI / KAPILARI DAĞ VE VADİ
RÜZGARLARI HAREKET
YÖNÜNE BAKMAMALIDIR . KAMP YERİ
- 13 -
F Ö N (CHINOK) R Ü Z G A R L A R I
FÖN RÜZGARLARI ;
DAĞLARIN GÜNEŞ GÖREN TARAFLARIYLA GÜNEŞ GÖRMEYEN KUZEY
TARAFLARI ARASINDA MEYDANA GELİR .
GÜNEŞİN DOĞMASIYLA ISINAN VE YOĞUNLUĞU DÜŞEN HAVA DAĞIN
YÜZEYİNDEN DORUKLARA DOĞRU HAREKET EDERKEN NEMİNİN BİR KISMINI VE
HER 200 METREDE 1 DERECE ISISINI KAYBEDER .
ZİRVEYE VARAN , ISISININ BİR KISMINI KAYBEDEN VE YOĞUNLUĞU DÜŞEN HAVA
DAĞIN KUZEY YÜZÜNDEN AŞAĞI DOĞRU AKMAYA BAŞLAR . KENDİSİYLE BERABER
TAŞIDIĞI BİR MİKTAR SICAK HAVA DAĞIN SOĞUK YÜZEYİNE ÇARPARAK NEM
BIRAKIR . DAĞIN YAPISINA BAĞLI OLARAK ISISI BİR MİKTAR ARTABİLİR .

RÜZGAR

- 14 -
B U Z U L R Ü Z G A R L A R I
BUZLANMA :
İKİ ATMOSFERİK OLAYIN AYNI ANDA ORTAYA ÇIKMASINDAN DOLAYI
1 . GÖRÜLEBİLİR SU DAMLACIKLARININ 2 . HARİCİ HAVA SICAKLIĞININ O
DERECENİN ALTINA BULUŞMASI BUZLANMAYA NEDEN OLUR . BUZLANMA DAĞLIK
BÖLGELERDE DİĞER BÖLGELERDE OLDUĞUNDAN DAHA ŞİDETLİDİR .
EN ŞİDDETLİ BUZLANMA YAMAÇLARIN RÜZGAR YÖNÜ TARAFINDA VE ZİRVELERDE
OLUŞUR .
BUZUL RÜZGARLARI :
SOĞUMANIN AŞIRI OLDUĞU DURUMDA TEHELİKELİ BOYUTLARA KADAR
GELİŞEBİLEN BAYIR AŞAĞI RÜZGARIDIR .SOĞUMA ALTTA YATAN BUZ NEDENİYLE
OLUŞTUĞU İÇİN RÜZGARLAR GÜNDÜZ VE GECE BOYUNCA BAYIR AŞAĞI ESER .
BUZLANMA ÇEŞİTLERİ :
1 . ŞEFFAF BUZLANMA : O DERECE İLE -10 DERECE ARASINDA MEYDANA GELİR .
HAVA HARERETİ –25 DERECEYE DÜŞÜNCEYE KADAR TEŞEKKÜLÜNE DEVAM EDER .
GENELLİKLE KABA VE ŞEFFAF BUZ OLARAK AŞIRI SOĞUMUŞ SU DAMLALARININ
SICAKLIĞINA VE İRİLİĞİNE BAĞLIDIR . DAĞCILIK ETKİNLİĞİ YAPAN SPORCULAR
İÇİN EN TEHLİKELİ OLANIDIR . TAŞLARI ÜZERİ GÖZÜKMEYEN BUZLA KAPLANIR.
2 . KABA BUZLANMA : -10 DERECE İLE – 20 DERECE ARASINDA ÇOK GÖRÜLÜR .
GENELLİKLE SEYREK VE AŞIRI SOĞUMUŞ SU DAMLACIKLARININ SATHA TEMAS
ETMESİYLE ORTAYA ÇIKAR –40 DERECEYE KADAR HAREKETİNE DEVAM EDER
ANİ SOĞUMA VE DONMA YAPTIĞINDAN İÇERİSİNDE BALONCUKLAR OLUŞUR .
3 . KIRAĞI : HAVA SICAKLIĞININ 0 DERECENİN ALTINDA VE NEMİN SATHA TEMAS
ETMESİ SONUCUNDA SU BUHARI SÜPLÜMLEŞEREK KIRAĞI BUZ HALINE GELİR .
- 15 -
 TÜRKİYEDEKİ RÜZGAR YÖNLERİ VE İSİMLERİ
0 0
YILDIZ
360
0

GÜNDOĞUSU
GÜNBATISI

0 0
270 90

KIBLE0
180
- 16 -
 TÜRKİYEDE ESEN BAŞLICA RÜZGARLAR
1 . KARAYEL : KUZEYBATI YÖNÜNDEN ESEN RÜZGARLARA VERİLEN ADDIR.
GEÇİCİ SİKLONLARIN ÜLKEMİZE SOKULDUĞU KIŞ MEVSİMLERİNDE GÖRÜLÜR.
SİKLONLARIN SOĞUK CEPHESİNİN GEÇİŞİNİ İZLER. GENELLİKLE SICAKLARIN
DÜŞMESİNE VE KAR YAĞIŞINA NEDEN OLUR .
2 . KEŞİŞLEME : İSTANBUL YÖRESİNDE GÜNEY DOĞUDAN ESEN HALK DİLİNDE
VE DENİZCİLERİN VERDİĞİ ADDIR . ULUDAĞIN ESKİ ADI OLAN KEŞİŞ DAĞININ
YÖNÜNE GÖRE ADLANDIRILMIŞTIR . GÜNDOĞUSU VE KIBLE ARASINDA 135
DERECEDEN ESMEKTEDİR .
3 . KIBLE : GÜNEYDEN ESEN ILIK HAVA GETİREN RÜZGARDIR .
4 . LODOS : GÜNEYBATIDAN ESEN RÜZGARLARA VERİLEN ADDIR . GEZİCİ
SİKLONLARIN ÜLKEMİZE DAHA ÇOK SOKULDUĞU KIŞ MEVSİMİNDE ÇOK GÖRÜLÜR
BU SİKLONLARIN SICAK CEPHESİNİN GEÇİŞİNİ İZLER . SICAKLARIN
YÜKSELMESİNE NEDEN OLUR .
5 . POYRAZ : ÜLKEMİZDE ÖZELLİKLE KIŞ MEVSİMİNDE DAHA SIK GÖRÜLÜR .
BU MEVSİMDE ÜLKEMİZ ÜZERİNE RUSYA VE SİBİRYA ÜZERİNDEN KUTUPSAL
HAVAYI GETİRİR . SICAKLIĞIN BELİRGİN OLARAK DÜŞMESİNE SEBEP OLUR .
YAZ MEVSİMİNDE AŞIRI YÜKSEK BASINÇ ALANINDAN BASRA ÜZERİNDEKİ ALÇAK
BASINÇ ALANINA DOĞRU İLERLEYEN DENİZ ÜSTÜ HAVA KÜTLELERİNİN EGE VE
TÜRKİYE ÜZERİNDE SAPMAYA UĞRAYARAK KUZEY DOĞUDAN ESEN POYRAZA
DÖNÜŞÜR . BU MEVSİMDE SERİNLETİCİ ETKİSİ VARDIR .
6 . YILDIZ : KUZEYDEN ESEN SOĞUK HAVA TAŞIYAN RÜZGAR ÇEŞİDİDİR .
7 . GÜN DOĞUSU – GÜN BATISI : DOĞUDAN VE BATIDAN ESEN RÜZGAR ÇEŞİDİDİR
- 17 -
 RÜZGAR HIZININ TAHMİN EDİLMESİ
RÜZGAR HIZININ ÖLÇÜLEBİLMESİ İÇİN RÜZGAR HIZI ÖLÇERE
( WIND SPEEDOMETER ) İHTİYAÇ VARDIR .RÜZGAR ÖLÇER OLMADIĞI ZAMAN % 100
GARANTİSİ OLMAMASINA RAĞMEN UYGULANAN BAZI YÖNTEMLERLE VE
GÖZLEMLERLE RÜZGAR SÜRATİ TAHMİN EDİLEBİLİR VE GEREKLİ ÖNLEMLER
ALINABİLİR .
RÜZGARLARIN ŞİDDETLERİNE GÖRE ALDIKLARI ADLAR
DERECESİ ADI HIZI SN / MT. ETKİSİ
0 SAKİN 0-2 HİSSEDİLMEZ .
1 ÇOK HAFİF 1-2 HİSSEDİLMEZ .
2 ESİNTİ 2-4 YAPRAKLARI KIMILDATIR .
3 HAFİF MELTEM 4-6 YAPRAKLARI KIMILDATIR .
4 MELTEM 6-8 İNCE DALLARI SALLAR .
5 SERT MELTEM 8 - 10 İNCE DALLARI SALLAR .
6 RÜZGAR 10 -12 KALIN DALLARI SALLAR
7 FIRTINALI RÜZGAR 12 -14 KALIN DALLARI SALLAR .
8 HAFİF BORA 14 -16 KÖRPE AĞAÇ GÖV.SALLAR
9 BORA 16 –20 KÖRPE AĞAÇ GÖV. SALLAR .
10 ŞİDETLİ BORA 20 –25 DALLARI KIRAR .
11 FIRTINA 25 –30 DALLARI .
12 TAYFUN (KASIRGA) 30 VE YUKARI AĞAÇLARI SÖKER .
- 18 -
 S U Y U N H A L D E Ğ İ Ş İ M İ
SU HAL DEĞİŞİMİNDE İKEN ;
1 . BUHARLAŞMA .
2 . YOĞUNLAŞMA .
3 . DONMA .
4 . ERİME .
SUYUN DEĞİŞİKLİĞİ ISI DEĞİŞİKLİĞİNİ İÇERİR . ISI ŞEKLİNDEKİ ENERJİ YA
ABSORDE EDİLİR YADA SERBEST BIRAKILIR .

ETRAFTAKİ ATMOSFERE YAYILAN ISI

GAZ KATI
( BUHAR ) ( BUZ )
YOĞUNLAŞMA DONMA
BUHARLAŞMA
ERİME

ETRAFTAKİ ATMOSFERİN ABSORDE ETTİĞİ ISI

- 19 -
GÖRÜŞ TAHDİTLERİ (YAĞIŞLAR)
SU :
DÜNYA YÜZEYİNİN ÜÇTE İKİSİNDEN DAHA FAZLA BİR ALANI KAPLAR .
BU GENİŞ KAYNAKTAN OLUŞAN SU DEVAMLI BİR HAL DEĞİŞİMİ İÇERİSİNDEDİR
BU DEĞİŞİMİN EN ÖNEMLİ DÖRT EVRESİ ;
1 . BUHARLAŞMA .
2 . YOĞUNLAŞMA .
3 . DONMA
4 . ERİME
BU DAİMİ SÜRECE HİDROLOJİK DEVİR DENİR .
ATMOSFERDEKİ SU ÜÇ HALDE BULUNUR .
1 . KATI .
2 . BUHAR .
3 . SIVI .
1 . KATI HALDE :
1 . KAR . ( SULU KAR – DOLU )
2 . BUZ .
2 . SU BUHARI ;
GAZ HALİNDEDİR VE GÖZLE GÖRÜLMEZ .
3 . SIVI HALDE ;
1 . BULUT .
2 . SİS .
3 . ÇİŞENTİ .
4 . YAĞMUR .
- 20 -
 Y A Ğ I Ş Ç E Ş İ T L E R İ
YAĞIŞ :
NEMİN ATMOSFERDE SIVI YADA KATI HALDE YAĞMUR , DONAN YAĞMUR
ÇİSENTİ , DONAN ÇİSENTİ , BUZ PARÇALARI , KAR , DOLU YADA BUNLARIN
KOMBİNASYONLARI ŞEKLİNDE DÜŞEN FORMLARDIR .
1 . SİS :
KÜÇÜK SU DAMLACIKLARININ HAVADA ASILI KALMASI OLAYIDIR .
YOĞUNLUĞU BULUTLARDAN DAHA FAZLADIR . SİS GRİ REKLİ OLUP AYNI ZAMANDA
NEMİ HİSSEDİLİR . ALÇAK BULUTLARLARLA SİS ARSINDA BENZERLİK VARDIR .
TEK FARKI SİS YER SATHINA 50 METREYE KADARDIR 50 METREDEN YUKARISI
BULUT OLARAK ADLANDIRILIR .
2 . ÇİĞ :
SIVI PARTİKÜLLERİN AŞIRI SOĞUMUŞ NESNELERİN ÜZERİNE TEMAS
ETMESİ VE YOĞUNLUĞUNUN ARTARAK SIVIYA DÖNÜŞMESİYLE OLUŞUR .
3 . ÇİSENTİ :
YAĞIŞIN YAĞMURA DÖNÜŞMEDEN ÖZCEKİ HALİDİR . DAMLACIK
BOYUTLARI ÇOK KÜÇÜK OLDUĞUNDAN GÖRÜŞÜ ENGELLER .
4 . YAĞMUR :
1 . YAĞIŞ SÜRECİNİN BAŞLAMASI BUZ KİRİSTALLERİYLE OLUR . BÜYÜYEN
BUZ KİRİSTALLERİ AŞAĞI YÖNLÜ HAREKET EDER . DONMA NOKTASINDAN DAHA
SICAK HAVAYA DOĞRU GEÇERKEN YAĞMUR DAMLASI HALİNE GELİR .
2 . BULUTLARIN İÇİNDEKİ KÜÇÜK SU DAMLACIKLARI GEZİNEN VE YAVAŞ
HAREKET EDEN DAMLALARLA ÇARPIŞIP BÜYÜYEREK İVME KAZANIR . YER ÇEKİM
ETKİSİYLE DÜŞMEYE BAŞLAR .
- 21 -
 BULUTLARIN ÖZELLİKLERİ
BULUTLAR : YOĞUNLAŞMA ÇEKİRDEKLERİ DİYE ADLANDIRILAN
MİKROSKOBİK SU EMİCİ PARTİKÜLLLER ÜZERİNDE TOPLANAN KÜÇÜK SU
DAMLACIKLARININDAN OLUŞMUŞTUR .O KADAR KÜÇÜKTÜRLER Kİ BOYUTLARI
MİKRON CİNSİNDEN ÖLÇÜLÜR . ( BİR MİKRON 1 METRENİN MİLYONDA BİRİ )
BULUTLAR GENELLİKLE HAVA NEME DOYMUŞ HALE GELDİĞİNDE OLUŞUR .
BULUTLAR GÖK YÜZÜNÜN İŞARETİ OLARAK ADLANDIRILIR . ATMOSFERİK
HAREKETLERİN VE DOYMUŞLUĞUN GÖKTEKİ GÖRÜLÜR DELİLLERİDİR .
BULUTLAR ATMOSFERİK HAREKETLERİN HABERCİSİDİR .
BULUTLAR ATMOSFERDEKİ BELLİ BİR MİKTAR HAVADA SU BUHARININ
YÜKSELMESİYLE , SOĞUMASIYLA VEYA ALÇAK TABAKALARDAKİ SİS
KÜMECİKLERİNİN BUHARLAŞMASIYLA MEYDANA GELİR .
BULUTTA KAPALILIK :
BULUTTA KAPALILIK GÖK YÜZÜNDEKİ BULUTLULUK DERECESİNİN
DEĞERLENDİRİLMESİNİ YANSITMAK AMACIYLA KULLANILMAKTADIR .

S/N KODU AÇILIMI KAPALILIK ORANI

1 . FEW AZ PARÇALI BULUTLU 0 / 8 İLE 2 / 8
2 . SCATTERT PARÇALI BULUTLU 3 / 8 İLE 4 / 8
3 . BROKEN KAPALI 5 / 8 İLE 7 / 8
4 . OVERCAST TAM KAPALI 8/8

- 22 -
B U L U T Ç E Ş İ T L E R İ

- 23 -
DAĞCILAR İÇİN ATMOSFERİN TEMEL ÖZELLİĞİ
ATMOSFER % 21 OKSİJEN İHTİVA ETTİĞİ İÇİN BASINÇLI OKSİJEN HER
SEVİYEDE TOPLAM HAVA BASINCININ 1 / 5 İNİ OLUŞTIRUR .
BU DEĞER YÜKSEK İRTİFA TIRMANIŞI YAPAN DAĞCILAR İÇİN ÇOK ÖNEMLİDİR .
AKCİĞERLERİN OKSİJENİ EMME ORANI OKSİJEN BASINCINA BAĞLIDIR ÇÜNKÜ
DAĞCI YAKLAŞIK OLARAK 1 İNC ( 6.452 CM ) KAREYE 1016.5 KG. BASINÇLA
OKSİJENİ EMMEKTEDİR .
İRTİFA YÜKSELDİKÇE HAVADAKİ OKSİJEN KONSANTRASYONU % 21 OLMASINA
RAĞMEN BAROMETRİK BASINÇ DÜŞER NESNELERİN GENLEŞMESİ DIŞA DOĞRU
ARTAR . HER SOLUK ALIŞINDA BASINCI DÜŞTÜĞÜ İÇİN , OKSİJEN BASINCIDA BUNA
PARELEL ORANDA DÜŞMEKTEDİR .
İLAVE OKSİJEN OLMADAN YÜKSEK İRTİFADA YAPILAN UZUN SÜRELİ
TIRMANIŞLAR GENELLİKLE YORGUNLUK HİSSİ YARATIR VE DAHA SONRA GÖRÜŞ
KAYBI MEYDANA GELİR GEREKLİ ÖNLEMLER ALINMADIĞI TAKDİRDE EN SON
BİLİNÇ KAYBI OLUŞUR . BU BELİRTİLERİN HEPSİ HİPOKSİYA BELİRTİLERİDİR .
HİPOKSİYANIN İLK BELİRTİLERİNİN DAĞCI TARAFINDAN ANLAŞILMASI ZOR
OLDUĞU İÇİN 3300 METRE VE ÜZERİNDEKİ RAKIMLARDA KISA SÜRELİDE OLSA
OKSİJEN DÜZENLENMESİ YAPILMALIDIR .