Professional Documents
Culture Documents
Enerji̇ Tasarrufu Ve Çevre
Enerji̇ Tasarrufu Ve Çevre
Hafta 2
Ünite 2: Isı Konfor
Konu Başlığı
ISIL KONFOR
İnsan vücudu bulunduğu ortamda, çevre ile devamlı ısı alışverişi yapan
termodinamik bir sistem gibi düşünülebilir. Vücudun iç bölgesinden deri yüzeyine
ısı transferi kan yoluyla taşınım, iletim ve iç bölgeden deriye doğru nem transferi
mekanizmaları ile gerçekleşir. Çevre ile vücut iç bölgesi arasında nefes alıp verme
sayesinde sürekli bir ısı transferi vardır.
Bununla birlikte vücut ile çevre arasında alınan besinler ve atıklar yoluyla enerji
transferi söz konusudur. Deri yüzeyi ile çevre arasında ise kütle transferi
(buharlaşma ve nem difüzyonu) yoluyla, iletim, taşınım ve ışınım mekanizmaları ile
ısı transferi meydana gelir.
Ünite 2: Isı Konfor
ISIL KONFOR
Çevresel parametreler (Ortam sıcaklığı, ortam bağıl nemi, ortam hava hızı ve ortalama
ışınım sıcaklığı )
Çevre sıcaklığının vücut sıcaklığından yüksek olması durumunda kişi ısı kazanmakta,
çevre sıcaklığı vücut sıcaklığından düşük ise kişi ısı kaybetmektedir. Ancak hem ısı
kaybı hem de ısı kazancı kişiyi olumsuz etkiler.
İnsanların çoğunun rahat olarak çalışabildiği ortam sıcaklığı 20-26 °C’dir. İç ortam
sıcaklığı ayarlanırken dış ortam sıcaklığı dikkate alınmalıdır. Örneğin dış ortam sıcaklığı
38°C iken 22 °C’ye ayarlanan iç ortam sıcaklığı bu ortama giren kişiye soğuk gelebilir.
Ancak kışın 22 °C olan iç ortam sıcaklığı ise kişiye sıcak gelebilir.
Ünite 2: Isı Konfor
İnsanların bir ortamda hissettikleri sıcaklık kuru termometre ile ölçülen sıcaklık değil
fizyolojik olarak hissettikleri sıcaklıktır.
Bu sıcaklık
Bu üç faktörün etkisi ile duyulan sıcaklık ise etkin sıcaklık olarak adlandırılır.
Ünite 2: Isı Konfor
Bağıl nem oranının % 40’dan düşük olması ise göz kuruluğu, sinüzit ve kronik
öksürük gibi solunum yolları rahatsızlıklarına sebep olabilir. CSA Standart CAN /
CSA Z412-00 (R2011) – “Ofis Ergonomisi”, Kanada’daki ofisler için kabul
edilebilir sıcaklık ve bağıl nem aralıklarını verir. Bu değerler, Amerikan Isıtma,
Soğutma ve İklimlendirme Mühendisleri (ASHRAE) Standardı 55–2010: “İnsani
Kullanım için Isıl Çevresel Koşullar” tarafından önerilen değerler ile aynıdır. Bu
standart tarafından önerilen sıcaklık aralıklarının, bireylerin en az % 80’inin
ihtiyaçlarını karşıladığı bulunmuştur.
Ünite 2: Isı Konfor
Vücudumuz ile çevre arasındaki ısı alışverişinde ortalama ışınım sıcaklığı hava
sıcaklığına göre daha fazla etkiye sahiptir.
Ortamdaki hava akımının varlığı ise ışınım sıcaklığını etkilemez ancak kişinin
rahatlamasını sağlayabilir.
Ünite 2: Isı Konfor
Kişisel Parametreler
Giysi türü:
Eğer giysilerimiz dış ortama karşı yeterince yalıtım sağlamıyorsa soğuğun yol
açtığı soğuk ısırması ve hipotermia gibi hastalıklara maruz kalabiliriz. Bu amaçla
giysilerin ısı yalıtım katsayıları belirlenmiştir.
Giysilerin ısı yalıtım katsayısı için “clo” birimi kullanılmaktadır.
( 2.1 )
değerine eşittir. 21 °C sıcaklıkta, 0,1 m/s hava hızına ve bağıl nemin % 50’den
daha az olduğu bir ortamda dinlenme halinde bulunan ve kendisini ısıl olarak
konforlu hisseden bir kişinin üzerindeki giysilerin clo katsayısı 1 iken, çıplak bir
insan için clo katsayısı sıfırdır.
Ünite 2: Isı Konfor
Kişisel Parametreler
Bir kişi üzerinde birden fazla giysi parçası olduğundan bunların toplam ısı yalıtım
değerinin hesaplanması gerekir.
Her bir “i”inci giysi parçası için etkin ısı yalıtım değeri Iclui olmak üzere tüm
giysiler için toplam ısı yalıtım değeri;
Kişisel Parametreler
giysiler vücudumuzu soğuğa karşı korumalıdır yani olası ısı kaybına engel olmalıdır.
yüksek ısıl dirence sahip olmalıdır.
etkin ısı transferinin sağlanabilmesi amacıyla yeterli su buharı geçirgenliğine sahip
olmalıdır.
Vücutta oluşan terlemenin rahatsız edici hissiyatını yok etmek ve etkin ısı transferi
sağlayabilmek amacıyla hızlı sıvı akışı özelliklerine sahip olmalıdır.
Bazı giysi türleri için ısı yalıtım katsayıları Tablo 2.3’de verilmiştir.
Ünite 2: Isı Konfor
Kişisel Parametreler
Ünite 2: Isı Konfor
Kişisel Parametreler
Aktivite düzeyi: Aktivite düzeyi insan vücudunun aldığı yiyecekleri yakarak birim
zamanda ürettiği ve metabolizma düzeyi olarak adlandırılan enerji miktarını etkileyen
bir niceliktir.
Normalde tüm kas aktiviteleri vücutta ısıya dönüşür ancak fiziksel aktiviteler sırasında
bu oran % 75’e düşer.
Belirli eylem türlerine göre aktivite düzeylerinin aldığı değerler değişkenlik gösterir.
Bu değişkenlik metabolik ısı katsayısı ile verilir ve uygulamada “met” olarak ifade
edilir. Metabolik ısı katsayısı kullanışlı, bağıl ve boyutsuz bir niceliktir. Metabolik ısı
katsayısı eylem sırasındaki metabolik enerjinin istirahat halindeki metabolik enerjiye
oranıdır.
Ünite 2: Isı Konfor
Kişisel Parametreler
İstirahat halindeki bir kişinin metabolik ısı katsayısı Tablo 2.4’den de görüldüğü gibi
1 met olarak alınır.
Bu katsayı aslında eylem sırasındaki metabolik güç (M) ile de ilişkilidir. Metabolik güç
birim vücut alanına düşen güç olarak tanımlanır.
Ünite 2: Isı Konfor
Kişisel Parametreler
Du Bois eşitliği;
Kişisel Parametreler
Bazı durumlarda metabolik gücü iş olarak ifade etmek daha uygun olur. Bunun için
metabolik güç (M) ve eylemde kaybolan güç (L) ile harcanan güç (P) arasındaki
ilişki
M=P+L (2.5) olarak tanımlanır.
Kişisel Parametreler
Ünite 2: Isı Konfor
Kişisel Parametreler
Ünite 2: Isı Konfor
Bu nedenle ele aldığımız enerji kaybına neden olan ısıl konfor parametreleri
ölçülmelidir.
Bu anket sadece çalışanların ısıl olarak konforsuz hissetmeleri ile ilgili bir riskin
olup olmadığını belirlemeye yardımcı olmaktadır. Isıl konfor risk değerlendirmesi
için yeterli değildir.
ISIL KONFORUN ÖLÇÜLMESİ
Bu sorulardan iki veya daha fazlasına evet cevabı veriliyorsa detaylı bir risk
değerlendirmesi yapılmalı ve gerekli tedbirler alınmalıdır.
Ünite 2: Isı Konfor
Bir ortamın ısıl konfor açısından uygun olup olmadığının belirlenmesinde kullanılan
modeller:
1. Analitik
(insan vücudu ile çevresi arasındaki iletim, taşınım, ışınım ve buharlaşma gibi ısı
transfer mekanizmaları yoluyla meydana gelen ısıl etkileşimleri dikkate alır.)
1. Deneysel
(insan grupları üzerinde yapılan deneysel sonuçlardan elde edilen istatistik bilgilerin
değerlendirilmesi ile elde edilmiş, analitik modellere göre daha az sayıda parametre
içeren basit denklemlerdir. )
Ünite 2: Isı Konfor
Literatürde bulunan başlıca analitik ısıl konfor modelleri A. P. Gagge tarafından bulunan
“İki Bölmeli Anlık Enerji Dengesi Modeli” ve P.O. Fanger tarafından bulunan “Sürekli Rejim
Enerji Dengesi Modeli”dir. İki Bölmeli Anlık Enerji Dengesi Modeli (Gagge Modeli)
Gagge’nin iki bölmeli anlık enerji dengesi modeli insan vücudunu iç içe silindirlerden
oluşan iki bölüme ayırır. İçteki silindiri iç organlar, iskelet ve kaslar oluştururken, dıştaki
silindiri ise deri tabakası oluşturur. Deri ve kor bölmeleri için yazılan enerji denge
denklemleri yardımıyla ısıl olarak verilen tepkiyi hesaplar. Bu modelde aşağıda belirtilen
kabuller yapılmaktadır;
Ünite 2: Isı Konfor
Stolwijk modeli
Çok yaygın olan bu iki model dışında sık kullanılan başka bir model ise Stolwijk
modelidir. Bu modelde vücut beş silindirik (gövde, kollar, eller, bacaklar ve
ayaklar) ve bir küresel (baş) parçaya bölünmüştür. Her bir parça da iç bölüm,
kas, yağ ve deriden oluşan dört bölüme ayrılmıştır. Bölümler arasındaki ısı
transferi iletim ve taşınım ile gerçekleşir. Her bir parça için enerji denge
denklemleri yazılarak çözüme ulaşılır.
Ünite 2: Isı Konfor
Madde 20
– Yapılan işin niteliğine göre, sürekli olarak çok sıcak veya çok soğuk bir ortamda
çalışılması ve bu durumun değiştirilmemesi zorunlu olunan hallerde, çalışanları fazla
sıcak veya soğuktan koruyucu tedbirler alınır.
Madde 21
– İşyerinin ve yapılan işin özelliğine göre pencerelerin ve çatı aydınlatmalarının,
güneş ışığının olumsuz etkilerini önleyecek şekilde olması sağlanır.”
iii. Soğuk veya sıcak yayılıma sebep olan kaynakları çalışandan uzaklaştırmak:
- Engel koymak veya girişi kısıtlamak.
v. Çalışanı korumak:
- İş için uygun özel giysi veya donanım sağlamak.