ΙΙ.

ΟΙ ΑΡΧΑΙΟΙ ΕΛΛΗΝΕΣ
2. Η αρχαία Ελλάδα (από το 1100 ως το 323 π.Χ.)
ΑΡΧΑΪΚΗ ΕΠΟΧΗ - Β΄ ΕΛΛΗΝΙΚΟΣ ΑΠΟΙΚΙΣΜΟΣ - ΑΣΚΗΣΕΙΣ ΣΤΙΣ ΠΗΓΕΣ
Η διάδοση του νομίσματος
Οι Έλληνες τελειοποίησαν την εφεύρεση των βασιλιάδων της Λυδίας και απέκτησαν ένα πολύτιμο μέσον,
απαραίτητο για την ανάπτυξη ενός μεγάλου διαμεσογειακού εμπορίου. Χάρη στο νόμισμα, τολμηροί έμποροι
θα δημιουργήσουν μεγάλες περιουσίες, που για πρώτη φορά είναι περιουσίες κινητές και όχι κτηματικές.
Μερικοί ανάμεσά τους είναι ευγενείς, αλλά πολλοί άλλοι είναι απλοί άνθρωποι του λαού, των οποίων ο
πλουτισμός θα δημιουργήσει μεγάλα κοινωνικά και πολιτικά προβλήματα.
P. Levenque, L’ aventure greque, σ. 159-160
Λαμβάνοντας υπόψη το παράθεμα και τις σχετικές πληροφορίες του βιβλίου σας να αναφερθείτε:
1) στη σημασία της κοπής και χρήσης του νομίσματος στην αρχαϊκή εποχή
2) στις επιπτώσεις που είχε η ανάπτυξη του εμπορίου και της βιοτεχνίας στην οικονομία και στην κοινωνία
της αρχαϊκής εποχής.

ΠΗΓΗ 1
Η δουλεία στα ομηρικά χρόνια
Οποιοσδήποτε ελεύθερος μπορούσε να γίνει δούλος, αν αιχμαλωτιζόταν από εχθρικό στρατό ή από πειρατές και δεν
εξαγοραζόταν από τους συγγενείς του. …οι ιδιοκτήτες δούλων είχαν στην κατοχή τους: αιχμαλώτους που τους
κατακυρώθηκαν κατά τη διανομή της λείας (λάφυρα πολέμων)· δούλους που αγόρασαν· παιδιά δούλων τους. […] (Στα
ομηρικά χρόνια) οι αριθμοί των δούλων ήταν ακόμη περιορισμένοι σε σύγκριση με τους αριθμούς (των αρχαϊκών
χρόνων). Ο δουλικός πληθυσμός θα αυξηθεί αργότερα ανάλογα με τις ανάγκες σε εργατικά χέρια των κοινωνιών εκείνων
που θα αναπτύξουν τους κλάδους της δευτερογενούς παραγωγής (=βιοτεχνία). (Στα ομηρικά χρόνια) οι ανάγκες σε
προϊόντα του δευτερογενούς τομέα ήταν ελάχιστες… Δούλους διατηρούσαν οι λίγες σχετικά οικογένειες που, ως
πλουσιότερες, είχαν μεγαλύτερο κύκλο εργασιών, οι οποίες δε μπορούσαν να καλυφθούν με την εργασία των μελών του
οίκου […]
Επειδή οι πρόσθετες ανάγκες εξυπηρετούνταν κυρίως από γυναίκες, οι άνδρες δούλοι ήταν πολύ σπάνιοι. Γι’ αυτόν το
λόγο, όπως προκύπτει από αποσπάσματα των ομηρικών επών, οι νικητές των πολεμικών συγκρούσεων θανάτωναν τους
άνδρες αιχμαλώτους […] και μοιράζονταν μεταξύ τους τις γυναίκες.
Ιστορία του Ελληνικού Έθνους, Τόμ. Β΄, σελ. 42-43

ΠΗΓΗ 2
Οι ανταλλαγές αγαθών στους ομηρικούς χρόνους
Εκείθε οι Αργίτες οι μακρόμαλλοι ψωνίζαν το κρασί τους, | κι έδινε ποιος (άλλος) χαλκό, ποιος σίδερο στραφταλιστό
(αστραφτερό), ποιος πάλι | με βόδια ζωντανά του τ’ άλλαζε ποιος με βοδιών τομάρια, | ποιος και με σκλάβους, κι έτσι
εχαίρουνταν πλούσιο τραπέζι πάντα.
Ιλιάδα, Η, 472-475, μετ. Ν. Καζαντζάκη - Ι. Κακριδή

ΠΗΓΗ 3
Η δουλεία στα αρχαϊκά χρόνια
Στις πόλεις - κράτη που ανέπτυξαν το δευτερογενή και τον τριτογενή τομέα της οικονομικής δραστηριότητας αυξήθηκε
σημαντικά ο αριθμός των δούλων, ακριβώς γιατί οι τομείς αυτοί χρειάζονταν πολλά εργατικά χέρια.
[…] Η μισθοδοσία ενός ελεύθερου εργάτη στοίχιζε περισσότερο από το άθροισμα εξόδων συντηρήσεως ενός δούλου και
της απόσβεσης του κεφαλαίου που διατέθηκε για την αγορά του. Γι’ αυτό οι επιχειρηματίες έτειναν να χρησιμοποιούν
δούλους, όπου αυτό ήταν δυνατό: κατά προτίμηση σε εργασίες που δε χρειάζονταν ειδική εκπαίδευση και δεξιοτεχνία,
αλλά απλή μυϊκή προσπάθεια. Έτσι οι ελληνικές κοινωνίες (της αρχαϊκής εποχής) άρχισαν όχι μόνο να διατηρούν στη
ζωή τους αιχμαλώτους, που πριν εξόντωναν, αλλά και να προβαίνουν σε αγορές δούλων.
Ιστορία του Ελληνικού Έθνους, Τόμ. Β΄, σελ. 212

Λαμβάνοντας υπόψη τις παραπάνω πηγές και τις σχετικές πληροφορίες του σχολικού σας βιβλίου να απαντήσετε στις
παρακάτω ερωτήσεις - θέματα.
1. Γιατί «στα ομηρικά χρόνια οι ανάγκες σε προϊόντα του δευτερογενούς τομέα ήταν ελάχιστες»;
2. Γιατί ο αριθμός των δούλων αυξάνεται στα αρχαϊκά χρόνια;
3. Ποιες ομοιότητες και ποιες διαφορές παρουσιάζει το φαινόμενο της δουλείας στα ομηρικά και τα αρχαϊκά χρόνια;