Bangkang Papel

ni Genoveva Edroza Matute

Nagkatuwaan ang mga bata sa pagtatampisaw sa baha. Ito ang pinakahihintay nilang araw mula
nang magkasunud-sunod ang pag-ulan. Alam nilang kapag iyo'y nagpatuloy sa loob ng tatlong araw
ang lansangang patungo sa laruan ay lulubog. At ngayon, ay ikalimang araw nang walang tigil ang
pag-ulan.
Ilang maliliit na bata ang magpapalutang ng mga bangkal papel, nariyang tinatangay ng tubig,
naroong sinasalpok at inilulubog, nariyang winawasak.
Sa tuwi akong makakikita ng bangkang papel ay nagbabalik sa aking gunita ang isang batang lalaki.
Isang batang lalaking gumawa ng tatlong malalaking bangkang papel na hindi niya napalutang sa
tubig kailanman...
Isang batang lalaking nagising sa isang gabi, sa mag dagundong na nakagugulat.
Sa loob ng ilang saglit, ang akala niya'y Bagong Taon noon. Gayon ding malalakas na ugong ang
natatandaan niyang sumasalubong sa Bagong Taon. Ngunit pagkalipas ng ilan pang saglit, nagunita
niyang noon ay wala nang ingay na pumapatak mula sa kanilang bubungan.
Sa karimla't pinalaki niya ang dalawang mata, wala siyang makitang ano man maliban sa isang
makitid na silahis. Hindi niya malaman kung alin ang dagundong ng biglang pumuno sa bahay ang
biglang pagliliwanag. Gulilat siyang nagbalikwas at hinanap nang paningin ang kanyang ina.
Nagsunud-sunod ang tila malalaking batong gumugulong sa kanilang bubungan. Ang paggulong ng
mga iyo'y sinasaliwan ng pagliliwanag at pagdidilim ng bahay, ng pagliliwanag na muli. Samantala'y
patuloy ang pagbuhos ng ulan sa kanilang bubungan, sa kanilang paligid, sa lahat ng dako.
Muling nahiga ang nagbalikwas at ang tinig niya ay pinatalagos sa karimlan.
"Inay, umuulan, ano?"
"Oo, anak, kangina," anang tinig mula sa dulo ng hihigan.
"Inay," ang ulit niya sa karimlan, "dumating na ba ang Tatay?"
Sumagot ang tinig ngunit hindi niya maunawaan. Kaya't itinaas niya nang bahagay ang likod at
humilig sa kaliwang bisig. Sa kanyang tabi;y naroon ang kapatid na si Miling. Sa tabi nito'y
nabanaagan niya ang katawan ng ina, at sa kabila naman nito'y nakita niya ang banig na walang tao.

Ibinaba niya ang likod at iniunat ang kaliwang bisig. Naramdaman niya ang sigis ng lamig ng
kanyang buto. Mula sa nababalot na katawan ni milng ay hinila niya ang kumot at ito'y itinakip sa
sariling katawan. Bahagyang gumalaw ang kapatid, pagkatapos ay nagpatuloy sa hindi pagkilos.
Naaawa siya kay Miling kaya't ang kalahati ng kumot ay ibinalot sa katawan niyon at siya'y
namaluktot sa nalabing kalahati.
Naramdaman niya ang panunuot ng lamig sa kanyang likod. Inilabas niya ang kanag kamay sa
kumot at kinapa ang banig hanggang sa maabot niya ang sahig.
Anong lamig sa sahig, ang naisip niya, at ang kanang kamay ay dali-daling ipinasok muli sa kumot.
"Inay," ang tawag niyang muli, "bakit wala pa si Tatay? Anong oras na ba?"
"Ewan ko," ang sagot ng kanyang ina. "Matulog ka na, anak, at bukas ay magpapalutang ka ng mga
bangkang ginawa mo."
Natuwa ang bata sa kanyang narinig.
Magkakarerahan kami ng bangka ni Miling, ang aki'y malalaki't matitibay...hindi masisira ng tubig.
Dali-dali siyang nagbangon at pakapa-kapang sumiksik sa pagitan ng kapatid at ng kanyang kausap.
Idinaan niya ang kanyang kamay sa pagitan ng baywang at bisig ng ina. Naramdaman niya ang
bahagyang pag-aangay ng kaliwang bisig niyon. Ang kanang kamay noo'y ipinatong sa kanyang ulo
at pabulong na nagsalita:
"Siya, matulog ka na."
Ngunit ang bata'y hindi natulog. Mula sa malayo'y naririnig niya ang hagibis ng malakas na hangin.
At ang ulang tangay-tangay noon.
"Marahil ay hindi na uuwi ang Tatay ngayong gabi," ang kanyang nasabi. Naalala niyang may mga
gabing hindi umuuwi ang kanyang ama.
"Saan natutulog ang Tatay kung hindi siya umuuwi rito?" ang tanong niya sa kanyang ina. Ngunit
ito'y hindi sumagot.
Sinipat niya ang mukha upang alamin kung nakapikit na ang kanyang ina. Ngunit sa karimlan ay
hindi niya makita.
Bago siya tuluyang nakalimot, ang kahuli-hulihang larawan sa kanyang balintataw ay ito. Tatlong
malalaking bangkang yari sa papel na inaanod ng baha sa kanilang tapat...
At samantalang pumapailanlang sa kaitaasan ang kahuli-hulihang pangrap ng batang yaon, ang
panahon ay patuloy sa pagmamasungit. Ang munting bahay na pawid ay patuloy sa pagliliwanag at
pagdidilim, sa pananahimik at pag-uumugong, sa pagbabata ng walang awing hampas ng hangin at
ulan...
Ang kinabukasan ng pagtatampisaw at pagpapaanod ng mga bangkang papel ay dumating... Ngunit
kakaibang kinabukasan.
Pagdilat ng inaantok pang batang lalaki ay nakita niyang nag-iisa siya sa hihigan. Naroon ang kumot
at unan ni Miling at ng kanyang ina.
Pupungas siyang bumangon.
Isang kamay ang dumantay sa kanyang balikat at nang magtaas ng paningin ay nakitang yao'y si
Aling Berta, ang kanilang kapitbahay.
Hindi niya maunawaan ang tingin noong tila naaawa.
Biglang-biglang naparam ang nalalabi pang antok. Gising na gising ang kanyang ulirat.
Naroon ang asawa ni Aling Berta, gayon din sina Mang Pedring, si Alng Ading, si Feli, at si Turing, si
Pepe. Nakita niyang ang kanilang bahay ay halos mapuno ng tao.
Nahihintakutang mga batang humanap kay Miling at sa ina. Sa isang sulok, doon nakita ng batang
lalaki ang kanyang ina na nakalikmo sa sahig. Sa kanyang kandungan ay nakasubsob si Miling. At
ang buhok nito ay walang tigil na hinahaplus-haplos ng kanyang ina.
Ang mukha ng kanyang ina ay nakita ng batang higit na pumuti kaysa rati. Ngunit ang mga mata
noo'y hindi pumupikit, nakatingin sa wala.
Patakbo siyang lumapit sa ina at sunud-sunod ang kanyang pagtatanong. "Bakit, Inay, ano ang
nangyari? Ano ang nangyari, Inay? Bakit maraming tao rito?"
Ngunit tila hindi siya narinig ng kausap. Ang mga mata noo'y patuloy sa hindi pagsikap. Ang kamay
noo'y patuloy sa paghaplos sa buhok ni Miling.
Nagugulumihang lumapit ang bata kina Mang Pedring at Aling Feli. Ang pag-uusap nila'y biglang
natigil nang siya'y makita.
Wala siyang narinig kundi... "Labinlimang lahat ang nangapatay..."
Hindi niya maunawaan ang ang lahat. Ang pagdami ng tao sa kanilang bahay. Ang anasan. Ang ayos
ng kanyang ina. Ang pag-iyak ni Aling Feli nang siya ay makita.
Sa pagitan ng mga hikbi, siya'y patuloy sa pagtatanong...
"Bakit po? Ano po iyon?"
Walang sumasagot sa kanya. Lahat ng lapitan niya'y nanatiling pinid ang labi. Ipinatong ang kamay
sa kanyang balikat o kaya'y hinahaplos ang kanyang buhok at wala na.
Hindi niya matandaan kung gaano katagal bago may nagdatingan pang mga tao.
"Handa na ba kaya?" anang isang malakas ang tinig. "Ngayon din ay magsialis na kayo. Kayo'y
ihahatid ni Kapitan Sidro sa pook na ligtas. Walang maiiwan, isa man. Bago lumubog ang araw sila'y
papasok dito... Kaya't walang maaaring maiwan."
Matagal bago naunawaan ng bata kung ano ang nagyari.
Sila'y palabas na sa bayan, silang mag-iiba, ang lahat ng kanilang kapitbahay, ang maraming-
maraming tao, at ang kani-kanilang balutan.
Sa paulit-ulit na salitaan, sa sali-salimbayang pag-uusap ay nabatid niya ang ilang bagay.
Sa labinlimang nangapatay kagabi ay kabilang ang kanyang ama...sa labas ng bayan...sa sagupaan
ng mga kawal at taong-bayan.
Nag-aalinlangan, ang batang lalaki'y lumapit sa kanyang ina na mabibigat ang mga paa sa
paghakbang.
"Inay, bakit pinatay ng mga kawal ang Tatay? Bakit? Bakit?"
Ang mga bata noong nakatingin sa matigas na lupa ay isang saglit na lumapit sa kanyang mukha.
Pagkatapos, sa isang tinig na marahang-marahan ay nagsalita.
"Iyon din ang nais kong malaman, anakm iyon din ang nais kong malaman."
Samantala...
Sa bawat hakbang na palayo sa bahay na pawid at sa munting bukid na kanyang tahanan ay
nararagdagan ang agwat ng ulila sa kanyang kabataan.
Ang gabing yaon ng mga dagundong at sigwa, ng mga pangarap na kinabukasan at ng mga
bangkang papel - ang gabing yaon ang kahuli-hulihan sa kabataang sasansaglit lamang tumagal. Ang
araw na humalili'y tigib ng pangamba at ng mga katanungang inihahanap ng tugon.
Kaya nga ba't sa tuwi akong makakikita ng bangkang papel ay nagbabalik sa aking gunita ang isang
batang lalaki. Isang batang lalaking gumawa ng tatlong malalaking bangkang papel na hindi niya
napalutang kailanman...
 Bangkang Papel (Buod)
ni Genoveva Edroza Matute

Ang mga bata ay nagkakatuwaan sa pagtatampisaw at pagpapaagos ng mga bangkang papel

sa baha na dulot ng pagulan ng ilang araw. Ang bangkang papel ay tungkol sa isang bata na gumawa
ng kanyang bangkang papel ngunit kaylan may hindi napaagos.

Isang gabi ay nagising ang batang lalaki sa mga dagundong na inakalang bagong taon dahil
sa lakas ng mga ito. Iminulat niya ang kanyang mga mata dahil sa mga dagundong na kanyang mga
naririnig kasunod ng paggulong ng mga malalaking tipak ng bato sa kanilang bubong. Kinausap niya
ang kanyang ina at tinanong kung nakauwi naba ang kanyang ama ngunit hindi niya naunawaan ang
sinabi ng kanyang ina kaya’t sinilayan niya na lamang ang mga ito at napagtantong wapa pa ang
kanyang ama dahil ang kanyang kapatid at ina lang ang kanyang nakita. Nagtanong muli ang bata at
“ewan ko” ang naging sagot ng kanyang ina at kinumbinsi ang anak na matulog nang muli at
magpalutang ng bangkang papel kinabukasan.

Kinaumagahan pagkagising niya ay naroon sa kanilang tahanan ni Aling Berta ang ang
kanilang mga kapitbahay at nakita ang kanyang ina na nakalugmok sa sahig habang hinahaplos ang
buhok ng kanyang kapatid na si Miling. Ang bata ay lintong-lito sa mga pangyayari kaya’t tinanong
niya ang kanyang ina ngunit ito ay nakatulala lamang. Lumapit siya kina Mang Pedring at Aling Fely
at narinig ang kanilang pag-uusap na sinabing "Labinlimang lahat ang nangapatay...", ngunit hindi
parin maunawaan ng bata ang mga nagyayari.

Maya’t maya ay narinig niya ang malakas na tinig at nagtanong kung "Handa na ba kayo?"
sapagkat ito ang hudyat na sila ay lilikas sa mas ligtas na pook. Matagal bago nauunawaan ng lalaki
ang nayayari, nguti maya-maya rin ay napagtanto niya na kasama ang kanyang ama sa labinlimang
namatay. Umiiyak ang batang lalaki patungo sa kanyang ina kung bakit pinatay ang kanyang ama
ngunit ang tugon ng ina ay nais niya ring malaman kung bakit pinatay ang kanyang asawa.
Samantala, habang papalayo sila sa lugar ay naalala niya ang bangkang papel na kahit kaylan may
hindi niya maipapaagos sa baha, kaya’t tuwing makakakita siya ng mga batang nagpapaagos ng
bangkang papel ay ang pangyayaring iyon ang kanyang naaalala.