Açik Kaynak Kodlu CBS Yazilim Uygulamasi Dersi̇

AÇIK KAYNAK KODLU CBS YAZILIM UYGULAMASI
Ünite 7: Raster Tabanlı Coğrafi Analiz Fonksiyonları
Öğr. Görevlisi Ceyhun ERDİL
Hafta 9
Giriş
● Raster Veri
● Ara Değer Kestirimi - Interpolasyon
● Ters Ağırlıklı Mesafe - Inverse Distance Weighted (IDW)
● Üçgensel Interpolasyon - Triangular Interpolation (TIN)
● Spline Interpolasyon
● Uygulamalar
Raster Veri
● Raster tabanlı coğrafi analizler, QGIS yazılımında Raster menüsü altındaki

fonksiyonlar ile gerçekleştirilir.
● Raster menüsü altındaki fonksiyonlar ile raster tabanlı veriler üretebilir ve bu
veriler çakıştırılarak bindirme analizleri yapılabilir.
● Raster veriler üzerinden sorgulamalar yaparak bu veriler vektör veri
formatlarına dönüştürülebilir.
● QGIS yazılımının raster analiz fonksiyonlarının yetersiz kaldığı durumlarda
yazılımın içinde standart olarak gelen GDAL, SAGA GIS ve GRASS GIS
yazılımlarının eklentileri kullanılabilir.
Raster Veri
Raster Veri
● GDAL: Geospatial Veri Soyutlama Kütüphanesi, raster ve vektör coğrafi veri

formatlarını okumak ve yazmak için bir bilgisayar yazılım kütüphanesidir ve
Açık Kaynak Geospatial Foundation tarafından izin verilen X / MIT tarzı
ücretsiz yazılım lisansı altında yayınlanmıştır.
● SAGA GIS: Otomatik Jeobilimsel Analizler Sistemi, mekansal verileri
düzenlemek için kullanılır.
● GRASS GIS: taramalı, vektör topolojisi destekli, görüntü işleme ve grafik
verileri işleme kapasitesine sahip bir ücretsiz, açık kaynak coğrafi bilgi
sistemidir.
Raster Veri
● Raster formatındaki veriler, gerçek durumu bir kafes (ızgara) sistemi veya
bir satranç tahtası şeklinde temsil eder.
● Her bir kare (raster hücresi) belirgin bir coğrafik alanı kapsar ve bu alana ait
olan bir niteliği tanımlar.
● Raster hücresi, raster formatlı bir CBS dahilinde temsil edilebilen en küçük
coğrafik birimdir. Aynı zamanda en küçük ‘haritalama birimi’ olarak da
adlandırılır.
● Bu birim ne kadar küçük olursa veri setinin çözünürlüğü (resolution) o kadar
yüksek olur.
● Raster veride her hücre bir değere sahiptir. Bu değer bazen coğrafi bir
özelliğe ait yansıma (reflektans) değeri olabileceği gibi DEM verisinde
yükseklik değeri de olabilir.
Raster Veri
Raster Veri
● Raster görüntünün tamamını temsil eden alana ait temel bileşen olan
hücrenin bir genişliği bir de yüksekliği vardır.
● Bu hücrelere ait genişlik ve yükseklik değeri, tüm alanı yansıtan aynı raster
veri modeli içinde aynı olup, değişmez.
● Bir raster verisetine ait çözünürlük kavramı ile tek bir hücre ile kaplanan
alanın boyutları kastedilmektedir.
● Örneğin bu hücrenin boyutları 5 x 5 metre ise çözünürlük 5 m dir. Hücre
boyutları 1x1 metre ise çözünürlük 1 metredir.
● Bu iki örnek birbirleri ile karşılaştırıldıklarında, 1x1 metre boyutlarına sahip
raster veri diğerine göre daha yüksek çözünürlüklü görüntüdür.
QGIS Coğrafi Analizler
Raster menüsü altında bulunan Raster

Calculator, Ara değer belirleme
(Interpolation), yüzey analizleri (eğim,
bakı, relief, hillshade), vektör to raster
gibi raster tabanlı coğrafi analizler
gerçekleştirilecektir.
Ara Değer Kestirimi - Interpolasyon
● Bilinen yüzey değerlerine dayalı olarak, örneklenmemiş, bilinmeyen

noktalara ait yüzey değerlerinin belirlenmesini sağlar.
● Yükseklik, yağış, sıcaklık, kimyasal dispersiyon ya da diğer alan temelli
olayların belirlenmesi için kullanılır.
● Genellikle bir raster işlemi olup, bir üçgen yüzey modeli kullanılarak bir
çevre içinde de yapılabilir.
Ters Ağırlıklı Mesafe
● Bir raster ya da resim içinde bilinen örnek noktalara ait değerlerin

yardımıyla, örneklenmeyen noktalara ait hücre değerlerinin belirlenmesi için
kullanılan bir interpolasyon tekniğidir.
● İlgili hücreden uzaklaşan çeşitli noktalar tesis edilir ve mesafedeki artışa
bağlı olarak hücre değeri üzerindeki önem ve etki azalır.
● Tahmin edilecek nokta değeri, bu nokta civarında bulunan komşu noktaların
uzaklığı ve büyüklüğünün bir fonksiyonu olup, komşu noktaların tahmini
yapılacak değer üzerindeki etkisi mesafedeki değişime bağlıdır.
Ters Ağırlıklı Mesafe

Üçgensel Interpolasyon
● En yakın komşu noktalardan üçgen yüzeyler oluşturur.

● TIN interpolasyon yönteminin ana dezavantajı yüzeyler düzgün değildir ve
pürüzlü bir görünümü vardır.
Spline Interpolasyon
● Yüzeyin tüm kavisini minimize

eden, matematiksel bir fonksiyon
kullanarak hücre değerlerini
tahmin eden bir interpolasyon
metodudur.
● Sonuç olarak tamamen girdi
noktaları üzerinden geçen düzgün
bir satıh üretilmiş olur.
● Genelde örnek noktalarının sayısı
fazladır.
Uygulama - 1
● Gözatıcı bölümünde Unite7

verilerini kopyaladığınız disk
alanındaki dizine fare ile ulaşılır.
● İlgili dizin altında Depremler.shp
ve Türkiye.shp katmanları
klavyenin Ctrl tuşuna basılarak
birlikte seçilir ve farenin sağ tuşuna
basılarak Seçilen Katmanları Ekle
ile katmanlar harita ekranına
eklenir.
Uygulama - 1
● Raster menüsü altında Ara Değer Belirleme fonksiyonu seçilir.

● Ekrana açılan Ara değerler hesaplama eklentisi diyaloğunda Girdi
bölümünde Vektör Katman olarak Depremler seçilir.
● Enterpolasyon özniteliği olarak M seçilir. M değeri Türkiye’de meydana
gelen deprem şiddetlerini ifade eder. Ekle butonuna basılır.
● Çıktı bölümünde Ara değer belirleme yöntemi olarak Inverse Distance
Weighting -Ters Ağırlıklı Mesafe (IDW) seçilir.
● Hücre boyutu x = 500, hücre boyutu y = 500 değeri girilir.
● Çıktı dosyası olarak deprem_siddeti.tif yeni dosya ismi girilir.
● Sonucu Projeye Ekle işaretlenir ve OK butonuna basılır.
Uygulama - 1
Uygulama - 1
Uygulama - 1
● Katmanlar bölümünde Deprem_siddeti.tif katmanı seçilerek farenin sağ

tuşu ile Özellikler diyaloğunun açılması sağlanır.
● Katman özellikleri diyaloğunda Stil sekmesi seçilir.
● Render Type > Tek bant yalancı renk seçilir.
● Color interpolation > Ayrı seçilir.
● Yeni renk haritası oluştur bölümünde bir renk paleti seçilir.
● Mod > Eşit aralık seçilir.
● Sınıf Sayısı > 15 değeri girilir.
● Sınıflandır butonuna ve ardından OK butonuna basılır.
Uygulama - 1
Uygulama - 1
● Örnek verimizde Türkiye’ de meydana gelen 599 adet deprem ölçülmüş ve

deprem üslerinin lokasyonu nokta katmanı olarak oluşturulmuştur.
● Bu analiz ile deprem büyüklük değerlerinden Türkiye’yi kapsayan sürekli bir
yüzey raster verisi üretilmiştir.
● Butonu ile Deprem_siddeti raster katmanı üzerinde istenilen
lokasyonun deprem şiddeti bilgisi alınır.
Uygulama - 1
Uygulama - 2
● Gözatıcı bölümünde ilgili dizin altında Meteoroloji.shp ve Türkiye.shp

katmanları klavyenin Ctrl tuşuna basılarak birlikte seçilir.
● Farenin sağ tuşuna basılarak Seçilen Katmanları Ekle ile harita ekranına
eklenir.
● Noktasal verilerin veritabanı incelendiğinde illere ait belli bir zamandaki
meteorolojik veriler olduğu görülür.
Uygulama - 2
Uygulama - 2
● Processing menüsü altında Tool Box fonksiyonu fare ile seçilir ve İşlem
Araç Kutusu dialoğunun açılması sağlanır.
● SAGA algoritmalarından Grid – Spline altındaki Multilevel b-spline
interpolation fonksiyonu fare ile seçilerek dialoğun açılması sağlanır.
● Ekrana açılan Multilevel b-spline interpolation dialoğunda Points
sekmesi altına Meteoroloji katmanı tanımlanır.
● Attribute > Ort_sic seçilir. Cellsize > 1000 değeri girilerek RUN butonuna
basılır.
Uygulama - 2
Uygulama - 2
● Katmanlar bölümünde Grid katmanı seçilerek farenin sağ tuşu ile

Özellikler diyaloğunun açılması sağlanır.
● Render Type > Tek bant yalancı renk seçilir.
● Color interpolation > Ayrı seçilir.
● Mod > Eşit aralık seçilir.
● Sınıf Sayısı = 25 değeri girilir.
● Sınıflandır butonuna ve ardından OK butonuna basılır.
Uygulama - 2
Uygulama - 2
● Noktasal özellikteki veriler ile Türkiye’ nin ortalama sıcaklık haritası

oluşturulmuştur.
● Raster verinin herhangi bir yerine fare ile tıklandığında o yere ait ortalama
sıcaklık bilgisi alınabilir.
Uygulama - 2
Uygulama - 2
● Raster menüsü altında Bölgesel

İstatistikler ifadesi fare ile
seçilerek Etkileşim diyaloğunun
açılması sağlanır.
● Diyalogda Raster katman olarak
Grid tanımlanır.
● Polygon layer containing the
zones olarak Türkiye tanımlanır.
● Output column prefix olarak da
Zonel ifadesi girilerek OK
butonuna basılır.
Uygulama - 2
● Katmanlar bölümünde Turkiye katmanında farenin sağ tuşuna basılarak

Öznitelik tablosunun açılması sağlanır.
● Bu analiz ile Spline interpolasyon yöntemine göre üretilen ortalama sıcaklık
raster verisindeki ortalama sıcaklık bilgilerinin istatistiki değerleri Türkiye
shape katmanının veritabanına eklenmiştir.
● Türkiye il katmanı yerine Türkiye ilçe sınırlarının olduğu katman da
kullanılabilirdi.
● Bu durumda elimizde ilçelere ait herhangi bir sıcaklık bilgisi olmamasına
rağmen böyle bir analiz sonucunda tüm ilçelere ait ortalama sıcaklık bilgileri
elde edilebilir.
Uygulama - 3
● Gözatıcı bölümünde ilgili dizin altında kuyular.shp, hillshade_1.tif ve

havza.shp katmanları klavyenin Ctrl tuşuna basılarak birlikte seçilir.
● Farenin sağ tuşuna basılarak Seçilen Katmanları Ekle ile harita ekranına
eklenir.
● Kuyular shape katmanı bir havza içinde yapılan toprak analizi örneklerini
içermektedir.
● Ürün bilgisi, geçirgenlik, sulanma durumu, PH, tuzluluk gibi bilgiler topraktan
örnek alınan lokasyondaki nokta katmanın veritabanına girilmiştir.
● Bu verilerin tüm havzayı temsil edebilmesi için bilinmeyen ara değerlerin
kestirimi yapılacaktır.
Uygulama - 3
Uygulama - 3
● Processing menüsü altında Tool Box ifadesi fare ile seçilir ve İşlem Araç
Kutusu dialoğunun açılması sağlanır.
● SAGA algoritmarından Grid – Spline altındaki Multilevel b-spline
interpolation ifadesi fare ile seçilerek diyaloğun açılması sağlanır.
● Ekrana açılan Multilevel b-spline interpolation diyaloğunda Points
sekmesi altına Meteoroloji katmanı tanımlanır.
● Attribute > Toplam_tuz seçilir. Cellsize > 50 değeri girilir. RUN butonuna
basılır.
Uygulama - 3
Uygulama - 3
● Katmanlar bölümünde Grid katmanı seçilerek farenin sağ tuşu ile

Özellikler diyaloğunun açılması sağlanır.
● Render Type > Tek bant yalancı renk seçilir. Color interpolation > Ayrı
seçilir.
● Mod > Eşit aralık seçilir. Sınıf Sayısı = 15 değeri girilir.
● Sınıflandır butonuna, ardından OK butonuna basılır.
Uygulama - 3
Uygulama - 3
● Analiz sonrası oluşan Tuzluluk raster verisini inceleyiniz.

● Butonu ile Tuzluluk raster verisi üzerinde herhangi noktayı fare ile
işaretleyiniz.
● İşaretlenen her bölge farklı bir tuzluluk değerini verecektir.
● Bu analiz ile kuyuların veritabanında yer alan tuzluluk değerlerinden tüm
havzaya ait sürekli bir yüzey raster verisi üretilmiştir.
Uygulama - 3
● Katmanlar bölümündeki tüm katmanlar kaldırılır.

● Gözatıcı bölümünde ilgili dizin altında toprak.shp katmanı farenin sağ
tuşuna basılarak Katman Ekle ile harita ekranına eklenir.
● Katman özellikleri dialoğu açılır.
● Veri tabanındaki AKKS fieldına göre sınıflandırılır.
● Etiket olarak AKKS field’ındaki bilgiler harita ekranına yazdırılır.
Uygulama - 3
Uygulama - 3
● Raster menüsü altında Dönüşüm > Rasterize (Vectör to Raster)

fonksiyonu fare ile seçilerek Raster’laştır diyaloğu açılır.
● Girdi dosyası olarak Toprak seçilir.
● Öznitelik alanı olarak AKKS belirlenir.
● Output file rasterized vectors (raster) bölümüne toprak_raster. tif yeni
katman ismi yazılır.
● Raster resolution in map units per pixel yatay ve düşey için 5 değeri
girilir.
● Ok butonuna basılır.
Uygulama - 3
Uygulama - 3
● Bu islem ile vektör poligon veri yapısına sahip toprak verisetini

veritabanında yer alan AKKS değerlerine göre 5x5 pixel değerine sahip
hücreler ile temsil edilen raster veri formatına dönüştürülür.
● Siyah beyaz olarak harita ekranında görüntülenen raster formatına
dönüştürülmüş toprak_raster verisi katmanlar bölümünde fare ile seçilerek
özellikler diyaloğunun açılması sağlanır.
● Stil sekmesinde 5 sınıf olarak sınıflandırılır ve renklendirilir.
Uygulama - 3
Uygulama - 4
● Katmanlar bölümündeki tüm katmanlar kaldırılır.

● Gözatıcı bölümünde ilgili dizin altında munhani.shp katmanı farenin sağ
tuşuna basılarak Katman Ekle ile harita ekranına eklenir.
Uygulama - 4
● Raster menüsü altında Ara Değer Belirleme fonksiyonu fare ile seçilerek
Ara değerler hesaplama eklentisi diyaloğunun açılması sağlanır.
● Girdi bölümünde Vektör Katman olarak Munhani seçilir.
● Enterpolasyon özniteliği olarak Yukseklik seçilir.
● Yükseklik değeri çizgilerin deniz seviyesinden yükseklik bilgilerini içerir.
● Ekle butonuna basılır.
● Çıktı bölümünde Ara değer belirleme yöntemi olarak Triangular
interpolation (TIN) seçilir.
● Hücre boyutu x = 1, hücre boyutu y = 1 değeri girilir.
● Çıktı dosyası olarak dem.tif isminde yeni katman olarak kaydedilir.
● Sonucu Projeye Ekle işaretlenir ve OK butonuna basılır.
Uygulama - 4
Uygulama - 4
Slope (Eğim)
● DEM verisinden üretilen eğim haritası arazinin eğimini iki farklı şekilde
hesaplar.
● Eğim, yüzde veya derece cinsinden raster bir formatta üretilir.
● Derece cinsinden eğim, düşey mesafenin yatay mesafeye oranının tanjant
açısıyla ifadesidir.
● Yüzde cinsinden eğim ise yüksekliğin yatay mesafeye oranının yüzde olarak
ifadesidir.
Aspect (Bakı)
● Bakı üçgenlerin kuzeyle yaptığı coğrafik açı değeridir.

● Bakı haritası, sayısal yükseklik modelindeki her bir pikselin eğimin hakim
olduğu yöne göre düzenlenmiş haritalardır.
● Bakı kuzeyden başlamak üzere saat istikametinde 0˚-360˚’leri içerecek
tarzda ve derece cinsinden ifade edilir.
● 90˚ Doğu, 180˚ Güney, 270˚ Batı ve 0˚ veya 360˚ Kuzey yönünü belirtir.
Hillshade (Gölgeli Kabartma)
● Gölgeli kabartma bir yüzeyin hipotetik aydınlanmasını hesaplar.

● Bir ışık kaynağı için pozisyon düzenler ve her hücrenin onun ışığa olan
göreli oryantasyonu üzerine temellenmiş aydınlanma değerini hesaplar.
● Işık sırayla hücrenin eğim ve bakısı üzerine temellenir.
● Gölgeli kabartma 0’dan 255’e kadar olan gri ölçeğin değerlerine dönüşür.
● Azimut: Güneşin açısal yönüdür (pusula yönü). 0’ ile 360’ arasında bir
değer ile ifade edilir.
● Altitude: Güneşin ufuk üstündeki açısıdır. 0’ ile 90’ arasında bir değer ile
ifade edilir.
Hillshade (Gölgeli Kabartma)

Raster Calculator
● Raster analizler ile üretilen (DEM, bakı, eğim, Interpolation, Rasterize gibi)
verilerin Raster Calculate fonksiyonu kullanılarak toplanması, farkların
bulunması veya sorgulanması ile riskli alanların, en uygun yerleşim yerinin,
en uygun ürün yerinin tespit edilmesinde kolaylık sağlayacaktır.
● Bu sayede birbirlerinden farklı bilgilere sahip karmaşık değerler (mesafe,
yağış, sıcaklık, egim, bakı, arazi kullanımı, toprak grupları gibi) anlaşılır,
kolay analiz edilebilir ve ortak bir değer ile temsil edilebilir bir yapıya
kavuşacaktır.

Açik Kaynak Kodlu CBS Yazilim Uygulamasi Dersi̇

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

You might also like

Açik Kaynak Kodlu CBS Yazilim Uygulamasi Dersi̇

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Açik Kaynak Kodlu CBS Yazilim Uygulamasi Dersi̇

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

AÇIK KAYNAK KODLU CBS YAZILIM UYGULAMASI

Ünite 7: Raster Tabanlı Coğrafi Analiz Fonksiyonları

Öğr. Görevlisi Ceyhun ERDİL

● Raster tabanlı coğrafi analizler, QGIS yazılımında Raster menüsü altındaki

● GDAL: Geospatial Veri Soyutlama Kütüphanesi, raster ve vektör coğrafi veri

QGIS Coğrafi Analizler

Raster menüsü altında bulunan Raster

Ara Değer Kestirimi - Interpolasyon

● Bilinen yüzey değerlerine dayalı olarak, örneklenmemiş, bilinmeyen

Ters Ağırlıklı Mesafe

● Bir raster ya da resim içinde bilinen örnek noktalara ait değerlerin

Ters Ağırlıklı Mesafe

● En yakın komşu noktalardan üçgen yüzeyler oluşturur.

● Yüzeyin tüm kavisini minimize

● Gözatıcı bölümünde Unite7

● Raster menüsü altında Ara Değer Belirleme fonksiyonu seçilir.

● Katmanlar bölümünde Deprem_siddeti.tif katmanı seçilerek farenin sağ

● Örnek verimizde Türkiye’ de meydana gelen 599 adet deprem ölçülmüş ve

● Gözatıcı bölümünde ilgili dizin altında Meteoroloji.shp ve Türkiye.shp

● Katmanlar bölümünde Grid katmanı seçilerek farenin sağ tuşu ile

● Noktasal özellikteki veriler ile Türkiye’ nin ortalama sıcaklık haritası

● Raster menüsü altında Bölgesel

● Katmanlar bölümünde Turkiye katmanında farenin sağ tuşuna basılarak

● Gözatıcı bölümünde ilgili dizin altında kuyular.shp, hillshade_1.tif ve

● Katmanlar bölümünde Grid katmanı seçilerek farenin sağ tuşu ile

● Analiz sonrası oluşan Tuzluluk raster verisini inceleyiniz.

● Katmanlar bölümündeki tüm katmanlar kaldırılır.

● Raster menüsü altında Dönüşüm > Rasterize (Vectör to Raster)

● Bu islem ile vektör poligon veri yapısına sahip toprak verisetini

● Katmanlar bölümündeki tüm katmanlar kaldırılır.

● Bakı üçgenlerin kuzeyle yaptığı coğrafik açı değeridir.

Hillshade (Gölgeli Kabartma)

● Gölgeli kabartma bir yüzeyin hipotetik aydınlanmasını hesaplar.

Hillshade (Gölgeli Kabartma)

You might also like