Unë dhe Bebi

Manual mbi zhvillimin e përgjithshëm fizik, kognitiv, motorrik,

psikologjik, dhe emocional në vitet e para të jetës
 Për krijesën e shpirtit tim

E vogla ime/i vogli im,

Sa e emocionuar jam tani që po të dedikoj këto rreshta. Zemra duket sikur po më del
vendit nga lumturia, por njëkohësisht kam dhe shumë frikë. Ai momenti magjik kur
pashë ato dy vija, mu duk sikur ndryshoi gjithcka në jetën time. Që nga ai moment më
duket sikur jam bërë më e përgjegjshme, dhe kujdesem më shumë për cdo vendim që
marr, duke të të pasur gjithmonë ty primar.

Nga ky çast, çdo frymëmarrje, çdo rrahje zemre, është për ty. Në mendjen time
tashmë kam nisur të imagjinoj fytyrën tënde të bukur, sytë e tu plot jetë,
buzëqeshjen tënde të parë. Çdo ditë, unë ëndërroj për momentin kur do të të mbaj në
krahët e mi, dhe do të të shoh në sy, duke ndjerë se dashuria jonë është e pafund.

Por, që të jem e sinqertë kam dhe shumë frikë njëkohësisht.

A do mundem të jem një mami e mirë për ty?
A do të edukoj dhe rris sic duhet?
A do mundem ti bëj dot të gjitha shumë mirë?
A do kem më kohë për veten, dhe ëndrrat e mia?
A do e kem shumë të vështirë përshtatjen, me këtë jetesë të re?
A do ja dal dot që ta bëj gjithcka ashtu sic unë dua, dhe kam ëndërruar?

Kam qindra pyetje në mendje, por pavarësisht të gjithave ti nuk mund ta imagjinosh
sa shumë të dua, dhe me sa padurim po e pres ardhjen tënde në këtë botë.

Ajo cfarë unë kam të sigurt, është që unë do bëj gjithcka, që ti të rritesh me shumë
dashuri, dhe të jesh një fëmijë i lumtur.

Ne bashkë do ja dalim!

Të dua sa më ska, krijesa e shpirtit tim!

 Në këtë libër do të mësoni:

Hap pas hapi si të kujdeseni për të porsalindurin tuaj, që nga dita e parë e në
vijim, nga ana fizike, shëndetësore, psikologjike, mendore, kognitive dhe
motorrike.

Gjithcka rreth atyre që bebi yt do ketë nevojë në fushat e zhvillimit kognitiv,

komunikativ, motor/sensorik, mendor/psikologjik, social/emocional.

Mënyra të thjeshta dhe praktike për të mbështetur këto fusha të zhvillimit, –

duke përdorur asgjë më shumë veç se objekte të përdorura shtëpiake, të
përshtatura për të krijuar materiale lojërash dhe përvoja muzikore, dhe
sensorike.

Si të maksimizoni kohën tuaj me bebin tuaj – qoftë duke punuar në punën tuaj
në shtëpi, ose në punën tuaj jashtë shtëpisë

Baza zhvillimore për aktivitete të thjeshta që mund të jeni duke i bërë tashmë
– duke ndihmuar në riafirmimin e atyre që di dhe bën instinktivisht, dhe duke
ndihmuar në rritjen e mundësisë tuaj për të vazhduar t'i bëni ato!

Këshilla se cfarë duhet të bëni, në periudha të caktuara të zhvillimit të fëmijës

tuaj

Mënyra për të ndihmuar fëmijën tuaj për të qënë të suksesshëm në të ardhmen ,

dhe si të silleni me fëmijët , përgjatë periudhave të tyre të regresionit
 Përmbajtja e librit:

Cilat janë pyetjet që prindërit i bëjnë vetes, kur vjen në jetë një fëmijë?

'7 pyetje rreth bebave, që cdo prind i ri dëshiron të dijë

Kujdesi për të porsalindurit

E qara te bebet

Fjetja

Të ushqyerit

Ushqimet e ngurta

Shëndeti i bebave

Loja dhe bebet

Siguria

Hapat

Gjidhënia

Regresioni te fëmijët:
5 mënyra për të ndihmuar fëmijën tuaj, për të qënë të suksesshëm në të ardhmen

Këshilla për të porsalindurit

Këshilla për bebet 1-6 muajsh

Këshilla për bebat 6-9 muajsh

Këshilla për bebushat 9-12 muajsh

Këshilla për fëmijët 1-2 vjec

Këshilla për fëmijët 2 vjec e sipër

 A e dini që bebushi juaj fillon të zhvillojë kujtesën e
tij/saj , që nga mosha dy ose tre javëshe?

Një bebe që është vetëm dy ose tre javëshe , është në

gjëndje të ndjejë dhe mbajë mend aromën tuaj.
 Një foshnjë e re! Një rreze dielli që ka ndricuar shtëpinë tuaj, dhe po ju ngre shpirtin
peshë nga lumturia...
Jam e sigurt që kjo për ju do të thotë shumë emocion, dashuri, lumturi, frikë, ankth,
kuriozitet dhe një botë totalisht e re. Ahh se harrova, edhe shumë foto, për këdo që i
adhuron ato!
Gjithashtu , mund të sjellë netë pa gjumë, lodhje, rraskapitje, mungesë durimi, dhe
ndoshta edhe ndjesi të cuditshme të paprovuara më parë.
Por, a është normale?
Eshtë plotësisht normale, dhe ky libër ndaj u krijua, që tu japë ju përgjigje dhe zgjidhje,
për të gjitha pyetjet, frikërat, kuriozitetet që do keni në lidhje me zhvillimin dhe
mirërritjen e fëmijës tuaj, që nga dita e parë dhe deri në 2 vjec e sipër.

1
 Cilat janë pyetjet që prindërit i bëjnë vetes, kur vjen
në jetë një fëmijë?

Jam në prag të të bërit prind për herë të parë. Çfarë duhet të pres, në
termat e emocioneve dhe stresit?

Të bëhesh prind për herë të parë, mund të sjellë një shkëmbim të ndërsjellë emocionesh dhe stresi.
Është krejtësisht normale të ndiheni të mbingarkuar, në ankth, të emocionuar dhe gjithçka tjetër në
lidhje me ndjesitë.

Jetës suaj po i afrohet një transformim i rëndësishëm, dhe është normale të përjetoni ndryshime
dhe ngarkesa në këtë rol të ri.

Kujtohuni, ngarkesa psikologjike është një reagim i zakonshëm ndaj ndryshimit, sidomos kur
përfshin përshtatjen në kushte të reja, si kujdesi për një bebe të re.

Me kalimin e kohës, do e adhuroni rolin tuaj të ri, dhe do të gjeni mënyra për të menaxhuar
ngarkesën dhe lodhjen në mënyrë më efektive.
Por gjithsesi nëse e shihni që kjo po bëhet e pamenaxhueshme nga ju,sidomos në periudhën post-
partum, kërkoni patjetër mbështetje nga partneri juaj, familja, miqtë, ose psikologu, pasi ata mund
të ofrojnë udhëzime dhe ndihmë të çmuar gjatë kësaj periudhe.

Dhe mos harroni të kujdeseni për veten, ndërsa jeni në këtë periudhë të prindërimit. Kujdesi për
veten është shumë i rëndësishëm për të ruajtur mirëqënien tuaj, dhe për të qenë prindër më të mirë
nga sa mund të jeni.

2
 Në cilën moshë duhet të filloj të mendoj, për shëndetin mendor të fëmijës tim?

Për shëndetin mendor të fëmijës suaj, duhet të filloni të mendoni që nga momenti kur e merrni në
krahë për herë të parë. Që nga ai moment, fëmija juaj do të kërkojë nga ju shumë dashuri,
përkujdesje dhe siguri. Kur i ofroni fëmijës suaj një marrëdhënie të ngrohtë dhe të ëmbël, i
ndihmoni ata të ndjehen më të mbrojtur, më të dashur, u jepni qetësi dhe siguri kur janë të
trishtuar.
Në këtë formë ju i ndihmoni ato të rriten shëndetshëm, duke krijuar bazën për një shëndet mendor
të mirë, dhe të qëndrueshëm në të ardhmen.

Si mund të mësoj të shpreh dashuri dhe afeksion për fëmijën tim, nëse vetë nuk u
rrita me ato gjëra?

Prindërimi është kompleks ne vetvete. Është diçka që të gjithë duhet të mësojmë si ta bëjmë,
pavarësisht sa të aftë mund ta ndjejmë veten. Dhe ne vërtet mund të bëjmë një punë shumë të mirë,
nëse përpiqemi maksimalisht. Ka kaq shumë për të mësuar në rolin e një prindi të ri, saqë unë
mendoj që gjithcka të vjen kaq natyrshëm, mjafton që ti të kesh shumë dashuri për ti dhënë bebit
tënd. Ja disa pika që do të bëjnë një dallim të madh ,dhe do të ndihmojnë që ti japësh fëmijës, atë
që do të dëshiroje të kishe pasur vetë:

Jepi vëmendje fëmijës tënd

Kushtoji vëmendje në gjithcka që ata kanë nevojë
Jepi përgjigje nevojave të tyre
Sigurohu që je një prezencë e ngrohtë, dhe e qëndrueshme.

Kjo do të jetë gjithçka çfarë fëmija yt ka nevojë, për të filluar ditën plot dashuri.

3
 Si mund të promovoj shëndetin mendor pozitiv në familjen time?

Dekada hulumtime na kanë mësuar që fëmijët kanë nevojë për dy gjëra:

1. Që shtëpia të jetë e ngrohtë, dhe sa më familjare
2. Ata duhet të ndjejnë shumë dashuri nga të gjithë pjesëtarët e familjes, që ta ndjejnë
familjen strehën e tyre të përhershme të dashurisë.
Ata duhet të dinë çfarë të presin. Ata kanë nevojë për një ndjesi të mirë strukturore, dhe
besueshmërie rreth tyre. Pra, për pjesën e ngrohtësisë, shijoni fëmijën tuaj, luani me ta, flisni me ta,
i përqafoni dhe puthini pafund. Bërja e këtyre gjërave do të ndihmojë fëmijën tuaj dhe ju, të lidheni
më shumë me njëri- tjetrin.

A është normale të shfaq emocione si zemërim ose trishtim, përpara fëmijëve të mi?

Gjëja më e rëndësishme që ti duhet ti mësosh fëmijës tënd është: Përkuzimi i shëndetit mendor
nuk është që ti duhet të ndjehesh gjithmonë i qetë, i relaksuar dhe i lumtur.
Përkufizimi i një shëndeti mendor të shëndetshëm, është që është normale të kesh ndjesi të
ndryshme në varësi të situatave që po kalon. Dmth, është normale të mërzitesh kur dicka nuk po të
shkon mirë, është normale të qash kur je i trishtuar, është normale të zemërohesh kur të bëjnë
padrejtësi etj.
Ama duhet qe tua theksojmë që është shumë e rëndësishme që ne ta menaxhojmë ndjesinë ashtu
sic duhet dhe jo të veprojmë në mënyrë të gabuar.
Ti je mësuesi i parë i fëmijës tënd, dhe fëmija yt do të përthithë dhe zbatojë atë që sheh dhe
mëson nga ty.
Ndaj ne duhet të jemi shembull te fëmija yne, sesi e menaxhojme një situatë zemërimi ose trishtimi
në mënyren e duhur dhe duke u përballur sic duhet me të , si psh duke bërë aktivitete si dalja
jashtë, ecja, stërvitja, ndarja e problemit me dikë që ti do dhe beson etj.

4
 Çfarë duhet të bëj kur ndihem e ngarkuar
psikologjikisht?

Pas lindjes së bebit, është normale të ndjeheni të

ngarkuar psikologjikisht, dhe të përballeni me një
gamë të gjerë emocionesh.
Është e rëndësishme të kuptoni se ndjenjat e stresit,
ankthit dhe mungesës së gjumit ,mund të jenë të
pranishme, dhe të jeni të hapur për të kërkuar
ndihmë. Mënyrat për të menaxhuar këtë përfshijnë :

komunikimin e hapur me partnerin për gjithcka

ju po ndjeni
merrni kohë për veten për të bere aktivitete që
ju sjellin kënaqësi dhe relaksim si psh(leximi i një
libri, ecja, aktivitet fizik, meditimi, etj)
Kërkoni ndihme nga të tjerët, si anëtarët e
familjes apo miqtë, për tju ndihmuar me
kujdesin e bebit, dhe për tju lejuar të merrni një
pushim kur juve ju nevojitet.

Nëse ndjenjat e stresit dhe të vetmisë vazhdojnë të

ndikojnë në mirëqënien tuaj, kërkoni ndihmën e një
psikologu, që tju ndihmojë ne sfidat emocionale që
po përjetoni pas lindjes së bebit.
Më besoni që do jetë gjëja më e mirë, që do bëni
për veten dhe bebin tuaj.

5
 '7 pyetje rreth bebave, që cdo prind i ri dëshiron të dijë

1. Pse fëmijët flenë kaq shumë?

Bebat nuk e dinë që normalja është të flenë gjatë natës, dhe të jenë zgjuar gjatë
ditës. Prandaj ata flenë zakonisht në intervale mes tre ose katër orësh, zgjohen për
tu ushqyer, dhe pastaj kthehen sërish të flenë. Me zhvillimin e trurit të tyre, ka
arsye për të cilat ata nuk flenë, pasi ka gjëra për të cilat bëhen kurioz.

Ata fillojnë të angazhohen me botën e tyre, prindërit fillojnë të flasin me ta, të

lexojnë për ta. Kështu ata fillojnë të hyjnë në atë model të parashikueshëm të të
ndenjurit zgjuar për periudha më të gjata kohe, duke u angazhuar dhe ndërvepruar
me prindërit e tyre dhe botën që i rrethon, dhe pastaj rikthehen në gjumë përsëri.

2. A mund të stimulohet truri i një bebeje, gjatë qëndrimit në mitër?

Është provuar se muzika luan rol në zhvillimin e trurit para lindjes. Dëgjimi i muzikës gjatë
shtatzanisë, jo vetëm që ka një efekt qetësues dhe përmirësues për gruan shtatzënë, por
gjithashtu ka një ndikim pozitiv në foshnjën ende të palindur. Rreth 16─18 javë shtatzanie, i
vogli dëgjon tingullin e tij të parë. Nga java e 24-të, veshët e vegjël fillojnë të zhvillohen me
shpejtësi, dhe është vërtetuar që foshnjat kthejnë kokën në përgjigje të zërave dhe zhurmave.
Në muajt e fundit të shtatzanisë, një foshnjë e palindur mund të njohë zërin e nënës së saj,
gjuhën e saj amtare, modelet e fjalëve dhe rimat.

6
 3. Si ndikon ushqimi në zhvillimin e trurit?

Një bebe do të marrë të gjitha nevojat ushqimore që i nevojiten nga gjiri, dhe ndaj ne themi që është
shumë e rëndësishme për nënat, të përpiqen të ushqejnë me gji.
Pas kësaj, kjo është periudha kur ka një periudhë rreziku për disa fëmijë në disa vende ku ka pasiguri
ushqimore, ku cilësia, diversiteti nuk është aty, ku nuk ka mjaftueshëm ushqim për të vendosur në
tryezë.
Kjo mund të rezultojë në kthjellimin kognitiv - pra, fëmija vonohet nga një pikëpamje zhvillimore - por
edhe nga pikëpamja fizike. Ndaj thuthet që ushqyerja e mirë sidomos gjatë dyvjecarit të parë të një
fëmije, krijon bazën e një zhvillimi të shëndetshëm dhe të qëndrueshëm në të ardhmen në të gjitha
aspektet. Kujdesuni që ta ushqeni sa më mirë fëmijën tuaj, pasi ushqimi ka lidhje drejtpërdrejt me
zhvillimin e trurit dhe jo vetëm.

4. Pse kanë nevojë fëmijët për prekjen lëkurë me lëkurë?

Tani ka prova kërkimore për rëndësinë e prekjes te foshnjat e reja, jo vetëm për qëniet njerëzore por,
në fakt, për të gjitha llojet e kafshëve.
Ndonjëherë flasim për ‘’kujdesin e kangurit’’, për vendosjen lëkurë me lëkurë të një bebeje të
porsalindur në nënën, dhe kjo ka shumë benefite për fëmijën, por është [edhe] qetësuese për nënën.
Kështu që për shumë dhe shumë arsye, prekja është jashtëzakonisht e rëndësishme për bebin tuaj.
Përqafojeni dhe putheni pafund bebin tuaj, pasi kjo ndihmon dhe në zhvillimin e sistemit të tyre
imunitar vec të tjerash.

7
 5. Sa duhet të angazhohesh me fëmijën tënd?

Fëmijët përgjithësisht kanë natyrë kurioze; ata duan të eksplorojnë mjedisin rreth tyre. Çdo
gjë është kaq e re, është një botë e madhe me plot të panjohura për ta, dhe prindërit nuk
duhet ti pengojnë. Çfarë duhet të bëni, është të siguroheni që fëmija të jetë krejtësisht i
sigurt.
Mos u përpiqni ta kornizoni shumë fëmijën tuaj . Ka shumë mundësi si ti mësoni gjëra të
reja fëmijës tuaj, si për shëmbull, këndoni për fëmijën, lexojini libra, merrni fëmijën për një
shëtitje - tregojini ku ka një pemë, një qen, një makinë, një shtëpi. Prandaj ka shumë gjëra
që mund të bëni, por mos e pengoni fëmijën kur ju pyet, apo kërkon të bëjë apo dijë
shumë gjëra të reja, sepse fëmijët janë natyrshëm shumë kuriozë, dhe kjo është në thelb një
shenjë e mirë e zhvillimit të tyre.

6. Si duhet të ndërveprojmë dhe të inkurajojmë mësimin e gjuhës?

"Si foshnja ashtu dhe fëmija i vogël fillojnë të zhvillojnë gjuhën me gjëra shumë të
thjeshta si psh - 'qen', 'mirupafshim', 'ta ta' etj. - Prindërit mund t'i përforcojnë ato,
mund t'i pasqyrojnë te fëmija , dhe fëmija ose foshnja nga ana tjetër mund t'i imitojë
ato. Fëmijët e vegjël duan përsëritjen e vazhdueshme, kështu që të dëgjosh të njëjtën
këngë përsëri dhe përsëri, të lexosh të njëjtën libër përsëri dhe përsëri, ata do të
fillojnë të shohin cilat janë modelet e gjuhës dhe do ti mësojnë ato.

Prandaj ne inkurajojmë prindërit të flasin shumë me fëmijët e vegjël, tu lexojnë cdo ditë
libra atyre, të këndojnë dhe luajnë me to. Në të njëjtën kohë përpiqu mos jesh ti ai që
merr fjalën i pari në një bisedë, por mbaj radhën, dhe lër fëmijën të shprehë gjithcka do
të thojë. Ndonjëherë ne e quajmë këtë si 'shërbim dhe kthim' - fëmija thotë diçka,
prindërit thonë diçka. Shpesh, reflektimi i atyre që fëmija thotë ,është shumë i
rëndësishëm."

8
 7. Cila është mënyra më e mirë, për ti mësuar fëmijës tënd gjuhë të ndryshme?

"Mendoj se ajo çfarë është e rëndësishme, është të kesh një lloj konsistence, që fëmija i
vogël te mos jetë konfuz. Kështu që ndonjëherë funksionon një prind, një gjuhë.
Ndonjëherë funksionon një aktivitet - një gjuhë. Por në fund të ditës, fëmijët do ta zgjidhin
vetë, dhe do të përdorin të dy gjuhët në një mënyrë të përshtatshme.

Në këto vite të hershme të jetës, ajo cfarë bebat kanë nevojë është kujdesi i
përgjegjshëm. Ata kanë nevojë për një mjedis të kujdesshëm. Ata kanë nevojë për prindër
që janë të përqëndruar në foshnjën e tyre. Prindërit janë mësuesit e parë të tyre. Ndërsa
prindërit flasin me fëmijën, këndojnë për fëmijën, lexojnë për fëmijën, krijojnë këto
përvoja stimuluese, ndodh një ‘’shpërthim’’ informacioni dhe të mësuari- dhe të gjitha
këto veprime po zhvillohen në tru.

Bazat e të mësuarit në vitet e hershme te fëmijërisë janë shumë të rëndësishme , sepse

ato vendosin bazat për mësimet e gjithë jetës. Nëse prindërit i ofrojnë të gjitha këto,
atëherë truri i fëmijës do të rritet, maturohet, dhe do të plotësojë të gjithë potencialin që
ne dëshirojmë për të gjithë fëmijët tanë, por duke mos e tepruar dhe duke vepruar në
bazë të asaj cfarë përthith fëmija, që mos i kthehet në ngarkesë negative"

9
Kujdesi për të
porsalindurit
Cl

10
 1 Kujdesi për të porsalindurin: Larja
e të porsalindurit tuaj
Mbajtja e fëmijës tuaj pastër, është një pjesë e
rëndësishme e kujdesit për të porsalindurin tuaj.

Ju nuk keni nevojë të bëni një banjë të plotë çdo ditë, por ju duhet ta lani fëmijën tuaj
të paktën një herë në ditë, nga mesi e poshtë në ujë të ngrohtë, që mos i skuqet
lëkura.

Kjo bëhet duke e shtrirë fëmijën tuaj në një govatë me pak ujë të ngrohtë dhe një sapun, ose
shampo enkas për beba.
Lani me kujdes pjesën e poshtme dhe flokët e foshnjës tuaj, shumë butësisht dhe duke e shpëlarë
me shampon e bebit. Ju nuk keni nevojë për shumë shampo në ditët e para - aq sa për t'u siguruar
që fëmija juaj është i pastër. Lani edhe ata gishtat e vegjël me shumë butësi dhe kujdes, duke i
mbajtur midis gishtave tuaj.

Larja e të porsalindurit tuaj hap pas hapi

Gjeni një zonë të ngrohtë dhe të sigurt.

Në ditët e para ju mund ta lani fëmijën tuaj në nje govatë enkas për fëmije. Përpara se të filloni
sigurohuni që të keni gjithçka aty afër. Ketu përfshijmë , leckë larëse nëse dëshironi, peshqir me
kapuç dhe shampo. Organizoni gjithashtu pelena dhe rroba të pastra pambuku, kremin dhe vajin e
bajames për të masazhuar bebin pas larjes. Sigurohuni që t'i vendosni ato në mënyrë që të mund t'a
thani, dhe vishni fëmijën tuaj pa ndonjë dramë.

11
Banja duhet të mbushet me rreth 5 cm ujë, derisa fëmija të mbushë rreth 6 muajsh.
Kur banja të jetë gati, kontrolloni gjithmonë temperaturën e ujit. Ju mund ta bëni këtë me
bërryl, kyçin e dorës, ose një termometër banje. Temperatura e rekomanduar e banjës për
foshnjat është rreth 36-37°C.
Përpara se të zhvishni fëmijën tuaj, fshijini qepallat e tij (me shumë kujdes dhe butësi), me napë
pambuku te pastër, të zhytur në ujë të vakët.
Më pas lani të gjithë fytyrën e tyre.
Për të shmangur tharjen e tepërt të lëkurës së foshnjës, shtoni një vaj banje në ujë, zakonisht vaj
bajameje, ose bëjini masazh me vaj pasi ta keni larë.

12
 Foshnjat e porsalindura nuk kanë nevojë për shampo për flokët e tyre, dhe ju mund t'i lani flokët
vetëm dy ose 3 herë në javë, nëse dëshironi , ndërsa trupin mund ta lani cdo ditë.

Për të filluar, vendoseni fëmijën tuaj në banjë duke e shtrënguar kokën e foshnjës me njërin krah,
duke mbështetur kokën dhe qafën me krahun tjetër.
Uleni butësisht në banjë, fillimisht këmbët, duke i mbajtur gjithmonë afër. Filloni duke spërkatur ujë
me butësi në trupin dhe kokën e tyre.
Kapeni mirë, vaji që mund të përdorni për banjot e bebeve mund ta bëjë fëmijën të rrëshqitshëm.
Dorezat e peshqirëve mund të jenë shumë të dobishme, dhe gjithashtu të veprojnë si një leckë
larëse.

Pasi të keni mbaruar së lari të porsalindurin tuaj, nxirreni me kujdes nga uji duke mbështetur fillimisht
kokën dhe qafën e foshnjës tuaj, më pas vendoseni në shpinë mbi një peshqir të pastër, të thatë dhe
të butë (me kapuç janë të mirë), dhe thajeni me kujdes. Banjat nuk janë të nevojshme çdo ditë, por
mund të jenë pjesë e një rutine gjumi, ose për të qetësuar fëmijën.
Më e rëndësishmja, mos e lini kurrë fëmijën tuaj pa mbikëqyrje në një banjë, ose në tavolinën e
ndërrimit.
Mbani gjithmonë dorën mbi ta për t'i mbështetur, dhe kini kujdes maksimal për kokën e bebushit.

Nga një pyetësor i bërë , rezultoi që 70% e nënave për 40 ditët e para, në ujin që përgatisnin
për të larë bebet, thyenin nje kokërr vezë, ose hidhnin në të 100-150 ml qumësht gjiri.
Gjithashtu nëse dëshironi , në një napë mund të lidhni pak tërshërë, dhe ta lini në një cep brënda
në govatë. Kjo shërben për të hidratuar lëkurën e bebit, dhe për të rritur imunitetin e tyre.

13
 Kujdesi për të porsalindurit: Një
2 udhëzues për përdorimin e pelenave te
të porsalindurit

Nëse i keni hedhur një sy llojit të pelenave të disponueshme në supermarket, ose keni
parë në internet lloje të ndryshme të pelenave , me siguri do të zbuloni se as nuk dini se
nga të filloni. Për ta bërë jetën tuaj më të lehtë, këtu është udhëzuesi juaj i shpejtë, për
përdorimin e pelenave të të porsalindurve.

Sa pelena përdor një i porsalindur në ditë?

Kjo ndryshon nga foshnja në foshnjë. Ju kurrë nuk doni ta lini një bebe të rrijë në një pelenë të

lagur ose të ndotur, sepse kjo mund të çojë në acarim të lëkurës, megjithatë nuk keni nevojë të

ndërroni pelenën (veçanërisht nëse është e thatë), vetëm sepse ka kaluar një kohë e caktuar. Në

mënyrë tipike, një i porsalindur kalon 8 deri 12 pelena në ditë për gjashtë javët e para, kjo

zvogëlohet në rreth 6 deri në 8 pelena në ditë deri 8 muajsh. Pas 9 muajsh, mund të zbresë në 4 ose

5 pelena në ditë.

14
 Si të zgjidhni një pelenë(bebeline) të duhur, për të porsalindurin tuaj?

Nëse do të zgjidhni pelena pëlhure(lecke), një madhësi i përshtatet të gjithëve. Nëse

dëshironi të përdorni pelenat një përdorimshe (më të përdorurat), duhet të kontrolloni nëse
i përshtatet fëmijës tuaj, dhe t'i kushtoni vëmëndje kilogramëve të foshnjës.

Komoditeti i foshnjës tuaj është gjithashtu i rëndësishëm, ndaj kontrolloni materialin nga i
cili është bërë pelena. Materiali si pëlhurë është më i rehatshëm se mbulesat e llojit plastik.
Nëse foshnja juaj ka një lëkurë të ndjeshme, kontrolloni karakteristikat e pelenës. Zgjidhni
pelenat për të porsalindur që janë hipoalergjike dhe pa klor, dhe që nuk përmbajnë aromë
apo lateks.

15
 Kujdesi për të porsalindurit:
3 Llojet e sëmundjeve të
lëkurës

Foshnjat kanë lëkurë delikate, që ka shumë të ngjarë të zhvillojë një skuqje ose
gjendje të lëkurës në një fazë te caktuar. Llojet më të zakonshme të skuqjeve
të foshnjave përfshijnë skuqjen nga pelenat, dermatiti i foshnjave, skuqjen nga
nxehtësia dhe rrjebulla.

Skuqja nga pelenat(bebelinat)

Skuqja nga pelenat është shumë e zakonshme, dhe mund të ndodhë sado të kujdesshëm të jeni, dhe
kjo varet kryesisht nga sa e ndjeshme është lëkura e fëmijës.
Mjekimi

Mbajeni zonën e pelenave të foshnjës tuaj të pastër dhe të thatë.

Ndërroni sa herë ta shihni të nevojshme pelenat e tyre, për të minimizuar sasinë e kohës në të cilën
ndodhen urina dhe feçet në kontakt me lëkurën.
Fshijeni pjesën e poshtme të foshnjës tuaj në çdo ndërrim të pelenës me napa pambuku per bebe,
dhe ujë të vakët. Ne jemi shumë të ndërgjegjshëm që shumicën e kohës përdorim peceta te lagura,
por nëse lekura e bebit tuaj irritohet, ju lutem përdorni ujë të vakët dhe napa pambuku, të paktën kur
jeni në shtëpi.
Përdorni një krem ​të mirë( jo domosdoshmërisht te shtrenjtë), dhe aplikojeni në çdo ndërrim të
pelenës.
Nëse foshnja juaj tashmë ka skuqje nga pelenat, hiqini pelenën foshnjës për rreth një orë, disa herë
në ditë. Lajeni dhe thajeni me kujdes pjesën e poshtme të foshnjës. Shmangni përdorimin e kremrave
antiseptik.

16
Skuqje nga nxehtësia

Skuqja nga nxehtësia është shumë e zakonshme tek foshnjat e porsalindura, pasi
gjëndrat e tyre të djersës nuk janë zhvilluar plotësisht. Është një lloj skuqjeje e
lëkurës që prek foshnjat që janë shumë të nxehtë, për shkak se janë të veshur
shumë, ose thjesht sepse jashtë është shumë ngrohtë. Ndërsa nxehen, kanalet e
tyre të djersës bllokohen, dhe mund të zhvillohen njolla të vogla ose flluska.

Mjekimi

Nëse skuqja fillon të përkeqësohet papritur, kontrolloni temperaturën e trupit të

bebit, dhe ndryshoni veshjet e tyre në mënyrë që ata të jenë më rehatshëm.

Lëvizni në një dhomë të ajrosur mirë, larg nga rrezet e diellit direkte. Duke përdorur

një leckë të ftohtë të lagur me ujin e kamomilit te zier, aplikojeni atë në zonat e

prekura që të mund të sigurojë pak lehtësim.( ose vetëm me ujë të ftohtë).

.
Shmangni pomadat dhe locionet e tjera, pasi ato bllokojnë lagështinë, duke e
përkeqësuar skuqjen.

17
 Irritimet e lëkurës së
bebeve

Aknet e foshnjave janë zakonisht të

përhershme, që do të thotë se do t'i shihni
ato të vijnë dhe të shkojnë. Shkaku i akneve
të foshnjës, është i lidhur me hormonet e
nënës, të cilat i kalojnë foshnjës përmes
placentës.

Mjekimi
Thjesht lini lëkurën e fëmijës suaj të qetë, dhe mos përdorni çdo produkt për

kujdesin e lëkurës. Do të zhduket vetë. Shmangni shtrëngimin, ose fërkimin e

zonës së irrituar.

Flisni me mjekun tuaj, për të konfirmuar se është ky lloj irritimi për të cilin po

flasim.

Ekzema e bebeve

Ekzema shkakton lëkurë tepër të thatë, kruajtje dhe dhimbje. Ekzema është e zakonshme në
ballë, faqe dhe skalpin e foshnjës, por mund të përhapet edhe në krahë, këmbë, gjoks ose
pjesë të tjera të trupit.

18
 Mjekimi
Përdorni sapunë dhe shampo të butë pa aromë. Pasi ta nxirrni fëmijën tuaj nga banja, lëreni të

thahet lëkurën e tyre (mos e fërkoni), më pas vendosni një sasi te vogel
kremi.
Vendoseni fëmijën tuaj në një dhomë të ajrosur mirë, dhe visheni fëmijën tuaj me rroba

pambuku.

Mundohuni të mos e lini fëmijën tuaj shumë nxehtë, dhe më pas të ftohet shumë shpejt, pasi

një ndryshim i papritur i temperaturës mund të përkeqësojë ekzemën.

Gërvishtja dhe fërkimi, mund të irritojnë ose ndezin më tej lëkurën, duke e bërë
gjendjen shumë më keq.
Pra, ndihmoni fëmijën tuaj të shmangë gërvishtjet duke i prerë rregullisht thonjtë, dhe
vendoseni në shtrat me dorashka pambuku. Mos i vishni veshje me material leshi.

Rrjebulla

Rjebulla është një gjëndje e thatë, me luspa dhe me kore të lëkurës, dhe shfaqet si
kore të trasha ngjitëse në ngjyrë të verdhë-kafe rreth zonës së kokës. Sugjerohet
që të lyhet koka me vaj ulliri 30-60 min para larjes që të zbutet, dhe pastaj
fërkojeni kokën me ujë të ngrohtë, një krehër enkas dhe shampo.
Kujdes: Mos e fërkoni më shumë sec duhet, pasi ajo pjesë e kokës është
akoma shumë delikate, dhe nuk është forcuar akoma aq sa duhet.

Mjekimi
Përdorni një shampo të butë për fëmijë dhe lëkurën e kokës, duke e larë rregullisht. Kur lani

flokët përdorni një furçë të butë, me qime të buta për të hequr butësisht pjesët kokëforta të

‘’luspave’’.

Disa mjekë mund tju rekomandojnë ndonjë shampo medicinale, ndaj flisni me mjekun tuaj nëse

jeni të shqetësuar, por përgjithësisht nuk është shqetësuese.

Për foshnjat që kanë më pak flokë, mund tu bëni masazh me vazelinë, ose vaj ulliri që mund të
gjëndet lehtësisht për gjithsecilin nga ju.

19
 4 Përfitimet e ‘’kohës së
lirë’’ pa pelena
5 këshillat kryesore për kohën e lirë pa pelena te femijes tuaj

1. Gjeni një kohë gjatë ditës kur fëmija juaj nuk është gati për ushqim ose
gjumë. Ata nuk do ta shijojnë aq shumë, nëse janë të uritur ose të lodhur.
Nëse shpesh qajnë në një kohë të caktuar të ditës, kjo ndoshta nuk është
as koha më e mirë!

2 Vendoseni fëmijën tuaj ose në një dyshek plastik, në një batanije pikniku
të papërshkueshëm nga uji në natyrë (kujtoni kremin kundër diellit), ose
disa peshqirë. Aksidentet janë të pashmangshme, ndaj përdorni diçka që
mund ta fshini dhe dezinfektoni lehtësisht, ose ta fusni në lavatriçe.

Hiqni pelenat e tyre për 5-10 minuta, dhe synoni për pak kohë të lirë pa
3
pelene, të paktën një herë në ditë gjatë kohës së lojës. Mund ta
kombinoni gjithashtu me kohën e barkut(tummy time) për një përfitim
shtesë ,dhe për të lejuar edhe më pak kohë ajrimi nga fundi. Bëjeni pjesë
të rutinës suaj të përditshme.

20
4 Mbani një sy tek fëmija juaj për t'u siguruar që ai të mos ftohet.
.
Nëse janë, ju gjithmonë mund ti vendosni një pellush ose carcaf dhe
disa çorape mbi to, ose t'i vishni dhe të provoni përsëri më vonë.
Shikoni për ndonjë shenjë se mos ndoshta duan te urinojnë , në
mënyrë që të minimizoni rrëmujën, dhe ta keni situatën nën kontroll.

5 Nëse foshnja juaj krijon ndonje ‘’incident’’ (ose dy!), dmth urinon,
.
bëjini një banjë, ose lajeni dhe thajeni me një peshqir. Nëse kanë,
ose janë të prirur të kenë skuqje të pelenave ose ekzemë, aplikoni
një krem ​zbutës qetësues, për të qetësuar dhe mbrojtur lëkurën e
tyre, përpara se të vendosni një bebelinë të pastër.

21
E qara te
bebet

22
5 E qara: Tremujori i katërt
Ne shpesh fokusohemi në atë se si mëmësia është një ndryshim kaq i
jashtëzakonshëm fizik dhe emocional për një grua, por rrallëherë mendojmë
se si është ky ndryshim për foshnjën e porsalindur. Keni dëgjuar për
tremujorin e katërt? I përshkruar nga eksperti Dr. Harvey Karp si tre muajt e
parë të jetës së foshnjës, janë një kohë kur një i porsalindur po përshtatet me
jetën jashtë mitrës.

Si mund të ndihmoni gjatë tremujorit të

katërt?

23
 Lëvizje lëkundëse
Është e rëndësishme per shëndetin tuaj mendor dhe te bebes, qe të dilni jashtë shtëpisë, kështu që
gjeni preferencën e foshnjës tuaj: nëse është në makinë, karrocë fëmijësh. Lëvizja do të ndihmojë për të
qetësuar fëmijën tuaj dhe juve gjithashtu, nëse po e përjetoni si ngarkesë këtë periudhë.

Ngadalësoni ritmin
Mundohuni të shpërfillni dëshirën për të bërë punët e shtëpisë ,ose për të mbushur ditën tuaj me
aktivitete stimuluese për fëmijën tuaj. Kjo është një periudhë e përkohshme e ngadalësimit të jetës,
pushimit, lidhjes dhe njohjes mes teje dhe bebit tënd.
Së shpejti do të zbuloni se një foshnjë e mbistimuluar, mund të bëhet shumë nevrike dhe qan shumë.
për shkak te mbilodhjes.

Injoroni orën
Barku i të porsalindurit është i vogël, kështu që ata duhet të mbushen rregullisht - ditën dhe natën. Fëmija

juaj do të flejë pothuaj me shkëputje gjatë gjithë kohës, dhe kjo sepse është gjithçka që ata dinë. Kjo

është e përkohshme, ndaj harroni të përpiqeni t'i përmbaheni çdo lloj rutine. Bebi juaj sapo ka ardhur në

këtë jetë, dhe ka nevojë vetëm për përkrahjen dhe dashurinë tuaj në cdo moment, ndaj kini parasysh që

mos dëgjoni askënd që ju thotë :Mos e merr në krahë kur qan.

Foshnjat nuk mund të llastohen duke u mbajtur shumë në krahë, ato kanë shumë nevojë për

dashurinë tuaj dhe duke i mbajtur në krahë, ju i ofroni atyre shumë dashuri dhe u tregoni që:

Ju jeni aty për to, dhe do jeni gjithmonë!

Kontakti lëkurë me lëkurë

Kontakti lëkurë me lëkurë rrit hormonin e dashurisë, oksitocinën, e cila ndihmon në rritjen e lidhjes (dhe
ndihmon në ushqyerjen me gji). Zbehni dritat dhe përqafohuni së bashku, bejini masazhe qetësuese
fëmijës, të cilat gjithashtu mund të ndihmojnë në qetësimin e tyre, dhe krijimin e nje rutine shumë të
shëndetshme përpara gjumit.

Koha e dushit
Fëmija juaj mund të mos e shijojë kohën e banjës në fillim, sepse nuk i pëlqen të ftohet kur i hiqen rrobat,
por është një mundësi e shkëlqyer për një kontakt lëkurë me lëkurë me ju, kështu që futuni së bashku në
banjë nëse mundeni, ose e shihni të arsyeshme ndonjëherë.

24
 E qara: Kuptimi i të qarit të
6 foshnjës

Dëgjimi i fëmijës tuaj duke qarë, është një nga shkaqet më të mëdha të stresit
dhe konfuzionit për nënat e reja. Asnjë nënë nuk dëshiron që fëmija i saj të jetë
i shqetësuar, por me mënyrën e vetme të komunikimit qe bebet kane - te
qaren, shumë nëna pyesin se çfarë mund të bëjnë për të ndihmuar. Është e
rëndësishme të kuptohet se të qarat jane deri diku normale për foshnjat, por se
sa qajnë mund të ndryshojë ndjeshëm.

Nga një studim i bërë, nëse foshnjat

lihen të qajnë për një kohë të gjatë
dhe të përsëritur, ato mund të futen
në një gjëndje kaq të dëshpëruar,
saqë edhe pasi ndalojnë së qari, ato
mbeten thellësisht të stresuara.

Një stres i tillë nëse përsëritet dhe

bëhet pjesë e jetës së foshnjës, mund të
ketë efekte afatgjata në ndjenjat e tyre
të sigurisë dhe vetëbesimit.

Keqkuptimi i te qarit te bebes

· E qara e vazhdueshme nuk do të thotë domosdoshmërisht dhimbje ose probleme

shëndetësore.
Fëmijët nuk qajnë kurrë për të manipuluar apo zemëruar prindërit e tyre.
Në fund të ditës, është e rëndësishme t'u besoni instinkteve tuaja, dhe mbani mend se të
qarit është mënyra e vetme e bebit tuaj për të komunikuar me ju.

25
 7 E qara: Si të qetësoni
një fëmijë që qan

Ndërsa është e zakonshme që të

porsalindurit të kenë të qara dhe
periudha të paqëndrueshme,
ndonjëherë teknikat e zakonshme
qetësuese thjesht nuk duket se
funksionojnë, veçanërisht nëse fëmija
juaj ka dhimbje barku.

Dhjetë këshillat kryesore për

të qetësuar fëmijën tuaj

Përqafojini ato. Mos harroni se nuk ka një gjë të tillë

si shumë dashuri, shumë vëmendje ose shumë kujdes. Ju kurrë nuk mund ta llastoni
fëmijën tuaj me dashuri, ndaj jepjani atë pa kursim.
Bejini atyre një banjë të ngrohtë. Më mirë akoma, bëjeni një
së bashku!
Kjo mundësi e teknikës, lëkurë me lëkurë dhe uji qetësues është receta perfekte për
t'ju qetësuar të dyve.
Gjeni mënyra për tu kujdesur per veten, dhe për të qënë të qetë. Është e
vështirë tu jepni siguri dhe një ndjenjë qetësie një bebeje te vogël, nëse ju vete
ndiheni të stresuar.

Ushqejeni sa herë të ketë nevojë. Thithja e gjirit ose biberoni mund të

ndihmojë për t'i qetësuar ato për një kohë të shkurtër.

26
 Përkuleni, tundeni ose mbajini ato në krahë. Visheni fëmijën tuaj, lëreni të

flejë mbi ju, lëkundeni, nxirreni për shëtitje ose në makinë

Gjeni se çfarë lloj lëvizjesh i qetëson ata, dhe mos dëgjoni kur ju thonë që po e

mësoni keq. Kini prioritet vetëm fëmijën tuaj!

Përqëndrohuni totalisht te foshnja juaj. Mos harroni se fëmija juaj nuk po ju

manipulon, ata thjesht nuk kanë fuqinë e trurit për ta bërë këtë. Mundohuni të

shihni botën e re të madhe përmes syve të tyre te vegjël dhe pasigurinë qe ato

kanë.

Mbani stimulimin e ulët. Flisni me zë të qetë, vendosni muzikë të qetë ose

zhurmat e bardha, zvogëloni numrin e vizitorëve, dhe ndoshta edhe mbajtja e

dritave artificiale, dhe televizorit në minimum mund të ndihmojë.

Krijoni një rutinë te favorshme. Nëse fëmija juaj qan më shumë në mbrëmje,

mund të provoni të bëni darkën para kohe, ose kërkoni ndihmë gjatë kësaj

pjese të vështirë të ditës. Nëse është e mundur, dremitni pasditeve ose të paktën

merreni sa më qetë, dhe mos u ngarkoni se gjithcka do kalojë dhe do

përmirësohet.

Rezistojini idesë për të fjetur fiks ne orar. Fëmija juaj ka nevojë për ju gjatë
kësaj pasigurie të përkohshme dhe një orar fiks i gjumit vetëm sa do t'i bëjë ata
të ndihen më pak të sigurt. Vetë-qetësimi është zhvillimi, dhe do të ndodhë
vetëm kur fëmija juaj të jetë vetë gati.
Përkushtojuni maksimalisht bebes tuaj. Kur fëmija juaj është vigjilent dhe i

kënaqur, përpiquni të plotësoni nevojat e tij/saj emocionale përmes lidhjes

dhe angazhimit tuaj maksimal, duke e puthur, përqafuar, kënduar, duke i ofruar

gjithë dashurinë tuaj.

27
 E qara: Çfarë duhet të bëni nëse
8 foshnja juaj ka dhimbje barku

E qara është një pjesë normale e zhvillimit te

FAKT !
foshnjat, por kur foshnjat qajnë shumë, shpesh
quhen "kolika". Dhimbja e barkut mund të fillojë Mesatarisht, foshnjat e
disa ditë ose disa javë pas lindjes ,dhe porsalindura të
karakterizohet nga të qara që ndodh shpesh dhe shëndetshme qajnë, dhe
për periudha të gjata, si dhe ngatërresa gjatë ose bëjnë bujë për tre orë në
pas ushqyerjes. E qara zakonisht arrin kulmin rreth ditë, ndonjëherë edhe
moshës gjashtë javëshe, dhe pastaj gradualisht më shumë
zvogëlohet ndërsa rriten. Mund të zbuloni se kjo
ndodh më shumë gjatë pasdites dhe mbrëmjes, por
kjo mund të ndryshojë çdo ditë.

Çfarë duhet të bëni nëse mendoni se

fëmija juaj ka dhimbje barku

Gjidhënia.
Foshnjat që ushqehen me gji e kërkojnë
gjirin për rehati, po aq sa për uri apo
etje. Gjiri ndihmon shumë në qetësimin e
kolikave te bebes kur ato qajne. Si
foshnjat e porsalindura që ushqehen me
gji, ashtu edhe me biberon, duhet të
ushqehen sipas kërkesës.

Merrni suplemente probiotike. Përdorimi i probiotikëve

mund të jetë një zgjidhje tjetër ne qetësimin e dhimbjeve
të barkut te bebit tuaj. Probiotikët janë baktere të gjalla, që
mund të ndihmojnë për të mbajtur të shëndetshëm
sistemin tretës te bebit tuaj ,dhe ndihmon ne qetësimin e
dhimbjeve te barkut.
Konsultohuni me pediatrin, dhe mund tja përdorni nëse ua
rekomandon.

28
9 E qara në makinë!

Foshnjat dhe sediljet e makinave.

Disa i duan dhe tundin kokën në mënyrë paqësore çdo herë (edhe kur ne nuk i
duam!), dhe disa bërtasin para se të fillojmë të ndezim makinën. Për prindërit e
këtyre bebave që nuk e durojnë dot sexholinon dhe makinën , ua qaj hallin se
duhet të jetë tepër stresuese. Në fund të fundit, ne jemi të prirur t'i përgjigjemi
një fëmije që qan, t'i ngushëllojmë ata në çdo mënyrë që të mundemi, dhe të
ndihmojmë në uljen e niveleve të tyre të stresit. Foshnjat qajnë për të
komunikuar, jo për të manipuluar, kështu që le të shohim 10 arsyet e mundshme,
që një fëmijë shqetësohet në sediljen ose sexholinon e makinës.

Pse fëmija im e urren makinën?

29
Shumë të ngrohta: Sediljet e makinës shpesh bëhen prej pëlhure që nuk ajrosen,
kështu që mund ta bëjë uljen e fëmijës tuaj të pakëndshëm dhe ngjitës.

Shumë ftohtë: A ka një ventilim të hapur ose kondicioner afër foshnjës tuaj, apo
ndoshta një rrymë që vjen nga një dritare? Sigurohuni mos ndoshta fëmija juaj ka
ftohtë.

Shumë diell: Edhe me xhamat e veshur, dielli mund të shkëlqejë në fytyrën e foshnjës
tuaj, ndaj mundohuni te vendosni ndonje rrobë qe mos depërtojë dielli, ose
sigurohuni të qëndroni nga ana ku bie hija.

Ndarja nga ju: Ky është ndoshta një nga shkaqet më të mëdha të shqetësimit të tyre.
Zakonisht disa mama zgjedhin te rrinë në sediljen përpara, dhe fëmija e ka shumë të
vështirë të rrijë vetëm, ndaj zgjidhni të rrini me fëmijën tuaj mbrapa që të jetë më
rehat.

Siklet fizik: Pozicioni i trupit të një foshnje në ndenjësen e makinës, nuk është ai që
ata do të adoptonin normalisht, dhe në rast se fëmija ka ndonjë keqdrejtim të kafkës
ose kurrizit që nga lindja, mund të jetë shkaku i një parehatia totale, por zakonisht
këto dalin në pah që pas lindjes ndaj mos u alarmoni.
Refluksi ose era: Nëse një foshnjë ndjen siklet pas ushqimit, këndit të sediljes së

makinës, ose lëvizja mund ta bëjë atë më të pakëndshme se zakonisht.

Siklete të tjera: Një pjesë e veshjeve ose etiketave të tyre mund t'i irritojë kur janë
ulur, ose një pjesë e sediljes së makinës mund të shtypet dhe i bezdis. Ata mund të
jenë të uritur, të etur, të përgjumur, ose pelenat e tyre mund të kenë nevojë të
ndërrohen. Gjithashtu shihni mos kanë ndonjë dhimbje veshi.

30
Fjetja
C

31
 Gjumi: Udhëzuesi i fundit i
10
gjumit për fëmijën

Modelet e gjumit të foshnjës suaj të porsalindur janë ndoshta kudo,

gjë që ka shumë të ngjarë të mos përputhet me nevojat tuaja të
gjumit, ndaj merreni lehtë dhe mos u stresoni.

.
Është plotësisht normale biologjikisht, për një
foshnje të jetë e përgjumur gjatë ditës, dhe
zgjuar gjatë natës në javët e para, dhe madje edhe
në muajt e parë, derisa në to të vendoset ritmi
cirkadian.

Kjo është ora e tyre e brendshme, e cila ende nuk është

sinkronizuar me ciklin e jashtëm 24 orësh të ditës dhe

nates. Megjithëse zgjimi i rregullt i natës është normal

dhe i shëndetshëm për foshnjat, ju mund të filloni t'i

mësoni ata që dita dhe nata të jenë të ndryshme që në

fillim.

Udhëzuesi i gjumit
Ndriçimi

Gjatë ditës, hapni perdet dhe lejoni të hyjë sa më shumë dritë natyrale. Është një ide e mirë
ta bëni këtë sa më shpejt që të mundeni në mëngjes.
Drita e diellit në mëngjes ndihmon në vendosjen e cikleve natyrale të zgjimit, dhe gjumit të
trupit të tyre. Idealisht, ata do t'i kenë të gjitha dremijet në një dhomë plotësisht të ndriçuar.
Në mbrëmje, zbehni dritat në shtëpi, dhe minimizoni ekspozimin e foshnjës tuaj ndaj dritave
blu nga televizorët dhe telefonat. Dritat blu ulin prodhimin e melatoninës, i cili është
hormoni i gjumit. Në vend që të përdorni llambat tipike shtëpiake, mund të përdorni dritën
e gjumit për ta vënë në gjumë.

32
Tingujt

Nuk ka nevojë të shqetësoheni për zhurmat gjatë

ditës, ndaj mësojini bebushat me rrëmujën e
shtëpisë.

Kjo u bën të ditur se dita është për lojë dhe zgjim, dhe netët janë për të fjetur. Është
mirë nëse foshnja juaj dremit nga pak, pasi jo vetëm që është normale, por do të
ndihmojë në rritjen e presionit të gjumit gjatë natës. Nëse foshnjës tuaj i pëlqejnë
dremitjet e gjata, mos mendoni se duhet t'i mbyllni dremitjet e tij. Thjesht ndiqni
udhëzimet e foshnjës tuaj, dhe jepini kohë për t'u përshtatur. Pastaj, na duhen zëra
të qetë dhe zhurmë të reduktuar gjatë natës. Perdorimi i zhurmës së bardhë në
dhomën e gjumit, ndihmon në rikrijimin e tingujve kur ishte ne bark, dhe bllokon çdo
tingull shtëpiak që mund ta trembë fëmijën tuaj të zgjohet. Nëse ja vendosni,
sigurohuni tja vendosni të paktën 6 pellëmbë larg vëndit ku bebi po fle.

Temperatura
Gjatë ditës, nëse mundeni, dilni me ta në natyrë, futini në karrocë ose kangur, dhe
bëni një shëtitje. Shkoni në një kafene me një mik, ose ndonjë aktivitet tjetër që ju
pëlqen. Është e rëndësishme që ti vishni fëmijët sipas motit. Mos i vishni shumë kur
është ngrohtë, dhe as pak kur është ftohtë, që fëmija të jetë sa më rehat dhe qetë.

Është e domosdoshme që ata të mos nxehen shumë ndërsa dremisin edhe në

shtëpi, dhe duhet të ndihen të ngrohtë, jo të nxehtë. Gjatë natës, një dhomë më e
freskët është ideale, diku midis 16-20°C.

Foshnjat flenë më mirë, kur dhoma nuk është shumë e ngrohtë ose shumë e ftohtë.
Për të qënë ju më e qetë, mund të përdorni një termometër dhome.

33
Stimulimi
Shpesh na thuhet të shmangim stimulimin e tepërt në muajt e parë, sepse kjo do të çojë në
probleme me gjumin dhe shqetësime. Megjithatë, mungesa e stimulimit dhe të qënit brënda të
njëjtave mure ditë pas ditë, zakonisht rezulton në një fëmijë dhe mama të mërzitur. Në vend të
kësaj, bëni gjëra që ju sjellin gëzim dhe që ushqejnë oreksin e foshnjës tuaj për stimulim
shqisor. Nuk ka nevojë të fiksoheni pas dremitjeve, ose shikimit të orës. Në mbrëmje, kryeni
aktivitete të qeta dhe pa zhurmë.

Para gjumit, këtu mund te futen kontakti lëkurë me lëkurë, një masazh për fëmijën ose një
banjë e ngrohtë qetësuese së bashku ,si një mënyrë e mrekullueshme për t'u çlodhur dhe për
t'u qetësuar.

Krijoni disa nderveprime pozitive të qëndrueshme të gjumit çdo natë, për të sinjalizuar se koha
e gjumit po afron.

Edukimi
Njerëzit janë një qenie sociale e manovrueshme. Fëmija juaj ka shumë të ngjarë të jetë më i
lumtur, kur ju e mbani në krahë. Për dremitje dhe periudha të paqëndrueshme, bëni atë që
funksionon për ju dhe fëmijën tuaj. Bëjini vetes dhuratë një mbajtëse vërtet të rehatshme
për fëmijë, dhe mbajeni atë shpesh për t'i mbajtur ata të qetë, që të mund të kryeni
aktivitetet tuaja të përditshme. Gjëja më e mirë që mund të bëni që në fillim është ta
ushqeni fëmijën tuaj për të fjetur, kështu që bëni atë që funksionon për fëmijën tuaj:
përkëdheleni, përqafojeni dhe ushqejeni për të fjetur, por edhe nese nuk po funksionon,
MOS U STRESONI!

Nuk është faji juaj! Fëmijët janë të ndryshëm dhe do fillojnë gradualisht të mësohen
me oraret e gjumit. Asgjë nuk është e prerë me thikë.

34
 Siguria
Së fundmi, nuk mund të flasim për gjumin pa folur për praktikat e sigurta të gjumit, dhe kjo
përfshin dremitjet.

Nëse foshnja juaj bie në gjumë ne karrocë, ato duhet të mbikëqyren në çdo kohë, pasi

ato nuk janë hapësira gjumi të miratuara nga SIDS.

Normalisht, ju dëshironi ta kaloni fëmijën tuaj në shtratin e tyre, ose në prehrin tuaj. Këshilla

e sigurt për gjumin, është që ta mbani fëmijën tuaj në dhomën tuaj për të paktën gjashtë

muajt e parë. Nëse i jepni vetes pak kohë të merituar pasi fëmija juaj largohet gjatë natës,

mund të blini një monitor për fëmijë , që të jeni më të qetë.

Pavarësisht nëse vendosni ta lini fëmijën tuaj te fleje në kosh, krevat fëmijësh, krevat-kosh

pranë shtratit, ose në shtrat të ndarë, sigurohuni që të jeni të informuar dhe të edukuar për

rekomandimet më të fundit të gjumit të sigurt.

Gjumi nuk është diçka që mund t'i mësoni një

fëmije sapo lind, por ju mund të nxisni një ndjenjë
sigurie, në mënyrë që kur të jenë gati për ate
zhvillim, të fillojnë të flenë në mënyrë të pavarur.

35
 Pritshmëritë

Të porsalindurit janë të prirur të zgjohen rregullisht në kërkim të ushqimit dhe

rehatisë. Mos supozoni se është diçka që duhet ndryshuar ose rregulluar. Zgjimet e
natës janë krejtësisht normale dhe të shëndetshme, por kjo nuk ju ndihmon të
ndiheni më pak të privuar nga gjumi.

Pra, në vend të kësaj, ju mund të përqendroheni në gjumin dhe pushimin tuaj. Jini
të sjellshëm me veten, pranoni këtë fazë ashtu siç është, dhe mos krahasoni fëmijën
juaj me fëmijët e tjerë.

Cdo fëmijë është unik në vetvete dhe nuk ka pse të ngjajë me të tjerët.

Kërkoni ndihmë nga familja dhe miqtë, dilni

me miqtë dhe partnerin tuaj gjatë
fundjavave, shkoni në shtrat sa më shpesh
që të mundeni, dhe ndajini disa detyra
shtëpiake nëse është e mundur me
partnerin ose familjarët tuaj

36
11 Gjumi: Çfarë është normale dhe
çfarë jo?
Çfarë është normale kur bëhet fjalë për gjumin
e foshnjës?
A jeni tepër të rraskapitur dhe tepër të hutuar, për atë që është
normale dhe e shëndetshme, kur bëhet fjalë për gjumin e foshnjës
tuaj?

A e krahasoni numrin e zgjimeve të natës së foshnjës tuaj me të voglin

e shoqes apo motres tuaj, i cili ka fjetur gjatë natës për disa javë?

A shqetësoheni se po e llastoni fëmijën tuaj, sepse e

ushqeni/përkëdhelni/përqafoni për të fjetur, dhe tani ndoshta i keni
filluar një ‘ves të keq’?

Nëse i jeni përgjigjur po, ndonjërës prej këtyre pyetjeve…

Urime, ju jeni prind!

"Normale" këtu, i referohet asaj që është biologjikisht normale

për një foshnjë. Njohja se gjumi i foshnjës tuaj është normal dhe
i shëndetshëm, mund të ndihmojë në uljen e stresit për disa
familje, por mund të mos ndihet i dobishëm për të tjerët. Në
rastin e kësaj të fundit, ka gjëra që prindërit mund të bëjnë për
ta bërë jetën e tyre më të durueshme, të cilat do t'i kalojmë së
shpejti. Pra, çfarë është normale?

37
 Një foshnjë që zgjohet rregullisht gjatë natës për ushqim.
Një foshnjë që do të bjerë në gjumë vetëm në krahët e mamit, ose te
personit qe kujdeset per të
Nje foshnjë qe do ta zërë gjumi fillimisht ne një karrocë fëmijësh ose
sedilje makine
Një foshnjë që nuk fle më gjatë natës. Një foshnjë që zgjohet natën
dhe kërkon një kohë të gjatë (ndoshta orë), për t'u rivendosur në
gjumë.
Një fëmijë që shkon vonë në shtrat.
Një foshnjë që nuk fle numrin e ‘rekomanduar’ të orëve.
Një foshnjë që do të flejë vetëm nëse ushqehet mirë

Tani që e kuptoni se çfarë është normale (edhe nëse është problematike për ju), le të shohim
disa raste që mund të jenë diçka ‘’problematike’’ ,që do të duhet të hulumtohen më tej.

A është fëmija juaj zgjuar dhe qan gjatë gjithë kohës gjatë natës, ndoshta çdo orë ose më

pak? A i duhet foshnjës tuaj shumë kohë për të fjetur, pavarësisht se çfarë provoni?

Nëse secili prej këtyre skenarëve përshkruan modelet e gjumit të foshnjës tuaj, problemet e

mëposhtme mund të jenë ndoshta prezent dhe tek fëmija juaj:

38
 Alergjitë ushqimore ose intolerancat: Ky është një nga shkaqet më të zakonshme të
1 problemeve me rënien dhe qëndrimin në gjumë, dhe ndonjëherë gabimisht
diagnostikohet si dhimbje barku. Nëse foshnja juaj ka gazra të tepruara, ngërçe në
bark ose jashtëqitje ngjyrë jeshile, kontaktoni mjekun tuaj të përgjithshëm, pediatrin
ose specialistin e alergjive për një diagnozë.

Problemet e ushqyerjes me gji: Pa e kuptuar, mund të keni një furnizim të ulët të

2 qumështit, probleme me qiellzën e foshnjës tuaj, dhe lidhje të padiagnostikuara të
gjuhës. Të qenit i uritur do të ketë një ndikim të madh në gjumin e foshnjës, dhe do
të rezultojë në shumë të qara dhe zgjim. Nëse dëshironi gjeni një konsulent të mirë
për laktacionin, i cili mund të diagnostikojë çdo shqetësim të ushqyerjes.

Refluksi: Refluksi mund të paraqitet si pështymë ose të vjella, por gjithashtu mund të
3 jetë i heshtur, duke e bërë më të vështirë diagnostikimin. Nëse dyshoni se fëmija juaj ka
refluks, kërkoni një mjek të specializuar, për të përcaktuar kurën më të mirë të trajtimit.
.

Foshnjat shumë të ndjeshme: Disa foshnja janë veçanërisht të ndjeshme ndaj

zhurmave të forta, dritave të ndritshme ose shumë
4 shumë njerëz, (dhe madje edhe gjëra të tilla si etiketat gërvishtëse në pizhame, ose
detergjent i fortë për larjen e rrobave ose shtratit të tyre), kështu që ndonjëherë ata
tremben lehtësisht në gjumë, ose kur përpiqen të bien në gjumë.

5 GjGjumi: Çfarë është normale dhe çfarë jo?

ndje të tjera mjekësore: Nëse jeni të sigurt se asnjë nga këto çështje nuk mund
të jetë shkaku i të qarit të tepërt, dhe problemeve të gjumit të foshnjës suaj,
vazhdoni të kërkoni mbështetje profesionale nëse e shihni të arsyeshme.

39
12 Gjumi: këshilla kur
udhëtoni
Ne shpesh presim me padurim një festë, sepse konsiderohet si një pushim dhe një ditë
ndryshe në rutinën tonë të zakonshme. Megjithatë, një ndryshim në rutinë, nuk është
gjithmonë ideal për shumicën e foshnjave, dhe mund të ndikojë në sa flenë ata gjatë
pushimeve.
Natyrisht që do të dëshironit të riktheheni nga pushimet paksa të freskët dhe te
clodhur, kështu që do të dëshironi t'i përmbaheni asaj rutine te zakonshme të
foshnjës sa më shumë që të jetë e mundur, pa u ndjerë shumë e kufizuar prej saj.

Këshilla për gjumin, për të udhëtuar me

një fëmijë

Edhe nëse nuk mund t'i përmbaheni gjithmonë rutinës së gjumit të foshnjës
tuaj, ka disa gjëra që mund të bëni para dhe gjatë udhëtimit, për të rritur
gjasat që ai/ajo të flejë mirë gjatë pushimeve:

40
 Para Udhëtimit

Nëse planifikoni të përdorni një shtrat udhëtimi gjatë pushimeve, ju mund

ta inkurajoni fëmijën tuaj të flejë në një shtrat portativ në shtëpi për ta
njohur më parë atë.

E njëjta gjë vlen nëse do të preferonit që fëmija juaj të flejë në karrocë

fëmijësh, në mënyrë që të mos keni nevojë të vazhdoni të nxitoni përsëri në
akomodim. Mësojini ata sa te mundeni me çdo gjë të re, deri në dy javë
para se të largoheni.

Udhëtimi

Planifikoni fluturimet ose udhëtimin rrugor në kohën e gjumit. Kjo

jo domosdoshmërisht do të sigurojë një gjumë të gjatë, por
një periudhë sadopak e shkurtër do të ndihmojë në uljen e lodhjes.
Nëse planifikoni të qëndroni në makinë për një periudhë të gjatë, ndaloni herë
pas here në mënyrë që fëmija juaj te shtendoset nga sexholinoja, dhe edhe ju të
keni mundësi ti ndërroni bebelinën në rast se ka nevojë.
Ju ndoshta nuk do të dëshironi të mbërrini menjëherë në kohën e gjumit pasi
fëmija juaj mund të jetë më i vështirë për t'u qetësuar, pasi gjithçka për të
(ambjenti) është e re dhe e çuditshme.

41
Destinacioni
Ndiqni rutinën tuaj të zakonshme para gjumit. Për shembull, banjë, përrallë, ushqim dhe
krevat. Merrni me vete aksesorët më të nevojshëm për ta vendosur në gjumë si psh:
pizhamat, lodrat, lodrat kur luan ndërkohe që lahet, librat me përralla, etj
Mos harroni të paketoni sendet e tyre më të rëndësishme si edhe dicka që argëtohet
shpesh si psh: fleta te bardha dhe ngjyra, ndonjë perde për ta bërë ambjentin sa më
errësirë kur fle, zhurmën e bardhë për gjumë etj.
Paketoni me vete një dritë nate në mënyrë që të mund të mbani dritat
zbehtë, spray për mushkonjat dhe ndonjë krem qetësues nga dielli në rast se mund të
digjet pak.

Pushimet

Mundohuni të planifikoni aktivitetet tuaja rreth gjumit, por mos u bë skllav i tyre. Mund të
jetë me mirë të jeni fleksibël për vendin ku fle fëmija juaj, por nëse fëmija juaj fle vetëm tek
krevati i tij ose tek ju, ju mund të zgjidhni ta bëni me radhë me partnerin tuaj ose një
kujdestar tjetër të besuar (mami, motra etj, nëse janë me ju), fjetjen e fëmijës.

Mos harroni se ky lloj ndryshimi mund të jetë dërrmuese dhe konfuze për disa foshnja, kështu
që sado zhgënjyese të jetë, përpiquni të jeni të durueshëm
dhe jepini fëmijës suaj shumë siguri.

42
13 Gjumi: Si të gjeni zgjidhjen e
duhur të gjumit TOG për fëmijën
tuaj

Kur ta vendosni të voglin tuaj në shtrat, do të bëni gjithçka për ti siguruar një gjumë të
lqetë gjatë natës, apo jo? Përpjekja për të kuptuar nëse ata janë shumë ngrohtë apo
shumë ftohtë është e hamendësuar, por një fëmijë që nuk do ndihet rehat nuk do të flejë i
qetë.
Kjo është arsyeja pse dhoma duhet të ketë një temperaturë të qëndrueshme, dhe TOG
cilësohet shumë herë si shpëtimtari juaj për të mbajtur një temperaturë të qëndrueshme.
Sa më e ulët të jetë vlera e TOG, aq më i lehtë dhe më i freskët është, dhe sa më e lartë
aq më e ngrohtë është.

Cila është temperatura ideale për një

fëmijë?

Si të zgjidhni vlerën e duhur të TOG?

0.5 TOG është më e mira për

motin e nxehtë të verës dhe
temperaturat midis 24-27 ℃.
1.5 TOG është i përshtatshëm për
netët e verës dhe dremitje me një
temperaturë dhome midis 20-23
℃.
2.5 TOG është i mirë për të gjithë
vitin, me temperatura midis 10-20
℃.

43
 Dhoma e gjumit e një fëmije duhet të jetë ideale 18 gradë , por
rekomandohet midis 16℃ dhe 20℃. Nuk ka nevojë të monitoroni
temperaturën gjatë gjithë natës, por mund të përdorni një
termometër dhome, për të kontrolluar nëse dhoma është shumë e
ngrohtë apo e ftohtë.

Si të kuptoni nëse fëmija juaj është shumë i

nxehtë, apo shumë i ftohtë?

Foshnjat kontrollojnë temperaturën e tyre kryesisht

përmes kokës dhe fytyrës, kështu që gjithmonë lini
kokën e tyre të pambuluar për t'i ndaluar ata nga
mbinxehja ,(siç është edhe rekomandimi SIDS).
Këshillë
Nëse keni dyshime, mund të kontrolloni
SIDS!
temperaturën e trupit të tyre duke e vendosur dorën
në gjoks ose shpinë (duart dhe këmbët pak te
ftohta janë normale kur janë bebe, mos u
shqetësoni).

44
14 Gjumi:Qasjet dhe alternativat
e trajnimit

Trajnimi i gjumit është një temë që zakonisht është i ngarkuar me emocione te

ndryshme, opinione, polemika, këshilla kontradiktore dhe një mori qasjesh që kane
pretendime të ndryshme. Një besim popullor në lidhje me trajnimin e gjumit, është se
ai barazohet me të qara ose të qara të kontrolluara.
Megjithatë, ky nuk është realiteti. Trajnimi i gjumit bazohet në idenë se foshnjat nuk

dinë të flenë, kështu që kujdestarët e tyre duhet t'i mësojnë. Shpesh, gjumi normal i

foshnjave( qe foshnjat flene kur u flihet dmth), shihet si problematik dhe diçka që

duhet 'rregulluar'. Pra, nga ky këndvështrim, trajnimi i gjumit mund të vijë në shumë

forma, madje edhe ato që pretendojnë se janë 'të butë'.

Këtu, ne do eksplorojmë disa nga qasjet më të njohura të trajnimit të gjumit, përpara

se të vazhdojmë të shikojmë alternativat.

45
 Cilat janë qasjet e ndryshme të trajnimit
të gjumit?

Metoda e planifikimit
Kjo është kur prindi vendos se kur do ta ushqejë fëmijën e tij, që zakonisht është çdo 3-
4 orë, dhe kur fëmija i tyre fle. Ideja është që foshnja të mësohet aq shumë me orarin,
saqë ata ta vendosin lehtësisht për të fjetur.
Metoda e qetë
Trajnimi i ‘’qetë’’ për gjumë vjen me shumë emra, por zakonisht ideja është që të
qëndroni dhe ta qetësoni fëmijën duke ndenjur e qetë, dhe pa e panikosur fëmijën
ndërsa qan.
Metoda e ‘’largimit’’
Kjo është metoda 'cry-it-out' (CIO) (lëre te qajë) , që përfshin vendosjen e një fëmije
zgjuar në krevatin e tyre, dhe lënien e tyre vetëm ndërsa bëjnë zhurmë ose qajnë derisa
të bien në gjumë, pa asnjë ndihmë nga ju. Kjo metodë është padyshim më e
diskutueshme dhe për disa prindër që mendojnë se kanë provuar gjithçka tjetër, është
e kuptueshme që ata mendojnë se kjo është zgjidhja e tyre e fundit dhe e vetme.
Jam totalisht kundër kësaj metode.
Metoda e Kombinimit
Disa qasje të trajnimit të gjumit përdorin një kombinim strategjish, të tilla si të qarat e
kontrolluara së bashku me planifikimin. Mund të jetë një qasje Ha-Luaj-Fli që këshillon
të mos kenë ushqyerjen si fazën e fundit para fjetjes, por t'i vendosni në shtrat në orare
të caktuara, dhe t'i vendosni ato në intervale të caktuara.
Metoda e Ferberizimit
E njohur ndryshe si 'qarje e kontrolluar', 'ngushëllim i kontrolluar', kjo qasje përfshin
menaxhimin e bezdisjes ose të qarit të foshnjës në intervale të paracaktuara, por jo
marrjen e tyre për ti ushqyer që ti zërë gjumi, ose ti tundni ato.

46
 Cilat janë alternativat për trajnimin e gjumit?

Me çdo qasje, në mënyrë ideale ajo duhet të shkaktojë pak ose aspak shqetësim për fëmijën ose
prindërit. Pra, çfarë nëse keni provuar një ose dy nga këto qasje, dhe ato nuk funksionuan? Po sikur
të provonit një qasje me një fëmijë, por dëshironi t'i bëni gjërat ndryshe me të dytin? Po sikur të jeni
shtatzënë dhe tashmë jeni të mbingarkuar nga këshillat për gjumin? Ose, çka nëse nuk ndiheni rehat
me ndonjë nga këto metoda të trajnimit të gjumit? Ju me siguri nuk jeni vetëm.

Lajmi i mrekullueshëm është se ka alternativa që janë pa rrezik, vërtet të buta, pa

stres, si për ju ashtu edhe për fëmijën tuaj, dhe që në fakt zhvillojnë trurin e një

fëmije. Personalisht jam e kësaj metode, pa dashur të paragjykoj askënd që beson tek

të tjerat.

Quhet : Kujdesi i bazuar në përgjigje, ku kujdestarët mbështesin teorinë që gjumi i

foshnjës duhet të jetë duke i ndenjur afër, dhe duke ushqyer fëmijën derisa ta zërë

gjumi vetë.

47
Sic e thashë dhe më sipër, ka teorira dhe mendime të ndryshme përsa i
përket trajnimeve te gjumit.

Personalisht, kam preferuar qe me të dyja vajzat e mia të krijoj nje rutinë

bazuar në nevojat dhe preferencat e tyre, në përshtatje me atë cfarë unë
kam menduar që është më e mira për to. Por, kurrë duke i lënë të qajnë
apo vetëm kur e shihja që nuk ndjeheshin mirë. Kam preferuar gjithmonë
kontaktin fizik me to, që të ndjeheshin sa më të sigurta dhe të qeta
ndërkohe që i zinte gjumi.

Por, sic thashë varet dhe nga fëmija, ndaj kam bindjen e plotë që cdo prind
e kupton vetë cfarë është më e mira për fëmijën e tij.

48
15 Gjumi: Udhëzime për gjumin e
sigurt për reduktimin e
rreziqeve të SIDS
Vdekja e papritur e pashpjegueshme në foshnjëri (SUDI), është termi i gjerë që i referohet
të gjitha rasteve të vdekjes së papritur në foshnjëri, dhe përfshin vdekjen nga sindroma e
vdekjes së papritur të foshnjave (SIDS), dhe aksidentet fatale të gjumit.

Cilët janë hapat kryesorë për të reduktuar rrezikun e SIDS?

Organizata bamirëse Red Nose rekomandon gjashtë hapa kyç për të reduktuar rrezikun e
vdekjes së papritur të papritur në foshnjëri (SUDI), duke përfshirë SIDS dhe aksidentet fatale të
gjumit:
1. Gjithmonë vendoseni fëmijën në shpinë për të fjetur
2. Mbajeni fytyrën dhe kokën e foshnjës të pambuluar
3. Mjedis i sigurt gjumi nate dhe dite, mos vendosni asnjë
lodër apo arush afër se rrezikon të mbytet pa dashje
4. Ushqejeni fëmijën me gji nëse është e mundur
5. Fjetja e foshnjës duhet të jetë në krevatin e tyre në dhomën
e prindërve, për 6-12 muajt e parë

49
Të
ushqyerit

50
 Ushqyerja me gji: Këshillat kryesore

16 për suksesin e ushqyerjes me gji

Ushqyerja me gji është biologjikisht e natyrshme, por definitivisht nuk është gjithmonë e
lehtë. Në fakt, shumica e nënave të reja luftojnë me të në një fazë. Është një aftësi që kërkon
durim, përgatitje dhe praktikë, por më e rëndësishmja, për një udhëtim të suksesshëm të
ushqyerjes me gji, nënat kanë nevojë për edukim dhe mbështetje të mirë. Për të ndihmuar
me suksesin e ushqyerjes me gji, ne kemi përmbledhur këshillat kryesore për ushqyerjen me
gji, që do ta bëjnë udhëtimin më të qetë dhe më të rehatshëm për ju.

Para ardhjes Mjetet e

së foshnjës ushqyerjes
me gji

Përgatitja e një hapësire Jastëk enkas

për ushqyerjen me gji Kujdesi për thithat
Shih ushqyerjen me gji recipeta enkas
në veprim Pompë elektrike
Krijo një plan

Në spital
Vendosja dhe pozicioni

Fusni fëmijën menjëherë, dhe Pozicionohuni rehat

sa më shpesh ne gji
Vendoseni sic duhet
fëmijën tuaj
Përdorni recipeta enkas për
gjidhënie Lejoni lëvizjen e lirë të
Nëse e sheh te favorshme duarve
përdor pompën qe në spital Nxiteni të hapë gojën

51
17 Ushqyerja: Udhëzues për
nxjerrjen e qumështit të gjirit

Edhe nëse një grua synon të ushqejë me gji fëmijën e saj para se të lindë, jeta nuk shkon
gjithmonë sipas planit. Arsyet pse disa gra i drejtohen pompës së gjirit, për të siguruar që
fëmija i tyre të marrë përfitimet dhe vlerën e qumështit të gjirit, janë jashtëzakonisht të
ndryshme.
Vendimi për të pompuar nuk merret lehtë, dhe mund të vijë me grupin e vet të sfidave.
Sidoqoftë, një grua që përpiqet maksimalisht për më të mirën e bebit të saj, është një mama

e përkushtuar, kështu që ne kemi shkruar këtë udhëzues për t'ju mbështetur dhe informuar

në udhëtimin tuaj.

Si të filloni me pompimin
fillimisht

Nëse jeni ende në spital, mund t'i kërkoni mamisë tuaj t'ju tregojë se si funksionon pompa,
dhe si ta poziciononi atë. Në fillim do të jetë sasi e vogël e kulloshtrës, dhe më pas ndërsa
qumështi juaj 'vjen' pas disa ditësh, gradualisht do të rritet.
Nëse jeni në shtëpi dhe keni dale nga spitali, diskutoni vendimin tuaj me maminë, pediatren

ose kërkoni mbështetje nga një konsulent laktacioni.

Zgjidhni një pompë elektrike të dyfishtë cilësore, ose tentoni dhe ta shtrydhni gjoksin me duar

duke e masazhuar njëkohësisht me ujë te ngrohtë.

Një pompë elektrike që vendoset në recipeta do të ishte një investim i mirë, pasi ju lejon të

pomponi pa duar, që do të thotë se mund të kujdeseni për fëmijën tuaj , ose të kujdeseni për

gjëra të tjera në të njëjtën kohë.

52
 Sa shpesh dhe sa qumësht, duhet t'i ofroni
fëmijës tuaj?

Pompimi dhe ushqyerja ekskluzive e foshnjës tuaj me një shishe ,do të imitojë në
mënyrë ideale mënyrën se si një nënë ushqen me gji (ditë dhe natë). .
Ju ende mund të ushqeni sipas kërkesës duke parë shenjat e urisë së foshnjës tuaj,

në vend të orës. Sasia e qumështit që merr fëmija juaj në çdo vakt do të ndryshojë,

siç do të ndodhte nëse do të ushqehej me gji. Mund të filloni me 60 ml në një vakt,

dhe më pas ta mbushni sipas nevojës. Nuk ka nevojë të insistoni që ata të mbarojnë

një shishe, nëse kanë sinjalizuar se kanë pirë mjaft.

Sa shpesh dhe sa kohë, duhet të

pompojë një nënë

Koha që i duhet një nëne për të pompuar për seancë ndryshon gjithashtu shumë,
në varësi të faktorëve duke përfshirë kohën e ditës, llojin e pompës dhe
shpejtësinë e rrjedhës. Në përgjithësi, mund të prisni rreth 15 minuta, por
mund të jetë më i gjatë, veçanërisht në fillim.

53
18 Ushqyerja e foshnjës: Ushqyerja e
shpeshtë - a është kjo normale?

Në ditët e para pas lindjes është shumë

e zakonshme që një foshnjë të
ushqehet shpesh me gji, ndoshta rreth
12 ose më shumë herë në 24 orë! Po, e
keni dëgjuar mirë! Fëmija juaj nuk
ushqehet shpesh sepse nuk ka qumësht
të mjaftueshëm, fëmija juaj po e bën
këtë, sepse kjo është ajo që natyra
synon të bëjnë të gjitha foshnjat
njerëzore!

Foshnjat janë krijuar për të pirë sasi shumë të vogla, shumë shpesh në 1-2 ditët e
para. Shumica e foshnjave pinë vetëm rreth një lugë çaji (5-7 ml) kulloshtër në çdo
vakt. Barku i tyre është sa madhësia e një qershie, dhe mban rreth 7 ml në çdo ushqim
në ditën e parë! E projektuar në mënyrë perfekte!

Ju filloni të bëni pak më shumë kulloshtër në çdo vakt, dhe kjo rritje graduale i lejon
bebat të pinë më shumë. Kulloshtra është një leng i shijshëm me shije të ëmbël për
bebat, por nuk është e mbushur me yndyrë në këtë fazë, që do të thotë se foshnja
duhet të vazhdojë të ushqehet shumë shpesh për të qëndruar e ngopur.

Me kalimin e kohës, ndërsa qumështi juaj rritet në vëllim, do të vini re se fëmija juaj
fillon të ketë periudha më të gjata gjumi prej rreth 1.5-3 orë kryesisht.

2 54
 Arsyeja tjetër e rëndësishme pse foshnjat ushqehen kaq shpesh
është për gjinjtë tuaj. Gjinjtë duhet të kenë stimulim të shpeshtë
dhe të rregullt, ku fëmija heq qumështin nga gjiri.

Sa herë që foshnja ushqehet, dërgon sinjale për gjirin që të prodhojë më

shumë qumësht për vaktin e radhës. Qelizat që prodhojnë qumësht rrisin
sasinë e qumështit, që mund të prodhojnë gjatë 2-4 javëve të para.

Në muajin e parë, gjinjtë tuaj do të prodhojnë një vëllim total 24 orësh

qumështi, të cilin fëmija juaj do ta pijë çdo ditë për 6 muajt e ardhshëm. Kjo
është e drejtë, nga muaji 1 deri në muajin 6 të moshës një foshnjë pi
pothuajse të njëjtin vëllim çdo ditë, por megjithatë shton peshë. Foshnjat në
të vërtetë dyfishojnë peshën e tyre në 6 muajt e parë , duke pirë rreth 800 ml
qumësht gjiri çdo ditë!

55
 Muaji i parë

Gjatë muajit të parë, foshnjat duhet të ushqehen me gji mesatarisht 8-12 herë çdo 24
orë, për t'u siguruar që po marrin qumësht të mjaftueshëm, dhe se ju stimuloni gjirin
mjaftueshëm për të vazhduar rritjen e furnizimit me qumësht.

Kjo është arsyeja pse është e rëndësishme që nëse një fëmijë nuk është ende në

gjëndje të ushqehet mirë me gji në javët e para,një nënë u jep gjithashtu sinjale

gjoksit të saj për të rritur volumin e qumështit.

Ju lutemi vini re: Është gjithmonë e rëndësishme ta diskutoni këtë me

maminë, pediatren ose konsulenten e laktacionit nëse foshnja juaj nuk
është në gjendje të ushqehet mirë me gji.

Gjithashtu, nëse vëreni se furnizimi juaj me qumësht nuk po rritet në ditën

3-4 pas lindjes, atëherë mund t'ju këshillohet të pomponi në fillim të
dhënies së gjirit, por përsëri ky do të jetë një plan i diskutuar me ju, dhe
atë që mund të jetë duke ju ndihmuar në gjidhënie.

56
Pasi të keni arritur një furnizim të mirë me qumësht, në muajin e parë mund të zbuloni se
fëmija juaj ndryshon përsëri modelin e të ushqyerit. Shumë nëna raportojnë se kjo ndodh
rreth 6-8 javë pas lindjes.

Pas muajit të parë, hulumtimet na kanë treguar se foshnjat do të ushqehen me gji, diku nga
4-13 herë çdo 24 orë.

Modeli i ushqyerjes me gji të çdo nëne dhe foshnjeje është i ndryshëm ,dhe kjo është
krejtësisht normale. Është vetëm në nivelet e yndyrës në qumështin tuaj (nivelet e yndyrës
ndryshojnë gjatë gjithë ditës), dhe sasinë e qumështit që gjoksi juaj mund të mbajë në çdo
vakt.

Pra, mos e krahasoni veten me një model tjetër të ushqyerjes së nënës dhe foshnjës, pasi
ka shumë të ngjarë të jetë krejtësisht i ndryshëm nga i juaji.

Përpjekja për ta detyruar fëmijën tuaj në një rutinë strikte, shpesh sjell me vete lot dhe
stres si për nënën ashtu edhe për bebin!

Sigurisht që ka disa nëna dhe çupa që lulëzojnë në rutina të rrepta, por këto janë
ndoshta foshnjat që gjithsesi do të ishin futur në një model të ushqyerjes 4 orëshe.

57
Shumë nëna thonë se 6-8 javët e para janë vërtet më të vështirat, dhe se
gjithçka ndihet shumë më e lehtë pas kësaj pike.
Në javët e para, jo vetëm që fëmija juaj po mëson se si të ushqehet dhe të

ambjentohet në këtë botë të re , gjinjtë tuaj po mësojnë se si të ushqejnë, të

prodhojnë qumësht dhe të dërgojnë sinjalet e duhura, dhe ju po mësoni se si të

përshtateni në rolin tuaj të ri si një nënë. E gjitha kjo kërkon kohë.

Mos u përpiqni të bëni gjithçka menjëherë.

Thjesht përqëndrohuni në atë që mund të bëni tani:

Ushqeni fëmijën dhe përpiquni të fokusoheni në ushqimin e shëndetshëm, që të
keni nje furnizim te mirë me qumësht.
Harrojeni atë që nuk mund të bëni tani.
Brenda pak muajsh do te jeni në gjendje t'i bëni të gjitha, por kjo fazë e re është
një kurbë e madhe mësimi për shumicën prej nesh.
Jepini vetes një pushim dhe mbani mend se të ushqyerit e një
fëmije për 40-60 minuta çdo 1-3 orë, është më shumë se një punë me kohë të
plotë… dhe ky është vetëm ushqimi.
Kjo do të bëhet më e lehtë me kalimin e kohës, shkoni me rrjedhën dhe besojini
instinkteve tuaja.

58
 Ushqyerja: Ushqim i
19 kombinuar- duke kombinuar
gjoksin dhe shishen

Ka shumë arsye pse dëshironi të kombinoni ushqyerjen me gji, me ushqimin me

formulë. Çfarëdolloj zgjedhje që bëni, do të jetë e duhura për ju dhe fëmijën tuaj.
Disa gra shqetësohen nga ushqyerja e përzier, pasi mendojnë që përdorimi i formulës
dhe qumështit të gjirit të shtrydhur, do të ndikojë në ushqyerjen me gji, por kjo nuk
është domosdoshmërisht kështu. Ka strategji që mund të përdorni, për t'u siguruar
që mund të kombinoni me sukses të dyja format e të ushqyerit.

Mbajtja e furnizimit tuaj me

qumësht

Për të ruajtur furnizimin me qumësht, do t'ju duhet të pomponi kur ndërkohë mund
të kishit dhënë gji. Pak para ose menjëherë pas ushqimit është mirë, por është e
rëndësishme ta bëni këtë, në mënyrë që trupi juaj të dijë të vazhdojë të prodhojë
qumësht. Ndërsa furnizimi juaj me qumësht është ende duke ndodhur, është e
rëndësishme që të ushqeheni mirë dhe shëndetshëm sa herë që fëmija juaj duhet të
ushqehet. Fokusohuni tek lëngjet dhe supërat, mos e gjeni si pretekst për të ngrënë
gjëra te pashëndetshme sepse ndikon ne cilësine e qumështit tuaj.

59
 Konfuzion i thithkave

Një foshnjë shumë e vogël mund të mësohet me një shishe shumë shpejt - formula ose
qumështi i gjirit i derdhur del nga shishja më shpejt se sa nga gjoksi, me më pak punë
që ata kërkojnë në shishe, krahasuar me gjirin. Më pas ata mund të refuzojnë gjirin. Kjo
quhet konfuzion i thithkave. Mënyrat për ta shmangur këtë është të ushqeni gjithmonë
me gjoks para, dhe te prisni derisa qumështi të fillojë të rrjedhë nga thithka juaj, që
bebi ta pijë lehtësisht pastaj.
Kjo do të thotë se fëmija juaj nuk do të duhet të punojë aq shumë në gji, kështu që do
të ketë më shumë gjasa të kalojë mes të dyjave. Në vaktin tjetër, përpiquni të
ushqeheni pak herët, në mënyrë që ajo të jetë mjaft e mbushur për të ushqyer, por jo
aq shume sa të mos mund të kapet.

Marrja e një shisheje

Nëse foshnja juaj nuk e do formulën, por ju duhet tja jepni pasi nuk keni qumësht,
përpiquni ta mbani atë në një pozicion të ndryshëm nga ai që do të bënit nëse do ta
ushqenit me gji. Për shembull, shtrihuni në dysheme dhe shtrihuni pranë tyre, ose
uluni para tyre për të mbajtur shishen. Nëse kjo nuk funksionon, kërkoni dikë tjetër t'i
japë shishen (babai i foshnjës psh). Ata do të kenë më shumë gjasa ta marrin atë, nga
dikush që nuk e lidh me qumështin e gjirit.

60
 Alternativat e shishes

Nëse jeni shumë i shqetësuar për konfuzionin e thithkave, ka alternativa. Nëse foshnja
juaj është shumë e vogël (ditë ose javë), mund të përdorni një shiringë, lugë ose
filxhan. Kjo kërkon mjaft kohë, por është një alternativë e mirë e përkohshme. Mamia
ose pediatri juaj mund t'ju tregojë se si të ushqeheni duke përdorur këte menyre.
Alternativa tjetër është një tub i vogël që ngjitet në thithkë, duke i dhënë formula ose
qumësht gjiri të derdhur, kështu që fëmija juaj ka ende ndjesinë e ngjitjes në gji gjatë
ushqyerjes.

61
 Ushqimi: Prezantimi i
20 Formulës

Si rezultat i përpjekjeve me qëllime të mira për të inkurajuar ushqyerjen me gji, mund të

jetë e vështirë të dini saktësisht se ku të filloni, kur vendosni t'i jepni foshnjës suaj
formula. Bëni një kërkim në hapësirën e informacioneve të foshnjave të çdo kimisti apo
supermarketi, dhe do të bombardoheni me opsione. Shtojini kësaj bollëkun e
keqinformimeve në lidhje me rreziqet e formulës, dhe nuk është çudi që shumë nëna të
reja mbeten të hutuara dhe në ankth. Është e rëndësishme të mbani mend se edhe pse
rekomandohet ushqyerja me gji, nëse nuk jeni në gjendje ta bëni këtë, ose zgjidhni të
mos e bëni këtë, jini të sigurta se mund të plotësoni në mënyrë të sigurt nevojat
ushqimore të foshnjës tuaj, duke zgjedhur formulën e duhur për foshnjën tuaj.

Si mund të A ka një
zgjidhni një formulë për dallim mes markave?
foshnjat?

Përpara se të filloni një formulë, është një ide e mirë të
flisni me pediatrin tuaj për informacion dhe ndihmë në
përgatitjen, ruajtjen dhe përdorimin e saktë të formulave.
Formulat për foshnjat janë me bazë qumështi të lopës,
dhe janë të përshtatshme për foshnjat, përveç rasteve kur
ato nuk mund të merren për arsye mjekësore, kulturore
ose fetare. Nëse dyshohet për një alergji ushqimore ose
ka një histori familjare të alergjive, bisedoni me pediatrin
tuaj përpara se ti prezantoni një lloj te caktuar formulë
foshnjës tuaj. Nëse foshnja juaj nuk mund të ketë formulë
me bazë qumështi të lopës, mund të ketë nevojë për një
formulë të veçantë që do të përdoret vetëm nën
mbikëqyrjen mjekësore. Formulat speciale për fëmijë,
përfshijnë formula me bazë soje, të hidrolizuar ose
qumësht dhie.
Nuk ka një ndryshim të madh midis markave për sa
i përket energjisë, proteinave, yndyrnave,
karbohidrateve, vitaminave dhe mineraleve; Pra,
zgjedhja në përgjithësi varet nga kostoja dhe
disponueshmëria. Nëse kaloni nga një markë në
tjetrën, mos harroni të kontrolloni numrin e lugëve
të kërkuara, dhe nëse raporti lugë ndaj ujit është i
ndryshëm. Është më mirë të mos ndryshoni markat
e formulës shumë shpesh; shija do të ndryshojë pak
dhe mund të prishë rutinën e ushqyerjes së foshnjës
tuaj. Shpesh kur fillon ose ndryshohet një formulë,
një foshnjë mund të bëhet e paqëndrueshme, ose
të zhvillojë ndryshime të jashtëqitjes, por nëse
simptomat vazhdojnë, flisni me pediatrin tuaj.

62
Ushqimet e
ngurta
Cl

63
 Fillimi i ushqimeve të ngurta:
21 Prezantimi i fëmijës tim me
ushqimet e ngurta

Pas pesë deri në gjashtë muaj të ushqyerjes ekskluzive të foshnjës tuaj me qumësht
gjiri ose formula, ata do të fillojnë të tregojnë shenja se janë gati për hapin tjetër -
ushqimet e ngurta! Por kur saktësisht është fëmija juaj gati? Le të shohim të gjitha
shenjat, që tregojnë se është koha për të filluar ushqimet e ngurta.

A është fëmija im gati, për të filluar

ushqimin e ngurtë?
Zhvillimi dhe sjellja unike e fëmijës suaj do t'ju
udhëheqë, por ja çfarë duhet të keni kujdes:

Ka kontroll të mirë të kokës dhe qafës dhe mund të

ulet pa mbështetje
Tregon interes për ushqimin
Kërkon gjithë kohën ushqimin tuaj kur ju hani
E hap gojën kur u ofroni ushqim me lugë
Ka humbur refleksin e shtytjes së gjuhës, dhe nuk i
shtyn automatikisht ushqimet e ngurta nga goja me
gjuhën e tij
Gati dhe i gatshëm për të përtypur
Po zhvillon një 'kapje me pince' (ata kanë filluar të
marrin ushqimin midis gishtit të madh dhe gishtit
tregues)

64
 Në cilën moshë fëmija im do t'i
shfaqë këto shenja?

Shumica e foshnjave fillojnë t'i shfaqin këto shenja rreth gjashtë muajsh, por mund të
ndodhë në kohë të ndryshme për foshnja të ndryshme. Nuk rekomandohet t'i ofroni
fëmijës suaj ushqime të ngurta të çdo lloji para 4 muajsh. Vetëm për shkak se fëmija
juaj është i etur për t'u bashkuar me oraret e vakteve familjare, nuk do të thotë
domosdoshmërisht se ai është gati të hajë ushqime të ngurta.

Mund të ndodhë që fëmija juaj të ketë dëshirën normale të zhvillimit, për të bërë atë
që bëjnë të gjithë të tjerët. Nëse foshnja juaj është afër shtatë muajsh dhe nuk ka
filluar ushqimin e ngurtë, mund t'ju duhet gjithashtu të flisni me pediatrin tuaj.

Çfarë ushqimesh të ngurta duhet ti prezantoj

fillimisht fëmijes tim?

Kur fëmija juaj është gati për ushqime të ngurta, ushqimet e para mund të jenë të fruluara,
te shtypura me pirun, të grira ose në copa të buta, në varësi të asaj që funksionon më mirë
për ju dhe fëmijën tuaj. Fëmija juaj ka nevojë për një shumëllojshmëri varietetesh dhe
shijesh. Kjo i ndihmon ata të mësojnë të përtypin, gjë që lidhet me zhvillimin e të folurit. Ai
gjithashtu inkurajon ushqyerjen e pavarur, dhe redukton sfidat e vështira të të ngrënit
ndërsa fëmija juaj zhvillohet.

Nuk ka nevojë të gatuani ushqime të veçanta për fëmijën tuaj, nëse nuk dëshironi. Mjafton
që ato që gatuani për familjen, ta hiqni vec para se tu shtoni kripë ose erëza. Ju mund të
futni ushqime të ngurta në çdo mënyrë gjatë 6 muajve, për sa kohë që përfshini ushqime
të pasura me hekur. Në këto ushqime të pasura me hekur, mund të shtoni perime, fruta,
drithëra, dhe ushqimet e qumështit (përveç nëse janë të pranishme alergjitë ose
intolerancat).

65
 Fillimi i ushqimeve të ngurta:
22 Duhen ushqyer me lugë, apo ti
kapë vetë fëmija me dorë?

Duke ndjekur të gjitha këshillat për mënyrën më të mirë për të ushqyer një foshnjë,
do të kishit vënë re termat që vlejnë për dy qasje të ndryshme: 'ushqyerja
tradicionale me lugë' dhe 'ushqyerja e udhëhequr nga vetë foshnja'. Metoda
tradicionale e të ushqyerit me lugë, është kur foshnjave u ofrohen shijet e para të
ushqimit ne formë pureje përmes një luge, dhe më pas tekstura e ushqimit rritet
gradualisht ndërsa foshnja është në gjendje ta menaxhojë atë. Metoda e ushqyerjes
e udhëhequr nga vete foshnja, anashkalon puretë dhe ushqyerjen me lugë në favor
të fëmijës që ushqehet vetë me copa te buta.

Përparësitë e metodës tradicionale, të të ushqyerit me lugë:

Për shkak se ju e keni në kontroll (kryesisht!), mund të jetë një mënyrë e pastër
dhe e rregullt e të ushqyerit. Shumica e tij përfundon në gojën e foshnjës tuaj dhe
jo në dysheme,kështu që ka më pak mbeturina.
Lehtë për t'u përgatitur para kohe, dhe për të ngrirë në masë që ta keni per ditët
në vijim. Edhe pse unë preferoj dhe ju sugjeroj gjithmonë tja përgatisni në
moment, që të jetë sa më e freskët.

66
Përparësitë e qasjes të ushqyerit, të udhëhequr nga vetë foshnja
Një foshnjë që ushqehet vetë mëson të hajë në mënyrë të pavarur, dhe ka nën kontroll atë
që shkon në gojën e tyre.
Foshnja është pjesë e vakteve familjare, kështu që nuk keni nevojë të përgatisni vakte të
veçanta. Por kini kujdes qe te mos hidhni kripë ushqimit qe do konsumoje bebi.
Ata mund të kontrollojnë oreksin e tyre, dhe të ndalojnë kur të jenë të ngopur.
Fëmija juaj do të praktikojë aftësi të rëndësishme motorike dhe gojore (të rëndësishme për
zhvillimin e të folurit).
Është goxha ndihmë gjithashtu kur hani së bashku në restorante – nuk keni nevojë të sillni
ndonjë gjë të veçantë me vetë nëse ju del e paparashikuar, por mund të porosisni ndonjë
supë te shëndetshme pa kripë në vendin ku jeni.

Për shkak se foshnja juaj është e ekspozuar ndaj një shumëllojshmërie të teksturave, mund
të ndihmojë në reduktimin e të ngrënit të kujdesshëm më vonë.

Fëmija juaj do të argëtohet duke eksploruar ushqimin e tij/saj me të gjitha shqisat.

67
23 Kur duhet t'u jepet ujë
bebave?
Uji nuk është i përshtatshëm për foshnjat para moshës gjashtë muajsh, edhe
në mot të ngrohtë.

Qumështi i gjirit dhe formula, sigurojnë ushqimin dhe lëngjet e nevojshme

per bebushin tuaj.

Dhënia e ujit fëmijës suaj mund të nënkuptojë se ai/ajo pi më pak qumësht,

gjë që mund t'i rrezikojë ata të mos marrin lëndët ushqyese që i nevojiten për
t'u rritur.

Hollimi i qumështit të gjirit ose formulës, mund t'i bëjë foshnjave shumë keq. Pra,
lexoni më tej për të zbuluar se kur (dhe si) mund t'i jepni fëmijës tuaj ujë.

68
Kur t'u japim ujë bebave?

Qumështi i gjirit ose formula, duhet të jenë ende pija kryesore e foshnjës tuaj deri në
moshën 12 muajshe. Ndërsa foshnjat rriten, ata mund të pinë vëllime të vogla të ujit të
zier të ftohur nga një biberon ose filxhan (varet si doni ta mësoni, por kujdes me gota
qelqi, pasi rrezikon ta kafshojë dhe mund ti thyhet në gojë) pas rreth 6 muajsh.

Nëse foshnja juaj sapo ka filluar të marrë ushqime të ngurta, mund t'i jepni disa
gllënjka ujë me ushqimin e tij. Kjo do t'i mësojë ata të pinë nga një filxhan, të
ndihmojnë në parandalimin e kapsllëkut, dhe të shpëlajnë ushqimin nga mishrat dhe
dhëmbët e tyre(nëse i kanë dalë tashmë).

Mos harroni qumështin pas ushqimeve të ngurta ose ujin deri në moshën 9 muajshe.
Nga 12 muajsh, pija kryesore e fëmijës suaj do të jetë uji dhe qumështi i gjirit, ose
qumështi formulë për ata që pinë formulë.

69
 Fillimi i lëndëve të ngurta:
24 Ushqimet që duhen shmangur në
vitin e parë

Këtu janë ushqimet, që duhen

shmangur në vitin e parë:

Arra dhe ushqime të tjera të forta

Arrat e plota, farat, karotat e papërpunuara, shkopinjtë e selinos, copat e mollës dhe ushqime të tjera të
forta për 3 vitet e para të jetës,duhet të shmangen për të zvogëluar rrezikun e mbytjes. Megjithatë,
pastat dhe kryesisht arrat, ose frutat e thata të bluara pluhur, nuk e paraqesin këtë rrezik dhe për këtë
arsye, mund t'i ofrohen fëmijës suaj që nga mosha rreth gjashtë muajsh në puretë me fruta.

Qumështi - burime shtazore

Çdo qumësht i freskët dhe i pamodifikuar, duke përfshirë qumështin e lopës, dhisë dhe deleve duhet të
shmanget si pije kryesore para 12 muajsh, pasi përbërja e këtij qumështi nuk është e përshtatshme për
një foshnjë, dhe mund të çojë në mangësi ushqyese. Çdo qumësht i papasterizuar ka rreziqe shtesë
infektive. Nga mosha 6 muajsh, mund të futen produkte ushqimore të bëra nga qumështi i lopës me
krem ​të plotë, si jogurti, kremi dhe djathi, si dhe sasi të vogla të pasterizuara të freskëta të plota.
Ose mund ta përdorni vetëm si shoqërues, për të përgatitur ushqime të ndryshme, por jo për tu
pirë si pije kryesore.

Qumësht - me bazë bimore

Qumështi me bazë bimore (p.sh. soja, orizi dhe tërshëra), nuk janë një burim i përshtatshëm ushqimi
për foshnjat. Qumështi me bazë bimore të fortifikuar me kalcium, mund të përdoren pas 12 muajsh, për
sa kohë që përdoret një varietet me yndyrë të plotë, dhe nën mbikëqyrjen e një profesionisti
shëndetësor.

Mjalti është burim i toksinës botulin që shkakton botulizëm, dhe nuk duhet t'u jepet foshnjave nën 12

muajsh. Biberonët dhe cuci nuk duhet të lyhen kurrë me mjaltë.

70
Ëmbëlsuesit
Sheqeri, mjalti dhe produkte të tjera ëmbëlsuese, duhet të shmangen në vitin e parë të
jetës, pasi ato nuk shtojnë përfitime ushqyese në dietë dhe mund të shkaktojnë prishje të
dhëmbëve. Është gjithashtu e rëndësishme që foshnjat të mos inkurajohen të preferojnë
shijet e ëmbla, duke u ofruar atyre ushqime ose pije me sheqer, veçanërisht ndërmjet
vakteve. Foshnjave që u jepen ushqime shumë të ëmbla mund të fitojnë një shije për to,
duke rezultuar në zgjedhje të dobëta ushqimore më vonë në jetë. Megjithatë, sheqernat
natyrale duke përfshirë qumështin, frutat dhe perimet janë burime të rëndësishme të
energjisë dhe ofrojnë shumë lëndë ushqyese.

Kripë
Nuk duhet shtuar në ushqimet që hanë foshnjat në vitin e parë të jetës, pasi organet e
tyre nuk janë në gjendje të nxjerrin kripë të tepërt. Është gjithashtu e rëndësishme që
foshnjat të mos inkurajohen të preferojnë shijet e kripura, duke u ofruar atyre ushqime të
kripura, veçanërisht ndërmjet vakteve. Foshnjave që u jepen ushqime të kripura,
gjithashtu mund të fitojnë një shije për to, duke rezultuar në zgjedhje të dobëta
ushqimore, jo të shëndetshme, më vonë në jetë.

Produkte me pak yndyrë

Duke qenë se fëmijët nën dy vjeç, rriten me shpejtësi dhe kanë nevoja relativisht të larta
për energji, nuk rekomandohen versionet e produkteve me pak yndyrë ose pa yndyrë
fare. Fëmijët i kanë të nevojshme këto produkte për mirërritjen, dhe zhvillimin e tyre.

71
Pije të tjera
Qumështi i gjirit ose formula për foshnjat, duhet të jetë pija kryesore në 12 muajt e
parë të jetës. Pirja e pijeve të tjera nën 12 muaj të jetës, do të ndërhyjë në
konsumimin e qumështit të gjirit, ose formulës nga një foshnjë. Nga rreth 6
muajsh, sasi të vogla të ujit të zier të ftohur, mund të plotësojnë qumështin e gjirit
ose formulën e foshnjave.

Lëng frutash
Nuk duhet t'u jepet foshnjave, dhe nuk duhet të konsiderohet si zëvendësim i
frutave në çdo moshë.
Pijet dhe lëngjet e frutave nuk ofrojnë përfitime ushqyese ndaj frutave të plota për
foshnjat dhe fëmijët , dhe shoqërohen me shëndet më të dobët të dhëmbëve.
Fëmijët duhet të inkurajohen të hanë fruta të plota, për të përmbushur marrjen e
rekomanduar ditore të frutave.
Pije me kafeinë dhe me sheqer
Çaji përmban taninë dhe komponime të tjera që lidhin hekurin dhe mineralet e
tjera, duke reduktuar kështu biodisponueshmërinë e tyre. Gjithashtu, sheqeri
shtohet shpesh në çaj, duke rritur rrezikun e kaviteteve dentare. Për këto arsye, çaji
nuk rekomandohet fillimisht si pije për foshnjat – ai nuk ka asnjë përfitim të njohur
për foshnjat , dhe mund të jetë i dëmshëm. Kafeja dhe pijet e tjera me kafeinë,
janë absolutisht të papërshtatshme për foshnjat.
Vezë të papërpunuara, qumësht dhe produkte qumështi të papasterizuar,

mish i fermentuar, mish i papërpunuar, shpendë, peshk, butak, produkte

ushqimore dhe ushqime të mbetura.

Të gjitha këto nuk duhet t'u jepen foshnjave, pasi ato mund të jenë të

kontaminuara dhe të shkaktojnë helmim nga ushqimi.

72
Aty ku është e mundur, ushqyerja me gji duhet të vazhdohet ndërkohë që futen
ushqime të ngurta, pasi konsiderohet se ndihmon në parandalimin e zhvillimit të
alergjive ndaj ushqimeve alergjike. Nëse foshnja juaj nuk ushqehet me gji kur futen
ushqimet e ngurta, formula është e vetmja mundësi tjetër e përshtatshme per
foshnjat,dhe mbetet burimi kryesor i të ushqyerit për 12 muajt e parë të jetës.
Për foshnjat që kanë një alergji ushqimore, këshillohet që të kërkoni udhëzime

nga mjeku i përgjithshëm i foshnjës tuaj ose Pediatri.

73
Shëndeti
i bebave
Cl

74
 25 Jashtëqitja e bebit:
Çfarë është normale?

Kur fëmija juaj lind, jashteqitja e parë që do të ketë fëmija juaj quhet mekonium.

Ajo është e zezë dhe ngjitëse në konsistencë, por nuk mban erë.

Ndonjëherë është e vështirë të besohet se sa nga ky mekonium, mund të dalë nga një

fëmijë kaq i vogël!

Sa zgjat një jashtëqitje e llojit mekonium?

Jashtëqitja e tipit mekonium zakonisht zgjat rreth 24 orë. Është një ide e mirë që t'ia
ndërroni pelenën foshnjës tuaj sapo ta kuptoni se e ka bërë , pasi mund të jetë e
vështirë të fshihet për shkak të ngjitjes së pabesueshme! Ndërsa foshnja juaj fillon të
ushqehet gjithnjë e më shumë, ju do të shihni ndryshime dhe rritje në jashtëqitjen e
tyre.

Sa herë dalin jashtë bebat?

Foshnjat do të kalojnë rreth 6+ pelena çdo ditë, dhe këto ndryshime dhe vëllim janë
një shenjë e mirë që fëmija juaj po merr mjaftueshëm qumësht gjiri.

75
 Ju mund të dëgjoni shumë histori kontradiktore në lidhje me
jashtëqitjen, dhe kjo ndodh sepse foshnjat ndryshojnë me kalimin e
kohës, dhe ne të gjithë ushqimi me gji është i ndryshëm nga njëri-
tjetri.
Gjëja më e mirë për të parë jashtëqitjen e foshnjës tuaj, është se

ajo na tregon se sa mirë po ushqehet fëmija juaj.

Çfarë hyn, duhet të dalë!

Nëse foshnja juaj nuk është duke dalë jashte, të paktën çdo ditë në ditët dhe javët e para,
atëherë ky është një tregues për të kontrolluar fëmijën tuaj si dhe për të kontrolluar ushqimin
tuaj, nga mamia juaj, pediatria e fëmijës, ose një konsulent laktacioni.
Është e rëndësishme që kur një pediater studion numrin e pelenave te lagura dhe

ngjyrën e jashtëqitjes se foshnjës suaj, kupton gjithashtu se si po shkon ushqyerja me gji

për ju të dy. Ata do të peshojnë edhe fëmijën tuaj, për të dhënë një pamje më të

përgjithshme.

Nëse foshnja juaj nuk ha mjaftueshëm, një nga shenjat e para do të jetë ulja e sasisë se

pelenave te lagura.
Pra, kjo është diçka për të kërkuar gjithmonë disa këshilla, nëse e shihni qe nuk po shkon sic
duhet.

76
 Shëndeti:Kujdesi për kordonin
26
e kërthizës

Pas lindjes së foshnjës tuaj, mjeku ose mamia do të presë dhe shtrëngojë
kordonin e kërthizës nga placenta. Një kapëse, do të lihet pas, i cili
përfundimisht do të bjerë, duke lënë një kërthizë të vogël të lezetshme.
Shumica e kordonëve të kërthizës do të shërohen pa asnjë problem, por

për të parandaluar infeksionin, ja si të kujdeseni për të.

Kujdesi për kordonin e

kërthizës

Në fillim, ‘’trungu’’ i kordonit do të ketë ngjyrë të bardhë ose të verdhë. Pas nja
dy ditësh, kordoni do të jetë tharë dhe do të bëhet i zi.
Është e rëndësishme të mos e tërhiqni kapësen e kordonit, edhe nëse duket se
mund të shkëputet lehtë. Lëreni të shkëputet natyrshëm, që do të jetë diku midis
5-15 ditësh.

77
 Për të mbajtur të pastër ‘’trungun’’
e kordonit të kërthizës

Derisa kordoni të jetë shëruar, mund t'i bëni fëmijës tuaj banjë me sfungjer dhe
fshirje të rregullta, duke mos e lagur vëndin e kërthizës.
Lani duart përpara se të pastroni zonën. Mundohuni të mos e prekni, nëse nuk e
pastroni.
Përdorni vetëm ujë dhe pambuk, duke pasur kujdes kur e thani plotësisht. Mund të
perdorni pak alkool enkas për ta pastruar, që ta dezinfektoni.
Mundohuni ta ajrosni duke e palosur pelenën e foshnjës poshtë saj, nëse është e
mundur.

Shenjat që tregojnë se kordoni

mund të jetë i infektuar

Flisni me mjekun tuaj të përgjithshëm ose

pediatrin nëse vëreni ndonjë nga sa vijon:

Skuqje ose ënjtje,

Ngjitje ose rrjedhje
Një erë e pakëndshme, ose gjakderdhje rreth kërthizës
Ethe, ushqyerje e dobët, ose lodhje tek fëmija juaj

78
 Shëndeti: Sëmundjet e
27 zakonshme – Çfarë duhet të
dini
Asgjë nuk është më shqetësuese sesa ta shihni fëmijën tuaj të sëmurë, por mund të
ngushëlloheni duke ditur se me normat e imunizimit në rreth 90% në nje studim të bërë në
Australi, ka më pak rreziqe serioze për shëndetin e tyre se kurrë më parë.

Sëmundja është një pjesë e pashmangshme e fëmijërisë, dhe ju do të mësoheni me këtë në

një moment ose në një tjetër,si psh me kollën e foshnjës, rrjedhjen e hundëve, ethet, skuqjet,
dhe dhimbjen e barkut. Kështu që ne kemi përpiluar një listë të sëmundjeve të zakonshme tek
foshnjat, për të ditur se cfarë duhet të keni kujdes, dhe cfarë duhet të dini rreth secilës prej
tyre.

Gripi

Fëmijët me temperaturë të lartë të vazhdueshme, parehati, dhimbje të fytit, dhe kollë,

kanë më shumë gjasa të kenë grip. Foshnjat me ftohje dhe grip kanë nevojë për
përqafime dhe siguri shtesë, ushqime më të vogla më të shpeshta, dhe gjumë shtesë.

Kërkoni këshilla urgjente mjekësore, nëse foshnja juaj ka një kollë të vazhdueshme,
vështirësi në frymëmarrje, temperaturë të lartë (konsultohu menjëherë me një mjek për
çdo temperaturë te një foshnjë nën 3 muaj), ngjyrë lëkure te errët ose të zbehtë,
paaftësi ose mungesë vullneti për të ushqyer, përgjumje, refuzim total për të pirë, të
vjella te herëpashershme, ose ka një skuqje që nuk zhduket .

79
 Infeksionet e veshit të
mesëm

Ndërsa ka shumë lloje të ndryshme të infeksioneve të veshit, një infeksion i veshit të

mesëm është më i zakonshmi, ku foshnjat dhe fëmijët janë më të prirur ndaj tyre.
Infeksionet e veshit mund të shkaktohen nga bakteret ose nga viruset, dhe shenjat për
t'u kërkuar mund të jenë që fëmija juaj fërkon ose tërheq veshin, ka një temperaturë
prej 38 ℃ ose më lart, ka skuqje rreth veshit, është i shqetësuar ose nervoz, dhe nuk
reagon ndaj tingujve që normalisht do të tërhiqnin vëmendjen e tyre.

Flisni me mjekun tuaj nëse fëmija juaj ka dhimbje, ka rrjedhje nga veshi i tij, ai po vjell,
nuk dëgjon siç duhet, ka ënjtje prapa veshit, ose fëmija juaj vazhdon të ketë infeksione
të veshit shpesh.

Kollë e mirë

Kolla e mirë (e njohur edhe si 'pertusis') është një infeksion shumë infektiv i mushkërive

dhe rrugëve të frymëmarrjes, dhe shkaktohet nga një bakter. Sëmundja është më

serioze tek foshnjat nën 12 muajsh, veçanërisht në muajt e parë.

Rekomandohet që të gjitha gratë shtatzëna të marrin një vaksinë kundër pertusis gjatë

secilës prej shtatzanive të tyre, zakonisht rreth javës së 28-të, por mund të bëhet në

çdo kohë. Fëmija juaj do të imunizohet kundër tij, por nuk do të ketë imunitet të plotë

deri në dozën e tretë të vaksinës në 6 muaj.

Gjithsesi konsultohuni me mjekun për cdo shqetësim që keni.

80
Të vjella dhe diarre
Mund të jetë shumë shqetësuese të shihni se fëmija juaj ka periudha të vjellash ose diarre.
Kjo mund të shkaktohet nga shumë gjëra të ndryshme, duke përfshirë një virus, një insekt
në stomak, helmim nga ushqimi, ose ata kanë ngrënë diçka ndaj të cilës mund të jenë
alergjikë.

Trajtimi kryesor për diarrenë dhe të vjellat, është ta mbani fëmijën tuaj në shtëpi, dhe të
siguroheni që ai/ajo të vazhdojë të pijë lëngje si qumështi i gjirit ose formula.

Është më serioze te foshnjat sesa fëmijët më të mëdhenj, sepse foshnjat mund të

dehidratohen lehtësisht.

Shenjat e dehidratimit janë:

letargji
më pak pelena të lagura
urinë në të verdhë të errët
gojë të thatë
sy të zhytur
një vend të butë të zhytur në kokë, dhe pak ose aspak lot kur qajnë.

Foshnjat nën 6 muajsh duhet të kontrollohen gjithmonë nga mjeku i përgjithshëm, nëse
kanë të vjella dhe diarre, dhe gjithashtu nëse nuk pinë, diarreja nuk përmirësohet deri pas
10 ditësh, pasi ato vazhdojnë të jenë të dehidratuar.
Konsultohuni me patjetër me pediatrin ose mjekun tuaj në këto raste, se dehidratimi është
shumë i rrezikshëm për jetën e fëmijës, sidomos bebave.

81
Skuqjet virale
Skuqjet janë shumë të zakonshme tek foshnjat, dhe shumica shkaktohen nga infeksione

të zakonshme virale dhe nuk janë asgjë për t'u shqetësuar. Zakonisht, ato largohen vetë.

Skuqjet mund të kenë pamje të ndryshme duke përfshirë zona të kuqe, të sheshta; gunga

të ngritura: flluska; ose ndonjë kombinim të tyre.

Mund të përhapet në shumicën ose në të gjitha pjesët e trupit, dhe mund të zgjasë për

ditë ose javë. Shumica e skuqjeve janë të lehta, dhe nuk do t'i shkaktojnë shqetësime

foshnjës tuaj, megjithëse disa mund të shkaktojnë shumë kruajtje. Viruset që shkaktojnë

skuqje janë lija e dhenve; fruthi; sëmundjet e duarve, këmbëve dhe gojës.

Alergjitë dhe astma

Ethet e barit, astma dhe anafilaksia, janë të gjitha kushte të zakonshme që
shkaktohen nga alergjitë kur fëmijët ekspozohen ndaj kafshëve, pluhurit, polenit,
pickimeve të insekteve, dhe ushqimeve duke përfshirë arrat, vezët, ushqimet e
detit dhe produktet e qumështit.

Astma është e vështirë për t'u diagnostikuar tek fëmijët nën 5 vjeç, prandaj flisni
me mjekun tuaj të përgjithshëm i cili do te shohë historikun mjekësor te familjes
tuaj, dhe do të pyesë për simptomat e fëmijës suaj.

82
28 Shëndeti: Pse foshnjat
vjellin?
Shumë prindër mund të shqetësohen kur foshnja
e tyre vjell. Shumica e foshnjave vjellin , dhe
zakonisht, kjo nuk është asgjë për t'u shqetësuar.

Kur foshnjat janë të vogla, muskujt në

pjesën e sipërme e stomakut të tyre, e njohur si sfinkteri,
është e lirshme dhe mund të hapet lehtësisht, duke i
shkaktuar fëmijës tuaj të vjella.

Pothuajse të gjitha foshnjat do të "vjellin" dhe do të nxjerrin

pak qumësht të tepërt. Shpesh mund të ndodhë kur i merrni

nga ushqyerja me gji, dhe lëvizja bën që qumështi i tepërt të

derdhet dhe të dalë jashtë! Edhe pse është një sasi e vogël

mund të duket shumë, dhe kjo kuptohet që i shqetëson

prindërit.

Por përpiquni të mos shqetësoheni! Shumica e të vjellave

janë në sferat e normales.

83
 Po refluksi?
Refluksi është shumë i zakonshëm tek foshnjat. Është vlerësuar se 40 deri në 60 për
qind e të porsalindurve, përjetojnë një shkallë të refluksit për muajt e parë. Refluksi
mund të shkaktojë shqetësim dhe dhimbje tek foshnjat, për shkak të acarimit të
acidit të stomakut në ezofag. Shumica e foshnjave mund ta kalojnë refluksin, dhe
mund të mos kërkojnë ndërhyrje mjekësore, por për disa, kjo mund të çojë në
komplikime të tjera shëndetësore.

Refluksi ndodh kur qumështi në stomakun e foshnjës kalon përsëri në ezofag të

foshnjës. Në stomak ka acid klorhidrik i cili ndihmon në tretjen e qumështit, dhe kur i

vjen refluksi mund të shkaktojë parehati.

Refluksi është po aq i zakonshëm tek foshnjat që ushqehen me qumësht gjiri, por

foshnjat që ushqehen me qumësht formulë kanë episode të refluksit më shpesh, sesa

foshnjat me qumësht gjiri, dhe episodet zgjasin më shumë.

Ekzistojnë disa modele të rralla të të vjellave, të cilat nëse mendoni se fëmija juaj
po i bën, duhet të shihen nga pediatri i foshnjës tuaj:

Të vjella me presion – kur bebushi juaj vjell me sasi dhe shpejtesi te madhe.
Nëse fëmija juaj po humbet peshë ose nuk po fiton peshë në mënyrë efikase
Nëse të vjellat kanë ndonjë ngjyrë tjetër përveç qumështit si psh me ngjyre si ne: jeshile, e
kuqe, portokalli te lehte
Nëse ka gjak në të vjellat e foshnjës tuaj
Nëse foshnja juaj po shfaq shenja shqetësimi ose dhimbjeje
Nëse foshnja juaj kollitet shumë pas ushqimit, dhe nëse ka temperaturë

Nëse foshnja juaj vjell herë pas here, por gjithsesi është e kënaqur, e lumtur, po rritet mirë dhe
po fiton peshë sipas grafikëve të rritjes së shëndetit të fëmijës, dhe ju vijoni ta ushqeni me gji si
zakonisht, atëherë nuk ka të ngjarë të shqetësoheni për të vjellat se janë normale.

84
 Shëndeti: ‘’Flamujt e kuq’’-
29
Shenjat për t'u kujdesur kur
fëmija është i sëmurë

Kur bëhet fjalë për foshnjat, ata nuk mund të na thonë kur nuk ndihen mirë. Të
qenit i vetëdijshëm për "flamujt e kuq"(shenjat paralajmëruese), për t'u kujdesur
kur fëmija është i sëmurë, është njohuri thelbësore për çdo prind.

Këto flamuj të kuq janë shenja dhe simptoma që mund të tregojnë një sëmundje
serioze, dhe se foshnja juaj ka nevojë për kujdes mjekësor. Gjithmonë besojini
intuitës tuaj - nëse jeni të shqetësuar për shëndetin e foshnjës tuaj, kërkoni këshilla
mjekësore!

85
Këtu janë disa nga shenjat për t'u shqetësuar:

Vështirësi në frymëmarrje

Ngjyra e lëkurës - e zbehtë, blu ose me lara (ndryshe nga

e zakonshmja)

Ushqyerja më pak se zakonisht-Më pak pelena të lagura se

zakonisht

Mosha e bebushit më pak se 3 muajsh, dhe ka temperaturë

mbi 38 gradë celsius

Kanë shumë shqetësime, parehati, te qara, dhe nuk

qetesohen. Madje duket sikur po përkeqësohen

Nëse jeni të shqetësuar:

Besojini instinktit tuaj. Nëse jeni të shqetësuar për fëmijën tuaj (mund

të mos jeni në gjendje të thoni pse jeni i shqetësuar, por keni një

ndjenjë të thellë se diçka nuk është në rregull), gjithmonë kërkoni

ndihmë mjekësore sepse askush më mirë se ju nuk e njeh fëmijën tuaj.

86
Loja
dhe bebet
87
 Loja: Rëndësia e plotësimit të
30 nevojave shqisore të të
porsalindurit tuaj

Loja shqisore ndërton lidhje në rrugët e trurit, dhe ndihmon në vendosjen dhe zhvillimin
rregullator te tij. Si prindër, shpesh na thuhet që të mos e teprojmë me një fëmijë në
muajt e parë, sepse kjo do të çojë në shqetësime dhe probleme me gjumin. Për
foshnjat e paqëndrueshme, këshilla e zakonshme (dhe kryesisht e padobishme) është
që prindërit ta mbajnë fëmijën e tyre në shtëpi, dhe të përqendrohen te gjumi dhe
rutina.

Megjithatë, kjo mungesë e të dhënave shqisore zakonisht rezulton në një fëmijë të

‘’vrenjtur’’, gjë që mund ta bëjë jetën sfiduese për prindërit. Të jesh i mbërthyer brenda
të njëjtave katër mure me të njëjtën rutinë cdo ditë, nuk është kënaqësi për askënd!

Sa stimulim shqisor ka nevojë fëmija juaj?

Në fakt nuk duhet të shqetësoheni për nën-stimulimin ose mbistimulimin e foshnjës tuaj,

nëse jeni duke ndjekur drejtimin e tyre. Vëzhgoni fëmijën tuaj, dhe do të filloni të njihni

shenjat e tij për lodhjen, urinë, kur kanë nevojë për pushim, dhe kur janë gati për t'u

angazhuar. Fëmija juaj do të rregullojë sasinë e stimulimit që i nevojitet, e cila do të

ndryshojë çdo ditë.

88
 Për çfarë lloj stimulimi shqisor ka nevojë fëmija juaj?
Sigurimi i ushqimit shqisor nuk do të thotë që ju duhet t'i argëtoni ata gjatë

gjithë ditës, ose të organizoni aktivitete të përpunuara lojërash shqisore të

denja për Pinterest. Është krejt e kundërta.

Fillimisht, fëmija juaj do të marrë shumë stimulim ndijor në gji ose në shishe.
Ngrohtësia nga trupi juaj, ndjesia e re e pirjes së qumështit pas marrjes së
lëndëve ushqyese, nëpërmjet kordonit të kërthizës në mitër, tingulli i zërit tuaj,
dhe erërat dhe zhurmat në dhomë.

Nuk ka nevojë të shqetësoheni se po e mbani fëmijën tuaj shumë (nuk mund ta

llastoni atë!), kështu që mbajeni sa te dëshironi dhe vazhdoni rutinën tuaj, ose
mbajini ato ndërsa flenë.

Përkëdhelini dhe mbajini fëmijët tuaj si dhe sa të dëshironi ,pasi fëmijët e

kanë shumë të nevojshme kontaktin me ju, dhe madje kjo i bën ato akoma
më të sigurt.

Kaloni kohë jashtë dhe bëni gjëra që plotësojnë nevojat tuaja të shëndetit social
dhe mendor, në mënyrë që të jeni sa më të lumtur dhe të aftë për veten dhe
bebushin tuaj.

89
31 Luaj: Ide për lojëra shqisore për
foshnjat
Të jesh prind për herë të parë, mund të jetë mjaft dërrmuese në shumë aspekte.
Ne e dimë se një foshnjë ka nevojë për gjërat bazë për të mbijetuar, si ushqimi dhe
gjumi. Por ekziston edhe komponenti i lojës që mund të jetë shumë i dobishëm në
vitin e parë të jetës së foshnjës. Këtu janë disa ide lojërash, që mund t'i bëni në
komoditetin e shtëpisë tuaj , me gjërat që mund të gjeni nëpër shtëpi.

Mësojini atyre
qëndrueshmërine e objektit

Foshnjat absolutisht I DUAN lojërat peek-a-boo ose Taaaa. Ju mund ta

bëni këtë duke mbështjellë nje nape mbi fytyrën e foshnjës, dhe duke e
tërhequr atë dhe duke thënë "Taaaaaaaa".

Nëse nuk keni një leckë, thjesht mbuloni fytyrën me duar. Një mënyrë
tjetër për të mësuar qëndrueshmërinë e objektit , është duke fshehur një
lodër nën një leckë, dhe duke e tërhequr leckën që fëmija të shohë se
lodra është ende aty.

90
Forconi muskujt e syve të tyre

Lidhni një lodër të vogël tërheqëse në një copë fije. Shtrijeni fëmijën tuaj në shpinë,

dhe mbajeni lodrën afërsisht 30 cm mbi nivelin e syve të foshnjës. Pasi ai/ajo të jetë

fokusuar te lodra, filloni ta rrotulloni ngadalë anash e anash. Ndërsa fëmija juaj

vazhdon të fokusohet, dhe të shikojë lodrën që lëviz, ai/ajo do të forcojë muskujt e

syve , dhe sytë do të mësojnë të punojnë më mirë së bashku. Ju gjithashtu mund ta

bëni këtë, duke lëvizur gishtat krah për krah, që fëmija juaj të shikojë.

Erërat ndihmojnë në krijimin e kujtimeve

Futja e aromave të reja tek foshnjat, mund të ndihmojë në krijimin e kujtimeve të reja për

ta.
Ekspozimi i foshnjës tuaj ndaj aromave të reja dhe të ndryshme, i lejon
fëmijës tuaj të eksplorojë dhe ta përjetojë botën në një mënyrë të re.
Merrni një shportë me fruta dhe lëreni fëmijën tuaj nën mbikëqyrjen e
drejtpërdrejtë, të ketë një erë dhe prekje të frutave të reja.

91
 Artikujt e përditshëm janë
argëtues

Një shportë rrobash mund të argëtojë një fëmijë. Ato janë të shkëlqyera për
të ulur një fëmijë 6 muajsh e lart. Lidhni lodrat në shportën e rrobave, dhe
lejojeni fëmijën tuaj të eksplorojë sendet. Nëse foshnja i hedh sendet, ato
nuk mund të shkojnë larg pasi do të jenë të lidhura në shportë, duke e bërë
më të lehtë pastrimin. Lëngjet e bëra në shtëpi, mund të jenë shumë
argëtuese dhe të lira për t'u bërë. Merrni një shishe bosh me
ujë/qumësht/pije. Mbushni shishen me pak oriz ose makarona supe. Nëse
dëshironi, ngjyrosni orizin ose makaronat me një ngjyrë ushqimore përpara
se të mbushni shishen, që të jetë më tërheqëse për fëmijen, dhe lëreni të
luajë me të.

Ndihmoni në
zhvillimin e trurit të tyre

Eksplorimi i teksturave mund të jetë shumë argëtuese, dhe shumë e mirë për
zhvillimin e foshnjës. Ndërsa fëmija juaj prek tekstura të reja, kjo ndihmon në
krijimin e lidhjeve në trurin e tyre. Gjeni një shumëllojshmëri materialesh me
tekstura të ndryshme , dhe lëreni fëmijën tuaj ta ndjejë dhe ta eksplorojë atë.
Vendosini ato në dysheme, që të zvarriten dhe të eksplorojnë vetë.

Mos harroni që ti lini femijët pa corape (kur mendoni që jane kushtet e

përshtatshme), pasi kjo ndihmon në zhvillimin e trurit të tyre.

92
 Luaj ‘’falas’’: Foshnjat nuk luajnë
32 ashtu siç mendojnë të rriturit

Ju mund të ndiheni sikur është detyra juaj si prind

t'i tregoni fëmijës tuaj se si funksionojnë lodrat, të
organizoni aktivitete shqisore, t'i lëvizni ato nga
njëra zonë e lojës në zonën tjetër, me një grup të ri
artikujsh ose lodrash tërheqëse.

Por foshnjat nuk luajnë ashtu siç mendojmë ne, dhe

nuk kanë nevojë të mësohen se si të luajnë.

Nëse e vëzhgoni fëmijën tuaj, do të shihni se

edhe përvoja më e vogël është një mundësi

mësimi për ta.

Gjetja e gishtave dhe thithja e tyre, gjetja e një

objekti dhe përfundimisht kapja e tij, lëvizja dhe

manipulimi i tij, janë të gjitha shumë tërheqëse për

një fëmijë.
Ky është fillimi i lojës.

Loja e lirë është thelbësore

për zhvillimin

Fëmija juaj është më se i aftë dhe kompetent, ndaj besoni se ata

mund të krijojnë një lojë cilësore, të drejtuar nga brënda dhe të
vetë-inicuar. T'i jepni fëmijës tuaj shumë mundësi , në një hapësirë ​
të sigurt për të luajtur në mënyrë të pavarur pa ndërhyrjen e të
rriturve, është e rëndësishme për zhvillimin e tyre. Ka kaq shumë
gjëra që ndodhin për ta kur luajnë: zhvillimi motorik i shkëlqyer, dhe
zotërimi i aftësive përmes veprimeve të përsëritura.

93
 Bebet gjithashtu kanë nevojë për pushim

Ndërsa është e rëndësishme që fëmija juaj të ketë përvoja të bukura dhe

interaktive të lojës me ju, është e nevojshme që ai të ketë dhe kohën e duhur për
të pushuar sic duhet, dhe kur duhet. Argëtimi mund të jetë rraskapitës për
foshnjat, pasi ata po përpiqen të perthithin kaq shumë ndjesi të reja.

Fëmija juaj madje mund të fillojë të qajë papritmas, edhe pse disa minuta më parë
dukej i lumtur duke luajtur me ju. Ata ndoshta kanë arritur kufirin e tyre të
stimulimit, dhe kanë nevojë për një sy gjumë.

Si të promovoni lojën e pavarur

Vendoseni fëmijën tuaj në një hapësirë ​të sigurt, me disa objekte interesante
brenda mundësive. Për shembull, një shall pambuku shumëngjyrësh, enë plastike
nga kuzhina, dhe një top. Për sa kohë që objektet janë të sigurta, dhe fëmija juaj
mund t'i manipulojë ato pa ndihmën tuaj, ato nuk kanë nevojë të jenë lodra
'edukative', ose lodra që bëjnë tinguj ose luajnë muzikë.

Nëse dëshironi të uleni pranë foshnjës tuaj, thjesht mund të vëzhgoni. Ju nuk keni
nevojë të filloni lojën, ose të merrni një lodër për t'i treguar. Thjesht ji prezent aty.
Mos u shqetësoni nëse mendoni që nuk po e bëni si duhet. Fëmija juaj mund të
jetë mësuar me argëtimin tuaj me qëllim të mirë. Dijeni se t'u jepni kohë për lojë’’
falas’’ me ju është e mrekullueshme për ta, dhe se koha juaj për to është edhe më
e çmuar.

94
33 Koha e barkut (Tummy time):
Pse është e rëndësishme?
Arsyeja pse rekomandojmë më shumë kohën e barkut këto ditë, është sepse
ne duhet të gjejmë mënyra për të forcuar muskujt e shpinës, qafës dhe
pjesës së sipërme të trupit tek foshnjat, sepse ata i kalojnë orët e gjumit në
shpinë.

Gjumi në shpinë rekomandohet si pjesë e krijimit të një mjedisi të sigurt

fizikisht të gjumit për foshnjat. Gjumi në shpinë dhe qëndrimi barkas

rekomandohet që nga vitet 1990.

Kjo është arsyeja pse nëna juaj mund tju thojë "Ne kohën tonë nuk kishim

nevojë t'i bënim të gjitha këto gjëra qe bëni ju tani’’

Dmth me pak fjalë, shprehja e famshme që na ka shoqëruar gjithë jetën që

fëmijë, dhe edhe tani kur jemi bërë me fëmijë.

Çfarë është koha e barkut

(tummy time)?

Është pikërisht, koha që fëmija juaj kalon

shtrirë në bark. Megjithatë, nuk është aq e
thjeshtë. Të porsalindurit nuk mund ta mbajnë
kokën lart, sepse është një pjesë kaq e madhe
e rëndë e trupit të tyre, kështu që, nëse e
vendosni një foshnjë në bark në një dyshek ose
dysheme, ata ose mund të bien me fytyrë, ose
thjesht do të vazhdojnë të tundin lart e poshtë
kokën duke rrezikuar ta përplasin në dysheme,
sepse muskujt që ne po përpiqemi të
zhvillojmë ... nuk janë ende aq të fortë, sa për
të mbajtur atë kokë të rëndë!

95
Koha më e mirë për kohën e barkut,
është kur fëmija juaj është zgjuar dhe
është i/e kënaqur, (mos e provoni nëse
fëmija juaj është i uritur, sepse do qajë
dhe nuk do ta pëlqejë si aktivitet).
Filloni për vetëm 10-30 sekonda në
javën e parë dhe te dytë të jetës, diku 2-
3 herë në ditë. Por qëndroni gjithmone
aty, dhe mbajeni vetë sidomos në javët
e para.
Rriteni kohën deri në 1-2 minuta, kur
fëmija juaj të jetë mbi 2-3 javësh.
Si fillim, thjesht shtrijeni fëmijën në
gjurin tuaj, dhe lëreni të ngrejë kokën.
Nëse dëshironi ta shtrini fëmijën tuaj në
dysheme, thjesht vendoseni në një
pellush, dhe vendosni një peshqir të
mbështjellë nën gjoksin e foshnjës tuaj.
Vendoseni fëmijën tuaj në mënyrë që
gjoksi i tij të jetë mbi peshqir, dhe
krahët e tij të jenë lart mbi peshqirin e
mbështjellë, në mënyrë që nëse koka i
bie, të mos i bjerë në dysheme!
Një tjetër vend i mrekullueshëm për kohën
e barkut, është pranë jush! Po, nëse
foshnja juaj nuk e pëlqen aktivitetin e
barkut, patjetër që do të ndihet më
komforte dhe e sigurt, nëse jeni ju ai ose
ajo mbi të cilin është shtrirë.
QËNDRONI me fëmijën tuaj gjatë kohës
së aktivitetit te barkut.
Provoni të shtriheni me fëmijën tuaj, në
mënyrë që ai/ajo të ndihet më mirë.
Qetësojeni fëmijën tuaj duke folur, dhe
duke e përkëdhelur butësisht.
Bëjeni atë sa më interesante ndërsa rriten
më shumë; jepuni atyre lodra për të parë,
ose për të lexuar një libër. përdorni edhe
një pasqyrë plastike në mënyrë që ata të
shohin fytyrën e tyre.
Përdorni një sërë vendndodhjesh - dhe ne
kte formë shmang sadopak mërzinë e
bebushit.
Është e rëndësishme ta bëni atë disa herë
në ditë, dhe jo për periudha të gjata një
herë në ditë.
96
Siguria
Cl

97
 34 Siguria: Masat paraprake që
çdo prind duhet të dijë

Në te gjithë botën, shkaqet më të zakonshme të lëndimeve të fëmijëve janë

rrëzimet, aksidentet rrugore, mbytja, helmimet djegiet dhe përvëlimet.
Sigurisht, ne nuk mundemi (dhe as nuk duhet) t'i mbrojmë të vegjlit tanë nga
të gjitha goditjet, mavijosjet, gërvishtjet dhe rëniet normale të jetës, që vijnë
nga të qenit një fëmijë i shëndetshëm, aktiv dhe kurioz. Por normalisht duhet
te jemi gjithmonë me to, për tu kujdesur maksimalisht për të shmangur
dëmtime qe nuk duhen bërë. Me disa hapa praktikë, planifikim, mbikëqyrje
aktive, dhe trajnime për ndihmën e parë, shumica e lëndimeve më serioze
mund të parandalohen.

98
 Nga cfarë duhet të kemi më shumë kujdes për bebushat tanë?
Parandalimi nga rënia në lartësi
Shikoni lëvizjet e foshnjës tuaj në shtëpi,
dhe sistemoni shtëpinë tuaj në përputhje
me rrethanat dhe kushtet qe keni.
Kujdesuni per dyert ose me cfarë mund të
sajoni, për të bllokuar shkallët dhe
ballkonet, për shembull.
Mos e lini një fëmijë pa mbikëqyrje në
sipërfaqe të ngritura, të tilla si tavolina
ndërrimi, kolltukë ose shtretër. Tavolinat e
ndërrimit të bebeve duhet të kenë rripa
sigurie, për të parandaluar rënien e
foshnjës.
Siguria nga uji
Asnjëherë mos e lini një fëmijë pa
mbikëqyrje rreth ujit, duke përfshirë këtu
edhe vetëm një kovë me ujë.
Asnjëherë mos e lini një fëmijë vetëm në
një banjë, ose pa mbikëqyrjen tuaj të plotë
,dhe kurrë mos ja lini vëllezërve e motrave
më të mëdhenj për të mbikëqyrur sepse
ata mund te mos kenë aq kujdes.
Parandalimi i djegieve nga pajisjet
elektrike
Mbajeni fëmijën tuaj larg sipërfaqeve të
nxehta si psh furrë, ngrohës elektrik, sobë.
Ushqimi dhe pijet e nxehta duhet të
mbahen larg ,dhe të instaloni çelësat e
sigurisë(limitatori), që ndërpresin shpejt
energjinë elektrike kur ka probleme te tilla.
Gjithmonë provoni temperaturën e ujit të
banjës, përpara se të lani fëmijën tuaj
(temperatura më e sigurt është 37-38
gradë)
P.s Mos e mbani kurrë vënë dushin kur
laheni.
Siguria nga mobiljet
Vendosini mobiljet tuaja në mur ose
dysheme, për të parandaluar dëmtimin ose
prishjen e tyre.
Mbërthejini ose lidhini televizorët në mur.
Hiqni mobiljet me qoshe të mprehta, ose
mbuloni qoshet me mbrojtës qe fëmijët të
mos vriten.
99
 Parandalimi nga
mbytja
Hiqini objektet e panevojshme nga krevati,
karroca ose kudo ku foshnja fle, për të
parandaluar mbytjen. Kjo do të thotë që
nuk duhet të vendosni jastëk, arusha,
Mos e vendosni fëmijën në shtrat me lodra, ose edhe cucin me varësen e tij, kur
biberon qumështi në dorë. Foshnjat mund foshnja fle.
të mbyten, ose të marrin infeksione të I gjithë gjumi i foshnjave, ditën dhe natën,
veshit, prishje të dhëmbëve, dhe probleme duhet të mbikëqyret për të paktën 12
të tjera dentare nga të pasurit diçka në muajt e parë. Dyshekët duhet të
gojë gjatë natës. përshtaten fort në anët e tyre, dhe nuk
Mbani lodrat e vogla larg foshnjave të duhet të ketë boshllëqe në krevat QE
vogla. Lodrat hyjnë automatikisht në gojë, FOSHNJA TE BJERË, POR gjithashtu
dhe mbytja mund të ndodhë. LËRENI SA MË BOSH KREVATIN, DHE
HIQINI DHE ZBUKURIMET ANËSORE QË
Jini veçanërisht të kujdesshëm ndaj MUND TI BLLOKOJNE AJRIN BEBUSHIT.
lodrave të vjetra me pjesë që mund të
hiqen, si sytë e ariut prej lecke, ose pjesë
që mund të copëtohen në copa të vogla.
Kujdesuni për gjithcka mund të thithet në
mushkëritë e foshnjës. Gjithmonë
sigurohuni që fëmija juaj të jetë ulur drejt
kur ha, dhe mos i lini kurrë pa mbikëqyrje.
Mos ofroni ushqime që paraqesin rrezik të
dukshëm të mbytjes.

100
Siguria nga karroca
Asnjëherë mos e mbuloni
karrocën me batanije ose
mbështjellës, sepse redukton
qarkullimin e ajrit dhe vështirëson
frymëmarrjen te fëmijet ( sidomos
në mot të ngrohtë)
Siguria nga makina
Asnjëherë mos e lini fëmijën tuaj në
makinë pa e lidhur në sediljen e makinës,
dhe sediljen e makinës pa e lidhur me
rripin e duhur në makinë, sipas
udhëzimeve të prodhuesit. Dhe kurrë
mos përdorni një pajisje tjetër mbajtëse
përvecse sexholinos, që të jetë enkas për
moshën e bebit. Një përplasje me ndikim
të ulët mund të mos dëmtojë një të rritur,
por mund të jetë fatale për një të
porsalindur të pasigurt.
Mbajtësit me fytyrë nga pas ,
rekomandohen si opsioni më i sigurt për
fëmijët deri në katër vjeç.
101
 35 Siguria: Këshilla verore për
fëmijën tuaj

Vera është ajo stina e shumëpritur, ku mezi prisni për të dalë sa më shumë
jashtë me fëmijën tuaj. Është koha për argëtim në diell, për pikniqe në park,
dhe për të ndërtuar kështjella me rërë në plazh. Por ju duhet të jeni të
vetëdijshëm, për disa nga rreziqet e verës.

Mbrojtja nga dielli

Mundohuni të qëndroni brënda nga ora 11:00, deri në orën
16:00.
Shmangia e plotë e diellit është e panevojshme, foshnjat
kanë nevojë për vitaminë D, por synoni për ekspozim të
moderuar në diell kur indeksi UV është i ulët.
Aplikoni kremin tuaj të zgjedhur nga dielli 30 minuta para
daljes, dhe më pas çdo 60 minuta-120 minuta për bebet.

Siguria e Ujit
Mbani gjithmonë duart tuaja mbi fëmijën, që ti krijoni atij
siguri.
Shmangni gëlltitjen e ujit në det ose pishina. Me fjalë të
tjera,mos e lini fëmijën tuaj të gëlltisë ujë, sepse rrezikon
marrjen e infeksioneve të shumta, ose deri edhe mbytjen
nëse pi shumë ujë deti.
Kujdesuni nga dielli edhe në ujë. Fëmija juaj duhet të ketë
rroba banje që mbulojnë krahët, dhe të ketë një kapele,
plus krem ​kundër diellit.

Siguria e gjumit
Sigurohuni që ta vishni fëmijën tuaj në mënyrë të
përshtatshme sipas temperaturës, dhe mbajeni atë
në një temperaturë ideale të dhomës, aty ku është e
mundur.

102
 Mbrojtja nga mbinxehja

Studiuesit tani po këshillojnë prindërit që të mos i mbulojnë karrocat, madje

edhe me copa pambuku.
Madje edhe pse duket si gjëja e duhur për të bërë për mbrojtjen nga dielli, në
fakt mund të krijojë shumë nxehtësi si furrë brenda karrocës, duke parandaluar
kështu qarkullimin e ajrit.

Në vend të kësaj, hiqni panelin e pasmë të

karrocës nëse është e mundur, përdorni një mbulesë UV, ose përdorni karroca
më të hapura.
Kufizoni ecjen e karrocave pas orës 11:00 deri para orës 16:00, kur është
nxehtë.

Asnjëherë mos e lini një fëmijë në makinë – as për një minutë, madje as në
ditët kur nuk është shumë nxehtë.

Kur ju jeni të lodhur dhe të privuar nga gjumi, një fëmijë që fle në heshtje mund
të harrohet lehtësisht (kjo ndodh shumë herë në vit).

103
Hapat

104
 36 Hapat kryesorë:
Komunikimi
Komunikimi i foshnjave ka të bëjë me përdorimin e shenjave të thjeshta, që foshnjat po
përpiqen t'i përdorin për komunikim, përpara se të kenë zotëruar detajet e të folurit. Përpara
se foshnjat të mësojnë të flasin, ata do të gugasin dhe do të belbëzojne, njësoj si të luajnë
me zërin.

Shumë kohë përpara se të mësojnë të flasin, foshnjat ndikohen shumë nga komunikimi dhe
vëmëndja që ju u kushtoni. Sa më shumë ta dëgjoni dhe t'i përgjigjeni fëmijës tuaj, aq më i
mirë do të jetë ai në komunikimin me ju. Kjo është biseda e foshnjës, dhe është e
rëndësishme që ju të njihni momentet e të folurit të foshnjës, për të ndihmuar fëmijën tuaj
në zhvillimin e të folurit.

Këtu janë disa momente historike të komunikimit të foshnjës:

Pas lindjes

Fjalimi i parë i foshnjës është joverbal, dhe ndodh pas lindjes. Të qarat, grindjet dhe

buzëqeshjet e foshnjës suaj, janë mënyra që foshnjat komunikojnë gamën e tyre të

emocioneve dhe nevojat fizike tek prindi i tyre. Prindërit e aftë dinë të dëgjojnë, dhe

interpretojnë sinjalet e foshnjës së tyre.

105
 Katër muajsh

Në moshën rreth 4 deri në 6 muajsh, fëmija juaj fillon t'i bëjë tingujt e foshnjës si "belbëzim".

Përpara se foshnjat të flasin, ata praktikojnë intonacionet, tingujt dhe ritmet e gjuhës. Është

fakt, se nëpërmjet ndërveprimeve me prindërit, dhe njerëzit e tjerë që e rrethojnë, foshnjat

pasqyrojnë dhe mësojnë aftësitë e hershme gjuhësore.

Nëntë muajsh

Në këtë moshë, foshnjat mund të

kuptojnë disa fjalë themelore si
"mirupafshim" dhe "jo".
Kjo është gjithashtu koha kur ata
fillojnë të përdorin një gamë më të
gjerë tingujsh bashkëtingëlloresh,
dhe tonesh zëri.

Dymbëdhjetë muajsh

Rreth moshës 1 vjeç e gjysmë, një fëmijë zakonisht do të thotë fjalë të vërteta.

Zakonisht fillon me fjalë të thjeshta që ata i kanë dëgjuar shpesh, si "mama" ose

"babi". Këto fjalë do të përparojnë në dy fraza, që është vështirësia tjetër e të folurit

në këtë fazë.

106
 Hapat kryesorë:
37 Qëndrimi ulur

Ndërsa fëmija juaj largohet nga faza e të porsalindurit, mund të jetë joshëse ta
mbështetni ndenjësen e foshnjës në karrocë, t'i vendosni ato drejt me jastëkë në
tapetin e tyre të lojës, ose t'i vendosni në një lloj pajisjeje të ulur. Si të rritur, ne
supozojmë se ata do të jenë më të lumtur, duke u ulur aty ku kanë një pamje më të
mirë për ju, dhe botën përreth tyre.

Megjithatë, argumenti që qëndron pas mosuljes së foshnjave, është se ata duhet të

bëjnë sa më shumë gjëra të jetë e mundur në mënyrë të pavarur, dhe kur të jenë
gati. Qëndrimi ulur është në fakt një moment historik, që fëmija juaj do ta arrijë pa
ju.

Ata po mësojnë si të jenë te pavarur:

Kur fëmija juaj mëson të bëjë diçka në
mënyrë të pavarur, ai ndihet i fuqizuar.

Ulja është një proces mësimi dhe me

këmbëngulje dhe durim, ai do të
përjetojë jo vetëm lehtësinë e lëvizjes,
por edhe shumë përfitime njohëse.

Ai mëson të kapërcejë vështirësitë, të

eksperimentojë, të përjetojë dhe
gëzimin që vjen nga arritjet e tij ose të
saj.

107
 Sekuenca jetësore e zhvillimit:

Bebet nuk kalojnë

natyrshëm nga e ndenjura
shtrirë në ulur.

Aty janë shumë hapa në mes,

kështu që kur ne i mbështesim, ata
po humbasin mundësitë për të
mësuar këto lëvizje.

Rrotullimi, shtrirja në anën e tyre,

përdredhja, lëvizja anësore e
valëvitur, rrotullimi i pjesës së
poshtme…

të gjitha duken si lëvizje të vështira

dhe fëmija juaj mund të mos i bëjë
as për shumë kohë, por të gjitha
janë pjesë e procesit dhe duan
kohën e tyre të gjitha.

Ndihmon me lojën e pavarur:

Një fëmijë i shtrirë në shpinë mund të lëvizë lirisht gjymtyrët e tij, kështu që kur të shohin diçka të
paarritshme që i intereson, ata do të mësojnë të rrokullisen dhe të zvarriten, dhe do të përpiqen të
bëjnë cdo lëvizje tjetër që do t'i çojë ata të arrijnë atë gjë për të cilën janë të fiksuar. Një foshnjë e
ulur, nga ana tjetër, duhet të mbështetet tek i rrituri, për të marrë një lodër që i është rrokullisur.

108
 Ndihmon me hapat e tjera:

Nuk mund të pritet që foshnjat të arrijnë etapa të tjera, të tilla si rrotullimi

dhe zvarritja, nëse nuk u ofrohet mundësia për të zhvilluar aftësitë e nevojshme motorike
bazë. Ata kanë nevojë për shumë kohë dhe liri lëvizjeje në dysheme, larg mjeteve të tilla si
lëkundëset, sediljet për fëmijë, karrocat, karriget e fëmijëve, karriget e ushqimit, etj.

Nxit vetëbesimin:

Pse jemi të gjithë me nxitim, për t'i bërë fëmijët tanë të ulen?

Nuk ka përfitime nga ulja e hershme e foshnjave, dhe ajo shumë shpejt nuk është gjithmonë
më mirë për to. Foshnjat ndërtojnë vetëbesim kur u jepet mundësia t'i bëjnë gjërat vetë, dhe
kur u jepet besimi, respekti, pranimi dhe liria për t'i realizuar ato me ritmin e tyre. Ndaj, mos
e ‘’detyroni’’ nje foshnjë të rrijë ulur nëse nuk do. Gjithcka ka kohën e saj dhe shumë herë kjo
varet dhe nga fëmija.

Mos krahasoni fëmijët, sepse cdo fëmijë është unik!

109
38 Zvarritja e bebushit

Shumë nëna të reja presin me padurim ditën, kur bebushi i tyre i vogël zvarritet për
herë të parë. Është një nga momentet më emocionuese gjatë atyre muajve të parë
kaq magjike për cdo gjë. Thënë kjo, është gjithashtu dita kur jeta fillon e ndryshon,
dhe ju nuk mund të mbështeteni më në faktin që fëmija juaj do të jetë në të njëjtin
vënd ku e latë, nëse largoheni për pesë minuta!

Shumica e foshnjave fillojnë të përpiqen të zvarriten nga rreth gjashtë muajsh, dhe deri në
rreth 9 muajsh

Zvarritja është një moment historik vërtet i rëndësishëm për foshnjat, pasi ndërton një sërë
aftësish. Zvarritja forcon muskujt e krahëve dhe këmbëve, së bashku me muskujt e gishtërinjve
dhe duarve, ndërsa ata fillojnë të arrijnë dhe kapin gjëra të ndryshme ndërsa lëvizin.

Gjithashtu përmirëson koordinimin e syve dhe dorës, ndërsa bebushi fillon të shikojë përreth
dhe të zgjedhë gjërat për të kapur dhe prekur, gjë që nga ana tjetër i ndihmon ata të mësojnë
për marrjen e vendimeve, duke nisur fillimisht nga zgjedhja se cilën lodër dëshiron të parën,
ose kë do të mbajë në gojë për dhëmbët.

110
 Natyrisht, si me çdo gjë që lidhet me bebushin tuaj të çmuar, ka gjithmonë një nivel ankthi, pasi
nënat e reja kanë pritshmëri të caktuara për përvojën që po kalojnë. Shumica e nënave e lidhin
zvarritjen, me zvarritjen klasike të duarve dhe gjunjëve.

Në këtë rast, bebushi mban peshë në duart dhe gjunjët e tij/saj, duke lëvizur njërin krah përpara në
të njëjtën kohë me gjurin e kundërt. Dhe ndërsa ky lloj stili i zvarritjes është i zakonshëm, ka disa stile
të tjera zvarritjeje të provuara dhe të testuara, që janë po aq të mira për fëmijën tuaj, ndërsa ai/ajo
mëson të lëvizë.

Ndaj mos u fiksoni vetëm me stilet klasike, dhe të shqetësoheni kur fëmija juaj zvarritet ndryshe.

Njelloj si me zvarritjen klasike, kur foshnjat i mbajnë bërrylat dhe gjunjët drejt, kjo njihet si zvarritja e
ariut. Ideja është që bebushi i ngjan një ariu kur mëson fillimisht të zvarritet. Pavarësisht nëse është e
saktë apo jo, është një pamje qesharake, por absolutisht në rregull.

Një zvarritje e parë gjithashtu shumë e zakonshme, është nje zvarritje barku.
Kjo është kur foshnja shtrihet në bark, dhe tërhiqet zvarrë nëpër dysheme - stil pak a shumë
komando.

Më pak e zakonshme është zvarritja e stilit të Gaforres, ku qafa e zvogëlon tendencën e lëvizjes
përpara, duke përdorur krahët e saj për të shtyrë veten prapa ose anash.

Dhe së fundmi, dhe për të qeshur, është zvarritja rrotulluese, ku bebushi rrotullohet duke u
rrotulluar thjesht nga një vend në tjetrin, dhe qëndron praktikisht në vënd.

111
39 Aftësitë e shkëlqyera
motorike

Rëndësia e aftësive të shkëlqyera motorike në vitin e parë

Çdo prind e sheh fëmijën e tij i etur, në lidhje me zhvillimin e aftësive motorike vitin e parë të

jetës, dhe jo vetëm. Aftësitë e shkëlqyera motorike janë të lidhura me instiktet bazë të

mbijetesës, ndërsa rriten dhe arrijnë aftësitë e tyre si ngrënia dhe pirja, si dhe momentet historike

për ne prindërit ku fillojnë të kapin vetë gjëra me dorë, mbajnë stilolapsin, heqin corapet, veshin

këpucët etj

Aftësitë motorike të shkëlqyera, janë thelbësore gjatë vitit të parë të jetës së një

fëmije për disa arsye kryesore:

1. Zhvillimi Fizik: Aftësitë motorike të shkëlqyera ndihmojnë në zhvillimin e muskujve të

mëdhenj dhe të vegjël. Kjo përfshin muskujt e krahëve, këmbëve, gishtërinjve dhe të trupit. Ky

zhvillim është i nevojshëm për aktivitete si kapja e objekteve, ngjitja, ecja dhe manipulimi i

lodrave.

2. Zhvillimi Kognitiv: Kur një fëmijë përdor duart për të eksploruar botën, ata mësojnë mbi

shkakun dhe efektin, përmasat, formën dhe teksturën e objekteve. Kjo ndihmon në zhvillimin e

aftësive njohëse, dhe të kuptimit të botës përreth tyre.

112
 3. Zhvillimi Emocional dhe Social: Aftësitë motorike të shkëlqyera, lejojnë fëmijët të
ndërveprojnë më mirë me mjedisin e tyre dhe me të tjerët. Për shembull, një fëmijë që mund
të mbajë një lodër, apo të ngrihet dhe të ecë drejt prindit të tij, ndjen më shumë pavarësi
dhe besim.

4. Zhvillimi i Koordinimit Sy-Dorë: Aftësitë motorike të shkëlqyera ndihmojnë në

përmirësimin e koordinimit sy-dorë, që është esencial për detyra si kapja e ushqimit,
vizatimi dhe më vonë, shkrimi. Ky koordinim është i rëndësishëm për shumë
aktivitete të përditshme, dhe për zhvillimin akademik të mëvonshëm.

5. Stimulimi i Hulumtimit dhe Kërkimit: Kur fëmijët kanë aftësi të mira motorike, ata
janë më të aftë të eksplorojnë mjedisin e tyre, të kërkojnë objekte dhe të ndërveprojnë
me botën në mënyra të ndryshme. Kjo nxit kureshtjen dhe dëshirën, për të mësuar më
shumë.

6. Përmirësimi i Aftësive Vetë-Shërbyese: Aftësitë motorike të shkëlqyera janë të

nevojshme për të kryer detyra të përditshme si ushqyerja, veshja dhe larja. Këto aftësi
janë të rëndësishme për të ndërtuar pavarësinë e fëmijës në vitet e ardhshme.

Në përgjithësi, zhvillimi i aftësive motorike të shkëlqyera në vitin e parë të jetës, është

një bazë thelbësore për shumë aspekte të tjera të zhvillimit të fëmijës. Për të mbështetur
këtë zhvillim, prindërit dhe kujdestarët duhet të krijojnë një mjedis të sigurt dhe
stimulues, të ofrojnë lodra dhe aktivitete, që nxisin përdorimin e këtyre aftësive, dhe të
jenë të përfshirë në lojërat dhe ndërveprimet e përditshme me fëmijët e tyre.

113
 Me rritjen e fëmijës këto aftësi të shkëlqyera motorike mësohen.

Për shembull, nuk do të jeni në gjendje të ndaloni një gjë thelbësore për

atë që do të bëhet aftësia e tyre tek foshnja si psh zvarritja ose ecja

Zotërimi i aftësive të shkëlqyera motorike i vendos ato kur të Jenë gati.

Por nëse një fëmijë JU e vishni gjithmonë vetë dhe e bëni gati, nëse e ushqeni gjithmonë ju dhe
nuk e lini te ushqehet vetë, të kapë lugën, të bëhet pis, të luajë me ushqimin, nëse nuk e lini të
mbajë lapsa, të ngjyrosë, ti jepni ushqim ne dorë etj, KETO VETE- AFTËSI MUND TË VONOJNË
TEK FËMIJA JUAJ.

Ndaj lëreni fëmijën tuaj të eksplorojë botën në të cilën ka ardhur, duke e shijuar atë
normalisht duke qënë gjithë kohën nën mbikëqyrjen tuaj.

114
 Zhvillimi motorik ne 12 muajt e parë të jetës

Kini parasysh sic thamë më lart, qe fëmijët zhvillohen shpejt dhe me ritme të ndryshme.
Nëse keni shqetësime për zhvillimin e fëmijës suaj, që nuk po arrin dot reflekset qe i
takojnë moshës së tij/ saj, ju duhet të kontaktoni pediatrin tuaj, dhe mos u alarmoni
përpara kohe sepse mund të mos jetë shqetësuese.

I porsalindur
Tani janë reflekset, kështu që reagimet instiktive të pandërgjegjshme, ende janë shumë të forta. Kur ia
jepni gishtin tuaj foshnjës, ajo menjëherë e shtrëngon atë. Nëse ia lëmoni shputat e këmbës, i lakon
këmbët sikur nuk do që ta prekësh.

Rreth muajit të parë

Foshnja fillon të ngrejë kokën nga pozicioni i barkut. Fillimisht e bën me shumë vështirësi ,por më vonë
gjithnjë e me më shumë qëndrueshmëri. Foshnja fillon të thithë dorën e saj/tij, duke e futur në gojë.

Rreth muajit të dytë

Këmbët nuk janë vazhdimisht të mbështjella. Nëse është në kurriz, mund ti lëvizë këmbët. Në pozicionin
e shtrirë barkas, arrin te ngrejë kokën me rreth 45 gradë. Nëse ju e tërhiqni për ta mbajtur në prehër ,
bebushi e mban kokën lart vetë deri në 5 sekonda.

Rreth muajit të tretë

Fëmija juaj mbështetet në bërryla, kur është në bark i shtrirë dhe ngre kokën. Nga anash, mund të
rrotullohet nga barku në shpinë. Ka refleksin e mbylljes së grushtit edhe lirimit të tij, – tani i merr gjërat
në dorë më me vetëdije.

Rreth muajit të katërt

Mbajeni ende në shpinë fëmijën tuaj dhe mos e mbani ulur. Koka e foshnjës lëviz lirshëm në të dy
drejtimet. Nëse e mbani në duar, foshnja lëviz me këmbë e duar . Bebushi sheh objektet e largëta me sy,
dhe arrin të kapë ndonjë gjë që i tërheq vëmëndjen.

115
 Rreth muajit të pestë
Fëmija juaj noton në’’ të thatë’’(mbi krevat ose tapet); luhatet më barkun e vet. Nëse e mbani pak
prej beli, duke e vendosur ne këmbë(por duke mos e lënë ti mbajë vetë këmbët plotësisht), do të
shihni që lëviz me këmbët e veta në tokë. Fut lojrat në gojë, dhe i lëviz ato nga njëra dorë në
tjetrën.

Në muajin e gjashtë
Fëmija juaj tani mund të mbajë një krah më të tendosur, dhe mund të mbështetet. Ajo rrotullohet
nga pozicioni i shtrirë në shpinë, në të majtë apo të djathtë. Foshnja tashmë i lëviz plotësisht
këmbët e saj , dhe fillon gradualisht tua veshtirësoje heqjen e bebelinës. Nëse ju e vendosni
përpara mbahet me duar dhe mund të rrijë pak ulur. por sërish kini kujdes ti vendosni jastëkë
sepse nuk e mban plotësisht ekuilibrin.

Rreth muajit të shtatë

Fëmija juaj tani mund të ulet vetëm, duke e mbajtur pothuaj plotesisht ekuilibrin, por sërish do ju
sugjeroja ti vendosnit jastëkë ndërkohë që e lini të luajë me lodra rreth e qark. Ajo rrotullohet e
pavarur nga shpina në bark. Nëse e keni vendosur atë në dysheme, bebushi bën lëvizje ku tenton
zvarritjen, por akoma nuk mundet. Nëse është në shpinë, parapëlqen që të vendosë gishtat e
këmbëve në gojë.

Rreth muajit të tetë

Fëmija juaj fillon të hajë biskota apo skajet e bukës me duar, duke i futur në gojë dhe duke i
“përtypur” ato. Nëse tashmë u ka dale ndonjë dhëmb, kjo i bën shumë mirë. Tani bebushi
rrotullohet lirshëm nga shpina në bark pa ndihmë, dhe anasjelltas. Fillon të zvarritet: nga ndihma
e duarve tërhiqet përpara, dhe i lëviz këmbët duke i ngulur ne tapet ose divan.

Rreth muajit të nëntë

Foshnja juaj tani mund të lëvizë e pavarur, ajo zvarritet rregullisht nëpër shtëpi. Ajo disponon
"kapjen gërshërë", dmth. ajo mban gjëra në mes të gishtit të madh dhe gishtit tregues. Mund të
qëndrojë në të dyja duart, rreth 1 minutë "duke u sforcuar pak".

116
 Rreth muajit të dhjetë
Nëqoftëse ka vende ku mund të mbështetet, fëmija juaj tenton të lëvizë nga një vend i ulur ,
duke u munduar të mbahet duke filluar të qëndrojë në këmbë me aq sa mundet. Në të katër
këmbët bën figura të ndryshme; dhe kjo tregon qe foshnja është e gatshme për zvarritje. Nga
pozicioni i shtrirë në bark, foshnja tashmë ngritet vet që të rrijë ulur.

Rreth muajit të njëmbëdhjetë

Tani fëmija juaj në zvarritje është i përsosur. Do të ngjitet kudo dhe bën me të dyja duart e
veta hapat e parë. Gradualisht nëse mundet, bebushi mund të fillojë të ngrihet ne këmbë,
duke u mbajtur por pa rënë; që është pak a shumë parakusht për të ecur i pavarur.

Rreth muajit të dymbëdhjetë

Në njëfarë mënyre, fëmija juaj mund të fillojë të ecë i pavarur, por është shumë normale edhe
nëse nuk ka filluar akoma të shkëputet. Shumë shpejt mund të bëjë hapat e parë të pavarur. I
ngre gjërat nga vendi, nëse me njërën dorë është kapur diku. E ndryshon pozitën e vet pa
problem, nga gjëndja e ulur në pozitën e zvarritjes.

117
 Në 12 deri në 18 muajt e
parë të jetës, pritet që një
fëmijë të ketë zotëruar
aftësitë e shkëlqyera
motorike të mëposhtme:

Tregon me gishtin e tyre tregues

Ndërton një kullë me dy blloqe (ne lojërat

me kuba)

Përdor dy duar për të mbajtur një lodër

Mban sic duhet një laps me ngjyrë për të

ngjyrosur

Mban ne dorë një gotë ose një filxhan, dhe

pi vetë (me koordinim të kufizuar)

Heq çorapet e tij/saj (por mund të mos i

veshë)

118
 5 mënyra për të ndihmuar fëmijën tuaj për të qënë të
suksesshëm në të ardhmen!

Duke filluar nga e folura e bebave, deri në marrjen e lojës seriozisht - do japim disa
këshilla të thjeshta, efektive dhe të mbështetura në shkencë për çdo prind

Prindërimi është konsideruar një nga punët më të vështira në botë, por nuk ka një edukim
formal në dispozicion për të qenë prind me sukses. Lajmi i mirë është se ka shumë mënyra,
që prindërit mund të stimulojnë trurin e foshnjës së tyre, dhe të përdorin ngjarjet e
përditshme si mundësi të jashtëzakonshme të mësimit.
Carlota Nelson, drejtoresha e dokumentarit "Brain Matters", ndan pesë këshilla të thjeshta,
efektive, dhe të mbështetura në shkencë ,që do të ndihmojnë për të përgatitur foshnjën
tuaj për suksesin në të ardhmen.

1. Stimuloni bisedën me vogëlushin tuaj ,dhe trajtojeni atë si bisedë reale

Zërat dhe gjestet që bëjnë foshnjat ndoshta nuk ju duket si dicka e rëndësishme, por është
forma e tyre e vetme e komunikimit. Shkencëtarët e zhvillimit të hershëm të fëmijëve, thonë
se duhet të stimulojmë bisedën e fëmijëve, dhe ta trajtojmë atë si bisedë reale. Prindërit
duhet të përgjigjen ndaj tingujve, shenjave dhe veprimeve të foshnjës, dhe të ndërveprojnë
me ta gjatë gjithë ditës. Numri i fjalëve me të cilat një foshnjë përballet, do të caktojë
numrin e fjalëve në fjalorin e një fëmije në moshën 2 vjeç, dhe nivelet e leximit të një fëmije
më vonë. Merreni seriozisht bisedën me vogëlushet tuaj , dhe inkurajojini ato.

2. Lexojini foshnjës suaj për të ushtruar gjuhën

Foshnjat mund të mos flasin ose lexojnë ende, por ato janë të lindura gati për të mësuar.
Edhe në moshën 3 mujore, ata mund të dallojnë çdo tingull të përdorur në çdo gjuhë në të
gjithë botën. Çdo herë që lexoni në zë të lartë foshnjës suaj, po ndërtoni aftësitë gjuhësore.
Sigurohuni ti tregoni një fotografi të librit, dhe të pyesni pyetje për historinë dhe
personazhet. Pyetje të thjeshta si "çfarë ka veshur derrkuci? Po Miushja?" dhe "sa kafshë
janë në këtë faqe?" do të angazhojnë aftësitë gjuhësore të fëmijës tuaj.
Leximi për foshnjat jo vetëm që i ekspozon ato në fjalë të reja, por gjithashtu krijon një
dashuri për librat dhe leximin. Kujtohuni, udhëheqësit janë lexuesit, kështu pse të mos
filloni herët?

119
 3. Përdorni përvojat e përditshme si mundësi mësimi

Për foshnjat, çdo përvojë e jetës është për të mësuar. Qofshin keto koha kur bën
banjë, ndehja e rrobave, gatimi apo kryerja e detyrave, këto aktivitete janë momente
mësimi të shkëlqyera. Përshkruani atë çfarë po bëni për të stimuluar gjuhën.
Numëroni dhe radhisni rrobat për të mësuar matematikën, dhe luani me përbërësit e
ushqimit, dhe teksturat për të promovuar mendimin shkencor. Imitimi i fytyrave që
tregojnë emocione të ndryshme, është një mënyrë e shkëlqyer për të mësuar
inteligjencën emocionale.

4. Merreni lojën shumë seriozisht

Fëmijët e vegjël po mësojnë gjithmonë. Kur luan, ata po ndërtojnë aftësi jetësore të
rëndësishme. Loja imagjinare u lejon atyre të përjetojnë se çfarë është të jesh dikush
tjetër, dhe të kuptosh ndjenjat e të tjerëve. Kur luajnë me të tjerët, ata po mësojnë
të bëjnë kompromis dhe të ndjekin radhën. Duke u angazhuar në një lojë imagjinare
të lirë, siç pretendoni se një tren lodër mund të udhëtojë në hapësirë, del në pah
kreativiteti dhe gjuha, pasi ata mësojnë të shprehin verbalisht idetë e tyre. Kur
imagjinojnë botë të reja, fëmijët e vegjël po mësojnë të zgjidhin probleme, dhe të
krijojnë mundësi të reja. Ajo që duket si vetëm argëtim, është në të vërtetë një punë
shumë e rëndësishme. Merreni lojën seriozisht, sepse loja është mësim serioz. Mos u
largoni nga loja, që të rrini ne telefon para fëmijës. Hulumtimet tregojnë që kjo i bën
fëmijët të ndjehen më pak të rëndësishëm dhe të dashur.

5. Udhëhiqni duke qënë shembull

Foshnjat janë imitatorë gjenialë. Ata kapin gjithçka që shohin që ju bëni. Derisa ata
flasin, ata bëhen ekspertë në leximin e fytyrave, dhe qëndrimeve jo-verbale, dhe
mësojnë të i imitojnë ato. Duke shikuar gjuhën tuaj trupore, si i trajtoni të tjerët ose si
reagoni ndaj një sfide, foshnjat do të marrin ato qëndrime dhe veprime vetvetiu.
Mënyra si veproni me foshnjën suaj, formon personin që ata do të bëhen.
Përfshini këto pesë sjellje kritike në ditën tuaj, dhe do të përmirësoni dramatikisht
shanset e foshnjës tuaj, për tu zhvilluar në të ardhmen. Ti japësh fëmijës suaj mjetet më
të mira për suksesin në të ardhmen, nuk ka të bëjë fare me para ose burime te luksit. Ka
të bëjë me ju, kohën tuaj, dhe përkushtimin ndaj fëmijës tuaj!

120
 Gjidhënia

A e dinit se gjiri juaj ka baktere të mira? Pra, ju nuk keni nevojë t'i lani ato para se të
ushqeni bebin tuaj me gji. Kështu ka thënë Dr. Michele Griswald, në trajnimet e tij
mbi Ushqyerjen me Gji."

A është e lehtë ushqyerja me gji?

"Ndonjëherë nënat marrin mesazhe, se ushqimi me gji është natyral dhe i lehtë.
Ndonjëherë ushqyerja me gji mund të jetë i lehtë me fëmijën e parë, dhe i vështirë me
fëmijën e dytë për të njëjtën nënë. Pra, varet vërtet nga rastet."

A dhëmb ushqyerja me gji?

"Nuk duhet të ndaloni ushqyerjen me gji në qoftë se ju dhembin thithkat. Duhet të

vazhdoni ushqyerjen me gji, por duhet të merrni edhe ndihmë për të parë përse ju
dhëmbin, dhe të merrni kremra qetësues e tju ndihmojnë."

Sa duhet të pijë fëmija im?

"Ata duhet të shfaqin shenja të urisë rreth 8 deri në 12 herë në 24 orë. Foshnjat e lindura
kanë nevojë të pinë me shumë sepse po rriten shpejt. Ata dyfishojnë peshën e tyre në lindje
në 6 muajt e parë të jetës, ose para. Pra, mund të imagjinoni sa duhet të hani ,në qoftë se
do të duhej të dyfishonit peshën tuaj."

A duhet ta laj gjirin para se të ushqej me gji?

"Nuk është e nevojshme të lash gjirin gjithmonë para se të ushqesh me gji, sepse gjoksi
dhe lëkura rreth gjirit prodhojnë në fakt baktere të mira. Dhe janë ato bakteret e mira, që
ndihmojnë në parandalimin e infeksioneve në gjoksin e nënës."

121
 Kur duhet të filloj të ushqej me gji?

Ora e parë pas lindjes, është një kohë shumë e rëndësishme për nënën dhe fëmijën.
Ushqimi me gji është një sjellje shumë e organizuar, neurologjike. Dhe kështu
menjëherë pas lindjes, mbajtja e tyre në lëkurën e nënës, mund t'i ndihmojë ato të
qëndrojnë mjaft të qeta , për të filluar të kërkojnë gjin. Dhe në qoftë se ne thjesht lëmë
nënat dhe foshnjat ashtu pas lindjes, ato zakonisht do të fillojnë të shkojnë drejt gjirit
vetë. Bëhet fjalë për rreth 30 minuta deri në një orë."

Çfarë duhet të ha kur ushqej me gji?

"Shumica e nënave mund të hanë gjithçka dëshirojnë kur ushqejnë me gji. Ata mund të
ndjekin dietën e tyre normale ushqimore me vetem disa kalori më shumë. Dhe gjëja
interesante është që çfarëdo që ata hanë, fëmijët do t’i përjetojnë shijen nëpërmjet gjirit,
dhe do të fillojnë të përgatiten për ushqime në tryezë kur të jenë rreth 6 muajsh."

A duhet të ndaloj të ushqej me gji fëmijën, kur të kthehem në punë?

"Ne shpresojmë shume që nënat që kthehen në punë, te mos ndalojnë fëmijët e tyre
nga ushqyerja me gji. Nënat kanë nevojë për kohë, dhe ata kanë nevojë për mbështetje,
për të vazhduar të ushqejnë fëmijët e tyre me gji. Ata kanë nevojë për mbështetjen e
familjes, ata kanë nevojë për mbështetjen e vendit të tyre të punës, punëdhënësin e tyre,
ata kanë nevojë për mbështetjen e tërë komunitetit të tyre. Ushqimi me gji nuk është
thjesht për ushqim. Është pjesë e një pakete kujdesi, që ndihmon fëmijët të rriten dhe të
zhvillohen gjatë gjithë jetës së tyre."

[UNICEF dhe WHO rekomandojnë që foshnjat të ushqehen ekskluzivisht me gji për 6

muaj, duke filluar nga ora e parë e jetës. Nga mosha 6 muajshe, fëmijët duhet të
furnizohen me ushqime solide, ndërsa vazhdojnë të ushqehen me gji për deri në 2
vjet ose më shumë.

122
 Regresioni te fëmijët: Çfarë është, dhe si mund të
mbështesni fëmijën tuaj të vogël!

Eksperti në psikologjinë e fëmijëve shpjegon se, ndërsa regresioni mund të jetë

frustrues, është i zakonshëm dhe zakonisht jo shume i gjatë ne kohë.

Regresioni te fëmijët e vegjël i referohet një periudhe kur fëmija, që më parë kishte arritur një
nivel të caktuar zhvillimi, përjeton një kthim pas në aftësitë e tij. Kjo mund të ndodhë në fusha të
ndryshme si gjumi, ushqyerja, të folurit ose përdorimi i tualetit.

Regresioni është shpesh një përgjigje normale, ndaj ndryshimeve të mëdha ose stresit, dhe
zakonisht është i përkohshëm. Kuptimi dhe menaxhimi i kësaj faze janë të rëndësishme për
prindërit dhe kujdestarët, për të ndihmuar fëmijët të kalojnë me sukses këtë periudhë, dhe të
rifitojnë aftësitë e tyre të mëparshme.

Çfarë është regresioni? Çfarë e shkakton atë?

Më pëlqen të lidh regresionin me idenë e progresionit. "Shumica e fëmijëve kanë një dëshirë
shumë të fortë ,për të përparuar në zhvillimin e tyre (progresion). Ka një energji natyrore te fëmijët
për të eksploruar, manipuluar dhe zotëruar botën e tyre." Megjithatë, së bashku me emocionin e
aftësisë për të bërë gjëra të reja, vjen dhe ngarkesa. Për shembull, një foshnjë që është duke
mësuar të ecë, mund të jetë e kënaqur për aftësinë e re që ka zotëruar, por mund të kuptojë
gjithashtu që nëna dhe babai tani janë më larg, ose se mund të bjerë. "Pra, kur ato pengesat vijnë
në rrugën progresive të zhvillimit, ajo mund të ndihet shumë e mbingarkuar dhe të shkaktojë
ndonjë lloj regresioni te fëmijët.

123
 Si janë sjelljet regresive?

Rregresioni mund të ndryshojë, por në përgjithësi, është nje ndryshim sjelljeje në mënyrë më
të re ose më të nevojshme. Mund të shihni më shumë shpërthime zemërimi, vështirësi me
gjumin ose ngrënien, ose kthim në mënyra më të paqëndrueshme të te folurit. Nëse një fëmijë
ka arritur diçka si psh, të vishet vetë, mund të shihni humbjen e disa prej atyre aftësive. "Në
një çast, fëmija juaj nuk mund të bëjë atë që mund të bënte më parë," shpjegon Close.

Kur ndodh regresioni?

Zhvillimi regresiv zakonisht shihet te foshnjat dhe fëmijët para shkollës, por mund të ndodhë
në çdo moshë – edhe te foshnjat dhe fëmijët më të mëdhenj. Nëse ka regresion te një
foshnjë, ai mund të mos jetë domosdoshmërisht i dukshëm. Një foshnjë mund të jetë pak më
afër nënës, të ketë nevojë për tu ushqyer më shumë, të jetë pak më e lodhur, ose të qajë më
shpesh se zakonisht.

A është i zakonshëm regresioni?

Jini të sigurt, regresioni është i zakonshëm. Faktikisht, pritet dhe është shumë i dobishëm për
zhvillimin e mëtejshëm – mendoni për të si për mënyrën e fëmijës tuaj për të përgatitur veten,
për të marrë më shumë përgjegjësi. "Unë shoh disa fëmijë që mund të regjistrojnë para se të
bëjnë një hap të madh përpara, ose ata regjistrohen menjëherë pasi kanë bërë një hap
përpara". Fëmijët ndryshojnë në terma të atyre që i shkaktojnë regresionin dhe modelet
regresive që duket se shfaqin. Zakonisht prindërit mësojnë modelet e fëmijës së tyre për të
përparuar, dhe pastaj për të kthyer pak mbrapa." Rregresioni është gjithashtu shumë i
zakonshëm kur fëmijët po përshtaten me situata të reja, si të bëhen vëllezër, ose të shkojnë
për herë të parë në kopsht.

124
Si mund të ndihmojnë prindërit, të mbështesin fëmijët e tyre nëpërmjet regresioneve?

Përkrahni fëmijën:
Fëmija juaj duhet ta dijë dhe ndjejë që është i sigurt dhe ka mbështetje. Përpiquni t'u tregoni
se ju i kuptoni shumë mirë sjelljet regresive, por pa i fyer ata. Provoni këtë: "Po mëson të
bësh kaq shumë gjëra të mëdha. Kjo është punë shumë e vështirë. Ndonjëherë ndjehesh
sikur ke nevojë për ndihmën time."

Loja gjithashtu mund të jetë një mjet i dobishëm, për të punuar me ndjenja të vështira.

Loja imagjinative dhe loja simbolike, janë mjetet që fëmijët përdorin për të zhvilluar gjuhën e
tyre, mendimin dhe idetë për botën. Shoqërisht dhe emocionalisht, i jep atyre një mënyrë për
të shprehur disa gjëra me të cilat luftojnë, dhe nuk kanë domosdoshmërisht fjalë për to. Duke
vëzhguar fëmijën tuaj kur luan dhe duke luajtur me ta, mund të mësoni shumë për atë që po
ndodh me fëmijën tuaj.
Në disa raste, fëmija juaj mund të ketë nevojë për keto sjellje regresive për një kohë. Është e
rëndësishme për ju ti përkrahni, por edhe të keni pritshmëri dhe të vendosni kufizime.
Fëmijët duhet edhe të mësojnë se ata nuk janë shefat e botës, është një gjë e madhe për to!
Kjo shkakton shumë shpërthime zemërimi.

"Mos i shtyni ata larg. Ndihmoni ata të gjejnë mënyra adaptuese dhe të përshtatshme për
moshën, për të shprehur disa nga ndjenjat më të vështira." Uluni me ta, ndihmojini t'e
qetësohen, dhe t'i bëni ata të reflektojnë mbi atë që po ndiejnë. Për shembull: "Ti ishe aq i
zemëruar që shoqja jote nuk të dha lodrën, sa që kur ta dha, ti e përplase. Herën tjetër,
ndoshta mund të kërkosh me mirësjellje, ose të kërkosh ndihmën time se cfarë ti thuash’’.

125
 Këshilla për të porsalindurit

A e dini?

Brënda disa ditësh bebat mund të fillojnë të buzëqeshin, kur njerëzit

buzëqeshin në drejtim të tyre.

Ofroni mënyra për beben tuaj të shohë, dëgjojë, lëvizë lirshëm dhe t’ju prekë. Duhet të
shihni krahët dhe këmbët e bebes tuaj të lëvizin në mënyra të ndryshme. Gradualisht, beba
juaj do të mësojë se si të kontrollojë lëvizjet e saj.

Shikoni sytë e bebes tuaj, dhe buzëqeshni kur ai/ajo ju buzëqesh. Duhet të shihni që bebi
juaj reagon pozitivisht ndaj mimikave, lëvizjeve dhe gjestikulacioneve tuaja.

Bisedoni me beben tuaj me tinguj të butë dhe të ëmbël. Edhe babai, nëna dhe kujdestarët e
tjerë, duhet të komunikojnë me të porsalindurin. Do të vini re se bebi mund tju dëgjojë, dhe
shpejt do të fillojë të mësojë dhe të kopjojë fjalët tuaja.

Ndryshoni butësisht tingullin e zërit tuaj. Bëjeni më ngadalë/më shpejt, më lart/më poshtë,
ose më të qetë/më të zhurmshëm. Duhet të vëreni reagimet nga fytyra dhe trupi i bebes
tuaj, dhe ta vini re se si ai ndërlidhet me ju.

Vendosni beben tuaj në bark, dhe lëvizni një lodër ose një zile përpara saj. Gradualisht
lëvizni pak lodrën duke nxitur kështu beben të ngrejë kokën dhe shpatullat për ta parë duke
lëvizur. Duke bërë kështu, ndihmoni beben tuaj të ndjekë lodrën me sytë e saj, dhe të
praktikojë ngritjen e kokës dhe shpatullave.

Ndërrojeni butësisht, luani dhe masazhojeni fëmijën tuaj. Do të shihni beben tuaj të
qetësuar, të lumtur që të mbahet dhe të shtrihet.

Krijoni kontakt lëkure me lëkurë. Afrimiteti, dashuria dhe ndjesia e aromës së pranisë tuaj, i
siguron bebes tuaj një ndjenjë qetësie dhe sigurie.

126
 Këshilla për bebet 1-6 muajsh

Bebet e moshës 1-3 muaj i shohin më mirë gjërat, kur janë në një largësi
prej 20-30 cm larg.
Në moshën 3 muajshe, bebet kanë një gamë më të madhe të shikimit.

• Siguro mënyra për fëmijën qe të parandalojë, dëgjojë, ndjejë, lëvizë lirshëm, dhe
tju prekë ju. Beba juaj gradualisht do të ndërtojë besim te ju.

• Lëvizni ngadalë lodrat me ngjyra, që fëmija juaj ti shikojë dhe të tregojë interes për
to. Një lodër e thjeshtë, bërë në shtëpi, si një thupër, mund të tërheqë interesimin e
bebes tuaj me tingujt që bën.

• Buzëqesh, luaj dhe qesh me të madhe me fëmijën tënd. Shpejt do të shihni beben
tuaj që ju kthen buzëqeshjen.

• Bisedoni me fëmijën tuaj, dhe kopjoni tingujt ose gjestet e saj. Duhet të shihni se
ajo gradualisht përqëndrohet në fytyrën tuaj , dhe përpiqet t’ju imitojë në atë cfarë
thoni.

• Ndihmoni fëmijën të ndjekë një objekt. Kur ai e shikon, lëvizni ngadalë nga ana në
anë, dhe lart-poshtë. Duhet të shihni se ai përpiqet të ndjekë objektin me sytë e tij.

• Inkurajoni fëmijën të përpiqet të arrijë një objekt të sigurt. Provoni diçka si një gotë
plastike. Duhet të shihni se ajo përpiqet ta marrë, ose ta prekë atë.

127
 • Përcaktoni figura të thjeshta të gjërave, njerëzve dhe kafshëve të njohura. Provo të
marrësh figura që tregojnë shumë ngjyra, tekstura, skena dhe fytyra të ndryshme. Bisedo
për figurat ndërsa beba juaj i shikon. Duhet të vëreni si beba juaj dëgjon atë që i thoni,
dhe merr pjesë në mënyrën e tij/saj.

• Luani një lojë me beben tuaj. Vendosni atë në bark, dhe ecni me ngadalë në majë të
gishtave tuaj në drejtim të saj. Pastaj, shpejt dhe ëmbël buzëqeshni duke thënë: "ja ku
po vijnë gishtat e mi që të përqafojnë dashurinë time, ja ku po vijnë, edhe pak edhe pak
,dhe ja ku erdhën".
Për të ndryshuar lojën, bëni që gishtat tuaj të lëvizin ngadalë ose shpejt, ose prisni
shumë kohë para se të buzëqeshi. Duhet të shihni se si ajo tregon kënaqësi duke
qeshur, ose nëse nuk i pëlqen(duke qarë.)

128
 Këshilla për bebat 6-9 muajsh

Në moshën 6 muajshe, bebushi juaj mund të hajë çdo gjë përveç

mjaltit dhe kripës, te cilat nuk duhet të jepen derisa të jetë 16
muajsh ose më shumë.

Kur u bëni një pyetje, jepini shumë kohë për përgjigjen. Numëroni deri në 10
në mëndjen tuaj. Nëse nuk vjen asnjë përgjigje, atëherë përgjigjuni pyetjes
vetë. Provo një pyetje më të lehtë herën tjetër.

Thoni emrin e bebes tuaj, sa më shpesh të jetë e mundur. Bebi do të kërkojë

për të parë kush po e thotë, dhe do të përpiqet të arrijë personin.

Kurrë mos flisni ose këndoni shumë fort, pasi kjo mund t'i frikësojë bebat.

Buzëqeshi sa më shumë të jetë e mundur, dhe siguro fëmijën tënd me

komoditet dhe besim.

Jepni fëmijës suaj gjëra të pastra, të sigurta dhe të ngjyrosura, si një lugë druri
ose një tas plastik, për të arritur dhe prekur, ose për të goditur dhe lëshuar.

Lexojini libra të thjeshtë me figura, puzzle, kukulla dore ,për të zhvilluar

kuriozitetin e bebes tuaj, dhe për ta ndihmuar ate të mësojë gjëra të reja. Për
të bërë një puzzle të thjeshtë, thjesht ngjitni një figurë në një fletë kartoni ose
material tjetër dhe prisni pjesët.

129
 Këshilla për bebushat 9-12 muajsh

Për të rritur vetëvlerësimin dhe vetëbesimin e foshnjave, gjithmonë përdorni një

qasje pozitive ndaj procesit të të mësuarit të fëmijës suaj. Provo të thuash "po",
"mirë", "shumë mirë" më shpesh, në vend të "jo", "keq", "jo mirë".

Luani lojën e fshehjes me foshnjën tuaj, dhe shihni nëse ai mund të gjejë objektet
që fshihni. Mund të fshihni diçka nën një peshqir, dhe të thoni: "Ku shkoi?", "A
mund ta gjesh?". Do të duhet të vini re një rritje të kuriozitetit, dhe gatishmërisë së
fëmijës tuaj, për të zbuluar çfarë ndodhi me objektin.

Tregoni foshnjës tuaj emrat e gjërave dhe njerëzve. Ai/Ajo duhet të tregojë
interes, dhe së shpejti do të përpiqet të bëjë lidhje midis fjalëve dhe objekteve,
ose njerëzve.

Tregoni fëmijës tuaj se si të thotë gjërat me duar, si "tungjatjeta". Së shpejti fëmija

juaj duhet të përpiqet tju imitojë , dhe të valëvise dorën duke thënë "pacim" vetë,
duke krijuar një lidhje mes një lëvizjeje dhe një shprehjeje vokale.

Tregoni sytë, hundën dhe gojën e një kukulle. Pas tregimit të një pjese të kukullës,
prekni të njëjtën pjesë në veten tuaj dhe të fëmijën tuaj. Merrni dorën e fëmijës
tuaj, dhe lejoni që ai të prekë sytë, hundën dhe gojën e kukullës, tuajën dhe të
vetes së tij. Gradualisht, bebi do të jetë në gjëndje të mësojë dhe të identifikojë
këto fjalë të ndryshme, dhe t'i lidhë ato me pjesët e trupit të tij.

130
 Këshilla për fëmijët 1-2 vjec

A e dini?

Fëmijët e vegjël janë veçanërisht të lumtur, kur shohin që po i bëjnë të lumtur

të rriturit që i rrethojnë.

• Jepini fëmijës tuaj gjëra për të futur në kuti ose enë plastike, dhe për t'i nxjerrë.
Ato do të përpiqen t'i nxjerrin dhe t'i vendosin përsëri vete, çka është shumë e mirë
për zhvillimin e aftësive koordinuese sy-dorë.

• Jepini fëmijës tuaj gjëra për t'u ndërtuar njëra mbi tjetrën. Fëmija duhet të përpiqet
të ndërtojë më shumë gjëra vetë dhe t'i bëjë ato të bien, ose do t'i ndërtojë gjëra
derisa të bien.

• Bëjini fëmijës tuaj pyetje të thjeshta, dhe përgjigjuni përpjekjeve të tij për të folur.
Ajo/ai duhet të jetë e gatshme për të ndërvepruar, duke u përgjigjur dhe/ose duke
bërë pyetje më tej.

• Provo të flasësh për realitete të ndryshme me foshnjën tënde, si natyra, figura dhe
gjëra nga mjedisi përreth. Duhet të shihni fëmijën tuaj duke lëvizur, dhe të jetë i
gatshëm për të eksploruar mjedisin.

•Shihni cfarë bën fëmija juaj, dhe krijoni një bashkëbisedim: "Po mbush kutinë?" Ai
do të jetë i lumtur të tregojë çfarë ka mësuar, dhe do të fitojë vetëbesim.

131
 • Luani me fëmijën tuaj dhe ofrojini ndihmë: "Le ta bëjmë bashkë. Ja më shumë gurë
për të futur në kutinë tënde.

" Këto zbulime duhet të bëjnë atë të lumtur, dhe më të sigurt.

• Përdorni çdo mundësi për ta angazhuar në një bisedë, duke përfshirë edhe kohën kur
ushqeni ose luani, ose kur punoni pranë tij. Ai/ajo duhet të fillojë shpejt të kuptojë çfarë
po thoni , dhe të jetë në gjendje të ndjekë udhëzime të thjeshta.

• Ktheni pyetjet e thjeshta në lojëra: "Ku është hunda jote?" ose "Ku është pema?".
Mund të shikoni figura dhe të flisni për atë që shihni. Fëmija duhet të tregojë gjithmonë
dhe më shumë kuriozitet dhe gatishmëri, për të komunikuar për atë që sheh dhe
dëgjon.

132
 Këshilla për fëmijët 2 vjec e sipër

A e dini?

Fëmijët mësojnë më mirë, kur i mësojnë si të sillen mirë në bazë te modeleve që ne u

japim, në vend që të ndëshkohen për sjelljen e tyre të keqe.

Bëni pyetje të thjeshta dhe dëgjoni përgjigjet. Inkurajoni fëmijën tuaj të flasë: "Çfarë është
kjo?", "Ku është dritarja?", "Cili top është më i madh?", "Do të doje gotën e kuqe?". Duhet
të vëreni interesimin e rritur të fëmijës, për të komunikuar me ju dhe për tju përgjigjur
pyetjeve tuaja.

• Lexojini përralla fëmijës tuaj, dhe bëni pyetje për atë që shihni në libër. Duhet të vëreni
që fëmija juaj memorizon, dhe përpiqet të përsërisë atë që lexoni.

• Ndihmoni fëmijën tuaj të mësojë të numërojë, duke pyetur "sa" dhe duke numëruar
gjërat bashkë. Fëmija juaj do të bëjë gabime në fillim, por do të mësojë duke përsëritur
gjërat shumë herë.

• Ofrojini fëmijës suaj rrathë dhe forma të tjera të prera nga letra me ngjyra, për të
krahasuar dhe për të renditur. Ato duhet të jenë të lumtur të provojnë të rendisin gjërat,
dhe do të mësojnë si të bëjnë lidhjen mes objekteve të ndryshme, ngjyrave dhe formave.

133
 Autorja:
Erjola Qosja