डॉ.बाबासाहेब आंबेडकर मराठवाडा ववद्यापीठ, छ. संभाजी नगर.

(प्री पीएचडी कोसस वकस २०२४)

संशोधक – पवनकुमार पांडुरं ग गोरे

रोल नं – ६ ( मराठी)

पुस्तक समीक्षा - “दाखला”

“दाखला” हा नवोददत मराठी लेखक ववजय जाधव यांचा पदहला ग्रामीण

कथासंग्रह आहे . या संग्रहातील कथा ग्रामीण जीवनावर आधाररत आहे त आणण त्या
समाजातील ववववध गोष्टंवर प्रकाश ्ाकतात.हा कथासंग्रह २०१४ सालट प्रकाशशत
झाला असून या कथा संग्रहात एकुण एकवीस कथा आहे त. ग्रामीण माणसे,
माणसांच्या वत्त
ृ ी प्रवत्त
ृ ी, त्यांची पररस्थथती यांचा आलेख या कथांमधन
ू साकार झाला
आहे .

ववजय जाधव यांची लेखनशैलट अततशय साधी आणण प्रभावी आहे . त्यांची
वणणनशैलट स्जवंत आहे , प्रत्येक कथा ग्रामीण जीवनातील एक पैलू उलगडून
दाखवते, त्यामुळे वाचकांना त्या पररसराची, लोकांची आणण त्यांच्या जगण्याची
जवळून ओळख होते. या कथांतील पररसर जालना, अंबड, उं चेगाव,गोंदट,पैठण,
औरं गाबादचा आहे . “दाखला” मधील कथा साध्या पण अथणपण
ू ण आहे त. या कथा
ग्रामीण भागातील साध्या माणसांच्या जीवनातील संघर्ण, आनंद, दुःु ख, आणण
त्यांच्या भावना यांचे वणणन करतात. या कथांमधून ग्रामीण भागातील लोकांचे
जीवन आणण त्यांचे तात्काशलक वाथतव समजते. या कथांमधन
ू ग्रामीण आर्थणक
स्थथतीचे र्चत्रण केंद्रथथानी आले आहे .
 “दाखला” या ववजय जाधव यांच्या कथासंग्रहाची समीक्षा करताना, या
संग्रहातील कथा आणण त्यांच्या वैशशषटयांवर अर्धक सखोल ववचार करता येतो.
“दाखला” हा ववजय जाधव यांच्या कथासंग्रहातील ववववध पैलू समजून घेतल्याने या
संग्रहाचे महत्व आणण गण
ु अर्धक थपष् होतात.

कथांचा आशय आणण ववर्य

“दाखला” मधील कथा ग्रामीण जीवनातील ववववध पैलूंवर आधाररत आहे त. या

कथांमध्ये सामान्य ग्रामीण माणसांचे जीवन, त्यांच्या समथया, संघर्ण, आनंद, द:ु ख,
आणण भावतनक द्वंद्व यांचे उत्कृष् वणणन आहे . ववजय जाधव यांनी प्रत्येक कथेत
ग्रामीण समाजाचे र्चत्रण केले आहे , ज्यामुळे त्या कथा वाचकांच्या मनात ठसतात.

लेखनशैलट

ववजय जाधव यांची लेखनशैलट अत्यंत साधी, सरळ, आणण प्रभावी आहे . त्यांच्या
लेखनातन
ू वाचकांना एका वेगळ्या जगात नेले जाते, स्जथे ग्रामीण जीवनातील
बारकावे आणण नजाकती स्जवंत होतात. त्यांच्या वणणनशैलटत एक ववशशष् प्रकारची
भावनात्मकता आहे जी वाचकांना आकृष् करते.

पात्रांचे र्चत्रण

“दाखला” मधील पात्रे अत्यंत स्जवंत आणण वाथतववादट आहे त. ववजय जाधव यांच्या
कथा वाचताना असं वा्तं की, हट पात्रं आपल्या आसपासचं कुठे तरट असावीत.
त्यांच्या संवादातून आणण वतणनातून त्यांच्या व्यस्ततमत्त्वाचे ववववध पैलू उलगडतात.
या पात्रांच्या माध्यमातन
ू लेखकाने ग्रामीण समाजातील ववववध सामास्जक, आर्थणक
आणण सांथकृततक गोष्टंवर प्रकाश ्ाकला आहे .
सामास्जक आणण सांथकृततक संदभण

“दाखला” मधील कथा ग्रामीण समाजातील ववववध समथयांवर आधाररत आहे त. या

कथांमधून ग्रामीण भागातील गरटबी, दषु काळ, खोटया प्रततषठा, व्यसन, शशक्षणाची
कमतरता, आर्थणक अस्थथरता, आणण सामास्जक अन्याय यांचा ववचार केला जातो.
ववजय जाधव यांनी ग्रामीण समाजातील ववसंगतींना आणण समथयांना अधोरे णखत
केले आहे , त्यामुळे वाचकांना ग्रामीण जीवनातील खरे वाथतव समजते.

मानवता आणण माणुसकी

“दाखला” मधील कथांमधून मानवता आणण माणुसकीचे सुंदर दशणन होते. ग्रामीण
समाजातील लोकांचे आपसातील नाते, त्यांचे परथपर सहकायण, आणण एकमेकांववर्यी
असलेलट सहानुभूती यांचे वणणन ववजय जाधव यांनी अततशय प्रभावीपणे केले आहे .
त्यांच्या कथांमधून मानवी जीवनातील साधेपणा आणण सौंदयण उलगडून येते.

ग्रामीण जीवनाचे सक्ष्

ू म र्चत्रण

ववजय जाधव यांच्या लेखणीतन

ू ग्रामीण जीवनातील सक्ष्
ू म पैलंच
ू े स्जवंत र्चत्रण
होते. प्रत्येक कथा ग्रामीण जीवनातील एक ववशशष् पैलू उलगडून दाखवते, जसे की
शेतीतील समथयांपासून ते पारं पररक रटतीररवाजांपयंत. या कथांमधून ग्रामीण
समाजाच्या दै नंददन जीवनातील ववववध अनभ
ु व समोर येतात.

भावतनक आववषकार

ववजय जाधव यांच्या कथांमधील भावतनक आववषकार अततशय स्जवंत आणण सजीव
आहे . त्यांच्या लेखणीतून पात्रांच्या भावना, त्यांच्या आनंददुःु खाचे अनुभव, आणण
त्यांच्या संघर्ाणचे वणणन अततशय संवेदनशीलतेने होते. त्यांच्या कथांमधील भावतनक
आववषकार वाचकांच्या मनात घर करतो

“दाखला” हा कथासंग्रह वाचकांना ग्रामीण जीवनाचा एक संपूणण

अनुभव दे तो. ववजय जाधव यांच्या लेखणीतून उतरलेलट ग्रामीण “समाजाची
वाथतववादट र्चत्रं, स्जवंत पात्रं, आणण त्यांच्या साध्या जी वाचकांना त्यांच्या कथा
स्जवंत वा्ू लागते. अथणपूणण जीवनकथांचे हे संकलन आहे . “दाखला” या
कथासंग्रहामध्ये ग्रामीण भागातील अनेक घ्ना र्चत्रत्रत झाल्या आहे त. नैसर्गणक
आणण मानवतनशमणत संक्ाने जगण्याचे मानशसक बळ हरवन
ू णखन्न झालेलट अनेक
माणसे या कथांमध्ये आहे त.शेती सदहतच मजुरट करणारे ,वव्ांचा धंदा करणारे ,
वाहतूक व्यवसाय करणारे , नोकरट करणारे असे ववववध थतरातील माणस या
कथांमध्ये आहे त.त्यांचा जगण्यासाठी संघर्ण चालला आहे मात्र ,ते या संघर्ाणत
पराभूत होताना ददसतात. ‘दावण’, ‘उभारट’, ‘चरक’, ‘गाभ्यामोड’, ‘इसार’, ‘मुद्दल’,
‘उधारट’ अशा कथांमधून आर्थणक वववंचनेत त्रथत झालेलट माणस आणण त्यांचे
हालाखीचे जीवन र्चत्रत्रत झाले आहे . ग्रामीण जीवनातील सामास्जक प्रश्न, जाती
व्यवथथेने लादलेला अत्याचार, व्यततीगत अहंकार, थवाथण, खोटया प्रततषठा, राजकारण
यामुळे तनमाणण होणारे सामास्जक प्रश्न ‘बरड’, ‘इनाम’, ‘वा्णी’, ‘च्का’,
‘गाभ्यामोड’, ‘प्राथणना’, 'इसार' या कथांमधन
ू आला आहे . माणसाच्या ववववध प्रवत्त
ृ ीचे
दशणन ववजय जाधव यांची कथा घडववते. ग्रामीण भागातील शेतकरट, सुतार, कंु भार,
परट्, गुरव, कोल्हा्ट, भागवत कथा सांगणारे ब्राह्मण आणण पुजारट,शशक्षक, दारू
अड्डा चालवणारे यांचे जीवन र्चत्रण सद्
ु धा या कथांमधन
ू आलेले आहे .तसेच या
कथांमध्ये माणसांच्या मत्ृ यू चे र्चत्रण अर्धक आहे . कथेतील तनवेदन, संवाद,
नाटयात्मकता या साऱयांमुळे कथा मनाचा ठाव घेते आणण मनाला भावते.

“दाखला” हा ववजय जाधव यांच्या लेखनशैलटचे आणण त्यांच्या

ग्रामीण जीवनातील सूक्ष्म तनरटक्षणांचे उत्कृष् उदाहरण आहे . या कथासंग्रहातील
कथा ग्रामीण जीवनातील ववववध पैलूंचे स्जवंत र्चत्रण करतात. “दाखला” वाचकांना
ग्रामीण जीवनाच्या ववववध अंगांचा, त्यांच्या समथया आणण त्यांचे सौंदयण यांचा एक
संपूणण अनुभव दे ते. ववजय जाधव यांच्या लेखनातील साधेपणा, सजीवता, आणण
भावनात्मकता यामुळे हा कथासंग्रह मराठी सादहत्यातील एक अमूल्य ठे वा आहे .

दाखला

लेखक- ववजय जाधव.

प्रकाशक- शब्द पस्ब्लशशंग हाऊस, छ.संभाजी नगर.

पाने- १३५

मूल्य – १३० रूपये