Sağlik Kurumlarinda Afet Ve Kri̇z Yöneti̇mi̇

SAĞLIK KURUMLARINDA AFET VE KRİZ YÖNETİMİ
Ünite 1: Olağan Dışı Durumlarla İlgili Temel İlke ve Kavramlar
Prof. Dr. Ahmet ÖZDEMİR
Hafta 1
Amaçlarımız
Bu üniteyi tamamladıktan sonra;
❖ Olağan dışı durumlarda kullanılan genel

tanım ve kavramları açıklayabilecek,
❖ Olağan dışı durumları sınıflandırabilecek,
❖ Dünya’daki olağan dışı durumların analizini
aktarabilecek,
❖ Türkiye`deki olağan dışı durumların analizini
aktarabilecek,
bilgi ve becerilere sahip olacaksınız.

Başlıklarımız
❖ Olağan Dışı Durumlarda Kullanılan Genel Tanım ve Kavramlar

❖ Olağan Dışı Durumların Sınıflandırılması
❖ Dünya’daki Olağan Dışı Durumların Analizi
❖ Türkiye’deki Olağan Dışı Durumların Analizi
İçerik ve Kapsam
& Olağan dışı durum kavramı & Afet yönetim merkezi & Kriz & Tehlike & Risk
& Acil durum ve yönetimi & Yönetebilirlik & Afet & Afet yönetimi & Risk yönetimi
& Olay komuta sistemi & Güvenlik çemberi & Kriz yönetimi & Erken uyarı & Kaza
& Acil önlem destek sistemi & Standart operasyon prosedürü & Tahliye & Olay
& Kitlesel bakım & Maruziyet ve Savunmasızlık & Facia & Felaket
& Acil yardım ekibi
& Olağan dışı durumlar nasıl sınıflandırılır?
& Dünya’daki ve Türkiye`deki olağan dışı olayların analizi
Olağan Dışı Durumlarda Kullanılan Genel Tanım ve Kavramlar
Olağan dışı durum kavramı toplumların normal

yaşam döngülerini sekteye uğratan birçok olayı
tanımlamayı ve bunları yorumlayıp değerlendirmeyi
gerektirmektedir. Aynı şekilde olağandışı durumla
ilgili olan aktörlerin birbirleri ile uyum içerisinde
iletişim halinde olmalarını ve koordinasyonu
sağlayarak çalışmalarını da zorunlu kılar. Olağanüstü
durum aktörleri çoğu zaman olaylardan olumsuz
etkilenseler de olağan dışı durumların üstesinden
gelmek için beraber mücadele etmek zorundadırlar.
İnsanlar için fiziksel, kültürel, ekonomik ve toplumsal kayıplar oluşturan, normal

yaşamı ve insan faaliyetlerini durdurarak veya kesintiye uğratarak toplulukları
etkileyen ve etkilenen topluluğun kendi olanak ve kaynaklarını kullanarak
üstesinden gelemeyeceği doğal, teknolojik veya insan kökenli olayların
doğurduğu sonuçlara “olağan dışı durum” denir. Olağan dışı durum karşısında
günümüzde yaşanan sorunlar sadece bir bölge ve bölge insanını değil, küresel
bazda birçok kişi ve kurumu etkilemektedir. Nüfus yoğunluğuna bağlı olarak
kitlesel ölümler yaşanabilmekte, küresel ekonomik krizler ortaya çıkabilmektedir.
Olağan dışı durumların; birçok kavramla iç içe geçtiği ve bazı kavramlarla

birbirlerinin yerine kullanıldıkları görülmektedir. Bu kavramlar; afet, tehlike, risk,
kaza, olay, kriz, acil yardım, acil yardım ekibi, maruz kalma, güvenlik çemberi,
zarar görebilirlik, yönetebilirlik, olay komuta sistemi, afet yönetim merkezi, acil
önlem destek sistemi, erken uyarı, standart operasyon prosedürü, tahliye,
kitlesel bakım, acil durum yönetimi, risk yönetimi, kriz yönetimi, afet yönetimi gibi
ifadelerdir.
Bu kavramların; tanımları, kullanımları ve açıklamalarını yapalım.

Türkiye’de sağlık sektöründe çalışanlar “afet”

yerine “olağan dışı durum” ifadesinin
kullanılmasının daha doğru ve uygun olduğunu
düşünmektedirler. Bunu da; “afet denince
sadece doğa kaynaklı afetler anlaşılıyor, insan
eliyle oluşturulan; örneğin savaş, açlık, terörizm
vb. anlaşılmıyor” diye açıklamaktadırlar. Fakat
bir dil birliği oluşabilmesi için “afet” kelimesini de
yeri geldikçe ünite boyunca anlatımlarımızda
kullanacağız.
Olağan Dışı Durumlarla İlgili Kavramlar
Afet, TDK sözlüğünde “çeşitli doğa olaylarının sebep olduğu yıkım” olarak
açıklanmıştır. Birleşmiş Milletler tarafından kabul edilen ve en yaygın kullanıma
sahip olan afet tanımı ise; insanlar için fiziksel, ekonomik ve toplumsal kayıplar
doğuran, normal yaşamı ve insan faaliyetlerini durdurarak veya kesintiye
uğratarak toplulukları etkileyen ve etkilenen topluluğun kendi olanak ve
kaynaklarını kullanarak üstesinden gelemeyeceği doğal, teknolojik veya insan
kökenli olayların doğurduğu sonuçlardır.
Afetlerin yaralı sayısına göre sınıflandırılması nasıl yapılmaktadır?

➢Basit-Hafif Afet: En az 25 kişinin yaralandığı ve 10 kişinin hastaneye yatırılarak
tedavi edildiği afetlerdir.
➢Orta Derecedeki Afet: En az 100 kişinin yaralandığı ve 50 kişinin hastaneye
yatırılarak tedavi edildiği afetlerdir.
➢Büyük Afet: En az 1000 kişinin yaralandığı veya 250 kişinin hastaneye
yatırılarak tedavi edildiği afet türüdür.
Stockholm Bildirgesi’nde, “Tıp açısından olağandışı durumlar, belirli bir zaman

dönemi içerisinde tıp mesleğinin kapasite ve kaynakları ile olağandışı durumdan
etkilenen kişilerin veya sağlığı tehdit altında olan insanların gereksinimleri
arasında akut ve önceden görülemeyen bir dengesizlikle karakterizedir”
denilmektedir. Olağandışı durumlar ani olarak meydana geldikleri için çabuk
eyleme geçmek gerekir. Tıbbi kaynaklara ulaşmak zor ve yetersizdir. Çünkü tıbbi
kaynaklar normal şartlara göre düzenlenmiştir. Acil durum ekiplerini zor bir süreç
beklemektedir. Çevre kirliliği ve epidemi risklerine bağlı olarak etkilenen
insanların sağlığı olumsuz yönde etkilenmiştir.
Epidemi: Bir hastalığın normal ya da alışılmış seyrinden fazla görülmesidir.

Epideminin kanıta dayalı olarak belirtilebilmesi için, önceki değerlerin iyi
bilinmesi gerekir. Salgın sözcüğü, epidemi ile aynı anlamda kullanılmaktadır.
Dünya Sağlık Örgütü (WHO) Tehlike`yi; “Bir nesne ya da belli koşulların,
etmenlerin insan sağlığı ve çevre için olumsuzluk içermesi” şeklinde
tanımlamıştır. (WHO) Risk’i; “Sonucun olumsuz olma ihtimali veya bu olasılığı
ortaya çıkaran faktör olarak” tanımlamış ve riskin ne anlamlara gelebileceğini
ifade etmeye çalışmıştır. Risk; Olasılık, İstenmeyen sonucu ortaya çıkaran
faktör, Bir sonuç yada Potansiyel güçlük/tehdit anlamına gelebilir.
Kısaca Epidemi; Hastalık vakası sayısında

normalde beklenenin üzerinde ani bir artışı
ifade eder.
Pandemi ise; Genellikle çok sayıda insanı

etkileyen kıtaya veya tüm dünyaya
yayılmış bir epidemiyi ifade eder.
Günlük hayatta “Az kalsın” veya “Kıl payı” diye anlatmaya başladığımız
durumları olay olarak tanımlayabiliriz. Olay; Herhangi bir kimsenin
yaralanmadığı, herhangi bir hasara uğramadığı ancak emniyetsiz bir durumun
ortaya çıktığı hadiselerdir. Aynı zamanda yerel ve sınırlı etkisi olan hadiselerdir.
“Ramak kala” olayların raporlanması şu ana noktaları içermelidir:
Olay nasıl oldu?, Ne zaman oldu?, Nerede meydana geldi?, Olay kimi etkiledi?,
Kişiyi etkileyen faktörler nelerdi?, Olayın oluşmasını engelleyen faktörler
nelerdi?, Gelecekte benzer olayların önlenmesine ilişkin öneriler nelerdi?, Kişinin
adı nedir? (ek bilgi edinme ihtiyacı duyması durumunda!!!)
Ölüme, hastalığa, yaralanmaya, hasara veya diğer kayıplara sebebiyet veren

istenmeyen olaya kaza denir.
Kriz kavramı “bir toplumun, bir kuruluşun veya bir kimsenin yaşamında görülen
güç dönem” şeklinde tanımlanır. Kriz kavramı afet kavramını içine alan bir üst
kavramdır. Krizlerde, yeni koşul ve kurallar geçerli olup bilinen çözümler
geçerliliğini kaybeder.
Bir kaza yeri veya afet bölgesinde afetzedelerin ve diğer kişilerin can ve mal
güvenliğini sağlamak için olay yeri veya bölgesinin çevrilerek giriş ve çıkışların
kontrol altına alındığı bölüme Güvenlik Çemberi denir.
Afetzedeleri tespit etme, enkaz kaldırma, enkaz altından kurtarma, acil ve ilk
yardım yapma, tahliye etme, temel ihtiyaç malzemelerinin yardım ve
takviyesinde bulunma, kargaşa ve düzensizliğe karşı güvenliğin sağlanmasına
yardımcı olma, idari ve teknik hizmet desteği sağlama gibi görevlerin yerine
getirilmesine yönelik faaliyetlere acil yardım denir.
Kuruluş, görev ve çalışma esasları bu planda belirtilmiş olan müdahale, bilgi ve
planlama, lojistik/bakım ve finans/yönetim servislerine acil yardım ekibi denir.
Afet bölgelerinde ve riskli üretim alanlarında yer alan insanların, yapıların ve
sistemlerin, potansiyel kayıp tehdidi altında bulunmasına maruziyet denir.
Bir tehlikenin gerçekleşmesi halinde, canlıların ve insan eliyle oluşturulmuş

yaşam çevresinin, fiziksel, sosyal, ekonomik veya çevresel bakımdan
uğrayabileceği zarar ve kayıplara olan hassasiyetine zarar görebilirlik
(Duyarlılık, Savunmasızlık, Hassasiyet) denir.
Mevcut kurumsal sistemler, hazır bulunuşluk, planlama, mevcut hafifletme
tedbirleri, kanunlar ve yönetmelikler, erken uyarı ve tahmin, kamu bilinci, bilgi
sistemleri, kaynaklar, eğitim seviyeleri, katılım, vb.’ine göre bir afet durumunda
etkilenen toplumun, zararları en aza indirgeme seviyesine yönetebilirlik denir.
Tüm tehlikelere ve her düzeydeki acil durumlara müdahale etmek için
oluşturulan, modüler saha acil yönetim sistemine olay komuta sistemi denir.
Afet hazırlıklarını yasal olarak yürütmekle sorumlu olan ilgili kurum ve kuruluşlar
arasında koordinasyon ve işbirliğini sağlamak ve yürütülen hizmetleri takip ve
kontrol etmek üzere; kriz yönetimine esas olacak hazırlıkları bir merkezden
koordine etmek üzere Afet Yönetim Merkezleri (AYM) veya Acil Durum
Yönetim Merkezi (ADYM) oluşturulur. ADYM her türlü afet ve acil durumda;
olağan dışı durumla ilgili komuta, kontrol ve koordinasyonun yapıldığı
merkezlerdir.
Acil önlem destek sistemi’nin temel amacı, çeşitli ilgili ajansların ve
makamların acil durum süresince bilgi paylaşmalarını sağlamak ve yönetim
tarafından çeşitli acil önlemlerin yerine getirilmesini desteklemektir.
İnsanların tehlikelere karşı, zamanında ve gerektiği gibi davranmalarına imkân

tanıyacak şekilde haberdar edilmesine erken uyarı denmektedir.
Farklı olağan dışı durumlar ve tehlikeler oluştuğunda uygulanması gereken
kurallar ve yapılması gerekenlere Standart Operasyon Prosedürü
denmektedir.
Afet ve acil durum ile sivil korunma hizmetleri kapsamında, boşaltılması gereken
yapıların veya bir bölgenin, önceden belirlenmiş yollar kullanılarak hızlı ve
düzenli bir şekilde boşaltılıp insan ve canlıların güvenli yerlere nakledilmesi
işlemine tahliye denir.
Afet ve acil durumlardan dolayısıyla evlerini kaybedenler ya da evlerinden

uzaklaştırılmış insanların afetin olumsuz etkilerinden korunması amacıyla
barınak, yiyecek, giyecek, sağlık ve diğer ihtiyaçlarının temin edilmesine kitlesel
bakım ismi verilir.
Acil durumlar; yerel imkânlarla üstesinden gelinen, etkilenen toplulukların tüm
ihtiyaçlarını zamanında, hızlı ve etkili olarak karşılamayı amaçlayan yönetim
sürecine acil durum yönetimi denir.
Olağan dışı duruma hazırlık, olağan dışı durum halinde hızlı ve etkili müdahale
için tehlikelerin belirlenmesi, ortaya çıkma olasılıklarının, bu tehlikelerin risk
altındaki toplumlara etkisinin tahmin edilmesi, riski azaltabilecek hazırlıkların
önceden yapılmaya çalışılması, önlemlerin belirlenmesi ve tehlikeleri azaltacak
adımların atılmasını öngörmeye risk yönetimi denir.
Müdahale, İyileştirme, Yeniden Yapılanma gibi afet sonrası düzeltmeye yönelik
olarak yapılan çalışmalara kriz yönetimi adı verilir.
Afet yönetimi, afet sonucunu doğurabilecek olayların önlenmesi veya

zararlarının en aza indirilmesi amacıyla afetlere/acil durumlara hazırlık ve onların
olası zarar/risklerinin azaltılması ile birlikte afetler/acil durumlardan sonra
müdahale etme ve iyileştirme gibi çalışmaların tümünde yapılması gereken
çalışmaların toplumun tüm kesimlerini kapsayacak şekilde planlanması,
yönlendirilmesi, desteklenmesi, koordine edilmesi, gerekli mevzuat ve kurumsal
yapılanmaların oluşturulması veya yeniden düzenlenmesi ve etkin ve verimli bir
uygulamanın sağlanabilmesi için toplumun tüm kurum ve kuruluşlarıyla,
kaynaklarının bu ortak amaçlar doğrultusunda yönetilmesidir. Afet yönetiminin,
kriz ve acil durum yönetiminden önemli farkı sürekli olmasıdır.
Olağandışı durumlar toplumlar için kontrol edilemeyen ve dışarıdan yardıma

ihtiyaç duyulan trajik durumlardır. Bu durumlar, insan toplulukları ve yerleşim
mekânları üzerinde kayıplar oluşturmakta; şok, panik, şaşkınlık, yaralanma,
sakatlanma ve ölümlere neden olmaktadır. Bulaşıcı ve salgın hastalıklara yol
açarken yerleşim birimlerinde binaların elektrik, ısınma, su, kanalizasyon, ulaşım
araçları, taşıma ve haberleşme sistemlerini tahrip etmektedir. Olağandışı
durumlarla ilgili literatürde farklı sınıflamalara rastlanabilir. Kurum ve kuruluşlar
kendi özelliklerine uygun olağan dışı durumları öncelik sıralamasında üst sıraya
taşımaktadır. Örneğin TSK için savaş olağandışı durumken, AFAD (Türkiye Afet
ve Acil Durum Başkanlığı) için deprem ve seller olağandışı durumlardır.
İrade ve bilgimiz dışında oluşan, pek çok insanı etkileyen afetleri doğal ve yapay
olarak iki başlık altında toplayan kaynaklar olsa da, neticeleri itibariyle, bu ayırım
doğru bir yaklaşım değildir. Çünkü doğal afetlerin tetikleyicisi doğal olaylar
(deprem, sel, heyelan, çığ, rüzgar, yağmur, fırtına vb.) olmakla birlikte, sonuçları
sosyal çevre ile, yani doğrudan insan eylemleri ile ilgilidir.
Dünya Sağlık Örgütü, 1988 yılında Afet Epidemiyolojisi Araştırma Merkezi
(Centre for Research on the Epidemiology of Disasters - CRED) ile işbirliği
yaparak Brüksel’de Uluslararası Afet Veri Tabanı kapsamında EM-DAT
(Emergency Events Database) olarak isimlendirilen veri tabanı meydana
getirmiştir.
EM-DAT’ın temel amacı, ulusal ve uluslararası düzeyde insani amaçlı yapılacak

faaliyetlere hizmet etmek, destek olmak ve afete hazırlık çalışmalarında karar
vericilerin rasyonel kararlar alabilmesini sağlamaktır. Ayrıca sunmuş olduğu
temel verilerle hasar görebilirlik analizleri yaparak öncelikleri belirleme
çalışmalarına/kararlarına temel veriler sunmaktadır. EM-DAT; 1900 yılından
günümüze kadar 18.000’in üzerinde afetle ilgili bilgileri içeren veri tabanına
sahiptir. Veri tabanı Birleşmiş Milletler kuruluşları, sivil toplum örgütleri, sigorta
şirketleri, araştırma enstitüleri ve basın ajansları dahil olmak üzere çeşitli
kaynaklardan yararlanarak derlenmektedir.
EM-DAT veri tabanında afetler genel olarak “Doğal” ve “Teknolojik” olmak üzere
iki ana başlık altında sınıflandırılmıştır. Teknolojik afetler ise “endüstriyel kazalar
(nükleer santral, maden ve kimyasal kazalar, vb.)”, “ulaşım kazaları (karayolu,
demiryolu, uçak ve gemi kazaları)” ve “muhtelif kazalar (baraj yıkılması vb.)”
olmak üzere üç alt başlıkta toplanmaktadır. Doğa olayı sonucu meydana gelen
afetler; kendi bünyesinde jeofiziksel (yer/taş küreden kaynaklanır), meteorolojik
(atmosferik süreçler nedeniyle oluşur), hidrolojik (tabiatın su çevrimi sürecinde
su kütlesinde meydana gelen değişikliklerden kaynaklanır), iklimsel (iklim
değişikliklerinden dolayı kaynaklanır) ve biyolojik (yaşayan canlı organizmaların
zararlı etkileri ile oluşur) olmak üzere beş alt başlıkta sınıflandırılmaktadır.
Olağan Dışı Durumların Sınıflandırılması
Afet
Epidemiyolojisi
Araştırma
Merkezi
tarafından
yapılan doğal afet
sınıflandırması
Uluslararası afet veri tabanına bir olayın afet olarak girilebilmesi için; on adet
veya daha fazla can kaybının olduğunun rapor edilmesi, yüz adet veya daha
fazla insanın afetten etkilenmiş olduğunun rapor edilmesi, acil durum ilan
edilmesi, uluslararası yardım talep edilmesi şartlarından en az birinin
gerçekleşmesi gerekmektedir. Teknolojik afetler kendi başına meydana
gelebileceği gibi doğal bir afet veya bir insan tarafından da oluşturulabilir. Yanlış
mekân seçimi, plansız ve düzensiz yapılaşmadan kaynaklanan birçok hata
şehirlerimizi teknolojik afet riskine sokmuştur. Örneğin; sel altında kalan
mahalleler, itfaiyenin giremediği sokaklar nedeniyle yanan konutlar, patlayan
benzin istasyonları, şehirlerin ne denli risk altında olduğunu göstermektedir.
Teknolojik afetlerle birlikte değerlendirebileceğimiz insan kaynaklı afetlere: asit

yağmurları, ateşli silahlar ile taciz, ayaklanma, işgal, grev gibi toplumsal olayları, bina
içi kimyasal kazaları, bina, tünel ve maden çökmelerini, biyolojik saldırı ve bomba
tehdidini, cephane, maden, boru hattı patlamalarını, çöplerin toplanamamasını,
elektrik, su ve gaz kesintilerini, endüstriyel kazaları, ev ve bina yangınlarını, gaz ve
kimyasal kaçakları, gıda zehirlenmesini, göçmen istilasını, hava kirliliğini, hayvan ve
bitkilerde salgın hastalıkları, savaşları, iş kazalarını, pilotajdan kaynaklanan kara,
deniz, hava ve demiryolu kazalarını, kıtlık ve açlığı, küresel iklim değişikliğini,
ormansızlaşmayı, radyasyonu, sabotajı, salgın hastalıkları, savaş halini, sibernetik
saldırıları (internet kaynaklı virüs saldırıları), şüpheli paket ve mektupları, tehlikeli
kimyasal maddeleri, terörü ve toksik atıkları örnek olarak verebiliriz.
Dünya’daki ve Türkiye’deki Olağan Dışı Durumların
Analizi
Olağan dışı durumlar toplumun sosyo-ekonomik ve sosyo-kültürel faaliyetlerini

önemli derecede aksatan, can ve mal kayıplarına sebep olan “doğal” ve
“teknolojik” olaylar olarak da tanımlanabilir. Dünya’da süregelen doğa olayları,
insanların yaşamını olumsuz bir şekilde etkilediği için genellikle “doğal afet”
olarak belirtilir. Pek çok insanın ölümüne neden olan bu doğa olaylarının
günümüzde, sayıları, şiddetleri ve etkileri hızla ve katlanarak artmaktadır
(öncelikle küresel iklim değişimi, kentleşme, nüfus artışı vb.).
Doğa olaylarının meydana gelmeleri engellenemese bile bu doğa olaylarının
zararlarının azaltılması mümkündür. Örneğin Japonya’da meydana gelen
depremler, Türkiye’de meydana gelen depremlerden daha az can ve mal
kayıplarına sebep olmaktadır. Bu Japonya’nın depreme karşı aldığı önlemlerin
etkili olmasından kaynaklanmaktadır. Dünya’daki doğal afetler analiz edildiğinde,
doğal afetlerin çoğunun jeofiziksel ve hidrometeorolojik afetlerden oluştuğu
görülür.
Analizi
Türkiye’de en çok görülen hidrometeorolojik karakterli doğal afetler olup bunlar;
şiddetli yağış, sel, taşkın, dolu, don, orman yangınları, kuraklık, şiddetli rüzgâr,
yıldırım, çığ, kar ve fırtınalardır. En şiddetlileri deprem olan jeolojik afetlerdir.
Dünya Meteoroloji Örgütüne göre 1980'li yıllarda dünyada 700.000 kişi
hidrometeorolojik afetlerden dolayı ölmüştür. Bu afetlerin sosyo-kültürel yaşama
olan etkilerinin ve ekonomik kaybın geleceğe yansımalarının maliyeti milyar
dolarlarla ifade edilmektedir. Bunun yanında artan dünya nüfusuyla birlikte çevre
ve su kaynaklarının korunması 21. yüzyılın en önemli sorunlarından birisidir.
Yeryüzünde etkili olan doğal afet türleri; şiddetlerine, oluşum sürelerine ve
etkilerine göre sıralanınca en önemlilerinin kuraklık, tropikal siklon, bölgesel sel
ve taşkınların olduğu görülmektedir. Ortak özellikleri, önceden tahmin edilip
erken uyarıları yapılabilen hidrometeorolojik afetler olmalarıdır. Hidrometeorolojik
afetler için alınabilecek önlemler; iyi çalışan bir erken uyarı sistemi ve acil durum
planlarıdır.
Analizi
17 Ağustos 1999'da Türkiye’de yaşanan deprem, yine on binlerce insanın
yaşamını yitirdiği Endonezya ve Pakistan depremleri, Filipinler'de olan heyelan,
Katrina ve Sandy kasırgaları hafızalardan silinmemektedir. Doğal afetler her
daim yaşanacaktır. Doğal afetlerin en çok etkilediği yerler, mega şehirlerdir.
Mega kentlerde yaşanan doğal afetler, salgın hastalıklara, paniğe ve krizlere
daha fazla yol açmaktadır.
Yeryüzünde yaşanan büyük depremler, tsunamiler, kasırgalar, su taşkınları,
patlamaya hazır volkanlar, küresel ısınma, buzulların erimesi ve salgın
hastalıklara sebep olan virüsler yüzyıllardır var olan felaketlerdir. Bu
etkilenmelere sebep olan salgın hastalıklara örnek olarak Covid-19, veba,
İspanyol gribi, kuş gribi, SARS ve MERS virüsü verilebilir. Ayrıca volkanik
patlamalara örnek olarak İzlanda ve Santorini volkanik patlamaları örnek
gösterilebilir.
Analizi
“Kara Ölüm” ismi verilen Veba sebebiyle 1347-1353 yılları arasında, Avrupa
nüfusunun üçte biri ölmüştür. Vebanın 1348-1350 yılları arasında, Çin nüfusunun
%30’unu öldürdüğü tahmin edilmektedir. Başka bir veba salgını da 1855-1959
yılları arasında Çin'de başlamış tüm kıtaya yayılarak sadece Hindistan'da 10
milyon kişinin ölümüne sebep olmuştur. Sidney merkezli başlayan bir başka
salgın 1900-1925 yılları arasında Avustralya’da 1.000'den fazla ölüme neden
olmuştur.
Mart 1918 ile Aralık 1920 tarihleri arasında görülen İspanyol gribi, H1N1
virüsünün ölümcül bir mutantı olan İnfluenza A virüsü nedeniyle oluşmuş bir
küresel grip salgınıdır. İspanyol gribi, insanlık tarihinin en ölümcül biyolojik
olağan dışı durumlardan biri haline gelerek 50 milyonun üzerinde insanın
ölümüne sebep olmuştur. Bu influenza A virüsü Birinci Dünya Savaşı'nın son
aylarında tüm dünyayı etkisi altına almıştır.
Analizi
Kuş gribi (Avian influenza) insanlarda grip etkeni olarak gözlenen influenza
virüslerinden A tipinin neden olduğu, evcil ve yabani kanatlılar ile memeli
hayvanların çoğunda solunum ve sindirim sistemine ait belirtiler gösteren, ölümle
sonuçlanan çok bulaşıcı bir hastalıktır. Tarihsel olarak incelendiğinde 1918-1919
Yıllarındaki (H1N1) salgınının 40-50 milyon kişinin ölümüne neden olduğu
tahmin edilmektedir. Ardından 1957-1958 (H2N2), 1968-1969 (H3N2) ve 1977-
1978 (H1N1) salgınları olmuştur. 2003 yılından bu yana Asya boyunca yayılan
(H5N1) kuş gribi 2005 yılında Orta Doğu’ya ve Avrupa'ya, 2006 yılında ise
Afrika’ya ulaşmıştır. 22 Ocak 2012 günü Çin, Vietnam ve Kamboçya’da bir ay
içinde kuş gribi nedeniyle çok sayıda ölümlerin gerçekleştiği bildirilmiştir.
SARS (Şiddetli Akut Solunum Sendromu) ilk olarak 2002 tarihinde Asya
Kıtasından rapor edilen, viral kökenli solunum yolu hastalığıdır. 2003 yılı Mart ayı
başında Dünya Sağlık Örgütü, SARS için Global Alarm vermiştir. Birkaç ay
içinde hastalık 37 ülkeye yayılmıştır.
Analizi
2003 yılı Temmuz ayının sonunda yeni vaka bildirimi olmamış ve hastalığın
kontrol altına alındığı düşünülmüştür. Dünya Sağlık Örgütü’nün 7 Ağustos 2003
verilerine göre, toplam 8422 vaka ve 916 ölüm tespit edilmiştir. Bazı hayvan
nesillerinde hala doğal ana rezervuar olarak mevcut olabileceği ve gelecekte
insanları etkiyebileceği de düşünülmektedir.
MERS (Ortadoğu solunum sendromu), ilk defa Haziran 2012’de Suudi
Arabistan’da tanımlanan ve yeni bir coronavirüsün neden olduğu bulaşıcı
solunum yolu hastalığıdır. Bu hastalığa sadece Arap yarım adası değil, yıllar
içinde İngiltere, Almanya, Fransa, İspanya, İtalya, Tunus ve Türkiye gibi
ülkelerde de rastlanmıştır. Koronavirüsler ise bulgusuz, hafif soğuk algınlığından
ağır hastalığa (SARS) ve akut solunum yolu yetmezliği sendromu kadar farklı
belirtilere neden olabilen geniş bir virüs ailesidir. Avrupa Hastalık Önleme ve
Kontrol Merkezi’ne göre, 24 Ağustos 2018 verilerine göre, toplam 2253 vaka ve
840 ölüm tespit edilmiştir.
Analizi
31 Aralık 2019’da Dünya Sağlık Örgütü Çin Ülke Ofisi, Çin’in Hubei eyaletinin
Vuhan şehrinde etiyolojisi bilinmeyen pnömoni vakalarını bildirmiştir. 7 Ocak
2020’de etken daha önce insanlarda tespit edilmemiş yeni bir koronavirüs (2019-
nCoV) olarak tanımlanmıştır. Daha sonra 2019-nCoV hastalığının adı COVID-19
olarak kabul edilmiş, virüs SARS CoV’e yakın benzerliğinden dolayı SARS-CoV-
2 olarak isimlendirilmiştir. Asya sınırlarını aşıp kısa zamanda tüm dünyaya
yayılan yeni koronavirüs hastalığı (COVID-19), 11 Mart 2020'de Dünya Sağlık
Örgütü tarafından pandemi olarak ilan edilmiştir. COVID-19’un halk sağlığını
küresel çapta tehdit etmeye başlamasıyla, dünya COVID-19 ile ilgili gelişmelere
kilitlenmiş ve salgının kontrol altına alınması ve önlenmesine yönelik tedbirler
bütün ülkelerin temel önceliği haline gelmiştir.
Diğer bir önemli afet türü volkanik patlamalardır. Thera Minos veya Santorini
patlaması bu tür afetlerin en önemlisidir. Depremler ve sel felaketleride
önemlidir.
Analizi
Türkiye’deki Olağan Dışı Durumların Analizine değinecek olursak; Türkiye’de
özellikle deprem başta olmak üzere sel, yangın, heyelan, çığ gibi doğal ya da
teknolojik felaketlerle sık sık karşı karşıya kalmaktadır. Türkiye geçmişte
yaşadığı olağandışı durumların %61’ini depremler, %15’ini heyelan, %14’ünü
seller, %5’ini kaya düşmesi, %4’ünü yangınlar ve %1’ini çığ, fırtına, yağmur
gibi diğer afetler oluşturmaktadır. İstatistiklere göre 1999 Marmara depremi
hariç, son 60 yılda Türkiye’de meydana gelen can ve mal kaybının % 65’ine
depremler neden olmuştur. Marmara bölgesinde Kocaeli ve Düzce’de
meydana gelen şiddetli depremler, ülkenin 20. yüzyılda yaşadığı en büyük doğal
afetler olmuş ve afet yönetimi açısından adeta yeni bir takvim başlangıcı teşkil
etmişlerdir.
Sorular
1. “Can ve mal kayıplarına neden olmakla birlikte sosyo-ekonomik düzen ve etkinliklere,

doğa ve kültürel kaynaklara zarar verme potansiyeli olan her şeyin” tanımı nedir?
2. “Ölüme, hastalığa, yaralanmaya, hasara veya diğer kayıplara sebebiyet veren
istenmeyen olaya” verilen isim nedir?
3. Afet Epidemiyolojisi Araştırma Merkezi tarafından yapılan doğal afet
sınıflandırılmasında biyolojik kaynaklı afetlere örnek verebilir misiniz?
4. Türkiye’de günümüze kadar yaşanan olağan dışı durumları analiz ettiğimiz zaman, en
sık yüz yüze kaldığımız doğal afet nedir?
5. Bir hastalığın normal ya da alışılmış seyrinden fazla görülmesini ifade eden ve salgın
ile aynı anlamda kullanılan terim nedir?
6. Olağan dışı durumlarla ilgili olan kavramlar nelerdir?

Sağlik Kurumlarinda Afet Ve Kri̇z Yöneti̇mi̇

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Sağlik Kurumlarinda Afet Ve Kri̇z Yöneti̇mi̇

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

SAĞLIK KURUMLARINDA AFET VE KRİZ YÖNETİMİ

Ünite 1: Olağan Dışı Durumlarla İlgili Temel İlke ve Kavramlar

Prof. Dr. Ahmet ÖZDEMİR

Bu üniteyi tamamladıktan sonra;

❖ Olağan dışı durumlarda kullanılan genel

bilgi ve becerilere sahip olacaksınız.

❖ Olağan Dışı Durumlarda Kullanılan Genel Tanım ve Kavramlar

Olağan Dışı Durumlarda Kullanılan Genel Tanım ve Kavramlar

Olağan dışı durum kavramı toplumların normal

Olağan Dışı Durumlarda Kullanılan Genel Tanım ve Kavramlar

İnsanlar için fiziksel, kültürel, ekonomik ve toplumsal kayıplar oluşturan, normal

Olağan Dışı Durumlarda Kullanılan Genel Tanım ve Kavramlar

Olağan dışı durumların; birçok kavramla iç içe geçtiği ve bazı kavramlarla

Bu kavramların; tanımları, kullanımları ve açıklamalarını yapalım.

Olağan Dışı Durumlarda Kullanılan Genel Tanım ve Kavramlar

Türkiye’de sağlık sektöründe çalışanlar “afet”

Olağan Dışı Durumlarla İlgili Kavramlar

Olağan Dışı Durumlarla İlgili Kavramlar

Afetlerin yaralı sayısına göre sınıflandırılması nasıl yapılmaktadır?

Olağan Dışı Durumlarla İlgili Kavramlar

Stockholm Bildirgesi’nde, “Tıp açısından olağandışı durumlar, belirli bir zaman

Olağan Dışı Durumlarla İlgili Kavramlar

Epidemi: Bir hastalığın normal ya da alışılmış seyrinden fazla görülmesidir.

Olağan Dışı Durumlarla İlgili Kavramlar

Kısaca Epidemi; Hastalık vakası sayısında

Pandemi ise; Genellikle çok sayıda insanı

Olağan Dışı Durumlarla İlgili Kavramlar

Olağan Dışı Durumlarla İlgili Kavramlar

Ölüme, hastalığa, yaralanmaya, hasara veya diğer kayıplara sebebiyet veren

Olağan Dışı Durumlarla İlgili Kavramlar

Olağan Dışı Durumlarla İlgili Kavramlar

Bir tehlikenin gerçekleşmesi halinde, canlıların ve insan eliyle oluşturulmuş

Olağan Dışı Durumlarla İlgili Kavramlar

Olağan Dışı Durumlarla İlgili Kavramlar

İnsanların tehlikelere karşı, zamanında ve gerektiği gibi davranmalarına imkân

Olağan Dışı Durumlarla İlgili Kavramlar

Afet ve acil durumlardan dolayısıyla evlerini kaybedenler ya da evlerinden

Olağan Dışı Durumlarla İlgili Kavramlar

Olağan Dışı Durumlarla İlgili Kavramlar

Afet yönetimi, afet sonucunu doğurabilecek olayların önlenmesi veya

Olağan Dışı Durumlarla İlgili Kavramlar

Olağandışı durumlar toplumlar için kontrol edilemeyen ve dışarıdan yardıma

Olağan Dışı Durumlarla İlgili Kavramlar

Olağan Dışı Durumlarla İlgili Kavramlar

EM-DAT’ın temel amacı, ulusal ve uluslararası düzeyde insani amaçlı yapılacak

Olağan Dışı Durumlarla İlgili Kavramlar

Olağan Dışı Durumların Sınıflandırılması

Olağan Dışı Durumlarla İlgili Kavramlar

Olağan Dışı Durumlarla İlgili Kavramlar

Teknolojik afetlerle birlikte değerlendirebileceğimiz insan kaynaklı afetlere: asit

Olağan Dışı Durumlarla İlgili Kavramlar

Olağan dışı durumlar toplumun sosyo-ekonomik ve sosyo-kültürel faaliyetlerini

1. “Can ve mal kayıplarına neden olmakla birlikte sosyo-ekonomik düzen ve etkinliklere,

You might also like