Podstawy Ekonomii I Statystyki

P O D S TAW Y E KO N O M I I I S TAT Y S T Y K I 31
2. Podstawy ekonomii i statystyki

2.1. Podstawy mikroekonomii i makroekonomii
Ekonomia jest nauką o gospodarowaniu, czyli podejmowaniu decyzji, w jaki sposób jed-
nostki i społeczeństwo wykorzystują ograniczone zasoby do zaspokojenia nieograniczo-
nych potrzeb.
Ekonomia dzieli się na dwie gałęzie:
• mikroekonomię, która bada proces gospodarowania z punktu widzenia pojedynczego
podmiotu gospodarczego, czyli producenta lub konsumenta;
• makroekonomię, która bada proces gospodarowania z punktu widzenia całego społe-
czeństwa, czyli funkcjonowanie gospodarki jako całości.
Ekonomia za punkt wyjścia przyjmuje, że ludzie mają określone potrzeby i sposoby ich
zaspokojenia.
Potrzeba – stan uświadomienia sobie braku czegoś, pobudzający człowieka do działa-
nia w celu zniwelowania tego stanu. Źródłem potrzeb są fizyczne i duchowe wymagania
ludzkiego organizmu. Wynikają one także z uczestnictwa człowieka w życiu gospodarczym
i społecznym. Potrzeby mogą być klasyfikowane według różnych kryteriów (rys. 2.1).
KLASYFIKACJA POTRZEB
podmiot
przymus sposób czas motywy
zgłaszający
zaspokojenia zaspokojenia występowania ekonomiczne
potrzebę
podstawowe jednorazowe teraźniejsze jednostkowe konsumpcyjne
wyższego
powtarzalne przyszłe zbiorowe inwestycyjne
rzędu
Rys. 2.1. Klasyfikacja potrzeb

Źródło: opracowanie własne.
Źródłem zaspokojenia potrzeb ekonomicznych są dobra i usługi (rys. 2.2).
Środki
Dobra zaspokojenia potrzeb Usługi
Rys. 2.2. Środki zaspokojenia potrzeb

Dobra – wartości materialne, rzeczowe potrzebne do rozwoju człowieka, sprzyjające

temu rozwojowi, posiadające pewną użyteczność. Dzielą się na:
• wolne – występują w przyrodzie w nieograniczonej ilości w stosunku do potrzeb, nie
są wytworem pracy ludzkiej, lecz przyrody, np. powietrze, woda w morzach i rzekach,
światło i ciepło słoneczne;
• gospodarcze (ekonomiczne) – powstają w wyniku działalności gospodarczej człowieka i wy-
korzystania zasobów naturalnych przyrody, ilościowo ograniczone w stosunku do potrzeb.
32 R E P E T Y T O R I U M . K WA L I F I K A C JA E K A . 0 4 .
Dobra gospodarcze można klasyfikować według wielu kryteriów (tab. 2.1).
Tabela 2.1. Klasyfikacja dóbr gospodarczych
Kryteria klasyfikacji Rodzaje dóbr gospodarczych

• konsumpcyjne – służą bezpośrednio do zaspokojenia potrzeb ludzkich, np.
żywność, odzież, meble;
przeznaczenie
• produkcyjne – służą do wytwarzania nowych dóbr i świadczenia usług; są to
środki produkcji, czyli m.in. surowce, materiały i maszyny
• prywatne – dobra, których posiadanie jest związane z przeniesieniem praw
własności w momencie ich zakupu, np. dom, samochód;
własność
• publiczne – dobra, których właścicielem jest rząd lub organ samorządu tery-
torialnego, użytkowane przez całe społeczeństwo, np. mosty, drogi
• komplementarne – dobra, które wzajemnie się uzupełniają i mogą w związ-
zależność względem ku z tym być konsumowane jednocześnie, np. komputer i monitor;
siebie • substytucyjne – dobra, które ze względu na podobne cechy, funkcje i właści-
wości zaspokajają te same potrzeby, np. masło i margaryna
Usługi – wszelkie czynności świadczone na rzecz zaspokojenia potrzeb ludzkich w spo-

sób bezpośredni lub pośredni. Do szczególnych cech usług należy to, że są niematerialne
i różnorodne. Nie można ich gromadzić, dzielić i przechowywać. Niektóre usługi są kon-
sumowane w chwili ich powstawania.
W procesie wytwarzania dóbr i świadczenia usług niezbędnie są zasoby ekonomiczne

(czynniki wytwórcze). Należą do nich (rys. 2.3):
• zasoby ludzkie (praca) – ogół fizycznych, psychicznych i intelektualnych zdolności czło-
wieka do produkcji dóbr i świadczenia usług w działalności gospodarczej. Tworzą je
ludzie i ich wiedza, umiejętności, kwalifikacje, doświadczenia zawodowe;
• zasoby naturalne (ziemia) – obejmują ziemię i wszystko to, co jest użyteczne dla czło-
wieka w jej wnętrzu (surowce mineralne) oraz na jej powierzchni (gleba, woda, powie-
trze, energia słoneczna, bogactwo jezior, rzek i mórz);
• zasoby kapitałowe (kapitał):
– rzeczowe zasoby kapitałowe – środki pracy (budynki, maszyny, urządzenia) i przed-
mioty pracy (surowce, materiały);
– finansowe zasoby kapitałowe – środki pieniężne w postaci gotówki, pieniądza bezgo-
tówkowego (czeki, weksle) i papierów wartościowych (akcje, obligacje).
ZASOBY CZYNNIKÓW WYTWÓRCZYCH
ludzkie naturalne kapitałowe
ilościowe jakościowe odnawialne nieodnawialne rzeczowe finansowe
Rys. 2.3. Zasoby czynników wytwórczych

Źródło: J. Mierzejewska-Majcherek, Podstawy ekonomii, Difin, Warszawa 2005, s. 30.
Zasobów czynników wytwórczych wykorzystywanych w procesie produkcji dóbr i świad-

czeniu usług jest zawsze mniej, niż wynosi zapotrzebowanie. Sprzeczność pomiędzy ogra-
niczonymi środkami a nieograniczonymi potrzebami powoduje konieczność wyboru eko-
nomicznego. Uczestnicy procesu gospodarczego stawiają czoło wzajemnie powiązanym
problemom ekonomicznym (rys. 2.4):
• Jakie dobra i usługi produkować?
• W jakich ilościach produkować dobra i usługi?
• W jaki sposób produkować, z jakich materiałów, według jakiej technologii?
• Dla kogo produkować?
Każdemu wyborowi ekonomicznemu towarzyszą dwa efekty – korzyści i koszty. Wybór
jednej z możliwości ogranicza drugą.
Koszt alternatywny (koszt zaniechanych możliwości) – wartość najlepszej z możliwych
korzyści utraconej w wyniku dokonanego wyboru. W procesie wytwarzania dóbr mierzony
jest wartością tej produkcji, która nie zostanie zrealizowana w tym celu, aby zwiększyć
produkcję innych dóbr lub innych wartości.
Ograniczone zasoby RZADKOŚĆ Nieograniczone potrzeby
WYBÓR
Dla kogo
Co produkować? Ile produkować? Jak produkować?
produkować?
Rys. 2.4. Rzadkość a wybory ekonomiczne

Proces podejmowania decyzji w warunkach ograniczoności zasobów lub niepełnego

zaspokojenia swoich potrzeb możliwy jest wyłącznie w ramach uporządkowanego procesu
gospodarowania.
Proces gospodarowania – powtarzający się cykl działań ludzkich, którego celem jest
przekształcanie ograniczonych zasobów w dobra i usługi zaspokajające jak największą
ilość ludzkich potrzeb. Na proces gospodarowania składają się trzy główne elementy: pro-
dukcja, obrót towarowy i konsumpcja (rys. 2.5).
produkcja obrót towarowy konsumpcja
wytwarzanie dóbr zawieranie zużywanie dóbr

i usług z dostępnych transakcji kupna- i usług w celu
zasobów czynników -sprzedaży towarów zaspokojenia
wytwórczych i usług potrzeb
Rys. 2.5. Elementy procesu gospodarowania

Uczestnikami procesów gospodarczych są podmioty gospodarcze, czyli jednostki, któ-

re samodzielnie podejmują decyzje o swojej aktywności, kierując się własnym interesem
i związanym z tym ryzykiem. Należą do nich: przedsiębiorstwa, gospodarstwa domowe,
gospodarstwa rolne, banki i instytucje finansowe i państwo (rys. 2.6).
Przedsiębiorstwo
Jednostka gospodarcza wyodrębniona pod względem prawnym,
ekonomicznym i organizacyjnym prowadząca na własny rachunek
działalność gospodarczą w celu osiągnięcia określonych korzyści.
Gospodarstwo domowe
Osoba lub grupa osób zamieszkujących ze sobą, dysponująca
wspólnym budżetem i zarządzająca nim w celu zaspokojenia
swoich potrzeb.
Gospodarstwo rolne
Zorganizowany zespół ludzi, ziemi i środków produkcji, którego
celem jest wytwarzanie produktów rolniczych przez uprawę roślin
i chów zwierząt.
Instytucje f inansowe
Organizacje, których głównym celem działania jest świadczenie
usług finansowych i doradztwo w odniesieniu do produktów
finansowych.
Państwo
Centralne oraz lokalne instytucje i urzędy (ministerstwa,
samorządy terytorialne), których działalność jest związana
z funkcjonowaniem danego systemu gospodarczego.
Rys. 2.6. Podmioty gospodarcze

Procesy gospodarcze odbywają się w ramach określonego systemu gospodarczego.

System gospodarczy to układ stosunków i instytucji, który kształtuje prawa i regulacje
rządzące działalnością gospodarczą. Współcześnie wyróżnia się trzy rodzaje systemów go-
spodarczych: wolnorynkowy, centralnie planowany i mieszany (tab. 2.2).
Tabela 2.2. Charakterystyka systemów gospodarczych
Problemy Gospodarka Gospodarka Gospodarka mieszana

gospodarcze wolnorynkowa centralnie planowana (etatystyczna)
Rola państwa Państwo ogranicza Państwo jest domi- Państwo ingeruje w go-
w gospodarce się do określania nującym podmiotem spodarkę, aby udoskonalić
ładu i porządku gospodarczym system rynkowy (likwidacja
prawnego bezrobocia, stabilizacja cen)
Sposób rozwiązywania Mechanizm Aparat partyjno-pań- Mechanizm rynkowy
problemów rynkowy3 stwowy (plan central- (państwo kontroluje
ekonomicznych (co, jak ny) i reguluje pewne dziedziny
i dla kogo produkować?) gospodarki)
Sposób ustalania ceny Mechanizm Aparat partyjno- Mechanizm rynkowy
rynkowy -państwowy (plan (państwo może ustalać
centralny) ceny urzędowe na niektóre
dobra)
Dominujący sektor Sektor prywatny Sektor państwowy Sektor prywatny (występuje
gospodarki (występuje również również sektor publiczny)
sektor spółdzielczy)
Wejście na rynek Swobodne, bez Zablokowane Dla niektórych podmiotów
nowych podmiotów żadnych barier może być ograniczone
koniecznością uzyskania
odpowiednich zezwoleń,
np. koncesji
Zalety systemu Racjonalne wyko- Zakładana równowaga Racjonalne wykorzystanie
gospodarczego rzystanie czynni- w gospodarce oparta czynników wytwórczych,
ków wytwórczych, na sprawiedliwym równomierne
innowacyjność podziale dochodów rozmieszczenie czynników
i elastyczność wytwórczych
gospodarki
Wady systemu Rozwarstwienie Nieracjonalne Utrudnione wejście
gospodarczego dochodów wykorzystanie na rynek, zmniejszenie
uczestników czynników wytwórczych, motywacji do
rynku, nadmierne brak innowacyjności innowacyjności, osłabienie
zanieczyszczenie i elastyczności przedsiębiorczości
środowiska gospodarki, stałe
niedobory dóbr
Źródło: E. Adamowicz, S. Gregorczyk, M. Romanowska, A. Sopińska, P. Wachowiak, Ekonomia bez tajemnic.
Część 2, WSiP, Warszawa 2004, s. 20.
Podstawą podejmowania racjonalnych decyzji w każdej dziedzinie działalności jedno-

stek jest wiedza o funkcjonowaniu rynku, umiejętność analizy praw nim rządzącym oraz
skutków ich działania.
Rynek – miejsce umożliwiające wymianę dóbr, usług i czynników wytwórczych. Rynek
pełni cztery podstawowe funkcje regulujące procesy gospodarcze: akceptacji, informacyj-
ną, alokacyjną i równowagi (rys. 2.7).
3 Zespół zależności przyczynowo-skutkowych zachodzących między popytem, podażą a ceną, które w efekcie prowadzą do stanu równowagi
rynkowej. Równowaga to taki stan na rynku, w którym każdy towar i usługa znajdują nabywcę.
funkcja akceptacji funkcja informacyjna funkcja alokacyjna funkcja równowagi

rynek skłania
rynek jest źródłem
rynek określa podmioty rynek jest miejscem
informacji
wartości gospodarcze weryfikacji
niezbędnych
sprzedawanych do racjonalnego przydatności
do podejmowania
dóbr i usług, decyduje i oszczędnego produkowanych dóbr
decyzji przez
o poziomie ceny gospodarowania i dostosowywania
konsumentów
i wpływa na jej zmiany zasobami czynników produkcji do potrzeb
i sprzedających
wytwórczych
Rys. 2.7. Funkcje rynku

Rodzaje rynków można uporządkować według różnych kryteriów (tab. 2.3).
Tabela 2.3. Klasyfikacja rynku wg różnych kryteriów
Kryteria klasyfikacji Rodzaje rynków

zasięg geograficzny • rynek lokalny (np. krakowski)
• rynek regionalny (np. wielkopolski)
• rynek krajowy (np. polski)
• rynek międzynarodowy (np. europejski)
• rynek światowy
przedmiot wymiany • rynek dóbr i usług konsumpcyjnych
• rynek czynników wytwórczych (pracy, kapitału rzeczowego, ziemi)
• rynek finansowy (pieniężny, kapitałowy, walutowy)
skala obrotu • rynek detaliczny
• rynek hurtowy
• rynek zbytu
• rynek skupu
siła oddziaływania • rynek producenta (rynek sprzedawcy) – oczekiwania nabywców zgłaszane na
rynku znacznie przewyższają oferowaną do sprzedaży ilość produktów
• rynek konsumenta (rynek nabywcy)– ilość produktów przeznaczonych
do sprzedaży przewyższa zapotrzebowanie i możliwości nabywcze klientów
Rynek składa się z trzech podstawowych elementów:

• popytu reprezentowanego przez nabywców,
• podaży reprezentowanej przez producentów i sprzedawców,
• ceny, która jest wartością wymienną towaru wyrażoną w pieniądzu.
Popyt – ilość dóbr lub usług, jaką konsumenci są gotowi nabyć po określonej cenie,
w określonym czasie. Trwały związek ceny z wielkością popytu odzwierciedla prawo po-
pytu, zgodnie z którym wraz ze wzrostem ceny dobra spada wielkość popytu na nie, nato-
miast wraz ze spadkiem ceny wielkość popytu na nie wzrasta.
Graficzną ilustracją prawa popytu jest krzywa popytu (rys. 2.8). Krzywa ta powstaje
przez zestawienie wielkości popytu z różnymi wielkościami ceny w danym okresie. Ma
ona nachylenie ujemne, co oznacza, że przy niższej cenie rynkowej dobra konsumenci są
skłonni kupić więcej produktów.
cena • zmniejsza
wraz ze wzrostem ceny (P – P – P )1 2 3
się ilość towarów nabywanych
P3 przez konsumentów (Q3 – Q2 – Q1),
• wraz ze spadkiem ceny – ilość nabywanych
towarów rośnie
P2
P1
Q1 Q2 Q3 ilość dobra
Rys. 2.8. Krzywa popytu
Źródło: J. Stochaj, J. Stolarski, J. Śliżewska, P. Śliżewski, Organizacja transportu. Część 2, WSiP,
Warszawa 2018, s. 19.
Na wielkość popytu, oprócz ceny, mają wpływ również inne czynniki, np. wielkość do-
chodów społeczeństwa, ceny dóbr substytucyjnych, ceny dóbr komplementarnych, prze-
widywania co do kształtowania się cen w przyszłości, gusty i preferencje konsumentów,
czynniki społeczne, demograficzne, geograficzne czy polityczne. Opisane czynniki mogą
oddziaływać na popyt z różną intensywnością. Siłę reakcji popytu na te zmienne określa
się mianem elastyczności popytu i oblicza jako stosunek procentowej zmiany wielkości
popytu do procentowej zmiany czynnika wpływającego na popyt.
Podaż – ilość dóbr i usług, jakie producenci są gotowi dostarczyć na rynek w określonym
czasie i po danej cenie. Zależność wielkości podaży od ceny można przedstawić w postaci
prawa podaży, zgodnie z którym wraz ze wzrostem ceny dobra rośnie wielkość podaży,
natomiast spadek ceny dobra powoduje spadek wielkości podaży.
Graficzną interpretacją prawa podaży jest krzywa podaży (rys. 2.9). Krzywa ta powstaje
przez zestawienie wielkości podaży z różnymi wielkościami ceny w danym okresie. Ma
ona nachylenie dodatnie, co oznacza, że przy wyższej cenie rynkowej danego dobra produ-
cenci są skłonni zaoferować więcej produktów na rynek.
cena
S
• wraz ze wzrostem ceny
(P – P – P ) rośnie ilość
1 2 3
towarów oferowanych
P3 do sprzedaży (Q1 – Q2 – Q3),
• wraz ze spadkiem ceny –
ilość towarów oferowanych
do sprzedaży maleje
P2
P1
Rys. 2.9. Krzywa podaży
Warszawa 2018, s. 22.
Na wielkość podaży, oprócz ceny, mają wpływ również inne czynniki, np. ceny czynni-
ków produkcji, stosowana technologia i organizacja produkcji, polityka ekonomiczna rzą-
du, liczba przedsiębiorstw w gałęzi, rentowność produkcji dóbr substytucyjnych, czynniki
naturalne.
Opisane czynniki mogą oddziaływać na podaż z różną intensywnością. Siłę reakcji
podaży na te zmienne określa się mianem elastyczności podaży i oblicza jako stosunek
procentowej zmiany wielkości podaży do procentowej zmiany czynnika wpływającego na
podaż.
Popyt i podaż to dwie przeciwstawne strony rynku, reprezentujące odmienne interesy

konsumentów i producentów. Elementem rynku, który powoduje wzajemne dostosowa-
nie się wielkości popytu do wielkości podaży, jest cena.
Cena równowagi – cena, przy której wielkość popytu zgłaszanego przez konsumentów
odpowiada wielkości podaży dóbr oferowanych przez sprzedawców na rynek.
W relacjach popytu i podaży na rynku mogą wystąpić trzy sytuacje (rys. 2.10):
• równowaga rynkowa – wielkość podaży dóbr i usług jest równa wielkości popytu na te
dobra i usługi;
• nadwyżka – wielkość podaży dóbr i usług jest większa od wielkości popytu na te dobra
i usługi, cena rośnie powyżej poziomu ceny równowagi;
• niedobór – wielkość popytu na dobra i usługi jest większa od wielkości ich podaży, cena
spada poniżej ceny równowagi.
cena
krzywa popytu nadwyżka krzywa podaży
P3
P2 równowaga rynkowa
cena równowagi
rynkowej
P1
niedobór
wielkość równowagi rynkowej
Rys. 2.10. Równowaga rynkowa
Warszawa 2018, s. 25
Opisany mechanizm działania rynku odnosi się do podmiotów gospodarujących

w systemie gospodarki rynkowej. W rzeczywistości gospodarczej większość rynków dóbr
i usług nie spełnia założeń rynku wolnokonkurencyjnego działającego w warunkach kon-
kurencji doskonałej. Ekonomiści opracowali więc modele rynkowe w celu wyjaśnienia,
w jaki sposób funkcjonują rynki konkurencji niedoskonałej: monopol, oligopol, konku-

rencja monopolistyczna (tab. 2.4).
Tabela 2.4. Struktury rynkowe
Konkurencja Konkurencja
Cechy rynku Oligopol Monopol
doskonała monopolistyczna
Liczba bardzo duża duża niewielka jeden
producentów (od 3 do 5)
Rodzaj jednorodne zróżnicowane zróżnicowane jednorodne

produktów (identyczne) (mają bliskie lub jednorodne (brak
substytuty) substytutów)
Dostęp do rynku nieograniczony nieograniczony bardzo zablokowany

utrudniony
Sposób ustalania rynek rynek może być monopolista

ceny (z niewielką przywódca
możliwością cenowy
swobody)
Przykłady rynków rynek rolny rynek odzieży rynek telefonii rynek usług
komórkowej komunalnych
W każdej strukturze rynkowej producent dąży do osiągnięcia równowagi przedsiębior-

stwa, czyli optimum ekonomicznego. Przedsiębiorstwo jest w równowadze, jeśli wybierze
taką wielkość produkcji, która umożliwi maksymalizację zysku.
Aby ustalić zysk przedsiębiorstwa, należy porównać uzyskane przychody ze sprzedaży
z poniesionymi kosztami.
Koszty produkcji to suma ponoszonych przez producenta wydatków pieniężnych na wy-
korzystywane w procesie wytwórczym czynniki produkcji (środki pracy, przedmioty pracy
i pracę ludzką).
Biorąc pod uwagę powiązania kosztów z rozmiarami produkcji koszty dzieli się na:
• koszty stałe (Ks) – koszty, które nie zależą od wielkości wytwarzanej produkcji. Kształ-
tują się na jednakowym poziomie zarówno przy produkcji zerowej, jak i przy pełnym
wykorzystaniu zdolności produkcyjnych przedsiębiorstwa. Są to m.in. koszty zużycia
majątku trwałego (amortyzacja), opłaty za dzierżawę terenu, koszty ogrzewania, oświe-
tlenia, odsetki od kredytów, koszty remontu lokalu, opłaty podatków itp.;
• koszty zmienne (Kz) – koszty, które ulegają zmianie wraz ze zmianami wielkości pro-
dukcji (zależą od rozmiarów produkcji). Koszty te są ponoszone na zakup zmiennych
czynników produkcji. Obejmują przede wszystkim koszty zużytych surowców, materia-
łów, koszty robocizny bezpośredniej itp.;
• koszty całkowite (Kc) – suma kosztów stałych i zmiennych.
W krótkim okresie w przedsiębiorstwie występują koszty stałe i zmienne. W długim
okresie wszystkie koszty są zmienne.
Do przeprowadzenia analizy kształtowania się poziomu kosztów ważna jest kategoria
kosztu przeciętnego.
Koszt przeciętny to koszt poniesiony na wytworzenie każdej jednostki produktu. Wyróż-

nia się następujące kategorie kosztów przeciętnych:
• przeciętne koszty stałe (Ksp) – określają, jaki koszt stały został poniesiony na każdą wy-
tworzoną jednostkę produktu. Oblicza się je, dzieląc koszty stałe (Ks) przez wielkość
produkcji (Q):
K
Ksp = s
Q
• przeciętne koszty zmienne (Kzp) – określają, jaka część kosztu zmiennego została po-
niesiona na otrzymanie jednostki produktu. Oblicza się je, dzieląc koszty zmienne (Kz)
przez wielkość produkcji (Q):
K
Kzp = p
Q
• przeciętne koszty całkowite (Kcp) – pokazują, jaka część kosztów całkowitych została po-
niesiona na produkcję jednostki produktu (dobra). Oblicza się je, dzieląc koszt całkowi-
ty (Kc) przez wielkość produkcji danego dobra – Q:
Kc
Kcp =
Q
Aby ocenić poziom optimum ekonomicznego, przedsiębiorstwo powinno wyznaczyć
również koszty krańcowe (marginalne).
Koszty krańcowe (marginalne) (Kk) – stanowią przyrost kosztów całkowitych (ΔKc) spo-
wodowany przyrostem produkcji o jedną jednostkę (ΔQ). Pozwalają one ocenić trafność
decyzji dotyczących powiększania produkcji o dodatkową jednostkę.
ΔKc
Kk =
ΔQ
Wysokość zysku przedsiębiorstwa zależy nie tylko od wysokości kosztów produkcji, ale
również od wysokości ceny rynkowej, która w relacji z ilością sprzedanych produktów wy-
znacza wielkość przychodu ze sprzedaży.
Wyróżnia się następujące kategorie przychodów:

• przychody całkowite (Pc) – wartość sprzedanych produktów przez firmę. Oblicza się je,
mnożąc ilość sprzedanych produktów (Q) przez ich cenę (C):
Pc = Q ⋅ C
• przychody przeciętne (Pp) – to przychody uzyskane przez firmę ze sprzedaży pojedyn-

czej jednostki produktu. Oblicza się je, dzieląc przychody całkowite (Pc) przez wielkość
sprzedanych produktów (Q):
Pc
Pp =
Q
• przychody krańcowe (marginalne) (Pk) – to przyrost przychodów całkowitych (ΔPc) wy-

wołany wzrostem sprzedaży o jednostkę (ΔQ):
ΔPc
Pk =
ΔQ
Przedsiębiorstwo, znając wielkość przychodów i kosztów, może obliczyć dwie kategorie

zysku:
• zysk całkowity – odejmując koszty całkowite od przychodów całkowitych,
• zysk przeciętny – odejmując koszty przeciętne od przychodu przeciętnego.
Kiedy zysk ma wartość ujemną, wówczas przedsiębiorstwo ponosi straty.
Warunkiem osiągnięcia optimum ekonomicznego (maksymalnego zysku) przez przed-

siębiorstwa działające w różnych strukturach rynkowych jest wybór takiej wielkości pro-
dukcji, przy której:
• przychód krańcowy jest równy kosztowi marginalnemu (Pk = Kk),
• cena jest wyższa od przeciętnego kosztu całkowitego (C > Kcp).
Optimum ekonomiczne, przy takim samym poziomie kosztów, będzie odmiennie
w różnych strukturach rynkowych. Wynika to głównie z innego sposobu kształtowania
się cen w poszczególnych modelach rynkowych. W modelu konkurencji doskonałej cena
rynkowa jest dana i nie zmienia się wraz ze zmianą wielkości produkcji. Cenie rynkowej
równe są przychód przeciętny i przychód krańcowy.
W przeciwieństwie do modelu konkurencji doskonałej monopolista sam ustala
cenę. Istnieje jednak zależność – zwana siłą monopolową – mówiąca o tym, że mono-
polista, chcąc sprzedać większą ilość swoich produktów – obniża ich cenę, chcąc zaś
sprzedać mniej – cenę podnosi. W warunkach monopolu cena równa jest przychodom
przeciętnym.
Różnice w sposobie poszukiwania optimum ekonomicznego (progu opłacalności) w za-
leżności od przyjętej struktury rynkowej prezentują tabele 2.5, 2.6, 2.7.
Oprócz ustaw Konstytucji Biznesu przepisy prawa gospodarczego regulują:

• Ustawa z dnia 15 września 2000 r. Kodeks spółek handlowych,
• Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny,
• Ustawa z dnia 20 sierpnia 1997 r. o Krajowym Rejestrze Sądowym,
• Ustawa z dnia 16 września 1982 r. – Prawo spółdzielcze,
• Ustawa z dnia 25 września 1981 r. o przedsiębiorstwach państwowych.
Wśród źródeł prawa istotnych z punktu widzenia funkcjonowania przedsiębiorstw
można wymienić także prawo podatkowe, ubezpieczeniowe, prawo pracy, prawo dotyczą-
ce ochrony danych osobowych i prawo autorskie.
8.2. Planowanie podjęcia działalności gospodarczej

Uruchomienie nowego podmiotu gospodarczego stawia przedsiębiorcę przed konieczno-
ścią podjęcia szeregu decyzji. Obejmują one dwa główne obszary:
• menedżerski, wyznaczający rynkową koncepcję biznesu,
• prawny, określający czynności związane z rozpoczęciem aktywności gospodarczej.
Pierwsze decyzje z obszaru menedżerskiego dotyczą wyznaczenia podstawowych pa-
rametrów planowanego przedsięwzięcia: przedmiotu działania, rynku docelowego oraz
formy własności przedsiębiorstwa. Uzupełnieniem staje się marketingowa koncepcja
działania obejmująca wybór strategii konkurencyjnej firmy. Istotne staje się również
rozpoznanie źródeł finansowania przedsiębiorstwa. Źródłem finansowania wydatków
związanych z podjęciem i prowadzeniem działalności gospodarczej, oprócz kapitału
własnego, są zwykle kredyty bankowe, leasing, faktoring.
Kredyt – umowa, na której mocy bank, na określony z góry czas, zobowiązuje się od-
dać to dyspozycji kredytobiorcy kwotę środków pieniężnych z przeznaczeniem na usta-
lony cel, kredytobiorca zaś zobowiązuje się, że będzie korzystał z otrzymanych środków
na warunkach określonych w umowie kredytowej, a także do zwrotu kwoty kredytu
(wraz z odsetkami) w wyznaczonych w umowie terminach spłaty.
Leasing – umożliwienie korzystania z rzeczowych składników majątkowych bez ko-
nieczności ich nabycia polegające na podpisaniu umowy z właścicielem, który upoważ-
nia przedsiębiorstwo do użytkowania przedmiotu w zamian za opłaty ratalne; leasingo-
wi najczęściej podlegają środki transportu, komputery, wyposażenie biurowe, maszyny
i urządzenia, jednak mogą to być również nieruchomości.
Faktoring – szeroko pojęte pośrednictwo handlowe polegające na nabywaniu przez
specjalistyczne przedsiębiorstwo bieżących wierzytelności od podmiotów gospodar-
czych.
Środki na podjęcie i prowadzenie działalności gospodarczej początkujący przedsiębior-
cy mogą pozyskać z dotacji, subwencji czy pozyskując inwestora zewnętrznego. Można
korzystać również z pomocy organizacji pozarządowych (tab. 8.1).
Tabela 8.1. Źródła finansowania działalności gospodarczej
Źródła finansowania Charakterystyka

Dotacje • Dotacje na założenie firmy z urzędu pracy (Funduszu Pracy)
• Dofinansowanie na rozpoczęcie działalności gospodarczej z UE
• Dotacje z PROW dla mieszkańców wsi i małych miast
• Dotacje na rozpoczęcie działalności gospodarczej z PFRON
P O D E J M OWA N I E I P ROWA D Z E N I E D Z I A Ł A L N O Ś C I G O S P O DA RC Z E J 215
Źródła finansowania Charakterystyka

Organizacje pozarządowe • Ośrodki innowacji i przedsiębiorczości (OIiP) – dostarczają wsparcie
w zakresie infrastruktury, doradztwa, finansów i transferu wiedzy
• Akademickie inkubatory przedsiębiorczości – oferują pomoc ekspertów
przy zakładaniu firmy przez studentów i absolwentów
• Regionalne fundusze pożyczkowe finansowane z regionalnych progra-
mów operacyjnych
• Aniołowie biznesu – doświadczeni przedsiębiorcy, którzy inwestują
w nowe projekty w zamian za część udziałów, oprócz wsparcia finanso-
wego służą olbrzymią wiedzą merytoryczną i rozbudowaną siecią kon-
taktów biznesowych
Zewnętrzne finansowanie • Crowdfunding – wsparcie finansowe poprzez dużą liczbę drobnych, jed-
norazowych wpłat dokonywanych przez osoby zainteresowane projek-
tem za pośrednictwem specjalnych platform internetowych
• Private equity – szczególny rodzaj inwestora finansowego stanowiący
zewnętrzne źródło finansowania przedsiębiorstw niedopuszczonych do
obrotu publicznego, poza wkładem finansowym w ramach private equity
spółka może otrzymać wsparcie w zakresie np. doradztwa prawnego,
podatkowego, organizacyjnego
• Fundusze Venture Capital oferują wsparcie kapitałowe małym, ale pręż-
nie funkcjonującym spółkom w zamian za większość udziałów w tej
spółce
Decyzje i działania podejmowane w fazie tworzenia koncepcji rynkowej nowego przed-

sięwzięcia w istotny sposób wpływają na jego funkcjonowanie i rozwój (rys. 8.2).
opracowanie pomysłu określenie rodzaju

określenie procesu produkcji
na biznes (przedmiot produktów i usług
i świadczenia usług (wybór
działalności, rynek wprowadzanych na rynek
technologii)
docelowy) i ich cen
identyfikacja konkurentów wybór dostawców, wybór form i instrumentów

firmy, ich potencjału, sformalizowanie współpracy działań promocyjnych
słabych i mocnych stron z nimi (opracowanie budżetu)
określenie potrzeb rozpoznanie możliwości wstępne analizy

w zakresie środków wykorzystania finansowych ekonomiczno-finansowe
finansowych, wybór źródeł instrumentów wspierania dotyczące opłacalności
finansowania działalności przedsięwzięcia
Rys. 8.2. Obszar działań w fazie tworzenia koncepcji rynkowej nowego przedsięwzięcia
Źródło: http://www.matejun.pl/koncepcje-naukowe/menedzerskie -i-prawne-aspekty-podejmowania-
dzialalnosci-gospodarczej/ [dostęp: 15.08.2019].
Prawny obszar podejmowania działalności gospodarczej rozpoczyna wybór formy orga-

nizacyjno-prawnej podmiotu gospodarczego. Jednostka, która podejmuje aktywność go-
spodarczą, musi odpowiedzieć na pytanie, czy działalność chce prowadzić samodzielnie,
czy też w formie spółki. Najpopularniejszą formą prowadzenia biznesu w Polsce jest indy-
widualna działalność gospodarcza.
Indywidualna działalność gospodarcza – jednostka gospodarcza prowadzona i repre-
zentowana przez jednego właściciela. Jest najprostszą organizacyjnie formą prowadzenia
działalności, najczęściej na niewielką skalę. Założenie działalności nie wymaga określo-
nego prawem minimalnego kapitału zakładowego. Osoba, która prowadzi tego typu dzia-
łalność, ponosi nieograniczoną odpowiedzialność za zobowiązania cywilnoprawne i po-
datkowe całym swoim majątkiem. Nie musi jednak dzielić się wypracowanym zyskiem,
całość dochodu przypada właścicielowi. Niewątpliwym plusem tej formy jest duża swobo-
da i niezależność w podejmowaniu decyzji oraz elastyczność w wyborze sposobu wykony-
wania wymaganych przez charakter pracy działań.
Prowadzenie spółki – ze względu na szereg ograniczeń – jest już nieco bardziej skom-
plikowane i wymaga znajomości podstawowych mechanizmów prawno-finansowych.
Spółka – zrzeszenie osób lub kapitału w celu prowadzenia działalności gospodarczej. Ze

względu na źródło regulacji spółki dzieli się na cywilne unormowane w Kodeksie cywilnym
oraz spółki handlowe ze źródłem w Kodeksie spółek handlowych (rys. 8.3).
SPÓŁKI
cywilne handlowe
osobowe kapitałowe
komandytowo- z ograniczoną
jawna partnerska komandytowa akcyjna
-akcyjna odpowiedzialnością
Rys. 8.3. Klasyfikacja spółek

Podział spółek handlowych na osobowe i kapitałowe wynika z podstawy ekonomicznej

utworzenia takiej jednostki. W spółkach osobowych najważniejszym elementem jest opar-
cie umowy głównie na relacji pomiędzy wspólnikami (tab. 8.2), w spółkach kapitałowych
najważniejszy jest kapitał służący do realizacji celów gospodarczych (tab. 8.3).
Tabela 8.2. Cechy spółki cywilnej i spółek osobowych
Spółka
Spółka Spółka Spółka Spółka
Cechy spółek komandytowo-
cywilna jawna partnerska komandytowa
-akcyjna
Kodeks
Podstawa prawna Kodeks spółek handlowych
cywilny
Skrót stosowany
s.c. sp.j. sp.p. sp.k. S.K.A.
w nazwie spółki
umowa pisemna w formie aktu
Akt założycielski umowa pisemna statut
notarialnego
komplementa-
komplementariusz
Rodzaj wspólników wspólnicy partnerzy riusz
komandytariusz
akcjonariusz
Minimalny kapitał
prawo nie określa 50 000 zł
zakładowy
możliwość walne
Organy zarządcze brak powołania brak zgromadzenie,
zarządu rada nadzorcza
Reprezentowanie
spółki na zewnątrz partnerzy lub komplementa- komplementa-
wspólnicy
i prowadzenie jej zarząd riusze riusze
spraw
komplementariusz
nieograni-
Odpowiedzialność – nieograniczona
nieograniczona, czona, każdy komplementa-
za zobowiązania komandytariusz –
solidarna, całym partner za riusz
cywilnoprawne ograniczona
majątkiem osobistym swoje – nieograniczona
spółki do sumy koman-
zobowiązania
dytowej
komplementariusz
– proporcjonalny proporcjonalny
do wkładów do wkładów
równy
Podział zysku komandytariusz (statut może
(umowa może stanowić inaczej)
– równy stanowić
(umowa może inaczej)
stanowić inaczej)
Płatnik podatku
wspólnik spółka
dochodowego
Sposób rozliczania ryczałt od przychodów
z tytułu podatku ewidencjonowanych zasady ogólne
dochodowego lub zasady ogólne
Źródło: J. Stochaj, A. Stromecka, J. Śliżewska, A. Zielińska, Organizacja i prowadzenie prac związanych z przeła-
dunkiem oraz magazynowaniem towarów i ładunków w portach i terminalach, WSiP, Warszawa 2019, s. 110.
Tabela 8.3. Cechy spółek kapitałowych
Cechy spółek Spółka z o.o. Spółka akcyjna

Podstawa prawna Kodeks spółek handlowych
Skrót stosowany
spółka z o.o. lub sp. z o.o. S.A. lub SA
w nazwie spółki
Akt założycielski umowa w formie aktu notarialnego statut
Rodzaj wspólników wspólnicy akcjonariusze
Minimalny kapitał zakładowy 5000 zł 100 000 zł
walne zgromadzenie wspólników, walne zgromadzenie akcjonariuszy,
Organy zarządcze rada nadzorcza, rada nadzorcza,
komisja rewizyjna komisja rewizyjna
Reprezentowanie spółki
zarząd
i prowadzenie jej spraw
Odpowiedzialność za spółka – całym majątkiem, wspól- spółka – całym majątkiem, akcjo-
zobowiązania cywilnoprawne nicy – do wysokości udziałów nariusze – do wartości akcji
proporcjonalnie do wielkości
Podział zysku proporcjonalnie do wartości akcji
udziałów
Płatnik podatku dochodowego spółka
Źródło: J. Stochaj, A. Stromecka, J. Śliżewska, A. Zielińska, Organizacja i prowadzenie prac związanych z przeła-
dunkiem oraz magazynowaniem towarów i ładunków w portach i terminalach, WSiP, Warszawa 2019, s. 111.
Jeżeli przedsiębiorca zdecyduje, że działalność gospodarczą chce prowadzić samodziel-

nie, procedurę rejestracji firmy osoby fizycznej rozpoczyna od wpisania jej do Centralnej
Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej. W przypadku spółek prawa handlowe-
go organem ewidencyjnym jest Krajowy Rejestr Sądowy (KRS), prowadzony przez wybrane
sądy rejonowe i Ministerstwo Sprawiedliwości. Kolejny etap rejestracji firmy to zgłoszenie
przedsiębiorcy do ubezpieczeń społecznych i ubezpieczenia zdrowotnego w ZUS. Jeżeli
prawo nakłada na przedsiębiorcę obowiązek płacenia VAT od początku istnienia, musi on
zarejestrować się w Urzędzie Skarbowym jako czynny płatnik podatku od towarów i usług.
Podejmowanie i wykonywanie działalności gospodarczej mogą wiązać się dodatkowo z obo-
wiązkiem uzyskania koncesji, zezwolenia, wpisu do rejestru działalności regulowanej lub
dodatkowo uprawnień do wykonywania określonych zawodów i innych pozwoleń (rys. 8.4 ).
Koncesja Zezwolenie Wpis do rejestru

działalności regulowanej
Akt administracyjny, Uprawnienie do wykonywania Działalność regulowana
mocą którego państwo oznaczonej działalności w sposób jest organizowana na
upoważnia określony zgodny z prawem. Organ podstawie przepisów
podmiot do prowadzenia zezwalający nie może odmówić szczegółowych. Można ją
działalności gospodarczej wydania zezwolenia na podjęcie podejmować po złożeniu
objętej wyłącznością działalności, jeśli przedsiębiorca oświadczenia pisemnego
(monopolem) lub spełnia wymogi określone przed właściwym organem
własnością państwa. przepisami prawa. rejestrowym.
Rys. 8.4. Formy reglamentacji działalności gospodarczej

Ważnym aspektem przy podejmowaniu aktywności gospodarczej jest posiadanie firmo-

wego rachunku bankowego do rozliczeń z kontrahentami i zapłaty podatków oraz składek
do ZUS. Dopuszczalny limit transakcji gotówkowych z innymi przedsiębiorcami wynosi
od 1 stycznia 2017 r. tylko 15 000 zł. Powyżej tej kwoty dokonywanie lub przyjmowanie płat-
ności związanych z wykonywaną działalnością gospodarczą następuje za pośrednictwem
rachunku płatniczego przedsiębiorcy. Niektóre banki przy otwieraniu kont firmowych wy-
magają także przedstawienia wzoru pieczęci.
Decyzje podejmowane w fazie rejestracji podmiotu powinny być przemyślane tak jak
na etapie tworzenia koncepcji rynkowej. Błędy popełniane na tym etapie bowiem mogą
skutkować utrudnieniami w dalszych fazach funkcjonowania firmy i uniemożliwiać jej
rozwój (rys. 8.5).
rejestracja podmiotu
wybór formy rejestracja i zgłoszenie
w organie ewidencyjnym
organizacyjno-prawnej w urzędzie skarbowym
(CEIDG lub KRS)
zgłoszenie do ubezpieczeń
wyrobienie pieczęci założenie rachunku
społecznych i zdrowotnych
firmowej firmowego w banku
w ZUS
Rys. 8.5. Obszar działań w fazie rejestracji nowego przedsięwzięcia

Wybór formy prawno-organizacyjnej wpływa na sposób opodatkowania przedsiębiorcy

podatkiem dochodowym. Przedsiębiorstwo osoby fizycznej ma do wyboru:
• formy uproszczone, przewidziane tylko dla wybranych przedsiębiorców:
– karta podatkowa,
– ryczałt od przychodów ewidencjonowanych,
• opodatkowanie na zasadach ogólnych:
– skala podatkowa 17% i 32% (od 1 października 2019 r.),
– podatek liniowy 19%.
Firmy będące osobami prawnymi mogą rozliczać się z urzędem skarbowym z tytułu
podatku dochodowego według dwóch stawek:
• podstawowej 19%,
• obniżonej 9% dla tzw. małych podatników i podatników rozpoczynających prowadzenie
działalności gospodarczej.
Podstawowymi elementami kształtującymi wynik finansowy jednostki są koszty i przy-

chody.
Koszty – kategoria ekonomiczna, która oznacza celowe i uzasadnione zużycie czynników
produkcji, takich jak zasoby, materiały, maszyny oraz wartość pracy ludzkiej wyrażone
w mierniku pieniężnym. Kategoriami pokrewnymi kosztów są nakłady i wydatki.
Nakład – wielkość zużycia czynników produkcji wyrażonych w jednostkach naturalnych.
Wyróżnia się: nakłady pracy żywej (wyrażane w roboczogodzinach), nakłady środków pracy
(w maszynogodzinach), nakłady materiałowe (w sztukach, metrach, kilogramach), nakłady
pieniężne (ujmowane wartościowo).
Wydatek – rozchód środków pieniężnych w formie gotówkowej lub bezgotówkowej,
którego efektem jest zamiana środków pieniężnych na inny ekwiwalent majątkowy. Termin
„wydatek” jest pojęciem szerszym od terminu „koszt”. Do wydatków, które nie są kosztami,
można zakwalifikować np. spłatę zobowiązań jednostki, spłatę raty kredytu, zakup mate-
riałów lub środków trwałych.
Kryterium klasyfikacji, umożliwiającym ustalenie wyniku finansowego, jest podział
kosztów na trzy grupy zgodnie z ustawą o rachunkowości:
• koszty podstawowej działalności operacyjnej – dotyczą działalności statutowej danej
jednostki, np. w przedsiębiorstwie produkcyjnym są to wszystkie koszty związane z wy-
tworzeniem wyrobu gotowego;
• pozostałe koszty operacyjne – nie dotyczą podstawowego zakresu działania jednostki, ale
występują jako pośredni efekt podejmowanych czynności, np. wartość netto sprzedanych
składników majątku trwałego, zapłacone odszkodowania i kary, przekazane darowizny,
przedawnione wierzytelności, szkody losowe;
• koszty finansowe – ponoszone z tytułu dokonywanych operacji finansowych, np. odsetki
od nieterminowej zapłaty zobowiązań, odsetki od zaciągniętych kredytów i pożyczek,
ujemne różnice kursowe.
Elementem kształtującym wynik finansowy jednostki, obok kosztów, są przychody. To
od ich poziomu zależy wielkość dochodu, jaki generuje przedsiębiorstwo.
Przychód – uzyskany lub należny wpływ wartości pieniężnych i korzyści materialnych
osiągniętych w ramach prowadzonej działalności gospodarczej. Przychody mogą mieć postać
środków pieniężnych lub należności. Pojęcia „przychód” nie należy utożsamiać z wpływem
środków pieniężnych.
Wpływy środków pieniężnych – pieniądze otrzymane do kasy lub na rachunek bankowy
danej jednostki.
Przychody ze względu na rodzaj prowadzonej działalności przedsiębiorstwa:
• przychody ze sprzedaży produktów, towarów, materiałów lub usług – kwoty należne lub
uzyskane za sprzedane produkty lub usługi, skorygowane o udzielone rabaty, bonifikaty,
opusty i zmniejszone o należny od tej sprzedaży podatek VAT;
• pozostałe przychody operacyjne – niezwiązane bezpośrednio ze statutową działalnością
jednostki, np. przychody ze sprzedaży środków trwałych, wartości niematerialnych i praw-
nych, umorzone i nieściągalne zobowiązania, otrzymane odszkodowania, kary i grzywny;
• przychody finansowe – powstają w jednostce w wyniku przeprowadzania przez nią operacji
finansowych, np. przychody ze sprzedaży aktywów finansowych, z tytułu dywidend, odsetki
od udzielonych pożyczek i środków zgromadzonych na rachunku bankowym, dodatnie
różnice kursowe.
Zestawienie przychodów z kosztami ich uzyskania w określonym czasie pozwala ocenić
wynik prowadzonej działalności gospodarczej, nazywany wynikiem finansowym.
Wynik finansowy – różnica między osiągniętymi przychodami a poniesionymi kosztami we
wskazanym okresie sprawozdawczym. Jeśli występuje nadwyżka przychodów nad kosztami
ich uzyskania, jednostka generuje zyski, w odwrotnej sytuacji ponosi straty.
Wynik finansowy pozwala ocenić efektywność dokonywanych wyborów ekonomicznych,
jakie przedsiębiorstwo podejmuje na własny koszt i na własne ryzyko. Służy jako wskazówka
do podejmowania optymalnych decyzji w zakresie bieżącego gospodarowania posiadanymi
zasobami. W przypadku spółek handlowych jest wyrazem dopełnienia zobowiązania podat-
kowego wynikającego z przepisów prawa.
Wynik finansowy składa się z trzech segmentów, które obejmują:
• wynik ze sprzedaży,
• wynik z działalności gospodarczej,
• wynik z działalności finansowej.
Ustalając wynik finansowy, należy określić dodatnie i ujemne elementy każdego seg-
mentu. Elementy dodatnie to przychody ze sprzedaży wyrobów gotowych, towarów, mate-
riałów i usług, pozostałe przychody operacyjne i przychody finansowe. Do ujemnych ele-
mentów wyniku finansowego zalicza się koszty działalności operacyjnej, koszty finansowe
oraz elementy obciążające wynik finansowy, np. podatek dochodowy (rys. 8.6).
Przychody ze sprzedaży wyrobów gotowych, towarów, materiałów, usług

–
Koszty podstawowej działalności operacyjnej
=
Wynik ze sprzedaży
+
Pozostałe przychody operacyjne
–
Pozostałe koszty operacyjne
=
Wynik z działalności operacyjnej
+
Przychody finansowe
–
Koszty finansowe
=
Wynik finansowy brutto
–
Obowiązkowe obciążenia wyniku finansowego (podatek dochodowy)
=
Wynik finansowy netto
Rys. 8.6. Podstawowe elementy wyniku finansowego
Sposób ustalania wyniku finansowego zależy od formy organizacyjno-prawnej prowa-

dzonej działalności gospodarczej. W spółkach osobowych prawa handlowego i spółce cy-
wilnej wynik finansowy brutto równy jest wynikowi netto. W świetle przepisów prawa
podatnikami podatku dochodowego są wspólnicy tych spółek, a nie spółka. Zyski z dzia-
łalności spółek cywilnych i osobowych, przypadające na ich udziałowców, są uwzględnia-
ne w indywidualnych deklaracjach skarbowych każdego wspólnika. Podatek dochodowy
naliczają i płacą podmioty gospodarcze posiadające osobowość prawną: spółki kapitałowe,
przedsiębiorstwa państwowe, spółdzielnie.
274 PR AKTYCZNA CZĘŚĆ EGZAMINU ZAWODOWEGO. KWALIFIKACJA EKA.04.
ZADANIE II
1. Sporządź i wydrukuj dokumenty potwierdzające zdarzenia gospodarcze, które miały
miejsce w listopadzie 2020 r.
•2.11.2020 r. – Dowód KP nr 1/11/2020 potwierdzający wpłatę należności 500 zł od
sklepu „Pinezka” zgodnie z fakturą nr 1/11/ 2020 z dnia 2.11.2020 r.
•3.11.2020 r. – Dowód KW 1/11/2020 potwierdzający spłatę zobowiązania zgodnie
z fakturą nr 333/11/ 2020 z dnia 03.11.2020 r.
•4.11.2020 r. – Dowód KW 2/11/2020 potwierdzający spłatę zobowiązania wobec do-
stawcy zgodnie z fakturą nr 2/UT/2020 z dnia 4.11.2020 r.
•4.11.2020 r. – dowód magazynowy Pz 1/11/2020, potwierdzający przyjęcie do magazy-
nu towarów zakupionych zgodnie z fakturą nr 333/11/2020 z dnia 03.11.2020 r.
•20.11.2020 r. – fakturę sprzedaży nr 2/11/2020 dla Sklepu „Pinezka” dokumentującą
zakup: 40 szt. zeszytów w kratkę, 50 zeszytów w linię oraz 20 bloków rysunkowych,
płatność nastąpiła gotówką w dniu zakupu.
•20.11.20120 Dowód KP nr 2/11/2020 potwierdzający wpłatę należności od sklepu „Pi-
nezka” zgodnie z fakturą nr 2/11/2020 z dnia 20.11.2020r.
•20.11.2020 r. – dowód magazynowy Wz o numerze 1/11/2020, potwierdzający wyda-
nie sprzedanych towarów z magazynu;
•30.11.2020 r. – Raport kasowy nr RK/1/2020 za miesiąc listopad 2020r.
2. Oblicz wskaźniki udziału środków pieniężnych w majątku Hurtowni Artykułów Szkol-
nych „Iskra” sp. z o.o. w latach 2018–2019 na podstawie wybranych wielkości z bilansu
Zinterpretuj i oceń otrzymane wyniki.
Prace związane ze sporządzeniem dokumentów dotyczących funkcjonowania Hurtowni

Artykułów Szkolnych ISKRA sp. z o.o. wykonaj na stanowisku komputerowym wyposa-
żonym w drukarkę oraz program magazynowo-sprzedażowy wspomagający prowadzenie
działalności gospodarczej.
Wszystkie dokumenty wydrukuj w 1 egzemplarzu.

Prace z programem magazynowo-sprzedażowym rozpocznij od:
• wpisania danych identyfikacyjnych Hurtowni Artykułów Szkolnych „Iskra” sp. z o.o.,
• wpisania swojego numeru PESEL pod nazwą Hurtowni Artykułów Szkolnych „Iskra”
sp. z o. o.,
• ustawienia parametrów programu niezbędnych do wykonania zadania,
• założenia kartotek kontrahentów,
• założenia kartotek towarów.
Z A DA N I E I I 275
Dane identyf ikacyjne Hurtownia Artykułów Szkolnych „Iskra” sp. z o.o.

do wprowadzenia do programu magazynowo-sprzedażowego
Nazwa pełna: Hurtownia Artykułów Szkolnych „Iskra” sp. z o.o.

Wpisz pod nazwą swój numer PESEL
Nazwa skrócona: Iskra
Kod firmy: Iskra
NIP: 525-15-75-456
REGON: 011990066
Adres: 05-200 Wołomin, ul. Słowackiego 22
województwo: mazowieckie
Podstawowy rachunek bankowy: Nazwa: rachunek firmowy
Numer: 19 1020 1042 0000 8602 0016 6496
Bank: PKO Bank Polski S.A O/Warszawa
Stan rachunku: 12 000 zł
Numer telefonu służbowego: 602 456 666
Numeracja dokumentów: łamany przez miesiąc i rok
Luki w numeracji: nie wypełniaj
Karty płatnicze: tej opcji nie należy zaznaczać
Parametry magazynowe: Sprzedaż: wycofaj skutek magazynowy
Zakup: wycofaj skutek magazynowy
(pozostałe dane bez zmian)
Sposób wydawania towaru: kolejność FIFO wg daty wystawienia
Automatyczna dyspozycja towarów: domyślnie wyłącz automatyczną dyspozycję
Nadawanie symboli kontrahentom i towarom: Automatycznie
Kolejny numer: 1
Liczba znaków: 3
Imię, nazwisko i hasło szefa: Imię: Piotr
Nazwisko: Lubicz
Identyfikator: PL
Hasło: brak hasła
Dane identyf ikacyjne Sklepu „Pinezka
Nazwa pełna: Sklep „Pinezka” Jan Wesołek

Adres: ul. Księcia Mieszka I 10, 05-200 Wołomin
Województwo: mazowieckie
NIP: 125-09-40-609
REGON: 013269344
Osoba upoważniona do odbioru faktury VAT i to- Jan Wesołek
warów z magazynu:
Informacje dodatkowe dotyczące działalności Hurtowni Artykułów „Iskra” sp. z o.o.

• Towary ewidencjonowane są według cen zakupu netto (cena kartotekowa).
• W wyniku przeprowadzonej 31 października inwentaryzacji ustalono:
– stan gotówki w kasie – 5000,00 zł
– zeszyty w kratkę (PKWiU 17.23) – 2000 szt. po 2,00 zł za szt.
– zeszyty w linię (PKWiU 17.23) – 3000 szt. po 2,40 zł za szt.
– bloki rysunkowe (PKWiU 17.23) – 500 szt. po 1,60 zł za szt.
• Hurtownia na sprzedaży towarów realizuje zysk w wysokości 40% ceny zakupu (narzut).
• Jednostka jest podatnikiem podstawowej stawki podatku VAT 23%.
• Hurtownia za sprzedane wyroby preferuje płatność gotówkową.
• Osobą upoważnioną do sporządzania i wystawiania dokumentów jest Anna Lis.
• Numeracja dokumentów prowadzona jest odrębnie w ramach grup rodzajowych,
w każdym miesiącu od początku, ze wskazaniem miesiąca i roku (w układzie: nr/mie-
siąc/rok).
Faktura VAT zakupu towarów

Faktura VAT za usługę transportową
Wybrane wielkości z bilansu do analizy z lat 2018-2019
Wybrane pozycje Rok 2018 (w zł) Rok 2019 (w zł)
Środki pieniężne 2 640,00 6 460,00
Zobowiązania krótkoterminowe 16 000,00 24 000,00
Majątek ogółem 120 000,00 125 000,00

Wykaz wybranych wskaźników

przychody ze sprzedaży ⋅ 100 [%]
wskaźnik rotacji zapasów =
przeciętny stan zapasów
przychody ze sprzedaży ⋅ 100 [%]
wskaźnik produktywności aktywów =
aktywa ogółem
zysk netto ⋅ 100 [%]
wskaźnik zyskowności aktywów =
aktywa ogółem
środki pieniężne ⋅ 100 [%]
wskaźnik udziału środków pieniężnych =
aktywa ogółem
Czas na wykonanie zadania wynosi 180 minut.

Ocenie podlegać będzie 9 rezultatów:
• Dowód Kasa przyjmie 1/11/2020 – wydruk
• Dowód Kasa wypłaci 1/11/2020 – wydruk
• Dowód Kasa wypłaci 2/11/2020 – wydruk
• Dowód Przyjęcie zewnętrzne 1/11/2020 – wydruk
• Faktura sprzedaży 2/11/2020 – wydruk
• Dowód Wydanie na zewnątrz 2/11/2020 – wydruk
• Dowód Kasa przyjmie 2/11/2020 – wydruk
• Raport kasowy z miesiąca listopada – wydruk
• Obliczone, zinterpretowane i ocenione wskaźniki udziału środków pieniężnych w ma-
jątku Hurtowni Artykułów Szkolnych „Iskra” sp. z o.o. w latach 2018–2019 na podstawie
wybranych wielkości z bilansu – w arkuszu egzaminacyjnym.
Miejsce na obliczenia
…………………………….......................................................……………………………………………………
…………………………….......................................................……………………………………………………
…………………………….......................................................……………………………………………………
…………………………….......................................................……………………………………………………
…………………………….......................................................……………………………………………………
…………………………….......................................................……………………………………………………
…………………………….......................................................……………………………………………………
…………………………….......................................................……………………………………………………
…………………………….......................................................……………………………………………………
…………………………….......................................................……………………………………………………
…………………………….......................................................……………………………………………………
…………………………….......................................................……………………………………………………
…………………………….......................................................……………………………………………………
…………………………….......................................................……………………………………………………
…………………………….......................................................……………………………………………………
…………………………….......................................................……………………………………………………
…………………………….......................................................……………………………………………………
…………………………….......................................................……………………………………………………
…………………………….......................................................……………………………………………………
…………………………….......................................................……………………………………………………
…………………………….......................................................……………………………………………………
…………………………….......................................................……………………………………………………
…………………………….......................................................……………………………………………………
…………………………….......................................................……………………………………………………
…………………………….......................................................……………………………………………………
…………………………….......................................................……………………………………………………
…………………………….......................................................……………………………………………………
………………………….......................................................…………………………………………...…………
…………………………….......................................................……………………………………………………
…………………………….......................................................……………………………………………………
…………………………….......................................................……………………………………………………
…………………………….......................................................……………………………………………………
ROZWIĄZANIE ZADANIA II
Rezultat I
Kasa przyjmie 1/11/2020
Rezultat II
Kasa wyda 1/11/2020
RO Z W I Ą Z A N I E Z A DA N I A I I 281
Rezultat III
Kasa wyda 2/11/2020
Rezultat IV
Przyjęcie zewnętrzne 1/11/2020
Rezultat V
Faktura sprzedaży 1/11/2020
Rezultat VI
Wydanie zewnętrzne 1/11/2020
Rezultat VII
Kasa przyjmie 2/11/2020
Rezultat VIII
Raport kasowy z dnia 30 listopada 2020
Rezultat IX
Obliczone, zinterpretowane i ocenione wskaźniki udziału środków pieniężnych w majątku
Hurtowni Artykułów Szkolnych „Iskra” sp. z o.o. w latach 2018–2019 na podstawie wybra-
nych wielkości z bilansu
1. Wybór wskaźnika
środki pieniężne ⋅ 100 [%]
wskaźnik udziału środków pieniężnych w majątku=
aktywa ogółem
2. Obliczenia dla roku 2018

2640 ⋅ 100
wskaźnik udziału środków pieniężnych w majątku= = 2,2%
120 000
3. Obliczenia dla roku 2019

6460 ⋅ 100
wskaźnik udziału środków pieniężnych w majątku= = 5,17%
125 000
4. Interpretacja dla roku 2018

Wskaźnik udziału środków pieniężnych w majątku przedsiębiorstwa w roku 2018 wynosi
2,2%, co oznacza, że środki pieniężne stanowią 2,2% aktywów ogółem.
5. Interpretacja dla roku 2019

Wskaźnik udziału środków pieniężnych w majątku przedsiębiorstwa w roku 2019 wynosi
5,17%, co oznacza, że środki pieniężne stanowią 5,17% aktywów ogółem.
6. Ocena sytuacji przedsiębiorstwa

W roku 2019 wskaźnik udziału środków pieniężnych w majątku przedsiębiorstwa wyno-
sił 5,17 punktów % i wzrósł w stosunku do roku 2018 o 2,97 punktów % (5,17% – 2,2%),
co oznacza, że udział środków pieniężnych w majątku przedsiębiorstwa wzrósł o 2,97
punktów %. Świadczy to o zwiększeniu się majątku przedsiębiorstwa. Jest to sytuacja
pozytywna.

Podstawy Ekonomii I Statystyki

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Podstawy Ekonomii I Statystyki

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

P O D S TAW Y E KO N O M I I I S TAT Y S T Y K I 31

2. Podstawy ekonomii i statystyki

podstawowe jednorazowe teraźniejsze jednostkowe konsumpcyjne

Rys. 2.1. Klasyfikacja potrzeb

Źródłem zaspokojenia potrzeb ekonomicznych są dobra i usługi (rys. 2.2).

Rys. 2.2. Środki zaspokojenia potrzeb

Dobra – wartości materialne, rzeczowe potrzebne do rozwoju człowieka, sprzyjające

Dobra gospodarcze można klasyfikować według wielu kryteriów (tab. 2.1).

Tabela 2.1. Klasyfikacja dóbr gospodarczych

Kryteria klasyfikacji Rodzaje dóbr gospodarczych

Usługi – wszelkie czynności świadczone na rzecz zaspokojenia potrzeb ludzkich w spo-

W procesie wytwarzania dóbr i świadczenia usług niezbędnie są zasoby ekonomiczne

ZASOBY CZYNNIKÓW WYTWÓRCZYCH

ludzkie naturalne kapitałowe

ilościowe jakościowe odnawialne nieodnawialne rzeczowe finansowe

Rys. 2.3. Zasoby czynników wytwórczych

Zasobów czynników wytwórczych wykorzystywanych w procesie produkcji dóbr i świad-

Ograniczone zasoby RZADKOŚĆ Nieograniczone potrzeby

Rys. 2.4. Rzadkość a wybory ekonomiczne

Proces podejmowania decyzji w warunkach ograniczoności zasobów lub niepełnego

produkcja obrót towarowy konsumpcja

wytwarzanie dóbr zawieranie zużywanie dóbr

Rys. 2.5. Elementy procesu gospodarowania

Uczestnikami procesów gospodarczych są podmioty gospodarcze, czyli jednostki, któ-

Rys. 2.6. Podmioty gospodarcze

Procesy gospodarcze odbywają się w ramach określonego systemu gospodarczego.

Tabela 2.2. Charakterystyka systemów gospodarczych

Problemy Gospodarka Gospodarka Gospodarka mieszana

Podstawą podejmowania racjonalnych decyzji w każdej dziedzinie działalności jedno-

funkcja akceptacji funkcja informacyjna funkcja alokacyjna funkcja równowagi

Rys. 2.7. Funkcje rynku

Rodzaje rynków można uporządkować według różnych kryteriów (tab. 2.3).

Tabela 2.3. Klasyfikacja rynku wg różnych kryteriów

Kryteria klasyfikacji Rodzaje rynków

Rynek składa się z trzech podstawowych elementów:

Popyt i podaż to dwie przeciwstawne strony rynku, reprezentujące odmienne interesy

krzywa popytu nadwyżka krzywa podaży

Opisany mechanizm działania rynku odnosi się do podmiotów gospodarujących

w jaki sposób funkcjonują rynki konkurencji niedoskonałej: monopol, oligopol, konku-

Tabela 2.4. Struktury rynkowe

Rodzaj jednorodne zróżnicowane zróżnicowane jednorodne

Dostęp do rynku nieograniczony nieograniczony bardzo zablokowany

Sposób ustalania rynek rynek może być monopolista

Źródło: opracowanie własne.

W każdej strukturze rynkowej producent dąży do osiągnięcia równowagi przedsiębior-

Koszt przeciętny to koszt poniesiony na wytworzenie każdej jednostki produktu. Wyróż-

Wyróżnia się następujące kategorie przychodów:

• przychody przeciętne (Pp) – to przychody uzyskane przez firmę ze sprzedaży pojedyn-

• przychody krańcowe (marginalne) (Pk) – to przyrost przychodów całkowitych (ΔPc) wy-

Przedsiębiorstwo, znając wielkość przychodów i kosztów, może obliczyć dwie kategorie

Warunkiem osiągnięcia optimum ekonomicznego (maksymalnego zysku) przez przed-

Oprócz ustaw Konstytucji Biznesu przepisy prawa gospodarczego regulują:

8.2. Planowanie podjęcia działalności gospodarczej

Tabela 8.1. Źródła finansowania działalności gospodarczej

Źródła finansowania Charakterystyka

Źródła finansowania Charakterystyka

Decyzje i działania podejmowane w fazie tworzenia koncepcji rynkowej nowego przed-

opracowanie pomysłu określenie rodzaju

identyfikacja konkurentów wybór dostawców, wybór form i instrumentów

określenie potrzeb rozpoznanie możliwości wstępne analizy

Prawny obszar podejmowania działalności gospodarczej rozpoczyna wybór formy orga-

Spółka – zrzeszenie osób lub kapitału w celu prowadzenia działalności gospodarczej. Ze

Rys. 8.3. Klasyfikacja spółek