მარიამ ჩხარტიშვილი

შესავალი ისტორიის მეცნიერებებში

ლექცია 7. “ისტორიული
ისტორიული მეცნიერების ძირითადი
ცნებები:
ცნებები ისტორიული წყარო და ისტორიული ფაქტი”
ფაქტი
ისტორიული მეცნიერების ძირითადი ცნებები

ისტორიული წყარო
შემეცნება მედიუმის გზით

istoriuli Semecneba xorcieldeba mediumis gziT. Ees

niSnavs, rom damkvirvebelsa da Sesaswavl faqts Soris
arsebobs Sualeduri rgoli, romelic aiolebs da,
Sesabamisad, SesaZlebels xdis mocemuli faqtis aRqmas.

sabunebismetyvelo disci plinebSi amgvar Sualedur
rgolad xSirad gamodis esa Tu is xelsawyo an
fizikuri Tu Teoriuli modeli. istorikosebic
mimarTaven modelirebis meTods, magram jerjerobiT (da,
SesaZloa, samomavlodac) am meTodis anu movlenaTa
kvlevis mizniT istoriuli modelebis Seqmnas gamoyeneba
SezRudulia.

amis mizezi, cxadia, upirveles yovlisa, aris istoriuli
modelis Seqmnis sirTule da amave dris Tavad
istoriuli movlenebis urTierTgansxvavebuloba
(garegnuli TvalsazrisiT mainc), rac zRudavs
istoriuli movlenebis modelirebas.
ისტორიული წყარო–
წყარო შემეცნების მედიუმი

gadamwyveti mniSvneloba istoriul SemecnebaSi

eniWeba istoriul wyaros. xelsawyosagan da
modelisagan mas is ganasxvavebs, rom wyaro
damkvirveblisagan damoukidebeli mocemulobaa.
Tuki bunebismetyveli, gamokvlevis miznebidan
gamomdinare, SearCevs gamzom xelsawyos an aRmweri
modelis parametrebs da cdis msvlelobaSi cvlis
Sesaswavl obieqtze zemoqmedebis intensivobebs,
istorikosisaTvis Semecnebis iseTi mediumis mimarT,
rogoric istoriuli wyaroa, aseTi ram
warmoudgenelia. parametrebis TvalsazrisiT, wyaro
aris damkvirveblisagan (istorikosisagan)
damoukidebeli realoba.
წყარო არის მიმართება

kulturuli teqstisaTviswyaros statusis

miReba aris garkveuli mimarTebis
gamoxatuleba. Kkulturuli teqsti wyarod
iqceva mas Semdeg, rac mas garkveuli
istoriuli kiTxviT mimarTaven. magaliTad,
“wm. SuSanikis martviloba” aris Zveli
qarTuli mwerlobis erT-erTi Zegli. igi
wyarod SeiZleba ganvixilod mxolod im
SemTxvevaSi Tu misgan istoriuli
informaciis amoRebas movindomebT. aqedan
gamomdinare unda gvaxsovdes, rom
kulturuli teqstebi mxolod istorikosis
naSromebSi iZenen wyaroebis mniSvnelobas.
წყაროთა მრავალფეროვნება

wyaro asaxavs sinamdviles, inaxavs

informacias am sinamdvilis Sesaxeb.
magram sinamdvile usasrulod
mravalsaxovania, Sesabamisad
mravalgvaria is kvalic, romelsac
tovebs istoriuli procesi, e.i.
mravalia wyaroTa gamovlinebis
formebi.
წყაროთა კლასიფიკაცია

vinaidan mecniereba da, maT Soris, istoriuli

mecnierebac, aris sistematizebuli codna,
SesaZlebelia da aucilebelicaa mis Sesamecnebel
obieqtTa mowesrigeba garegani da Sinagani niSnebis
mixedviT anu maTi klasificieba garkveuli
princi piT. klasifikacia aris yoveli mecnierebis
sawyisi da amave dros samomavlo problema:
Tavidanve aucilebelia obieqtebis garkveuli
mowesrigeba, SemdgomSi ki maTi Secnobis kvalobaze
es sistema ixveweba da realobis sul ufro da
ufro adeqvaturad aRmweri xdeba. specialistebis
didi gansjis sagania swored is ZiriTadi princi pi,
ris safuZvelzec SeiZleba moxdes istoriul
wyaroTa klasifikacia.
ტრადიციული კლასიფიკაცია

samecniero literaturaSi yvelaze meti gavrceleba

hpova istoriul wyaroTa dayofam Svid klasad.

es klasebia:

nivTieri,

eTnografiuli,

zepiri,

enobrivi,

werilobiTi,

kino-foto,

fonuri.

ukanaskneli ori klasi didxans gaerTianebuli iyo erT
jgufSi.

zogi mkvlevari amgvar klasifikacias ti pologiurs
uwodebs.
uwodebs
შმიდტის კლასიფიკაცია

am tradiciul klasifikaciasTan SedarebiT ufro marTebuli

Cans s. Smitis mier SemoTavazebuli klasifikacia:

nivTieri,

saxviTi,

sityvieri,

bgeriTi,

qceviTi,

konvenciuri anu pirobiTi (notebi, eleqtro kardiogramebi da
sxv.).

roca ukanasknelad warmodgenili sqemis srulyofilebis
Sesaxeb SevniSnav, pirvel rigSi vgulisxmob masSi
saklasifikacio princi pis ufro Tanamimdevrul dacvas im
TvalsazrisiT, rom saklasifikacio erTeulebi ar gadakveTen
erTmaneTs, rogorc es, magaliTad, xdeba zemoT moyvanil
tradiciul klasifikaciaSi
პირველწყარო და მეორადი წყარო

pirvelwyaro da meoradi wyaro – am cnebebs xSirad iyeneben

istorikosebi. cxadia, pirvelwyaroa is, romelic sinamdvilis
pirvelad asaxvas warmoadgens, meoradi ki misi gadamuSavebaa.

inglisurenovan samecniero literaturaSi meorad wyarod
iwodeba samecniero literatura.

pirvelwyaros cnebasTan mimarTebaSi samecniero literaturaSi
ganixileba avTenturi wyaros sakiTxi. specialistebi am or
fenomens anu movlenas erTmaneTisagan ganasxvaveben.
pirvelwyaros umTavresi maxasiaTebeli aris is, rom masSi
pirvelad xdeba sinamdvilis ama Tu im faqtis fiqsireba,
avTenturisa ki is, rom ambebis aRmweri Tavad aris
TviTmxilveli da faqtis Tanamonawile. zogjer
specialistebic ki am or termins SecdomiT sinonimebad
miiCneven, Tumca ar aris swori maT Soris ganmasxvavebeli im
niuansis mxedvelobidan dakargva, romlis Sesaxebac zemoT
iTqva. yvela avTenturi wyaro pirvelwyaroa, magram yvela
pirvelwyaro rodi aris avTenturi wyaro, radgan faqtis
pirvelad Camweri ar aris aucilebeli TviTmxilvelic iyos.
წყაროთა კლასიფიკაცია პრაქტიკული მნიშვნელობა:
მნიშვნელობა
წყაროებში წარმოდგენილი ინფორმაციის ნამდვილობის
შემოწმება;
შემოწმება შემოწმების შესაძლებლობების საზღვრები

wyaroTa klasifikaciiT bunebrivia

avtomaturad ar wydeba wyaroTa
verificirebis problema, magram
klasifikacia garkveul safuZvels
udavod qmnis amisaTvis. amgvarad,
klasifikacia mWidrod ukavSirdeba
wyaroTmcodneobiTi kritikis problemebs.
saqme is aris, rom sxvadasxva ti pis, gvaris,
Tu saxeobis wyaros axasiaTebs garkveuli
saxis stereoti puloba, romlis
gaTvaliswinebac aucilebelia
informaciis mosapoveblad.
ისტორიული მეცნიერების ძირითადი
ცნებები
ისტორიული ფაქტი
ისტორიული ფაქტი

istoriuli faqtis kategoria istoriuli

mecnierebis safuZvels warmoadgens.
SeuZlebelia warmodgena istoriuli
azris raime ganviTarebisa faqtobrivi
masalisagan mowyvetiT. magram Tavad
faqtis cneba moiTxovs dazustebas,
ramdenadac istoriul SemecnebaSi igi
Zalian mravalwaxnagovania. Faqtis
Seswavlis mTavari Tavisebureba
mdgomareobs imaSi, rom, rogorc wesi, igi
ar aris uSualo dakvirvebis obieqti da
misi Semecneba xdeba mxolod wyaroebis
meSveobiT.
ემპირიცისტული პარადიგმა და ისტორიული
ფაქტი

istoriis empiricistuli gagebiT: rogorc iTqva,

faqti, rogorc kvlevis obieqti, arsebobs
istorikosis cnobierebisagan damoukideblad;
istoriuli procesi, romelic warmoadgens jaWvs
sxvadasxva istoriuli faqtebisa, Tavadac SeiZleba
ganxilul iqnas, rogorc istoriuli faqti; da
Semecnebis subieqtis cnobierebaSi, marTalia,
wyaros gziT (e.i. ara uSualod), magram mainc
miiReba realuri faqtis adeqvaturi suraTi.
tTradiciuli istoriografiis mimdevarni Tvlian,
rom adamianis cnobierebaSi gatarebis miuxedavad,
sinamdvilis faqti ar icvlis Tavis arss da rCeba
obieqtur realobad. A
ნაივური მიდგომა ისტორიული ფაქტისადმი

faqtisadmi damokidebulebis sakiTxSi istoriulma

mecnierebam ganvlo sakmaod rTuli gza.
Tavdapirvelad istorikosis movaleobad
iTvleboda faqtebis Segroveba.
Segroveba sakiTxi maTi
bunebis Sesaxeb saerTodac ar ismoda.
istorikosebis erTi nawili, rogorc vnaxeT,
ewinaaRmdegeboda faqtebis ganzogadoebisa da
axsnis aucileblobas.
aucileblobas maT eCvenebodaT, TiTqos
istoriuli faqti kargavs Tavis obieqtur
mniSvnelobas, Tu SevecdebiT mis interpretacias.
interpretacias.
amgvari midgoma ki miCneuli iyo obieqturobis
garantiad. frangi istorikosi fiustel de kulanJi,
magaliTad, Tvlida, rom wyaro – es yvelaferia.
yovelgvari gamosvla teqstebis kvlevis
CarCoebidan gaumarTlebelia.
ფაქტი vs ინტერპრეტაცია

sinamdvileSi istorikosis mier masalis Tavdapirveli
fiqsaciac ki ar SeiZleba iyos absoluturad
neitraluri damkvirveblisagan. faqtebis Tavad SerCeva,
garkveuli xarisxiT asaxavs damkvirveblis pozicias.
faqti, rogorc istoriuli kvlevis obieqti, ar SeiZleba
arsebobdes TavisTavad, yovelgvari Sefasebis gareSe.
amitomaa, rom specialistTa nawili marTebulad
miiCnevda azrs faqtis mopovebisa da misi ganzogadebis
urTierTdakavSirebulobis Sesaxeb. TandaTan gamovlinda
winaaRmdegobani faqtsa da mis interpretacias Soris.
garkveuli periodidan daiwyo am ori mxaris
dapirispireba. magaliTad, Uukve XIX saukunis miwuruls
rigi cnobili istorikosebisa Tvlida,
Tvlida, rom istoriuli
faqtebi mTlianad ganpirobebulia mecnieris subieqturi
poziciiT,
poziciiT, romelic “qmnis”
qmnis” maT.
maT
ისტორიული ფაქტი – ილუზია?
ილუზია

k. Bბekeri:

saerTodac uaryofda istoriuli faqtebis sandoobas: G”gamqralma
realobam adgili dauTmo maT mkrTal asaxvas, aramaterialur saxeebs
da ideebs. es mkrTali asaxvani, aramaterialuri saxeebi, romelTa
Sexeba an xelSi aReba SeuZlebelia, aris yvelaferi is, rac gadarCa
sinamdvilisagan”.

jorj kolinvudic sruliad uaryofs wyaroebis damoukidebel
mniSvnelobas istoriul SemecnebaSi. igi aqcents maT interpretaciaze
akeTebs. misi azriT, istorikosi aris warsulis damoukidebeli
interpretatori, riTac es warsuli kargavs Tavis obieqtur xasiaTs.
amgvarad, istoriuli faqtis cneba, garkveuli azriT, iluziaa.
ე.კარის
კარის შეხედულება ისტორიულ ფაქტზე

e. kari ki Tvlida, istoriuli faqtia ara yoveli

movlena, aramed mxolod istoriulad
mniSvnelovani movlenebi.
movlenebi. misTvis saintereso epoqis
SesaxebMmecnierma unda flobdes maqsimalur
informacias, raTa SeZlos SearCios mniSvnelovani
cnobebi da gadaaqcios isini istoriul faqtebad. e.
karis azriT, istoria aris interpretcia.
interpretacia ki istoriis arteriuli sisxlia.
amave dros e. kari xazs usvams, rom mecnieri ar
aris faqtebis “tiranuli mbrZanebeli”.
istorikossa da istoriul faqtebs Soris
urTierToba aris Tanasworoba. isini aucilebelia.

“istoria
istoria aris istorikossa da faqtebs Soris
mudmivi urTierTqmedebis procesi,
procesi, awmyosa da
warsulis usasrulo dialogi”.
dialogi”.
ედვარდ ჰალეტ კარი –ბრიტანელი ისტორიკოსი ჟურნალისტი ,
ბრიტანელი ისტორიკოსი,
პოლიტიკური მეცნიერებების თეორეტიკოსი (1892–1982). ავტორი
წიგნისა”რა
წიგნისა რა არის ისტორია?”
ისტორია
რობინ ჯორჯ კოლინგვუდი(1889–1943)
კოლინგვუდი –ბრიტანელი
ბრიტანელი
ისტორიკოსი,
ისტორიკოსი ფილოსოფოსი,
ფილოსოფოსი არქეოლოგი,
არქეოლოგი ავტორი წიგნისა
“ისტორიის
ისტორიის იდეა”
იდეა
საშინაო დავალება

ამ პრეზენტაციის გულდასმით გაცნობა და

დასწავლა

მ.ჩხარტიშვილის წიგნის “შესავალი
ისტორიის მეცნიერებებში” მერვე და
მეთერთმეტე თავების (გვ.82–87;104–110.)
დასწავლა.
მადლობა
ყურადღებისათვის!
ყურადღებისათვის

2020