Professional Documents
Culture Documents
Rode Jarmuła 2015 Postępy Biochemii
Rode Jarmuła 2015 Postępy Biochemii
STRESZCZENIE
Wojciech Rode
Adam Jarmuła
S yntaza tymidylanowa ThyA (EC 2.1.1.45; kodowana przez gen Tyms), stanowiąca od 60
lat cel molekularny chemioterapii, katalizuje reakcję metylacji węgla C(5) w pierście-
niu pirymidynowym 2’-dezoksyurydylanu (dUMP), obejmującą reakcję przeniesienia reszty
jednowęglowej (metylenowej, czyli na poziomie utlenienia aldehydu) z 6R-N5,10-metyleno-
tetrahydrofolianu i sprzężoną z nią reakcję redukcji przeniesionej grupy metylenowej do
Instytut Biologii Doświadczalnej im. Marcele- metylowej, z równoczesnym powstaniem 7,8-dihydrofolianu i tymidylanu. Praca prezentuje
go Nenckiego PAN, Warszawa stan wiedzy na temat (i) molekularnego mechanizmu reakcji, z uwzględnieniem mechani-
zmu swoistości substratowej, (ii) mechanizmu inhibicji tej reakcji przez szczególny analog
Instytut Biologii Doświadczalnej im. M. substratu, jakim jest N4-hydroksy-dCMP, (iii) właściwości strukturalnych enzymu, (iv) loka-
Nenckiego PAN, ul. Pasteura 3, 02-093 lizacji w komórce, (v) potencjalnych modyfikacji potranslacyjnych białka ST i ich wpływu
Warszawa; e-mail: rode@nencki.gov.pl na właściwości katalityczne oraz (vi) aktywności niekatalitycznych enzymu.
Syntaza tymidylanowa (ST) ThyA (EC 2.1.1.45; kodowana przez gen Tyms)
katalizuje reakcję metylacji węgla C(5) w pierścieniu pirymidynowym 2’-dezok-
syurydylanu (dUMP), obejmującą reakcję przeniesienia reszty jednowęglowej
(metylenowej, czyli na poziomie utlenienia aldehydu) z 6R-N5,10-metylenotetra-
hydrofolianu (meTHF) i sprzężoną z nią reakcję redukcji przeniesionej grupy
metylenowej do metylowej, z równoczesnym powstaniem 7,8-dihydrofolianu
(DHF) i tymidylanu (dTMP). In vivo tetrahydrofolian i jego pochodne występują
zwykle w formach γ-oligoglutaminianowych, które nie są transportowane przez
274 www.postepybiochemii.pl
reszty cysteinowej centrum aktywnego na węgiel C(6) pier-
ścienia pirymidynowego (2). Na tym etapie ujemny ładunek
reszty cysteinowej ulega delokalizacji, prawdopodobnie w
kierunku grupy C(4)=O dUMP, tworząc anion enolanowy.
Uważa się, że węgiel C(5) tego jonu ma charakter mocno nu-
kleofilowy, co ułatwia następujący teraz atak reszty metyle-
nowej (3), w formie jonu iminiowego, powstałego w wyniku
otwarcia pierścienia imidazolidynowego kofaktora (1). W
konsekwencji powstaje kowalencyjnie powiązany pośred-
nik, trójcząsteczkowy kompleks enzymu z dUMP i meTHF.
Następnie oddysocjowuje z węgla C(5) pierścienia pirymi-
dynowego dUMP proton, którego akceptorem jest prawdo-
podobnie uporządkowana cząsteczka wody (4). Prowadzi
to do β-eliminacji tetrahydrofolianu, pozostającego jednak
w dalszym ciągu związanym niekowalencyjnie w centrum
aktywnym, co umożliwia przeniesienie jonu wodorkowego
(proton z dwoma elektronami; H-) z węgla C(6) pterydyny,
prowadząc do redukcji grupy metylenowej na węglu C(5)
pierścienia pirymidynowego. Z redukcją tą sprzężona jest
regeneracja podwójnego wiązania C(5) = C(6) w pierścieniu
pirymidynowym, z następującą eliminacją (5), której pro-
duktami są dTMP i enzym [3-6], a którą poprzedza uwol-
nienie DHF.
Ten złożony mechanizm reakcji pozostawia stale szereg
wątpliwości, dlatego w ostatnich latach zintensyfikowa-
no badania poświęcone dwom końcowym etapom reakcji
katalizowanej przez syntazę tymidylanową (ST): odwra-
calnemu uwolnieniu protonu z węgla C5 pierścienia pi-
rymidynowego substratu (etap 4) oraz nieodwracalnemu
Rycina 1. Reakcja katalizowana przez syntazę tymidylanową i mechanizm hamo-
przeniesieniu wodorku z węgla C(6) kofaktora na pod-
wania jej przez FdUMP (z prawej). stawnik metylenowy na węglu C(5) substratu (etap 5) [6-
13]. Mechanizmy obu etapów badane były przy pomocy
metod eksperymentalnych (technika kinetycznych efektów
błonę komórkową, co zapobiega utracie tych związków izotopowych (KIE)) i teoretycznych (hybrydowe oblicze-
przez komórkę [1,2]. nia mechaniki kwantowej/mechaniki molekularnej (QM/
Niezbędnym etapem katalizy realizowanej przez ST jest MM)). Wyniki eksperymentalne wykazały odmienną zależ-
utworzenie kompleksu trójcząsteczkowego enzym-substrat- ność temperaturową efektu KIE na obu etapach: o ile efekt
-kofaktor [3], z którego, po pewnej reorganizacji wiązań, KIE związany z transferem protonu zależał od temperatury
uwalniają się produkty, czyli tymidylan (dTMP) i 7,8-dihy- [7], o tyle ten związany z przeniesieniem wodorku nie zale-
drofolian (powstający w wyniku utlenienia 5,6,7,8-tetrahy- żał [8], sugerując wyższą organizację stanu przejściowego
drofolianu (Ryc. 1). dla etapu przeniesienia wodorku [9]. Sukcesywne badania
QM/MM w modelu wariacyjnej teorii stanu przejściowego
Mechanizm reakcji prezentuje rycina 2. Pirymidynowy z uwzględnieniem wielowymiarowego tunelowania oraz
substrat ulega aktywacji w wyniku ataku nukleofilowego wprowadzeniem uśrednienia konformacji i ścieżek reakcji
Rycina 2. Mechanizm reakcji katalizowanej przez syntazę tymidylanową (opis w tekście); R — 5’-monofosforan 2’-deoksyurydyny, R’ — glutaminian kwasu paraamino-
benzoesowego.
276 www.postepybiochemii.pl
ływanie z dwoma miejscami wiążącymi na cząsteczce z enzymem. Analiza oddziaływania z enzymem jednego z
enzymu. Można to interpretować jako objaw negatywnej trzech wyselekcjonowanych związków doprowadziła do
kooperacji [28-35]. odkrycia zdolności fenoloftaleiny do silnego hamowania
bakteryjnej ST, a dalsze badania umożliwiły otrzymanie
SYNTAZA TYMIDYLANOWA JAKO CEL pierwszego gatunkowo selektywnego inhibitora syntazy ty-
MOLEKULARNY CHEMIOTERAPII midylanowej (związek α-156), który hamował enzym bak-
Reakcję katalizowaną przez ST ThyA uważano do nie- teryjny 40-krotnie silniej niż ludzki [41]. Co ważne, badania
dawna za jedyne źródło tymidylanu syntetyzowanego de krystalograficzne zademonstrowały, że nowy inhibitor wią-
novo w komórce, natomiast po odkryciu ST ThyX pogląd że się z enzymem w miejscu o sekwencji nie powtarzają-
taki pozostaje uprawniony przynajmniej w stosunku do ko- cej się w innych białkach [42]. Cennym jest, że omawiany
mórek eukariotycznych. Dlatego od wielu lat enzym ten jest sposób selekcji inhibitora, zwłaszcza jeśli uwzględnia po-
celem molekularnym w chemioterapii przeciwnowotworo- równanie struktur białkowych enzymu odpowiadających
wej [36], przeciwwirusowej, przeciwgrzybiczej i przeciw- organizmowi patogennemu i człowiekowi [42], umożliwia
pierwotniaczej [15]. Aktywnymi formami leków są analogi znalezienie i „wykorzystanie” jako miejsca wiązania takiej
dUMP lub N5,10-metylenotetrahydrofolianu o charakterze części cząsteczki, która te struktury różni. Dodatkowym
inhibitorów reakcji katalizowanej przez ST, przy czym te walorem jest komercyjna dostępność tak wyselekcjonowa-
aktywne formy leków są często produktami metabolizmu nego(-ych) związku(-ów).
proleków, stosowanych w praktyce klinicznej. Dotyczy to
AKTYWNOŚCI NIEKATALITYCZNE BIAŁKA
pochodnych dUMP, których reszta fosforanowa uniemożli-
SYNTAZY TYMIDYLANOWEJ
wia efektywny transport przez błonę komórkowa oraz tych
antyfolianów (analogów N5,10-metylenotetrahydrofolianu), Szereg opublikowanych wyników wskazuje na poten-
które ulegają γ-poliglutamylacji [37], których transport cjalne niekatalityczne aktywności białka ST. Zademonstro-
przez błonę komórkową jest możliwy tylko w postaci mo- wano mianowicie, że syntazy tymidylanowe ludzka i bak-
noglutaminianu. teryjna (E. coli) wiążą odpowiadające im mRNA w zakresie
ich regionów kodujących, przy czym w obydwóch przypad-
Pomiędzy analogami dUMP aktywnymi w chemioterapii kach enzym był zdolny hamować translację in vitro własne-
wyróżnia się 5-fluoro-dUMP (FdUMP), silny inhibitor ST, go mRNA. Obie funkcje uważa się przy tym za wzajemnie
będący aktywną formą szeregu proleków, takich jak 5-flu- powiązane [43]. Co więcej, ludzka ST okazała się hamować
orouracyl, 5-fluoro-2’-dezoksyurydyna i 5-fluorocytozy- translację mRNA p53 i c-myc, sugerując zaangażowanie en-
na [15]. Warto zauważyć, że 5-fluorouracyl, najstarszy lek zymu nie tylko w regulację translacji własnego mRNA, ale
skierowany przeciwko ST, od czasów jego zaprojektowania także w regulację szeregu genów komórkowych [43]. Tak
i syntezy w 1957 roku (przed odkryciem aktywności ST) więc białko syntazy tymidylanowej może mieć wpływ na
pozostaje podstawowym środkiem o dobrze udokumento- różne, jeszcze nie zidentyfikowane, aspekty metabolizmu
wanej aktywności antyneoplastycznej w stosunku do wielu komórki, a wysoki poziom syntezy tego enzymu powiąza-
guzów litych, w tym jelita grubego, trzustki, piersi, głowy i no nawet z aktywnością podobną do onkogennej [44].
szyi, a także w stosunku do raków przewodu pokarmowe-
go i jajników [36]. W szczególności jest podstawowym środ- TAUTOMERIA PIERŚCIENIA PIRYMIDYNOWEGO
kiem w terapii jelita grubego [38]. Poza ST potencjalnymi U PODSTAW MECHANIZMU
celami molekularnymi 5-fluorouracylu są RNA i DNA, do SWOISTOŚCI SUBSTRATOWEJ
których może być włączany [39]. Jak już wspomniano, 5-flu-
orouracyl jest prolekiem, a więc musi ulec wewnątrzkomór- Porównując zależność od pH związanej z mechanizmem
kowej metabolicznej aktywacji do postaci FdUMP (umożli- reakcji inaktywacji syntazy tymidylanowej przez analo-
wiającej inhibicję ST lub włączenie do DNA) lub FUMP (aby gi dUMP, FdUMP i 4-tio-FdUMP, uzyskaliśmy dowody
było możliwe włączenie do RNA). uzależnienia silnego wiązania w centrum aktywnym od
obecności grupy N(3)-H [32]. Była to pierwsza wskazówka,
W związku z powyższym wspomnieć należy o tym, że dotycząca molekularnego mechanizmu rozróżnienia mię-
białko syntazy tymidylanowej, a w szczególności centrum dzy pirymidynami przez centrum aktywne ST. Otóż, że w
aktywne tego enzymu, należy do najsilniej zachowanych w fizjologicznych warunkach pH dUMP występuje głównie
ewolucji [3,4]. Dlatego inhibitory o charakterze analogów w formie tautomerycznej, posiadającej grupy niezdysocjo-
substratu lub kofaktora nie rokują dobrze z punktu widze- waną N(3)-H i C(4)=O, podczas gdy dCMP występuje w
nia możliwości gatunkowo selektywnej inhibicji enzymu tych warunkach głównie w formie, posiadającej N(3) i C(4)-
organizmu patogennego w stosunku do enzymu ssaka -NH2. Mechanizm rozpznania tej różnicy został opisany w
(patrz porównanie oddziaływania szeregu takich analogów kilka lat później w wyniku badań krystalograficznych [45].
z enzymem izolowanym z larw mięśniowych T. spiralis i re- Polega on na tworzeniu przez wspomniane grupy wiązań
generującej wątroby szczura [31]), w tym ludzkiego. Sposób wodorowych z zachowaną w ewolucji resztą asparaginową
na przełamanie tego impasu pokazała pionierska praca Sho- (Ryc. 3) centrum aktywnego. Rozróżnianie przez centrum
icheta i wsp. [40], prezentująca wirtualną selekcję inhibitora pomiędzy dUMP i dCMP następuje dlatego, że w przypad-
bakteryjnej ST, przeprowadzoną na podstawie struktury ku dUMP grupy N(3)-H i O4 pełnią funkcje odpowiednio
trójwymiarowej białka enzymu, poprzez przeszukanie przy donora i akceptora protonu, których to funkcji nie mogą
pomocy programu DOCK bazy danych, zawierającej związ- pełnić grupy N(3) i N4H2, obecne w dCMP. W zgodzie z
ki dostępne komercyjnie, pod kątem możliwości wiązania takim mechanizmem, mutacja wspomnianej asparaginy do
278 www.postepybiochemii.pl
Rycina 5. Położenie podstawnika N4-OH w strukturze mysia ST-N4-OH-dCMP-
Rycina 4. Równowagi syn-anti i amino-imino dla cząsteczki N4-OH-dCMP. DHF (PDB 4EZ8) w stosunku do reszt Glu81, Tyr129, Leu186, His190 i Trp103.
reakcji. Dlatego wyjaśnienie mechanizmu jego ingerencji w przypadku SHMT izoenzym SHMT1), zlokalizowano w ją-
reakcję katalizowaną przez ST, w tym powodów uniemoż- drze, przy czym ich translokacja do tego przedziału komór-
liwienia uwalniania protonu z węgla C(5) pierścienia piry- kowego zależy od modyfikacji potranslacyjnej przez mały
midynowego, może pomóc zrozumieć niejasne dotychczas modyfikator podobny do ubikwityny (SUMO, ang. small
elementy mechanizmu reakcji. ubiquitin-like modifier). Zrąb kompleksu stanowi SHMT [60],
której translokacja do jądra zależy od cyklu komórkowego
AKTYWNOŚĆ SYNTAZY TYMIDYLANOWEJI i ma miejsce w fazach S i G2/M, jak również w odpowiedzi
W CYKLU KOMÓRKOWYM I LOKALIZACJA na zniszczenie przez UV [60-62]. U myszy jądrowa lokaliza-
ENZYMU W KOMÓRCE ZWIERZĘCEJ cja drogi biosyntezy tymidylanu de novo jest wymagana dla
Aktywność syntazy tymidylanowej jest charakterystycz- zminimalizowania błędnego włączania uracylu do DNA
na dla komórek, które opuściły fazę G0 cyklu komórkowe- [63].
go. Wysoką aktywność tego enzymu można znaleźć zwykle
w komórkach proliferujących [53]. W komórkach ssaków WPŁYW MODYFIKACJI POTRANSLACYJNYCH NA
poziom mRNA syntazy tymidylanowej jest bardzo niski w WŁAŚCIWOŚCI SYNTAZY TYMIDYLANOWEJ
fazie G0 cyklu komórkowego, natomiast wzrasta 10-20-krot- Wiedza na temat modyfikacji potranslacyjnych ST jest
nie, gdy komórki przechodzą do fazy S [54,55] i znów obniża bardzo uboga. Samsonoff i wsp. [59] udokumentowali moż-
się w trakcie różnicowania [56]. Porównanie rozmaitych liwość występowania fosforylacji białka szczurzej syntazy
komórek i tkanek pod względem poziomu mRNA synta- tymidylanowej, brak jednak było informacji na temat ewen-
zy tymidylanowej pokazało zmienność, odzwierciedlającą tualnego wpływu takiej lub innych modyfikacji na właści-
różnice w prędkości proliferacji [57]. Regulacja poziomu wości enzymu. Z tego samego ośrodka pochodzi informacja
mRNA syntazy tymidylanowej rozgrywa się prawdopo- na temat modyfikacji enzymu (także szczurzego), polegają-
dobnie w większym stopniu na etapie potranskrypcyjnym, cej na obecności na końcu NH2 N-acetylowanej metioniny.
niż na transkrypcyjnym, przy czym prawidłowy przebieg Modyfikacja ta powodowała kilkakrotne obniżenie aktyw-
regulacji wymaga połączonego udziału zarówno promoto- ności właściwej homogennego elektroforetycznie preparatu
ra genu syntazy tymidylanowej, jak i intronów [57]. Wyniki enzymu, w porównaniu z podobnie oczyszczonym prepa-
ostatnich badań sugerują, że to proces prawidłowego wyci- ratem enzymu rekombinowanego (identycznego w zakre-
nania intronów, a nie sekwencje w nich zawarte, jest dla tej sie sekwencji aminokwasów) z nie zablokowanym końcem
regulacji istotny [58]. NH2 [64].
Próby ustalenia lokalizacji syntazy tymidylanowej da- Wyniki porównawczych badań ST pochodzenia zwie-
wały niespójne wyniki, zależne od stosowanej metody i ro- rzęcego, gromadzone przez nas od wielu lat, sugerowały
dzaju komórek, wskazujące na lokalizację jądrową lub cyto- możliwość występowania różnic we właściwościach, nie-
plazmatyczną [59]. Ostatnio stwierdzono, że białko enzymu zależnych od sekwencji aminokwasowej, a więc prawdo-
jest składnikiem kompleksu multienzymatycznego, związa- podobnie związanych z modyfikacjami potranslacyjnymi.
nego z maszynerią replikacyjną DNA, obejmującego także W tabeli 1 zestawiono przykłady występowania znacznych
hydroksymetylotransferazę serynową (SHMT) i reduktazę różnic w zakresie niektórych właściwości różnych form en-
dihydrofolianową (RDHF) [60], które razem z ST katalizu- zymu o tym samym pochodzeniu gatunkowym (np. prepa-
ją cykl biosyntezy tymidylanu. Wszystkie trzy enzymy (w raty enzymu izolowanego z różnych linii komórek nowo-
Mysz
Rak Ehrlicha 1.3 5.5 79 60 50 20
L1210 2.6 1.8 41 102 63 73
L1210 oporne na FdUrd 2.5 12 297 14 184 93
Grasica 4.2 2.6
Rekombinowany enzym myszy
0.98
ekspresja w E. coli)
Szczur
Rak jelita K-12 3.2 120 400
Wątroba regenerująca 3.4 10 64 850 890 50
Rekombinowany enzym hepatomy
3.7 20 790
(ekspresja w E. coli)
Człowiek
Komórki raka jelita grubego HCT-8 2.8 130 140
Komórki białaczki CCRF-CEM 2.3 4 180
Rekombinowany enzym ludzki
5.3
(ekspresja w E. coli)
Tasiemiec
Hymenolepis diminuta 5.4 114 632 910 920 50
Nicień
Trichinella spiralis 3.1 80 960 510 6.7
Rekombinowany enzym T. spiralis 20.1
Caenorhabditis elegans 1.0 1.0
Rekombinowany enzym
2.7 2.1
C. elegans (ekspresja w E. coli)
tworowych o tym samym pochodzeniu gatunkowym), a w wrażliwość w stosunku do inhibitora okazała się nie wy-
niektórych przypadkach także udokumentowanej identycz- nikać z różnicy w sekwencji aminokwasów [66], natomiast
ności sekwencji aminokwasów. W tym kontekście, wśród porównanie właściwości preparatów enzymu otrzymanych
danych zestawionych w tabeli 1 zwracają uwagę różnice z każdej z dwu linii komórek L1210, oczyszczonych w obec-
w oddziaływaniu z inhibitorami powoli wiązanymi i/lub ności i pod nieobecność inhibitorów fosfataz, wskazało na
dUMP syntaz tymidylanowych mysich (enzymy komórek uzależnienie tej wrażliwości od fosforylacji białka [66].
L1210 macierzystych i opornych na FdUrd oraz enzym re-
kombinowany „dziki” nie różnią się sekwencją aminokwa- Dalsze badania fosforylacji ST pokazały, że białko enzy-
sów; najprawdopodobniej dotyczy to też enzymu z grasicy) mu może ulegać fosforylacji nie tylko jako białko endogen-
oraz nicienia pasożytniczego T. spiralis (enzym ze źródła nie obecne w komórkach ssaczych, ale także jako białko re-
naturalnego także nie różni się sekwencją aminokwasów kombinowane (odpowiadające enzymowi człowieka, szczu-
od enzymu rekombinowanego). Warto też wspomnieć o ra, myszy lub nicienia pasożytniczego Trichinella spiralis)
różnicach, w obrębie każdej z tych dwóch par enzymów, produkowane w komórkach bakteryjnych. Ufosforylowane
w zakresie reaktywności w stosunku do przeciwciał mo- formy enzymu cechowała przynajmniej 3-krotnie niższa (w
noklonalnych skierowanych przeciwko rekombinowanej porównaniu z formami nieufosforylowanymi) aktywność
szczurzej syntazie tymidylanowej, spośród których pewne cząsteczkowa (liczba obrotów) oraz wyżej wspomniane
reagowały krzyżowo z enzymem T. spiralis, ale nie rekom- aktywności niekatalityczne. Porównawcze analizy 31PNMR
binowanym oraz z rekombinowanym enzymem L1210, ale dowiodły, że w czterech badanych rekombinowanych biał-
nie z tym izolowanym z komórek L1210 [65]. kach ST fosforylacja dotyczy reszt histydynowych [67].
Możliwość wpływu fosforylacji na właściwości ST po- Wyniki naszych badań sugerują jednak zależność od fos-
kazała analiza oczyszczonych niemal do homogenności forylacji nie tylko aktywności katalitycznej, ale także wspo-
preparatów enzymu, wyizolowanych w obecności inhibi- mnianych już wyżej zdolności białka syntazy tymidylanowej
torów fosfataz z komórek białaczki mysiej L1210 opornych do wiązania mRNA i hamowania translacji. Badania te doty-
na 5-fluorodezoksyurydynę, której ST jest hamowana sła- czyły enzymu rekombinowanego, wyprodukowanego w ko-
biej, w porównaniu z enzymem z komórek macierzystych, mórkach bakteryjnych i rozdzielonego na formy nieufosfory-
przez 5-fluorodezoksyurydylan (5-FdUMP, aktywna forma lowaną i ufosforylowaną, przy czym modyfikacja tej ostatniej
5-FdUrd), co jest elementem mechanizmu oporności. Różna okazała się dotyczyć tylko reszty/reszt histydynowej/histy-
280 www.postepybiochemii.pl
dynowych. Z tych dwóch form tylko ufosforylowana posiada- 4-substituted analogues of dUMP and 5-fluoro-dUMP. Acta Biochim
ła wspomniane aktywności niekatalityczne, dysponując jedno- Polon 43: 133-142
cześnie znacząco obniżoną aktywnością katalityczną [67]. 16. Koehn EM, Fleischmann T, Conrad JA, Palfey BA, Lesley SA, Ma-
thews II, Kohen A (2009) An unusual mechanism of thymidylate bio-
Co ciekawe, ST okazała się być substratem dla obu pod- synthesis in organisms containing the thyX gene. Nature 458: 919-923
jednostek katalitycznych ludzkiej kinazy białkowej CK2, ale 17. Becker HF, Djaout K, Lamarre I, Ulmer JE, Schaming D, Balland V,
nie dla holoenzymu α2β2. Przy tym reakcje fosforylacji przez Liebl U, Myllykallio H, Vos MH (2014) Substrate interaction dynamics
CK2α and CK2α’ białka ST, podobnie jak kalmoduliny czy and oxygen control in the active site of thymidylate synthase ThyX.
BID, były silnie hamowane w obecności podjednostki regu- Biochem J 459: 37-45
latorowej CK2β. Zastosowanie MALDI-TOF MS pozwoliło 18. Shallom S, Zhang K, Jiang L, Rathod PK (1999) Essential protein-pro-
zidentyfikować Ser124 jako miejsce fosforylacji. Modyfikacja tein interactions between Plasmodium falciparum thymidylate synthase
and dihydrofolate reductase domains. J Biol Chem 274: 37781-37786
nie zmieniała wartości Km, natomiast obniżała wartość Vmax
19. Liang P-H, Anderson KS (1998) Substrate channeling and domain-do-
katalizowanej przez ST reakcji [68]. Zastosowanie mode-
main interactions in bifunctional thymidylate synthase-dihydrofolate
lowania molekularnego pozwoliło ocenić mechanizm tego reductase. Biochemistry 37: 12195-12205
wpływu [69]. 20. Hardy LW, Finer-Moore JS, Montfort WR, Jones MO, Santi DV, Stroud
RM (1987) Atomic Structure of Thymidylate Synthase: Target for Ra-
Zademonstrowano ponadto, że endogenne białka ST w tional Drug Design. Science 235: 448-455
grasicy cielęcej i komórkach L1210 ulegają nitracji in vivo. 21. Perry KM, Pookanjanatavip M, Zhao J, Santi DV, Stroud RM (1992)
Natomiast chemiczna nitracja rekombinowanych białek ST Reversible dissociation and unfolding of the dimeric protein thymidy-
człowieka, myszy i C. elegans istotnie wpływa na potencjał late synthase. Protein Sci 1: 796-800
katalityczny, obniżając aktywność cząsteczkową [70]. 22. Voeller DM, Zajac-Kaye M, Fisher RJ, Allegra CJ (2002) The identifica-
tion of thymidylate synthase peptide domains located in the interface
PIŚMIENNICTWO region that bind thymidylate synthase mRNA. Biochem Biophys Res
Commun 297: 24-31
1. Santi DV, Danenberg PV (1984) Folates in pyrimidine nucleotide bio-
synthesis, W: Blakley R L, Benkovic S J (red) Folates and pterins t 1, 23. Genovese F, Ferrari S, Guaitoli G, Caselli M, Costi MP, Ponterini G
Chemistry and biochemistry of folates. Wiley, New York, str. 345-398 (2010) Dimer-monomer equilibrium of human thymidylate synthase
monitored by fluorescence resonance energy transfer. Protein Sci 19:
2. Rode W (1986) Biosynteza tymidylanu: rola biologiczna i regulacja w 1023–1030
komórkach zwierzęcych. Postepy Biochem 32: 401-420
24. Anderson AC, O’Neil RH, DeLano WL, Stroud R.M (1999) The struc-
3. Carreras CW, Santi DV (1995) The catalytic mechanism and structure tural mechanism for half-the-sites reactivity in an enzyme, thymidyla-
of thymidylate synthase. Annu Rev Biochem 64: 721-762 te synthase, involves a relay of changes between subunits. Biochemi-
4. Stroud RM, Finer-Moore JS (2003) Conformational dynamics along an stry 38: 13829-13836
enzymatic reaction pathway: Thymidylate synthase, “the movie”. Bio- 25. Saxl RL, Changchien LM, Hardy LW, Maley F (2001) Parameters af-
chemistry 42: 239-247 fecting the restoration of activity to inactive mutants of thymidylate
5. Islam Z, Strutzenberg TS, Gurevic I, Kohen A (2014) Concerted versus synthase via subunit exchange: further evidence that thymidylate syn-
step-wise mechanism in thymidylate synthase. J Am Chem Soc 136: thase is a half-of-the-sites activity enzyme. Biochemistry 40: 5275-5282
9850-9853 26. Świniarska M, Leś A, RodeW, Cieśla J, Millán-Pacheco C, Blake IO, Pa-
6. Singh P, Abeysinghe T, Kohen A (2015) Linking protein motion to en- stor N (2010) Segmental motions of rat thymidylate synthase leading
zyme catalysis. Molecules 20: 1192-1209 to half-the-sites behaviour. Biopolymers 93: 549-559
7. Wang Z, Kohen A (2010) Thymidylate synthase catalyzed H-transfers: 27. Morrison JF (1982) The slow-binding and slow, tight-binding inhibi-
two chapters in one tale. J Am Chem Soc 132: 9820-9825 tion of enzyme-catalysed reactions. Trends Biochem Sci 7: 102-105
8. Agrawal N, Hong B, Mihai C, Kohen A (2004) Vibrationally enhanced 28. Rode W, Cieśla J, Zieliński Z, Kędzierska B (1986) Purification and
hydrogen tunneling in the E. coli thymidylate synthase catalyzed reac- properties of mouse thymus thymidylate synthase. Comparison of the
tion. Biochemistry 43: 1998–2006 enzyme from mammalian normal and tumour tissues. Int J Biochem
9. Kanaan N, Ferrer S, Marti S, Garcia-Viloca M, Kohen A, Moliner V 18: 361-368
(2011) Temperature dependence of the kinetic isotope effects in thy- 29. Rode W, Kulikowski T, Kędzierska B, Shugar D (1987) Studies on the
midylate synthase. A theoretical study. J Am Chem Soc 133: 6692-6702 interaction with thymidylate synthase of analogues of 2’-deoxyuridi-
10. Hong B, Maley F, Kohen A (2007) Role of Y94 in proton and hydride ne-5’-phosphate and 5-fluoro-2’-deoxyuridine-5’-phosphate with mo-
transfers catalyzed by thymidylate synthase. Biochemistry 46: 14188- dified phosphate groups. Biochem Pharmacol 36: 203-210
14197 30. Rode W, Zieliński Z, Dzik JM, Kulikowski T, Bretner M, Kierdaszuk
11. Wang Z, Ferrer S, Moliner V, Kohen A (2013) QM/MM Calculations B, Cieśla J, Shugar D (1990) Mechanism of inhibition of mammalian
Suggest a Novel Intermediate Following the Proton Abstraction Cata- tumor and other thymidylate synthases by N4-hydroxy-dCMP, N4-
lyzed by Thymidylate Synthase. Biochemistry 52: 2348-2358 -hydroxy-5-fluoro-dCMP, and related analogues. Biochemistry 29:
10835-10842
12. Kanaan N, Martı S, Moliner V, Kohen A (2007) A quantum mecha-
nics/molecular mechanics study of the catalytic mechanism of the 31. Rode W, Dąbrowska M, Zielinski Z, Gołos B, Wranicz M, Felczak K,
thymidylate synthase. Biochemistry 46: 3704-3713 Kulikowski T (2000) Trichinella spiralis and Trichinella pseudospiralis: de-
velopmental patterns of enzymes involved in thymidylate biosynthe-
13. Wang Z, Sapienza PJ, Abeysinghe T, Luzum C, Lee AL, Finer-Moore
sis and pyrimidine salvage. Parasitology 120: 593-600
JS, Stroud RM, Kohen A (2013) Mg2+ binds to the surface of thymidy-
late synthase and affects hydride transfer at the interior active site. J 32. Dzik JM, Kulikowski T, Zieliński Z, Cieśla J, Rode W, Shugar D (1987)
Am Chem Soc 135: 7583-7592 Interaction of 5-fluoro-4-thio-2’-deoxyuridine 5’-phosphate with
mammalian tumour thymidylate synthase: role of the pyrimidine
14. Finer-Moore JS, Santi DV, Stroud RM (2003) Lessons and conclusions
N(3)-H dissociation. Biochem Biophys Res Commun 149: 1200-1207
from dissecting the mechanism of a bisubstrate enzyme: Thymidylate
synthase mutagenesis, function, and structure. Biochemistry 42: 248- 33. Dzik JM, Zieliński Z, Cieśla J, Bretner M, Kulikowski T, Shugar D,
256 Bertino JR, Rode W (1993) Interaction of 2-thio-5-fluoro-dUMP and
4-thio-5-fluoro-dUMP with mammalian normal and tumour, and
15. Rode W, Leś A (1996) Molecular mechanism of thymidylate syntha-
helminthic, thymidylate synthases: influence of C(4)-substituents on
se-catalyzed reaction and interaction of the enzyme with 2- and/or
282 www.postepybiochemii.pl
70. Dąbrowska-Maś E, Frączyk T, Ruman T, Radziszewska K Wilk P, Cie- folates 1997, Blackwell Sci, Berlin, Vienna, Oxford, Edinburgh, Boston,
śla J, Zieliński Z, Jurkiewicz A, Gołos B, Wińska P, Wałajtys-Rode E, London, Melbourne,Paris, Tokyo, str. 411-414
Leś A, Nizioł J, Jarmuła A, Stefanowicz P, Szewczuk Z, Rode W (2012) 74. Cieśla J, Gołos B, Wałajtys-Rode E, Jagielska E, Płucienniczak A, Rode
Tyrosine nitration affects thymidylate synthase properties. Org Bio- W (2002) The effect of Arg 209 to Lys mutation in mouse thymidylate
mol Chem 10: 323-331 synthase. Acta Biochim Polon 49: 651-658
71. Bretner M, Kulikowski T, Dzik JM, Balińska M, Rode W, Shugar D 75. Dąbrowska M, Jagielska E, Cieśla J, Płucienniczak A, Kwiatowski J,
(1993) 2-Thio derivatives of dUrd and 5-fluoro-dUrd and their 5’-mo- Wranicz M, Boireau P, Rode W (2004) Trichinella spiralis thymidylate
nophosphates: synthesis, interaction with tumor thymidylate syntha- synthase: cDNA cloning and sequencing, and developmental pattern
se, and in vitro antitumor activity. J Med Chem 36: 3611-3617 of mRNA expression. Parasitology 128: 209-221
72. Cieśla J, Gołos B, Dzik JM, Pawełczak K, Kempny M, Makowski M, 76. Ziemkowski P, Felczak K, Poznański J, Kulikowski T, Zieliński Z, Cie-
Bretner M, Kulikowski T, Machnicka B, Rzeszotarska B, Rode W śla J, Rode W (2007) Interactions of 2’-fluoro-substituted dUMP analo-
(1995) Thymidylate synthases from Hymenolepis diminuta and rege- gues with thymidylate synthase. Biochem Biophys Res Commun 362:
nerating rat liver: purificarion, properties, and inhibition by substrate
37-43
and cofactor analogues. Biochim Biophys Acta 1249: 127-136
73. Cieśla J, Zieliński Z, Rode W (1997) Comparison of properties of E. co-
li-expressed rat hepatoma and normal rat thymidylate synthases, W:
Pfleiderer W, Rokos H (red.) Chemistry and biology of pteridines and
Nencki Institute of Experimental Biology, Polish Academy of Sciences, 3 Pasteura St., 02-093Warsaw, Poland
rode@nencki.gov.pl
ABSTRACT
Thymidylate synthase ThyA (EC 2.1.1.45; encoded by the Tyms gene), having been for 60 years a molecular target in chemotherapy, catalyses
the dUMP pyrimidine ring C(5) methylation reaction, encompassing a transfer of one-carbon group (the methylene one, thus at the formal-
dehyde oxidation level) from 6R-N5,10-methylenetetrahydrofolate, coupled with a reduction of this group to the methyl one, with concomitant
generation of 7,8-dihydrofolate and thymidylate. New facts are presented, concerning (i) molecular mechanism of the catalyzed reaction,
including the substrate selectivity mechanism, (ii) mechanism of inhibition by a particular inhibitor, N4-hydroxy-dCMP, (iii) structural pro-
perties of the enzyme, (iv) cellular localization, (v) potential posttranslational modifications of the enzyme protein and their influence on the
catalytic properties and (vi) non-catalytic activities of the enzyme.