SueDeeF&meer JeÀe v­³ett ìsJeÀ-ìce& (UIN: 512N351V01)

(SJeÀ Demebyeà, DemenYeeieer, kew³eeqJeÌleJeÀ, efkeMeg à peeseqKece

Òeerefce­³ece peerkeve yeercee ³eespevee)
SueDeeF&meer JeÀe v³et ìce&-ìsJeÀ SJeÀ Demebyeà, DemenYeeieer, kew³eeqJeÌleJeÀ, efkeMegà peeseqKece Òeerefce³ece peerkeve yeercee ³eespevee nw~
³en Dee@veueeFve ³eespevee hee@equemeer DekeefOe JesÀ oewjeve yeerefcele J­³eeqJeÌle JeÀer ogYee&i³ehetCe& ce=l³eg nesves JeÀer eqmLeefle ceW GmeJesÀ heefjkeej JeÀes
DeeefLe&JeÀ megj#ee GheueyOe JeÀjkeeleer nw~ ³en ³eespevee JesÀkeue Dee@veueeFve ner, meerOes kesyemeeFì www.licindia.in mes
GheueyOe nesieer~
SueDeeF&meer JesÀ v³et ìsJeÀ-ìce& JeÀer ÒecegKe efkeMes<eleeSB :
• oes efnleueeYe efkeJeÀuheeW ceW mes ®egveves JeÀer megefkeOee : mLeeF& yeercee jeeqMe Skeb ke=efàiele yeercee jeeqMe~
• FveceW mes ®egveves JeÀer megefkeOee :
• SJeÀue Òeerefce³ece, efve³eefcele Òeerefce³ece Skeb meerefcele Òeerefce³ece Yegieleeve ceW mes ®e³eve
• hee@equemeer DekeefOe/Òeerefce³ece Yegieleeve DekeefOe JeÀe ®e³eve
• efJeÀmleeW ceW efnleueeYe JesÀ Yegieleeve JeÀe efkeJeÀuhe
• ceefnueeDeeW JesÀ equeS efkeMes<e ojW~
• DeeJeÀ<e&JeÀ G®®e yeercee jeeqMe ítì JeÀe ueeYe~
• Òeerefce³ece ojeW JeÀer oes ÞeseqCe³eeB - (1) Oetce´heeve ve JeÀjves keeues JesÀ equeS ojW Skeb (2) Oetce´heeve-JeÀlee& JesÀ equeS ojW~
Oetce´heeve ve JeÀjves keeues JesÀ equeS ojeW JeÀe ueeiet nesvee ³etjervejer JeÀesefìveeFve ìsmì JesÀ heefjCeeceeW hej DeeOeeefjle
nesiee~ Dev³e meYeer ceeceueeW ceW Oetce´heeve-JeÀlee& JesÀ equeS ojW ueeiet neWieer~
• jeF[j efnleueeYe JesÀ equeS DeefleefjJeÌle Òeerefce³ece JesÀ Yegieleeve hej ogIe&ìvee efnleueeYe jeF[j JeÀes ®egveJeÀj Deheveer
yeercee-megj#ee yeæ{eves JeÀe efkeJeÀuhe~
1. efnleueeYe :
SJeÀ ®eeuet hee@equemeer JesÀ Debleie&le os³e ueeYe efvecveevegmeej neWies :
S. ce=l³eg efnleueeYe :
peeseqKece Megª nesves JeÀer efleefLe JesÀ yeeo, uesefJeÀve heefjheJeÌkelee JeÀer efleefLe mes henues, hee@equemeer DekeefOe JesÀ oewjeve
yeerefcele k³eefJeÌle JeÀer ce=l³eg nesves hej, yeMelex hee@equemeer ®eeuet nes Skeb oekee mkeerJeÀe³e& nes, os³e ce=l³eg efnleueeYe ``ce=l³eg
hej yeercee jeeqMe'' nesieer~
efve³eefcele Òeerefce³ece Skeb meerefcele Òeerefce³ece Yegieleeve hee@equemeer JesÀ equeS, ``ce=l³eg hej yeercee jeeqMe'' efvecveebefJeÀle
ceW mes pees Yeer DeefOeJeÀ nw, JesÀ ªhe ceW heefjYeeef<ele nw :
• keeef<e&JeÀ Òeerefce³ece JeÀe 7 iegvee; ³ee
• ce=l³eg nesves JeÀer efleefLe leJeÀ ®egJeÀeF& ieF& JegÀue Òeerefce³eceeW JeÀe 105%; ³ee
• ce=l³eg hej Yegieleeve JeÀer peeves keeueer meceûe yeercee jeeqMe~
SJeÀue Òeerefce³ece hee@equemeer JesÀ equeS, ``ce=l³eg hej yeercee jeeqMe'' efvecveebefJeÀle ceW mes pees Yeer DeefOeJeÀ nw, JesÀ ªhe ceW
heefjYeeef<ele nw :
• SJeÀue Òeerefce³ece JeÀe 125%; ³ee
• ce=l³eg hej Yegieleeve JeÀer peeves keeueer megefveeqM®ele yeercee jeeqMe~
Ghe³eg&JeÌle met$e ceW,
i. ``keeef<e&JeÀ Òeerefce³ece'' hee@efuemeerOeejJeÀ Üeje ®egveer ieF& SJeÀ ke<e& ceW os³e Òeerefce³ece jeefMe nesieer, efpemeceW
JeÀj, jeF[j Òeerefce³ece, yeerceebJeÀve DeefleefjJeÌle Òeerefce³ece Deewj cees[ue Òeerefce³ece JesÀ efueS ueeseE[ie, ³eefo
JeÀesF& nes, Meeefceue veneR nQ, Skeb
ii. ``Yegieleeve JeÀer ieF& JegÀue Òeerefce³ece'' JeÀe DeLe& nw efJeÀmeer Yeer DeefleefjJeÌle Òeerefce­³ece, jeF[j Òeerefce­³ece
Deewj JeÀjeW JeÀes íesæ[JeÀj ÒeeHle meYeer Òeerefce­³eceeW JeÀe JegÀue ³­ eesie~
iii. ce=l³eg hej Deoe JeÀer peeves keeueer megefveef½ele yeercee jeeqMe ³en hee@equemeer uesves JesÀ mece³e ®egves ieS ce=l³eg
efnleueeYe efkeJeÀuhe hej efveYe&j nesieer pees Fme ÒeJeÀej nw :
2
 • efkeJeÀuhe I : meceeve yeercee jeeqMe
ce=l³eg hej Deoe JeÀer peeves keeueer megefveef½ele yeercee jeeqMe, cetue yeercee jeeqMe JesÀ yejeyej nesieer pees hee@equemeer
JesÀ oewjeve Deheefjkeefle&le jnsieer~
• efkeJeÀuhe I I : yeæ{leer ngF& yeercee jeeqMe
ce=l³eg hej Deoe JeÀer peeves keeueer megefveef½ele yeercee jeeqMe, heeb®ekee hee@equemeer ke<e& hetCe& nesves leJeÀ cetue yeercee
jeeqMe JesÀ yejeyej jnsieer~ GmeJesÀ yeeo, í"s hee@equemeer ke<e& mes hebênkes hee@equemeer ke<e& leJeÀ FmeceW cetue yeercee
jeeqMe JesÀ 10% JeÀer oj mes leye leJeÀ ke=efà nesleer jnsieer peye leJeÀ ³en cetue yeercee jeeqMe JesÀ oes iegvee
ve nes peeS~ ÒeYeekeer hee@equemeer JesÀ Debleie&le ³en ke=efà hee@equemeer JesÀ Deble leJeÀ; DeLekee ce=l³eg JesÀ leejerKe
leJeÀ; DeLekee hebênkesb hee@equemeer ke<e& leJeÀ Deewj GmeJesÀ he½eele (FveceW mes pees Yeer henues nes) peejer jnsieer~
meesuenkesb hee@equemeer ke<e& mes, ce=l³eg hej Deoe JeÀer peeves keeueer megefveef½ele yeercee jeeqMe eqmLej DeLee&le hee@equemeer
DekeefOe meceehle nesves leJeÀ cetue yeercee jeeqMe JesÀ oes iegvee jnsieer~
GoenjCe JesÀ equeS, ©. X JeÀer cetue yeercee jeeqMe keeueer hee@equemeer JesÀ Debleie&le, ce=l³eg hej os³e megefveef½ele yeercee jeeqMe
heeB®ekes hee@equemeer ke<e& JesÀ Deble leJeÀ ©. X, í"s hee@equemeer ke<e& ceW ©. 1.1X, meelekeW hee@equemeer ke<e& ceW ©. 1.2X
nesieer Deewj Fmeer ÒeJeÀej cetue yeercee jeeqMe JesÀ 10% Òeefle ke<e& JeÀer oj mes leye leJeÀ yeæ{leer jnsieer peye leJeÀ hebênkes
hee@equemeer ke<e& ceW ³en 2X ve nes peeS~ meesuenkeW hee@equemeer ke<e& Deewj Gme JesÀ he½eele, ce=l³eg hej os³e
megefveef½ele yeercee jeeqMe 2X ner nesieer~
SJeÀ yeej ®egves peeves JesÀ yeeo ce=l³eg efnleueeYe JesÀ efkeJeÀuhe ceW heefjkele&ve veneR efJeÀ³ee pee meJesÀiee~
yeer. heefjheJeÌkelee efnleueeYe :
hee@equemeer DekeefOe JesÀ meceehle nesves leJeÀ yeerefcele k³eeqJeÌle JesÀ GÊejpeerefkele jnves hej, JeÀesF& heefjheJeÌkelee ueeYe os³e
veneR nw~
2. hee$elee MeleX Skeb Dev³e ÒeefleyebOe :
S) ÒekesMe hej v³etvelece Dee³eg : 18 ke<e& (iele pevceefokeme)
yeer) ÒekesMe hej DeefOeJeÀlece Dee³eg : 65 ke<e& (iele pevceefokeme)
meer) heefjheJeÌkelee hej DeefOeJeÀlece Dee³eg : 80 ke<e& (iele pevceefokeme)
[er) v³etvelece cetue yeercee jeeqMe : ©. 50,00,000/-
F&) DeefOeJeÀlece cetue yeercee jeeqMe : JeÀesF& meercee veneR* yeerceebJeÀve efveCe&³e JesÀ Devegmeej
*Òel³esJeÀ k³eeqJeÌle JesÀ equeS Devegcele DeefOeJeÀlece cetue yeercee jeeqMe, yees[& Devegceesefole yeerceebJeÀve
veerefle JesÀ Devegmeej yeerceebJeÀve efveCe&³e JesÀ DeOeerve nesieer~
cetue yeercee jeeqMe FveJesÀ iegCepe ceW ©. 5,00,000/- ³eefo hee@equemeer JesÀ equeS cetue yeercee jeeqMe
nesieer: ©. 50,00,000/- mes ©. 75,00,000/- nw~
©. 25,00,000/-, ³eefo hee@equemeer JesÀ equeS cetue yeercee jeeqMe
©. 75,00,000/- mes DeefOeJeÀ nw~
SHeÀ) hee@equemeer DekeefOe : 10 mes 40 ke<e&
peer) Òeerefce³ece Yegieleeve DekeefOe :
efve³eefcele Òeerefce³ece : hee@equemeer DekeefOe JesÀ meceeve
meerefcele Òeerefce³ece : hee@equemeer DekeefOe (10 mes 40) ke<e& JesÀ equeS
(hee@equemeer DekeefOe ceW mes 5 ke<e& JesÀ JeÀce) ke<e&
: hee@equemeer DekeefOe (15 mes 40) ke<e& JesÀ equeS
(hee@equemeer DekeefOe ceW mes 10 ke<e& JeÀce) ke<e&
: ueeiet veneR

3. GheueyOe efkeJeÀuhe :
I. kewJeÀequheJeÀ jeF[j :
hee@equemeer OeejJeÀ JesÀ heeme Òeerefce³ece Yegieleeve DekeefOe JesÀ oewjeve DeefleefjJeÌle Òeerefce³ece JeÀe Yegieleeve JeÀjJesÀ
efve³eefcele Òeerefce³ece Skeb meerefcele Òeerefce³ece Yegieleeve efkeefOe JesÀ Debleie&le SueDeeF&meer JeÀe ogIe&ìvee jeF[j efnleueeYe

3
 (UIN: 512B203V03) uesves JeÀe efkeJeÀuhe neslee nw, yeMelex yeJeÀe³ee Òeerecf e³ece Yegieleeve DekeefOe JeÀce mes JeÀce heeB®e
ke<e& nes~ Fme jeF[j JesÀ Debleie&le yeercee-jef#ele ueeYe JesÀkeue Òeerecf e³ece Yegieleeve DekeefOe JesÀ oewjeve, ³ee Gme hee@euq emeer
ke<e&ieeB", eqpeme hej yeerecf ele k³eeqJeÌle JeÀer efveJeÀìlece pevceefleefLe 70 ke<e& nw, pees Yeer henues nes, leJeÀ ner GheueyOe
neWies~ ³eefo ³en efnleueeYe ®egvee peelee nw lees ogIe&ìveekeMe ce=l³eg nesves JeÀer eqmLeefle ceW, cetue ³eespevee JesÀ Debleie&le ce=l³eg
efnleueeYe JesÀ meeLe ogIe&ìvee efnleueeYe jeF[j yeercee jeeqMe SJeÀcegMle jeeqMe JesÀ ªhe ceW os³e nesieer~)
Fme jeF[j JesÀ Debleie&le Òeerefce³ece, cetue ³eespevee JesÀ Debleie&le Òeerefce³ece JesÀ 100% mes DeefOeJeÀ veneR nesieer~
ogIe&ìvee ueeYe yeercee jeeqMe Fme hee@equemeer JesÀ Debleie&le cetue yeercee jeeqMe mes DeefOeJeÀ veneR nesieer~
Fme jeF[j JesÀ yeejs ceW DeefOeJeÀ peeveJeÀejer JesÀ equeS, nceejer kesyemeeFì www.licindia.in hej jeF[j
efkekejeqCeJeÀe osKeW~
II. ce=l³eg efnleueeYe efJeÀmleeW ceW uesves JeÀe efkeJeÀuhe :
³en efkeJeÀuhe ÒeYeekeer hee@equemeer JesÀ Debleie&le, ce=l³eg efnleueeYeeW JeÀes SJeÀcegMle uesves JeÀer yepee³e 5 ke<e& JeÀer ®egveer ieF&
DekeefOe ceW efJeÀMleeW ceW uesves JeÀe efkeJeÀuhe nw~ hee@equemeer JesÀ Debleie&le os³e hetCe& ³ee DeebeqMeJeÀ ce=l³eg efnleueeYeeW JesÀ equeS
JesÀkeue yeerefcele k³eefJeÌle Üeje ner Deheves peerkeveJeÀeue ceW Fme efkeJeÀuhe JeÀe ®e³eve efJeÀ³ee pee meJeÀlee nw~ yeerefcele
k³eeqJeÌle Üeje ®egveer ieF& jeeqMe (DeLee&led efvekeue oekee jeeqMe) ³ee lees megefveef½ele cetu³e JesÀ ªhe ceW nes meJeÀleer nw
DeLekee JegÀue os³e oekee Òeeefhle³eeW JesÀ JegÀí ÒeefleMele JesÀ ªhe ceW~
efJeÀS ieS ®e³eve JesÀ Devegmeej, efJeÀMleeW JeÀe Deefûece Yegieleeve keeef<e&JeÀ ³ee DeOe&-keeef<e&JeÀ ³ee $ewceeefmeJeÀ ³ee ceeefmeJeÀ
Deblejeue hej efJeÀ³ee peeSiee Deewj efkeefYevve ÒeJeÀej JesÀ YegieleeveeW JesÀ equeS efJeÀMle JeÀer v³etvelece jeeqMe efvecve ÒeJeÀej
nesieer:
efJeÀmle Yegieleeve JeÀer efkeefOe v³etvelece efJeÀmle jeeqMe
ceeefmeJeÀ ©. 5,000/-
$ewceeefmeJeÀ/efleceener ©. 15,000/-
DeOe&-keeef<e&JeÀ ©. 25,000/-
keeef<e&JeÀ ©. 50,000/-
³eefo yeerefcele k³eeqJeÌle Üeje ®egves ieS efkeJeÀuhe JesÀ Devegmeej keebeqíle jeeqMe, v³etvelece efJeÀMle JeÀer jeeqMe mes JeÀce nw
lees oekes JeÀer Òeeefhle³eeW JeÀe Yegieleeve SJeÀcegMle ner efJeÀ³ee peeSiee~
1 ceF& mes 30 DeÒewue leJeÀ 12 cenerves JeÀer DekeefOe JesÀ oewjeve Megª nesves keeues meYeer efJeÀMle Yegieleeve efkeJeÀuheeW
JesÀ equeS, Òel³esJeÀ efJeÀMle JeÀer jeeqMe hej hengb®eves JesÀ equeS Ghe³eesie JeÀer peeves keeueer y³eepe oj keeef<e&JeÀ ÒeYeekeer
oj nesieer, pees 5 ke<e& DeOe&-keeef<e&JeÀ peer-mesJeÀ oj ceW mes 2% JeÀce JeÀjves JesÀ yeeo Òeehle oj mes JeÀce veneR nesieer;
peneB, 5 ke<e& DeOe&-keeef<e&JeÀ peer-mesJeÀ oj efheíues efkeÊeer³e ke<e& JesÀ Debeflece k³ekemeeef³eJeÀ efove JesÀ Devegmeej nesieer~
leovegmeej, 1 ceF&, 2022 mes Megª nesJeÀj 30 DeÒewue, 2023 leJeÀ JeÀer 12 cenerves JeÀer DekeefOe JesÀ equeS,
efJeÀMle jeeqMe JeÀer ieCevee JesÀ equeS ueeiet y³eepe oj 4.84% Òeefle ke<e& ÒeYeekeer nesieer~
efJeÀmleeW ceW efnleueeYe Òeehle JeÀjves JesÀ efkeJeÀuhe JeÀe Òe³eesie JeÀjves nsleg, yeerefcele k³eeqJeÌle Üeje Deheves peerkeveJeÀeue
JesÀ oewjeve Fme efkeJeÀuhe JeÀe Òe³eesie, hee@equemeer JesÀ ÒeYeekeer jnles ngS, Gme Megà oekee jeeqMe JeÀes efveefo&ä JeÀjles
ngS efJeÀ³ee pee meJeÀlee nw, eqpemeJesÀ equeS efkeJeÀuhe JeÀe Òe³eesie efJeÀ³ee peevee nw~ FmeJesÀ yeeo yeerefcele k³eeqJeÌle Üeje
®e³eefvele efkeJeÀuhe JesÀ Devegmeej veeceebefJeÀle k³eeqJeÌle JeÀes ce=l³eg oekee jeeqMe JeÀe Yegieleeve efJeÀ³ee peeSiee Deewj FmeceW
veeceebefJeÀle k³eeqJeÌle JeÀes efJeÀmeer Yeer lejn JesÀ yeoueeke JeÀer Devegceefle veneR nesieer~
4. Òeerefce³eceeW JeÀe Yegieleeve :
Fme ³eespevee JesÀ Debleie&le efve³eefcele Òeerefce³ece, meerefcele Òeerefce³ece ³ee SJeÀue Òeerefce³ece Yegieleeve efkeJeÀuhe
GheueyOe nQ~ efve³eefcele Skeb meerefcele Òeerefce³ece Yegieleeve JesÀ ceeceues ceW, Òeerefce³ece JeÀe Yegieleeve efve³eefcele ªhe mes
hee@equemeer Yegieleeve DekeefOe JesÀ oewjeve Òeerefce³ece Yegieleeve JesÀ keeef<e&JeÀ ³ee DeOe&-keeef<e&JeÀ ªheeW mes efJeÀ³ee pee
meJeÀlee nw~
os³e jeeqMe yeerefcele nesves keeues k³eeqJeÌle JeÀer ÒekesMe hej Dee³eg, Oetce´heeve JeÀer eqmLeefle, eEueie, hee@equemeer DekeefOe, Òeerefce³ece
Yegieleeve DekeefOe Skeb ®e³eefvele yeercee jeeqMe efkeJeÀuhe hej efveYe&j nesieer~ SJeÀue Òeerefce³ece JesÀ Debleie&le v³etvelece
Òeerefce³ece ©. 30,000/- nesieer~ efve³eefcele Skeb meerefcele Òeerefce³ece efkeefOe JesÀ Debleie&le, v³etvelece Òeerefce³ece ©.
3,000/- nesieer~
4
5. Devegûen DekeefOe (efve³eefcele Skeb meerefcele Òeerefce³ece Yegieleeve JesÀ equeS ueeiet) :
keeef<e&JeÀ ³ee DeOe&-keeef<e&JeÀ Òeerefce³eceeW JesÀ Yegieleeve JesÀ equeS Yegieleeve ve ngF& ÒeLece Òeerefce³ece JeÀer efleefLe mes
30 efoveeW leJeÀ JeÀer SJeÀ Devegûen DekeefOe nesieer~ Fme DekeefOe JesÀ oewjeve hee@equemeer JeÀes hee@equemeer JeÀer MeleeX JesÀ
Devegmeej efyevee efJeÀmeer ©JeÀekeì JesÀ peeseqKece yeercee megj#ee JesÀ meeLe ÒeYeekeer ceevee peeSiee~
³eefo Devegûen DekeefOe JesÀ efove hetjs nesves mes henues Òeerefce³ece JeÀe Yegieleeve veneR efJeÀ³ee peelee nw, lees hee@equemeer
JeÀeueeleerle nes peeSieer~
Ghe³egJ& eÌle ítì DekeefOe Gve jeF[j Òeerecf e³eceeW hej Yeer ueeiet nesieer, pees cetue yeercee hee@euq emeer Òeerecf e³ece JesÀ meeLe ner os³e
nesles nQ~
Ssmeer hee@equeefme³eeW JesÀ Debleie&le Yegieleeve ve ngF& ÒeLece Òeerefce³ece JeÀer efleefLe mes Devegûen DekeefOe JesÀ meceehle nesves JesÀ
yeeo meYeer ueeYe mLeefiele nes peeSBies Deewj JegÀí Yeer os³e veneR nesiee~
6. vecetves JesÀ equeS GoenjCeeLe& Òeerefce³ece :
efkeefYevve Òeerefce³ece Yegieleeve efkeJeÀuheeW JesÀ Debleie&le Oetce´heeve ve JeÀjves keeues, heg©<e, ceeveJeÀ peerkeve JesÀ equeS
©. 1 JeÀjesæ[ JeÀer cetue yeercee jeeqMe nsleg efkeJeÀuhe I (meceeve yeercee jeeqMe) Skeb efkeJeÀuhe II (ke=efàiele yeercee jeeqMe),
oesveeW JesÀ equeS vecetves JeÀer GoenjCeeLe& Òeerefce³eceW efvecveevegmeej nQ :
efkeJeÀuhe I (meceeve yeercee jeeqMe):
Dee³eg (iele hee@equemeer efve³eefcele (hee@equemeer DekeefOe (hee@equemeer DekeefOe ceW SJeÀue
pevceefove) DekeefOe keeef<e&JeÀ ceW mes 5 JeÀce) ke<eeX mes 10 JeÀce) ke<eeX Òeerefce³ece (©.
Òeerefce³ece JeÀer meerefcele Òeerefce³ece JeÀer meerefcele Òeerefce³ece ceW)
(©. ceW) Yegieleeve DekeefOe Yegieleeve DekeefOe
JesÀ equeS keeef<e&JeÀ JesÀ equeS keeef<e&JeÀ
Òeerefce³ece (©. ceW) Òeerefce³ece (©. ceW)
20 20 7,047 8,091 10,266 75,603
30 20 9,135 10,527 13,572 1,00,833
40 20 17,889 20,737 26,878 2,03,187
GhejesqJeÌle Òeerefce³eceeW ceW JeÀj Meeefceue veneR nQ~
efkeJeÀuhe II (ke=efàiele yeercee jeeqMe) :
Dee³eg (iele hee@equemeer efve³eefcele (hee@equemeer DekeefOe ceW (hee@equemeer DekeefOe ceW SJeÀue
pevceefove) DekeefOe keeef<e&JeÀ mes 5 IeìeJeÀj) ke<eeX mes 10 IeìeJeÀj) Òeerefce³ece (©.
Òeerefce³ece JeÀer meerefcele Òeerefce³ece ke<eeX JeÀer meerefcele ceW)
(©. ceW) Yegieleeve DekeefOe Òeerefce³ece Yegieleeve
JesÀ equeS keeef<e&JeÀ DekeefOe
Òeerefce³ece (©. ceW) JesÀ equeS keeef<e&JeÀ
Òeerefce³ece (©. ceW)
20 20 9,345 10,769 13,795 1,02,617
30 20 13,083 15,219 19,669 1,47,562
40 20 27,846 32,396 42,224 3,20,684
GhejesqJeÌle Òeerefce³eceeW ceW JeÀj Meeefceue veneR nQ~
7. ítì/Yeej :
efvecveebefJeÀle ítìW/Yeej ueeiet neWies :
(i) G®®e yeercee jeeqMe ítì (efve³eefcele, meerefcele Skeb SJeÀue Òeerefce³ece Yegieleeve JesÀ equeS ueeiet) :
G®®e yeercee jeeqMe ítìW efvecveevegmeej nQ :
JeÀ) efkeJeÀuhe I JesÀ Debleie&le : mLeeF& yeercee jeeqMe
G®®e yeercee jeeqMe ítì, meejCeeryeà keeef<e&JeÀ/SJeÀue Òeerefce³ece JesÀ SJeÀ % JesÀ ªhe ceW
Dee³eg yebOeve
(Sueyeer[er) ©. 1 JeÀjesæ[ ©. 1 JeÀjesæ[ mes uesJeÀj ©. 2 JeÀjesæ[ Deewj Gmemes
mes JeÀce ©. 2 JeÀjesæ[ mes JeÀce DeefOeJeÀ
5
 30 ke<e& leJeÀ Metv³e 13% 22%
31 mes 50 ke<e& Metv³e 11% 17%
51 ke<e& Deewj 6% 9%
Gmemes DeefOeJeÀ Metv³e

Ke) efkeJeÀuhe II JesÀ Debleie&le : ke=efàiele yeercee jeeqMe

G®®e yeercee jeeqMe ítì, meejCeeryeà keeef<e&JeÀ/SJeÀue Òeerefce³ece JesÀ SJeÀ % JesÀ ªhe ceW
Dee³eg yebOeve
(Sueyeer[er) ©. 1 JeÀjesæ[ mes JeÀce ©. 1 JeÀjesæ[ mes uesJeÀj ©. 2 JeÀjesæ[ Deewj Gmemes
©. 2 JeÀjesæ[ mes JeÀce DeefOeJeÀ
30 ke<e& leJeÀ Metv³e 11% 20%
31 mes 50 ke<e& Metv³e 9% 15%
51 ke<e& Deewj 5% 8%
Gmemes DeefOeJeÀ Metv³e

(ii) cees[ue Yeej (efve³eefcele Skeb meerefcele Òeerefce³ece Yegieleeve JesÀ equeS ueeiet) :
efkeefOe Yeej, meejCeeryeà keeef<e&JeÀ Òeerefce³ece JesÀ SJeÀ % JesÀ ªhe ceW
keeef<e&JeÀ Metv³e
DeOe& -keeef<e&JeÀ 2%

8. hegve®e&ueve:
³eefo Devegûen DekeefOe JesÀ Yeerlej Òeerefce³eceeW JeÀe Yegieleeve veneR efJeÀ³ee peelee nw, lees hee@equemeer JeÀeueeleerle nes peeSieer~
SJeÀ JeÀeueeleerle hee@equemeer JeÀes Yegieleeve veneR JeÀer ieF& henueer Òeerefce³ece JeÀer efleefLe mes 5 ¬eÀceeiele ke<eeX JeÀer DekeefOe
JesÀ Yeerlej hegve®e&ueve JeÀjkee³ee pee meJeÀlee nw~ mece³e-mece³e hej efveiece Üeje efveOee&efjle JeÀer peeves keeueer oj hej
y³eepe (DeOe&-keeef<e&JeÀ ®e¬eÀke=efà) meefnle Òeerefce³ece JesÀ meYeer yeJeÀe³ee JesÀ Yegieleeve hej Skeb peeveJeÀeefj³eeW, omleekespeeW
Deewj efjheesìeX, pees henues mes GheueyOe nQ Deewj Fme mebyebOe ceW JeÀesF& DeefleefjJeÌle peeveJeÀeefj³eeW, ³eefo Deewj pewmes Yeer
hegve®e&ueve JesÀ mece³e hej efveiece JeÀer yeerceebJeÀve veerefle JesÀ Devegªhe DeekeM³eJeÀ nes meJeÀleer nQ, pees efJeÀ hee@
equemeerOeejJeÀ/yeerefcele k³eefJeÌle Üeje Òemlegle JeÀer peeleer nw, JesÀ DeeOeej hej yeerefcele k³eefJeÌle JeÀer efvejblej yeercee
³eesi³elee JeÀer meblegefä hej hegve®e&ueve ÒeYeekeer nesiee~
efveiece Üeje efJeÀmeer yebo hee@equemeer JesÀ hegve®e&ueve JeÀes cetue MeleeX hej mkeerJeÀej JeÀjves, mebMeesefOele MeleeX JesÀ meeLe
mkeerJeÀej JeÀjves ³ee Gmes DemkeerJeÀej JeÀjves JeÀe DeefOeJeÀej megjef#ele jKee peelee nw~ yebo nes ®egJeÀer hee@equemeer JeÀe
hegve®e&ueve leYeer ÒeYeekeer nesiee, peye efveiece Üeje Gmes Devegceesefole Skeb mkeerJe=Àle JeÀj eque³ee peelee nw Deewj
hegve®e&ueve JeÀer jmeero peejer JeÀj oer peeleer nw~
Fme Glheeo JesÀ Debleie&le 1 ceF& mes 30 DeÒewue leJeÀ Òel³esJeÀ 12 cenerves JeÀer DekeefOe JesÀ equeS hegve: Òe®eueve JesÀ
equeS ueeiet y³eepe JeÀer oj efheíues efkeÊeer³e ke<e& JesÀ Debeflece k³ekemeeef³eJeÀ efove JesÀ Devegmeej 10 ke<e& peer-mesJeÀ oj
Òeefle ke<e& ®e¬eÀke=efà DeOe&-keeef<e&JeÀ Skeb 3% JesÀ ³eesie ³ee efveiece JesÀ Demebyeà, DemenYeeieer HebÀ[ hej Deeqpe&le ueeYe
Skeb 1% JesÀ ³eesie ceW mes pees Yeer DeefOeJeÀ nes, mes DeefOeJeÀ veneR nesieer~ 1 ceF&, 2022 mes 30 DeÒewue, 2023 leJeÀ
JeÀer 12 cenerves JeÀer DekeefOe JesÀ equeS ueeiet y³eepe oj 9.50% Òeefle ke<e& ®e¬eÀke=efà nesieer~ hee@equemeer JesÀ hegve®e&ueve
JesÀ equeS y³eepe oj JesÀ efveOee&jCe JeÀe DeeOeej heefjkele&ve JesÀ DeOeerve nw~
³eefo efJeÀmeer JeÀeueeleerle hee@equemeer JeÀes hegve®e&ueve DekeefOe JesÀ Yeerlej, hej heefjheJeÌkelee JeÀer efleefLe mes henues
hegve®e&equele veneR JeÀjkee³ee peelee nw, lees hee@equemeer mkele: meceehle nes peeSieer~ efve³eefcele Òeerefce³ece hee@equeefme³eeW JesÀ
ceeceues ceW, JegÀí Yeer os³e veneR nesiee~ neueebefJeÀ meerefcele Òeerefce³ece Yegieleeve hee@equeefme³eeW JesÀ ceeceues ceW, DeY³ehe&Ce
JeÀer eqmLeefle ceW os³e Devegmeej jeeqMe ueewìeF& peeSieer Deewj hee@equemeer meceehle nes peeSieer~
jeF[j JeÀe hegve®e&ueve, ³eefo Fmes ®egvee peelee nw, cetue hee@equemeer JesÀ hegve®e&ueve JesÀ meeLe ner ceevee peeSiee, Deueie
mes veneR~
9. DeY³ehe&Ce cetu³e :

Fme ³eespevee JesÀ Debleie&le JeÀesF& DeY³ehe&Ce cetu³e GheueyOe veneR nesiee. neueeBefJeÀ efvecveebefJeÀle ceeceueeW ceW hee@equemeer
JeÀe DeY³ehe&Ce nesves hej (mLeeF& yeercee jeeqMe (efkeJeÀuhe I) Deewj meeLe ner meeLe ke=efàiele yeercee jeeqMe (efkeJeÀuhe
II) oesveeW efkeJeÀuheeW JesÀ equeS), SJeÀ jeeqMe efvecveevegmeej ueewìeF& peeSieer :
6
 S) efve³eefcele Òeerefce³ece hee@equeefme³eeB : JegÀí Yeer veneR ueewìe³ee peeSiee~
yeer) SJeÀue Òeerefce³ece hee@equeefme³eeB : hee@equemeer DekeefOe JesÀ oewjeve efJeÀmeer Yeer mece³e ueeiet Oeve-keehemeer (efjHebÀ[)
os³e nesieer~
meer) meerefcele Òeerefce³ece Yegieleeve : ueeiet Oeve-keehemeer (efjHebÀ[) JesÀkeue leYeer os³e nesieer, peye JeÀce mes JeÀce
efvecveebefJeÀle JesÀ equeS hetCe& Òeerefce³eceeW JeÀe Yegieleeve efJeÀ³ee ie³ee nes :
i) Òeerefce³ece Yegieleeve DekeefOe 10 ke<e& mes JeÀce nesves JeÀer eqmLeefle ceW oes ¬eÀceeiele ke<e&~
ii) Òeerefce³ece Yegieleeve DekeefOe 10 ke<e& ³ee Gmemes DeefOeJeÀ nesves JeÀer eqmLeefle ceW leerve ¬eÀceeiele ke<e&~
JeÀesF& hee@equemeer JeÀeueeleerle nesves JeÀer eqmLeefle ceW, hee@equemeerOeejJeÀ Üeje DevegjesOe efJeÀS peeves hej JesÀkeue hegve®e&ueve
DekeefOe JesÀ oewjeve ner Oeve-keehemeer os³e nesieer~ neueebefJeÀ, hegve®e&ueve DekeefOe meceehle nesves hej hee@equemeer meceehle
nes peeSieer Deewj hee@equemeerOeejJeÀ JeÀes Oeve-keehemeer (efjHebÀ[) JeÀj oer peeSieer~

10. hee@equemeer $e+Ce :

Fme ³eespevee JesÀ Debleie&le JeÀesF& $e+Ce GheueyOe veneR nesiee~
11. JeÀj :
Yeejle mejJeÀej ³ee efJeÀmeer Dev³e mebkewOeeefveJeÀ Yeejleer³e JeÀj ÒeeefOeJeÀjCe Üeje Ssmeer yeercee ³eespeveeDeeW hej ueeiet
kewOeeefveJeÀ JeÀj, ³eefo JeÀesF& nes, JeÀj JeÀevetveeW Deewj mece³e-mece³e hej ueeiet JeÀj JeÀer oj JesÀ Devegmeej nesieer~
Òeerecf e³eceeW hej hee@euq emeerOeejJeÀ Üeje Òe®eequele ojeW JesÀ Devegmeej ueeiet JeÀjeW JeÀer jeeqMe (cetue hee@euq emeer Deewj jeF[jeW
JesÀ equeS, ³eefo JeÀesF& nes) DeefleefjJeÌle Òeerecf e³ece meefnle, ³eefo JeÀesF& nes, os³e nesieer, eqpemes hee@euq emeerOeejJeÀ Üeje os³e
Òeerecf e³ece JesÀ DeefleefjJeÌle Deueie mes kemetue efJeÀ³ee peeSiee~ Yegieleeve efJeÀS ieS JeÀj JeÀer jeeqMe JeÀes ³eespevee JesÀ Debleie&le
os³e efJeÀmeer Yeer ueeYe JeÀer ieCevee JesÀ equeS veneR ceevee peeSiee~
Dee³eJeÀj ueeYeeW/Yegieleeve JeÀer ieF& Òeerefce³ece(ceeW) hej efveefnleeLeeX Skeb Fme ³eespevee JesÀ Debleie&le os³e ueeYeeW JesÀ
mebyebOe ceW efkemle=le peeveJeÀejer JesÀ equeS Je=Àhe³ee Deheves JeÀj meueenJeÀej mes hejeceMe& JeÀjW~

12. efveMeguJeÀ DekeueesJeÀve DekeefOe (He´Àer uetJeÀ heerefj³e[):

³eefo hee@equemeerOeejJeÀ hee@equemeer JesÀ ``efve­³eceeW Deewj MeleeX'' mes meblegä veneR nw, lees hee@equemeer omleekes]pe JesÀ
FuesJeÌì£e@efveJeÀ ³ee YeewefleJeÀ efkeefOe mes Òeehle nesves, pees Yeer henues nes, JeÀer efleefLe mes 30 efoveeW JesÀ Yeerlej,
DeeheefÊe³eeW JesÀ JeÀejCe yeleeles ngS efveiece JeÀes hee@equemeer keeheme JeÀer pee meJeÀleer nw~ FmeJeÀer Òeeefhle hej, efveiece
Üeje hee@equemeer efvejmle JeÀj oer peeSieer Deewj yeercee megj#ee JeÀer DekeefOe JesÀ equeS DeevegheeefleJeÀ peeseqKece Òeerefce³ece
(cetue ³eespevee Deewj efnleueeYe, ³eefo JeÀesF& nes, JesÀ equeS), ef®eefJeÀlmeer³e hejer#eCe, efkeMes<e efjheesìeX, ³eefo JeÀesF&
neW, hej ngS k³e³eeW Deewj mìeche MeguJeÀ ÒeYeejeW JeÀer JeÀìewleer JeÀjves JesÀ yeeo pecee JeÀer ieF& Òeerefce³ece JeÀer jeeqMe
keeheme ueewìe oer peeSieer~
13. Deelcenl³ee Dehekepe&ve :
(i) SJeÀue Òeerefce³ece hee@equemeer JesÀ Debleie&le :
³eefo yeerefcele k³eeqJeÌle (®eens ken mecePeoej nes ³ee efkeef#ehle) Üeje peeseqKece Megª nesves JeÀer efleefLe mes 12
cenerves JesÀ Yeerlej efJeÀmeer Yeer mece³e Deelcenl³ee JeÀer peeleer nw, lees yeerefcele k³eeqJeÌle JesÀ veeefcele ³ee ueeYeeLeea
JeÀes Yegieleeve JeÀer ieF& SJeÀue Òeerefce³ece JesÀ 90% JeÀes heeves JeÀer hee$elee nesieer~
(ii) efve³eefcele/meerefcele Òeerefce³ece Yegieleeve hee@equemeer :
³eefo yeerefcele k³eeqJeÌle (®eens ken mecePeoej nes ³ee efkeef#ehle) Üeje peeseqKece Megª nesves JeÀer efleefLe mes 12
cenerves JesÀ Yeerlej, yeMelex hee@equemeer ®eeuet nes, ³ee hegve®e&ueve JeÀer efleefLe mes 12 cenerves JesÀ Yeerlej efJeÀmeer Yeer
mece³e Deelcenl³ee JeÀer peeleer nw, lees ce=l³eg nesves JeÀer efleefLe leJeÀ Yegieleeve JeÀer ieF& Òeerefce³eceeW JeÀe 80%
os³e nesiee~ yeerefcele k³eeqJeÌle JesÀ veeefcele ³ee ueeYeeLeea JeÀes Fme hee@equemeer JesÀ Debleie&le JeÀesF& Dev³e oekee JeÀjves
JeÀe DeefOeJeÀej veneR nesiee~
³en Deveg®íso JeÀeueeleerle nesves keeueer hee@equemeer JesÀ equeS ueeiet veneR nesiee, Je̳eeWefJeÀ Ssmeer hee@equeefme³eeW JesÀ
Debleie&le JegÀí Yeer os³e veneR nw~
efìHheCeer : GhejesJeÌle SJeÀue Òeerefce³ece/Òeerefce³ece ceW JeÀesF& JeÀj, DeefleefjJeÌle Òeerefce³ece Skeb jeF[j
Òeerefce³ece, ³eefo JeÀesF& nes, Meeefceue veneR neWies~
7
14. SueDeeF&meer JesÀ v³et ìsJeÀ-ìce& JeÀes JewÀmes KejeroW :
SueDeeF&meer JesÀ v³et ìsJeÀ-ìce& JeÀes Dee@veueeFve Kejeroves nsleg ®ejCe-oj-®ejCe Òeef¬eÀ³ee :
1) Fme Dee@veueeFve Glheeo JeÀes Kejeroves JesÀ equeS nceejer kesyemeeFì (www.licindia.in) hej uee@ie-Dee@ve
JeÀjW~ `Dee@veueeFve hee@equemeer KejeroW' hej eqJeÌ}JeÀ JeÀjW~ SueDeeF&meer JeÀer v³et ìsJeÀ-ìce& ³eespevee ®egveW~
2) `Dee@veueeFve KejeroW' hej efJeÌ}JeÀ JeÀjW. Deheveer Feq®íle yeercee jeeqMe JeÀe efkeJeÀuhe (mLeeF&/ke=efàiele),
hee@equemeer DekeefOe, Òeerefce³ece Yegieleeve efkeJeÀuhe (efve³eefcele/meerefcele/SJeÀue) leLee efve³eefcele Skeb meerefcele
Òeerefce³ece Yegieleeve efkeJeÀuhe JesÀ equeS Òeerefce³ece Yegieleeve efkeJeÀuhe (keeef<e&JeÀ/DeOe&-keeef<e&JeÀ), pevceefleefLe,
eEueie Skeb Oetce´heeve JeÀer eqmLeefle JeÀes ®egveW~
3) GJeÌle meYeer efkekejCe Òeoeve JeÀjves JesÀ heM®eele, SJeÀ Òeerefce³ece JewÀuJegÀuesìj Üeje ®e³eefvele ceeveob[eW JesÀ
equeS Òeerefce³ece JeÀer ieCevee JeÀer peeSieer~
4) m¬eÀerve hej ÒeoeqMe&le Dev³e efkekejCe, pewmes veece, helee, k³ekemee³e, Mew#eeqCeJeÀ ³eesi³elee Deeefo Òeefkeä JeÀjW
Deewj Òemleeke Òehe$e JeÀes Dee@veueeFve hetCe& JeÀjW~
5) Òeerefce³ece JeÀe Dee@veueeFve Yegieleeve JeÀjW Deewj yeerceebJeÀve DeekeM³eJeÀleeSB, ³eefo JeÀesF& neW, hetCe& JeÀjW~
yeercee DeefOeefve³ece, 1938 JeÀe Oeeje 45:
yeercee DeefOeefve³ece, 1938 JesÀ Oeeje 45 JesÀ ÒeekeOeeve mece³e mece³e hej ³eLee mebMeesefOele Devegmeej neWies~ Fme
ÒeekeOeeve JeÀe mejueerJe=Àle mebmJeÀjCe efvecveevegmeej nw :
yeercee DeefOeefve³ece, 1938 JesÀ Oeeje 45 JesÀ Devegmeej hee@equemeer hej mekeeue ve G"eS peeves JesÀ mebyebOe ceW ÒeekeOeeve
efvecveevegmeej nQ :
1. efvecveebefJeÀle mes 3 ke<e& JeÀer DekeefOe meceehle nesves JesÀ yeeo peerkeve yeercee JeÀer efJeÀmeer Yeer hee@equemeer hej efJeÀmeer Yeer
efke<e³e ceW JeÀesF& mekeeue veneR G"e³ee peeSiee :
S. hee@equemeer JesÀ peejer nesves JeÀer efleefLe, ³ee
yeer. peeseqKece Megª nesves JeÀer efleefLe, ³ee
meer. hee@equemeer JesÀ hegve®e&ueve JeÀer efleefLe, ³ee
[er. hee@equemeer JesÀ equeS jeF[j JeÀer efleefLe,
pees Yeer yeeo ceW nes~
2. OeesKeeOeæ[er JesÀ DeeOeej hej, peerkeve yeercee JeÀer efJeÀmeer hee@equemeer hej efvecveebefJeÀle mes 3 ke<e& JesÀ Yeerlej mekeeue
G"e³ee pee meJeÀlee nw :
S. hee@equemeer JesÀ peejer nesves JeÀer efleefLe, ³ee
yeer. peeseqKece Megª nesves JeÀer efleefLe, ³ee
meer. hee@equemeer JesÀ hegve®e&ueve JeÀer efleefLe, ³ee
[er. hee@equemeer JesÀ equeS jeF[j JeÀer efleefLe
pees Yeer yeeo ceW nes~
FmeJesÀ equeS, yeerceeJeÀlee& JeÀes Gme DeeOeej Skeb meeceefûe³eeW JeÀe G}ÁsKe JeÀjles ngS, eqpeve hej Ssmee efveCe&³e
DeeOeeefjle neslee nw, yeerefcele JeÀes ³ee yeerefcele JesÀ kewOeeefveJeÀ ÒeefleefveefOe ³ee veeefceleer ³ee mecevegoseqMeleer, pewmee Yeer
ueeiet nes, JeÀes equeeqKele ceW met®evee osveer ®eeefnS~
3. OeesKeeOeæ[er JeÀe DeeMe³e efvecveebefJeÀle ceW mes JeÀesF& Yeer Je=Àl³e, pees yeerefcele k³eeqJeÌle ³ee GmeJesÀ DeefYeJeÀlee& Üeje,
yeerceeJeÀlee& JeÀes OeesKee osves, ³ee yeerceeJeÀlee& JeÀes JeÀesF& peerkeve yeercee hee@equemeer peejer JeÀjves nsleg GJeÀmeeves JeÀer
cebMee mes efJeÀ³ee peelee nw :
S. megPeeke, Gme yeejs ceW SJeÀ leL³e JesÀ ªhe ceW, pees mel³e veneR nw Deewj eqpemes yeerefcele k³eeqJeÌle mel³e veneR
ceevelee nw;
yeer. Gme yeerefcele k³eeqJeÌle Üeje efJeÀmeer leL³e JeÀe meef¬eÀ³e ªhe mes íghee³ee peevee, eqpemes Gme leL³e JeÀe %eeve nes
³ee GmeceW efkeMkeeme nes;
meer. OeesKee osves JesÀ equeS efJeÀ³ee ie³ee JeÀesF& Dev³e Je=Àl³e; Skeb
[er. Ssmee JeÀesF& Je=Àl³e ³ee ®etJeÀ pees JeÀevetve Üeje efkeeqMeä ªhe mes OeesKeeOeæ[er JesÀ ªhe ceW Ieesef<ele nes~
4. JesÀkeue ceewve jnvee leye leJeÀ OeesKeeOeæ[er veneR nw, peye leJeÀ ceeceues JeÀer heefjeqmLeefle³eeW JesÀ DeeOeej hej, ceewve
jnves mes yeesuevee yeerefcele k³eeqJeÌle ³ee GmeJesÀ DeefYeJeÀlee& JeÀe JeÀÊe&k³e nw ³ee ceewve jnvee Deheves DeeheceW yeesueves JesÀ
meceJeÀ#e nes~
8
5. efJeÀmeer Yeer yeerceeJeÀlee& Üeje efJeÀmeer peerkeve yeercee hee@equemeer JeÀe heefjl³eeie OeesKeeOeæ[er JesÀ DeeOeej hej veneR efJeÀ³ee peeSiee,
³eefo yeerefcele k³eeqJeÌle/ueeYeeLeea ³en ÒeceeeqCele JeÀj meJesÀ efJeÀ ieuele-ye³eeveer GmeJeÀer mekeexÊece peeveJeÀejer ceW mel³e
Leer Deewj Gme leL³e JeÀes oyeeJeÀj jKeves JeÀer JeÀesF& peeve-yetPeJeÀj cebMee veneR Leer ³ee Gme cenlkehetCe& leL³e JeÀer Ssmeer
ieuele-ye³eeveer ³ee Gmes oyeeJeÀj jKevee yeerceeJeÀlee& JeÀer peeveJeÀejer ceW Lee~ Keb[ve JeÀjves JeÀe JeÀe³e&Yeej peerefkele
nesves hej hee@equemeerOeejJeÀ JeÀe, ³ee efHeÀj ueeYeeLeea JeÀe nw~
6. peerkeve yeercee hee@equemeer hej Fme DeeOeej hej 3 ke<e& JesÀ Yeerlej mekeeue G"e³ee pee meJeÀlee nw, efJeÀ yeerefcele k³eeqJeÌle
JeÀer peerkeve Òel³eeMee mes mebyebefOele cenlkehetCe& leL³e JeÀes oyeevee ³ee GmeJeÀer ieuele-ye³eeveer Gme Òemleeke ceW ³ee
Dev³e omleekespe ceW ieuele ªhe mes JeÀer ieF& Leer, eqpemeJesÀ DeeOeej hej hee@equemeer peejer JeÀer ieF& Leer ³ee hegve®e&equele
JeÀer ieF& Leer ³ee efnleueeYe peejer efJeÀ³ee ie³ee Lee~ FmeJesÀ equeS, yeerceeJeÀlee& Üeje yeerefcele k³eeqJeÌle JeÀes ³ee yeerefcele
k³eeqJeÌle JesÀ kewOeeefveJeÀ ÒeefleefveefOe ³ee veeefcele ³ee mecevegoseqMeleer JeÀes, pewmee ueeiet nes, equeeqKele ceW met®evee oer peeveer
®eeefnS, eqpemeceW Gme DeeOeej ³ee meeceefûe³eeW JeÀe G}ÁsKe nes, eqpeveJesÀ DeeOeej hej peerkeve yeercee JeÀer hee@equemeer JeÀe
efvejmle JeÀjves JeÀe efveCe&³e eque³ee ie³ee nw~
7. ³eefo heefjl³eeie ieuele-ye³eeveer JesÀ DeeOeej hej efJeÀ³ee peeS Deewj OeesKeeOeæ[er JesÀ DeeOeej hej veneR, lees Ssmeer
eqmLeefle ceW, heefjl³eeie JeÀer efleefLe leJeÀ hee@equemeer hej mebûeefnle Òeerefce³ece JeÀe Yegieleeve yeerefcele k³eeqJeÌle ³ee yeerefcele
k³eeqJeÌle JesÀ kewOeeefveJeÀ ÒeefleefveefOe ³ee veeefcele ³ee mecevegoseqMeleer JeÀes heefjl³eeie JeÀer efleefLe mes 90 efoveeW JeÀer DekeefOe
JesÀ Yeerlej efJeÀ³ee peeSiee~
8. leL³e JeÀes leye leJeÀ cenlkehetCe& veneR ceevee peeSiee, peye leJeÀ ken yeerceeJeÀlee& Üeje equeS ieS peeseqKece hej Òel³e#e
Yeej ve [euelee nes~ ³en oMee&ves JeÀe JeÀÊe&k³e yeerceeJeÀlee& JeÀe nw, efJeÀ ³eefo yeerceeJeÀlee& JeÀes GJeÌle leL³e JeÀer
peeveJeÀejer nesleer, lees yeerefcele k³eeqJeÌle JeÀes JeÀesF& peerkeve yeercee hee@equemeer peejer veneR JeÀer peeleer~
9. yeerceeJeÀlee& Üeje efJeÀmeer Yeer mece³e Dee³eg JeÀe ÒeceeCe ceeBiee pee meJeÀlee nw, ³eefo ken Ssmee JeÀjves JeÀe hee$e nw Deewj
efJeÀmeer Yeer hee@equemeer hej JesÀkeue FmeequeS mekeeue G"e³ee peevee veneR mecePee peeSiee, Je̳eeWefJeÀ hee@equemeer JeÀer MeleX
peerkeve yeerefcele k³eeqJeÌle JeÀer Dee³eg JesÀ hejkeleea ÒeceeCe hej mecee³eeseqpele nQ~ FmeequeS, ³en Oeeje Dee³eg hej mekeeue
G"eS peeves ³ee hejkeleea ªhe mes pecee JeÀjkeeS ieS Dee³eg JesÀ ÒeceeCe hej DeeOeeefjle mecee³eespeve efJeÀS peeves JesÀ
equeS ueeiet veneR nesiee~
[DemkeerJeÀjCe: ³en yeercee DeefOeefve³ece, 1938 JeÀer Oeeje 45 JeÀer k³eeheJeÀ met®eer veneR nw, Deewj ³en
meeceev³e peeveJeÀejer JesÀ equeS lew³eej efJeÀ³ee ie³ee SJeÀ mejueerJe=Àle mebmJeÀjCe nw~ hee@equemeerOeejJeÀeW JeÀes
meueen oer peeleer nw efJeÀ kes mebhetCe& Skeb meìerJeÀ peeveJeÀeefj³eeW JesÀ equeS yeercee DeefOeefve³ece, 1938 JeÀe
Oeeje 45 osKeW~]
ítìeW JeÀer efveef<eàlee (yeercee DeefOeefve³ece, 1938 JeÀer Oeeje 41) :
1) efJeÀmeer Yeer k³eeqJeÌle Üeje Òel³e#e ³ee DeÒel³e#e ªhe mes ÒeueesYeve JesÀ leewj hej efJeÀmeer Dev³e k³eeqJeÌle JeÀes Yeejle ceW
peerkeve ³ee mebheÊeer mes mebyebefOele efJeÀmeer Yeer ÒeJeÀej JesÀ peeseqKece JesÀ yeejs ceW JeÀesF& yeercee uesves ³ee GmeJeÀe vekeerveerJeÀjCe
JeÀjkeeves ³ee Gmes peejer jKeves, os³e JeÀceerMeve ceW mes mebhetCe& ³ee DeebeqMeJeÀ ªhe ceW JeÀesF& ítì osves ³ee hee@equemeer hej oMee&F&
ieF& Òeerefce³ece ceW mes JeÀesF& Yeer ítì ossves JeÀer Devegceefle veneR nesieer ³ee Devegceefle Òemleeefkele veneR nesieer Deewj ve ner JeÀesF&
k³eeqJeÌle leye leJeÀ efJeÀmeer lejn JeÀer ítì mkeerJeÀej JeÀjJesÀ JeÀesF& hee@equemeer uesiee ³ee GmeJeÀe vekeerveerJeÀjCe JeÀjkeeSiee
³ee Gmes peejer jKesiee, peye leJeÀ efJeÀ Ssmeer ítì yeerceeJeÀlee& JeÀer leeequeJeÀe ³ee ÒeJeÀeeqMele efkekejeqCeJeÀe JesÀ Devegmeej
ceev³e ve nes~
2) Fme Oeeje JesÀ ÒeekeOeeveeW JeÀe Devegheeueve JeÀjves mes ®etJeÀ JeÀjves keeuee k³eeqJeÌle DeLe&ob[ JeÀe Yeeieer nesiee, pees ome
ueeKe ©heS leJeÀ nes meJeÀlee nw~
SueDeeF&meer hej ueeiet nesves keeues, yeercee DeefOeefve³ece, 1938 JeÀer efkeefYevve OeejeSb, mece³e-mece³e hej ³eLee
mebMeesefOele~

³en Glheeo efkekejeqCeJeÀe Fme ³eespevee JeÀer JesÀkeue ÒecegKe efkeMes<eleeSB ner yeleeleer nw~ DeefOeJeÀ efkemle=le
peeveJeÀejer JesÀ equeS Je=Àhe³ee nceejer kesyemeeFì www.licindia.in hej hee@equemeer omleekespe osKeW ³ee
nceejs efveJeÀìlece MeeKee JeÀe³ee&ue³e mes mebheJe&À JeÀjW~

hee@equemeer Dee@veueeFve Kejeroves JesÀ equeS, Je=Àhe³ee www.licindia.in hej uee@ie Dee@ve JeÀjW~

JeÀheìhetCe& HeÀesve JeÀe@ue Deewj veJeÀueer/OeesKeeOeæ[erhetCe& ÒemleekeeW mes meekeOeeve jnW~

DeeF&Deej[erSDeeF& yeercee hee@equeefme³eeB yes®eves, yeesveme Ieesef<ele JeÀjves ³ee Òeerefce³eceeW JeÀe efvekesMe JeÀjves pewmeer
ieefleefkeefOe³eeW ceW Meeefceue veneR nw~ Ssmes HeÀesve JeÀe@ue Òeehle JeÀjves keeues ueesieeW mes DevegjesOe nw efJeÀ kes FmeJeÀer
eqMeJeÀe³ele hegequeme ceW ope& JeÀjkeeSB~

9
 hebpeerJe=Àle JeÀe³ee&ue³e :
Yeejleer³e peerkeve yeercee efveiece,
JesÀvêer³e JeÀe³ee&ue³e,
³eesie#esce, peerkeve yeercee ceeie&, cegbyeF& - 400021
kesyemeeFì : www.licindia.in
hebpeerJeÀjCe mebK³ee : 512

10