YAYIN KOORDİNATÖRÜ

Abdulhamit EMEKLİ

GRAFİK TASARIM/DİZGİ
EDİTÖR Ramazan ATAK
Eda ERDOĞAN İbrahim KOÇ

YAZAR
Bilhan UĞURLU BASIM YERİ
Harun GÜNDOĞDU
Ahmet KOÇ
Ali ATASEVER
Kamber LAFÇİ

Copyright ©
Bu kitabın her hakkı yayınevine aittir.
Hangi amaçla olursa olsun bu kitabın tamamının ya da bir kısmının kitabı yayınlayan yayınevinin
önceden izni olmaksızın elektronik, mekanik, fotokopi ya da herhangi bir kayıt sistemi ile çoğaltılması,
yayınlanması ve depolanması yasaktır.
ISBN: 978 - 625 - 7870 - 18 - 4
 DEFTERİMİ
TANIYORUM

ÖĞRENME
ALANI ETKİNLİK

İlgili kazanımın detaylı bir şekilde konu anlatımı yer İlgili kazanıma ait bol sayıda ve çeşitlikte etkinlikler yer
almaktadır.
almaktadır.

KAZANIM
1 TESTİ
YAZILIYA
HAZIRLIK
Yıllık Plana göre yazılı tarihlerinin olduğu konuları
İlgili kazanıma ait temel düzeyde soruların yer aldığı,
kapsayacak şekilde hazırlanan çalışmalardır.
kazanımın pekiştirilmesinin amaçlandığı bölümdür.

KONU
1 KAVRAMA ÜNİTE
TESTİ DEĞERLENDİRME TESTİ
İlgili konuya ait kazanımların kavrama İlgili bölümün LGS soru sayısı aynı olacak şekilde
düzeyindeki sorularla öğrenilip öğrenilmediğinin hazırlanan ve ünitenin değerlendirilmesinin yer aldığı
test edildiği bölümdür. bölümdür.
 BÖLÜM

SÖZCÜKTE ANLAM 1

SÖZCÜKTE ANLAM
8.2.5. :K
 elimeleri anlamlarına uygun kullanır.

8.3.5. :B
 ağlamdan yararlanarak bilmediği kelime ve kelime gruplarının anlamını tahmin eder.

8.3.7. :M
 etindeki söz sanatlarını tespit eder.

8.3.10. :G
 eçiş ve bağlantı ifadelerinin metnin anlamına olan katkısını değerlendirir.

ATASÖZLERİ VE DEYİMLER
8.3.6. :D
 eyim, atasözü ve özdeyişlerin metne katkısını belirler.
NOTLARIM
8.2.5.: Kelimeleri anlamlarına uygun kullanır.
8.3.5.: Bağlamdan yararlanarak bilmediği kelime ve kelime gruplarının
anlamını tahmin eder.
SÖZCÜKTE
ANLAM

SÖZCÜKTE ANLAM ÖZELLİKLERİ

Çok Anlamlılık

Gerçek Anlam

Mecaz Anlam

Terim Anlam

ÇOK ANLAMLILIK
Dilin anlamlı en küçük parçasına sözcük denir. Sözcükler, dilimizdeki kavramları ve nesneleri
karşılar. Sözcükler, bir anlamı karşılarken anlam genişlemesine uğrayarak zamanla ilk anlamının
dışında yeni anlamlar kazanır. Birden fazla anlamı olan bu sözcüklere çok anlamlı sözcükler denir.

Şehirdeki kitapçıdan yeni bir kitap aldı, cümlesinde “satın

almak’’ anlamındadır.

Almak Elindeki bidon üç kiloluk zeytini aldı, cümlesinde “içine sığma’’

anlamındadır.

Bademciklerini kısa bir ameliyatla aldılar, cümlesinde “vücutta-

ki hasta bir organı ameliyatla çıkarmak’’ anlamındadır.

ÖĞRENİYORUM

Aşağıdaki cümlelerde geçen “ayak’’ sözcükleriyle anlamlarını eşleştiriniz.

1. Bacakların bilekten aşağıda bulu- Sandalyenin ayağının kırık olduğun-

3
nan ve yere basan bölümü dan habersizdi.

2. Vücudun belden aşağı bölümü 1 Spor yaparken ayağını burkmuş.

3. Birtakım şeylerin yerden yüksekçe

durmasını sağlayan dayak, destek Ayağına pantolonunu giyer giymez
2
veya bunlardan her biri dışarı çıktı.

NOTLARIM

8. SINIF • iNTRO • TÜRKÇE Mozaik Yayınları

9
 Bir sözcük, hem gerçek hem mecaz hem de terim anlamda kullanılabilir. Bu anlamlar o söz-
BİLGİ KUTUSU cüğün “çok anlamlı’’ olduğunu gösterir.
“Sözlük anlamı’’, “ilk anlam’’
ya da “temel anlam’’
ifadeleri gerçek anlam
yerine kullanılabilir.
Gerçek Anlam Safiye, sürekli evdeki perdeleri yıkıyordu.

Bilmediği bir şeyi duyunca gözlerindeki perde

Mecaz Anlam
kalkıverdi.

Terim Anlam Oyunun ikinci perdesi de oldukça beğenildi.

GERÇEK ANLAM
Bir sözcüğün söylendiğinde akla gelen ilk anlamına gerçek anlam denir.

Bir sözcüğün birden çok gerçek anlamı olabilir.

•  Torbalardan ağır olanı babası, hafif olanı annesi aldı.

Gerçek anlam Gerçek anlam

•  Türkçe sınavına çalışmak için onu evlerine çağırmıştı.

Gerçek anlam

•  Yanında getirdiği yemeklerin kokusu arabanın içine yayılmıştı.

Gerçek anlam Gerçek anlam

MECAZ ANLAM
Bir sözcüğün gerçek anlamını yitirerek kazandığı yeni anlama mecaz anlam denir.

•  Yaşananlara bu açıdan bakarak sorunları çözemezsiniz.

Mecaz anlam

•  Konuklarıyla geçirdiği her an onlara sıcaklığını hissettirdi.

Mecaz anlam

•  Oynadığımız futbol ile rakibi sahadan silmeyi başarmıştık.

Mecaz anlam

NOTLARIM

Mozaik Yayınları 8. SINIF • iNTRO • TÜRKÇE

10
 ÖĞRENİYORUM

Aşağıdaki sözcükleri hem gerçek anlamda hem de mecaz anlamda cümle içinde kullanı-
nız.

Öğrenci yanıtı
Gerçek ...............................................................................................................................
Ağız
Öğrenci yanıtı
Mecaz ...............................................................................................................................

Öğrenci yanıtı
Gerçek ...............................................................................................................................
Göz
Öğrenci yanıtı
Mecaz ...............................................................................................................................
................................................................................................................................

Öğrenci yanıtı
Gerçek ...............................................................................................................................
Soğuk
Öğrenci yanıtı
Mecaz ...............................................................................................................................

Öğrenci yanıtı
Gerçek ...............................................................................................................................
Derin
Öğrenci yanıtı
Mecaz ...............................................................................................................................

TERİM ANLAM
Bir bilim, sanat, meslek dalıyla ilgili özel ve belirli bir anlamı olan sözcüklere terim anlamlı söz-
cükler denir.

Duyduğumuz an aklımıza “ceza atışı’’ anlamını getirdiğimiz bu

PENALTI
sözcük, aynı anda bir futbol terimidir.

TERİM ANLAM AİT OLDUĞU DAL

UNUTMAYALIM
•  Sıfat, fiil, yüklem… •  Dil Bilgisi
Bilim, sanat, meslek
•  Nota, es, sol anahtarı… •  Müzik dallarının adları terim anlam
•  Kroki, tuval, palet… •  Resim değildir.

•  Skeç, perde, sufle… •  Tiyatro

•  Kare, açı, üslü sayı… •  Matematik
•  Beraat, dava, hüküm… •  Hukuk

•  Köşe vuruşundan gelen topa yükselmek isteyen oyuncuya faul yapıldı.

Terim anlam Terim anlam

•  Edebiyat dersinde bu hafta ulama konusunu öğrendik.

Terim anlam

8. SINIF • iNTRO • TÜRKÇE Mozaik Yayınları

11
 ETKİNLİK

ETKİNLİK - 1
Aşağıdaki cümlelerde kullanılan “okumak’’ sözcüğü ile anlamlarını eşleştiriniz.
Bir konuyu öğrenmek için okulda, bir
Yaşadıklarının onu nasıl etkilediği yü- öğretmenin yanında veya yazılı şeyler
1 zünden okunuyor.
A
üzerinde çalışmak, öğrenim görmek

Onun okuması için tüm eş dost sefer-

2 B Bir şeyin anlamını çözmek
ber olmuştu.
Dergide beğenilen projeleri okurken
3 kendi projesinden de söz edildiğini C Yazılmış bir metnin iletmek istediği
fark etti. şeyleri öğrenmek

Bulmaca Kulesi’ndeki çocuklar harita- Bazı belirtilerle bir anlamı, gizli bir duy-
4 da gizlenen şifreyi okumayı başardı.
Ç guyu anlamak, kavramak
Bir yazıyı meydana getiren harf ve
Öğretmeninin onun için yazdığı karne işaretlere bakıp bunları çözümlemek
5 görüşünü okuyup okuyup gülüyordu.
D
veya seslendirmek

1. Ç 2. A 3. D 4. B 5. C

ETKİNLİK - 2
Aşağıdaki cümlelerde altı çizilmiş sözcüklerin gerçek anlamlı mı, mecaz anlamlı mı olduklarını karşılarına yazınız.

1
Mecaz
Müziğe olan düşkünlüğü sayesinde birçok aleti çalmaya başladı. ..........................................

2
Gerçek
Bahçelerinde açan ilk çiçeği öğretmenine vermek için kopardı. ..........................................

Gerçek
3 Kardeşlerden en küçüğü, herkesten daha cesur bir çocuktu. ..........................................

4 Sanata ve spora ilgi gösteren parlak bir nesil yetiştiriyoruz.

Mecaz
..........................................

Gerçek
5 Olgunlaşmadan topladığı erikler, ekşiliğinden yenmiyordu. ..........................................

Mecaz
6 Yetenekli sporcularımız ilgisizlik sebebiyle harcanıyor. ..........................................

Mecaz
7 Yıllarca onun bunun sırtından geçinmeyi başardı. ..........................................

Gerçek
8 Başına darbe almamak için son anda hamle yaptı. ..........................................

9 Çevrendekileri karalayarak bir yere varamayacağını anlamalısın.

Mecaz
..........................................

Mozaik Yayınları 8. SINIF • iNTRO • TÜRKÇE

12
 BÖLÜM - 1 • ETKİNLİK

ETKİNLİK - 3
Aşağıdaki cümlede yer alan terim anlamlı sözcüklerin altını çiziniz ve hangi alana ait olduğunu yazınız.

Son dakikada attığı üçlük ile takımının kazanmasını sağladı.

1 Basketbol
...............................................................................................................................................................................................

İlk perde bitince dışarıya çıkıp hava aldılar.

2 Tiyatro
...............................................................................................................................................................................................

TÜİK’in verdiği bilgilere baktığımızda enflasyonun arttığını görüyoruz.

3 Ekonomi
...............................................................................................................................................................................................

Stetoskoplar kullanılırken hasta, derin nefesler alıp vermelidir.

4 Tıp
...............................................................................................................................................................................................

Yunus Emre, şiirlerinde didaktik ögelere sıkça yer vermiştir.

5 Edebiyat
...............................................................................................................................................................................................

ETKİNLİK - 4
Aşağıdaki cümlede yer alan mecaz anlamlı ifadeleri bulup boşluğa yazınız.

1. Çocuğa söylediği sözler çok ağır gelmiş olmalı. ağır

.......................................................................................................

2. Artık bu tip sözlere hepimizin karnı tok. karnı tok

.......................................................................................................

3. Bu kadar sıcak bir karşılamayı beklemiyordum. sıcak

.......................................................................................................

4. Sınavda çok hata yapınca babam bizi fırçaladı. fırçaladı

.......................................................................................................

5. Durup dururken çocuğun kalbini neden kırdın? kalp kırmak

.......................................................................................................

6. Ağır hareket edince teknik direktör kızdı. kızdı

.......................................................................................................

7. Bu çocuk daha pişmemiş, fazla güvenmeyin. pişmemiş

.......................................................................................................

8. Dayım gerçekten çok ince bir insandır. ince

.......................................................................................................

9. Bir saattir boş konuştuğunun farkında mısın? boş

.......................................................................................................

10. İnsanların üstünden geçinmeyi bırak artık. geçinmek

.......................................................................................................

8. SINIF • iNTRO • TÜRKÇE Mozaik Yayınları

13
 8.2.5.: Kelimeleri anlamlarına uygun kullanır.
8.3.5.: Bağlamdan yararlanarak bilmediği kelime ve kelime gruplarının

KAZANIM anlamını tahmin eder.

TESTİ 1

1. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde altı çizili sözcük ger- 4. “Çiğ” sözcüğü hangisinde gerçek anlamının dışında
çek anlamıyla kullanılmamıştır? kullanılmıştır?

A) Seninle her gün buluştuğumuz o parkı, dün gibi hatır-
lıyorum.
B) Zamanın ötesinde, başarılı bir eser yazmıştı genç
şair.
C) Ona öğretilenleri sindirmiş ve bir bir uygulamıştı.
D) Yine o eski konulardan bahsedip hepimize sırayla
bakmıştı.
A) Bu çiğ hareketleriyle asla bizim aramızda yeri olamaz-
dı.
B) Patlamayla ortalığı çiğ bir ışık aydınlatmıştı.
C) Önümüze koyduğu etler, yenmeyecek kadar çiğdi.
D) Kahvaltısının vazgeçilmezleri, çiğ domates ve birkaç
zeytindi.

5. Aşağıdakilerin hangisinde altı çizili sözcük verilen an-

lamıyla uyuşmamaktadır?
Cümle Anlam

2. •  Az ileride birkaç genç, ayaküstü sohbet ediyordu. A) Kor yanaklarına gözyaşları İyice yanarak ateş
••  Yangın, ormandaki genç ağaçlara da hayli zarar verdi. düşüyordu bir bir. durumuna gelmiş.
Yayınları

••  Emekli olup bu köye yerleşmesi, genç kalmasını sağ- B) Henüz yirmisinde, atik, zıpkın Çabuk davranan,
lamış. gibi delikanlıydı. çevik.
••  Konunun uzmanı, gençlerle bir sohbet gecesi düzen-
liyor. C) Elli milyon dolar değerinde Eritilip kalıba dökül-
külçe altın çalmışlar. müş olan.
Mozaik

••  Genç Türkiye, bu savaş ortamından olabildiğince ka-

çınmıştı. D) Bu zaferden sonra kendisine Savaşta kazanılan
Bu cümlelerde “genç” sözcüğü kaç farklı anlamda kul- “mareşal” unvanı verildi. başarı.
lanılmıştır?

A) 2 B) 3 C) 4 D) 5

3. Aşağıdakilerin hangisinde terim anlamlı bir sözcük 6. Geldiğimizi ---- söylemeden şehrin ---- sokaklarında dola-
kullanılmıştır? şıp ---- birer birer ---- yaşadık.

A) Elimizde yeşeren umutlarımızla alacakaranlıkta yola cümlesinde boşluklara aşağıdakilerden hangisi sıra-
çıkmıştık. sıyla getirilmelidir?

B) Yapılacak araştırmalarla fay hatları derinlemesine in- A) herkese – sessiz – umutlarımızı – yine
celenecek. B) kimseye – ıssız – anılarımızı – tekrar
C) Sonunu düşünmeden giriştiğimiz bu uğraş, hepimizi C) hiçbirini – gürültülü – hayallerimizi – sorarak
yordu.
D) hepsine – amansız – akrabalarımızı – ziyaret edip
D) İp üzerinde dengesini sağlamak için eline bir sırık al-
mıştı.

Mozaik Yayınları 8. SINIF • iNTRO • TÜRKÇE

14
 BÖLÜM - 1 • Kazanım Testi - 1
7. Aşağıdakilerden hangisinde mecaz anlamlı bir sözcü- 10. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde terim anlamlı bir
ğe yer verilmemiştir? sözcüğe yer verilmemiştir?

A) En zor anımızda, umutlarımızı yeşerten konuşmalar
yapardı.
B) Bu oyunda yanan çocuk, hemen ebe olmak zorunda-
dır.
C) Bir ağaç, ilk meyvesini elli yıl sonra verebiliyormuş.
D) Tek isteği, hayatta her anlamda kendine yeten birisi
olmaktı.
A) Davanın sonucunun açıklanması için herkes ayağa
kalkmıştı.
B) Yarışmayla belirlenen üç kişi, ıssız bir yere bırakıla-
cakmış.
C) Türkiye, üç tarafı denizlerle çevrili bir yarımadadır.
D) Gelişen ani atakta yan hakem, ofsayt bayrağını kaldır-
dı.

11. “Çay” sözcüğü aşağıdakilerin hangisinde “misafirlerin

ağırlandığı toplantı” anlamında kullanılmıştır?

A) Türkiye’de çay üretimi Zihni Derin’in çabalarıyla başla-

mıştır.
B) Taziye için gelenlere ev sahipleri tepsi tepsi çay dağıt-
tı.
C) Artık bu çay davetlerinden sıkılmış, yeni çevreler arı-
8. “Deneme” kelimesi aşağıdakilerden hangisinde terim
yordu.
olarak kullanılmıştır?
D) Çayın yetişmesi için iklimin çok yağışlı olması gerek-
A) Edebiyatımızda denemeye yeterince önem verilmiyor
Yayınları

mekte.
nedense.
B) Model uçağın henüz deneme aşamasında olduğu
kaydedildi.
Mozaik

12. Aşağıdakilerin hangisinde “bir şeye rastlayan zaman”

C) Yeni öğretmenimiz bizi deneme adına farklı sorular
anlamına gelen bir sözcük kullanılmıştır?
soruyordu.
D) Öğrendiği hemen her konuda kendini denemeye gay- A) Yaşamın yaz mevsimi gençliktir.
ret gösterir. B) Sevdiği meyveleri dalından koparıp yerdi.
C) Gelir herhâlde beklediğimiz o günler.
D) O sırada kapıda beliriveren adamı görmemişti.

Ad Soyad :

9. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde sözcüklerin tümü

gerçek anlamlıdır?

A) Askerliğini Ankara’da yapan Erkan eniştem anılarını

anlatıyor.
B) Taze fikirleriyle her zaman diğerlerinden farklı olduğu-
nu gösterir.
C) Öğrenciler sınav yaklaştıkça kara kara düşünüyordu.
D) Yaptığımız işin kaymağını yine onun gibiler yiyecek Optik No
:
124
anlaşılan.

8. SINIF • iNTRO • TÜRKÇE Mozaik Yayınları

15
 KONU SÖZCÜKTE ANLAM
KAVRAMA
TESTİ

1. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde terim anlamlı bir 4. Gümüş bir dumanla kapandı her yer
sözcüğe yer verilmiştir? Yer ve gök bu akşam yayla dumanı

A) Bu iş, küçük kardeşimin yapabileceği kadar basit bir iş Sürüler, çimenler, sarı çiçekler...
değilmiş. Beyaz kar, yeşil çam yayla dumanı.
B) Kemal’in aklına gelen ilk şeyi söylemesini doğru bul- Bu dizelerde aşağıdaki söz sanatlarından hangisi kul-
muyorum. lanılmıştır?
C) Türkçe dersinde en sevdiğim şey, şiiri okuduktan son- A) Konuşturma
ra onu tahlil etmekti.
B) Benzetme
D) Bu sene ders kitaplarımızda az da olsa değişiklik ya-
C) Kişileştirme
pılmış.
D) Abartma

5. I. Kardeşim televizyonun kumandasını nasıl yaptıysa

2. “Keskin” sözcüğü aşağıdaki cümlelerin hangisinde
bozmuş, artık çalışmıyor.
gerçek anlamıyla kullanılmıştır?
Yayınları

II. Akşam düğünde yediğimiz yemek, midemi çok fena

A) Çevremde askere gidip keskin nişancı olarak döndü-
bozmuş.
ğünü söylemeyen bir kişi bile yok.
III. Üç aydır hiç aksatmadan devam ettirdiğim diyetimi bu-
B) Öğretmenimiz sınıfta uyulması gerekenleri keskin bir
gün bozdum.
Mozaik

dille bize anlattı.

IV. Annem bilgisayarımı bozduğu için yarınki ödevimi ye-
C) Köydeki bu keskin soğuğa dayanmak için elimizdeki
tiştiremedim.
her şeyi yaktık.
“Bozmak” sözcüğü yukarıdaki cümlelerin hangilerinde
D) Eline aldığı keskin bir taş ile ipi kopartarak küçük hay-
aynı anlamda kullanılmıştır?
vanı kurtardı.
A) I ve III. B) I ve IV.
C) II ve III. D) II ve IV.

3. •  I ve II. sözcük arasında eş anlamlılık ilişkisi vardır.

6. I. Onunla kırk yılda bir görüşüyoruz.
•  I ve III. sözcük arasında zıt anlam ilişkisi vardır.
II. Türkçeden taş çatlasa elli almışımdır.
Bu açıklamaya göre aşağıdakilerin hangisinde söz-
III. Tarladaki ürünlerimizin verimi yıldan yıla artıyor.
cükler doğru gösterilmiştir?
IV. Bu kadarcık kumaştan en fazla bir pantolon çıkar.
I. Sözcük II. Sözcük III. Sözcük
Numaralanmış cümlelerin hangilerinde altı çizili söz-
A) Zaman Vakit Süre
cüklerin cümleye kattığı anlam aynıdır?
B) Cesur Korkak Yürekli
C) Önce Evvel Sonra A) I ve II. B) I ve III. C) II ve IV. D) III ve IV.
D) Düş Rüya Hayal

Mozaik Yayınları 8. SINIF • iNTRO • TÜRKÇE

46
 BÖLÜM - 1 • KONU KAVRAMA TESTİ
7. Aşağıdaki altı çizili sözcüklerden hangisinin eş seslisi 11. İkilemeler anlamı güçlendirmek amacıyla farklı biçimde
yoktur? oluşturulmuş söz öbekleridir. Eş anlamlı, zıt anlamlı, ikisi
de anlamsız sözcüklerle oluşan ikilemeler vardır.
A) Asya kıtası, dünyanın en büyük kara parçasıdır
B) Düş gücüne sahip olmak, bilgi sahibi olmaktan daha Buna göre aşağıdaki cümlelerin hangisinde farklı yol-
önemlidir. la oluşmuş bir ikileme kullanılmıştır?

C) Bu deniz muharebesi ile Akdeniz’de Türk hâkimiyeti A) Babam “Biz düşe kalka büyüdük, siz de düşe kalka
başlamış oldu. büyüyeceksiniz.” derdi.
D) Yarışmada bin puanı tamamlayan ilk çifte sıfır kilomet- B) Boş zamanlarımda yaptığım bu ıvır zıvır işlerin ileride
re bir araba verilecek. ülke çapında üne ulaşacağını hiç düşünmemiştim.
C) Bu koca şehirde en sonunda başımızı sokacak iyi kötü
bir ev bulabilmiştik.

8. Doğadaki cansız varlıkların, hayvanların, makinelerin çı- D) İstediğim bölümü er geç bir gün kazanacağım, işte o
kardığı seslerin taklit edilmesiyle oluşan sözcüklere yan- gün herkes benimle gurur duyacak.
sıma sözcük denir.

Buna göre aşağıdaki cümlelerin hangisinde yansıma

sözcük kullanılmıştır?

A) Bahçedeki çocukların sesleri bizi rahatsız ediyordu.
B) Bahçeye bağlanan yılkı atları durmadan kişnedi.
C) Bu gürültüde uyumak gerçekten imkânsız.
D) Köpekten korkan çocuklar kendilerini eve zor attı.
Yayınları
12. İnsanlar dişlerini temizleyebilmek için tarih boyunca birçok
---- başvurmuş. Bu amaçla kuş tüyleri, hayvan kemikleri
hatta kirpi dikenleri bile kullanmışlardır. Günümüzde kul-
landığımız diş fırçalarını yapmayı ilk kez Çinliler düşün-
müştür. Daha sonra gezginler diş fırçalarının Avrupa’da

---- sağlamış, kılları naylon olan fırçalarsa ---- 1938 yılında

9. O saatlerde serpilir gülüşün, üretilebilmiştir.

Bir avuç su gibi, ey yâr! Bu metinde boş bırakılan yerlere sırasıyla aşağıdaki
Mozaik

Senin de başında o çılgın rüzgâr, sözcüklerden hangisi getirilmelidir?

Deli deli esiverirse bir gün, A) yola - gelişmesini - son kez

Beni unutma. B) sisteme - sevilmesini - diş tedavisinde
Bu dizelerde kullanılan söz sanatları aşağıdakilerden C) çalışmaya - katkı - ilk kez
hangisidir? D) yönteme - yaygınlaşmasını - ilk olarak
A) Benzetme - Abartma
B) Kişileştirme - Konuşturma
C) Benzetme - Kişileştirme Ad Soyad :

D) Abartma - Kişileştirme

10. Aşağıdakilerden hangisinde “öğretmen” sözcüğü özel

anlamda kullanılmıştır?

A) Öğretmen, sizi farklı dünyaların varlığından haberdar

edendir.
B) Kendi kabuğunuzu kırmanız için size yol gösteren kişi-
dir öğretmen.
C) Bahçede düşen çocuğun yardımına nöbetçi öğretmen
Optik No
koştu. 129
:

D) Öğretmenler sadece 24 Kasım’da değil, her zaman

özel hissettirilmelidir.

8. SINIF • iNTRO • TÜRKÇE Mozaik Yayınları

47
 8.3.6.: Deyim, atasözü ve özdeyişlerin metne katkısını belirler.

ATASÖZLERİ
VE
DEYİMLER
ATASÖZLERİ
Atalarımızın uzun denemelere dayanan yargılarını, tecrübelerini, gözlemlerini, yargılarını, ortak
düşünce ve tutumlarını yansıtan; genellikle mecaz anlatımla dile getirilen, eğitici ve öğretici nitelikteki
kalıplaşmış özlü sözlere atasözü denir.
Atasözlerinin Özellikleri

Atasözleri kalıplaşmış sözler olduğu için atasözlerinde geçen sözcüklerin yeri değiştirile-
mez. Sözcüklerden biri çıkarılıp yerine eş anlamlısı olsa bile başka bir sözcük getirilemez.
UNUTMAYALIM
Atasözleri yargı bildirir ve
Geniş halk kitlelerinin yüzyıllardan beri geçirdiği denemelerden ve bu denemelerden
cümle niteliğindedir.
oluşan düşüncelerden doğmuşlardır.

Denenmiş sözler olduğu için doğruluğu herkes tarafından kabul edilir. Yol gösterici ve
öğüt vericidir.

Özlü sözlerdir. Yani anlatımı yoğundur, az sözle çok şey anlatır.

Atasözlerinin birçoğu mecaz anlam içerir ancak az da olsa gerçek anlamlı atasözleri de
vardır.

Atasözleri anonimdir. Yani söyleyeni belli değildir.

BİLGİ KUTUSU
Özdeyiş; bir düşünceyi Bazı atasözleri birbiriyle anlamca aynı doğrultudadır, bazıları ise anlamca birbiriyle çelişir.
en kısa, en özlü biçimde
anlatan, deneyim ve
tecrübelerin ürünü olan,
söyleyeni belli olan özlü Atasözleri ulusal bir nitelik taşır. Yani her milletin kendine özgü atasözleri vardır.
sözlerdir.
Atasözü Öyküsü

DENİZE DÜŞEN YILANA SARILIR

II. Mahmut Dönemi’nde Kavalalı Mehmet Paşa, Mısır valisidir. Kendine aşırı gü-
venen Kavalalı Mehmet Paşa’nın amacı önce Suriye, ardından Osmanlı Devleti’ni
ele geçirmektir. Oğlu İbrahim Paşa, Suriye’yi ele geçirir; Osmanlı’nın yolladığı
destek gücü de yener. İstanbul’a doğru yola çıkar. II. Mahmut, ordunun o an için
bunlarla baş edebilecek vaziyette olmadığını anlar. Rus Çarı Nikola’dan yardım
ister. II. Mahmut’un Ruslardan yardım istemesi yadırganır. Birtakım vezirler,
“Bu nasıl işdür?” diye mırıldanınca Sultan Mahmut, “Ne yapalım? Denize düşen
yılana sarılır.” der.

NOTLARIM

Mozaik Yayınları 8. SINIF • iNTRO • TÜRKÇE

48
 ETKİNLİK

ETKİNLİK - 1
Aşağıda verilen atasözleri ile atasözlerinin konularını örnekteki gibi eşleştiriniz.

1 Deveyi yardan uçuran bir tutam ottur. A Alçak gönüllülük 1. D

2 Bana dokunmayan yılan bin yaşasın. B Bencillik 2. B

3 Besle kargayı, oysun gözünü. C Benzerlik 3. E

4 Armut dalının dibine düşer. Ç Ölçülülük 4. C

5 Ayağını yorganına göre uzat. D Açgözlülük 5. Ç

6 Ağacın meyvesi olunca başını aşağı salar. E Nankörlük 6. A

7 Zahmetsiz rahmet olmaz. F Emek 7. F

ETKİNLİK - 2
Aşağıdaki atasözlerinin hangi grupta yer aldığını “X” ile işaretleyiniz.

Atasözleri GERÇEK ANLAMLI MECAZ ANLAMLI

1 Son pişmanlık fayda vermez.

2 Yuvarlanan taş yosun tutmaz.

3 Hayırlı komşu, hayırsız akrabadan iyidir.

4 Çivi çiviyi söker.

5 Kişi, arkadaşından bellidir.

6 Her koyun kendi bacağından asılır.

7 Her çok, azdan olur.

8. SINIF • iNTRO • TÜRKÇE Mozaik Yayınları

49
BÖLÜM - 1 • ETKİNLİK

ETKİNLİK - 3
Aşağıdaki durumlarda söylenebilecek atasözlerini ipucundan yararlanarak verilen boşluğa yazınız.

1.  ilek; çok tertipli, titiz ve düzenli biridir. Zaten yaşadığı yere bakınca nasıl biri olduğu hemen anlaşılıyor.
D
Aslan yattığı yerden belli olur.
………………………………………………………………………………………...............................…………….....………

2. Çağan, babası gibi bahçe işleri yapmaya hevesleniyordu. İşe girişince hiç de kolay olmadığını gördü.
Davulun sesi uzaktan hoş gelir.
………………………………………………………………………………………...............................…………….....………

3. Asya, kitap okuma da dâhil birçok güzel alışkanlığını çok küçük yaşta kazanmış.
Ağaç yaşken eğilir.
………………………………………………………………………………………...............................…………….....………

4. Eren, beş yıldır sınava girip kazanamamaktadır. Bu yıl altıncısına girecektir ama hiç ümidi yoktur. Yakın çevresi ona
şöyle demiştir:
Gün doğmadan neler doğar.
………………………………………………………………………………………...............................…………….....………

5. Asude, tek başına yapsa zor bitireceği ödevi ağabeyinin yardımıyla kısa sürede bitirdi.
Birlikten güç doğar. / Bir elin nesi var, iki elin sesi var.
………………………………………………………………………………………...............................…………….....………

6. Tarık Bey çok zengindi. Parasının çokluğuna güvenir, düşünmeden harcardı. Gün geldi, işleri kötü gitti, iflas etti. Ne
parası ne de malı mülkü kaldı.
Güvenme varlığa, düşersin darlığa.
………………………………………………………………………………………...............................…………….....………

7. Esma, gençken yaşlılara yardım etmeyi çok severdi. Yaşlanınca da hep gençlerin yardımıyla karşılaştı.
Ne ekersen onu biçersin. / İyilik yapan iyilik bulur.
………………………………………………………………………………………...............................…………….....………

8. Gülşen gelirine göre alışveriş yapar, gereksiz harcamalardan kaçınır.

Ayağını yorganına göre uzat.
………………………………………………………………………………………...............................…………….....………

İPUCU
•  Ağaç yaşken eğilir.
•  Birlikten güç doğar. / Bir elin nesi var, iki elin sesi var.
•  İyilik yapan, iyilik bulur. / Ne ekersen onu biçersin.
•  Ayağını yorganına göre uzat.
•  Güvenme varlığa, düşersin darlığa.
•  Davulun sesi uzaktan hoş gelir.
•  Gün doğmadan neler doğar.
•  Aslan yattığı yerden belli olur.

Mozaik Yayınları 8. SINIF • iNTRO • TÜRKÇE

50
8.3.6.: Deyim, atasözü ve özdeyişlerin metne katkısını belirler.

KAZANIM
1 TESTİ

1. Aşağıdaki atasözlerinden hangisi “Bir girişimden iyi so- 4. Aşağıdakilerin hangisinde karşıt anlamlı atasözleri bir
nuç almak isteyen, o işin temelini sağlam kurmalıdır.’’ an- arada verilmiştir?
lamını öğütlemektedir?
A) İyilik et denize at, balık bilmezse Halik bilir. / Merha-
A) Ekmekten kaşık olur ama her yoğurdun hakkına değil. metten maraz doğar.
B) Terzi kendi söküğünü dikemez. B) İyilik eden iyilik bulur. / Herkes ne ederse kendine
C) Ek tohumun hasını, çekme yiyecek yasını. eder.

D) Mart kapıdan baktırır, kazma kürek yaktırır. C) Zahmetsiz rahmet olmaz. / Üzüm üzüme baka baka
kararır.
D) Gülme komşuna gelir başına. / Öfkeyle kalkan zararla
oturur.

2. I. El el üstünde olur, ev ev üstünde olmaz. 5. Atasözlerini oluşturan sözcüklerin yeri değiştirilemez ve

sözcüklerin yerine farklı bir sözcük kullanılamaz. Çünkü
Yayınları

II. Er olan ekmeğini taştan çıkarır.

atasözleri kalıplaşmış sözlerdir.
III. Mal, adama hem dost hem düşmandır.
Aşağıdaki atasözlerinin hangisinde bu kurala aykırı
IV. Tarlanın iyisi suya yakın, daha iyisi eve yakın.
bir kullanım söz konusudur?
Mozaik

Numaralanmış atasözlerinden hangisi “çalışkanlık’’ ile

ilgilidir? A) Körle yatan şaşı kalkar.
B) Dost başa, düşman ayağa bakar.
A) I. B) II. C) III. D) IV.
C) Sakla samanı, gelir vakti.
D) Taşıma su ile değirmen dönmez.

6. I. El el ile, değirmen yel ile.

3. Aşağıdaki atasözlerinin hangileri yakın anlamlıdır?
II. Kendi işini kendin gör, kimseye minnet etme.
A) Doğruluk minarede kalmış, onun da içi eğri. / Borç yi-
III. Ağaç yaprağı ile gürler.
ğidin kamçısıdır.
IV. El elin eşeğini türkü çağırarak arar.
B) Damlaya damlaya göl olur. / Bir baş soğan bir kazan
Numaralanmış atasözlerinden hangileri “birlik ve daya-
kokutur.
nışmanın önemi’’ ile ilgilidir?
C) Boş çuval ayakta durmaz. / Buğday başak olunca orak
pahaya çıkar. A) I ve II. B) I ve III.

D) Söz gümüşse sükût altındır. / İki dinle bir söyle. C) II ve IV. D) III ve IV.

8. SINIF • iNTRO • TÜRKÇE Mozaik Yayınları

51
BÖLÜM - 1 • Kazanım Testi - 1
7. Üniversiteye gittiğim yılları hatırlıyorum da ilk önceleri
zamanım boş geçiyordu. Bir süre sonra sınıfımdan üç ar-
kadaşla aynı evi paylaşmaya başladık. Arkadaşlarım boş
zamanlarında kitap okurken ben sürekli televizyon izliyor-
dum. Bir gün arkadaşım Barış, bana da bir kitap verdi ve
“Bir göz at?” dedi. Kitap okumayı pek sevmezdim o za-
manlar. Aradan birkaç ay geçince baktım ki ben de arka-
daşlarım gibi her fırsatta bir şeyler okuyorum. Onlara bu
konuda her zaman teşekkürü bir borç bilmişimdir.
10. Bir pazar sabahıydı. Ailenin bütün fertleri bu güzel günü
beklerdi. Çünkü o gün kahvaltımız şen şakrak olurdu. Fa-
kat kardeşim Esin, odasından bir türlü çıkmadı. Kapısını
çalıp içeri girdiğimde hiç beklemediğim şekilde sinirlen-
di bana. Anlaşılan birilerine kızmıştı ve beni yanına dahi
yaklaştırmıyordu. Ona kendisinin ne kadar önemli oldu-
ğundan bahsedince yelkenleri yavaştan suya indirmeye
başladı. Güzelce dinleyip ardından da konuştum. Mesele
çözülmüştü ve biz şahane kahvaltımızı yapmaya başladık.

Bu metni aşağıdaki atasözlerinden hangisi özetler? Bu metni en iyi özetleyen atasözü aşağıdakilerden
hangisidir?
A) Abanın kadri yağmurda bilinir.
B) Dost kara günde belli olur. A) Korkunun ecele faydası yoktur.

C) Üzüm üzüme baka baka kararır. B) Alma mazlumun ahını, çıkar aheste aheste.

D) Sürüden ayrılanı kurt kapar. C) Keskin sirke küpüne zarar.

D) Tatlı dil, yılanı deliğinden çıkarır.

11. Aşağıdaki atasözlerinin hangisi yay ayraç içinde veri-

8. Aşağıdaki atasözlerinden hangisi dayanma gücünün len anlamla ilişkilendirilemez?
önemini vurgular?
Yayınları

A) Deve boynuz ararken kulaktan olmuş. (Açgözlü, do-

A) Deve boynuz ararken kulaktan olmuş. yumsuz olmanın zararı)

B) Aza kanaat etmeyen çoğu bulamaz. B) Ateş düştüğü yeri yakar. (Acının, sıkıntının en çok sa-
hibini etkileyeceği)
Mozaik

C) Sabırla koruk helva olur, dut yaprağı atlas.

C) Korkulu düş görmektense uyanık yatmak iyidir. (Ger-
D) Gözü tanede olan kuşun ayağı tuzaktan kurtulmaz.
çek dostun nitelikleri ve yararı)
D) Dilin cirmi küçük, cürmü büyük. (Sözün gücü ve etkisi)

9. İnsanoğlu, karşılaştığı problemleri tek başına çözmekte

zorlanabilir. Bir yakınına, büyüğüne veya arkadaşına da- Ad Soyad :

nışmak ister. Çünkü bilir ki kendi bakış açısından daha

farklı bakış açılarına ihtiyacı vardır. İşte bu durumlarda şu
atasözü aklına gelir:----

Bu metinde boş bırakılan yere düşüncenin akışına

göre aşağıdaki atasözlerinden hangisi getirilmelidir?

A) Kürkçünün kürkü olmaz, börkçünün börkü olmaz.

B) Danışan dağları aşmış, danışmayan düz yolda şaşmış.
C) Dünyada tasasız baş, bostan korkuluğunda bulunur.
D) Lafla peynir gemisi yürümez.
Optik No
:
130

Mozaik Yayınları 8. SINIF • iNTRO • TÜRKÇE

52
 KONU ATASÖZLERİ VE DEYİMLER
KAVRAMA
TESTİ

1. 4. Atasözleri, gözlem ve tecrübeler sonucunda oluşmuş özlü

I. Ağız birliği etmek a. Y
 apılan iyiliği yüze karşı
söyleyerek kişiyi üzmek sözlerdir. Atasözleri; bir toplumun duygu, düşünce ve kül-

II. Başına kakmak b. B

III. Havanda su dövmek
IV. Kılı kırk yarmak
 aşaramayacağı bir işi türünü yansıtır. “Eğitime küçük yaşta başlanmalıdır.” an-
ısrarla sürdürmek, bo- lamına gelen ----, “Dürüst ve ahlaklı kişiler hangi koşulda
şuna uğraşmak olursa olsun niteliklerini korurlar.” anlamına gelen ----, “Her
c. Bir konuda aynı şeyi şeyin, her işin uygun bir yapılma zamanı vardır.” anlamına
söylemeyi ve yapmayı
gelen ---- atasözleri vardır.
kararlaştırmak
d. B
 ir işte çok titizlik gös- Aşağıdaki atasözlerinden hangisi bu metinde boş bı-
termek rakılan yerlerden birine getirilemez?

A) Demir tavında dövülür.

Numaralanmış deyimler anlamlarıyla eşleştirildiğinde
sıralama nasıl olur? B) Baca eğri de olsa dumanı doğru çıkar.
C) Meyve veren ağaç taşlanır.
A) I – c B) I – c C) I – d D) I – c
D) Ağaç yaşken eğilir.
II – a II – a II – a II – b
III – b III – d III – c III – a
IV – d IV – b IV – b IV – d
Yayınları

5. Anlatıcı; yazarların hiç de sanıldığı gibi eserin mutlak hâ-

2. (I) Bulutlar yön değiştirdiği için yağmur seyrelmeye baş-
Mozaik

kimi olmadıklarını, bir noktadan sonra tasarlananla ortaya

ladı ve Aliman da sustu. (II) Sağanağın koşup gittiği yöne
çıkan metnin birbiriyle örtüşmeyebileceğini dile getirir.
üzülerek bakıyor ve azalan yağmur sesini dinliyordu.
(III) Sağanak, çayın ötesine geçince şarıltısı artık duyul- Bu cümledeki “dile getirmek” sözüyle anlatılmak iste-
maz olmuştu. (IV) Bu yağmurlu hava ona Kasım’ı hatırlattı nen aşağıdakilerden hangisidir?
ve derin bir iç çekti.
A) Ölçüsüz ve kırıcı konuşmaya başlamak
Numaralanmış cümlelerin hangisinde deyim kullanıl- B) Aynı şeyleri devamlı olarak söylemek, tekrarlamak
mıştır?
C) Bir durum ya da olayı sözle anlatmak, açıklamak
A) I. B) II. C) III. D) IV. D) Hemen söyleyecek hâle gelmek ama bir türlü hatırla-
yamamak

6. I. Akacak kan damarda durmaz.

II. Keskin sirke küpüne zarardır.
3. Aşağıdaki atasözlerinden hangisi “birliktelik ve dayanış-
manın önemini” anlatmaktadır? III. Öfkeyle kalkan zararla oturur.
IV. Düşmanın karınca ise de hor bakma.
A) Bir el, bir eli yıkar; iki el, bir yüzü yıkar.
Numaralanmış atasözlerinden hangileri aynı anlamda-
B) Horozu çok olan köyün sabahı geç olur.
dır?
C) Abanın kadri yağmurda bilinir.
A) I ve II. B) II ve III.
D) Keskin sirke küpüne zarar.
C) II ve IV. D) III ve IV.

Mozaik Yayınları 8. SINIF • iNTRO • TÜRKÇE

58
 BÖLÜM - 1 • KONU KAVRAMA TESTİ
7. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde “arka” sözcüğü de- 10. Kimi kişiler çevresindekileri önemsemezler ve diledikleri
yim içinde kullanılmamıştır? şeyi yaparlar. Sorumluluk almazlar ve yaptıkları olumsuz-
lukların sonuçlarını da hiç düşünmezler. Kendi bildikleri
A) İnsanın yanında arka çıkacak bir ailesi olmayınca ha-
gibi davranırlar. Böyle kişiler için “----” deyimini kullanırız.
yata bir sıfır geride başlıyor.
Bu metinde boş bırakılan yere aşağıdaki deyimlerden
B) Birbirimizi çok sevmesek de hiçbir zaman birbirimizin
hangisi getirilmelidir?
arkasından konuşmayız.
C) Babasının gönderdiği mektupların arkası kesilince çok A) burnunun dikine gitmek
üzüldü. B) ağız açtırmak
D) Binanın arka tarafında bulunan kameralar olayı çöz- C) gözü yükseklerde olmak
memize çok yardım etti. D) kendini ağırdan satmak

11. I. Dost kara günde belli olur.

II. Tatlı dil, yılanı deliğinden çıkarır.
III. Öfke ile kalkan zararla oturur.
IV. Lafla peynir gemisi yürümez.
Numaralanmış atasözlerinden hangileri karşıt anlamlıdır?
8. İnsan, zenginliğine ve mevkisine fazla güvenmemeli güç-
A) I ve II. B) I ve III.
süz, parasız kişileri küçük görmemelidir. Gün gelir insan
C) II ve IV. D) III ve IV.
zenginliği bitip yoksullaşabilir ve kendinden daha aşağıda
Yayınları

bulunan kimselere muhtaç duruma düşebilir.

Aşağıdakilerden hangisi bu metni en iyi şekilde özet-

ler? 12. Atasözleri ve deyimler çoğu zaman mecaz anlam özelliği
gösterir. Fakat gerçek anlamlı olanları da vardır.
Mozaik

A) Aza kanaat etmeyen çoğu bulamaz.

Buna göre aşağıdaki atasözlerinden hangisi gerçek
B) Altın eşik, gümüş eşiğe muhtaç olur.
anlamıyla kullanılmıştır?
C) Kaz gelen yerden tavuk esirgenmez.
A) Bugünün işini yarına bırakma.
D) Düşmesini bilmeyen, kalkmasını da bilmez.
B) Hamama giren terler.
C) Her kaşığın kısmeti bir olmaz.
D) Rüzgâr eken fırtına biçer.

Ad Soyad :

9. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde “okumak, öğrenmek

için çok çalışmak” anlamında bir deyim kullanılmıştır?

A) Babam bize iyi bakmak için ekmeğini taştan çıkarırdı.

B) Doktor olabilmek için uzun süre bu sıralarda dirsek çü-
rütmemiz gerekiyor.
C) Onu ikna edene kadar akla karayı seçtim.
Optik No
D) Yıllarca bir dediğini iki etmedim, senin her dediğini 132
:

yapmaya çalıştım.

8. SINIF • iNTRO • TÜRKÇE Mozaik Yayınları

59
 YAZILIYA
I. DÖNEM I. YAZILI SINAVI
HAZIRLIK

1, 2 ve 3. soruları metne göre cevaplayınız.

Adam, koca bir danayı kurban kesti ve ateş yaktı, kızına da “Kızım, sevdiklerimizi ve komşularımızı çağır ve gelip, bizimle oturup
et yesinler.” dedi.
Kızı bağırdı: “Evimizde yangın çıktı, yetişin ahali! Evimizdeki bu yangını söndürmemize yardım edin!” Birkaç dakika içinde bunu
duyan bir grup insan yangın söndürmek için yardım etmeye koşup evlerine geldiler. Diğer komşular, akrabalar bu feryadı duymamış
gibi davrandılar; feryada kulak tıkadılar. Yardıma gelenler, kurban etinden yiyip içtiler; karınlarını doyurdular. Giderken de elerine bi-
rer parça et verildi. Baba şaşkındı, kızına döndü: “Kızım gelen insanları tanımam, daha önce hiç görmedim. ‘Yangın var!’ diye bağırdın.
Peki, sevdiklerimiz, dostlarımız nerede?” dedi.
“Evimizdeki yangını söndürmeye yardım etmeye gelmeyenler bizi yangına terk ederler. Bizim dostumuz, arkadaşımız, akraba-
mız değillermiş. Komşu, dost, akraba olmayı; cömertliği ve misafirperverliği hak edenler bunlarmış demek ki…”

1. Metinde asıl anlatılmak istenen nedir?

Yayınları

Yorum öğrenciye bırakılmıştır.

....................................................................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................................................
Mozaik

2. Bu metin düşünce yazısından mı yoksa olay yazısından mı alınmıştır? Sebebini belirtiniz.

Metinde bir olay yaşanmaktadır. Bu yüzden olay yazısından alındığını söyleyebiliriz.

....................................................................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................................................

3. Metnin anahtar sözcüklerini bulup işaretleyiniz.

Dostluk Kurban Şenlik Yardım Felaket

4. Aşağıdaki cümlelerde yer alan altı çizili sözcüklerin hangi anlamda kullanıldıklarını işaretleyiniz.

Nicel Anlam Nitel Anlam

1. Cemal, zengin fakat cimri bir insandır.

2. Bu kadar ağır paketleri nasıl taşıyabildin?

3. Öküz gibi kocaman olmak istiyor kurbağa.

4. Gördüğüm bu muhteşem manzaraya hayran kaldım.

Mozaik Yayınları 8. SINIF • iNTRO • TÜRKÇE

60
 BÖLÜM - 1 • YAZILIYA HAZIRLIK
5. Aşağıda verilen cümlelerdeki söz sanatlarını eşleştiriniz.

Söz Sanatı
1. Serçe bağırdı: “Dikkat et anne! Tam arkanda.” a. Benzetme 1. c

2. Geçmişini bilmeyenler geleceğe yön veremez. b. Abartma 2. e

3. Sanki cennetten çiçek topluyorum. c. Konuşturma 3. a

4. Dağlar çağırıyor beni, sıra sıra dağlar! d. Kişileştirme 4. d

5. Derdim dünyadan büyüktür benim. e. Tezat 5. b

6. Aşağıdaki cümlelerden hangisinde zıt anlamlı sözcükler 8. Aşağıdaki deyimleri anlamları ile eşleştiriniz.
bir arada verilmemiştir?

A) Daha biz gelmeden amcam evden gitmiş. Deyimler Açıklaması

B) İnişli çıkışlı bu yolda kaza yapmamak çok zor. 1. Ayak diremek 3 Kötülük yapmak için fırsat
C) El ayak çekilince seni mutlaka arayacağım. beklemek

D) Dağın eteğinde kısa çalılar uzun ağaçları sarmıştı.

2. Bildiğini okumak 1 Kendi tutumundan şaşma-
mak

3. Diş bilemek 4 Verilen emeği karşılamak

Yayınları

4. Zahmetine değmek 2 İstediği gibi davranmak

Mozaik

7. Cümlelerdeki altı çizili sözcükler gerçek anlamlıysa (G),

mecaz anlamlıysa (M) yazınız.

1. G Yemek sıcakken yersen dilin yanar.

2. M Sıcacık gülümsemesi içimi ısıttı.

3. G Araba hızlanınca içinde sarsıldım.

4. M Duyduğum haber beni derinden sarstı. 9. Aşağıdaki cümlelerde altı çizili sözcükler soyut anlamlı
ise (Y), somut anlamlı ise (M) yazınız.
5. M Boş sözlerle beni oyalama artık.
1. Y Şiir okuyan öğrencim ışık gibi parladı sahnede.
6. M Boş bakışları yüreğimi dağladı.
2. M Hava, güneş batınca birden serinleyiverdi.
7. G Denizde sığ yerlerde yüzerdi.
3. M Kokusu birazdan etrafa yayılır kekiğin.

8. M Senin sığ düşüncelerin başımıza neler getirdi. 4. Y Hayatımıza renk kattığın için sana teşekkür ederiz.

8. SINIF • iNTRO • TÜRKÇE Mozaik Yayınları

61
 YAZMA
ETKİNLİĞİ

Zamanda yolculuk yapmak sizce mümkün mü çocuklar? Arkadaşlarınızla ve öğretmenlerinizle bu konuyu tartışınız.
İnsanoğlunun zamanı geri getirme ya da zamanda yolculuk yapma olanağı olsaydı, hayatımızda neler değişirdi?
Bu durumun ortaya çıkaracağı olumlu ve olumsuz yanları anlatan bir yazı yazmanızı istiyoruz. SÖZCÜKTE
..............................................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................................

Mozaik Yayınları 8. SINIF • iNTRO • TÜRKÇE

62
 1. BÖLÜM DEĞERLENDİRME
TESTİ

1. Atalarımızın uzun denemelere dayanan yargılarını, tecrübelerini, bilgece düşünce ya da öğüt olarak ifade eden ve kalıplaşmış bi-
çimleri bulunan kamuca benimsenmiş özlü sözlere atasözü denir. Örneğin “Damlaya damlaya göl olur.’’ ve “Her çok azdan olur.’’
atasözleri aynı anlamı taşımaktadır. Bununla birlikte bazı atasözlerinde ise karşıtlık vardır. Örneğin “Kaza geliyorum demez.’’ ile
“Kazaya rıza gerek.” atasözleri karşıt anlamlıdır.

•  I ve II numaralı atasözleri birbiriyle karşıt anlamlıdır.

•  II ve III numaralı atasözleri aynı anlamı taşımaktadır.
Buna göre aşağıdakilerden hangisi verilen açıklamaya göre düzenlenmiştir?

I II III
A) Davetsiz gelen, döşeksiz oturur. Malın iyisi boğazdan geçer. Mal canı kazanmaz, can malı kazanır.
B) Rüzgâr eken fırtına biçer. Rahat ararsan mezarda. Rüzgârın önüne düşmeyen, yorulur.
C) Sabır acıdır, meyvesi tatlıdır. Sabrın sonu selamettir. Sabreden derviş muradına ermiş.
D) Öfke baldan tatlıdır. Keskin sirke küpüne zarar verir. Öfke ile kalkan zarar ile oturur.

ANLAM
Yayınları

Mozaik Yayınları
Mozaik

2. 8. sınıf öğrencisi Merve, “sözcükte anlam’’ konusu için bir proje hazırlamıştır. Hazırlamış olduğu projede bazı yönergeler belirle-
miştir. Merve’nin hazırlamış olduğu yönergeler ve cümleler aşağıdaki gibidir:

•  Hakem pozisyonu inceledikten sonra penaltı noktasını gösterdi.

•  İnsanların sana güvenmesini istiyorsan dürüst olmalısın.
•  Dün akşam yemek yerken kapının gıcırtısı bizi fazlasıyla rahatsız etti.
•  Damdan düşer gibi söz söyleyince ortalık birbirine girdi.
Verilen cümleler ile ilgili bilinenler şunlardır.

•  Her cümle için ayrı bir simge kullanılacaktır.

•  İçinde deyim bulunan cümle yıldız ile gösterilecektir.
•  İçinde terim anlamlı sözcük bulunan cümle kare ile gösterilecektir.
•  İçinde yansıma anlamlı sözcük bulunan cümle daire ile gösterilecektir.
•  İçinde soyut anlamlı sözcük bulunan cümle üçgen ile gösterilecektir.
Buna göre Merve, cümleleri aşağıdakilerin hangisinde doğru sıralamıştır?

A) B)

C) D)

8. SINIF • iNTRO • TÜRKÇE Mozaik Yayınları

63
BÖLÜM - 1 • DEĞERLENDİRME TESTİ
3. Anlamca birbirinin tam tersi anlamı ifade eden sözcüklere karşıt (zıt) anlamlı sözcükler denir.

Buna göre aşağıdakilerden hangisi karşıt kavramları karşılamaz?

A) B)

C) D)

Yayınları

Mozaik Yayınları
Mozaik

4. Asya, Elif, Ecrin ve Beren adlı öğrenciler kendi aralarında bir hikâye yarışması düzenlerler. Bu hikâyelerin başlıklarında en az bir
tane sözcüğün soyut anlamlı olması gerekmektedir. Bu kişilerin hikâyelerinde geçen başlıklar şu şekildedir:

Güzel Prenses ve Yaşadığı

Küçük Kurbağa ve Arkadaşı
Mutluluk

Asya Elif

Sütü Saklayan Kedi Bir Annenin Sevinci

Ecrin Beren

Buna göre hangi öğrenciler yarışmayı kazanmıştır?

A) Asya – Elif B) Elif – Ecrin C) Ecrin – Beren D) Elif – Beren

Mozaik Yayınları 8. SINIF • iNTRO • TÜRKÇE

64

5.
Anlamı güçlendirmek amacıyla aynı kelimenin, yakın
anlamlı sözcüklerin veya zıt anlamlı sözcüklerin tek-
rarıyla oluşan sözcük grubuna ikileme denir. İkileme-
lerin oluşum şekilleri farklılık gösterir. İkilemeler aynı
sözcüklerden, yakın anlamlı sözcüklerden, zıt anlamlı
sözcüklerden, yansıma sözcüklerden oluşabildiği gibi
biri anlamlı biri anlamsız sözcüklerden, her ikisi de an-
lamsız sözcüklerden oluşabilmektedir.
Buna göre aşağıdaki metinlerde yer alan ikilemeler-
den hangisi farklı bir yolla oluşturulmuştur?
A) Babamla son karşılaştığımızda onu çok üzgün ve
çaresiz gördüm. Bunu davranışlarından ve konuşma-
larından anlamıştım. Çünkü babamı az çok tanırım.
Eğer bir olay karşısında sessiz kalıyorsa bu onun çok
üzüldüğü anlamına gelir.
B) Genç adam içeriye öyle bir sinirle girdi ki hepimiz çok
şaşırdık. Normalde kılık kıyafetine bakılacak olursa
çok kibar birine benziyordu. Gözleriyle dükkânın içini
süzdü önce. Sonra “Ahmet nerede?’’ diye avazı çıktığı
kadar bağırmaya başladı. O anda hepimizi müthiş bir
Yayınları
korku kapladı.
C) Arabacı bütün hazırlıkları tamamladıktan sonra yola
koyulmamız gerektiğini hatırlattı. Öğleden sonra üç
Mozaik
sularında yola çıkmıştık. Birden ani bir yağmura ya-
kalandık. Arabamız bata çıka ilerlerken kimseden çıt
çıkmıyordu.
D) Bugün iş yerine genç bir delikanlı geldi. Aşağı yukarı
yirmi yaşlarındaydı. Biraz yorgun görünüyordu. Otur-
mak için benden müsaade istedi. Ben de buyur ettim
kendisini. İki çay söyledik ve başladı anlatmaya.
65
BÖLÜM - 1 • DEĞERLENDİRME TESTİ
6.
Varlıkların sayılabilen, ölçülebilen özelliklerine nicel;
sayılıp ölçülemeyen özelliklerine ise nitel anlam de-
nir. Örneğin, “Yeni evimizin salonu oldukça genişti.”
cümlesinde “geniş” sözcüğü ölçülebilen bir özellikte
bulunduğundan nicel anlamlıdır ancak “Onun kadar
geniş bir adam görmedim.” cümlesinde rahatlıktan
bahsettiği için nitel anlamlıdır.
Buna göre, “zayıf” sözcüğü aşağıdakilerin hangisinde ni-
cel anlamlı olarak kullanılmıştır?
A) Bu konuda oldukça zayıf kaldığımı düşünüyorum.
B) Rakip takım oldukça zayıftı, hemen yenildi.
C) Onun oldum olası zayıf bir bağışıklığı var, hemen has-
talanır.
D) O kadar yemek yer ama liseden beri hep zayıftır.
7. Kapsadığı varlık bakımından fazla olan sözcükler genel
anlamlı, az olan sözcükler ise özel anlamlıdır. Bazen bir
sözcüğü cümleye göre genel ya da özel anlamlı olarak
kullanıldığı da olur.
Buna göre, aşağıdakilerin hangisinde sözcüğün farklı
anlamlarına yer verilmiştir?
A) 1. Okul; bir öğrencinin eğitim aldığı, hayata hazırlandı-
ğı yerdir.
2. Okul, insanı topluma kazandıran bir başlangıç nok-
tasıdır.
B) 1. Arabanın her yerinden sesler geliyor, bakıma ihtiya-
cı var.
2. Yeni aldığı arabasına gözü gibi bakıyor, arabasını
ihmal etmiyordu.
C) 1. Ağaç, bir canlının hayatını sürdürebilmesi için ge-
rekli oksijeni sağlar.
2. Ağaç, geçen akşamki fırtınaya daha fazla dayana-
madı ve devrildi.
D) 1. Ayakta yapılan müdahalenin ardından hastanenin
servisine kaldırıldı.
2. Açılışa katılan birçok kişi hastanenin fiziki koşulla-
rından dert yandı.
8. SINIF • iNTRO • TÜRKÇE Mozaik Yayınları