06 Η Κοινωνία Της Ευρώπης Του 18ου Αιώνα - Adam Smith

Ιστορία Οικονομικών
Θεωριών
Ενότητα 06
Η Κοινωνία της Ευρώπης του 18ου Αιώνα – Adam Smith
Διδάσκουσα: Δήμητρα Κουλουμπού (dkouloumpou@uniwa.gr)
ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΔΥΤΙΚΗΣ ΑΤΤΙΚΗΣ – ΤΜΗΜΑ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΤΟΥΡΙΣΜΟΥ

Περιεχόμενα ενότητας
• Η Κοινωνία της Ευρώπης του 𝟏𝟖𝝄𝝊 Αιώνα
• Η Αγγλία στα Μέσα του 𝟏𝟖𝝄𝝊 Αιώνα
• Η Εμφάνιση του Εργοστασίου – Συνθήκες Εργασίας
• Ο Κόσμος του Adam Smith
• Adam Smith – Σύντομο Βιογραφικό
• Adam Smith – Ο Πλούτος των Εθνών
• Adam Smith – Οι Νόμοι της Αγοράς
• Adam Smith – Το Σύστημα της Αγοράς
• Ο Κόσμος της Φτώχιας
• Ο Καταμερισμός της Εργασίας – Adam Smith
• Η Άνοδος της Παραγωγικότητας– Adam Smith
• Adam Smith - Επίμετρο
• Η Κραυγή των Παιδιών– Elizabeth Barrett Browning – (Ποίηση, Απόσπασμα)
• Elizabeth Barrett Browning– Σύντομο Βιογραφικό, Σχολιασμός του Ποιήματος
• Ερωτήσεις

Η Κοινωνία της Ευρώπης του 𝟏𝟖 𝝄𝝊 Αιώνα
• Στα μέσα του 18𝜊𝜐 Αιώνα οι ευρωπαϊκές κοινωνίες εξακολουθούσαν
να είναι στη μεγάλη τους πλειοψηφία αγροτικές.
• Στα τέλη του 18𝜊𝜐 αιώνα η Ευρώπη είχε μόνο δύο μεγάλες
μητροπόλεις.
Το Λονδίνο με πληθυσμό περίπου 1.000.000
Το Παρίσι με πληθυσμό 500.000
και γύρω στις 20 πόλεις με πληθυσμό της τάξης των 100.000.

Η Κοινωνία της Ευρώπης του 𝟏𝟖𝝄𝝊 Αιώνα
Λονδίνο και Τάμεσης – 𝟏𝟖𝝄𝝇 Αιώνας

• Στον αστικό χώρο της Ευρώπης κυριαρχούσαν οι μικρές επαρχιακές
πόλεις, οι περισσότερες της τάξης των 2.000 – 5.000 κατοίκων.
• Παρά το μέγεθος, οι επαρχιακές πόλεις της Ευρώπης επιβεβαίωναν
την «αστικότητά» τους απέναντι στη περιβάλλουσα αγροτική
ύπαιθρο, έχοντας αναπτύξει έναν τρόπο ζωής που τη
διαφοροποιούσε από τους χωρικούς των εποχών.

• Οι επαρχιακές πόλεις της Ευρώπης στήριζαν την ευημερία τους στην
εκμετάλλευση της αγροτικής οικονομίας και κοινωνίας.
• Οι επαρχιακές πόλεις ζούσαν από το εμπόριο σιτηρών και ζώων, από
τη μεταποίηση γεωργικών προϊόντων, από τη διαχείριση
οικοτεχνικών κατασκευαστικών δικτύων στην ύπαιθρο και από τις
οικονομικές και νομικές συναλλαγές που είχαν αναπτύξει με τους
μεγάλους γαιοκτήμονες.

• Στην πλειοψηφία της η Ευρώπη
του δεύτερου μισού του
18𝜊𝜐 αιώνα εξακολουθούσε να
είναι παραδοσιακή και
θεμελιωδώς αναποτελεσματική,
ακολουθώντας τον φαύλο κύκλο
της κάμψης και της ανάκαμψης.
Γκραβούρα που αποτυπώνει την αγροτική ζωή

τον 𝟏𝟖𝝄 αιώνα στην Ευρώπη.

Η Αγγλία στα Μέσα του 𝟏𝟖𝝄𝝊 Αιώνα
• Η Αγγλία διαχωρίζεται από τα άλλα κράτη του 18ου αιώνα
Ο πρώτος παράγοντας που την διαχωρίζει είναι η σχετική ευημερία
της.
• Έπειτα από έναν αιώνα επιτυχημένων εξερευνήσεων, δουλεμπορίου,
πειρατείας, πολέμων και εμπορίου η Αγγλία ήταν το πλουσιότερο
έθνος στον κόσμο.
• Ο πλούτος αυτός δεν είχε καταλήξει αποκλειστικά σε μια χούφτα
ευγενών, αλλά είχε μοιραστεί στο διευρυμένο στρώμα της ανώτερης
μεσαίας τάξης, της εμπορικής μπουρζουαζίας.

• Η Αγγλία ήταν ως εκ τούτου
από τις πρώτες χώρες που
εκπλήρωναν, έστω και
υποτυπωδώς, μία από τις
βασικές προϋποθέσεις της
βιομηχανικής οικονομίας:
Διέθετε μια αγορά «μαζικής»
κατανάλωσης.
View of the City and London Bridge -1700

Cleveland Museum of Art

• Η διαρκώς μεγαλύτερη πίεση από την πλευρά της ζήτησης έδωσε
κίνητρο για την αναζήτηση νέων τεχνικών.
• Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι η πρωτοβουλία της «Εταιρίας για
την Ενθάρρυνση των Τεχνών και των Μεταποιητών» να προσφέρει
ειδικό βραβείο σε όποιον κατασκεύαζε μια μηχανή ικανή να υφαίνει
ταυτόχρονα έξι νήματα. Το βραβείο αυτό ήταν ένας από τους
λόγους που οδήγησαν στην εφεύρεση της κλωστικής μηχανής του
Arkwright.

Σημείωση
• Ο James Hargreaves το 1765 κατασκεύασε μία
μηχανή, η οποία ήταν βασισμένη στην αρχή του
τροχού κλώσης.
• Το 1769 Richard Arkwright εφεύρε την “πρώτη
κλωστική μηχανή” που λειτουργούσε με την
δύναμη του νερού. Την ονόμασε Υδροκίνητη
Κλωστική Μηχανή (Water frame).
• Η επιτάχυνση της διαδικασίας ύφανσης είχε Η μηχανή του Arkwright.
Για περισσότερες πληροφορίες
σαν αποτέλεσμα να εργάζονται πέντε ως δέκα μπορείτε να παρακολουθήσετε το
κλώστες για να τροφοδοτούν με νήματα έναν παρακάτω ολιγόλεπτο βίντεο
αργαλειό που τον χειριζόταν ένας υφαντής.
https://www.youtube.com/w
atch?v=M7RAlNNgEQQ

Ο δεύτερος παράγοντας ήταν ότι στην Αγγλία επιτεύχθηκε με τη
μεγαλύτερη επιτυχία και την πιο ολοκληρωμένη μορφή η μετάβαση
από τη φεουδαρχική στην εμπορική κοινωνία.
• Η αγγλική αριστοκρατία είχε συμβιβαστεί με το εμπόριο και το
κυριότερο είχε ανακαλύψει τις κερδοφόρες προοπτικές του.
• Παρότι δεν εξέλιπαν οι σφοδρές συγκρούσεις συμφερόντων ανάμεσα
στην «παλαιά» εξουσία γαιοκτημόνων και τη «νέα» εξουσία των
εμπορικών τάξεων, το 1700 οι άρχουσες τάξεις της Αγγλίας είχαν
καταλήξει πλέον στην επιλογή της προσαρμογής και όχι της
αντίστασης στις απαιτήσεις της οικονομίας της αγοράς.

Αριστοκρατική Διασκέδαση στα μέσα του 𝟏𝟖𝝄𝝊 Αιώνα στο Λονδίνο

(Εικόνα από το τμήμα παρτιτούρας του Πανεπιστημίου του Oxford)

Τρίτος παράγοντας είναι ότι ήταν μία χώρα που διακρινόταν για το
πάθος της για την επιστήμη και τη μηχανική τεχνολογία.
• Η περίφημη Βασιλική Εταιρεία, ένας από τους πρώτους πρόεδρους
της οποίας ήταν ο Newton, ιδρύθηκε το 1660 και λειτούργησε ως
σημαντική πηγή πνευματικής εγρήγορσης.
• Το αφρώδες νερό, η ατμομηχανή, οι ηλεκτροστατικοί κινητήρες, οι
κλωστικές μηχανές, η αλωνιστική μηχανή, το εμβόλιο είναι μερικές
μόνο από τις εφευρέσεις που συνέβησαν στην Αγγλία τον 18𝜊 αιώνα.

• Πέραν όλων αυτών, συνέβαλε ένα πλήθος από άλλους παράγοντες
ορισμένοι από του οποίους ήταν εντελώς συμπτωματικοί, όπως ο
τεράστιος πλούτος του βρετανικού υπεδάφους σε άνθρακα και σε
σιδηρομετάλλευμα, ενώ άλλοι ήταν συνέπεια προσεκτικού
σχεδιασμού, όπως η καθιέρωση ενός εθνικού συστήματος
ευρεσιτεχνιών με στόχο την ενθάρρυνση και την προστασία των
εφευρέσεων.

• Στην Αγγλία στα μέσα του 18ου αιώνα παρατηρούμε
Την υποκατάσταση του ανθρώπου σε πολλούς τομείς της
παραγωγικής διαδικασίας από τη μηχανή.
Την αντικατάσταση των παραδοσιακών πηγών ενέργειας
(υδατόπτωση, αιολική ενέργεια κ.ά.) από νέες, ιδιαίτερα τον
γαιάνθρακα.
Την χρήση νέων και άφθονων πρώτων υλών, ιδιαίτερα ανόργανων.
Πρόκειται για τα βασικά χαρακτηριστικά του ιστορικού φαινομένου
που ονομάστηκε Βιομηχανική Επανάσταση και που εκδηλώθηκε
πρώτα στην Αγγλία.

• Μετά το πρώτο ξέσπασμα η Βιομηχανική Επανάσταση έγινε
ανατροφοδοτούμενη.
• Οι νέες τεχνικές, ιδιαίτερα στην υφαντουργία, ουσιαστικά έβγαλαν
εκτός παιχνιδιού τον χειρωνακτικό ανταγωνισμό των άλλων χωρών
και οι αγγλικές επιχειρήσεις αύξησαν θεαματικά το μερίδιο τους στις
ξένες αγορές.
• Αυτοί που εκμεταλλεύτηκαν και συνδύασαν όλους αυτούς τους
παράγοντες σε ένα συνεκτικό σύνολο ήταν τα μέλη μιας ομάδας νέων
ανδρών, οι οποίοι αξιοποίησαν με δυναμισμό τις ευκαιρίες τις
ιστορικής συγκυρίας, κατακτώντας δόξα και πλούτη.

Η Εμφάνιση του Εργοστασίου – Συνθήκες
Εργασίας
Τα Πρώτα Εργοστάσια
Εργασίας
• Η πρώτη συνέπεια της βιομηχανικής επανάστασης ήταν η ραγδαία
επιτάχυνση του ρυθμού αύξησης της παραγωγής στο νέο βιομηχανικό
τομέα της οικονομίας.
• Ένα άλλο άμεσο και ορατό αποτέλεσμα της Βιομηχανικής
Επανάστασης στην Αγγλία είναι η μεταμόρφωση μιας κατά κύριο
λόγο εμπορικής και αγροτικής κοινωνίας σε μια κοινωνία όπου η
βιομηχανική μεταποίηση εξελίχθηκε σε κυρίαρχη μορφή οργάνωσης
της οικονομικής ζωής.

Η Εμφάνιση του Εργοστασίου – Συνθήκες Εργασίας
• Η Βιομηχανική Επανάσταση χαρακτηρίστηκε από την ανάδειξη του
εργοστασίου σε επίκεντρο της οικονομικής αλλά και της κοινωνικής
ζωής.
• Από το 𝟏𝟖𝟓𝟎 και μετά το εργοστάσιο δεν είναι μόνο ο βασικός
οικονομικός θεσμός στην Αγγλία, αλλά και ο κοινωνικός θεσμός
που διαμόρφωσε την πολιτική, τα κοινωνικά προβλήματα και το
χαρακτήρα της καθημερινής ζωής στη χώρα.

• Μέχρι τα μέσα του 18𝜊υ Αιώνα η Γλασκόβη, το Newcastle και η
Rhonda Valley αποτελούσαν κυρίως άγονες ή καλλιεργήσιμες
εκτάσεις και το Manchester περιγράφεται (από τον Daniel Defoe) το
1727 σαν «ένα απλό χωριουδάκι».
• 40 μόλις χρόνια αργότερα, στην περιοχή έχει εμφανιστεί ένα δίκτυο
από 100 κλωστήρια και ένα ολόκληρο σύμπλεγμα από εργοστάσια
κατασκευής μηχανών, σιδηρουργία και μονάδες επεξεργασίας
δερμάτων και χημικών. Μια σύγχρονη βιομηχανική πόλη είχε
δημιουργηθεί.

Το Manchester Το Manchester
το 𝟏𝟕𝟓𝟎 το 𝟏𝟖𝟎𝟎

• Την δεκαετία του 1780,
αυτή η αλλαγή ήταν πλέον
ορατή. Ένας Γάλλος
μεταλλειολόγος που
επισκεπτόταν την Αγγλία το
1744 είχε γράψει:

«Ο διαπεραστικός, οξύς θόρυβος από τις τροχαλίες, ο αδιάκοπος
ήχος του σφυροκοπήματος, η ακατάπαυστη ενέργεια των ανδρών
που διατηρούν όλο αυτόν το μηχανισμό σε κίνηση, ήταν ένα
θέαμα εξίσου ενδιαφέρον και πρωτοφανές… Η νύχτα φωτίζεται
τόσο από τη φωτιά, που όταν βλέπει κανείς από απόσταση τον
άνθρακα να λαμποκοπά εδώ και φλόγες να εκτοξεύονται από τα
φουρνέλα εκεί, όταν ακούει τα βαριά σφυριά να χτυπάνε σαν
αμόνια που αντιλαλούν και τον οξύ συριγμό των αεραντλιών δεν
ξέρει αν αντικρύζει την έκρηξη ενός ηφαιστείου ή αν έχει
μεταφερθεί με θαυματουργό τρόπο στη σπηλιά του Ηφαίστου»
• Το εργοστάσιο δεν αναμόρφωσε απλώς το νέο τοπίο αλλά δημιούργησε
ένα ολότελα νέο και ανοίκειο κοινωνικό περιβάλλον.
Για τους χωρικούς, η μετάβαση αυτή συνοδεύτηκε από μια απαίτηση
δραστικής προσαρμογής. Έπαψαν πια να εργάζονται με τους δικούς τους
ρυθμούς και όφειλαν πλέον να δουλεύουν με τους ρυθμούς που
υπαγορεύει η μηχανή.
Οι περίοδοι δεν άλλαζαν πια ανάλογα με τις αστάθμητες βουλές του
καιρού, αλλά με βάση τις συνθήκες της αγοράς.
Η γη, όσο πενιχρή και αν είναι η σοδειά της, έπαψε να αποτελεί ένα
ασφαλές μέσο επιβίωσης δίπλα στον άνθρωπο, καθώς αντικαταστάθηκε
από την περιορισμένη και στέρφα γη όπου είναι χτισμένο το εργοστάσιο.

• Ο Άγγλος εργάτης, που ήταν ακόμα περισσότερο
μαθημένος στη ζωή της υπαίθρου παρά στη ζωή
της πόλης, φοβόταν και μισούσε τη μηχανή.
• Σε όλη τη διάρκεια της πρώτης περιόδου της
Βιομηχανικής Επανάστασης, οι εργάτες
επιτίθονταν στο στρατό εισβολής των μηχανών,
καίγοντας και καταστρέφοντας εργοστάσια.
• Στα τέλη του 18ου αιώνα για παράδειγμα, όταν
κατασκευάστηκαν τα πρώτα νηματουργία,
ολόκληροι οικισμοί προτίμησαν να εξεγερθούν
από το να εργαστούν σε αυτά.

• Όσο απεχθές και αν ήταν το ίδιο το εργοστάσιο, οι συνθήκες εργασίας
σε αυτό ήταν απείρως απεχθέστερες.
Η παιδική εργασία, ήταν συνηθισμένη και τα παιδιά άρχιζαν να
εργάζονται ακόμα και από την ηλικία των τεσσάρων ετών.
Το συνηθισμένο ωράριο εργασίας ήταν από την αυγή μέχρι τη δύση του
ήλιου.
Οι καταχρήσεις κάθε είδους και μορφής ήταν συχνές.

Εργασίας
• Χαρακτηριστική είναι η μαρτυρία ενός εργοστασιακού επόπτη που
έδωσε μια Κοινοβουλευτική Επιτροπή η οποία ανέλαβε το 1832 να
εξετάσει τις συνθήκες εργασίας:
Ερ. Τι ώρα το πρωί προσήλθαν τα κορίτσια για να εργαστούν στους
μύλους;
Απ. Για περίπου 6 βδομάδες, ερχόντουσαν στις 3 το πρωί και
τελείωναν στις 10: 00 με 10: 30 τη νύχτα.
Ερ. Πόσα διαλείμματα προβλέπονται για ανάπαυση και ξεκούραση
κατά τη διάρκεια αυτών των 19 ωρών εργασίας;

Εργασίας
Απ. Ένα τέταρτο της ώρας για πρωινό, μισή ώρα
για δείπνο και ένα τέταρτο για νερό.
Ερ. Αξιοποιούν ένα μέρος αυτού του χρόνου για
τον καθαρισμό των μηχανημάτων;
Απ. Συνήθως ήταν υποχρεωμένες να κάνουν το
επονομαζόμενο στέγνωμα. Καμιά φορά ξόδευαν
στη δουλειά αυτή ολόκληρο το διάλειμμα για
νερό ή πρωινό.
Ερ. Δεν ήταν πολύ δύσκολο να ξυπνάτε τα παιδιά
που υφίσταντο αυτή την εξαντλητική εργασία;
Εργασίας
Απ. Ναι, στην αρχή αναγκαζόμασταν να τα παίρνουμε κοιμισμένα και να τα
ταρακουνάμε για να ξυπνήσουν.
Ερ. Υπέστη κάποιο παιδί εργατικό ατύχημα;
Απ. Ναι, η μεγαλύτερη κόρη μου. Το δόντι του γραναζιού έπιασε το νύχι του
δείκτη του χεριού της και έκοψε το δάχτυλο κάτω από την άρθρωση.
Ερ. Τελικά έχασε το δάχτυλο της;
Απ. Είναι κομμένο στη δεύτερη άρθρωση.
Ερ. Πληρωνόταν κανονικά τους μισθούς της μετά το ατύχημα;
Απ. Μόλις έπαθε το ατύχημα, σταμάτησε να λαμβάνει οποιοδήποτε μισθό.

• Ήταν μια μακάβρια εποχή. Οι ατέλειωτες ώρες εργασίας. Η βρομιά
και η δυσωδία των εργοστασίων, η απουσία ακόμα και
στοιχειωδών μέτρων ασφάλειας, όλα μαζί χάρισαν στον πρώιμο
βιομηχανικό καπιταλισμό μια φήμη που στο νου πολλών
ανθρώπων ανά τον κόσμο παραμένει άσβεστη.
• Ακόμα χειρότερες ήταν οι συνθήκες εργασίας στις φτωχογειτονιές
όπου ζούσαν οι περισσότεροι εργάτες και στις οποίες επέστρεφαν
μετά τον καθημερινό τους μόχθο.
• Το προσδόκιμο ζωής στο Manchester ήταν τα 17 χρόνια, ηλικία που
αντανακλά το γεγονός ότι η βρεφική θνησιμότητα ξεπερνούσε το
50%.
• Χαρακτηριστική είναι η αναφορά ενός κυβερνητικού επιτρόπου, ο
οποίος περιγράφει το 1839 μία εργατική περιοχή της Γλασκόβης,
που ονομαζόταν «Άνεμοι».
«Η περιοχή των Ανέμων… στεγάζει έναν πληθυσμό 𝟏𝟓. 𝟎𝟎𝟎 έως
𝟑𝟎. 𝟎𝟎𝟎 ατόμων. Αποτελείται από πολλά στενοσόκακα και
τετράγωνες εσωτερικές αυλές. Στη μέση κάθε αυλής υπάρχει ένας
κοπροσωρός. Όσο αποκρουστική και αν ήταν η εξωτερική
εμφάνιση αυτών των σπιτιών, ήμουν εντελώς απροετοίμαστος για
το θέαμα της δυστυχίας και της φτώχειας που συνάντησα στο
εσωτερικό τους.

Σε ορισμένα υπνοδωμάτια που επισκεφτήκαμε τη νύχτα, είδαμε
πλήθη ανθρώπων να στοιβάζονται στο πάτωμα. Συχνά βλέπαμε 15
με 20 άντρες και γυναίκες να είναι κουλουριασμένοι και
σφιχταγκαλιασμένοι, άλλοι ντυμένοι και άλλοι γυμνοί. Η
επίπλωση ήταν υποτυπώδης και το μόνο που πρόδιδε ότι οι
βρομερές αυτές τρύπες ήταν τόποι κατοικίας ήταν η φωτιά που
έκαιγε στο παραγώνι. Οι κλοπές και η πορνεία ήταν οι κύριες
πηγές εισοδήματος αυτών των ανθρώπων.»

Adam Smith
Adam Smith 1723 – 1790

Ο Κόσμος του Adam Smith
• Ο κόσμος του 18𝜊𝜐 αιώνα ήταν παράξενος, αποτρόπαιος και
ασυστηματοποίητος για τον παρατηρητή όχι μόνο του σήμερα αλλά
και εκείνου του καιρού.
• Για αυτό είναι ακόμα πιο αξιοπερίεργο ότι ο κόσμος αυτός μπορούσε
να συμφιλιωθεί με τη Φιλοσοφία της Ηθικής που οραματιζόταν ο Dr.
Smith ή ότι αυτός ο πολυμαθής άνθρωπος ισχυριζόταν ότι σε αυτό
τον κόσμο έβλεπε το ξεκάθαρο περίγραμμα μεγαλειωδών νόμων με
σκοπιμότητα που σχημάτιζαν ένα αποτελεσματικό υπερσύνολο
γεμάτο σημασία.
Τι είδους άνθρωπος ήταν όμως αυτός ο ευγενής φιλόσοφος;
• Τη δεκαετία του 1760 , όποιος επισκεπτόταν την Αγγλία ήταν πολύ
πιθανό να ακούσει για κάποιον Adam Smith, στο πανεπιστήμιο της
Γλασκόβης. O Dr. Smith ήταν πολύ γνωστός αν όχι πασίγνωστος.
• Στη Γλασκόβη ο Adam Smith έδινε διαλέξεις για τα προβλήματα της
φιλοσοφίας της ηθικής, ένα γνωστό αντικείμενο με μεγαλύτερη
ευρύτητα τότε από ότι σήμερα.
• Η φιλοσοφία της ηθικής κάλυπτε ολόκληρο το φάσμα από τις πιο
ευγενείς παρορμήσεις του ανθρώπου για τάξη και αρμονία μέχρι τις
κάπως λιγότερο εύτακτες και αρμονικές δραστηριότητες του στα
πλαίσια της εξασφάλισης των προς το ζην.
• «Είμαι εραστής των βιβλίων μου και μόνο» . Έτσι
περιέγραψε κάποτε ο Adam Smith τον εαυτό του
σε κάποιον φίλο του, ενώ ταυτόχρονα επιδείκνυε
με καμάρι τη βιβλιοθήκη του.
• Σε όλη του τη ζωή ο Adam Smith έπασχε από
καταθλίψεις. Το κεφάλι του έτρεμε και μιλούσε με
ένα περίεργο τραύλισμα.
Άγαλμα του Adam Smith
• Επιπλέον, υπήρχε η διαβόητη αφηρημάδα του. στο Εδιμβούργο
Υπάρχουν πάρα πολλές αφηγήσεις σχετικά. Κάποια
φορά κατέβηκε στον κήπο του ντυμένος μόνο με
μια ρόμπα και, απορροφημένος από τις σκέψεις
του, περπάτησε 25𝑘𝑚 πριν το συνειδητοποιήσει.
Adam Smith – Σύντομο Βιογραφικό
• Ο Adam Smith γεννήθηκε στην πόλη Kircaldy (Κερκόντι) της Σκωτίας.
Ήταν γιός της Μαργαρίτας Ντάγκλας.
• Ο πατέρας του λεγόταν επίσης Adam Smith και εργάστηκε ως
δικηγόρος και δημόσιος υπάλληλος. Πέθανε 6 μήνες πριν την
γέννηση του Adam Smith .
• Όταν ήταν τεσσάρων ετών, ο Smith απήχθη από μια ομάδα
περιπλανώμενων τσιγγάνων και απελευθερώθηκε μετά από
ενέργειες του θείου του.
• Ο Adam Smith παρακολούθησε το σχολείο Μπουργκ από το 1729 ως
το 1737,όπου μελέτησε λατινικά, μαθηματικά και ιστορία.
• Ο Adam Smith εισήχθη στο πανεπιστήμιο της Γλασκόβης στην ηλικία
των δεκατεσσάρων ετών, όπου σπούδασε ηθική φιλοσοφία. Στη
Γλασκόβη ο Smith ανέπτυξε το πάθος του για την ελευθερία, τον
λογισμό και την ελευθερία του λόγου.
• Στα 17 του πήγε στην Οξφόρδη με υποτροφία, κάνοντας ταξίδι με
άλογο και παρέμεινε εκεί για έξι χρόνια.
• Το 1751 έγινε καθηγητής στο Πανεπιστήμιο της Γλασκόβης στην έδρα
της λογικής, ενώ αμέσως μετά του δόθηκε η έδρα της Φιλοσοφίας της
Ηθικής.
• Το 1759 εξέδωσε το βιβλίο με τίτλο «Η Θεωρία των Ηθικών
Συναισθημάτων» που αμέσως δημιούργησε αίσθηση.

• Κατά τη διάρκεια μιας τριετούς περιοδείας στην Ευρώπη συνάντησε
τους κορυφαίους στοχαστές της εποχής του διαφωτισμού
συμπεριλαμβανομένων των Benjamin Franklin και Dr. Samuel
Johnson.
• Ενώ ταξίδευε, ο Smith εργάστηκε για το βιβλίο του «Πλούτος των
Εθνών» το οποίο ολοκλήρωσε δέκα χρόνια αργότερα.
• Το 1776 κατά την διάρκεια του Σκωτσέζικου Διαφωτισμού εκδόθηκε
το βιβλίο του «Έρευνα για τη Φύση και τα Αίτια του Πλούτου των
Εθνών».

Adam Smith – Ο Πλούτος των Εθνών
• Το βιβλίο του Adam Smith, ο πλούτος
των εθνών έχει αποκαλεστεί ως το
απαύγασμα όχι μόνο ενός μεγάλου
μυαλού, αλλά και μιας ολόκληρης
εποχής.
• Και όμως δεν είναι με την αυστηρή
έννοια του όρου ένα «πρωτότυπο
βιβλίο»

• Σειρά ολόκληρη διανοητών πριν από τον
Smith, όπως ο Locke, ο σκωτσέζος
οικονομολόγος Stewart, ο Hume και πλήθος
άλλοι, είχαν φτάσει κοντά στην αντίληψη
του για τον κόσμο. Ο Smith πήρε από όλους
αυτούς.
• Αναφέρονται ονομαστικά πάνω από 100
συγγραφείς στην πραγματεία του.

• Το διαφορετικό που έκανε ο Smith, ήταν ότι έριξε τα δίχτυα του σε
μεγάλη έκταση. Εκεί που οι άλλοι διαλεύκαναν το 𝛼 ή το 𝛽 σημείο, O
Smith φώτισε όλο το τοπίο.
• Ο Smith στον πλούτο των εθνών παρουσιάζει μια ολοκληρωμένη
εικόνα της οικονομίας. Βλέπει την οικονομία σαν να ήταν ένα ζωντανός
οργανισμός.
• Ο Πλούτος των εθνών είναι ένα τεράστιο πανόραμα. Μεταξύ μιας
σειράς θεμάτων, συζητά την προέλευση και τη χρήση των χρημάτων,
τη μαθητεία, τις στατιστικές, τη σπατάλη, τον στρατό, το εξωτερικό
εμπόριο, τους ιδιοκτήτες, τον κλήρο, τα δικαιώματα, τη γεωργία και τις
αναταραχές στις αμερικάνικες αποικίες.

Adam Smith – Οι Νόμοι της Αγοράς
• Εν συντομία οι νόμοι της αγοράς του
Adam Smith είναι οι εξής:
 Η επιθυμία για πλούτο διαπερνά
όλη την ανθρώπινη δραστηριότητα.
Επομένως το προσωπικό
συμφέρον, ή το κέρδος παρακινεί
τους ανθρώπους να εκτελέσουν τα
απαραίτητα καθήκοντα για τα
οποία η κοινωνία είναι
διατεθειμένη να πληρώσει.
• Όπως γράφει ο Smith
«Δεν περιμένουμε το δείπνο μας από την καλοσύνη του κρεοπώλη,
του ζυθοποιού ή του αρτοποιού αλλά από το σεβασμό μας για το
προσωπικό του συμφέρον»
Έτσι,
ο πρώτος νόμος της αγοράς είναι το ατομικό συμφέρον ή το κίνητρο
του κέρδους.

Σημείωση:
Η γενική ιδέα προϋπήρχε.
Π.χ. Mandeville (1714):
The Fable of the Bees, or Private Vices,
Public Benefits

Πώς όμως μπορούν να ωφελήσουν την κοινωνία οι εγωιστικές
επιθυμίες του ατόμου; Τι εμποδίζει την απληστία να προκαλεί
ανελέητη εκμετάλλευση από τους κερδοσκόπους;
• Ο Smith απαντάει ότι το άτομο στη διαδικασία παροχής προσωπικών
συμφερόντων, συμβάλλει άθελα του στην οικονομική ευημερία της
κοινωνίας.
• Το άτομο που χρεώνει υπερβολικά για τα προϊόντα σύντομα θα χάσει
την πελατεία του από την παρέμβαση των ανταγωνιστών του με τις
φθηνότερες τιμές τους.

• Εάν οι μισθοί είναι πολύ μικροί, οι εργαζόμενοι θα προσληφθούν σε
άλλον εργοδότη που θα πληρώνει περισσότερα για τις υπηρεσίες
τους.
• Έτσι, τα εγωιστικά κίνητρα μετριάζονται από την αλληλεπίδραση, με
αποτέλεσμα την αρμονική κοινωνία.
Ο δεύτερος νόμος της αγοράς είναι επομένως ο ανταγωνισμός

• Oι πιθανές αντιφάσεις και τα
συστηματικά προβλήματα που
δημιουργούν οι νόμοι της αγοράς
μπορούν να επιλυθούν με «το αόρατο
χέρι» του συστήματος.
• Το αόρατο χέρι της αγοράς
χρησιμοποιεί τους προσωπικούς
εγωισμούς για να επιτύχει το κοινό
(δημόσιο) συμφέρον.

Adam Smith – Το Σύστημα της Αγοράς
• Σύμφωνα με τον Smith, (σύμφωνα με το σύστημα της αγοράς), κάθε
εργαζόμενος επιλέγει ελεύθερα ένα επάγγελμα. Ανάμεσα από ένα
τέτοιο πλήθος επιλογών η κοινωνία καρπώνεται το όφελος από την
εκπλήρωση όλων των απαραίτητων εργασιών που πρέπει να γίνουν.
• Το άτομο με κίνητρο το προσωπικό συμφέρον επιλέγει μια
συγκεκριμένη εργασία. Ο ανταγωνισμός εμποδίζει το άτομο να
επιβαρύνει υπερβολικά την κοινωνία.
• Έτσι οι δύο νόμοι της αγοράς, το συμφέρον και ανταγωνισμός,
αντιδρούν μεταξύ τους και σχηματίζουν μια ισορροπία,
διασφαλίζοντας την επιβίωση της κοινωνίας.

• Επιπλέον, οι νόμοι της αγοράς εκτός του ότι
διασφαλίζουν ότι οι τιμές της αγοράς είναι
ανταγωνιστικές, καθορίζουν και τις ποσότητες
των παραγόμενων αγαθών.
• Όπως εξηγεί ο Smith όταν οι καταναλωτές
απαιτούν περισσότερα γάντια από παπούτσια,
θα υπάρχει μια έντονη δραστηριότητα στην
επιχείρηση των γαντιών, αλλά μικρή ζήτηση
για τα παπούτσια. Κατά συνέπεια η τιμή των
γαντιών θα αυξηθεί καθώς η ζήτηση
υπερβαίνει την προσφορά. Αντίστοιχα η τιμή
των παπουτσιών θα μειωθεί.

• Αλλά όσο ανεβαίνουν οι τιμές των γαντιών, θα ανεβαίνουν και τα κέρδη
της βιομηχανίας των γαντιών. Και καθώς θα πέφτουν οι τιμές των
παπουτσιών, θα μειώνονται και τα κέρδη στη βιομηχανία των
παπουτσιών.
• Και πάλι το προσωπικό συμφέρον θα επέμβει να αποκαταστήσει την
ισορροπία.
• Εργάτες θα απολυθούν από τον κλάδο της βιομηχανίας των παπουτσιών,
καθώς οι βιομηχανίες θα μειώσουν την παραγωγή τους και θα
μεταπηδήσουν στην παραγωγή γαντιών η οποία ανθεί.

• Το αποτέλεσμα είναι προφανές: Η παραγωγή γαντιών θα αυξηθεί και
η παραγωγή παπουτσιών θα μειωθεί. Αυτό ακριβώς επιθυμούσε η
κοινωνία.
• Συνοψίζοντας τους νόμους του Adam Smith καταλήγουμε στα εξής

συμπεράσματα για τις τιμές, τις ποσότητες παραγωγής και τα
εισοδήματα.

Τιμές: Ο ανταγωνισμός οδηγεί τις τιμές κοντά στο κόστος παραγωγής
(δεν επιτρέπει στον πωλητή να εκμεταλλευτεί τον αγοραστή).
Ποσότητες: Οι παραγωγοί συμμορφώνονται με τις προτιμήσεις της
κοινωνίας (υψηλή ζήτηση ⇒αύξηση των τιμών ⇒ αύξηση της
παραγωγής).
Εισοδήματα: Ο ανταγωνισμός εγγυάται ότι δεν μπορούν να υπάρξουν
μακροχρόνια υψηλοί μισθοί για ένα είδος εργασίας, ή υψηλά ποσοστά
κέρδους σε ένα κλάδο.

Έτσι όμως πράγματι λειτουργεί κόσμος;
• Ως ένα μεγάλο βαθμό έτσι λειτουργούσε την εποχή του Adam Smith.
Ακόμα και στην εποχή του, φυσικά, υπήρχαν ήδη συντελεστές (π.χ.
συμμαχίες βιομηχανιών) που παρέμβαιναν στην ελεύθερη
λειτουργία του συστήματος της αγοράς.
• Επιπλέων, υπήρχαν ενδείξεις ότι ένας μεγάλος αριθμός ανθρώπων
δεν επωφελήθηκε από το σύστημα. Τα παιδιά για παράδειγμα στα
κλωστήρια δεν μπορούσαν με κανένα τρόπο να θεωρηθούν εξίσου
δυνατοί συντελεστές της αγοράς με τους εργοδότες τους που τα
κοίμιζαν, τα τάιζαν και τα εκμεταλλευόντουσαν.
• Πάντως παρόλες τις αποκλίσεις, η Αγγλία του 18𝜊𝜐 αιώνα έμοιαζε με
το μοντέλο που ο Adam Smith είχε στο μυαλό του. Οι επιχειρήσεις
ήταν ανταγωνίστηκες, το μέσο εργοστάσιο ήταν μικρό, οι τιμές
ανέβαιναν και έπεφταν καθώς αυξανόταν ή μειωνόταν η ζήτηση, και
οι μεταβολές στις τιμές όντως προκαλούσαν μεταβολές στην
παραγωγή και την απασχόληση.

• Ο κόσμος του Adam Smith αποκλήθηκε ο κόσμος του ατομικιστικού
ανταγωνισμού. Ένας κόσμος στον οποίο κανένας συντελεστής του
παραγωγικού μηχανισμού, είτε από την πλευρά του κεφαλαίου, είτε
από την πλευρά της εργασίας, δεν ήταν αρκετά ισχυρός ώστε να
παρέμβει ή να αντισταθεί στις πιέσεις του ανταγωνισμού.
• Ήταν ένας κόσμος στον οποίο κάθε συντελεστής ήταν αναγκασμένος
να κυνηγά το προσωπικό του συμφέρον σε ένα τεράστιο κοινωνικό
καυγά.

Ο Κόσμος της Φτώχιας
• Τον 18𝜊 αιώνα στην Αγγλία, το
πρόβλημα που απασχολούσε
περισσότερο τον κόσμο, ήταν το αιώνιο
πρόβλημα των φτωχών.
• Η Αγγλία, το 1720 είχε ενάμισι
εκατομμύριο φτωχούς. Ενώ ο συνολικός
πληθυσμός ήταν μόλις 12 με 13
εκατομμύρια.
William Powell Frith –
Poverty and Wealth

Ο Κόσμος της Φτώχιας
• Ο Adam Smith υποστήριζε ότι «καμία κοινωνία δεν μπορεί να
ευημερεί και να ευτυχεί ενόσω το κατά πολύ μεγαλύτερο μέρος της
πένεται και δυστυχεί»
• Θεωρούσε επιπλέον ότι η κοινωνία βρισκόταν σε πορεία συνεχούς
βελτίωσης. Ότι ωθούνταν, θέλοντας και μη προς ένα θετικό στόχο.
• Δεν προχωρούσε επειδή έτσι ήθελαν κάποιοι ή το Κοινοβούλιο
ψήφιζε κάποιους νόμους ή η Αγγλία κέρδιζε κάποια μάχη.
Προχωρούσε επειδή, κάτω από την επιφάνεια των πραγμάτων,
κρυβόταν μια δυναμική που κινητοποιούσε το κοινωνικό σύνολο σαν
μια τεράστια μηχανή.

Ο Καταμερισμός της Εργασίας – Adam Smith
• Παρατηρώντας την αγγλική σκηνή, ο Adam Smith συνειδητοποίησε
ένα οφθαλμοφανές γεγονός. Την τρομακτική αύξηση της
παραγωγικότητας που προέκυψε από το λεπτομερή καταμερισμό και
την εξειδίκευση της εργασίας.
• Στην αρχή του βιβλίου «Ο Πλούτος των Εθνών», ο Smith γράφει για
ένα εργοστάσιο καρφιτσών. Εντυπωσιάσθηκε τόσο πολύ από αυτό το
εργοστάσιο καρφιτσών των δέκα ατόμων που με τον καταμερισμό
της εργασίας κατάφερναν να κατασκευάζουν πάνω από
48.000 καρφίτσες ημερησίως που έγραψε για αυτό.

• Αλλά το μεγαλύτερο πλεονέκτημα του
καταμερισμού της εργασίας είναι ότι
στην πραγματικότητα, απλοποιεί τις
περισσότερες εργασιακές
δραστηριότητες.
• Το πλεονέκτημα του βρίσκεται στη
δυνατότητα να αυξάνει, όπως λέει ο
Smith «αυτή τη γενική χλιδή που
εκτείνεται και στις χαμηλότερες τάξεις
των ανθρώπων».

Σημείωση:
Από τη σκοπιά του σήμερα, εκείνη η «γενική χλιδή» του 18𝜊𝜐 αιώνα
μοιάζει περισσότερο με μια ζωή γεμάτη στερήσεις. Αλλά, αν
εξετάσουμε το θέμα στην ιστορική του προοπτική, αν συγκρίνουμε τη
μοίρα του εργάτη στην Αγγλία του 18𝜊𝜐 αιώνα με τη μοίρα των
όμοιων του ένα ή δύο αιώνες πιο πριν, είναι σαφές ότι, όσο μίζερη κι
αν ήταν η ζωή του, δεν έπαυε να αποτελεί μια σημαντικότατη
βελτίωση.

Η Άνοδος της Παραγωγικότητας – Adam Smith
Τι είναι αυτό όμως που οδηγεί την κοινωνία σε αυτό τον υπέροχο
πολλαπλασιασμό του πλούτου;
• Ο Smith βλέπει δύο βαθιά εδραιωμένους νόμους συμπεριφοράς οι
οποίοι ωθούν το σύστημα της αγοράς σε μια συνεχή άνοδο της
παραγωγικότητας.
Ο πρώτος νόμος είναι ο Νόμος της Συσσώρευσης
• Ας θυμηθούμε ότι ο Adam Smith ζούσε σε μια εποχή όπου οι
ανερχόμενοι βιομηχανικοί καπιταλιστές μπορούσαν να κάνουν και
έκαναν τεράστιες περιουσίες από τις επενδύσεις τους.

• Ο πρώτος και κύριος σκοπός της μεγάλης πλειονότητας των
ανερχόμενων καπιταλιστών ήταν να συσσωρεύουν τις αποταμιεύσεις
τους.
• Ο Adam Smith δεν ενέκρινε τη συσσώρευση χάριν της συσσώρευσης.
Ήταν στο κάτω κάτω φιλόσοφος με τη περιφρόνηση που νοιώθει
κάθε φιλόσοφος για ματαιότητα του πλούτου.
• Στη συσσώρευση του κεφαλαίου ο Smith έβλεπε ένα μεγάλο όφελος
για την κοινωνία. Διότι το κεφάλαιο αν το χρησιμοποιήσει κανείς για
μηχανήματα, παρείχε εκείνον ακριβώς το θαυμάσιο καταμερισμό της
εργασίας που πολλαπλασιάζει τις παραγωγικές ενέργειες του
ανθρώπου.

• Έτσι σύμφωνα με τον Smith η φιλοχρηματία της ατομικής πλεονεξίας
και πάλι συντελεί στην ευημερία της κοινωνίας.
• Για εκείνον ο κόσμος έχει τη δυνατότητα να βελτιώνεται επ’ αόριστον
και το μέγεθος της αγοράς περιορίζεται μόνο από τη γεωγραφική
εξάπλωση.
• «Συσσωρεύετε και ο κόσμος θα ωφεληθεί», λέει ο Smith. Και βέβαια
στην εποχή του, εκείνοι που ήταν σε θέση να συσσωρεύουν έδειχναν
εξαιρετικά πρόθυμοι να το κάνουν.

• H συσσώρευση όμως σημαίνει περισσότερες μηχανές. Και οι
περισσότερες μηχανές σήμαιναν μεγαλύτερη ζήτηση για εργάτες. Και
αυτή με τη σειρά της, αργά ή γρήγορα, θα οδηγούσε σε υψηλότερες
αμοιβές, που κάποτε θα ροκάνιζαν εντελώς τα κέρδη, την πηγή της
συσσώρευσης.
Πώς ξεπερνιέται αυτό το εμπόδιο;

Ξεπερνιέται με το δεύτερο μεγάλο νόμο του Adam Smith, το Νόμο
του Πληθυσμού
• Ο Smith το διατύπωσε ως εξής: «… η ζήτηση για ανθρώπους, όπως και
για κάθε άλλο εμπόρευμα, αναγκαστικά ρυθμίζει την παραγωγή των
ανθρώπων.»
• Στις μέρες του Smith, η βρεφική θνησιμότητα στις χαμηλές τάξεις
ήταν τρομακτικά υψηλή. Λέει ο Smith: «Δεν είναι σπάνιο στα
υψίπεδα της Σκωτίας, μια μητέρα που έφερε στον κόσμο είκοσι
παιδιά να έχει ζωντανά μόνο τα δύο.»
• Σε πολλά μέρη της Αγγλίας, τα μισά παιδιά πέθαιναν πριν γίνουν
τεσσάρων χρονών, και σχεδόν παντού τα μισά παιδιά δεν κατάφερναν
να ξεπεράσουν την ηλικία των εννέα ή δέκα ετών.

• Ο υποσιτισμός, οι κακές συνθήκες
διαβίωσης, το κρύο και οι ασθένειες
θέριζαν τις χαμηλότερες τάξεις.
• Σύμφωνα με τον Smith οι υψηλότεροι
μισθοί το πιθανότερο ήταν να έχουν
σημαντική επίδραση στον αριθμό των
παιδιών που θα έφταναν σε ηλικία
εργασίας.

Adam Smith - Επίμετρο
• Οι ιδέες που συνδέθηκαν με τον Smith έγιναν οι
βάσεις της κλασικής σχολής οικονομικών και του
έδωσαν μια θέση στην ιστορία ως ο πατέρας των
οικονομικών.
• Οι πρωταρχικές έννοιες του Smith, όπως το αόρατο
χέρι και ο διαχωρισμός της εργασίας, είναι τώρα
πεμπτουσιώδεις οικονομικές θεωρίες.
• Ο Smith πέθανε στις 19 Ιουλίου 1790, σε ηλικία 67
ετών. Περιέργως, ο θάνατος του πέρασε σχετικά
απαρατήρητος.

Adam Smith - Επίμετρο
• Οι ιδέες του προωθούνται ζωντανά με τη
μορφή σύγχρονων οικονομικών ερευνών και
ινστιτούτων όπως το Ινστιτούτο Adam Smith.
• Το 2007, η Τράπεζα της Αγγλίας έβαλε την
εικόνα του στη σημείωση των 20 λεπτών της
λίρας.

Η Κραυγή των Παιδιών– Elizabeth Barrett
Browning – (Ποίηση, Απόσπασμα)
Μήπως εσείς αδέρφια μου ακούτε τα παιδιά που κλαίνε,
Προτού τη θλίψη που φέρνουνε τα χρόνια;
Τα νεαρά τους κεφάλια στηρίζουν στις μητέρες τους,
Μα ούτε αυτό μπορεί να σταματήσει τα δάκρυά τους.
Elizabeth Barrett Browning

1806 – 1861

Browning (Απόσπασμα)
Τ' αρνάκια βελάζουν στα λιβάδια,
Οι νεοσσοί τιτιβίζουνε στη φωλιά,
Τα ελαφάκια παίζουνε με τις σκιές,
Τα μπουμπούκια ακολουθούν κυματίζοντας τον άνεμο στη Δύση:

Browning (Απόσπασμα)
Όμως τα νεαρά, τα τόσο νεαρά παιδιά, αδέρφια μου,
Κλαίνε, μόνο κλαίνε πικρά!
Κλαίνε, όταν οι άλλοι παίζουν,
Στη χώρα των ελευθέρων.
….
Μετάφραση: Πρίμπα Γιάννα

Elizabeth Barrett Browning – “The Cry of the
Children”
• Το ποίημα της Elizabeth Barrett Browning “The Cry of the Children”
είναι ένα κατηγορητήριο με έντονο πάθος για την παιδική εργασία
στη βιομηχανική Αγγλία του 19𝜊𝜐 αιώνα.
• Δημοσιεύτηκε για πρώτη φορά το 1843 και αργότερα
αναθεωρήθηκε πολλές φορές.
• Το ποίημα αποτυπώνει την ανηθικότητα της εκμετάλλευσης των
παιδιών ως εργαζομένων και καταδικάζει τόσο τους ανθρώπους,
όσο και τους κοινωνικούς θεσμούς που υποστηρίζουν τη παιδική
εργασία ως πρακτική.

Elizabeth Barrett Browning – “The Cry of the
Children”
• Το ποίημα είχε επικριθεί στην εποχή του και εξακολουθεί ακόμα
και σήμερα να θεωρείται από κάποιους ως ένα βαθιά
συναισθηματικό έργο.
• Το ποίημα παρόλα αυτά έχει γνωρίσει επιτυχία και έχει πετύχει
όχι μόνο να αποκαλύψει την εκμετάλλευση των παιδιών της
εργατικής τάξης, αλλά και να συγκεντρώσει μεγαλύτερη
δημόσια υποστήριξη για τις μεταρρυθμίσεις της παιδικής
εργασίας στη βιομηχανική Αγγλία.
• Το ποίημα είναι διαθέσιμο στον σύνδεσμο
https://www.poetryfoundation.org/poems/43725/the-cry-of-
the-children .
Elizabeth Barrett Browning – Σύντομο
Βιογραφικό
• Η Elizabeth Barrett Browning ήταν μία από τις
σημαντικότερες Βρετανίδες ποιήτριες της Βικτωριανής
εποχής.
• Γεννήθηκε στην Αγγλία το 1806 από πλούσια οικογένεια,
που αντλούσε τα πλούτη της από φυτείες ζαχαροκάλαμου
στη Τζαμάικα. Μεγαλύτερη από 12 άλλα αδέλφια, πέρασε
τα παιδικά της χρόνια στο Hertfordshire.
• Το πρώτο της ποίημα δημοσιεύτηκε ανώνυμα, όταν ήταν
δεκατεσσάρων ετών.

• Η E.B. έδειξε από νωρίς την κλίση της στα γράμματα και ιδιαίτερα
στην ποίηση. Για κορίτσι της εποχής της ήταν πολύ μορφωμένη. Είχε
γνώσεις στα Ελληνικά και τα Λατινικά και έμαθε να μιλάει Γαλλικά,
Ιταλικά και Πορτογαλικά. Της είχε επιτραπεί να παρακολουθεί
μαθήματα μαζί με τον αδερφό της. Όμως, επειδή ήταν κορίτσι, η
οικογένειά της τηρώντας τις παραδόσεις δεν της επέτρεψε να
σπουδάσει.
• Στα εφηβικά της χρόνια, αντιμετώπισε προβλήματα υγείας, τα οποία
την ταλαιπωρούσαν σχεδόν σε όλη τη σύντομη ζωή της.

• Από την ηλικία των είκοσι ως σαράντα ετών, ενώ η μητέρα της πεθαίνει,
το 1828, έρχονται απανωτές οικογενειακές συμφορές και η πατρική
περιουσία εξανεμίζεται, η E.B. ζει μια πολύ περιοριστική ζωή στο
Λονδίνο.
• Παράλληλα, η φήμη της απλώνεται στους ποιητικούς και λογοτεχνικούς
κύκλους.
• Στην ηλικία των σαράντα ετών και ενώ είναι σχεδόν παράλυτη, την
επισκέπτεται και την ερωτεύεται ο ποιητής Robert Browning.
Παντρεύονται και φεύγουν για την Ιταλία, όπου νιώθει να αναλαμβάνει
τις δυνάμεις της. Το 1849 αποκτούν το γιο τους, Πεν.

• Το 1857, η E.B. δημοσιεύει το έμμετρο μυθιστόρημα
"Aurora Leigh". στο οποίο απεικονίζεται η κυριαρχία
των ανδρών στις γυναίκες.
• Πολιτικά και κοινωνικά θέματα ενσαρκώνουν το
μεταγενέστερο έργο της E.B.
• Στην ποίησή της ασχολείται έντονα με την καταπίεση
των Ιταλών από τους αυστριακούς, τα ορυχεία, την
παιδική εργασία και την δουλεία.

• Πεθαίνει το 1861, σε ηλικία 55 ετών, και θάβεται
στο παλιό προτεσταντικό νεκροταφείο της
Φλωρεντίας. Η "Casa Guidi", η κατοικία των
Browning στη Φλωρεντία είναι σήμερα ιδιοκτησία
του Eaton College.
• H Elizabeth Barrett Browning ακούστηκε και

αναγνωρίστηκε σε όλη την Ευρώπη. Στις μέρες μας
το έργο της είναι γνωστό παγκοσμίως.

Ερωτήσεις
1. Να περιγράψετε τις ευρωπαϊκές κοινωνίες του 18𝜊𝜐 Αιώνα
2. Να αναφέρετε τους τρεις παράγοντες με τους οποίους η Αγγλία
διαχωρίζεται από τα άλλα κράτη του 18ου αιώνα
3. Ποια είναι τα βασικά χαρακτηριστικά της Βιομηχανικής
Επανάστασης. Που εκδηλώθηκε πρώτα η Βιομηχανική
Επανάσταση;
4. Να αναφέρετε τις πρώτες συνέπειες τις Βιομηχανικής
Επανάστασης
5. Με ποιο τρόπο το εργοστάσιο τον 18ο αιώνα δημιούργησε ένα
ολότελα νέο και ανοίκειο κοινωνικό περιβάλλον;

Ερωτήσεις
6. Πώς αντιμετώπισε ο Άγγλος εργάτης τα εργοστάσια κατά την
περίοδο της πρώτης Βιομηχανικής Επανάστασης;
7. Πώς ήταν η συνθήκες εργασίας στα εργοστάσια κατά τα πρώτα
χρόνια εμφάνισης τους;
8. Ποια εποχή έζησε ο Adam Smith;
9. Αναφέρετε δύο έργα του Adam Smith
10. Σε τι διαφέρει το έργο του Adam Smith στον «Πλούτο των Εθνών»
με τις αντίστοιχες απόψεις που είχαν εκφράσει οι προγενέστεροι
από αυτόν στοχαστές;

Ερωτήσεις
11. Με ποια θέματα καταπιάνεται ο Adam Smith στον «Πλούτο των
Εθνών»;
12. Να αναφέρεται συνοπτικά τους νόμους της αγοράς του Adam
Smith
13. Ποια είναι συμπεράσματα για τις τιμές, τις ποσότητες παραγωγής
και τα εισοδήματα με βάση τους νόμους της αγοράς του Adam
Smith?
14. Ποιο είναι το μεγαλύτερο πλεονέκτημα του καταμερισμού της
εργασίας σύμφωνα με τον Adam Smith?
15. Ποιοι νόμοι σύμφωνα με τον Adam Smith οδηγούν την κοινωνία
στον πολλαπλασιασμό του πλούτου;
Βιβλιογραφία
• Κοινωνική και Οικονομική Ιστορία της Ευρώπης, Κ. Γαγανάκης, Ελληνικό
Ανοικτό Πανεπιστήμιο, 1999
• Η γένεση της οικονομικής κοινωνίας, Heilbroner Robert L.,Mildberg
William, 1η έκδοση, 2010, ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΚΡΙΤΙΚΗ ΑΕ
• Οι φιλόσοφοι του οικονομικού κόσμου, Heilbroner Robert L. , 1η έκδοση,
2000, ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΚΡΙΤΙΚΗ ΑΕ
• The Industrial Revolution in the Eighteenth Century: an Outline of the
Beginnings of the Modern Factory System in England, Paul Mantoux, The
Economic Journal, Volume 39, Issue 153, 1 March 1929
• The Condition of the Working Class in England, F. Engels, New York:
Macmillan, 1958
• Η εξέλιξη της οικονομικής σκέψης, Backhouse Robert E., 1η έκδοση, 2009,
ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΚΡΙΤΙΚΗ ΑΕ
• Barrett – Browining Elizabeth, Η κραυγή των παιδιών, Εκδόσεις 24
Γράμματα, 2017

06 Η Κοινωνία Της Ευρώπης Του 18ου Αιώνα - Adam Smith

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

06 Η Κοινωνία Της Ευρώπης Του 18ου Αιώνα - Adam Smith

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Ιστορία Οικονομικών

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΔΥΤΙΚΗΣ ΑΤΤΙΚΗΣ – ΤΜΗΜΑ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΤΟΥΡΙΣΜΟΥ

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΔΥΤΙΚΗΣ ΑΤΤΙΚΗΣ – ΤΜΗΜΑ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΤΟΥΡΙΣΜΟΥ

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΔΥΤΙΚΗΣ ΑΤΤΙΚΗΣ – ΤΜΗΜΑ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΤΟΥΡΙΣΜΟΥ

Λονδίνο και Τάμεσης – 𝟏𝟖𝝄𝝇 Αιώνας

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΔΥΤΙΚΗΣ ΑΤΤΙΚΗΣ – ΤΜΗΜΑ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΤΟΥΡΙΣΜΟΥ

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΔΥΤΙΚΗΣ ΑΤΤΙΚΗΣ – ΤΜΗΜΑ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΤΟΥΡΙΣΜΟΥ

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΔΥΤΙΚΗΣ ΑΤΤΙΚΗΣ – ΤΜΗΜΑ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΤΟΥΡΙΣΜΟΥ

Γκραβούρα που αποτυπώνει την αγροτική ζωή

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΔΥΤΙΚΗΣ ΑΤΤΙΚΗΣ – ΤΜΗΜΑ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΤΟΥΡΙΣΜΟΥ

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΔΥΤΙΚΗΣ ΑΤΤΙΚΗΣ – ΤΜΗΜΑ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΤΟΥΡΙΣΜΟΥ

View of the City and London Bridge -1700

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΔΥΤΙΚΗΣ ΑΤΤΙΚΗΣ – ΤΜΗΜΑ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΤΟΥΡΙΣΜΟΥ

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΔΥΤΙΚΗΣ ΑΤΤΙΚΗΣ – ΤΜΗΜΑ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΤΟΥΡΙΣΜΟΥ

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΔΥΤΙΚΗΣ ΑΤΤΙΚΗΣ – ΤΜΗΜΑ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΤΟΥΡΙΣΜΟΥ

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΔΥΤΙΚΗΣ ΑΤΤΙΚΗΣ – ΤΜΗΜΑ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΤΟΥΡΙΣΜΟΥ

Αριστοκρατική Διασκέδαση στα μέσα του 𝟏𝟖𝝄𝝊 Αιώνα στο Λονδίνο

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΔΥΤΙΚΗΣ ΑΤΤΙΚΗΣ – ΤΜΗΜΑ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΤΟΥΡΙΣΜΟΥ

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΔΥΤΙΚΗΣ ΑΤΤΙΚΗΣ – ΤΜΗΜΑ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΤΟΥΡΙΣΜΟΥ

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΔΥΤΙΚΗΣ ΑΤΤΙΚΗΣ – ΤΜΗΜΑ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΤΟΥΡΙΣΜΟΥ

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΔΥΤΙΚΗΣ ΑΤΤΙΚΗΣ – ΤΜΗΜΑ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΤΟΥΡΙΣΜΟΥ

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΔΥΤΙΚΗΣ ΑΤΤΙΚΗΣ – ΤΜΗΜΑ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΤΟΥΡΙΣΜΟΥ

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΔΥΤΙΚΗΣ ΑΤΤΙΚΗΣ – ΤΜΗΜΑ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΤΟΥΡΙΣΜΟΥ

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΔΥΤΙΚΗΣ ΑΤΤΙΚΗΣ – ΤΜΗΜΑ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΤΟΥΡΙΣΜΟΥ

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΔΥΤΙΚΗΣ ΑΤΤΙΚΗΣ – ΤΜΗΜΑ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΤΟΥΡΙΣΜΟΥ

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΔΥΤΙΚΗΣ ΑΤΤΙΚΗΣ – ΤΜΗΜΑ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΤΟΥΡΙΣΜΟΥ

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΔΥΤΙΚΗΣ ΑΤΤΙΚΗΣ – ΤΜΗΜΑ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΤΟΥΡΙΣΜΟΥ

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΔΥΤΙΚΗΣ ΑΤΤΙΚΗΣ – ΤΜΗΜΑ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΤΟΥΡΙΣΜΟΥ

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΔΥΤΙΚΗΣ ΑΤΤΙΚΗΣ – ΤΜΗΜΑ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΤΟΥΡΙΣΜΟΥ

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΔΥΤΙΚΗΣ ΑΤΤΙΚΗΣ – ΤΜΗΜΑ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΤΟΥΡΙΣΜΟΥ

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΔΥΤΙΚΗΣ ΑΤΤΙΚΗΣ – ΤΜΗΜΑ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΤΟΥΡΙΣΜΟΥ

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΔΥΤΙΚΗΣ ΑΤΤΙΚΗΣ – ΤΜΗΜΑ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΤΟΥΡΙΣΜΟΥ

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΔΥΤΙΚΗΣ ΑΤΤΙΚΗΣ – ΤΜΗΜΑ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΤΟΥΡΙΣΜΟΥ

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΔΥΤΙΚΗΣ ΑΤΤΙΚΗΣ – ΤΜΗΜΑ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΤΟΥΡΙΣΜΟΥ

Adam Smith 1723 – 1790

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΔΥΤΙΚΗΣ ΑΤΤΙΚΗΣ – ΤΜΗΜΑ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΤΟΥΡΙΣΜΟΥ

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΔΥΤΙΚΗΣ ΑΤΤΙΚΗΣ – ΤΜΗΜΑ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΤΟΥΡΙΣΜΟΥ

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΔΥΤΙΚΗΣ ΑΤΤΙΚΗΣ – ΤΜΗΜΑ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΤΟΥΡΙΣΜΟΥ

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΔΥΤΙΚΗΣ ΑΤΤΙΚΗΣ – ΤΜΗΜΑ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΤΟΥΡΙΣΜΟΥ

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΔΥΤΙΚΗΣ ΑΤΤΙΚΗΣ – ΤΜΗΜΑ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΤΟΥΡΙΣΜΟΥ

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΔΥΤΙΚΗΣ ΑΤΤΙΚΗΣ – ΤΜΗΜΑ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΤΟΥΡΙΣΜΟΥ

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΔΥΤΙΚΗΣ ΑΤΤΙΚΗΣ – ΤΜΗΜΑ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΤΟΥΡΙΣΜΟΥ

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΔΥΤΙΚΗΣ ΑΤΤΙΚΗΣ – ΤΜΗΜΑ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΤΟΥΡΙΣΜΟΥ

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΔΥΤΙΚΗΣ ΑΤΤΙΚΗΣ – ΤΜΗΜΑ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΤΟΥΡΙΣΜΟΥ

Ο δεύτερος νόμος της αγοράς είναι επομένως ο ανταγωνισμός

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΔΥΤΙΚΗΣ ΑΤΤΙΚΗΣ – ΤΜΗΜΑ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΤΟΥΡΙΣΜΟΥ

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΔΥΤΙΚΗΣ ΑΤΤΙΚΗΣ – ΤΜΗΜΑ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΤΟΥΡΙΣΜΟΥ

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΔΥΤΙΚΗΣ ΑΤΤΙΚΗΣ – ΤΜΗΜΑ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΤΟΥΡΙΣΜΟΥ

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΔΥΤΙΚΗΣ ΑΤΤΙΚΗΣ – ΤΜΗΜΑ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΤΟΥΡΙΣΜΟΥ

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΔΥΤΙΚΗΣ ΑΤΤΙΚΗΣ – ΤΜΗΜΑ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΤΟΥΡΙΣΜΟΥ

• Συνοψίζοντας τους νόμους του Adam Smith καταλήγουμε στα εξής

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΔΥΤΙΚΗΣ ΑΤΤΙΚΗΣ – ΤΜΗΜΑ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΤΟΥΡΙΣΜΟΥ

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΔΥΤΙΚΗΣ ΑΤΤΙΚΗΣ – ΤΜΗΜΑ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΤΟΥΡΙΣΜΟΥ

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΔΥΤΙΚΗΣ ΑΤΤΙΚΗΣ – ΤΜΗΜΑ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΤΟΥΡΙΣΜΟΥ

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΔΥΤΙΚΗΣ ΑΤΤΙΚΗΣ – ΤΜΗΜΑ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΤΟΥΡΙΣΜΟΥ

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΔΥΤΙΚΗΣ ΑΤΤΙΚΗΣ – ΤΜΗΜΑ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΤΟΥΡΙΣΜΟΥ

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΔΥΤΙΚΗΣ ΑΤΤΙΚΗΣ – ΤΜΗΜΑ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΤΟΥΡΙΣΜΟΥ

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΔΥΤΙΚΗΣ ΑΤΤΙΚΗΣ – ΤΜΗΜΑ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΤΟΥΡΙΣΜΟΥ

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΔΥΤΙΚΗΣ ΑΤΤΙΚΗΣ – ΤΜΗΜΑ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΤΟΥΡΙΣΜΟΥ

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΔΥΤΙΚΗΣ ΑΤΤΙΚΗΣ – ΤΜΗΜΑ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΤΟΥΡΙΣΜΟΥ

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΔΥΤΙΚΗΣ ΑΤΤΙΚΗΣ – ΤΜΗΜΑ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΤΟΥΡΙΣΜΟΥ

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΔΥΤΙΚΗΣ ΑΤΤΙΚΗΣ – ΤΜΗΜΑ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΤΟΥΡΙΣΜΟΥ

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΔΥΤΙΚΗΣ ΑΤΤΙΚΗΣ – ΤΜΗΜΑ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΤΟΥΡΙΣΜΟΥ