AÇIK KAYNAK KODLU CBS YAZILIM UYGULAMASI

Ünite 4: Basit ve Kompleks Sorgulama İşlemleri ve Grafik Gösterimler

Öğr. Görevlisi Ceyhun ERDİL

Hafta 4
Ünite 4: Basit ve Kompleks Sorgulama İşlemleri ve Grafik Gösterimler

Giriş

● Temel Sorgulama Mantığı

● Mantıksal Operatörler
● SELECT BY EXPRESSION Kullanımı
● Statist Eklentisi
● Mekansal Sorgulama Fonksiyonu
Ünite 4: Basit ve Kompleks Sorgulama İşlemleri ve Grafik Gösterimler

Temel Sorgulama Mantığı

● Verilen öznitelik bilgileri içerisinde belirli özellikleri taşıyan veri setini elde
etmek için kullanılır.
● Nüfusu 5000’den büyük olan ilçeler, yüzölçümü beş yüz bin metre kareden
büyük olan şehirler, son 10 yılda 5 şiddetinden büyük deprem olan şehirler
gibi.
● QGIS programında yer alan Select By fonksiyonu ile verilen öznitelik (veri
tabanında yer alan) bilgilerinden mantıksal ifadeler (=, >, <, <>, and, or gibi)
kullanarak basit sorgulamalar gerçekleştirilebilmektedir.
● Mekansal Sorgu fonksiyonu kullanılarak coğrafi verilerin birbirleri arasındaki
kompleks mekansal ilişkiler sorgulanabilir.
Ünite 4: Basit ve Kompleks Sorgulama İşlemleri ve Grafik Gösterimler

Temel Sorgulama Mantığı

● Sorgu (query):
○ Bir veritabanı içinden kaydı ya da kayıtları seçmek üzerine hazırlanan
bir istek.
○ Bir sorgu, genellikle bir durum ya da mantık ifadesi şeklinde yazılır.
● Sorgu İfadesi (Query Expression):
○ Tipik olarak ifadenin doğru olarak değerlendirdiği bir tablo içinde yer
alan ilgili satırları seçmek için kullanılan ifade tipidir.
○ Genel olarak bir SQL ifadesine ait parçadır:
Seç {alanlar}…’Dan {tablo} Nereden {ifade} Seç*…’Dan
Sokaklar Nereden “Sokak İsmi = ‘Merkez’ ve ‘Sokak Tipi’ = ‘Asfalt’
Ünite 4: Basit ve Kompleks Sorgulama İşlemleri ve Grafik Gösterimler

Temel Sorgulama Mantığı

● Mantık İfadesi (Logical Expression):

○ Mantık ve Boolean işleçlerini birleştiren matematiksel ifadelerdir.
○ Sonuç doğru ya da yanlış şeklinde bir değerdir.
● Mantıksal Operatörler (Logical Operator):
○ Küçük (<), büyük (>), eşit (=), eşit değil (<>) ile bunlara ait çeşitli
kombinasyonlardan birisidir.
○ Mantıksal işleçler, bir mantık ifadesi içinde genellikle Boolean işleçleri
ile birlikte kullanılırlar.
Ünite 4: Basit ve Kompleks Sorgulama İşlemleri ve Grafik Gösterimler

Mantıksal Operatörler

● = (eşittir) : Öznitelik bilgisinin verilen değere eşitliğini kontrol eder.

○ “NUFUS” = 5000
● > (büyüktür) : Öznitelik bilgisinin verilen değerden büyük olup olmadığını
kontrol eder.
○ “NUFUS” > 5000
● < (küçüktür) : Öznitelik bilgisinin verilen değerden küçük olup olmadığını
kontrol eder.
○ “NUFUS” < 5000
● <> (eşit değildir) : Öznitelik bilgisinin verilen değere eşit olmadığını kontrol
eder.
○ “NUFUS” <> 5000
Ünite 4: Basit ve Kompleks Sorgulama İşlemleri ve Grafik Gösterimler

Mantıksal Operatörler

● AND (ve) : Öznitelik bilgisi üzerinden verilen birden çok operatörün birlikte
sağlanmasını kontrol eder.
○ “NUFUS” > 1000 AND “NUFUS” <10000
● OR (veya) : Öznitelik bilgisi üzerinden verilen birden çok operatörün ayrı
ayrı sağlanmasını kontrol eder.
○ “AD” = ‘ALİ’ OR ‘AD» = ‘VELİ»
● LIKE (benzer) : Öznitelik bilgisi verilen ifadeyi içeriyorsa listelenmesini
sağlar.
○ “AD” LIKE ‘%MA%’ → KEMAL, ESMA, MASAL
Ünite 4: Basit ve Kompleks Sorgulama İşlemleri ve Grafik Gösterimler

Mantıksal Operatörler
Ünite 4: Basit ve Kompleks Sorgulama İşlemleri ve Grafik Gösterimler

Mantıksal Operatörler
Ünite 4: Basit ve Kompleks Sorgulama İşlemleri ve Grafik Gösterimler

Mantıksal Operatörler
Ünite 4: Basit ve Kompleks Sorgulama İşlemleri ve Grafik Gösterimler

Mantıksal Operatörler
Ünite 4: Basit ve Kompleks Sorgulama İşlemleri ve Grafik Gösterimler

Mantıksal Operatörler
Ünite 4: Basit ve Kompleks Sorgulama İşlemleri ve Grafik Gösterimler

Mantıksal Operatörler
Ünite 4: Basit ve Kompleks Sorgulama İşlemleri ve Grafik Gösterimler

Mantıksal Operatörler
Ünite 4: Basit ve Kompleks Sorgulama İşlemleri ve Grafik Gösterimler

Mantıksal Operatörler
Ünite 4: Basit ve Kompleks Sorgulama İşlemleri ve Grafik Gösterimler

Mantıksal Operatörler
Ünite 4: Basit ve Kompleks Sorgulama İşlemleri ve Grafik Gösterimler

SELECT BY EXPRESSION Kullanımı

● Proje menüsü altında Aç fonksiyonu ile çalışılacak dosya seçilir ve Open

butonuna basılarak QGIS programında açılır.
● Tools bar’da yer alan Objeleri Belirle aracı ile verilerin veritabanı bilgileri
incelenir.
● Harita ekranında yer alan veriler farklı ölçeklerde Zoom In ve Pan
fonksiyonları kullanılarak incelenir.
● Sorgu yapılacak katmanın katmanlar bölümünde aktif hale getirmek için fare
ile işaretlenir.
● Tool bar’da yer alan Select by expression fonksiyonu seçilir.
Ünite 4: Basit ve Kompleks Sorgulama İşlemleri ve Grafik Gösterimler

SELECT BY EXPRESSION Kullanımı

● Araştır bölümü altında Alanlar ve Değerler ifadesi fare ile çift tıklanarak
katmanın veritabanında tanımlı alanlarına (field) ulaşılır.
● Sorgulama yapılacak field fare ile çift tıklanarak expression bölümüne
yazılır.
● İşletmenler bölümünde işlem yapılacak işletmene fare ile çift tıklanır.
● Field Value bölümünde All Unique butonuna basılarak veri tabanındaki
tüm bilgiler listelenir.
● Expression bölümünde istenilen sorgu ifadesi tanımlanmış olur.
Ünite 4: Basit ve Kompleks Sorgulama İşlemleri ve Grafik Gösterimler

SELECT BY EXPRESSION Kullanımı

Select by expression penceresi

Ünite 4: Basit ve Kompleks Sorgulama İşlemleri ve Grafik Gösterimler

SELECT BY EXPRESSION Kullanımı

● Tool bar’da yer alan Atrribute Table butonu ile öznitelik tablosu açılır.
● Ekrana açılan Attribute Table tool bar’da yer alan Seçimi Üste Çıkar
butonuna basılarak seçilen objelerin en üstte görüntülenmesi sağlanır.
● Seçili olan objeleri menü bar’ da yer alan Katman menüsü altında Farklı
Kaydet fonksiyonunu kullanarak yeni bir shapefile vektör veri seti olarak
kaydedebilirsiniz.
● Kaydetme işlemi ayrıca Katmanlar bölümünde çalışılan katman üzerinde
farenin sağ tuşuna basarak aktif hale gelen Farklı Kaydet fonksiyonunu
seçerek de yapılabilir.
● Vektör katmanı Farklı Kaydet diyaloğunda Farklı Kaydet bölümüne yeni
katman ismi .shp uzantılı olarak tanımlanır.
● Diyalogda sadece Seçili Objeleri Kaydet seçeneği işaretlenir. OK
butonuna basılır ve kaydetme işlemi tamamlanır.
Ünite 4: Basit ve Kompleks Sorgulama İşlemleri ve Grafik Gösterimler

SELECT BY EXPRESSION Kullanımı

Seçilmiş objelerin öznitelik tablosu

Ünite 4: Basit ve Kompleks Sorgulama İşlemleri ve Grafik Gösterimler

SELECT BY EXPRESSION Kullanımı

Seçili objelerin seçiminin kaldırılması

● Tool bar’da yer alan Tümünü Göster butonuna basılır.
● Tüm Katmanlardaki Seçili Objeleri Bırak butonuna basılarak seçili olan
objelerin seçili olma durumu iptal edilir.
Ünite 4: Basit ve Kompleks Sorgulama İşlemleri ve Grafik Gösterimler

SELECT BY EXPRESSION Kullanımı

Nüfusu 1000’in altında olan yerleşim yerleri

Ünite 4: Basit ve Kompleks Sorgulama İşlemleri ve Grafik Gösterimler

SELECT BY EXPRESSION Kullanımı

Nüfusu 500 ile 1000 arasında olan yerleşim yerleri

Ünite 4: Basit ve Kompleks Sorgulama İşlemleri ve Grafik Gösterimler

SELECT BY EXPRESSION Kullanımı

Seçilen objelerin öznitelik bilgilerinin kaydedilmesi

● Tool bar’da yer alan Attribute Table butonu ile öznitelik tablosu açılır.
● Ekrana açılan Attribute Table diyaloğunun tool bar’ında Seçimi Üste Çıkar
a butonuna basılarak seçilen objelerin en üstte görüntülenmesi sağlanır.
● Katmanlar bölümünde çalışılan katmanın üzerine farenin sağ tuşu ile basılıp
Farklı Kaydet seçeneği ile Biçim DBF dosyası olarak seçilir.
● Seçili objelerin öznitelik bilgilerini sadece dbf olarak kaydedilir.
● Kaydedilen bu dbf dosyası excel ortamında açılır.
Ünite 4: Basit ve Kompleks Sorgulama İşlemleri ve Grafik Gösterimler

SELECT BY EXPRESSION Kullanımı

● Seçilmiş objelerin seçim renginin değiştirilmesi için Menü bar’da Ayarlar

menüsü altında bulunan Seçenekler ifadesi seçilir.
● Ekrana açılan Seçenekler diyaloğunda Kanava/Lejand sekmesinde
bulunan Seçim Rengi bölümünden ayarlanabilir.
Ünite 4: Basit ve Kompleks Sorgulama İşlemleri ve Grafik Gösterimler

Statist Eklentisi

Kullandığınız QGIS programında Statist eklentisi yüklü değil ise

● Menu bar’da Eklentiler menüsü altında Eklentileri Yükle ve Yönet ifadesi
seçilir.
● Ekrana açılan diyalogda Araştır bölümüne “Statist” yazılarak bulunan
istatistik fonksiyonu Eklenti Yükle butonuna basılarak yüklenir.
Ünite 4: Basit ve Kompleks Sorgulama İşlemleri ve Grafik Gösterimler

Statist Eklentisi

Ankara ilindeki Kızılcahamam ve Çamlıdere ilçelerinin toplam nüfusları

bulunmak istendiğinde Statist eklentisi kullanılabilir. Sırasıyla aşağıdaki adımlar
uygulanır.
● Bu ilçelerin ilgili katman içinde öznitelik bilgilerine göre seçilmesi gereklidir.
● Bunun için Katmanlar bölümünde ilgili katman aktif hale getirilir.
● Select By Expression diyaloğu açılır.
● “ILCEAD” = ‘KIZILCAHAMAM’ or “ILCEAD” = ‘ÇAMLIDERE’ mantıksal
ifadesi ile seçim yapılır.
Ünite 4: Basit ve Kompleks Sorgulama İşlemleri ve Grafik Gösterimler

Statist Eklentisi
Ünite 4: Basit ve Kompleks Sorgulama İşlemleri ve Grafik Gösterimler

Statist Eklentisi

● İşlemler sonucunda Harita penceresinde seçilmiş yerleşim yerleri sarı renkte

görülür.
Ünite 4: Basit ve Kompleks Sorgulama İşlemleri ve Grafik Gösterimler

Statist Eklentisi

● Menü bar’da Vektör menüsü altında Statist > Statist fonksiyonu seçilir.
Ünite 4: Basit ve Kompleks Sorgulama İşlemleri ve Grafik Gösterimler

Statist Eklentisi

● Ekrana açılan Statist diyaloğunda Input vector layer bölümüne ilgili katman
seçilir.
● Use only selected features ifadesi işaretlenir.
● Target field NUFUS seçilir ve OK butonuna basılır.
● Böylece Kızılcahamam ve Çamlıdere ilçelerine bağlı yerleşim yerlerinin
toplam nüfus bilgisine ulaşılır.
Ünite 4: Basit ve Kompleks Sorgulama İşlemleri ve Grafik Gösterimler

Statist Eklentisi
Ünite 4: Basit ve Kompleks Sorgulama İşlemleri ve Grafik Gösterimler

Mekansal Sorgulama Fonksiyonu

● Katmanlar bölümünden çalışılacak katman aktif hale getirilir.

● Tool bar’da yer alan Select by expression fonksiyonu seçilir.
● Ekrana açılan diyalogda sorgu olarak “FAYADI” = ‘Kuzey Anadolu Fayı’
ifadesi yazılır ve SEÇ butonuna basılır.
Ünite 4: Basit ve Kompleks Sorgulama İşlemleri ve Grafik Gösterimler

Mekansal Sorgulama Fonksiyonu

● Kuzey Anadolu fayının geçtiği illeri bulmak için; Menü bar’da yer alan
Mekansal İSorgu fonksiyonu seçilir.
Ünite 4: Basit ve Kompleks Sorgulama İşlemleri ve Grafik Gösterimler

Mekansal Sorgulama Fonksiyonu

● Ekrana açılan Mekansal Sorgu

diyaloğunda Select source features from
bölümünde çalışılacak katman seçilir.
● Where the feature bölümünde Kesişim
ifadesi tanımlanır.
● Reference features of bölümünde fay
hatlarının gösterileceği katman tanımlanır.
● And use the result to bölümüne Yeni
seçim oluştur ifadesi tanımlanır ve Apply
butonuna basılır.
Ünite 4: Basit ve Kompleks Sorgulama İşlemleri ve Grafik Gösterimler

Mekansal Sorgulama Fonksiyonu

Gerçekleştirilen mekansal sorgulama sonucunda Kuzey Anadolu Fay’ının geçtiği

iller görüntülenmektedir.
Ünite 4: Basit ve Kompleks Sorgulama İşlemleri ve Grafik Gösterimler

Mekansal Sorgulama Fonksiyonu

Katmanlar bölümünde ilgili katman üzerine farenin sağ tuşu ile basılarak
Öznitelik Tablosunu Aç ifadesi seçilir ve ilgili katmana ait öznitelik tablosu açılır.
Attribute Table diyaloğuna basılarak seçilmişler üste çıkartılır.