Giải cứu Mark Watney

Bộ phim The Martian (tạm dịch: Người sao Hoả) là một thành công điện ảnh đình đám thế giới
được chuyển thể từ tiểu thuyết cùng tên. Nội dung tóm tắt như sau: Do một biến cố bất đắc dĩ
nên phi hành gia Mark Watney bị bỏ lại trên sao Hoả, anh đã phải sinh tồn trên một hành tinh
hoang vu và khắc nghiệt này trong hàng tháng. Chiến dịch giải cứu đã được các nhà khoa học
ở NASA tính toán như sau: Tàu vũ trụ Hermes bay sượt qua sao Hoả để đón Mark tại điểm B ′
gần tâm sao Hoả nhất, khoảng cách là R, tại thời điểm đó góc giữa Hermes và điểm đặt tên lửa
MAV là ∠B ′ OB = ϕ. Biết rằng điểm B ′ và tên lửa MAV đều nằm trên mặt phẳng xích đạo của
sao Hoả, hướng các quỹ đạo tàu và sự tự quay của sao Hoả đều ngược chiều kim đồng hồ (hình
vẽ). Mục tiêu của ta là khi tàu MAV tăng tốc đến vị trí A cách tâm sao Hoả là R0 (tại dó ảnh
hưởng của khí quyển không đáng kể), khi đó tàu tắt động cơ, đạt vận tốc v0 và góc phóng (so
với phương tiếp tuyến) là α, khoảng cách cực đại của tàu MAV so với O là R (do phải tối ưu hoá
vận tốc tàu). Chu kỳ tự quay của sao Hoả là T0 .
B′
HER
MES

A′

MAV
R

B
ϕ v0
y α
O R0
xφ
A

(a) Biểu diễn vận tốc phóng v0 như một hàm của α thoả mãn yêu cầu đề bài.
(b) Biểu diễn góc φ (vị trí phóng tàu trên sao Hoả) như một hàm của α thoả mãn yêu cầu đề
bài.
(c) Biểu diễn thời gian hành trình τ của tàu MAV như một hàm của α.
(d) Hãy tìm các giá trị số v0 , α, φ, τ .
• Gợi ý toán học: Cho biết nguyên hàm sau
√
−ax2 + bx − c
 
2ax − b
Z
xdx b
√ = + √ arcsin √ + C,
−ax2 + bx − c a 2a a b2 − 4ac
với a, b, c > 0 và C là hằng số.
• Số liệu thiên văn:
R = 16881.0 km
R0 = 3876.2 km
G = 6.6741 × 1011 N m2 kg−2
M = 6.4171 × 1023 kg
T0 = 24h 39m 36s
ϕ = 50◦

1
ĐÁP SỐ

(a) v  
1 1
u
u 2GM −
u
u R0 R
v0 (α) = u .
t R02 2
1 − 2 cos α
R

(b)
    −1/2
R0 R0
  1− 1− cos2 α cos2 α 
R 4R0 R R R
cos φ = − 1 1 − − .
 
R0 R 2 
R0
R02
 
 
1 − 2 cos2 α
R

(c) "√ #
−ar2 + br − c

b 2ar − b R
τ (α) = + √ arcsin √ ,
a 2a a b2 − 4ac R0

với
R0 2
2GM 1 − R cos α
a=
R R2
1 − 02 cos2 α
R
b = 2GM
 
R0
1− cos2 α
R
c = 2GM R0
R2
1 − 02 cos2 α
R

(d) α = 30◦ , τ = 3.848 h, v0 = 4208.7 m s−1