‫ﺟﺒﺮﺧﻄ ﻋﺪﺩﯼ‬

‫)ﮐﺎﺭﺷﻨﺎﺳ (‬

‫ﻓﺼﻞ ﺩﻭﻡ‪ :‬ﺭﻭﺵ ﻫﺎﯼ ﻣﺴﺘﻘﯿﻢ ﺑﺮﺍﯼ ﺣﻞ ﺩﺳﺘﮕﺎﻩ ﻣﻌﺎﺩﻻﺕ ﺧﻄ‬

‫ﻣﺪﺭﺱ‪ :‬ﻣﻬﺪﯼ ﺩﻫﻘﺎﻥ‬

‫ﺗﺮﻡ ﺩﻭﻡ ‪۱۴۰۲−۱۴۰۳‬‬

‫)ﺩﺍﻧﺸ ﺪﻩ ﺭﯾﺎﺿ ﻭ ﻋﻠﻮﻡ ﮐﺎﻣﭙﯿﻮﺗﺮ(‬ ‫ﺗﻬﺮﺍﻥ(‬ ‫ﺩﺍﻧﺸ ﺎﻩ ﺻﻨﻌﺘ ﺍﻣﯿﺮﮐﺒﯿﺮ )ﭘﻠ ﺗﮑﻨﯿ‬
‫ﺗﺮﻡ ﺩﻭﻡ ‪۱۴۰۲−۱۴۰۳‬‬ ‫ﺟﺒﺮﺧﻄ ﻋﺪﺩﯼ‬
‫ﻓﺼﻞ ﺩﻭﻡ‬ ‫ﻣﺪﺭﺱ‪ :‬ﻣﻬﺪﯼ ﺩﻫﻘﺎﻥ‬

‫ﻓﻬﺮﺳﺖ ﻣﻄﺎﻟﺐ‬
‫‪۳‬‬ ‫‪ ۱‬ﻣﻘﺪﻣﻪ‬
‫‪۴‬‬ ‫ﺗﻌﺪﺍﺩ ﺟﻮﺍﺏ ﺩﺳﺘﮕﺎﻩ ﻣﻌﺎﺩﻻﺕ ﺧﻄ ‪. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ۲ × ۲‬‬ ‫‪۱.۱‬‬
‫‪۹‬‬ ‫ﺗﻌﺪﺍﺩ ﺟﻮﺍﺏ ﺩﺳﺘﮕﺎﻩ ﻣﻌﺎﺩﻻﺕ ﺧﻄ ‪. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ۳ × ۳‬‬ ‫‪۲.۱‬‬
‫‪۱۰‬‬ ‫ﺗﻌﺪﺍﺩ ﺟﻮﺍﺏ ﺩﺳﺘﮕﺎﻩ ﻣﻌﺎﺩﻻﺕ ﺧﻄ ‪. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . n × n‬‬ ‫‪۳.۱‬‬

‫‪۱۰‬‬ ‫‪ ۲‬ﺣﻞ ﺩﺳﺘﮕﺎەﻫﺎ ﺑﺎ ﻣﺎﺗﺮﯾﺲ ﺿﺮﺍﯾﺐ ﺧﺎﺹ‬

‫‪۱۰‬‬ ‫‪ ۱.۲‬ﺣﻞ ﺩﺳﺘﮕﺎﻩ ﻫﺎﯼ ﻗﻄﺮﯼ ‪. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .‬‬
‫‪۱۲‬‬ ‫‪ ۲.۲‬ﺣﻞ ﺩﺳﺘﮕﺎەﻫﺎﯼ ﭘﺎﯾﯿﻦ ﻣﺜﻠﺜ ‪. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . :‬‬
‫‪۱۳‬‬ ‫‪ ۳.۲‬ﺣﻞ ﺩﺳﺘﮕﺎەﻫﺎﯼ ﺑﺎﻻ ﻣﺜﻠﺜ ‪. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .‬‬

‫‪۱۶‬‬ ‫‪ ۳‬ﺭﻭﺵ ﺣﺬﻓ ﮔﺎﻭﺱ‬

‫‪۱۶‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪ ۱.۳‬ﺭﻭﺵ ﺣﺬﻓ ﮔﺎﻭﺱ ﺩﺭ ﺣﺎﻟﺖ ﺧﺎﺹ ‪. . . . . . . . ۳ × ۳‬‬
‫‪۲۰‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪ ۲.۳‬ﺭﻭﺵ ﺣﺬﻓ ﮔﺎﻭﺱ ﺩﺭ ﺣﺎﻟﺖ ﺧﺎﺹ ‪. . . . . . . . n × n‬‬
‫‪۲۴‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪ ۳.۳‬ﭘﯿﭽﯿﺪﮔ ﻣﺤﺎﺳﺒﺎﺗ ﺭﻭﺵ ﺣﺬﻓ ﮔﺎﻭﺱ ‪. . . . . . . . . .‬‬
‫‪۲۶‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪ ۴.۳‬ﻣﻘﺎﯾﺴﻪ ﺯﻣﺎﻥ ﺍﺟﺮﺍﯼ ﻋﻤﻠﯿﺎﺕ ﺩﺭ ﺩﻭ ﺭﻭﺵ ﺣﺬﻓ ﮔﺎﻭﺱ ﻭ ﮐﺮﺍﻣﺮ‬
‫‪۲۶‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪ ۵.۳‬ﺗﺒﺪﯾﻞ ﺩﺳﺘﮕﺎﻩ ‪ AX = b‬ﺑﻪ ﯾ ﺩﺳﺘﮕﺎﻩ ﭘﺎﯾﯿﻦ ﻣﺜﻠﺜ ‪. . . . .‬‬
‫‪۲۶‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪ ۶.۳‬ﺗﺒﺪﯾﻞ ﯾ ﺩﺳﺘﮕﺎﻩ ‪ ۳ × ۳‬ﺑﻪ ﯾ ﺩﺳﺘﮕﺎﻩ ﭘﺎﯾﯿﻦ ﻣﺜﻠﺜ ‪. . . . .‬‬

‫‪۲۹‬‬ ‫‪ ۴‬ﺭﻭﺵ ﺣﺬﻓ ﮔﺎﻭﺱ⁃ ﺟﺮﺩﻥ‬

‫‪۳۶‬‬ ‫‪ ۵‬ﺑﺮﺁﻭﺭﺩ ﺗﻌﺪﺍﺩ ﺍﻋﻤﺎﻝ ﺣﺴﺎﺑﯽ ﺩﺭ ﺭﻭﺵ ﮔﺎﻭﺱ⁃ﺟﺮﺩﻥ‬

‫‪۳۷‬‬ ‫‪ ۶‬ﺗﺠﺰﯾﻪ ‪LU‬‬

‫‪۳۹‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪. . . . . . . .‬‬ ‫‪ ۱.۶‬ﺗﺠﺰﯾﻪ ﺩﻭﻟﯿﺘﻞ ‪. . . .‬‬
‫‪۳۹‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪. . . . . . . .‬‬ ‫‪ ۲.۶‬ﺗﺠﺰﯾﻪ ﮐﺮﻭﺕ ‪. . . .‬‬
‫‪۴۰‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫ﻣﺎﺗﺮﯾﺲ ‪۳ × ۳‬‬ ‫‪ ۳.۶‬ﺗﺠﺰﯾﻪ ﺩﻭﻟﯿﺘﻞ ﺑﺮﺍﯼ ﯾ‬
‫‪۴۱‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫ﻣﺎﺗﺮﯾﺲ ‪۴ × ۴‬‬ ‫‪ ۴.۶‬ﺗﺠﺰﯾﻪ ﺩﻭﻟﯿﺘﻞ ﺑﺮﺍﯼ ﯾ‬

‫‪۴۴‬‬ ‫‪ ۷‬ﺍﻟ ﻮﺭﯾﺘﻢ ﮐﻠ ﺗﺠﺰﯾﻪ ﺩﻭﻟﯿﺘﻞ ﺑﺮﺍﯼ ﯾ ﻣﺎﺗﺮﯾﺲ ‪n × n‬‬

‫‪۴۵‬‬ ‫‪ ۱.۷‬ﺗﺠﺰﯾﻪ ﮐﺮﻭﺕ ﺑﺮﺍﯼ ﯾ ﻣﺎﺗﺮﯾﺲ ﻫﺎﯼ ‪. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ۳ × ۳‬‬

‫‪۴۶‬‬ ‫ﻣﺎﺗﺮﯾﺲ ‪n × n‬‬ ‫‪ ۸‬ﺍﻟ ﻮﺭﯾﺘﻢ ﮐﻠ ﺗﺠﺰﯾﻪ ﮐﺮﻭﺕ ﺑﺮﺍﯼ ﯾ‬

‫‪۴۸‬‬ ‫ﺗﺠﺰﯾﻪ ‪LU‬‬ ‫‪ ۹‬ﺣﻞ ﺩﺳﺘﮕﺎﻩ ﺧﻄ ﺑﻪ ﮐﻤ‬

‫‪۵۰‬‬ ‫(‬ ‫‪ ۱۰‬ﻣﺤﻮﺭﮔﯿﺮﯼ )ﻣﺤﻮﺭﮔﺰﯾﻨ‬

‫‪۵۲‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪ ۱.۱۰‬ﻣﺤﻮﺭﮔﯿﺮﯼ ﺟﺰﺋ‬
‫‪۵۷‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪ ۲.۱۰‬ﻣﻘﯿﺎﺱ ﮐﺮﺩﻥ ‪.‬‬
‫‪۵۸‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪ ۳.۱۰‬ﻣﺤﻮﺭﮔﯿﺮﯼ ﮐﻠ‬
‫‪۵۹‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪ ۴.۱۰‬ﻓﺎﮐﺘﻮﺭ ﺭﺷﺪ ‪. .‬‬

‫‪۶۲‬‬ ‫‪ ۱۱‬ﺗﺠﺰﯾﻪ ﭼﻮﻟﺴ‬

‫‪۶۵‬‬ ‫‪ ۱۲‬ﺗﺠﺰﯾﻪ ﭼﻮﻟﺴ ﺩﺭ ﺣﺎﻟﺖ ﮐﻠ ‪n × n‬‬

‫‪۶۶‬‬ ‫‪. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .‬‬ ‫‪ ۱.۱۲‬ﺣﻞ ﺩﺳﺘﮕﺎﻩ ﺑﺎ ﺗﺠﺰﯾﻪ ﭼﻮﻟﺴ‬

‫‪۱‬‬
‫)ﺩﺍﻧﺸ ﺪﻩ ﺭﯾﺎﺿ ﻭ ﻋﻠﻮﻡ ﮐﺎﻣﭙﯿﻮﺗﺮ(‬ ‫ﺗﻬﺮﺍﻥ(‬ ‫ﺩﺍﻧﺸ ﺎﻩ ﺻﻨﻌﺘ ﺍﻣﯿﺮﮐﺒﯿﺮ )ﭘﻠ ﺗﮑﻨﯿ‬
‫ﺗﺮﻡ ﺩﻭﻡ ‪۱۴۰۲−۱۴۰۳‬‬ ‫ﺟﺒﺮﺧﻄ ﻋﺪﺩﯼ‬
‫ﻓﺼﻞ ﺩﻭﻡ‬ ‫ﻣﺪﺭﺱ‪ :‬ﻣﻬﺪﯼ ﺩﻫﻘﺎﻥ‬

‫‪۶۸‬‬ ‫‪ ۱۳‬ﺩﺳﺘﮕﺎەﻫﺎﯼ ﺗﹸﻨﹸﮏ‬

‫‪۶۸‬‬ ‫‪ ۱.۱۳‬ﺍﻟ ﻮﺭﯾﺘﻢ ﺗﻮﻣﺎﺱ ‪. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .‬‬
‫‪۷۵‬‬ ‫‪ ۲.۱۳‬ﺣﺠﻢ ﻋﻤﻠﯿﺎﺕ ﺍﻟ ﻮﺭﯾﺘﻢ ﺗﻮﻣﺎﺱ ‪. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .‬‬

‫‪۷۶‬‬ ‫‪ ۱۴‬ﺗﺠﺰﯾﻪ ﺑﻠﻮﮐ‬

‫‪۷۷‬‬ ‫ﻭﺍﮊﻩ ﻧﺎﻣﻪ ﺍﻧﮕﻠﯿﺴ ﺑﻪ ﻓﺎﺭﺳ‬

‫‪۷۹‬‬ ‫ﻭﺍﮊﻩ ﻧﺎﻣﻪ ﻓﺎﺭﺳ ﺑﻪ ﺍﻧﮕﻠﯿﺴ‬

‫‪۲‬‬
‫)ﺩﺍﻧﺸ ﺪﻩ ﺭﯾﺎﺿ ﻭ ﻋﻠﻮﻡ ﮐﺎﻣﭙﯿﻮﺗﺮ(‬ ‫ﺗﻬﺮﺍﻥ(‬ ‫ﺩﺍﻧﺸ ﺎﻩ ﺻﻨﻌﺘ ﺍﻣﯿﺮﮐﺒﯿﺮ )ﭘﻠ ﺗﮑﻨﯿ‬
‫ﺗﺮﻡ ﺩﻭﻡ ‪۱۴۰۲−۱۴۰۳‬‬ ‫ﺟﺒﺮﺧﻄ ﻋﺪﺩﯼ‬
‫ﻓﺼﻞ ﺩﻭﻡ‬ ‫ﻣﺪﺭﺱ‪ :‬ﻣﻬﺪﯼ ﺩﻫﻘﺎﻥ‬

‫ﻣﻘﺪﻣﻪ‬ ‫‪۱‬‬
‫ﺩﺳﺘﮕﺎﻩ ﻣﻌﺎﺩﻻﺕ ﺧﻄ ﺩﺭ ﺣﺎﻟﺖ ﮐﻠ ﺑﻪ ﺷ ﻞ ﺯﯾﺮ ﺍﺳﺖ‪:‬‬ ‫ﻗﺒﻼ ﺩﯾﺪﯾﻢ ﮐﻪ ﯾ‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬ ‫‪a۱۱ x۱ + a۱۲ x۲ + · · · + a۱n xn = b۱‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬ ‫‪a۲۱ x۱ + a۲۲ x۲ + · · · + a۲n xn = b۲‬‬
‫‪‬‬
‫‪.‬‬
‫)‪(۱‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬ ‫‪.‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬ ‫‪.‬‬
‫‪‬‬
‫‪an۱ x۱ + an۲ x۲ + · · · + ann xn = bn‬‬
‫ﯾﺎ ﺩﺭ ﺣﺎﻟﺖ ﻣﺎﺗﺮﯾﺴ ‪ −‬ﺑﺮﺩﺍﺭﯼ ‪ AX = b‬ﺧﻮﺍﮬﺪ ﺑﻮﺩ ﮐﻪ ﺩﺭ ﺁﻥ‬
‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪ ‬‬ ‫‪ ‬‬
‫· · · ‪a۱۱ a۱۲‬‬ ‫‪a۱n‬‬ ‫‪b۱‬‬ ‫‪x۱‬‬
‫· · · ‪ a۲۱ a۲۲‬‬ ‫‪‬‬
‫‪a۲n ‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫‪‬‬ ‫‪ b۲ ‬‬ ‫‪ x۲ ‬‬
‫‪A =  ..‬‬ ‫‪..‬‬ ‫‪..‬‬ ‫‪.. ‬‬ ‫‪,‬‬ ‫‪b‬‬ ‫=‬ ‫‪ .. ‬‬ ‫‪,‬‬ ‫‪X‬‬ ‫=‬ ‫‪ .. ‬‬
‫‪ .‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪. ‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬
‫· · · ‪an۱ an۲‬‬ ‫‪ann n×n‬‬ ‫‪bn n×۱‬‬ ‫‪xn n×۱‬‬
‫ﮐﻪ ‪ A‬ﺭﺍ ﻣﺎﺗﺮﯾﺲ ﺿﺮﺍﯾﺐ‪ b ،‬ﺭﺍ ﺑﺮﺩﺍﺭ ﺳﻤﺖ ﺭﺍﺳﺖ ﻭ ‪ X‬ﺭﺍ ﺑﺮﺩﺍﺭ ﻣﺠﻬﻮﻻﺕ ﻣ ﻧﺎﻣﯿﻢ‪.‬‬

‫ﺗﻮﺟﻪ ‪۲.۱‬‬

‫ﺗﻮﺟﻪ ﮐﻨﯿﺪ ‪ A‬ﻣﺎﺗﺮﯾﺴ ﻣﺮﺑﻌ ‪ n × n‬ﺍﺳﺖ ﻭ ﺩﺭ ﺣﺎﻟﺘ ﮐﻪ ‪ A‬ﻣﺎﺗﺮﯾﺲ ﻏﯿﺮﻣﺮﺑﻌ ‪ m × n‬ﺑﺎ ‪ m ̸= n‬ﺑﺎﺷﺪ ﺑﺮﺭﺳ ﺁﻥ ﺭﺍ‬
‫ﺑﻪ ﻓﺼﻠﮭﺎﯼ ﺑﻌﺪ ﻣﻮﮐﻮﻝ ﺧﻮﺍﮬﯿﻢ ﮐﺮﺩ‪.‬‬

‫ﻧﮑﺘﻪ ‪۲.۱‬‬

‫ﺑﻪ ﻃﻮﺭ ﮐﻠ ﺣﻞ ﺩﺳﺘﮕﺎﻩ )‪ (۱‬ﺑﺎ ‪۲‬ﺭﻭﯾ ﺮﺩ‬

‫● ﺭﻭﺷﮭﺎﯼ ﻣﺴﺘﻘﯿﻢ‬

‫● ﺭﻭﺷﮭﺎﯼ ﺗﮑﺮﺍﺭﯼ‬

‫ﺍﻧﺠﺎﻡ ﻣ ﺷﻮﺩ‪ .‬ﯾ ﺭﻭﺵ ﻣﺴﺘﻘﯿﻢ ﺑﺮﺍﯼ ﺣﻞ ﺩﺳﺘﮕﺎﻩ ‪ AX = b‬ﺑﻪ ﻃﻮﺭ ﻣﻌﻤﻮﻝ ﺑﺎ ﺗﻌﺪﺍﺩ ﻣﺘﻨﺎﮬ ﺍﻋﻤﺎﻝ ﺣﺴﺎﺑﯽ ﺟﻮﺍﺏ ﺩﻗﯿﻖ‬
‫ﺩﺳﺘﮕﺎﻩ ﺭﺍ ﻣ ﺩﮬﺪ‪ .‬ﺩﺭ ﺣﺎﻟ ﮐﻪ ﯾ ﺭﻭﺵ ﺗﮑﺮﺍﺭﯼ ﺑﺎ ﺗﻌﺪﺍﺩ ﻧﺎﻣﺘﻨﺎﮬ ﺍﻋﻤﺎﻝ ﺣﺴﺎﺑﯽ ﺑﻪ ﺟﻮﺍﺏ ﺩﻗﯿﻖ )ﺩﺭ ﺣﺪ ﺑﯿﻨﮭﺎﯾﺖ( ﻣ‬
‫ﺭﺳﺪ‪ .‬ﺍﺯ ﺍﯾﻦ ﺭﻭ ﺗﻨﮭﺎ ﻣﯿﺘﻮﺍﻧﻨﺪ ﺗﻘﺮﯾﺒﯽ ﻗﺎﺑﻞ ﻗﺒﻮﻝ ﺍﺯ ﺟﻮﺍﺏ ﺩﻗﯿﻖ ﺭﺍ ﺩﺭ ﺗﻌﺪﺍﺩ ﻣﺘﻨﺎﮬ ﺍﻋﻤﺎﻝ ﺣﺴﺎﺑﯽ ﺑﺪﮬﻨﺪ‪ .‬ﺩﺭ ﺍﯾﻦ ﻓﺼﻞ‬
‫ﺑﺮﺭﺳ ﺭﻭﺷﮭﺎﯼ ﻣﺴﺘﻘﯿﻢ ﻣﻮﺭﺩ ﺗﻮﺟﻪ ﻗﺮﺍﺭ ﻣ ﮔﯿﺮﺩ‪.‬‬

‫ﺗﻮﺟﻪ ‪۲.۲‬‬

‫ﺩﺳﺘﮕﺎﻩ ﻣﻌﺎﺩﻻﺕ ﺧﻄ ﺑﻪ ﺷ ﻞ )‪ (۱‬ﺣﻞ‬ ‫ﺩﺭ ﺑﺴﯿﺎﺭﯼ ﺍﺯ ﻣﺴﺎﺋﻞ ﮐﺎﺭﺑﺮﺩﯼ ﺩﺭ ﻋﻠﻮﻡ ﺭﯾﺎﺿ ﻭ ﻋﻠﻮﻡ ﻣﮭﻨﺪﺳ ﻧﯿﺎﺯ ﺍﺳﺖ ﯾ‬
‫ﺷﻮﺩ‪.‬‬
‫ﻗﺒﻞ ﺍﺯ ﺑﯿﺎﻥ ﺭﻭﺷﮭﺎﯼ ﻣﺴﺘﻘﯿﻢ ﺑﺮﺍﯼ ﺣﻞ ﺩﺳﺘﮕﺎﻩ )‪ (۱‬ﺑﻪ ﺑﯿﺎﻥ ﻣﻘﺪﻣەﺍﯼ ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺍﺯ ﺍﯾﻦ ﮐﻪ ﭼﻨﯿﻦ ﺩﺳﺘﮕﺎﻩ ﮬﺎﯾﯽ ﺩﺭ ﻋﻤﻞ‬
‫ﭼﻄﻮﺭ ﺑﻪ ﻭﺟﻮﺩ ﻣ ﺁﯾﻨﺪ ﺩﺭ ﭘﯿﻮﺳﺖ ﻓﺼﻞ ﺍﻭﻝ ﺗﺤﺖ ﻋﻨﻮﺍﻥ ﮐﺎﺭﺑﺮﺩﻫﺎﯾﯽ ﺍﺯ ﺩﺳﺘﮕﺎﻩ ﻫﺎﯼ ﻣﻌﺎﺩﻻﺕ ﺧﻄ ﭘﺮﺩﺍﺧﺘﻪ ﺷﺪﻩ ﺍﺳﺖ‬
‫ﺗﺎ ﺧﻮﺍﻧﻨﺪﻩ ﺍﺯ ﺍﻧﮕﯿﺰەﯼ ﮐﺎﻓ ﺑﺮﺍﯼ ﺑﺮﺭﺳ ﺍﯾﻦ ﻣﻮﺿﻮﻉ ﻣﮭﻢ ﺑﺮﺧﻮﺭﺩﺍﺭ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫‪۳‬‬
‫)ﺩﺍﻧﺸ ﺪﻩ ﺭﯾﺎﺿ ﻭ ﻋﻠﻮﻡ ﮐﺎﻣﭙﯿﻮﺗﺮ(‬ ‫ﺗﻬﺮﺍﻥ(‬ ‫ﺩﺍﻧﺸ ﺎﻩ ﺻﻨﻌﺘ ﺍﻣﯿﺮﮐﺒﯿﺮ )ﭘﻠ ﺗﮑﻨﯿ‬
‫ﺗﺮﻡ ﺩﻭﻡ ‪۱۴۰۲−۱۴۰۳‬‬ ‫ﺟﺒﺮﺧﻄ ﻋﺪﺩﯼ‬
‫ﻓﺼﻞ ﺩﻭﻡ‬ ‫ﻣﺪﺭﺱ‪ :‬ﻣﻬﺪﯼ ﺩﻫﻘﺎﻥ‬

‫ﺗﻮﺟﻪ ‪۲.۳‬‬

‫ﺣﺎﻝ ﺑﻪ ﺣﻞ ﺩﺳﺘﮕﺎﻩ ﻣﻌﺎﺩﻻﺕ ﺧﻄ ‪ AX = b‬ﺑﺎ ﺭﻭﺵ ﻫﺎﯼ ﻣﺴﺘﻘﯿﻢ ﻣ ﭘﺮﺩﺍﺯﯾﻢ‪ .‬ﻗﺒﻞ ﺍﺯ ﺁﻥ ﺑﻪ ﻣﻌﺮﻓ ﺑﺮﺧ ﻣﻔﺎﻫﯿﻢ ﻣﻘﺪﻣﺎﺗ‬
‫ﻣ ﭘﺮﺩﺍﺯﯾﻢ‪.‬‬

‫ﺗﻌﺮﯾﻒ ‪۲.۱‬‬

‫ﺩﺳﺘﮕﺎﻩ ﻣﻌﺎﺩﻻﺕ ﺧﻄ ﺭﺍ ﺳﺎﺯﮔﺎﺭ )‪ (Consistent‬ﻣ ﮔﻮﯾﯿﻢ ﻫﺮﮔﺎﻩ ﺣﺪﺍﻗﻞ ﯾ‬ ‫ﺩﺳﺘﮕﺎﻩ ﻣﻌﺎﺩﻻﺕ ﺧﻄ ﺳﺎﺯﮔﺎﺭ‪ :‬ﯾ‬
‫ﺟﻮﺍﺏ ﺩﺍﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ‪ ،‬ﺩﺳﺘﮕﺎﻩ ﻣﻌﺎﺩﻻﺕ ﺧﻄ ﻧﺎﺳﺎﺯﮔﺎﺭ )‪ (Inconsistent‬ﺍﺳﺖ ﻫﺮﮔﺎﻩ ﻫﯿﭻ ﺟﻮﺍﺑﯽ ﻧﺪﺍﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫ﺗﻌﺪﺍﺩ ﺟﻮﺍﺏ ﺩﺳﺘﮕﺎﻩ ﻣﻌﺎﺩﻻﺕ ﺧﻄ ‪۲ × ۲‬‬ ‫‪۱.۱‬‬

‫ﻣﺜﺎﻝ ‪۲.۱‬‬

‫ﺩﺳﺘﮕﺎﻩ ﻣﻌﺎﺩﻻﺕ ﺧﻄ ﺭﻭﺑەﺭﻭ ﺭﺍ ﺑﺎ ﺩﻭ ﻣﺘﻐﯿﺮ ﺭﺍ ﺩﺭ ﻧﻈﺮ ﻣ ﮔﯿﺮﯾﻢ‪:‬‬

‫(‬
‫‪۳x۱ − x۲ = ۷‬‬
‫‪۲x۱ + ۳x۲ = ۱‬‬

‫ﺟﻮﺍﺏ ﺑﺮﺍﯼ ﺩﺳﺘﮕﺎﻩ ﻣﻌﺎﺩﻻﺕ ﺍﺳﺖ‪ ،‬ﺯﯾﺮﺍ ﺩﺭ ﻫﺮ ﺩﻭ ﻣﻌﺎﺩﻟﻪ ﺻﺪﻕ ﻣ ﮐﻨﺪ‪:‬‬ ‫ﺩﺭ ﺍﯾﻦ ﻣﺜﺎﻝ ‪ x۱ = ۲‬ﻭ ‪ x۲ = −۱‬ﯾ‬
‫(‬
‫‪۳(۲) − (−۱) = ۷‬‬
‫‪۲(۲) + ۳(−۱) = ۱‬‬

‫ﻫﻤﺎﻧﻄﻮﺭ ﮐﻪ ﻣﺸﺎﻫﺪﻩ ﻣ ﺷﻮﺩ‪ ،‬ﺟﻮﺍﺏ ﺩﺳﺘﮕﺎﻩ ﻣﺘﻨﺎﻇﺮ ﺑﺎ ﻧﻘﻄەﺍﯼ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﺩﻭ ﺧﻂ ﯾ ﺪﯾ ﺮ ﺭﺍ ﻗﻄﻊ ﻣ ﮐﻨﺪ‪.‬‬

‫‪۴‬‬
‫)ﺩﺍﻧﺸ ﺪﻩ ﺭﯾﺎﺿ ﻭ ﻋﻠﻮﻡ ﮐﺎﻣﭙﯿﻮﺗﺮ(‬ ‫ﺗﻬﺮﺍﻥ(‬ ‫ﺩﺍﻧﺸ ﺎﻩ ﺻﻨﻌﺘ ﺍﻣﯿﺮﮐﺒﯿﺮ )ﭘﻠ ﺗﮑﻨﯿ‬
‫ﺗﺮﻡ ﺩﻭﻡ ‪۱۴۰۲−۱۴۰۳‬‬ ‫ﺟﺒﺮﺧﻄ ﻋﺪﺩﯼ‬
‫ﻓﺼﻞ ﺩﻭﻡ‬ ‫ﻣﺪﺭﺱ‪ :‬ﻣﻬﺪﯼ ﺩﻫﻘﺎﻥ‬

‫ﻣﺜﺎﻝ ‪۲.۲‬‬

‫ﺩﺳﺘﮕﺎﻩ ﻣﻌﺎﺩﻻﺕ ﺧﻄ ﺭﻭﺑەﺭﻭ ﺭﺍ ﺩﺭ ﻧﻈﺮ ﻣ ﮔﯿﺮﯾﻢ‪:‬‬

‫(‬
‫‪x۱ − x۲ = ۶‬‬
‫‪−۲x۱ + ۲x۲ = ۱‬‬

‫ﺑﺎ ﺣﻞ ﺍﯾﻦ ﺩﺳﺘﮕﺎﻩ ﺩﺍﺭﯾﻢ‪:‬‬

‫‪−۲x۱ + ۲x۲ = ۱ ⇒ −۲(۶ + x۲ ) + ۲x۲ = ۱ ⇒ −۱۲ − ۲x۲ + ۲x۲ = ۱ ⇒ −۱۲ = ۱‬‬

‫ﻭﺍﺿﺢ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﺗﺴﺎﻭﯼ ﺍﺧﯿﺮ ﻣﺘﻨﺎﻗﺾ ﺍﺳﺖ‪ .‬ﺣﺎﻝ ﺩﻭ ﺧﻂ ﻓﻮﻕ ﺭﺍ ﺩﺭ ﺩﺳﺘﮕﺎﻩ ﻣﺨﺘﺼﺎﺕ ﺭﺳﻢ ﻣ ﮐﻨﯿﻢ‪:‬‬

‫ﺍﺯ ﻧﻤﻮﺩﺍﺭ ﻓﻮﻕ ﻣﺸﺨﺺ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﺩﻭ ﺧﻂ ﻣﻮﺍﺯﯼ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﻭ ﻣ ﺩﺍﻧﯿﻢ ﮐﻪ ﺩﻭ ﺧﻂ ﻣﻮﺍﺯﯼ ﻫﯿﭻﮔﺎﻩ ﯾ ﺩﯾ ﺮ ﺭﺍ ﻗﻄﻊ ﻧﻤ ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺑﻨﺎﺑﺮﺍﯾﻦ‪ ،‬ﺩﺳﺘﮕﺎﻩ ﻣﻌﺎﺩﻻﺕ ﻓﻮﻕ‪ ،‬ﺟﻮﺍﺑﯽ ﻧﺪﺍﺭﻧﺪ‪.‬‬

‫ﻣﺜﺎﻝ ‪۲.۳‬‬

‫ﺩﺳﺘﮕﺎﻩ ﺭﻭﺑەﺭﻭ ﺭﺍ ﺩﺭ ﻧﻈﺮ ﻣ ﮔﯿﺮﯾﻢ‪:‬‬

‫‪‬‬
‫‪−x۱ + x۲ = ۱‬‬
‫‪‬‬
‫‪۲x۱ − ۲x۲ = −۲‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪−۳x۱ + ۳x۲ = ۳‬‬
‫ﻫﻤﺎﻧﻄﻮﺭ ﮐﻪ ﻣﺸﺎﻫﺪﻩ ﻣ ﺷﻮﺩ‪ ،‬ﺳﻪ ﺧﻂ ﺩﺳﺘﮕﺎﻩ ﻓﻮﻕ ﺑﺮ ﯾ ﺩﯾ ﺮ ﻣﻨﻄﺒﻖ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺑﻨﺎﺑﺮﺍﯾﻦ ﻧﻤﻮﺩﺍﺭ ﺍﯾﻦ ﺩﺳﺘﮕﺎﻩ ﺑﻪ ﺻﻮﺭﺕ ﺯﯾﺮ ﻣ ﺑﺎﺷﺪ‪:‬‬

‫‪۵‬‬
‫)ﺩﺍﻧﺸ ﺪﻩ ﺭﯾﺎﺿ ﻭ ﻋﻠﻮﻡ ﮐﺎﻣﭙﯿﻮﺗﺮ(‬ ‫ﺗﻬﺮﺍﻥ(‬ ‫ﺩﺍﻧﺸ ﺎﻩ ﺻﻨﻌﺘ ﺍﻣﯿﺮﮐﺒﯿﺮ )ﭘﻠ ﺗﮑﻨﯿ‬
‫ﺗﺮﻡ ﺩﻭﻡ ‪۱۴۰۲−۱۴۰۳‬‬ ‫ﺟﺒﺮﺧﻄ ﻋﺪﺩﯼ‬
‫ﻓﺼﻞ ﺩﻭﻡ‬ ‫ﻣﺪﺭﺱ‪ :‬ﻣﻬﺪﯼ ﺩﻫﻘﺎﻥ‬

‫ﺍﯾﻦ ﺩﺳﺘﮕﺎﻩ ﺑﯽﻧﻬﺎﯾﺖ ﺟﻮﺍﺏ ﺩﺍﺭﺩ‪.‬‬

‫ﻣﺜﺎﻝ ‪۲.۴‬‬

‫ﺩﺳﺘﮕﺎﻩ ﺭﻭﺑەﺭﻭ ﺭﺍ ﺩﺭ ﻧﻈﺮ ﻣ ﮔﯿﺮﯾﻢ‪:‬‬

‫‪‬‬
‫‪ x۱ − x۲ = ۱‬‬
‫‪‬‬
‫‪−۴x۱ + ۳x۲ = −۴‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪x۱ + ۴x۲ = ۱‬‬
‫ﻧﻤﻮﺩﺍﺭ ﺍﯾﻦ ﺩﺳﺘﮕﺎﻩ ﺑﻪ ﺻﻮﺭﺕ ﺯﯾﺮ ﻣ ﺑﺎﺷﺪ‪:‬‬

‫ﺍﯾﻦ ﺩﺳﺘﮕﺎﻩ ﺟﻮﺍﺏ ﯾ ﺘﺎ ﺩﺍﺭﺩ‪.‬‬

‫ﻣﺜﺎﻝ ‪۲.۵‬‬

‫ﺩﺳﺘﮕﺎﻩ ﺭﻭﺑەﺭﻭ ﺭﺍ ﺩﺭ ﻧﻈﺮ ﻣ ﮔﯿﺮﯾﻢ‪:‬‬

‫‪‬‬
‫‪−x۱ − x۲ = ۱‬‬
‫‪‬‬
‫‪x۲ − x۱ = −۲‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪۲x۲ + ۲x۱ = ۴‬‬

‫‪۶‬‬
‫)ﺩﺍﻧﺸ ﺪﻩ ﺭﯾﺎﺿ ﻭ ﻋﻠﻮﻡ ﮐﺎﻣﭙﯿﻮﺗﺮ(‬ ‫ﺗﻬﺮﺍﻥ(‬ ‫ﺩﺍﻧﺸ ﺎﻩ ﺻﻨﻌﺘ ﺍﻣﯿﺮﮐﺒﯿﺮ )ﭘﻠ ﺗﮑﻨﯿ‬
‫ﺗﺮﻡ ﺩﻭﻡ ‪۱۴۰۲−۱۴۰۳‬‬ ‫ﺟﺒﺮﺧﻄ ﻋﺪﺩﯼ‬
‫ﻓﺼﻞ ﺩﻭﻡ‬ ‫ﻣﺪﺭﺱ‪ :‬ﻣﻬﺪﯼ ﺩﻫﻘﺎﻥ‬

‫ﺍﯾﻦ ﺩﺳﺘﮕﺎﻩ ﻓﺎﻗﺪ ﺟﻮﺍﺏ ﻣ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫ﻣﺜﺎﻝ ‪۲.۶‬‬

‫ﺩﺳﺘﮕﺎﻩ ﺭﻭﺑەﺭﻭ ﺭﺍ ﺩﺭ ﻧﻈﺮ ﻣ ﮔﯿﺮﯾﻢ‪:‬‬

‫(‬
‫‪۲x۱ − x۲ = ۲‬‬
‫‪x۱ + x۲ = −۲‬‬

‫ﺟﻮﺍﺏ ﺍﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺩﺳﺘﮕﺎﻩ ﻓﻮﻕ ﺩﺍﺭﺍﯼ ﯾ‬

‫ﻣﺜﺎﻝ ‪۲.۷‬‬

‫ﺩﺳﺘﮕﺎﻩ ﺭﻭﺑەﺭﻭ ﺭﺍ ﺩﺭ ﻧﻈﺮ ﻣ ﮔﯿﺮﯾﻢ‪:‬‬

‫(‬ ‫(‬ ‫(‬
‫‪۳x۱ + ۲x۲ = ۳‬‬ ‫‪۲x۲ = −۳x۱ + ۳‬‬ ‫= ‪x۲‬‬ ‫‪−۳‬‬
‫‪۲ ۱‬‬
‫‪x‬‬ ‫‪+ ۳۲‬‬
‫⇒‬ ‫⇒‬ ‫‪−۳‬‬
‫‪۳x۱ + ۲x۲ = −۴‬‬ ‫‪۲x۲ = −۳x۱ − ۴‬‬ ‫= ‪x۲‬‬ ‫‪۲ ۱‬‬
‫‪x‬‬ ‫‪−۲‬‬

‫‪۷‬‬
‫)ﺩﺍﻧﺸ ﺪﻩ ﺭﯾﺎﺿ ﻭ ﻋﻠﻮﻡ ﮐﺎﻣﭙﯿﻮﺗﺮ(‬ ‫ﺗﻬﺮﺍﻥ(‬ ‫ﺩﺍﻧﺸ ﺎﻩ ﺻﻨﻌﺘ ﺍﻣﯿﺮﮐﺒﯿﺮ )ﭘﻠ ﺗﮑﻨﯿ‬
‫ﺗﺮﻡ ﺩﻭﻡ ‪۱۴۰۲−۱۴۰۳‬‬ ‫ﺟﺒﺮﺧﻄ ﻋﺪﺩﯼ‬
‫ﻓﺼﻞ ﺩﻭﻡ‬ ‫ﻣﺪﺭﺱ‪ :‬ﻣﻬﺪﯼ ﺩﻫﻘﺎﻥ‬

‫ﺩﺳﺘﮕﺎﻩ ﻓﻮﻕ ﻓﺎﻗﺪ ﺟﻮﺍﺏ ﺍﺳﺖ‪.‬‬

‫ﻣﺜﺎﻝ ‪۲.۸‬‬

‫ﺩﺳﺘﮕﺎﻩ ﺭﻭﺑەﺭﻭ ﺭﺍ ﺩﺭ ﻧﻈﺮ ﻣ ﮔﯿﺮﯾﻢ‪:‬‬

‫(‬ ‫(‬ ‫(‬
‫‪x۱ − x۲ = −۳‬‬ ‫‪−x۲ = −x۱ − ۳‬‬ ‫‪x۲ = x۱ + ۳‬‬
‫⇒‬ ‫⇒‬
‫‪۲x۱ − ۲x۲ = −۶‬‬ ‫‪−۲x۲ = −۲x۱ − ۶‬‬ ‫‪x۲ = x۱ + ۳‬‬

‫ﺩﺳﺘﮕﺎﻩ ﻓﻮﻕ ﺩﺍﺭﺍﯼ ﺑﯽﻧﻬﺎﯾﺖ ﺟﻮﺍﺏ ﺍﺳﺖ‪.‬‬

‫ﻧﺘﯿﺤﻪ ﮔﯿﺮﯼ ﮐﻠ‬

‫‪۸‬‬
‫)ﺩﺍﻧﺸ ﺪﻩ ﺭﯾﺎﺿ ﻭ ﻋﻠﻮﻡ ﮐﺎﻣﭙﯿﻮﺗﺮ(‬ ‫ﺗﻬﺮﺍﻥ(‬ ‫ﺩﺍﻧﺸ ﺎﻩ ﺻﻨﻌﺘ ﺍﻣﯿﺮﮐﺒﯿﺮ )ﭘﻠ ﺗﮑﻨﯿ‬
‫ﺗﺮﻡ ﺩﻭﻡ ‪۱۴۰۲−۱۴۰۳‬‬ ‫ﺟﺒﺮﺧﻄ ﻋﺪﺩﯼ‬
‫ﻓﺼﻞ ﺩﻭﻡ‬ ‫ﻣﺪﺭﺱ‪ :‬ﻣﻬﺪﯼ ﺩﻫﻘﺎﻥ‬

‫ﺗﻌﺪﺍﺩ ﺟﻮﺍﺏ ﺩﺳﺘﮕﺎﻩ ﻣﻌﺎﺩﻻﺕ ﺧﻄ ‪۳ × ۳‬‬ ‫‪۲.۱‬‬

‫ﺻﻔﺤﻪ ﺩﺭ ‪ R۳‬ﺧﻮﺍﻫﺪ ﺑﻮﺩ‪.‬‬ ‫ﻣﻌﺎﺩﻟﻪ ﺑﻪ ﺻﻮﺭﺕ ‪ ax۱ + bx۲ + cx۳ + d = ۰‬ﺩﺭ ﺣﺎﻟﺖ ﮐﻠ ﻧﺸﺎﻥ ﺩﻫﻨﺪەﯼ ﯾ‬ ‫ﺗﻮﺟﻪ ﮐﻨﯿﺪ ﯾ‬

‫ﺑﻨﺎﺑﺮﺍﯾﻦ ﺑﺴﺘﻪ ﺑﻪ ﺍﯾﻨﮑﻪ ‪ ۳‬ﺻﻔﺤﻪ ﺩﺭ ﺩﺳﺘﮕﺎﻩ‬

‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪ a۱ x ۱ + b ۱ x ۲ + c ۱ x ۳ = d ۱‬‬
‫‪a۲ x ۱ + b ۲ x ۲ + c ۲ x ۳ = d ۲‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪a۳ x ۱ + b ۳ x ۲ + c ۳ x ۳ = d ۳‬‬

‫ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻫﻢ ﭼﻪ ﻭﺿﻌﯿﺘ ﺩﺍﺭﻧﺪ ﺩﺳﺘﮕﺎﻩ ﻣ ﺗﻮﺍﻧﺪ ﺟﻮﺍﺏ ﻧﺪﺍﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺟﻮﺍﺏ ﯾ ﺘﺎ ﺩﺍﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ ﻭ ﯾﺎ ﺷﺎﻣﻞ ﺑﯽﻧﻬﺎﯾﺖ ﺟﻮﺍﺏ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫ﻭﻗﺘ ﺻﻔﺤﺎﺕ ﺩﺭ ﭼﻨﯿﻦ ﻭﺿﻌﯿﺘ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﯾﻌﻨ ﻫﻤﺰﻣﺎﻥ ﯾ ﺪﯾ ﺮ ﺭﺍ ﻗﻄﻊ ﻧﻤ ﮐﻨﻨﺪ ﺁﻧﮕﺎﻩ ﺩﺳﺘﮕﺎﻩ ﺟﻮﺍﺏ ﻧﺪﺍﺭﺩ‪.‬‬

‫ﻧﻘﻄﻪ ﻗﻄﻊ ﮐﻨﻨﺪ ﮔﻮﯾﯿﻢ ﺩﺳﺘﮕﺎﻩ ﺟﻮﺍﺏ ﯾ ﺘﺎ ﺩﺍﺭﺩ‪.‬‬ ‫ﻭ ﺍﮔﺮ ﺩﺭ ﭼﻨﯿﻦ ﻭﺿﻌ ﺑﺎﺷﺪ ﯾﻌﻨ ﻫﻤﺰﻣﺎﻥ ﻫﻢ ﺭﺍ ﺩﺭ ﯾ‬

‫ﻭ ﺩﺭ ﻧﻬﺎﯾﺖ ﺩﺭ ﭼﻨﯿﻦ ﻭﺿﻌﯿﺘ ﮔﻮﯾﯿﻢ ﺑﯽﻧﻬﺎﯾﺖ ﺟﻮﺍﺏ ﻣﻮﺟﻮﺩ ﺍﺳﺖ‪.‬‬

‫‪۹‬‬
‫)ﺩﺍﻧﺸ ﺪﻩ ﺭﯾﺎﺿ ﻭ ﻋﻠﻮﻡ ﮐﺎﻣﭙﯿﻮﺗﺮ(‬ ‫ﺗﻬﺮﺍﻥ(‬ ‫ﺩﺍﻧﺸ ﺎﻩ ﺻﻨﻌﺘ ﺍﻣﯿﺮﮐﺒﯿﺮ )ﭘﻠ ﺗﮑﻨﯿ‬
‫ﺗﺮﻡ ﺩﻭﻡ ‪۱۴۰۲−۱۴۰۳‬‬ ‫ﺟﺒﺮﺧﻄ ﻋﺪﺩﯼ‬
‫ﻓﺼﻞ ﺩﻭﻡ‬ ‫ﻣﺪﺭﺱ‪ :‬ﻣﻬﺪﯼ ﺩﻫﻘﺎﻥ‬

‫ﺗﻌﺪﺍﺩ ﺟﻮﺍﺏ ﺩﺳﺘﮕﺎﻩ ﻣﻌﺎﺩﻻﺕ ﺧﻄ ‪n × n‬‬ ‫‪۳.۱‬‬

‫ﻫﻤﺎﻧﻄﻮﺭ ﮐﻪ ﺩﯾﺪﯾﺪ ﺗﻌﯿﯿﻦ ﺗﻌﺪﺍﺩ ﺟﻮﺍﺏﻫﺎﯼ ﺩﺳﺘﮕﺎﻩ ﺍﺯ ﻃﺮﯾﻖ ﻫﻨﺪﺳ ﺩﺷﻮﺍﺭ ﺍﺳﺖ ﻭ ﺩﺭ ﺍﺑﻌﺎﺩ ‪ n ≥ ۴‬ﻋﻤﻼ ﻧﺎﻣﻤ ﻦ ﺍﺳﺖ‪ .‬ﺑﻪ ﻫﻤﯿﻦ‬
‫ﺩﻟﯿﻞ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺍﺑﺰﺍﺭﻫﺎﯼ ﺟﺒﺮﯼ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺩﺗﺮﻣﯿﻨﺎﻥ ﻭ ﺭﺗﺒﻪ ﻣﺎﺗﺮﯾﺲ ﻣﺘﻮﺻﻞ ﻣ ﺷﻮﯾﻢ‪ .‬ﻗﻀﯿﻪ ﺯﯾﺮ ﺩﺭ ﻣﻮﺭﺩ ﺗﻌﺪﺍﺩ ﺟﻮﺍﺏ ﯾ ﺩﺳﺘﮕﺎﻩ‬
‫ﺧﻄ ‪ AX = b‬ﮐﻪ ‪ ، A ∈ Rn×n‬ﻭ ‪ X, b ∈ Rn‬ﺍﻃﻼﻋﺎﺕ ﻣﻔﯿﺪﯼ ﺑﻪ ﻣﺎ ﻣ ﺩﻫﺪ‪.‬‬

‫ﻗﻀﯿﻪ ‪۲.۱‬‬

‫ﺩﺳﺘﮕﺎﻩ ﺧﻄ ‪ AX = b‬ﺭﺍ ﺑﺎ ‪ ،A ∈ Rn×n‬ﻭ ‪X, b ∈ Rn‬‬

‫ﺩﺭ ﻧﻈﺮ ﺑ ﯿﺮﯾﺪ‪.‬‬

‫● ﺍﮔﺮ ‪ Rank(A) = Rank([A|b]) = n‬ﺁﻧﮕﺎﻩ ﺩﺳﺘﮕﺎﻩ ﺟﻮﺍﺑﯽ ﯾ ﺘﺎ ﺩﺍﺭﺩ‪.‬‬

‫● ﺍﮔﺮ ‪ Rank(A) = Rank([A|b]) < n‬ﺁﻧﮕﺎﻩ ﺩﺳﺘﮕﺎﻩ ﺑﯽ ﺷﻤﺎﺭ ﺟﻮﺍﺏ ﺩﺍﺭﺩ‪.‬‬

‫● ﺍﮔﺮ )]‪ Rank(A) ̸= Rank([A|b‬ﺁﻧﮕﺎﻩ ﺩﺳﺘﮕﺎﻩ ﺟﻮﺍﺑﯽ ﻧﺪﺍﺭﺩ‪.‬‬

‫ﺩﺭ ﻗﻀﯿﻪ ﻓﻮﻕ )‪ Rank(A‬ﻧﺸﺎﻥ ﺩﻫﻨﺪەﯼ ﺭﺗﺒەﯼ ﻣﺎﺗﺮﯾﺲ ‪ A‬ﻭ ﻧﻤﺎﺩ ]‪ [A|b‬ﻣﺎﺗﺮﯾﺲ ﺍﻓﺰﻭﺩﻩ ﺭﺍ ﻧﺸﺎﻥ ﻣ ﺩﻫﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺗﻮﺟﻪ ﮐﻨﯿﺪ ﺍﺯ ﺍﺛﺒﺎﺕ ﺍﯾﻦ ﻗﻀﯿﻪ ﺩﺭ ﺍﯾﻨﺠﺎ ﺍﺟﺘﻨﺎﺏ ﻭﺭﺯﯾﺪﻩ ﻭ ﺍﺛﺒﺎﺕ ﺁﻥ ﺭﺍ ﺩﺭ ﺣﺎﻟﺖ ﮐﻠ ‪X ∈ Rn ،A ∈ Rm×n‬ﻭ ‪ b ∈ R‬ﺩﺭ‬
‫‪m‬‬

‫ﻓﺼﻞﻫﺎﯼ ﺁﯾﻨﺪﻩ ﺑﯿﺎﻥ ﻣ ﮐﻨﯿﻢ ﺯﯾﺮﺍ ‪ m = n‬ﺣﺎﻟﺖ ﺧﺎﺻ ﺧﻮﺍﻫﺪ ﺑﻮﺩ ﮐﻪ ﺩﺭ ﺑﺎﻻ ﺫﮐﺮ ﺷﺪ‪.‬‬

‫ﺗﻮﺟﻪ ‪۲.۴‬‬

‫ﺗﻮﺟﻪ ﮐﻨﯿﺪ ﺩﺭ ﮐﻞ ﺍﯾﻦ ﻓﺼﻞ ﻓﺮﺽ ﺑﺮ ﺍﯾﻦ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﺩﺳﺘﮕﺎﻩ ‪ AX = b‬ﺟﻮﺍﺏ ﯾ ﺘﺎ ﺩﺍﺭﺩ‪.‬‬

‫‪ ۲‬ﺣﻞ ﺩﺳﺘﮕﺎەﻫﺎ ﺑﺎ ﻣﺎﺗﺮﯾﺲ ﺿﺮﺍﯾﺐ ﺧﺎﺹ‬

‫● ﻗﻄﺮﯼ‬
‫● ﺑﺎﻻ ﻣﺜﻠﺜ‬
‫● ﭘﺎﯾﯿﻦ ﻣﺜﻠﺜ‬

‫‪ ۱.۲‬ﺣﻞ ﺩﺳﺘﮕﺎﻩ ﻫﺎﯼ ﻗﻄﺮﯼ‬

‫ﺷﺎﯾﺪ ﺑﻪ ﺟﺮﺍﺕ ﺑﺘﻮﺍﻥ ﮔﻔﺖ ﺁﺳﺎﻥﺗﺮﯾﻦ ﺩﺳﺘﮕﺎەﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﻣﻤ ﻦ ﺍﺳﺖ ﺑﺎ ﺁﻧﻬﺎ ﺳﺮ ﻭ ﮐﺎﺭ ﺩﺍﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﯿﻢ‪ ،‬ﺩﺳﺘﮕﺎەﻫﺎﯼ ﻗﻄﺮﯼ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﯾﻌﻨ‬
‫ﺩﺳﺘﮕﺎﻩ ‪ AX = b‬ﻭﻗﺘ ﮐﻪ ‪ A‬ﻣﺎﺗﺮﯾﺲ ﻗﻄﺮﯼ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫‪۱۰‬‬
‫)ﺩﺍﻧﺸ ﺪﻩ ﺭﯾﺎﺿ ﻭ ﻋﻠﻮﻡ ﮐﺎﻣﭙﯿﻮﺗﺮ(‬ ‫ﺗﻬﺮﺍﻥ(‬ ‫ﺩﺍﻧﺸ ﺎﻩ ﺻﻨﻌﺘ ﺍﻣﯿﺮﮐﺒﯿﺮ )ﭘﻠ ﺗﮑﻨﯿ‬
‫ﺗﺮﻡ ﺩﻭﻡ ‪۱۴۰۲−۱۴۰۳‬‬ ‫ﺟﺒﺮﺧﻄ ﻋﺪﺩﯼ‬
‫ﻓﺼﻞ ﺩﻭﻡ‬ ‫ﻣﺪﺭﺱ‪ :‬ﻣﻬﺪﯼ ﺩﻫﻘﺎﻥ‬

‫ﻣﺜﺎﻝ ‪۲.۹‬‬

‫ﺩﺳﺘﮕﺎﻩ ﻗﻄﺮﯼ ﺩﺍﺩﻩ ﺷﺪﻩ ﺭﺍ ﺣﻞ ﮐﻨﯿﺪ‪.‬‬

‫‪‬‬ ‫‪   ‬‬
‫‪۳ ۰ ۰‬‬ ‫‪x۱‬‬ ‫‪۱۲‬‬
‫‪۰ −۱ ۰ x۲  =  ۴ ‬‬
‫‪۰ ۰ ۵‬‬ ‫‪x۳‬‬ ‫‪۱۵‬‬

‫ﺣﻞ‪ :‬ﺍﯾﻦ ﺩﺳﺘﮕﺎﻩ ﻫﻤﺰﻣﺎﻥ ﺑﻪ ﺻﻮﺭﺕ ﺯﯾﺮ ﺣﻞ ﻣ ﺷﻮﺩ‪:‬‬

‫‪۱۲‬‬ ‫‪۴‬‬ ‫‪۱۵‬‬

‫= ‪x۱‬‬ ‫‪= ۴,‬‬ ‫= ‪x۲‬‬ ‫‪= −۴,‬‬ ‫= ‪x۳‬‬ ‫‪=۳‬‬
‫‪۳‬‬ ‫‪−۱‬‬ ‫‪۵‬‬

‫ﻣﺜﺎﻝ ‪۲.۱۰‬‬

‫ﺩﺳﺘﮕﺎﻩ ﻗﻄﺮﯼ ﺩﺍﺩﻩ ﺷﺪﻩ ﺭﺍ ﺣﻞ ﮐﻨﯿﺪ‬

‫‪‬‬ ‫‪   ‬‬
‫‪۶‬‬ ‫‪۰ ۰ ۰‬‬ ‫‪x۱‬‬ ‫‪۱۸‬‬
‫‪۰‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫‪۲ ۰ ۰   x۲   ۳ ‬‬
‫‪‬‬ ‫=‬ ‫‪‬‬
‫‪۰‬‬ ‫‪۰ −۵ ۰  x۳   ۷ ‬‬
‫‪۰‬‬ ‫‪۰ ۰ ۱۱‬‬ ‫‪x۴‬‬ ‫‪۲۲‬‬

‫ﺣﻞ‪ :‬ﺍﯾﻦ ﺩﺳﺘﮕﺎﻩ ﻫﻤﺰﻣﺎﻥ ﺑﻪ ﺻﻮﺭﺕ ﺯﯾﺮ ﺣﻞ ﻣ ﺷﻮﺩ‪:‬‬

‫‪۱۸‬‬ ‫‪۳‬‬ ‫‪۷‬‬ ‫‪۲۲‬‬

‫= ‪x۱‬‬ ‫‪= ۳,‬‬ ‫= ‪x۲‬‬ ‫‪= ۱/۵,‬‬ ‫= ‪x۳‬‬ ‫‪= −۱/۴,‬‬ ‫= ‪x۴‬‬ ‫‪=۲‬‬
‫‪۶‬‬ ‫‪۲‬‬ ‫‪−۵‬‬ ‫‪۱۱‬‬

‫ﺩﺳﺘﮕﺎﻩ ﻗﻄﺮﯼ ‪ n × n‬ﺑﻪ ﺻﻮﺭﺕ ﺯﯾﺮ ﺣﻞ ﻣ ﺷﻮﺩ‪:‬‬ ‫ﺑﺎﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻣﺜﺎﻝﻫﺎﯼ ﮔﻔﺘﻪ ﺷﺪﻩ ﻭﺍﺿﺢ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﯾ‬
‫‪‬‬ ‫‪   ‬‬ ‫‪‬‬
‫‪a۱۱ ۰ . . . ۰‬‬ ‫‪x۱‬‬ ‫‪b۱‬‬ ‫‪‬‬
‫‪‬‬ ‫‪x۱ = ab۱۱۱‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪ ۰ a۲۲ . . . ۰   x۲   b۲ ‬‬ ‫‪ x ۲ = b۲‬‬
‫‪‬‬ ‫‪   ‬‬ ‫‪a۲۲‬‬
‫‪ ..‬‬ ‫‪..‬‬ ‫‪..   ..   .. ‬‬
‫=‬ ‫⇒‬ ‫‪.‬‬
‫‪ .‬‬ ‫‪۰‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫‪‬‬ ‫‪.‬‬
‫‪.‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪۰‬‬ ‫‪۰ . . . ann‬‬ ‫‪xn‬‬ ‫‪bn‬‬ ‫‪‬‬
‫‪xn = abnn‬‬ ‫‪n‬‬

‫= ‪ xi‬ﺣﺎﺻﻞ ﻣ ﺷﻮﺩ‪.‬‬ ‫‪bi‬‬

‫‪aii‬‬
‫‪,i‬‬‫ﻭﺍﺿﺢ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﺟﻮﺍﺏ ﺩﺳﺘﮕﺎﻩ ﺍﺯ ‪= ۱, ۲, . . . , n‬‬
‫ﺑﻨﺎﺑﺮﺍﯾﻦ ﻻﺯﻡ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ‪aii ̸= ۰, i = ۱, ۲, . . . , n‬‬

‫ﺗﻮﺟﻪ ‪۲.۵‬‬

‫ﻫﻤﺎﻧﻄﻮﺭ ﮐﻪ ﺩﯾﺪﻩ ﻣ ﺷﻮﺩ ﺩﺭ ﺭﻭﺵ ﺑﺎﻻ ﺗﺮﺗﯿﺐ ﺣﻞ ﺩﺳﺘﮕﺎﻩ ﻣﻬﻢ ﻧﯿﺴﺖ ﻭ ﻣ ﺗﻮﺍﻥ ﻣﺠﻬﻮﻻﺕ ﺭﺍ ﻣﻮﺍﺯﯼ ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﮐﺮﺩ‪.‬‬

‫‪۱۱‬‬
‫)ﺩﺍﻧﺸ ﺪﻩ ﺭﯾﺎﺿ ﻭ ﻋﻠﻮﻡ ﮐﺎﻣﭙﯿﻮﺗﺮ(‬ ‫ﺗﻬﺮﺍﻥ(‬ ‫ﺩﺍﻧﺸ ﺎﻩ ﺻﻨﻌﺘ ﺍﻣﯿﺮﮐﺒﯿﺮ )ﭘﻠ ﺗﮑﻨﯿ‬
‫ﺗﺮﻡ ﺩﻭﻡ ‪۱۴۰۲−۱۴۰۳‬‬ ‫ﺟﺒﺮﺧﻄ ﻋﺪﺩﯼ‬
‫ﻓﺼﻞ ﺩﻭﻡ‬ ‫ﻣﺪﺭﺱ‪ :‬ﻣﻬﺪﯼ ﺩﻫﻘﺎﻥ‬

‫‪ ۲.۲‬ﺣﻞ ﺩﺳﺘﮕﺎەﻫﺎﯼ ﭘﺎﯾﯿﻦ ﻣﺜﻠﺜ ‪:‬‬

‫ﺩﺳﺘﮕﺎﻩ ﭘﺎﯾﯿﻦ ﻣﺜﻠﺜ‬ ‫ﺩﺳﺘﮕﺎﻩ ﭘﺎﯾﯿﻦ ﻣﺜﻠﺜ ﻣ ﮔﻮﯾﯿﻢ‪ .‬ﻣﺜﻼ ﯾ‬ ‫ﺩﺳﺘﮕﺎﻩ ‪ AX = b‬ﺭﺍ ﻭﻗﺘ ﮐﻪ ﻣﺎﺗﺮﯾﺲ ‪ A‬ﭘﺎﯾﯿﻦ ﻣﺜﻠﺜ ﺑﺎﺷﺪ ﯾ‬
‫‪ ۳ × ۳‬ﺩﺭ ﺣﺎﻟﺖ ﮐﻠ ﺑﻪ ﺻﻮﺭﺕ ﺯﯾﺮ ﺍﺳﺖ‪:‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪a۱۱ x۱ = b۱‬‬
‫‪a۲۱ x۱ + a۲۲ x۲ = b۲‬‬ ‫)‪(۲‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪a۳۱ x۱ + a۳۲ x۲ + a۳۳ x۳ = b۳‬‬

‫ﯾﺎ ﺩﺭ ﻓﺮﻡ ﻣﺎﺗﺮﯾﺴ ⁃ﺑﺮﺩﺍﺭﯼ ﺩﺍﺭﯾﻢ‪:‬‬

‫‪‬‬ ‫‪   ‬‬
‫‪a۱۱ ۰‬‬ ‫‪۰‬‬ ‫‪x۱‬‬ ‫‪b۱‬‬
‫‪a۲۱ a۲۲ ۰  x۲  = b۲  ,‬‬ ‫‪a۱۱ , a۲۲ , a۳۳ ̸= ۰‬‬
‫‪a۳۱ a۳۲ a۳۳‬‬ ‫‪x۳‬‬ ‫‪b۳‬‬

‫ﻭﺍﺿﺢ ﺍﺳﺖ ﻣﺎﺗﺮﯾﺲ ﺿﺮﺍﯾﺐ ﭘﺎﯾﯿﻦ ﻣﺜﻠﺜ ﺍﺳﺖ‪ .‬ﺑﺮﺍﯼ ﺣﻞ ﺍﯾﻦ ﺩﺳﺘﮕﺎﻩ ﺍﺑﺘﺪﺍ ﺍﺯ ﻣﻌﺎﺩﻟﻪ ﺍﻭﻝ )‪ (۲‬ﻣﺠﻬﻮﻝ ‪ x۱‬ﺭﺍ ﺑﺪﺳﺖ ﻣ ﺁﻭﺭﯾﻢ‪:‬‬

‫‪b۱‬‬
‫= ‪a۱۱ x۱ = b۱ ⇒ x۱‬‬ ‫)‪(۳‬‬
‫‪a۱۱‬‬

‫ﺳﭙﺲ ﺍﺯ ﻣﻌﺎﺩﻟﻪ ﺩﻭﻡ )‪ (۲‬ﻣﺠﻬﻮﻝ ‪ x۲‬ﺭﺍ ﺑﻪ ﺻﻮﺭﺕ ﺯﯾﺮ ﺑﺪﺳﺖ ﻣ ﺁﻭﺭﯾﻢ‪:‬‬

‫‪b۲ − a۲۱ x۱‬‬

‫= ‪a۲۱ x۱ + a۲۲ x۲ = b۲ ⇒ x۲‬‬ ‫)‪(۴‬‬
‫‪a۲۲‬‬

‫ﺩﺭ ﺍﯾﻦ ﻣﺮﺣﻠﻪ ﭼﻮﻥ ‪ x۱‬ﺭﺍ ﺍﺯ ﻗﺒﻞ ﺣﺴﺎﺏ ﮐﺮﺩەﺍﯾﻢ ﭘﺲ ﺻﻮﺭﺕ ﮐﺴﺮ ﻓﻮﻕ ﻣﻮﺟﻮﺩ ﺍﺳﺖ‪ .‬ﺩﺭ ﻧﻬﺎﯾﺖ ﺍﺯ ﻣﻌﺎﺩﻟﻪ ﺁﺧﺮ )‪ (۲‬ﻣﺠﻬﻮﻝ ‪x۳‬‬
‫ﺭﺍ ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﻣ ﮐﻨﯿﻢ‪:‬‬

‫‪b۳ − a۳۱ x۱ − a۳۲ x۲‬‬

‫= ‪a۳۱ x۱ + a۳۲ x۲ + a۳۳ x۳ = b۳ ⇒ x۳‬‬ ‫)‪(۵‬‬
‫‪a۳۳‬‬

‫ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ )‪ (۵)،(۴)،(۳‬ﻭﺍﺿﺢ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺎﯾﺪ }‪aii ̸= ۰, i = {۱, ۲, ۳‬‬

‫ﺩﺳﺘﮕﺎﻩ‬ ‫ﻫﻤﺎﻧﻄﻮﺭ ﮐﻪ ﺩﯾﺪﯾﻢ ﺑﺮﺍﯼ ﺣﻞ ﯾ ﺩﺳﺘﮕﺎﻩ ﭘﺎﯾﯿﻦ ﻣﺜﻠﺜ ﺍﺑﺘﺪﺍ ‪ x۱‬ﺳﭙﺲ ‪ x۲‬ﻭ ﻧﻬﺎﯾﺘﺎ ‪ x۳‬ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﺷﺪ ﻟﺬﺍ ﺑﻪ ﺭﻭﻧﺪ ﺣﻞ ﯾ‬
‫ﭘﺎﯾﯿﻦ ﻣﺜﻠﺜ ﻣﻌﻤﻮﻻ ﺟﺎﯾ ﺬﺍﺭﯼ ﭘﯿﺸﺮﻭ )‪ (Forward Substitution‬ﻭ ﯾﺎ ﺟﺎﯾ ﺬﺍﺭﯼ ﺍﺯ ﺑﺎﻻ ﻣ ﮔﻮﯾﻨﺪ‪.‬‬

‫ﻣﺜﺎﻝ ‪۲.۱۱‬‬

‫ﺩﺳﺘﮕﺎﻩ ﭘﺎﯾﯿﻦ ﻣﺜﻠﺜ ﺩﺍﺩﻩ ﺷﺪﻩ ﺭﺍ ﺣﻞ ﮐﻨﯿﺪ‪.‬‬

‫‪‬‬ ‫‪  ‬‬ ‫‪‬‬
‫‪۳ ۰ ۰‬‬ ‫‪x۱‬‬ ‫‪۳‬‬
‫‪−۱ ۲ ۰  x۲  =  ۳ ‬‬
‫‪۶ ۷ −۹‬‬ ‫‪x۳‬‬ ‫‪−۷‬‬

‫ﺣﻞ‪ :‬ﻣﻄﺎﺑﻖ ﺗﻮﺿﯿﺤﺎﺕ ﺩﺍﺩﻩ ﺷﺪﻩ ﺩﺍﺭﯾﻢ‪:‬‬

‫‪‬‬
‫‪۳x۱ = ۳‬‬
‫‪‬‬
‫‪−x۱ + ۲x۲ = ۳‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪۶x۱ + ۷x۲ − ۹x۳ = −۷‬‬

‫‪۱۲‬‬
‫)ﺩﺍﻧﺸ ﺪﻩ ﺭﯾﺎﺿ ﻭ ﻋﻠﻮﻡ ﮐﺎﻣﭙﯿﻮﺗﺮ(‬ ‫ﺗﻬﺮﺍﻥ(‬ ‫ﺩﺍﻧﺸ ﺎﻩ ﺻﻨﻌﺘ ﺍﻣﯿﺮﮐﺒﯿﺮ )ﭘﻠ ﺗﮑﻨﯿ‬
‫ﺗﺮﻡ ﺩﻭﻡ ‪۱۴۰۲−۱۴۰۳‬‬ ‫ﺟﺒﺮﺧﻄ ﻋﺪﺩﯼ‬
‫ﻓﺼﻞ ﺩﻭﻡ‬ ‫ﻣﺪﺭﺱ‪ :‬ﻣﻬﺪﯼ ﺩﻫﻘﺎﻥ‬

‫‪‬‬ ‫ﭘﺲ‬
‫‪۳‬‬
‫‪۳x۱ = ۳ ⇒ x۱ = ۳ = ۱‬‬
‫‪‬‬
‫‪−x۱ + ۲x۲ = ۳ ⇒ x۲ = ۳+x‬‬ ‫‪۱‬‬
‫‪= ۳+۱‬‬ ‫‪=۲‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪۲‬‬ ‫‪۲‬‬
‫‪−۷−۶x۱ −۷x۲‬‬ ‫)‪−۷−۶(۱)−۷(۲‬‬
‫= ‪۶x۱ + ۷x۲ − ۹x۳ = −۷ ⇒ x۳‬‬ ‫‪−۹‬‬
‫=‬ ‫‪−۹‬‬
‫‪=۳‬‬
‫ﺩﺳﺘﮕﺎﻩ ﭘﺎﯾﯿﻦ ﻣﺜﻠﺜ ‪ n × n‬ﺑﻪ ﺻﻮﺭﺕ ﺯﯾﺮ ﺧﻮﺍﻫﺪ ﺑﻮﺩ‪.‬‬ ‫ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺑﺤﺚﻫﺎﯼ ﻓﻮﻕ ﻣ ﺗﻮﺍﻥ ﺩﯾﺪ ﮐﻪ ﺣﻞ ﯾ‬
‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫‪‬‬ ‫‪x۱ = ab۱۱۱‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪a۱۱ x۱ = b۱‬‬ ‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪a۲۱ x۱ + a۲۲ x۲ = b۲‬‬ ‫‪‬‬
‫‪x۲ = b۲ −a۲۱ x۱‬‬
‫‪a۲۲‬‬
‫‪..‬‬ ‫‪⇒ .‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪‬‬
‫‪‬‬ ‫‪.‬‬
‫‪.‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫‪‬‬ ‫‪∑n−۱‬‬
‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫‪x = bn − j=۱ anj xj‬‬
‫‪an۱ x۱ + an۲ x۲ + · · · + ann xn = bn‬‬ ‫‪n‬‬ ‫‪ann‬‬

‫ﭘﺲ ﺩﺳﺘﮕﺎﻩ ﻓﻮﻕ ﺑﺎ ﺍﻟ ﻮﺭﯾﺘﻢ ﺯﯾﺮ ﺣﻞ ﻣ ﮔﺮﺩﺩ‪:‬‬

‫‪Pi−۱‬‬
‫‪b۱‬‬ ‫‪bi −‬‬ ‫‪aij xj‬‬
‫‪i = ۲, ۳, · · · , n‬‬
‫‪j=۱‬‬
‫= ‪x۱‬‬ ‫‪,‬‬ ‫= ‪xi‬‬ ‫‪,‬‬
‫‪a۱۱‬‬ ‫‪aii‬‬

‫ﻫﻤﺎﻧﻄﻮﺭ ﮐﻪ ﻗﺒﻼ ﮔﻔﺘﯿﻢ ﺭﻭﺵ ﺑﺎﻻ ﺑﻪ ﺟﺎﯾ ﺬﺍﺭﯼ ﭘﯿﺸﺮﻭ ﺷﻬﺮﺕ ﺩﺍﺭﺩ‪.‬‬

‫ﻣﺜﺎﻝ ‪۲.۱۲‬‬

‫ﺩﺳﺘﮕﺎﻩ ﭘﺎﯾﯿﻦ ﻣﺜﻠﺜ ﺩﺍﺩﻩ ﺷﺪﻩ ﺭﺍ ﺣﻞ ﮐﻨﯿﺪ‪.‬‬

‫‪‬‬ ‫‪   ‬‬
‫‪−۲ ۰‬‬ ‫‪۰‬‬ ‫‪۰‬‬ ‫‪x۱‬‬ ‫‪−۲‬‬
‫‪ ۱۱ ۱‬‬ ‫‪۰‬‬ ‫‪۰‬‬ ‫‪x۲   ۱۳ ‬‬
‫‪‬‬ ‫‪  =  ‬‬
‫‪−۳ ۵‬‬ ‫‪۷‬‬ ‫‪۰ x۳   ۲۱ ‬‬
‫‪۴ −۱‬‬ ‫‪۳‬‬ ‫‪۱‬‬ ‫‪x۴‬‬ ‫‪۹‬‬

‫ﺣﻞ‪ :‬ﻣﻄﺎﺑﻖ ﺗﻮﺿﯿﺤﺎﺕ ﺩﺍﺩﻩ ﺷﺪﻩ ﺩﺍﺭﯾﻢ‪:‬‬

‫‪‬‬ ‫‪−۲‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬ ‫‪x۱‬‬ ‫=‬ ‫‪−۲‬‬
‫‪=۱‬‬
‫‪‬‬
‫‪x‬‬ ‫‪۱۳−۱۱x۱‬‬
‫‪۲‬‬ ‫=‬ ‫‪۱‬‬
‫= )‪= ۱۳ − ۱۱(۱‬‬ ‫‪۲‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬ ‫‪x۳‬‬ ‫=‬ ‫‪۲۱+۳x۱ −۵x۲‬‬
‫‪۷‬‬
‫)‪= ۲۱+۳(۱)−۵(۲‬‬
‫‪۷‬‬
‫‪= ۱۴‬‬
‫‪۷‬‬
‫‪=۲‬‬
‫‪‬‬ ‫‪۹−۴x۱ +x۲ −۳x۳‬‬
‫‪x۴‬‬ ‫=‬ ‫‪۱‬‬
‫)‪= ۹ − ۴(۱‬‬ ‫‪+ ۲ − ۳(۲) = ۱‬‬

‫‪ ۳.۲‬ﺣﻞ ﺩﺳﺘﮕﺎەﻫﺎﯼ ﺑﺎﻻ ﻣﺜﻠﺜ‬

‫ﺩﺳﺘﮕﺎﻩ ‪ AX = b‬ﺭﺍ ﻭﻗﺘ ﮐﻪ ﻣﺎﺗﺮﯾﺲ ‪ A‬ﺑﺎﻻ ﻣﺜﻠﺜ ﺑﺎﺷﺪ ﯾ ﺩﺳﺘﮕﺎﻩ ﺑﺎﻻ ﻣﺜﻠﺜ ﻣ ﮔﻮﯾﯿﻢ‪.‬‬
‫ﯾ ﺩﺳﺘﮕﺎﻩ ﺑﺎﻻ ﻣﺜﻠﺜ ‪ ۳ × ۳‬ﺩﺭ ﺣﺎﻟﺖ ﮐﻠ ﺑەﺻﻮﺭﺕ ﺯﯾﺮ ﺍﺳﺖ‪:‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪a۱۱ x۱ + a۱۲ x۲ + a۱۳ x۳ = b۱ ,‬‬
‫‪a۲۲ x۲ + a۲۳ x۳ = b۲ ,‬‬ ‫)‪(۶‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪a۳۳ x۳ = b۳ ,‬‬

‫‪۱۳‬‬
‫)ﺩﺍﻧﺸ ﺪﻩ ﺭﯾﺎﺿ ﻭ ﻋﻠﻮﻡ ﮐﺎﻣﭙﯿﻮﺗﺮ(‬ ‫ﺗﻬﺮﺍﻥ(‬ ‫ﺩﺍﻧﺸ ﺎﻩ ﺻﻨﻌﺘ ﺍﻣﯿﺮﮐﺒﯿﺮ )ﭘﻠ ﺗﮑﻨﯿ‬
‫ﺗﺮﻡ ﺩﻭﻡ ‪۱۴۰۲−۱۴۰۳‬‬ ‫ﺟﺒﺮﺧﻄ ﻋﺪﺩﯼ‬
‫ﻓﺼﻞ ﺩﻭﻡ‬ ‫ﻣﺪﺭﺱ‪ :‬ﻣﻬﺪﯼ ﺩﻫﻘﺎﻥ‬

‫ﻭ ﯾﺎ ﺩﺭ ﻓﺮﻡ ﻣﺎﺗﺮﯾﺴ ⁃ﺑﺮﺩﺍﺭﯼ ﺩﺍﺭﯾﻢ‪:‬‬

‫‪‬‬ ‫‪   ‬‬
‫‪a۱۱ a۱۲ a۱۳‬‬ ‫‪x۱‬‬ ‫‪b۱‬‬
‫‪ ۰ a۲۲ a۲۳  x۲  = b۲  .‬‬ ‫)‪(۷‬‬
‫‪۰‬‬ ‫‪۰ a۳۳‬‬ ‫‪x۳‬‬ ‫‪b۳‬‬

‫ﻭﺍﺿﺢ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﺎﺗﺮﯾﺲ ﺿﺮﺍﯾﺐ ﺑﺎﻻ ﻣﺜﻠﺜ ﺍﺳﺖ‪ .‬ﺑﺮﺍﯼ ﺣﻞ ﺍﯾﻦ ﺩﺳﺘﮕﺎﻩ ﺍﺑﺘﺪﺍ ﺍﺯ ﻣﻌﺎﺩﻟﻪ ﺁﺧﺮ )‪ (۶‬ﻣﺠﻬﻮﻝ ‪ x۳‬ﺭﺍ ﺑﻪ ﺩﺳﺖ‬
‫ﻣ ﺁﻭﺭﯾﻢ‪:‬‬

‫‪b۳‬‬
‫‪a۳۳ x۳ = b۳‬‬ ‫= ‪⇒ x۳‬‬ ‫‪.‬‬ ‫)‪(۸‬‬
‫‪a۳۳‬‬

‫ﺑﻪ ﺁﺧﺮ ﻣﺠﻬﻮﻝ ‪ x۲‬ﺭﺍ ﺑﻪ ﺻﻮﺭﺕ ﺯﯾﺮ ﺑەﺩﺳﺖ ﻣ ﺁﻭﺭﯾﻢ‪:‬‬ ‫ﺳﭙﺲ ﺍﺯ ﻣﻌﺎﺩﻟﻪ ﯾ‬

‫‪b۲ − a۲۳ x۳‬‬

‫‪a۲۲ x۲ + a۲۳ x۳ = b۲‬‬ ‫= ‪⇒ x۲‬‬ ‫‪.‬‬ ‫)‪(۹‬‬
‫‪a۲۲‬‬
‫ﺗﻮﺟﻪ ﮐﻨﯿﺪ ﺩﺭ ﺍﯾﻦ ﻣﺮﺣﻠﻪ ﭼﻮﻥ ‪ x۳‬ﺭﺍ ﺍﺯ ﻗﺒﻞ ﺣﺴﺎﺏ ﮐﺮﺩەﺍﯾﻢ‪ ،‬ﺻﻮﺭﺕ ﮐﺴﺮ ﻓﻮﻕ ﻣﻮﺟﻮﺩ ﺍﺳﺖ‪ .‬ﺩﺭ ﻧﻬﺎﯾﺖ ﺍﺯ ﻣﻌﺎﺩﻟﻪ )‪(۶‬‬
‫ﻣﺠﻬﻮﻝ ‪ x۱‬ﺭﺍ ﺣﺴﺎﺏ ﻣ ﮐﻨﯿﻢ‪:‬‬

‫‪b۱ − a۱۲ x۲ − a۱۳ x۳‬‬

‫‪a۱۱ x۱ + a۱۲ x۲ + a۱۳ x۳ = b۱‬‬ ‫= ‪⇒ x۱‬‬ ‫‪.‬‬ ‫)‪(۱۰‬‬
‫‪a۱۱‬‬
‫ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ )‪ (۹) ،(۸‬ﻭ )‪ (۱۰‬ﻭﺍﺿﺢ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺎﯾﺪ‪a۱۱ ̸= ۰, a۲۲ ̸= ۰, a۳۳ ̸= ۰ :‬‬
‫ﻫﻤﺎﻥﻃﻮﺭ ﮐﻪ ﺩﯾﺪﯾﻢ ﺑﺮﺍﯼ ﺣﻞ ﯾ ﺩﺳﺘﮕﺎﻩ ﺑﺎﻻ ﻣﺜﻠﺜ ‪ ،‬ﺍﺑﺘﺪﺍ ‪ x۳‬ﺳﭙﺲ ‪ x۲‬ﻭ ﺩﺭ ﻧﻬﺎﯾﺖ ‪ x۱‬ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﺷﺪ‪ .‬ﻟﺬﺍ ﺭﻭﻧﺪ ﺣﻞ ﯾ‬
‫ﺩﺳﺘﮕﺎﻩ ﺑﺎﻻ ﻣﺜﻠﺜ ﺭﺍ ﻣﻌﻤﻮﻻ ﺟﺎﯾ ﺬﺍﺭﯼ ﭘﺴﺮﻭ )‪ (Backward Substitution‬ﻭ ﯾﺎ ﺟﺎﯾ ﺬﺍﺭﯼ ﺍﺯ ﭘﺎﯾﯿﻦ ﻣ ﮔﻮﯾﻨﺪ‪.‬‬

‫ﻣﺜﺎﻝ ‪۲.۱۳‬‬

‫ﺩﺳﺘﮕﺎﻩ ﺑﺎﻻ ﻣﺜﻠﺜ ﺩﺍﺩﻩ ﺷﺪﻩ ﺭﺍ ﺣﻞ ﮐﻨﯿﺪ‪.‬‬

‫‪‬‬ ‫‪  ‬‬ ‫‪‬‬
‫‪۶ −۹ ۱‬‬ ‫‪x۱‬‬ ‫‪۹‬‬
‫‪۰ ۱۱ ۷ x۲  = −۴۳ .‬‬
‫‪۰ ۰ ۵‬‬ ‫‪x۳‬‬ ‫‪−۱۵‬‬

‫ﺣﻞ‪ :‬ﻣﻄﺎﺑﻖ ﺗﻮﺿﯿﺤﺎﺕ ﺩﺍﺩﻩ ﺷﺪﻩ‪ ،‬ﺩﺍﺭﯾﻢ‪:‬‬

‫‪‬‬
‫‪۶x۱ − ۹x۲ + x۳ = ۹,‬‬
‫‪‬‬
‫‪۱۱x۲ + ۷x۳ = −۴۳,‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪۵x۳ = −۱۵,‬‬
‫ﭘﺲ‬
‫‪۱۵‬‬
‫‪▶ x۳ = −‬‬ ‫‪= −۳,‬‬
‫‪۵‬‬
‫‪−۴۳ − ۷x۳‬‬ ‫‪−۴۳ + ۲۱‬‬ ‫‪−۲۲‬‬
‫= ‪۱۱x۲ + ۷x۳ = −۴۳ =⇒ x۲‬‬ ‫=‬ ‫=‬ ‫‪= −۲,‬‬
‫‪۱۱‬‬ ‫‪۱۱‬‬ ‫‪۱۱‬‬
‫‪۹ + ۹x۲ − x۳‬‬
‫= ‪۶x۱ − ۹x۲ + x۳ = ۹, ⇒ x۱‬‬
‫‪۶‬‬
‫)‪۹ + ۹(−۲) − (−۳‬‬ ‫‪۹ − ۱۸ + ۳‬‬ ‫‪−۶‬‬
‫= ‪▶ x۱‬‬ ‫=‬ ‫=‬ ‫‪= −۱.‬‬
‫‪۶‬‬ ‫‪۱۴۶‬‬ ‫‪۶‬‬
 ‫)ﺩﺍﻧﺸ ﺪﻩ ﺭﯾﺎﺿ ﻭ ﻋﻠﻮﻡ ﮐﺎﻣﭙﯿﻮﺗﺮ(‬ ‫ﺗﻬﺮﺍﻥ(‬ ‫ﺩﺍﻧﺸ ﺎﻩ ﺻﻨﻌﺘ ﺍﻣﯿﺮﮐﺒﯿﺮ )ﭘﻠ ﺗﮑﻨﯿ‬
‫ﺗﺮﻡ ﺩﻭﻡ ‪۱۴۰۲−۱۴۰۳‬‬ ‫ﺟﺒﺮﺧﻄ ﻋﺪﺩﯼ‬
‫ﻓﺼﻞ ﺩﻭﻡ‬ ‫ﻣﺪﺭﺱ‪ :‬ﻣﻬﺪﯼ ﺩﻫﻘﺎﻥ‬

‫ﻣﺜﺎﻝ ‪۲.۱۴‬‬

‫ﺩﺳﺘﮕﺎﻩ ﺑﺎﻻ ﻣﺜﻠﺜ ﺩﺍﺩﻩ ﺷﺪﻩ ﺭﺍ ﺣﻞ ﮐﻨﯿﺪ‪.‬‬

‫‪‬‬ ‫‪  ‬‬ ‫‪‬‬
‫‪۶‬‬ ‫‪۱‬‬ ‫‪۲ −۱‬‬ ‫‪x۱‬‬ ‫‪۵‬‬
‫‪۰‬‬ ‫‪۳‬‬ ‫‪۱ ۲   x۲   ۲ ‬‬
‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫‪‬‬ ‫=‬ ‫‪.‬‬
‫‪۰‬‬ ‫‪۰‬‬ ‫‪۶ ۷  x۳  −۱۹‬‬
‫‪۰‬‬ ‫‪۰‬‬ ‫‪۰ ۵‬‬ ‫‪x۴‬‬ ‫‪−۵‬‬

‫ﺣﻞ‪ :‬ﻣﻄﺎﺑﻖ ﺗﻮﺿﯿﺤﺎﺕ ﺩﺍﺩﻩ ﺷﺪﻩ‪ ،‬ﺩﺍﺭﯾﻢ‪:‬‬

‫‪۵‬‬ ‫‪−۱۹ − ۷x۴‬‬ ‫‪−۱۹ + ۷‬‬ ‫‪−۱۲‬‬

‫‪▶ x۴ = − = −۱,‬‬ ‫= ‪x۳‬‬ ‫=‬ ‫=‬ ‫‪= −۲,‬‬
‫‪۵‬‬ ‫‪۶‬‬ ‫‪۶‬‬ ‫‪۶‬‬
‫‪۲ − x۳ − ۲x۴‬‬ ‫)‪۲ + ۲ − ۲(−۱‬‬ ‫‪۶‬‬
‫= ‪▶ x۲‬‬ ‫=‬ ‫‪= = ۲,‬‬
‫‪۳‬‬ ‫‪۳‬‬ ‫‪۳‬‬
‫‪۵ − x۲ − ۲x۳ + x۴‬‬ ‫‪۵ − ۲ − ۲(−۲) − ۱‬‬ ‫‪۶‬‬
‫= ‪▶ x۱‬‬ ‫=‬ ‫‪= = ۱.‬‬
‫‪۶‬‬ ‫‪۶‬‬ ‫‪۶‬‬
‫ﺩﺳﺘﮕﺎﻩ ﺑﺎﻻ ﻣﺜﻠﺜ ‪ n × n‬ﺑﻪ ﺻﻮﺭﺕ ﺯﯾﺮ ﺧﻮﺍﻫﺪ ﺑﻮﺩ‬ ‫ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻣﺜﺎﻝﻫﺎﯼ ﻓﻮﻕ ﻣ ﺗﻮﺍﻥ ﺩﯾﺪ ﮐﻪ ﯾ‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬ ‫‪a۱,۱ x۱ + a۱,۲ x۲ + · · · + a۱,n xn = b۱‬‬ ‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫‪b −a x −...−a x‬‬
‫‪x۱ = ۱ ۱۲ ۲ a۱۱ ۱,n n ,‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪a۲,۲ x۲ + · · · + a۲,n xn = b۲‬‬
‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫‪..‬‬
‫‪..‬‬ ‫‪.‬‬
‫‪.‬‬ ‫⇒‬ ‫‪−an−۱,n xn‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪b‬‬
‫‪xn−۱ = n−۱an−۱,n−۱‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪an−۱,n−۱ xn−۱ + an−۱,n xn = bn−۱‬‬ ‫‪‬‬
‫‪‬‬ ‫‪xn = abn,n‬‬
‫‪n‬‬

‫‪an,n xn = bn‬‬
‫ﭘﺲ ﺟﻮﺍﺏ ﺩﺳﺘﮕﺎﻩ ﻓﻮﻕ ﺍﺯ ﺍﻟ ﻮﺭﯾﺘﻢ ﺯﯾﺮ ﺑەﺩﺳﺖ ﻣ ﺁﯾﺪ‪:‬‬
‫‪Pn‬‬
‫‪bn‬‬ ‫‪bi −‬‬ ‫‪aij xj‬‬
‫‪i = n − ۱, n − ۲, . . . , ۱.‬‬
‫‪j=i+۱‬‬
‫= ‪xn‬‬ ‫= ‪, xi‬‬ ‫‪,‬‬
‫‪ann‬‬ ‫‪aii‬‬
‫ﻫﻤﺎﻧﻄﻮﺭ ﮐﻪ ﻗﺒﻼ ﮔﻔﺘﯿﻢ ﺭﻭﺵ ﺑﺎﻻ ﺑﻪ ﺟﺎﯾ ﺬﺍﺭﯼ ﭘﺴﺮﻭ ﺷﻬﺮﺕ ﺩﺍﺭﺩ‪.‬‬

‫ﺗﻮﺟﻪ ‪۲.۶‬‬

‫ﺗﻮﺟﻪ ﮐﻨﯿﺪ ﮐﻪ ﺿﻌﻒ ﺭﻭﺵﻫﺎﯼ ﭘﯿﺸﺮﻭ ﻭ ﭘﺴﺮﻭ ﺑﺮﺍﯼ ﺣﻞ ﭼﻨﯿﻦ ﺩﺳﺘﮕﺎەﻫﺎﯾﯽ‪ ،‬ﺑﻪ ﺩﻟﯿﻞ ﻟﺰﻭﻡ ﺭﻋﺎﯾﺖ ﺗﺮﺗﯿﺐ ﺩﺭ ﯾﺎﻓﺘﻦ ﻣﺠﻬﻮﻝ‪،‬‬
‫ﻋﺪﻡ ﺍﺟﺮﺍﯼ ﻣﺤﺎﺳﺒﺎﺕ ﺑﻪ ﺻﻮﺭﺕ ﻣﻮﺍﺯﯼ ﺍﺳﺖ‪.‬‬

‫ﮐﺪ ﻣﺘﻠﺐ ﺣﻞ ﺩﺳﺘﮕﺎﻩ ﻫﺎﯼ ﺑﺎﻻﻣﺜﻠﺜ‬

‫‪1‬‬ ‫)‪function [xU ]= solu(U, b‬‬
‫‪2‬‬ ‫;]‪U=[U b‬‬
‫‪3‬‬ ‫;)‪[n J]= size(U‬‬
‫‪4‬‬ ‫;)‪xu(n)=U(n, J)/U(n,n‬‬
‫‪5‬‬ ‫‪for i=n -1: -1:1‬‬
‫‪6‬‬ ‫;)‪xu(i)=(U(i,J)-U(i,i+1:n)*xu(i+1:n).')/U (i,i‬‬
‫‪7‬‬ ‫‪end‬‬
‫‪8‬‬ ‫;'‪xU=xu.‬‬
‫‪9‬‬ ‫‪end‬‬

‫‪۱۵‬‬
 ‫)ﺩﺍﻧﺸ ﺪﻩ ﺭﯾﺎﺿ ﻭ ﻋﻠﻮﻡ ﮐﺎﻣﭙﯿﻮﺗﺮ(‬ ‫ﺗﻬﺮﺍﻥ(‬ ‫ﺩﺍﻧﺸ ﺎﻩ ﺻﻨﻌﺘ ﺍﻣﯿﺮﮐﺒﯿﺮ )ﭘﻠ ﺗﮑﻨﯿ‬
‫ﺗﺮﻡ ﺩﻭﻡ ‪۱۴۰۲−۱۴۰۳‬‬ ‫ﺟﺒﺮﺧﻄ ﻋﺪﺩﯼ‬
‫ﻓﺼﻞ ﺩﻭﻡ‬ ‫ﻣﺪﺭﺱ‪ :‬ﻣﻬﺪﯼ ﺩﻫﻘﺎﻥ‬

‫‪1‬‬ ‫‪U‬‬ ‫=‬

‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪6‬‬
‫‪3‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪4‬‬ ‫‪-2‬‬
‫‪4‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪1‬‬
‫‪5‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪-1‬‬
‫‪6‬‬

‫‪7‬‬ ‫=‪b‬‬
‫‪8‬‬ ‫‪41‬‬
‫‪9‬‬ ‫‪6‬‬
‫‪10‬‬ ‫‪10‬‬
‫‪11‬‬ ‫‪-4‬‬
‫‪12‬‬ ‫)‪[xU ]= solu(U,b‬‬
‫‪13‬‬ ‫=‪xU‬‬
‫‪14‬‬ ‫‪1‬‬
‫‪15‬‬ ‫‪2‬‬
‫‪16‬‬ ‫‪3‬‬
‫‪17‬‬ ‫‪4‬‬

‫ﯾ ﺍﺯ ﺭﻭﺵ ﻫﺎﯼ ﻣﺴﺘﻘﯿﻢ ﺑﺮﺍﯼ ﺣﻞ ﺩﺳﺘﮕﺎﻩ ﻫﺎﯼ ﻣﻌﺎﺩﻻﺕ ﺧﻄ ﺭﻭﺵ ﮐﺮﺍﻣﺮ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺮ ﻣﺒﻨﺎﯼ ﺩﺗﺮﻣﯿﻨﺎﻥ ﻣﺎﺗﺮﯾﺲ ﺿﺮﺍﯾﺐ‬
‫ﻣ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻋﻼﻗﻤﻨﺪﺍﻥ ﺑﺮﺍﯼ ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﺍﯾﻦ ﺭﻭﺵ ﺑﻪ ﺩﺭﺱ ﺗﺤﺖ ﻋﻨﻮﺍﻥ ﺭﻭﺵ ﻫﺎﯼ ﻋﺪﺩﯼ ﺩﺭ ﺟﺒﺮﺧﻄ )ﺩﺭﺳﻨﺎﻣﻪ ﻣﻘﻄﻊ ﮐﺎﺭﺷﻨﺎﺳ‬
‫ﺍﺭﺷﺪ ﮐﻪ ﺗﻮﺳﻂ ﻣﻬﺪﯼ ﺩﻫﻘﺎﻥ ﺍﺭﺍﯾﻪ ﻣ ﺷﻮﺩ( ﻣﺮﺍﺟﻌﻪ ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ‪.‬‬

‫‪ ۳‬ﺭﻭﺵ ﺣﺬﻓ ﮔﺎﻭﺱ‬

‫ﺍﯾﻦ ﺭﻭﺵ ﺍﺯ ﺁﺷﻨﺎﺗﺮﯾﻦ ﺭﻭﺵﻫﺎ ﺑﺮﺍﯼ ﺣﻞ ﺩﺳﺘﮕﺎﻩ ﻣﻌﺎﺩﻻﺕ ﺧﻄ ‪ AX = b‬ﺍﺳﺖ‪ .‬ﺍﯾﺪﻩ ﺍﺻﻠ ﺍﯾﻦ ﺭﻭﺵ ﺍﯾﻦ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﺩﺳﺘﮕﺎﻩ‬
‫‪′‬‬
‫‪ AX = b‬ﺭﺍ ﺑﻪ ﺩﺳﺘﮕﺎﻩ ﺑﺎﻻ ﻣﺜﻠﺜ ‪ U X = b‬ﺗﺒﺪﯾﻞ ﮐﻨﺪ ﻭ ﺳﭙﺲ ﺁﻥ ﺭﺍ ﺑﺎ ﺭﻭﺵ ﺟﺎﯾ ﺬﺍﺭﯼ ﭘﺴﺮﻭ ﺣﻞ ﮐﻨﺪ) ﻫﺮﭼﻨﺪ ﺑﺎ ﮐﻤ ﺗﻐﯿﯿﺮ‬
‫‪′′‬‬
‫ﻣ ﺗﻮﺍﻥ ﺍﺯ ﺩﺳﺘﮕﺎﻩ ‪ AX = b‬ﺑﻪ ﺩﺳﺘﮕﺎﻩ ﭘﺎﯾﯿﻦ ﻣﺜﻠﺜ ‪ LX = b‬ﺭﺳﯿﺪ ﻭ ﺁﻥ ﺭﺍ ﺑﺎ ﺟﺎﯾ ﺬﺍﺭﯼ ﭘﯿﺸﺮﻭ ﺣﻞ ﮐﺮﺩ(‪.‬‬
‫ﺩﺭ ﻭﺍﻗﻊ ﺩﺳﺘﮕﺎﻩ ﺍﺻﻠ ﺭﺍ ﺑﻪ ﯾ ﺩﺳﺘﮕﺎﻩ ﻫﻢ ﺍﺭﺯ ﺑﺎﻻ ﻣﺜﻠﺜ ﺗﺒﺪﯾﻞ ﻣ ﮐﻨﯿﻢ‪ .‬ﺍﯾﻦ ﮐﺎﺭ ﻣ ﺗﻮﺍﻧﺪ ﺗﻮﺳﻂ ﺗﺒﺪﯾﻼﺗ ﮐﻪ ﻗﺒﻼ ﺑﻪ ﺁﻥﻫﺎ‬
‫ﺍﺷﺎﺭﻩ ﮐﺮﺩﯾﻢ ﯾﻌﻨ ﺍﻋﻤﺎﻝ ﺳﻄﺮﯼ ﻣﻘﺪﻣﺎﺗ ﺍﻧﺠﺎﻡ ﺷﻮﺩ‪.‬‬

‫ﺗﻌﺮﯾﻒ ‪۲.۲‬‬

‫ﺍﻋﻤﺎﻝ ﺳﻄﺮﯼ ﻣﻘﺪﻣﺎﺗ‬

‫ﻣﺎﺗﺮﯾﺲ‬ ‫‪ .۱‬ﺗﻌﻮﯾﺾ ﺩﻭ ﺳﻄﺮ ﯾ‬

‫ﻋﺪﺩ ﻧﺎﺻﻔﺮ‬ ‫ﺳﻄﺮ ﺩﺭ ﯾ‬ ‫‪ .۲‬ﺿﺮﺏ ﯾ‬

‫ﺳﻄﺮ ﺑﻪ ﺳﻄﺮ ﺩﯾ ﺮ‬ ‫‪ .۳‬ﺍﻓﺰﻭﺩﻥ ﻣﻀﺮﺑﯽ ﺍﺯ ﯾ‬

‫ﺭﻭﺵ ﺣﺬﻓ ﮔﺎﻭﺱ ﺩﺭ ﺣﺎﻟﺖ ﺧﺎﺹ ‪۳ × ۳‬‬ ‫‪۱.۳‬‬

‫ﺍﮐﻨﻮﻥ ﺑﺮﺍﯼ ﺷﺮﻭﻉ ﺭﻭﺵ ﺣﺬﻓ ﮔﺎﻭﺱ ﺭﺍ ﺩﺭ ﺣﺎﻟﺖ ﺧﺎﺹ ‪ ۳ × ۳‬ﺗﻮﺿﯿﺢ ﺩﺍﺩﻩ ﻭ ﺳﭙﺲ ﺁﻥ ﺭﺍ ﺩﺭ ﺣﺎﻟﺖ ﮐﻠ ﺑﯿﺎﻥ ﻣ ﮐﻨﯿﻢ‪.‬‬
‫)‪ (۰‬‬
‫‪‬‬ ‫)‪(۰‬‬ ‫)‪(۰‬‬
‫‪a۱۱ x۱ + a۱۲ x۲ + a۱۳ x۳ = b۱‬‬
‫)‪(۰‬‬

‫)‪(۰‬‬ ‫)‪(۰‬‬ ‫)‪(۰‬‬ ‫)‪(۰‬‬

‫‪a۲۱ x۱ + a۲۲ x۲ + a۲۳ x۳ = b۲‬‬
‫‪‬‬
‫)‪ (۰‬‬ ‫)‪(۰‬‬ ‫)‪(۰‬‬ ‫)‪(۰‬‬
‫‪a۳۱ x۱ + a۳۲ x۲ + a۳۳ x۳ = b۳‬‬

‫‪۱۶‬‬
‫)ﺩﺍﻧﺸ ﺪﻩ ﺭﯾﺎﺿ ﻭ ﻋﻠﻮﻡ ﮐﺎﻣﭙﯿﻮﺗﺮ(‬ ‫ﺗﻬﺮﺍﻥ(‬ ‫ﺩﺍﻧﺸ ﺎﻩ ﺻﻨﻌﺘ ﺍﻣﯿﺮﮐﺒﯿﺮ )ﭘﻠ ﺗﮑﻨﯿ‬
‫ﺗﺮﻡ ﺩﻭﻡ ‪۱۴۰۲−۱۴۰۳‬‬ ‫ﺟﺒﺮﺧﻄ ﻋﺪﺩﯼ‬
‫ﻓﺼﻞ ﺩﻭﻡ‬ ‫ﻣﺪﺭﺱ‪ :‬ﻣﻬﺪﯼ ﺩﻫﻘﺎﻥ‬

‫ﺗﻮﺟﻪ ﮐﻨﯿﺪ ‪ aij = aij‬ﻭ ‪ bi = bi‬ﻭ ﻋﻼﻣﺖ )‪ (۰‬ﻧﺸﺎﻥ ﺩﻫﻨﺪەﯼ ﮔﺎﻡ ﺻﻔﺮ ﺍﺳﺖ‪ .‬ﺍﺑﺘﺪﺍ ﻣﺎﺗﺮﯾﺲ ﺍﻓﺰﻭﺩﻩ ﺭﺍ ﺗﺸ ﯿﻞ ﻣ ﺩﻫﯿﻢ‬
‫)‪(۰‬‬ ‫)‪(۰‬‬

‫‪ (۰) (۰) (۰) (۰) ‬‬

‫‪a‬‬ ‫‪a۱۲ a۱۳ b۱‬‬
‫‪ ۱۱‬‬ ‫‪(۰) ‬‬
‫)‪[A|b] = [A |b ] = a۲۱ a(۰‬‬
‫)‪(۰) (۰‬‬ ‫)‪(۰‬‬
‫‪۲۲‬‬
‫)‪(۰‬‬
‫‪a۲۳ b۲ ‬‬
‫)‪(۰‬‬ ‫)‪(۰‬‬ ‫)‪(۰‬‬ ‫)‪(۰‬‬
‫‪a۳۱ a۳۲ a۳۳ b۳‬‬

‫ﺗﻮﺟﻪ ‪۲.۷‬‬

‫ﺩﺭ ﺍﯾﻦ ﻣﺮﺣﻠﻪ ﻓﺮﺽ ﮐﻨﯿﻢ ‪) a۱۱ = a۱۱ ̸= ۰‬ﻭ ﺍﮔﺮ ﭼﻨﯿﻦ ﻧﺒﺎﺷﺪ ﺩﺭ ﻣﻄﺎﻟﺐ ﺑﻌﺪﯼ ﻧﺤﻮەﯼ ﺑﺮﻃﺮﻑ ﮐﺮﺩﻥ ﺍﯾﻦ ﻣﺸ ﻞ ﺭﺍ‬
‫)‪(۰‬‬

‫ﺗﻮﺿﯿﺢ ﻣ ﺩﻫﯿﻢ(‪ .‬ﺑﻪ ﺩﺭﺍﯾەﯼ ‪ a۱۱‬ﺩﺭﺍﯾﻪ ﻣﺤﻮﺭ )ﯾﺎ ﻋﻀﻮ ﻟﻮﻻ ﯾﺎ ﻋﻀﻮ ﭘﺎﺷﻨﻪ( )‪ (Pivotal element‬ﮔﺎﻡ ﺻﻔﺮ ﮔﻔﺘﻪ ﻣ ﺷﻮﺩ‪.‬‬
‫)‪(۰‬‬

‫‪ a۲۱‬ﻭ ‪ ( a۳۱‬ﺭﺍ ﺻﻔﺮ ﮐﻨﯿﻢ‪.‬‬ ‫ﻋﻤﻠﯿﺎﺕ ﺳﻄﺮﯼ ﻣﻘﺪﻣﺎﺗ ﺩﺭﺍﯾەﻫﺎﯼ ﺯﯾﺮ ‪) a۱۱‬ﯾﻌﻨ‬ ‫ﺑﺎﯾﺪ ﺑﺘﻮﺍﻧﯿﻢ ﺑﻪ ﮐﻤ‬
‫)‪(۰‬‬ ‫)‪(۰‬‬ ‫)‪(۰‬‬

‫ﺑﺮﺍﯼ ﺍﯾﻦ ﮐﺎﺭ ﺑﺮ ﺭﻭﯼ ﺳﻄﺮﻫﺎﯼ ﺩﻭﻡ ﻭ ﺳﻮﻡ ﻋﻤﻠﯿﺎﺕ ﺳﻄﺮﯼ ﻣﻘﺪﻣﺎﺗ ﺯﯾﺮ ﺭﺍ ﺍﻋﻤﺎﻝ ﻣ ﮐﻨﯿﻢ‬
‫)‪(۰‬‬
‫‪R۲ → R۲ + m۲۱ R۱ ,‬‬
‫)‪(۰‬‬
‫‪R۳ → R۳ + m۳۱ R۱‬‬

‫ﮐﻪ ﻣﻨﻈﻮﺭ ﺍﺯ ‪ R۲ ،R۱‬ﻭ ‪ ،R۳‬ﺳﻄﺮﻫﺎﯼ ﻣﺎﺗﺮﯾﺲ ﺍﻓﺰﻭﺩﻩ ﺍﺳﺖ ﻭ ‪ m۲۱‬ﻭ ‪ m۳۱‬ﺑﻪ ﺻﻮﺭﺕ ﺯﯾﺮ ﺗﻌﺮﯾﻒ ﻣ ﺷﻮﻧﺪ‪:‬‬
‫)‪(۰‬‬ ‫)‪(۰‬‬

‫)‪(۰‬‬ ‫)‪(۰‬‬
‫)‪(۰‬‬ ‫‪a۲۱‬‬ ‫)‪(۰‬‬ ‫‪a۳۱‬‬
‫‪m۲۱ = −‬‬ ‫)‪(۰‬‬
‫‪,‬‬ ‫‪m۳۱ = −‬‬ ‫)‪(۰‬‬
‫‪a۱۱‬‬ ‫‪a۱۱‬‬
‫ﮐﻪ ﻣﻌﻤﻮﻻ ﺑﻪ ﺁﻧﻬﺎ ﺿﺮﺑ ﺮ )‪ (Multiplier‬ﮔﻔﺘﻪ ﻣ ﺷﻮﺩ‪.‬‬
‫ﺑﺎ ﺍﻋﻤﺎﻝ ﺍﯾﻦ ﻋﻤﻠﯿﺎﺕ ﺳﻄﺮﯼ ﻣﻘﺪﻣﺎﺗ ﺩﺍﺭﯾﻢ‪:‬‬
‫‪‬‬ ‫)‪(۰‬‬ ‫)‪(۰‬‬ ‫)‪(۰‬‬ ‫)‪(۰‬‬
‫‪‬‬
‫‪a‬‬ ‫‪a۱۲‬‬ ‫‪a۱۳ b۱‬‬
‫‪ ۱۱‬‬ ‫‪(۱) ‬‬
‫‪[A |b ] =  ۰‬‬
‫)‪(۱) (۱‬‬ ‫)‪(۱‬‬
‫‪a۲۲‬‬
‫)‪(۱‬‬
‫‪a۲۳ b۲ ‬‬
‫‪۰‬‬
‫)‪(۱‬‬ ‫)‪(۱‬‬ ‫)‪(۱‬‬
‫‪a۳۲‬‬ ‫‪a۳۳ b۳‬‬

‫ﺗﻮﺟﻪ ‪۲.۸‬‬

‫ﺩﺭ ﮔﺎﻡ ﺟﺪﯾﺪ ﭘﺎﺷﻨﻪ ‪ a۲۲‬ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺎﺯ ﻫﻢ ﻓﺮﺽ ﻣ ﺷﻮﺩ ﻧﺎﺻﻔﺮ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫)‪(۱‬‬

‫ﺗﻮﺟﻪ ‪۲.۹‬‬

‫ﺩﺭ ﺩﺳﺘﮕﺎﻩ ﻣﻌﺎﺩﻻﺕ ﺑﺎﻻ ﺩﺭ ﺳﻄﺮ ﺍﻭﻝ ﺑﺎﻻﯼ ﺿﺮﺍﯾﺐ ﻧﻤﺎﺩ )‪ (۰‬ﻗﺮﺍﺭ ﺩﺍﺩﻩ ﺷﺪﻩ ﺍﺳﺖ‪ ،‬ﺍﯾﻦ ﺑﺪﯾﻦ ﻣﻌﻨﺎﺳﺖ ﮐﻪ ﺍﯾﻦ ﺿﺮﺍﯾﺐ‬
‫ﺗﻐﯿﯿﺮ ﻧﮑﺮﺩەﺍﻧﺪ‪ .‬ﻟﯿ ﻦ ﺑﻪ ﻋﻠﺖ ﺍﻧﺠﺎﻡ ﻋﻤﻠﯿﺎﺕ ﻣﻘﺪﻣﺎﺗ ﺳﻄﺮﯼ ﺩﺭ ﺳﻄﺮﻫﺎﯼ ﺩﻭﻡ ﺗﺎ ﺁﺧﺮ‪ ،‬ﺍﻋﻀﺎﯼ ﻣﺎﺗﺮﯾﺲ ﻣﻤ ﻦ ﺍﺳﺖ ﺗﻐﯿﯿﺮ‬
‫ﮐﺮﺩﻩ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬ﻟﺬﺍ ﺁﻧﻬﺎ ﺑﺎ ﻧﻤﺎﺩ )‪ (۱‬ﻧﺸﺎﻥ ﺩﺍﺩﻩ ﺷﺪەﺍﻧﺪ‪ .‬ﺍﻟﺒﺘﻪ ﺍﯾﻦ ﮐﺎﺭ ﺭﺍ ﺑﺮﺍﯼ ﺟﻠﻮﮔﯿﺮﯼ ﺍﺯ ﺍﺷﺘﺒﺎﻫﺎﺕ ﺍﺣﺘﻤﺎﻟ ﺩﺭ ﻣﺤﺎﺳﺎﺑﺖ‬
‫ﺩﺳﺘ ﺍﻧﺠﺎﻡ ﻣ ﺩﻫﯿﻢ‪ .‬ﻭﻟ ﻃﺒﯿﻌ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﺩﺭ ﻣﺤﺎﺳﺒﺎﺕ ﮐﺎﻣﭙﯿﻮﺗﺮ ﺟﻬﺖ ﺍﺳﺘﻔﺎﺩﻩ ﺑﻬﯿﻨﻪ ﺍﺯ ﺣﺎﻓﻈﻪ ﻣﺎﺷﯿﻦ ﻣﻮﺭﺩ ﺍﺳﺘﻔﺎﺩﻩ‪،‬‬
‫ﻟﺰﻭﻣ ﻧﺪﺍﺭﺩ ﮐﻪ ﻓﻀﺎﯼ ﺟﺪﯾﺪﯼ ﺭﺍ ﺑﺮﺍﯼ ﺍﯾﻦ ﺿﺮﺍﯾﺐ ﺍﺷﻐﺎﻝ ﮐﻨﯿﻢ‪ .‬ﺑﻠ ﻪ ﺁﻧﻬﺎ ﺭﺍ ﺩﺭ ﻫﻤﺎﻥ ﻣﺤﻞ ﻗﺒﻠ ﺫﺧﯿﺮﻩ ﻣ ﮐﻨﯿﻢ‪.‬‬

‫ﺍﮐﻨﻮﻥ ﺍﮔﺮ ﻣﺸﺎﺑﻪ ﺭﻭﻧﺪﯼ ﮐﻪ ﺍﻧﺠﺎﻡ ﺩﺍﺩﯾﻢ ﻭ ﺳﺘﻮﻥ ﺍﻭﻝ ﺩﺳﺘﮕﺎﻩ ﺑﺎﻻ ﺭﺍ ﺻﻔﺮ ﮐﺮﺩﯾﻢ‪ ،‬ﺍﻧﺠﺎﻡ ﻣ ﺩﻫﯿﻢ ﯾﻌﻨ ﻋﻀﻮ ﺳﻄﺮ ﺩﻭﻡ ﻭ ﺳﺘﻮﻥ‬
‫ﺩﻭﻡ ﺭﺍ ﺑﻪ ﻋﻨﻮﺍﻥ ﻋﻀﻮ ﻟﻮﻻﯾﯽ ﺍﻧﺘﺨﺎﺏ ﻣ ﮐﻨﯿﻢ ﻭ ﺳﻄﺮ ﺩﻭﻡ ﺍﯾﻦ ﺩﺳﺘﮕﺎﻩ ﺭﺍ ﺑﻪ ﻋﻨﻮﺍﻥ ﺳﻄﺮ ﻣﺤﻮﺭﯼ ﺩﺭ ﻧﻈﺮ ﻣ ﮔﯿﺮﯾﻢ ﻭ ﻣﺸﺎﺑﻪ ﻗﺒﻞ‬
‫ﺿﺮﺍﯾﺐ ﻣﺮﺑﻮﻃﻪ ﺭﺍ ﭘﯿﺪﺍ ﮐﺮﺩﻩ )ﻣﻨﻈﻮﺭ ‪ mij‬ﻫﺎ ﻫﺴﺖ( ﻭ ﺍﺯ ﻋﻤﻠﯿﺎﺕ ﻣﻘﺪﻣﺎﺗ ﺳﻄﺮﯼ ﺯﯾﺮ ﺍﺳﺘﻔﺎﺩﻩ ﻣ ﮐﻨﯿﻢ‬
‫)‪(۱‬‬
‫‪R۳ → R۳ + m۳۲ R۲‬‬

‫‪۱۷‬‬
‫)ﺩﺍﻧﺸ ﺪﻩ ﺭﯾﺎﺿ ﻭ ﻋﻠﻮﻡ ﮐﺎﻣﭙﯿﻮﺗﺮ(‬ ‫ﺗﻬﺮﺍﻥ(‬ ‫ﺩﺍﻧﺸ ﺎﻩ ﺻﻨﻌﺘ ﺍﻣﯿﺮﮐﺒﯿﺮ )ﭘﻠ ﺗﮑﻨﯿ‬
‫ﺗﺮﻡ ﺩﻭﻡ ‪۱۴۰۲−۱۴۰۳‬‬ ‫ﺟﺒﺮﺧﻄ ﻋﺪﺩﯼ‬
‫ﻓﺼﻞ ﺩﻭﻡ‬ ‫ﻣﺪﺭﺱ‪ :‬ﻣﻬﺪﯼ ﺩﻫﻘﺎﻥ‬

‫ﮐﻪ ﺩﺭ ﺁﻥ‬
‫)‪(۱‬‬
‫)‪(۱‬‬ ‫‪a۳۲‬‬
‫‪m۳۲‬‬ ‫‪=−‬‬ ‫)‪(۱‬‬
‫‪.‬‬
‫‪a۲۲‬‬

‫ﺍﮐﻨﻮﻥ ﺑﺎ ﺍﻋﻤﺎﻝ ﺍﯾﻦ ﻋﻤﻠﯿﺎﺕ ﺳﻄﺮﯼ ﻣﻘﺪﻣﺎﺗ ﺩﺍﺭﯾﻢ‪:‬‬

‫‪‬‬ ‫)‪(۰‬‬ ‫)‪(۰‬‬ ‫)‪(۰‬‬ ‫)‪(۰‬‬
‫‪‬‬
‫‪a‬‬ ‫‪a۱۲ a۱۳ b۱‬‬
‫‪ ۱۱‬‬ ‫‪(۱) ‬‬
‫‪[A |b ] =  ۰‬‬
‫)‪(۲) (۲‬‬ ‫)‪(۱‬‬ ‫)‪(۱‬‬
‫‪a۲۲ a۲۳ b۲ ‬‬
‫‪۰‬‬ ‫‪۰ a۳۳ b۳‬‬
‫)‪(۲‬‬ ‫)‪(۲‬‬

‫ﺗﻮﺟﻪ ‪۲.۱۰‬‬

‫ﺩﺳﺘﮕﺎﻩ ﺑﺎﻻ ﻣﺜﻠﺜ‬ ‫ﺩﺭ ﺍﯾﻦ ﻣﺮﺣﻠﻪ ﻓﻘﻂ ﺍﻋﻀﺎﯼ ﺳﻄﺮ ﺳﻮﻡ ﺗﻐﯿﯿﺮ ﻣ ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﻫﻤﺎﻧﻄﻮﺭ ﮐﻪ ﻣ ﺑﯿﻨﯿﺪ‪ ،‬ﺩﺳﺘﮕﺎﻩ ‪ AX = b‬ﺑﻪ ﯾ‬
‫‪′‬‬
‫‪ U X = b‬ﺗﺒﺪﯾﻞ ﺷﺪﻩ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﺩﺭ ﺁﻥ‬
‫‪ (۰) (۰) (۰) ‬‬ ‫‪ (۰) ‬‬
‫‪a۱۱ a۱۲ a۱۳‬‬ ‫‪b۱‬‬
‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪ ‬‬
‫‪‬‬ ‫‪(۱) ‬‬ ‫‪′‬‬ ‫‪ (۱) ‬‬
‫)‪U =  ۰ a(۱‬‬ ‫‪۲۲‬‬ ‫‪a۲۳  , b = b۲ ‬‬
‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪ ‬‬
‫‪۰‬‬ ‫‪۰ a۳۳‬‬
‫)‪(۲‬‬ ‫)‪(۲‬‬
‫‪b۳‬‬

‫ﻭ ﻟﺬﺍ ﺑﻪ ﺭﺍﺣﺘ ﺍﺯ ﻃﺮﯾﻖ ﺟﺎﯾ ﺬﺍﺭﯼ ﭘﺴﺮﻭ ﻗﺎﺑﻞ ﺣﻞ ﺧﻮﺍﻫﺪ ﺑﻮﺩ‪.‬‬

‫ﻣﺜﺎﻝ ‪۲.۱۵‬‬

‫ﺩﺳﺘﮕﺎﻩ ﺩﺍﺩﻩ ﺷﺪﻩ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺭﻭﺵ ﺣﺬﻓ ﮔﺎﻭﺱ ﺣﻞ ﮐﻨﯿﺪ‪:‬‬

‫‪‬‬
‫‪۵x۱ + ۲x۲ − x۳ = ۶,‬‬
‫‪‬‬
‫‪۳x۱ − ۶x۲ + ۷x۳ = ۱۲,‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪x۱ + x۲ + x۳ = ۶.‬‬

‫ﺣﻞ‪ :‬ﺍﺑﺘﺪﺍ ﻣﺎﺗﺮﯾﺲ ﺍﻓﺰﻭﺩﻩ ﺭﺍ ﺗﺸ ﯿﻞ ﻣ ﺩﻫﯿﻢ‬

‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫‪۵ ۲ −۱ ۶‬‬
‫‪[A|b] = [A(۰) |b(۰) ] =  ۳ −۶ ۷ ۱۲ ‬‬
‫‪۱ ۱‬‬ ‫‪۱ ۶‬‬

‫ﻋﻀﻮ ﭘﺎﺷﻨﻪ ‪ a۱۱ = a۱۱ = ۵‬ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﺨﺎﻟﻒ ﺻﻔﺮ ﺑﻮﺩﻩ ﻭ ﻟﺬﺍ ﻋﻤﻠﯿﺎﺕ ﺣﺬﻓ ﮔﺎﻭﺱ ﻣ ﺗﻮﺍﻧﺪ ﺷﺮﻭﻉ ﺷﻮﺩ‪ .‬ﺍﺑﺘﺪﺍ ﺿﺮﺑ ﺮﻫﺎﯼ‬
‫)‪(۰‬‬

‫‪ m۲۱‬ﻭ ‪ m۳۱‬ﺭﺍ ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﻣ ﮐﻨﯿﻢ‪.‬‬

‫)‪(۰‬‬ ‫)‪(۰‬‬

‫‪۳‬‬ ‫‪۱‬‬
‫)‪(۰‬‬ ‫)‪(۰‬‬
‫‪a۲۱‬‬ ‫‪a‬‬ ‫‪a۳۱‬‬ ‫‪a۳۱‬‬
‫‪= − ۲۱ = − ,‬‬
‫)‪(۰‬‬ ‫)‪(۰‬‬
‫‪m۲۱‬‬ ‫‪=−‬‬ ‫‪m۳۱‬‬ ‫‪=−‬‬ ‫‪=−‬‬ ‫‪=−‬‬
‫)‪(۰‬‬
‫‪a۱۱‬‬ ‫‪a۱۱‬‬ ‫‪۵‬‬ ‫)‪(۰‬‬
‫‪a۱۱‬‬ ‫‪a۱۱‬‬ ‫‪۵‬‬

‫‪۱۸‬‬
 ‫)ﺩﺍﻧﺸ ﺪﻩ ﺭﯾﺎﺿ ﻭ ﻋﻠﻮﻡ ﮐﺎﻣﭙﯿﻮﺗﺮ(‬ ‫ﺗﻬﺮﺍﻥ(‬ ‫ﺩﺍﻧﺸ ﺎﻩ ﺻﻨﻌﺘ ﺍﻣﯿﺮﮐﺒﯿﺮ )ﭘﻠ ﺗﮑﻨﯿ‬
‫ﺗﺮﻡ ﺩﻭﻡ ‪۱۴۰۲−۱۴۰۳‬‬ ‫ﺟﺒﺮﺧﻄ ﻋﺪﺩﯼ‬
‫ﻓﺼﻞ ﺩﻭﻡ‬ ‫ﻣﺪﺭﺱ‪ :‬ﻣﻬﺪﯼ ﺩﻫﻘﺎﻥ‬

‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫‪۵ ۲ −۱ ۶‬‬
‫‪ ۳ −۶ ۷ ۱۲  R۲ → R۲ − ۳ R۱‬‬
‫‪۵‬‬
‫‪۱ ۱‬‬ ‫‪۱ ۶‬‬
‫‪R۳ → R۳ − ۱۵ R۱‬‬

‫ﺑﺎ ﺍﻋﻤﺎﻝ ﺍﯾﻦ ﻋﻤﻠﯿﺎﺕ ﺳﻄﺮﯼ ﻣﻘﺪﻣﺎﺗ ﺩﺍﺭﯾﻢ‪:‬‬

‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫‪۵‬‬ ‫‪۲‬‬ ‫‪−۱‬‬ ‫‪۶‬‬
‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫‪ ۰ − ۳۶‬‬ ‫‪۳۸‬‬ ‫‪۴۲‬‬ ‫‪‬‬
‫‪‬‬ ‫‪۵‬‬ ‫‪۵‬‬ ‫‪۵‬‬ ‫‪‬‬
‫‪۳‬‬ ‫‪۶‬‬ ‫‪۲۴‬‬
‫‪۰‬‬ ‫‪۵‬‬ ‫‪۵‬‬ ‫‪۵‬‬

‫ﺗﻮﺟﻪ ‪۲.۱۱‬‬

‫‪ a۲۲ = − ۳۶‬ﭘﺎﺷﻨﻪ ﺍﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺩﺭ ﺍﯾﻦ ﻣﺮﺣﻠﻪ ‪̸= ۰‬‬

‫)‪(۱‬‬
‫‪۵‬‬

‫ﺑﺮﺍﯼ ﺻﻔﺮ ﮐﺮﺩﻥ ﺯﯾﺮ ﺳﺘﻮﻥ ﺩﻭﻡ ﯾﻌﻨ ﺩﺭﺍﯾﻪ ‪ ، ۳۵‬ﺍﺑﺘﺪﺍ ﺿﺮﺑ ﺮ ‪ m۳۲‬ﺭﺍ ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﻣ ﮐﻨﯿﻢ‪:‬‬
‫)‪(۱‬‬

‫‪۳‬‬
‫‪۳‬‬ ‫‪۱‬‬
‫)‪(۱‬‬
‫)‪(۱‬‬ ‫‪a۳۲‬‬ ‫‪۵‬‬
‫‪m۳۲‬‬ ‫‪=−‬‬ ‫=‬ ‫‪− ۳۶‬‬ ‫=‬ ‫=‬ ‫‪.‬‬
‫)‪(۱‬‬
‫‪a۲۲‬‬ ‫‪−۵‬‬ ‫‪۳۶‬‬ ‫‪۱۲‬‬

‫‪۱‬‬
‫‪ R۳ → R۳ +‬ﺩﺍﺭﯾﻢ‪:‬‬ ‫‪R‬‬
‫‪۱۲ ۲‬‬
‫ﺑﺎ ﺍﻋﻤﺎﻝ ﻋﻤﻠﯿﺎﺕ ﺳﻄﺮﯼ ﻣﻘﺪﻣﺎﺗ‬
‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫‪۵‬‬ ‫‪۲‬‬ ‫‪−۱‬‬ ‫‪۶‬‬ ‫‪۵‬‬ ‫‪۲‬‬ ‫‪−۱‬‬ ‫‪۶‬‬
‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫‪ ۰ − ۳۶‬‬ ‫‪۳۸‬‬ ‫‪۴۲‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪⇒‬‬ ‫‪۳۶‬‬ ‫‪۳۸‬‬ ‫‪۴۲‬‬ ‫‪‬‬
‫‪‬‬ ‫‪۵‬‬ ‫‪۵‬‬ ‫‪۵‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪ ۰ −۵‬‬ ‫‪۵‬‬ ‫‪۵‬‬ ‫‪‬‬
‫‪۳‬‬ ‫‪۶‬‬ ‫‪۲۴‬‬ ‫‪۱‬‬ ‫‪۱۱‬‬ ‫‪۱۱‬‬
‫‪۰‬‬ ‫‪۵‬‬ ‫‪۵‬‬ ‫‪۵‬‬
‫‪R۳ → R۳ +‬‬ ‫‪R‬‬
‫‪۱۲ ۲‬‬
‫‪۰‬‬ ‫‪۰‬‬ ‫‪۶‬‬ ‫‪۲‬‬

‫ﺍﮐﻨﻮﻥ ﺑﺎ ﺣﻞ ﺩﺳﺘﮕﺎﻩ ﺑﺎﻻ ﻣﺜﻠﺜ ﻓﻮﻕ ﺩﺍﺭﯾﻢ‪:‬‬

‫‪۱۱‬‬
‫‪۲‬‬ ‫‪۶‬‬
‫= ‪x۳‬‬ ‫‪۱۱‬‬ ‫=‬ ‫‪= ۳,‬‬
‫‪۶‬‬
‫‪۲‬‬
‫‪۴۲‬‬ ‫‪۳۸‬‬ ‫‪۴۲−۱۱۴‬‬
‫‪۵‬‬
‫‪−‬‬ ‫‪۵ ۳‬‬
‫‪x‬‬ ‫‪۵‬‬ ‫‪۷۲‬‬
‫= ‪x۲‬‬ ‫‪۳۶‬‬ ‫=‬ ‫=‬ ‫‪= ۲,‬‬
‫‪−۵‬‬ ‫‪− ۳۶‬‬‫‪۵‬‬
‫‪۳۶‬‬
‫‪۶ − ۲x۲ + x۳‬‬ ‫‪۶ − ۲(۲) + ۳‬‬ ‫‪۵‬‬
‫= ‪x۱‬‬ ‫=‬ ‫‪= = ۱.‬‬
‫‪۵‬‬ ‫‪۵‬‬ ‫‪۵‬‬

‫ﻭ ﻟﺬﺍ ﺟﻮﺍﺏ ﺑﻪ ﺻﻮﺭﺕ ‪ X = [x۱ , x۲ , x۳ ]T = [۱, ۲, ۳]T‬ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﻣ ﮔﺮﺩﺩ‪.‬‬

‫ﮐﺪ ﺳﺎﺩﻩ ﻣﺘﻠﺐ ﺯﯾﺮ ﻣﺮﺍﺣﻞ ﺣﺬﻓ ﮔﺎﻭﺱ ﺭﺍ ﺑﺮﺍﯼ ﻣﺜﺎﻝ ﺣﻞ ﺷﺪﻩ ﻗﺒﻞ ﻧﺸﺎﻥ ﻣ ﺩﻫﺪ‬
‫‪1‬‬ ‫;]‪A=[5 2 -1;3 -6 7;1 1 1‬‬
‫‪2‬‬ ‫;]‪b =[6;12;6‬‬
‫‪3‬‬ ‫]‪A=[A b‬‬
‫‪4‬‬ ‫= ‪A‬‬
‫‪5‬‬ ‫‪5 2 -1 6‬‬
‫‪6‬‬ ‫‪3 -6 7 12‬‬
‫‪7‬‬ ‫‪1 1 1 6‬‬

‫‪۱۹‬‬
 ‫)ﺩﺍﻧﺸ ﺪﻩ ﺭﯾﺎﺿ ﻭ ﻋﻠﻮﻡ ﮐﺎﻣﭙﯿﻮﺗﺮ(‬ ‫ﺗﻬﺮﺍﻥ(‬ ‫ﺩﺍﻧﺸ ﺎﻩ ﺻﻨﻌﺘ ﺍﻣﯿﺮﮐﺒﯿﺮ )ﭘﻠ ﺗﮑﻨﯿ‬
‫ﺗﺮﻡ ﺩﻭﻡ ‪۱۴۰۲−۱۴۰۳‬‬ ‫ﺟﺒﺮﺧﻄ ﻋﺪﺩﯼ‬
‫ﻓﺼﻞ ﺩﻭﻡ‬ ‫ﻣﺪﺭﺱ‪ :‬ﻣﻬﺪﯼ ﺩﻫﻘﺎﻥ‬

‫ﮔﺎﻡ ﺍﻭﻝ ﺣﺬﻓ ﮔﺎﻭﺱ‬

‫‪1‬‬ ‫)‪m21=-A(2 ,1)/A(1 ,1‬‬
‫‪2‬‬ ‫)‪m31=-A(3 ,1)/A(1 ,1‬‬
‫‪3‬‬ ‫)‪A(2 ,:)=A(2 ,:)+m21*A(1 ,:‬‬
‫‪4‬‬ ‫)‪A(3 ,:)=A(3 ,:)+m31*A(1 ,:‬‬

‫ﺧﺮﻭﺟ ﮔﺎﻡ ﺍﻭﻝ‬

‫‪1‬‬ ‫= ‪m21‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪-3/5‬‬
‫‪3‬‬ ‫= ‪m31‬‬
‫‪4‬‬ ‫‪-1/5‬‬
‫‪5‬‬ ‫= ‪A‬‬
‫‪6‬‬ ‫‪5 2‬‬ ‫‪-1‬‬ ‫‪6‬‬
‫‪7‬‬ ‫‪0 -36/5 38/5‬‬ ‫‪42/5‬‬
‫‪8‬‬ ‫‪1 1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪6‬‬
‫‪9‬‬ ‫= ‪A‬‬
‫‪10‬‬ ‫‪5 2‬‬ ‫‪-1‬‬ ‫‪6‬‬
‫‪11‬‬ ‫‪0 -36/5 38/5‬‬ ‫‪42/5‬‬
‫‪12‬‬ ‫‪0 3/5‬‬ ‫‪6/5‬‬ ‫‪24/5‬‬

‫ﮔﺎﻡ ﺩﻭﻡ ﺣﺬﻓ ﮔﺎﻭﺱ‬

‫‪1‬‬ ‫)‪m32=-A(3 ,2)/A(2 ,2‬‬
‫‪2‬‬ ‫)‪A(3 ,:)=A(3 ,:)+m32*A(2 ,:‬‬

‫ﺧﺰﻭﺟ ﮔﺎﻡ ﺩﻭﻡ‬

‫‪1‬‬ ‫= ‪m32‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪1/12‬‬
‫‪3‬‬ ‫= ‪A‬‬
‫‪4‬‬ ‫‪5 2‬‬ ‫‪-1‬‬ ‫‪6‬‬
‫‪5‬‬ ‫‪0 -36/5 38/5‬‬ ‫‪42/5‬‬
‫‪6‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪11/6‬‬ ‫‪11/2‬‬

‫ﺭﻭﺵ ﺣﺬﻓ ﮔﺎﻭﺱ ﺩﺭ ﺣﺎﻟﺖ ﺧﺎﺹ ‪n × n‬‬ ‫‪۲.۳‬‬

‫ﺩﺳﺘﮕﺎﻩ ﻣﻌﺎﺩﻻﺕ ﺧﻄ ‪ n × n‬ﺑﻪ ﺻﻮﺭﺕ‬ ‫ﺍﮐﻨﻮﻥ ﺁﻣﺎﺩەﺍﯾﻢ ﺗﺎ ﺭﻭﻧﺪ ﺣﺬﻓ ﮔﺎﻭﺱ ﺭﺍ ﺑﺮﺍﯼ ﯾ‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪a۱۱ x۱ + . . . + a۱n xn = b۱‬‬
‫‪‬‬
‫‪..‬‬ ‫‪...‬‬ ‫‪..‬‬ ‫‪..‬‬
‫‪‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬
‫‪‬‬
‫‪a x + · · · + a x = b‬‬
‫‪n۱ ۱‬‬ ‫‪nn n‬‬ ‫‪n‬‬

‫ﺑﯿﺎﻥ ﮐﻨﯿﻢ‪ .‬ﺍﺑﺘﺪﺍ ﻣﺎﺗﺮﯾﺲ ﺍﻓﺰﻭﺩﻩ ﺭﺍ ﺗﺸ ﯿﻞ ﻣ ﺩﻫﯿﻢ‬

‫‪‬‬ ‫)‪(۰‬‬ ‫)‪(۰‬‬ ‫)‪(۰‬‬ ‫)‪(۰‬‬ ‫‪(۰) ‬‬
‫‪a۱۱ a۱۲ a۱۳‬‬ ‫‪. . . a۱n b۱‬‬
‫)‪a(۰) a(۰) a(۰‬‬ ‫‪. . . a۲n b۲ ‬‬
‫)‪(۰‬‬ ‫)‪(۰‬‬
‫‪ ۲۱‬‬ ‫‪۲۲‬‬ ‫‪۲۳‬‬ ‫‪‬‬
‫‪[A|b] = [A(۰) |b(۰) ] =  .‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪..‬‬ ‫‪. . . ..‬‬ ‫‪.. ‬‬
‫‪.‬‬
‫‪ .‬‬ ‫‪.‬‬
‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪. ‬‬
‫)‪(۰‬‬ ‫)‪(۰‬‬ ‫)‪(۰‬‬ ‫)‪(۰‬‬ ‫)‪(۰‬‬
‫‪an۱ an۲ an۳‬‬ ‫‪. . . ann bn‬‬

‫‪۲۰‬‬
‫)ﺩﺍﻧﺸ ﺪﻩ ﺭﯾﺎﺿ ﻭ ﻋﻠﻮﻡ ﮐﺎﻣﭙﯿﻮﺗﺮ(‬ ‫ﺗﻬﺮﺍﻥ(‬ ‫ﺩﺍﻧﺸ ﺎﻩ ﺻﻨﻌﺘ ﺍﻣﯿﺮﮐﺒﯿﺮ )ﭘﻠ ﺗﮑﻨﯿ‬
‫ﺗﺮﻡ ﺩﻭﻡ ‪۱۴۰۲−۱۴۰۳‬‬ ‫ﺟﺒﺮﺧﻄ ﻋﺪﺩﯼ‬
‫ﻓﺼﻞ ﺩﻭﻡ‬ ‫ﻣﺪﺭﺱ‪ :‬ﻣﻬﺪﯼ ﺩﻫﻘﺎﻥ‬

‫ﻓﺮﺽ ﮐﻨﯿﻢ ‪ .a۱۱ = a۱۱ ̸= ۰‬ﺩﺭ ﮔﺎﻡ ﺍﻭﻝ ﺑﺎﯾﺪ ﻋﻨﺎﺻﺮ ﺯﯾﺮ ‪ a۱۱‬ﺩﺭ ﺳﺘﻮﻥ ﺍﻭﻝ ﺭﺍ ﺻﻔﺮ ﮐﻨﯿﻢ‪ .‬ﻟﺬﺍ ﻣ ﺑﺎﯾﺴﺖ ﻋﻤﻠﯿﺎﺕ ﺳﻄﺮﯼ‬
‫)‪(۰‬‬ ‫)‪(۰‬‬

‫ﻣﻘﺪﻣﺎﺗ ﺯﯾﺮ ﺭﺍ ﺭﻭﯼ ﻣﺎﺗﺮﯾﺲ ﺍﻓﺰﻭﺩﻩ ﻓﻮﻕ ﺍﻋﻤﺎﻝ ﮐﻨﯿﻢ‪:‬‬

‫)‪(۰‬‬ ‫)‪(۰‬‬ ‫)‪(۰‬‬

‫‪R۲ → R۲ + m۲۱ R۱ ,‬‬ ‫‪R۳ → R۳ + m۳۱ R۱ ,‬‬ ‫‪...‬‬ ‫‪, Rn → Rn + mn۱ R۱ ,‬‬

‫ﺑەﻃﻮﺭﯼ ﮐﻪ‬
‫)‪(۰‬‬ ‫)‪(۰‬‬ ‫)‪(۰‬‬
‫)‪(۰‬‬ ‫‪a۲۱‬‬ ‫)‪(۰‬‬ ‫‪a۳۱‬‬ ‫)‪(۰‬‬ ‫‪an۱‬‬
‫‪m۲۱‬‬ ‫‪=−‬‬ ‫)‪(۰‬‬
‫‪,‬‬ ‫‪m۳۱‬‬ ‫‪=−‬‬ ‫)‪(۰‬‬
‫‪,‬‬ ‫‪...‬‬ ‫‪, mn۱‬‬ ‫‪=−‬‬ ‫)‪(۰‬‬
‫‪,‬‬
‫‪a۱۱‬‬ ‫‪a۱۱‬‬ ‫‪a۱۱‬‬

‫ﯾﺎ ﺩﺭ ﺣﺎﻟﺖ ﮐﻠ‬

‫)‪(۰‬‬
‫‪ak۱‬‬
‫‪, k = ۲, ۳, . . . , n.‬‬
‫)‪(۰‬‬
‫‪mk۱‬‬ ‫‪=−‬‬ ‫)‪(۰‬‬
‫‪a۱۱‬‬

‫ﺑﺎ ﺍﻋﻤﺎﻝ ﻋﻤﻠﯿﺎﺕ ﺳﻄﺮﯼ ﻣﻘﺪﻣﺎﺗ ﻓﻮﻕ ﺩﺍﺭﯾﻢ‪:‬‬

‫‪‬‬ ‫)‪(۰‬‬ ‫)‪(۰‬‬ ‫)‪(۰‬‬ ‫)‪(۰‬‬ ‫)‪(۰‬‬ ‫‪‬‬
‫‪a۱۱‬‬ ‫‪a۱۲‬‬ ‫‪a۱۳‬‬ ‫‪. . . a۱n b۱‬‬
‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫‪ ۰‬‬ ‫)‪(۱‬‬ ‫)‪(۱‬‬ ‫)‪(۱‬‬ ‫)‪(۱‬‬ ‫‪‬‬
‫‪‬‬ ‫‪a۲۲‬‬ ‫‪a۲۳‬‬ ‫‪...‬‬ ‫‪a۲n‬‬ ‫‪b۲‬‬ ‫‪‬‬
‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫‪‬‬ ‫‪(۱) ‬‬
‫‪[A |b ] = ‬‬
‫‪ ۰‬‬ ‫‪b۳ ‬‬
‫)‪(۱) (۱‬‬ ‫)‪(۱‬‬ ‫)‪(۱‬‬ ‫)‪(۱‬‬
‫‪a۳۲‬‬ ‫‪a۳۳‬‬ ‫‪. . . a۳n‬‬ ‫‪‬‬
‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫‪ ..‬‬ ‫‪..‬‬ ‫‪..‬‬ ‫‪...‬‬ ‫‪..‬‬ ‫‪.. ‬‬
‫‪ .‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪. ‬‬
‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫‪۰‬‬
‫)‪(۱‬‬ ‫)‪(۱‬‬ ‫)‪(۱‬‬ ‫)‪(۱‬‬
‫‪an۲ an۳‬‬ ‫‪. . . ann bn‬‬

‫ﻭﺍﺿﺢ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﺳﻄﺮﻫﺎﯼ ﺩﻭﻡ ﺗﺎ ‪ n‬ﺍﻡ ﻣﺎﺗﺮﯾﺲ ﺍﻓﺰﻭﺩﻩ ﻓﻮﻕ ﺑەﺻﻮﺭﺕ ﺯﯾﺮ ﺣﺎﺻﻞ ﻣ ﺷﻮﻧﺪ )ﮐﻪ ﺩﺭ ﻭﺍﻗﻊ ﺑﻌﺪ ﺍﺯ ﺍﻋﻤﺎﻝ ﻋﻤﻠﯿﺎﺕ ﺳﻄﺮﯼ‬
‫ﻣﻘﺪﻣﺎﺗ ﻓﻮﻕ ﺗﻐﯿﯿﺮ ﯾﺎﻓﺘەﺍﻧﺪ(‬
‫)‪(۱‬‬ ‫)‪(۰‬‬ ‫)‪(۰) (۰‬‬
‫‪akj = akj + mk۱ a۱j , k = ۲, . . . , n, j = ۲, . . . , n,‬‬
‫)‪(۱‬‬ ‫)‪(۰‬‬ ‫)‪(۰) (۰‬‬
‫‪bk = bk + mk۱ b۱ , k = ۲, . . . , n.‬‬

‫)‪(۱‬‬ ‫)‪(۱‬‬
‫ﺩﺭ ﮔﺎﻡ ﺑﻌﺪﯼ ﺍﮔﺮ ‪ a۲۲ ̸= ۰‬ﺁﻧﮕﺎﻩ ﺑﺎﯾﺪ ﻋﻨﺎﺻﺮ ﺯﯾﺮ ‪ a۲۲‬ﺩﺭ ﺳﺘﻮﻥ ﺩﻭﻡ ﻣﺎﺗﺮﯾﺲ ﺟﺪﯾﺪ ﺭﺍ ﺻﻔﺮ ﮐﻨﯿﻢ‪ .‬ﯾﻌﻨ ﺍﺯ ﺳﻄﺮ ﺳﻮﻡ ﺗﺎ ‪ n‬ﺍﻡ ﺳﺘﻮﻥ ﺩﻭﻡ‬
‫ﻣ ﺑﺎﯾﺴﺖ ﺻﻔﺮ ﮔﺮﺩﻧﺪ‪ .‬ﺍﯾﻦ ﮐﺎﺭ ﻣ ﺗﻮﺍﻧﺪ ﺗﻮﺳﻂ ﻋﻤﻠﯿﺎﺕ ﺳﻄﺮﯼ ﻣﻘﺪﻣﺎﺗ ﺯﯾﺮ ﺍﻧﺠﺎﻡ ﺷﻮﺩ‪:‬‬

‫)‪(۱‬‬ ‫)‪(۱‬‬ ‫)‪(۱‬‬

‫‪R۳ → R۳ + m۳۲ R۲ ,‬‬ ‫‪R۴ → R۴ + m۴۲ R۲ ,‬‬ ‫‪...,‬‬ ‫‪Rn → Rn + mn۲ R۲ ,‬‬

‫ﺑەﻃﻮﺭﯼ ﮐﻪ‬
‫)‪(۱‬‬ ‫)‪(۱‬‬ ‫)‪(۱‬‬
‫)‪(۱‬‬ ‫‪a۳۲‬‬ ‫)‪(۱‬‬ ‫‪a۴۲‬‬ ‫)‪(۱‬‬ ‫‪an۲‬‬
‫‪m۳۲‬‬ ‫‪=−‬‬ ‫)‪(۱‬‬
‫‪,‬‬ ‫‪m۴۲‬‬ ‫‪=−‬‬ ‫)‪(۱‬‬
‫‪,‬‬ ‫‪...,‬‬ ‫‪mn۲‬‬ ‫‪=−‬‬ ‫)‪(۱‬‬
‫‪,‬‬
‫‪a۲۲‬‬ ‫‪a۲۲‬‬ ‫‪a۲۲‬‬

‫ﯾﺎ ﺩﺭ ﺣﺎﻟﺖ ﮐﻠ‬

‫)‪(۱‬‬
‫)‪(۱‬‬ ‫‪ak۲‬‬
‫‪mk۲‬‬ ‫‪=−‬‬ ‫)‪(۱‬‬
‫‪, k = ۳, ۴, . . . , n.‬‬
‫‪a۲۲‬‬

‫‪۲۱‬‬
‫)ﺩﺍﻧﺸ ﺪﻩ ﺭﯾﺎﺿ ﻭ ﻋﻠﻮﻡ ﮐﺎﻣﭙﯿﻮﺗﺮ(‬ ‫ﺗﻬﺮﺍﻥ(‬ ‫ﺩﺍﻧﺸ ﺎﻩ ﺻﻨﻌﺘ ﺍﻣﯿﺮﮐﺒﯿﺮ )ﭘﻠ ﺗﮑﻨﯿ‬
‫ﺗﺮﻡ ﺩﻭﻡ ‪۱۴۰۲−۱۴۰۳‬‬ ‫ﺟﺒﺮﺧﻄ ﻋﺪﺩﯼ‬
‫ﻓﺼﻞ ﺩﻭﻡ‬ ‫ﻣﺪﺭﺱ‪ :‬ﻣﻬﺪﯼ ﺩﻫﻘﺎﻥ‬

‫ﺑﺎ ﺍﻋﻤﺎﻝ ﺳﻄﺮﯼ ﻣﻘﺪﻣﺎﺗ ﻓﻮﻕ ﺩﺍﺭﯾﻢ‪:‬‬

‫‪‬‬ ‫)‪(۰‬‬ ‫)‪(۰‬‬ ‫)‪(۰‬‬ ‫)‪(۰‬‬ ‫)‪(۰‬‬
‫‪‬‬
‫‪a‬‬ ‫‪a۱۲‬‬ ‫‪a۱۳‬‬ ‫‪...‬‬ ‫‪a۱n‬‬ ‫‪b۱‬‬
‫‪ ۱۱‬‬ ‫‪(۱) ‬‬
‫‪ ۰‬‬ ‫)‪(۱‬‬
‫‪a۲۲‬‬
‫)‪(۱‬‬
‫‪a۲۳‬‬ ‫‪...‬‬
‫)‪(۱‬‬
‫‪a۲n‬‬ ‫‪b۲ ‬‬
‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫‪ ۰‬‬ ‫‪۰‬‬
‫)‪(۲‬‬ ‫)‪(۲‬‬
‫‪b۳ ‬‬
‫)‪(۲‬‬
‫‪‬‬ ‫‪a۳۳‬‬ ‫‪...‬‬ ‫‪a۳n‬‬ ‫‪‬‬
‫‪[A(۲) |b(۲) ] = ‬‬ ‫)‪(۲‬‬ ‫)‪(۲‬‬ ‫‪(۲) ‬‬
‫‪ ۰‬‬ ‫‪۰‬‬ ‫‪a۴۳‬‬ ‫‪...‬‬ ‫‪a۴n‬‬ ‫‪b۴ ‬‬
‫‪ .‬‬ ‫‪..‬‬ ‫‪..‬‬ ‫‪..‬‬ ‫‪.. ‬‬
‫‪ .‬‬ ‫‪..‬‬ ‫‪‬‬
‫‪ .‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪. ‬‬
‫)‪(۲‬‬ ‫)‪(۲‬‬ ‫)‪(۲‬‬
‫‪۰‬‬ ‫‪۰‬‬ ‫‪an۳‬‬ ‫‪. . . ann bn‬‬

‫ﻭﺍﺿﺢ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﺳﻄﺮﻫﺎﯼ ﺳﻮﻡ ﺗﺎ ‪ n‬ﺍﻡ ﻣﺎﺗﺮﯾﺲ ﺍﻓﺰﻭﺩﻩ ﻓﻮﻕ ﺑەﺻﻮﺭﺕ ﺯﯾﺮ ﺣﺎﺻﻞ ﻣ ﺷﻮﻧﺪ )ﮐﻪ ﺩﺭ ﻭﺍﻗﻊ ﺑﻌﺪ ﺍﺯ ﺍﻋﻤﺎﻝ ﻋﻤﻠﯿﺎﺕ ﺳﻄﺮﯼ‬
‫ﻣﻘﺪﻣﺎﺗ ﻓﻮﻕ ﺗﻐﯿﯿﺮ ﯾﺎﻓﺘەﺍﻧﺪ(‬
‫)‪(۲‬‬ ‫)‪(۱‬‬ ‫)‪(۱) (۱‬‬
‫‪akj = akj + mk۲ a۲j , k = ۳, . . . , n, j = ۳, . . . , n,‬‬
‫)‪(۲‬‬ ‫)‪(۱‬‬ ‫)‪(۱) (۱‬‬
‫‪bk = bk + mk۲ b۲ , k = ۳, ۴, . . . , n.‬‬

‫ﺩﺭ ﻧﻬﺎﯾﺖ ﺑﺎ ﺍﺩﺍﻣﻪ ﺭﻭﻧﺪ ﻓﻮﻕ‪ ،‬ﺑﻌﺪ ﺍﺯ )‪ (n − ۱‬ﮔﺎﻡ‪ ،‬ﺑﻪ ﻣﺎﺗﺮﯾﺲ ﺍﻓﺰﻭﺩﻩ ﺯﯾﺮ ﻣ ﺭﺳﯿﻢ ﮐﻪ ﻣﺎﺗﺮﯾﺲ ﺿﺮﺍﯾﺐ ﺑﻪ ﺷ ﻞ ﺑﺎﻻ ﻣﺜﻠﺜ ﺗﺒﺪﯾﻞ ﺷﺪﻩ‬
‫)‪ (۰) (۰) (۰‬‬ ‫ﺍﺳﺖ‪:‬‬
‫)‪(۰‬‬ ‫‪(۰) ‬‬
‫‪a۱۱ a۱۲ a۱۳ . . . a۱n‬‬ ‫‪b۱‬‬
‫‪‬‬ ‫)‪(۱‬‬ ‫)‪(۱‬‬ ‫)‪(۱‬‬ ‫‪(۱) ‬‬
‫‪ ۰ a۲۲ a۲۳ . . . a۲n‬‬ ‫‪b۲ ‬‬
‫‪‬‬ ‫‪(۲) ‬‬
‫‪[A(n−۱) |b(n−۱) ] = ‬‬ ‫‪b۳ ‬‬
‫)‪(۲‬‬ ‫)‪(۲‬‬
‫‪ ۰‬‬ ‫‪۰ a۳۳ . . . a۳n‬‬ ‫‪‬‬
‫‪ ..‬‬ ‫‪..‬‬ ‫‪..‬‬ ‫‪..‬‬ ‫‪..‬‬ ‫‪.. ‬‬
‫‪ .‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪. ‬‬
‫)‪(n−۱‬‬ ‫)‪(n−۱‬‬
‫‪۰‬‬ ‫‪۰‬‬ ‫‪۰‬‬ ‫‪. . . ann‬‬ ‫‪bn‬‬
‫ﺣﺎﻝ ﺍﯾﻦ ﺩﺳﺘﮕﺎﻩ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺻﻮﺭﺕ ﺟﺎﯾ ﺬﺍﺭﯼ ﭘﺴﺮﻭ ﺣﻞ ﻣ ﮐﻨﯿﻢ‬

‫)‪(n−۱‬‬
‫‪bn‬‬
‫)‪a(n−۱‬‬
‫‪nn‬‬ ‫)‪xn = b(n−۱‬‬
‫‪n‬‬ ‫⇒‬ ‫= ‪xn‬‬ ‫)‪(n−۱‬‬
‫)‪(۱۱‬‬
‫‪ann‬‬
‫)‪(j−۱‬‬ ‫‪Pn‬‬ ‫)‪(j−۱‬‬
‫‪bj‬‬ ‫‪−‬‬ ‫‪k=j+۱ ajk‬‬ ‫‪xk‬‬
‫= ‪xj‬‬ ‫)‪(j−۱‬‬
‫‪,‬‬ ‫‪j = n − ۱, n − ۲, . . . , ۲, ۱.‬‬ ‫)‪(۱۲‬‬
‫‪ajj‬‬

‫ﻣﺜﺎﻝ ‪۲.۱۶‬‬

‫ﺩﺳﺘﮕﺎﻩ ﻣﻌﺎﺩﻻﺕ ﺧﻄ ﺯﯾﺮ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺭﻭﺵ ﺣﺬﻓ ﮔﺎﻭﺱ ﺣﻞ ﮐﻨﯿﺪ‪.‬‬

‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬ ‫‪۹x۱ + x۲ − x۴ = ۳۸‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪−x − x + x = −۵‬‬
‫‪۱‬‬ ‫‪۳‬‬ ‫‪۴‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬ ‫‪x۱ + x۲ + x۳ + ۲x۴ = ۱۱‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪x − x = ۲‬‬
‫‪۲‬‬ ‫‪۴‬‬

‫ﺣﻞ‪ :‬ﺍﺑﺘﺪﺍ ﻣﺎﺗﺮﯾﺲ ﺍﻓﺰﻭﺩﻩ ﺯﯾﺮ ﺭﺍ ﺗﺸ ﯿﻞ ﻣ ﺩﻫﯿﻢ‪.‬‬

‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫‪۹‬‬ ‫‪۱ ۰ −۱ ۳۸‬‬
‫‪‬‬ ‫‪−۱‬‬ ‫‪۰ −۱ ۱ −۵ ‬‬
‫‪[A(۰) |b(۰) ] = [A|b] = ‬‬
‫‪۱‬‬
‫‪‬‬
‫‪۱ ۱‬‬ ‫‪۲ ۱۱ ‬‬
‫‪۰‬‬ ‫‪۱ ۰ −۱ ۲‬‬

‫‪۲۲‬‬
‫)ﺩﺍﻧﺸ ﺪﻩ ﺭﯾﺎﺿ ﻭ ﻋﻠﻮﻡ ﮐﺎﻣﭙﯿﻮﺗﺮ(‬ ‫ﺗﻬﺮﺍﻥ(‬ ‫ﺩﺍﻧﺸ ﺎﻩ ﺻﻨﻌﺘ ﺍﻣﯿﺮﮐﺒﯿﺮ )ﭘﻠ ﺗﮑﻨﯿ‬
‫ﺗﺮﻡ ﺩﻭﻡ ‪۱۴۰۲−۱۴۰۳‬‬ ‫ﺟﺒﺮﺧﻄ ﻋﺪﺩﯼ‬
‫ﻓﺼﻞ ﺩﻭﻡ‬ ‫ﻣﺪﺭﺱ‪ :‬ﻣﻬﺪﯼ ﺩﻫﻘﺎﻥ‬

‫)‪(۰‬‬
‫ﭼﻮﻥ ‪ a۱۱ = a۱۱ = ۹ ̸= ۰‬ﭘﺲ ﻋﻤﻠﯿﺎﺕ ﺣﺬﻓ ﮔﺎﻭﺱ ﺑﺪﻭﻥ ﻫﯿﭻ ﻣﺸ ﻠ ﻣ ﺗﻮﺍﻧﺪ ﺷﺮﻭﻉ ﺷﻮﺩ‪ .‬ﺍﺑﺘﺪﺍ ﺿﺮﺏ ﮔﺮ ﻫﺎ ﺭﺍ ﺩﺭ ﺍﻭﻟﯿﻦ ﮔﺎﻡ ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ‬
‫ﻣ ﮐﻨﯿﻢ‪:‬‬

‫)‪(۰‬‬
‫)‪(۰‬‬ ‫‪a۲۱‬‬ ‫‪−۱‬‬ ‫‪۱‬‬
‫‪m۲۱ = −‬‬ ‫‪=−‬‬ ‫=‬
‫)‪(۰‬‬
‫‪a۱۱‬‬ ‫‪۹‬‬ ‫‪۹‬‬
‫)‪(۰‬‬
‫)‪(۰‬‬ ‫‪a۳۱‬‬ ‫‪۱‬‬
‫= ‪m۳۱‬‬ ‫)‪− (۰‬‬ ‫‪=−‬‬
‫‪a۱۱‬‬ ‫‪۹‬‬
‫)‪(۰‬‬
‫‪a‬‬ ‫‪۰‬‬
‫‪− ۴۱‬‬
‫)‪(۰‬‬
‫= ‪m۴۱‬‬ ‫‪=−‬‬ ‫‪=۰‬‬
‫)‪(۰‬‬
‫‪a۱۱‬‬ ‫‪۹‬‬

‫ﻭﺍﺿﺢ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﺳﻄﺮ ﺁﺧﺮ ﻫﯿﭻ ﺗﻐﯿﯿﺮﯼ ﻧﻤ ﮐﻨﺪ‪ .‬ﺑﺎ ﺍﻋﻤﺎﻝ ﻋﻤﻠﯿﺎﺕ ﺳﻄﺮﯼ ﻣﻘﺪﻣﺎﺗ ﺯﯾﺮ ﺩﺍﺭﯾﻢ‪:‬‬

‫‪۱‬‬ ‫‪۱‬‬
‫‪R۲ + R۱ → R۲ ,‬‬ ‫‪R ۳ − R۱ → R ۳‬‬
‫‪۹‬‬ ‫‪۹‬‬

‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫‪۹‬‬ ‫‪۱‬‬ ‫‪۰‬‬ ‫‪−۱ ۳۸‬‬
‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫‪۰‬‬ ‫‪۱‬‬
‫‪۹‬‬ ‫‪−۱ ۸۹ − ۹۷ ‬‬
‫‪[A(۱) |b(۱) ] = ‬‬ ‫‪۶۱‬‬ ‫‪‬‬
‫‪۰‬‬ ‫‪۸‬‬
‫‪۱‬‬ ‫‪۱۹‬‬
‫‪۹ ‬‬
‫‪۹‬‬ ‫‪۹‬‬
‫‪۰‬‬ ‫‪۱‬‬ ‫‪۰ −۱ ۲‬‬
‫)‪(۱‬‬ ‫‪۱‬‬
‫= ‪ a۲۲‬ﺍﺳﺖ ﻭ ﺑﺎﯾﺪ ﺩﺭﺍﯾﻪ ﻫﺎﯼ ﺯﯾﺮ ﺁﻥ ﺩﺭ ﺳﺘﻮﻥ ﺩﻭﻡ ﺻﻔﺮ ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﺿﺮﺑ ﺮ ﻫﺎ ﺩﺭ ﺍﯾﻦ ﮔﺎﻡ ﺑﻪ ﺻﻮﺭﺕ‬ ‫‪۹‬‬ ‫ﺩﺭ ﺍﯾﻦ ﻣﺮﺣﻠﻪ ﻋﻨﺼﺮ ﻣﺤﻮﺭﯼ ‪̸= ۰‬‬
‫ﺯﯾﺮﻧﺪ‪:‬‬
‫)‪(۱‬‬ ‫‪۸‬‬ ‫)‪(۱‬‬
‫)‪(۱‬‬ ‫‪a۳۲‬‬ ‫‪۹‬‬ ‫)‪(۱‬‬ ‫‪a۴۲‬‬ ‫‪۱‬‬
‫‪m۳۲‬‬ ‫‪=−‬‬ ‫)‪(۱‬‬
‫‪=−‬‬ ‫‪۱‬‬
‫‪= −۸,‬‬ ‫‪m۴۲‬‬ ‫‪=−‬‬ ‫)‪(۱‬‬
‫‪= − ۱ = −۹‬‬
‫‪a۲۲‬‬ ‫‪۹‬‬ ‫‪a۲۲‬‬ ‫‪۹‬‬

‫ﺑﻨﺎﺑﺮﺍﯾﻦ ﺑﺎ ﺍﻋﻤﺎﻝ ﻋﻤﻠﯿﺎﺕ ﺳﻄﺮﯼ ﻣﻘﺪﻣﺎﺗ ﺯﯾﺮ ﺑﺮ ﺭﻭﯼ ﻣﺎﺗﺮﯾﺲ ﺍﻓﺰﻭﺩﻩ ﻓﻮﻕ ﺩﺍﺭﯾﻢ‪:‬‬

‫‪R۳ − ۸R۲ → R۳ ,‬‬ ‫‪R۴ − ۹R۲ → R۴‬‬

‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫‪۹ ۱ ۰ −۱ ۳۸‬‬
‫‪۰ ۱ −۱ ۸ − ۷ ‬‬
‫‪[A(۲) |b(۲) ] = ‬‬ ‫‪۹‬‬ ‫‪۹‬‬ ‫‪۹‬‬
‫‪۰ ۰ ۹ −۵ ۱۳ ‬‬
‫‪۰ ۰ ۹ −۹ ۹‬‬
‫)‪(۲‬‬ ‫)‪(۲‬‬
‫ﺩﺭ ﮔﺎﻡ ﺳﻮﻡ ﺑﺎﯾﺪ ﺯﯾﺮ ﺩﺭﺍﯾﻪ ﻣﺤﻮﺭﯼ ‪ a۳۳ = ۹ ̸= ۰‬ﺭﺍ ﺻﻔﺮ ﮐﻨﯿﻢ‪ .‬ﮐﺎﻓ ﺍﺳﺖ ﺿﺮﺑ ﺮ ‪ m۴۳‬ﺭﺍ ﺑﻪ ﺻﻮﺭﺕ ﺯﯾﺮ ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﮐﻨﯿﻢ‪.‬‬

‫)‪(۲‬‬
‫)‪(۲‬‬ ‫‪a۴۳‬‬ ‫‪۹‬‬
‫‪m۴۳ = −‬‬ ‫‪=−‬‬ ‫‪= −۱‬‬
‫)‪(۲‬‬
‫‪a۳۳‬‬ ‫‪۹‬‬

‫ﻟﺬﺍ ﺑﺎ ﺍﻋﻤﺎﻝ ﻋﻤﻠﯿﺎﺕ ﺳﻄﺮﯼ ﻣﻘﺪﻣﺎﺗ ‪ R۴ − R۳ → R۴‬ﺑﺮ ﺭﻭﯼ ﻣﺎﺗﺮﯾﺲ ﺍﻓﺰﻭﺩﻩ ] )‪ [A(۲) |b(۲‬ﺩﺍﺭﯾﻢ‪:‬‬

‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫‪۹ ۱ ۰‬‬ ‫‪−۱‬‬ ‫‪۳۸‬‬
‫‪‬‬ ‫‪۰ ۱۹ −۱‬‬ ‫‪۸‬‬
‫‪− ۹۷ ‬‬
‫‪[A(۳) |b(۳) ] = ‬‬
‫‪۰ ۰ ۹‬‬
‫‪۹‬‬ ‫‪‬‬
‫‪−۵ ۱۳ ‬‬
‫‪۰ ۰ ۰‬‬ ‫‪−۴ −۴‬‬

‫‪۲۳‬‬
‫)ﺩﺍﻧﺸ ﺪﻩ ﺭﯾﺎﺿ ﻭ ﻋﻠﻮﻡ ﮐﺎﻣﭙﯿﻮﺗﺮ(‬ ‫ﺗﻬﺮﺍﻥ(‬ ‫ﺩﺍﻧﺸ ﺎﻩ ﺻﻨﻌﺘ ﺍﻣﯿﺮﮐﺒﯿﺮ )ﭘﻠ ﺗﮑﻨﯿ‬
‫ﺗﺮﻡ ﺩﻭﻡ ‪۱۴۰۲−۱۴۰۳‬‬ ‫ﺟﺒﺮﺧﻄ ﻋﺪﺩﯼ‬
‫ﻓﺼﻞ ﺩﻭﻡ‬ ‫ﻣﺪﺭﺱ‪ :‬ﻣﻬﺪﯼ ﺩﻫﻘﺎﻥ‬

‫ﺑﺎ ﺣﻞ ﺩﺳﺘﮕﺎﻩ ﺍﺧﯿﺮ ﺑﻪ ﺻﻮﺭﺕ ﭘﺴﺮﻭ ﺩﺍﺭﯾﻢ‪:‬‬

‫‪−۴‬‬
‫= ‪x۴‬‬ ‫‪=۱‬‬
‫‪−۴‬‬
‫‪۱۳ + ۵x۴‬‬ ‫‪۱۳ + ۵‬‬ ‫‪۱۸‬‬
‫= ‪x۳‬‬ ‫=‬ ‫=‬ ‫‪=۲‬‬
‫‪۹‬‬ ‫‪۹‬‬ ‫‪۹‬‬
‫‪−۷‬‬
‫‪− ۸۹ x۴ + x۳‬‬
‫‪x۲ = ۹‬‬ ‫‪۱‬‬
‫‪= −۷ − ۸x۴ + ۹x۳ = −۷ − ۸ + ۱۸ = ۳‬‬
‫‪۹‬‬
‫‪۳۸ + x۴ − x۲‬‬ ‫‪۳۸ + ۱ − ۳‬‬ ‫‪۳۶‬‬
‫= ‪x۱‬‬ ‫=‬ ‫=‬ ‫‪=۴‬‬
‫‪۹‬‬ ‫‪۹‬‬ ‫‪۹‬‬
‫ﻟﺬﺍ ﺟﻮﺍﺏ ﺩﺳﺘﮕﺎﻩ ﺑﻪ ﺻﻮﺭﺕ ‪ X = [x۱ , x۲ , x۳ , x۴ ]T = [۴, ۳, ۲, ۱]T‬ﺗﻌﯿﯿﻦ ﻣ ﮔﺮﺩﺩ‪.‬‬

‫ﻣﺜﺎﻝ ‪۲.۱۷‬‬

‫ﺭﻭﺵ ﺣﺬﻓ ﮔﺎﻭﺱ ﺭﺍ ﺭﻭﯼ ﻣﺎﺗﺮﯾﺲ ﺍﻓﺰﻭﺩﻩ ﺯﯾﺮ ﺍﻋﻤﺎﻝ ﮐﻨﯿﺪ‪.‬‬

‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫‪۲ ۱ ۱ ۱‬‬
‫‪ ۶ ۲ ۱ −۱ ‬‬
‫‪−۲ ۲ ۱ ۷‬‬

‫ﺣﻞ‪:‬‬
‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫‪۲ ۱ ۱ ۱‬‬ ‫‪۲‬‬ ‫‪۱‬‬ ‫‪۱ ۱‬‬ ‫‪۲ ۱‬‬ ‫‪۱‬‬ ‫‪۱‬‬
‫‪R۲ −۳R۱ →R۲‬‬ ‫‪R۳ +۳R۲ →R۳‬‬
‫‪ ۶ ۲ ۱ −۱  −‬‬
‫‪−−−−−−−→ ۰‬‬ ‫‪−۱‬‬ ‫‪−۲ −۴  −−−−−−−−→ ۰ −۱‬‬ ‫‪−۲ −۴ ‬‬
‫‪R۱ +R۳ →R۳‬‬
‫‪−۲ ۲ ۱ ۷‬‬ ‫‪۰‬‬ ‫‪۳‬‬ ‫‪۲ ۸‬‬ ‫‪۰ ۰‬‬ ‫‪−۴ −۴‬‬

‫ﺍﮐﻨﻮﻥ ﺑﺎ ﺟﺎﯾ ﺬﺍﺭﯼ ﭘﺴﺮﻭ ﺟﻮﺍﺏ ﻣﺴﺎﻟﻪ ﺭﺍ ﻣ ﯾﺎﺑﯿﻢ‪:‬‬

‫‪−۴‬‬ ‫‪−۴ + ۲x۳‬‬ ‫‪−۴ + ۲‬‬ ‫‪۱ − x۳ − x۲‬‬ ‫‪۱−۱−۲‬‬
‫= ‪x۳‬‬ ‫‪= ۱,‬‬ ‫= ‪x۲‬‬ ‫=‬ ‫‪= ۲,‬‬ ‫= ‪x۱‬‬ ‫=‬ ‫‪= −۱.‬‬
‫‪−۴‬‬ ‫‪−۱‬‬ ‫‪−۱‬‬ ‫‪۲‬‬ ‫‪۲‬‬

‫‪ ۳.۳‬ﭘﯿﭽﯿﺪﮔ ﻣﺤﺎﺳﺒﺎﺗ ﺭﻭﺵ ﺣﺬﻓ ﮔﺎﻭﺱ‬

‫ﺍﮐﻨﻮﻥ ﻗﺼﺪ ﺩﺍﺭﯾﻢ ﺣﺠﻢ ﻋﻤﻠﯿﺎﺕ ﺭﻭﺵ ﺣﺬﻓ ﮔﺎﻭﺱ ﺭﺍ ﺑﺮﺁﻭﺭﺩ ﮐﻨﯿﻢ‪ .‬ﻗﺒﻞ ﺍﺯ ﺁﻥ ﺑﻪ ﻣﻌﺮﻓ ﻧﻤﺎﺩ ‪ O‬ﺑﺰﺭﮒ ﻣ ﭘﺮﺩﺍﺯﯾﻢ‪.‬‬

‫ﺗﻌﺮﯾﻒ ‪۲.۳‬‬

‫ﻧﻤﺎﺩ ‪ O‬ﺑﺰﺭﮒ ﺑﺮﺍﯼ ﺗﻮﺻﯿﻒ ﺭﻓﺘﺎﺭ ﺣﺪ ﯾ ﺗﺎﺑﻊ ﺩﺭ ﺑﯽ ﻧﻬﺎﯾﺖ ﺍﺳﺘﻔﺎﺩﻩ ﻣ ﺷﻮﺩ ﻭ ﻧﺸﺎﻥ ﺩﻫﻨﺪﻩ ﻣﺮﺗﺒﻪ ﺭﺷﺪ )‪ (Order of growth‬ﯾ‬
‫ﺗﺎﺑﻊ ﺍﺳﺖ‪ .‬ﺑﻪ ﺻﻮﺭﺕ ﺗﻌﺮﯾﻒ ﺩﻗﯿﻖ ﺭﯾﺎﺿ ﻭﻗﺘ ﺗﻮﺻﯿﻒ ﺗﺎﺑﻊ ‪ f‬ﺩﺭ ﺑﯽ ﻧﻬﺎﯾﺖ ﻣﺪ ﻧﻈﺮ ﺍﺳﺖ ﻣ ﻧﻮﯾﺴﯿﻢ‪:‬‬

‫)‪f ∈ O(g) ⇔ ∃ c, n۰ ∈ R : ∀ n ≥ n۰ : ۰ ≤ f (n) ≤ cg(n‬‬

‫ﺟﺎﯾﯽ ﺑﻪ ﺑﻌﺪ ﺭﺷﺪ ﺗﺎﺑﻊ ‪ f‬ﻫﻤﺎﻧﻨﺪ ﺗﺎﺑﻊ ‪ g‬ﺧﻮﺍﻫﺪ ﺑﻮﺩ‪.‬‬ ‫ﮐﻪ ‪ g‬ﺗﺎﺑﻌ ﻓﺮﺿ ﺍﺳﺖ‪ .‬ﺑﻪ ﻋﺒﺎﺭﺕ ﺳﺎﺩﻩ ﺗﺮ ﺍﺯ ﯾ‬

‫ﻣﺜﺎﻝ ‪۲.۱۸‬‬

‫ﻓﺮﺽ ﮐﻨﯿﺪ ‪ f (n) = ۲۱ n۲ + n‬ﺁﻧﮕﺎﻩ ﻣ ﻧﻮﯾﺴﯿﻢ ) ‪ ،f ∈ O(n۲‬ﯾﻌﻨ ﺍﺯ ﺟﺎﯾﯽ ﺑﻪ ﺑﻌﺪ ﺭﺷﺪ ﺗﺎﺑﻊ ‪ f‬ﻫﻤﺎﻧﻨﺪ ﺗﺎﺑﻊ ‪ g(n) = n۲‬ﺧﻮﺍﻫﺪ‬
‫ﺑﻮﺩ‪.‬‬

‫‪۲۴‬‬
‫)ﺩﺍﻧﺸ ﺪﻩ ﺭﯾﺎﺿ ﻭ ﻋﻠﻮﻡ ﮐﺎﻣﭙﯿﻮﺗﺮ(‬ ‫ﺗﻬﺮﺍﻥ(‬ ‫ﺩﺍﻧﺸ ﺎﻩ ﺻﻨﻌﺘ ﺍﻣﯿﺮﮐﺒﯿﺮ )ﭘﻠ ﺗﮑﻨﯿ‬
‫ﺗﺮﻡ ﺩﻭﻡ ‪۱۴۰۲−۱۴۰۳‬‬ ‫ﺟﺒﺮﺧﻄ ﻋﺪﺩﯼ‬
‫ﻓﺼﻞ ﺩﻭﻡ‬ ‫ﻣﺪﺭﺱ‪ :‬ﻣﻬﺪﯼ ﺩﻫﻘﺎﻥ‬

‫ﺗﻮﺟﻪ ‪۲.۱۲‬‬

‫ﺭﺍﯾﺞ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﺍﺯ ﺑﯿﻦ ﻧﻤﺎﺩ ﻫﺎﯼ‬

‫‪۱‬‬ ‫‪۱‬‬
‫‪O( n۳ ),‬‬ ‫‪O( n۳ + ۲n۲ ),‬‬ ‫) ‪O(n۳‬‬
‫‪۲‬‬ ‫‪۲‬‬
‫ﺗﻨﻬﺎ ﺍﺯ ) ‪ O(n۳‬ﺍﺳﺘﻔﺎﺩﻩ ﮐﻨﯿﻢ ﭼﻮﻥ ﺑﺮﺍﯼ ﻭﻗﺘ ﮐﻪ ‪ n‬ﺧﯿﻠ ﺑﺰﺭﮒ ﺍﺳﺖ ﺗﻨﻬﺎ ﻋﺎﻣﻞ ‪ n۳‬ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﺭﺷﺪ ﺍﺻﻠ ﺗﺎﺑﻊ ﺭﺍ ﻧﺸﺎﻥ ﻣ ﺩﻫﺪ ﻭ‬
‫ﺟﻤﻼﺕ ﻣﺮﺗﺒﻪ ﭘﺎﯾﯿﻦ ﺩﺭ ﻋﻤﻞ ﻣﻐﻠﻮﺏ ﺁﻥ ﺧﻮﺍﻫﻨﺪ ﺷﺪ‪.‬‬

‫ﻗﻀﯿﻪ ‪۲.۲‬‬

‫ﭘﯿﭽﯿﺪﮔ ﻣﺤﺎﺳﺒﺎﺗ ﺭﻭﺵ ﺣﺬﻓ ﮔﺎﻭﺱ ﺑﺮﺍﯼ ﺣﻞ ﺩﺳﺘﮕﺎﻩ ‪ AX = b‬ﮐﻪ ‪ A‬ﻣﺎﺗﺮﯾﺴ ‪ n × n‬ﺍﺳﺖ ) ‪ O(n۳‬ﺍﺳﺖ‪.‬‬

‫ﺍﺛﺒﺎﺕ‪ :‬ﺑﺮﺍﯼ ﺑﺮﺭﺳ ﭘﯿﭽﯿﺪﮔ ﻣﺤﺎﺳﺒﺎﺗ ﺭﻭﺵ ﻫﺎﯼ ﺣﺬﻓ ﮔﺎﻭﺱ ﺑﺎﯾﺪ ﺗﻌﺪﺍﺩ ﻋﻤﻠﯿﺎﺕ ﺭﯾﺎﺿ ﺭﺍ ﮐﻪ ﺍﻧﺠﺎﻡ ﺩﺍﺩﻩ ﺍﯾﻢ ﺑﺮﺁﻭﺭﺩ ﮐﻨﯿﻢ‪ .‬ﺑﻪ ﻃﻮﺭ‬
‫ﮐﻠ ‪ ،‬ﺭﻭﺵ ﺣﺬﻓ ﮔﺎﻭﺱ ﺩﺍﺭﺍﯼ ﺩﻭ ﻣﺮﺣﻠﻪ ﻣ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫‪ .۱‬ﻣﺮﺣﻠﻪ ﺣﺬﻓ‬

‫‪X‬‬
‫‪n−۱‬‬
‫‪n۳ − n‬‬
‫= ))‪((n − k)(n − k + ۱‬‬ ‫ﺟﻤﻊ‬
‫‪۳‬‬
‫‪k=۱‬‬

‫‪X‬‬
‫‪n−۱‬‬
‫‪n۳ − n‬‬
‫= ))‪((n − k)(n − k + ۱‬‬ ‫ﺿﺮﺏ‬
‫‪۳‬‬
‫‪k=۱‬‬

‫‪X‬‬
‫‪n−۱‬‬
‫)‪n(n − ۱‬‬
‫= )‪((n − k) × ۱‬‬ ‫ﺗﻘﺴﯿﻢ‬
‫‪۲‬‬
‫‪k=۱‬‬

‫‪ .۲‬ﻣﺮﺣﻠﻪ ﺟﺎﯾ ﺬﺍﺭﯼ‬

‫)‪n(n − ۱‬‬
‫= )‪۱ + ۲ + · · · + (n − ۱‬‬ ‫ﺟﻤﻊ‬
‫‪۲‬‬
‫)‪n(n − ۱‬‬
‫= )‪۱ + ۲ + · · · + (n − ۱‬‬ ‫ﺿﺮﺏ‬
‫‪۲‬‬
‫‪۱ + ۱ + ··· + ۱ = n‬‬ ‫ﺗﻘﺴﯿﻢ‬

‫‪ .۳‬ﻃﺮﻑ ﺭﺍﺳﺖ‬

‫)‪n(n − ۱‬‬ ‫)‪n(n − ۱‬‬

‫‪,‬ﺟﻤﻊ‬ ‫‪,‬ﺿﺮﺏ‬ ‫‪۰‬‬ ‫ﺗﻘﺴﯿﻢ‬
‫‪۲‬‬ ‫‪۲‬‬

‫ﮐﻞ ﻋﻤﻠﯿﺎﺕ ﻋﺒﺎﺭﺗﺴﺖ ﺍﺯ‪:‬‬

‫)‪n(n − ۱) n۳ − n n(n − ۱‬‬ ‫‪n۳ + ۳n۲ − ۴n‬‬

‫‪+‬‬ ‫‪+‬‬ ‫=‬ ‫ﺟﻤﻊ‬
‫‪۲‬‬ ‫‪۳‬‬ ‫‪۲‬‬ ‫‪۳‬‬
‫)‪n(n − ۱) n۳ − n n(n − ۱‬‬ ‫‪n۳ + ۳n۲ − ۴n‬‬
‫‪+‬‬ ‫‪+‬‬ ‫=‬ ‫ﺿﺮﺏ‬
‫‪۲‬‬ ‫‪۳‬‬ ‫‪۲‬‬ ‫‪۳‬‬
‫)‪n(n − ۱‬‬ ‫‪n۲ + n‬‬
‫‪n+‬‬ ‫=‪+۰‬‬ ‫ﺗﻘﺴﯿﻢ‬
‫‪۲‬‬ ‫‪۲‬‬

‫‪۲۵‬‬
‫)ﺩﺍﻧﺸ ﺪﻩ ﺭﯾﺎﺿ ﻭ ﻋﻠﻮﻡ ﮐﺎﻣﭙﯿﻮﺗﺮ(‬ ‫ﺗﻬﺮﺍﻥ(‬ ‫ﺩﺍﻧﺸ ﺎﻩ ﺻﻨﻌﺘ ﺍﻣﯿﺮﮐﺒﯿﺮ )ﭘﻠ ﺗﮑﻨﯿ‬
‫ﺗﺮﻡ ﺩﻭﻡ ‪۱۴۰۲−۱۴۰۳‬‬ ‫ﺟﺒﺮﺧﻄ ﻋﺪﺩﯼ‬
‫ﻓﺼﻞ ﺩﻭﻡ‬ ‫ﻣﺪﺭﺱ‪ :‬ﻣﻬﺪﯼ ﺩﻫﻘﺎﻥ‬

‫‪n۳ + ۳n۲ − ۴n‬‬ ‫‪n۲ + n‬‬ ‫‪۲‬‬ ‫‪۵‬‬ ‫‪۱۳‬‬

‫= ﮐﻞ ﺗﻘﺴﯿﻢ ‪ +‬ﮐﻞ ﺿﺮﺏ ‪ +‬ﮐﻞ ﺟﻤﻊ = ﮐﻞ ﻋﻤﻠﯿﺎﺕ‬ ‫‪×۲+‬‬ ‫‪= n۳ + n۲ − n‬‬
‫‪۳‬‬ ‫‪۲‬‬ ‫‪۳‬‬ ‫‪۲‬‬ ‫‪۶‬‬
‫ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻣﻮﺍﺭﺩ ﺑﺎﻻ ﻣﯿﺘﻮﺍﻥ ﺩﯾﺪ ﮐﻪ ﭘﯿﭽﯿﺪﮔ ﻣﺤﺎﺳﺒﺎﺗ ﺭﻭﺵ ﺣﺬﻓ ﮔﺎﻭﺱ ) ‪ O(n۳‬ﺍﺳﺖ‪.‬‬
‫‪۳‬‬ ‫‪۲‬‬
‫ﻧﺸﺎﻥ ﺩﻫﯿﺪ ﮐﻞ ﻋﻤﻠﯿﺎﺕ ﻣﺮﺑﻮﻁ ﺑﻪ ﺟﻤﻊ ﯾﻌﻨ ‪ n +۳n۳ −۴n‬ﺑﺮﺍﯼ ﻫﺮ ‪ n ∈ N‬ﻋﺪﺩﯼ ﺻﺤﯿﺢ ﺍﺳﺖ‪.‬‬

‫ﻣﻘﺎﯾﺴﻪ ﺯﻣﺎﻥ ﺍﺟﺮﺍﯼ ﻋﻤﻠﯿﺎﺕ ﺩﺭ ﺩﻭ ﺭﻭﺵ ﺣﺬﻓ ﮔﺎﻭﺱ ﻭ ﮐﺮﺍﻣﺮ‬ ‫‪۴.۳‬‬

‫ﻓﺮﺽ ﮐﻨﯿﺪ ﮐﺎﻣﭙﯿﻮﺗﺮﯼ ﺩﺍﺭﯾﻢ ﮐﻪ ﺩﺭ ﻫﺮ ﺛﺎﻧﯿﻪ ‪ ۱‬ﻣﯿﻠﯿﺎﺭﺩ ﻋﻤﻠﯿﺎﺕ ﺭﺍ ﺍﻧﺠﺎﻡ ﻣ ﺩﻫﺪ‪.‬‬

‫ﺑﺮﺗﺮﯼ ﺭﻭﺵ ﺣﺬﻓ ﮔﺎﻭﺱ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺭﻭﺵ ﮐﺮﺍﻣﺮ ﻣﺸﻬﻮﺩ ﺍﺳﺖ‪.‬‬

‫ﺩﺳﺘﮕﺎﻩ ﭘﺎﯾﯿﻦ ﻣﺜﻠﺜ‬ ‫‪ ۵.۳‬ﺗﺒﺪﯾﻞ ﺩﺳﺘﮕﺎﻩ ‪ AX = b‬ﺑﻪ ﯾ‬

‫ﻫﻤﺎﻧﻄﻮﺭ ﮐﻪ ﻣﺸﺎﻫﺪﻩ ﮐﺮﺩﯾﺪ ﺭﻭﺵ ﺣﺬﻓ ﮔﺎﻭﺱ ﺗﻮﺳﻂ ﯾ ﺳﺮﯼ ﻋﻤﻠﯿﺎﺕ ﺳﻄﺮﯼ ﻣﻘﺪﻣﺎﺗ ﻣﺎﺗﺮﯾﺲ ﺿﺮﺍﯾﺐ ‪ A‬ﺭﺍ ﺑﻪ ﯾ ﻣﺎﺗﺮﯾﺲ ﺑﺎﻻﻣﺜﻠﺜ‬
‫‪′‬‬
‫‪ U‬ﺗﺒﺪﯾﻞ ﮐﺮﺩﻩ ﻭ ﺳﭙﺲ ﺩﺳﺘﮕﺎﻩ ﺟﺪﯾﺪ ‪ U X = b‬ﺭﺍ ﺑﺎ ﺟﺎﯾ ﺬﺍﺭﯼ ﭘﺴﺮﻭ ﺣﻞ ﻣ ﮐﻨﺪ‪ .‬ﺳﻮﺍﻟ ﮐﻪ ﻣﻄﺮﺡ ﻣ ﺷﻮﺩ ﺍﯾﻦ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﭼﺮﺍ ﺩﺳﺘﮕﺎﻩ‬
‫‪′′‬‬
‫ﺍﺻﻠ ﺭﺍ ﺑﻪ ﯾ ﺩﺳﺘﮕﺎﻩ ﭘﺎﯾﯿﻦ ﻣﺜﻠﺜ ‪ LX = b‬ﺗﺒﺪﯾﻞ ﻧﮑﻨﯿﻢ؟‬
‫ﺍﻟﺒﺘﻪ ﺑﺎﯾﺪ ﺗﻮﺟﻪ ﺩﺍﺷﺖ ﮐﻪ‪:‬‬

‫ﺩﺳﺘﮕﺎﻩ ﺑﺎﻻ ﻣﺜﻠﺜ ﺗﺒﺪﯾﻞ ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬ ‫‪ .۱‬ﺭﺍﯾﺞ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺎ ﺭﻭﺵ ﺣﺬﻓ ﮔﺎﻭﺱ ﺩﺳﺘﮕﺎﻩ ﺭﺍ ﺑﻪ ﯾ‬
‫‪′′‬‬
‫ﺩﺳﺘﮕﺎﻩ ‪ LX = b‬ﺩﺍﺭﺍﯼ ﻣﺰﯾﺖ ﺧﺎﺻ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺣﺎﻟﺖ ﻗﺒﻠ ﻧﯿﺴﺖ‪.‬‬ ‫‪ .۲‬ﺩﺭ ﺣﺎﻟﺖ ﮐﻠ ﺗﺒﺪﯾﻞ ﺩﺳﺘﮕﺎﻩ ‪ AX = b‬ﺑﻪ ﯾ‬
‫ﺑﻨﺎﺑﺮﺍﯾﻦ ﻣ ﺗﻮﺍﻥ ﮔﻔﺖ ﮐﻪ ﺩﺭ ﺣﺎﻟﺖ ﮐﻠ ﭼﻪ ﺩﺳﺘﮕﺎﻩ ﺗﺒﺪﯾﻞ ﺑﻪ ﺩﺳﺘﮕﺎﻩ ﺑﺎﻻ ﻣﺜﻠﺜ ﯾﺎ ﭘﺎﯾﯿﻦ ﻣﺜﻠﺜ ﮔﺮﺩﺩ ﺗﺎﺛﯿﺮﯼ ﺩﺭ ﺣﺠﻢ ﻋﻤﻠﯿﺎﺕ ﺭﻭﺵ‬
‫ﺣﺬﻓ ﮔﺎﻭﺱ ﻧﺪﺍﺭﺩ‪.‬‬

‫ﺩﺳﺘﮕﺎﻩ ﭘﺎﯾﯿﻦ ﻣﺜﻠﺜ‬ ‫ﺩﺳﺘﮕﺎﻩ ‪ ۳ × ۳‬ﺑﻪ ﯾ‬ ‫‪ ۶.۳‬ﺗﺒﺪﯾﻞ ﯾ‬

‫ﻣﺜﺎﻝ ﺍﺭﺍﺋﻪ ﻣ‬ ‫ﺩﺳﺘﮕﺎﻩ ﭘﺎﯾﯿﻦ ﻣﺜﻠﺜ ﺩﺭ ﺣﺎﻟﺖ ‪ ۳ × ۳‬ﺑﯿﺎﻥ ﻣ ﮐﻨﯿﻢ ﻭ ﺳﭙﺲ ﯾ‬ ‫ﺍﻣﺎ ﺑﺮﺍﯼ ﻧﻤﻮﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﺗﺒﺪﯾﻞ ﯾ ﺩﺳﺘﮕﺎﻩ ‪ AX = b‬ﺭﺍ ﺑﻪ ﯾ‬
‫ﺩﻫﯿﻢ‪ .‬ﻣ ﺗﻮﺍﻧﯿﺪ ﺍﯾﻦ ﺑﺤﺚ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺣﺎﻟﺖ ‪ n × n‬ﺗﻌﻤﯿﻢ ﺩﻫﯿﺪ‪.‬‬
‫ﺩﺳﺘﮕﺎﻩ ﺯﯾﺮ ﺭﺍ ﺩﺭ ﻧﻈﺮ ﺑ ﯿﺮﯾﺪ‪:‬‬
‫‪‬‬
‫‪ a۱۱ x۱ + a۱۲ x۲ + a۱۳ x۳ = b۱‬‬
‫‪a۲۱ x۱ + a۲۲ x۲ + a۲۳ x۳ = b۲‬‬
‫‪‬‬
‫‪a۳۱ x۱ + a۳۲ x۲ + a۳۳ x۳ = b۳‬‬

‫ﺩﺭ ﮔﺎﻡ ﺻﻔﺮ ﺩﺍﺭﯾﻢ‪:‬‬

‫‪‬‬ ‫)‪(۰‬‬ ‫)‪(۰‬‬ ‫)‪(۰‬‬
‫‪‬‬
‫‪a‬‬ ‫‪a۱۲‬‬ ‫‪a۱۳‬‬ ‫)‪(۰‬‬
‫‪ ۱۱‬‬‫)‪(۰‬‬ ‫)‪(۰‬‬ ‫)‪(۰‬‬
‫‪b۱ ‬‬
‫‪[A |b ] = [A|b] = ‬‬
‫)‪(۰) (۰‬‬ ‫‪a‬‬
‫‪ ۲۱‬‬
‫‪a۲۲‬‬ ‫‪a۲۳‬‬ ‫‪b۲ ‬‬
‫)‪(۰‬‬
‫‪‬‬
‫)‪(۰‬‬ ‫)‪(۰‬‬ ‫)‪(۰‬‬ ‫)‪(۰‬‬
‫‪a۳۱ a۳۲‬‬ ‫‪a۳۳‬‬ ‫‪b۳‬‬

‫‪۲۶‬‬
‫)ﺩﺍﻧﺸ ﺪﻩ ﺭﯾﺎﺿ ﻭ ﻋﻠﻮﻡ ﮐﺎﻣﭙﯿﻮﺗﺮ(‬ ‫ﺗﻬﺮﺍﻥ(‬ ‫ﺩﺍﻧﺸ ﺎﻩ ﺻﻨﻌﺘ ﺍﻣﯿﺮﮐﺒﯿﺮ )ﭘﻠ ﺗﮑﻨﯿ‬
‫ﺗﺮﻡ ﺩﻭﻡ ‪۱۴۰۲−۱۴۰۳‬‬ ‫ﺟﺒﺮﺧﻄ ﻋﺪﺩﯼ‬
‫ﻓﺼﻞ ﺩﻭﻡ‬ ‫ﻣﺪﺭﺱ‪ :‬ﻣﻬﺪﯼ ﺩﻫﻘﺎﻥ‬

‫)‪(۰‬‬
‫ﺑﺮﺍﯼ ﺍﯾﻨﮑﻪ ﻣﺎﺗﺮﯾﺲ ﺿﺮﺍﯾﺐ ﺭﺍ ﺑﻪ ﯾ ﻣﺎﺗﺮﯾﺲ ﭘﺎﯾﯿﻦ ﻣﺜﻠﺜ ﺗﺒﺪﯾﻞ ﮐﻨﯿﻢ ﺑﺎﯾﺪ ﺑﺎﻻﯼ ﻋﻀﻮ ﻣﺤﻮﺭﯼ ‪ a۳۳‬ﺭﺍ ﺑﻪ ﺻﻔﺮ ﺗﺒﺪﯾﻞ ﮐﻨﯿﻢ‪ .‬ﺑﺮﺍﯼ ﺍﯾﻦ ﮐﺎﺭ ﺍﺯ‬
‫ﻋﻤﻠﯿﺎﺕ ﺳﻄﺮﯼ ﻣﻘﺪﻣﺎﺗ ﺯﯾﺮ ﺍﺳﺘﻔﺎﺩﻩ ﻣ ﮐﻨﯿﻢ‪:‬‬

‫)‪(۰‬‬ ‫)‪(۰‬‬
‫‪R۲ + m۲۳ R۳ → R۲ ,‬‬ ‫‪R۱ + m۱۳ R۳ → R۱‬‬

‫ﮐﻪ ﺩﺭ ﺁﻥ‬
‫)‪(۰‬‬ ‫)‪(۰‬‬
‫)‪(۰‬‬ ‫‪a۲۳‬‬ ‫)‪(۰‬‬ ‫‪a۱۳‬‬
‫‪m۲۳ = −‬‬ ‫)‪(۰‬‬
‫‪,‬‬ ‫‪m۱۳ = −‬‬ ‫)‪(۰‬‬
‫‪a۳۳‬‬ ‫‪a۳۳‬‬

‫ﺑﺎ ﺍﻋﻤﺎﻝ ﻋﻤﻠﯿﺎﺕ ﺳﻄﺮﯼ ﻣﻘﺪﻣﺎﺗ ﻓﻮﻕ ﺩﺭ ﻣﺎﺗﺮﯾﺲ ﺍﻓﺰﻭﺩﻩ ] )‪ [A(۰) |b(۰‬ﺩﺍﺭﯾﻢ‪:‬‬
‫‪‬‬ ‫)‪(۱‬‬ ‫)‪(۱‬‬
‫‪‬‬
‫‪a۱۱‬‬ ‫‪a۱۲‬‬ ‫‪۰‬‬ ‫)‪(۱‬‬
‫‪b۱ ‬‬
‫)‪ (۱‬‬
‫‪[A(۱) |b(۱) ] = ‬‬
‫‪a۲۱‬‬ ‫‪a۲۲‬‬
‫)‪(۱‬‬
‫‪۰‬‬ ‫‪b۲ ‬‬
‫)‪(۱‬‬
‫‪‬‬
‫)‪(۰‬‬ ‫)‪(۰‬‬ ‫)‪(۰‬‬ ‫)‪(۰‬‬
‫‪a۳۱‬‬ ‫‪a۳۲‬‬ ‫‪a۳۳‬‬ ‫‪b۳‬‬

‫ﻭﺍﺿﺢ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﺩﻭ ﺳﻄﺮ ﯾ ﻭ ﺩﻭ ﺩﭼﺎﺭ ﺗﻐﯿﯿﺮ ﺷﺪﻩ ﺍﻧﺪ ﺍﺯ ﺍﯾﻦ ﺭﻭ ﺍﺯ ﻧﻤﺎﺩ )‪ (۱‬ﺍﺳﺘﻔﺎﺩﻩ ﮐﺮﺩﻩ ﺍﯾﻢ ﺗﺎ ﺑﻪ ﺗﻐﯿﯿﺮ ﺁﻥ ﻫﺎ ﺗﺎﮐﯿﺪ ﮐﻨﯿﻢ‪ .‬ﺑﻪ ﻋﻼﻭﻩ ﺩﺭﺍﯾﻪ‬
‫ﻫﺎﯼ ﺗﻐﯿﯿﺮ ﯾﺎﻓﺘﻪ ﺩﺭ ﺍﯾﻦ ﻣﺮﺣﻠﻪ ﺑﺮ ﺍﺳﺎﺱ ﻋﻤﻠﯿﺎﺕ ﺳﻄﺮﯼ ﻣﻘﺪﻣﺎﺗ ﺍﻋﻤﺎﻝ ﺷﺪﻩ ﺑﻪ ﺻﻮﺭﺕ ﺯﯾﺮ ﺧﻮﺍﻫﻨﺪ ﺑﻮﺩ‬
‫)‪(۱‬‬ ‫)‪(۰‬‬ ‫)‪(۰) (۰‬‬ ‫)‪(۱‬‬ ‫)‪(۰‬‬ ‫)‪(۰) (۰‬‬
‫‪a۱۱ = a۱۱ + m۱۳ a۳۱ ,‬‬ ‫‪a۱۲ = a۱۲ + m۱۳ a۳۲‬‬
‫)‪(۱‬‬ ‫)‪(۰‬‬ ‫)‪(۰) (۰‬‬ ‫)‪(۱‬‬ ‫)‪(۰‬‬ ‫)‪(۰) (۰‬‬
‫‪a۲۱ = a۲۱ + m۲۳ a۳۱ ,‬‬ ‫‪a۲۲ = a۲۲ + m۲۳ a۳۲‬‬
‫)‪(۱‬‬ ‫)‪(۰‬‬ ‫)‪(۰) (۰‬‬ ‫)‪(۱‬‬ ‫)‪(۰‬‬ ‫)‪(۰) (۰‬‬
‫‪b۱ = b۱ + m۱۳ b۳ ,‬‬ ‫‪b۲ = b۲ + m۲۳ b۳‬‬

‫)‪(۱‬‬
‫ﺩﺭ ﮔﺎﻡ ﺑﻌﺪﯼ ﻋﻀﻮ ﻣﺤﻮﺭﯼ ‪ a۲۲‬ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﻓﺮﺽ ﻣ ﺷﻮﺩ ﺻﻔﺮ ﻧﺒﺎﺷﺪ ﺩﺭ ﺍﯾﻦ ﺻﻮﺭﺕ ﺑﺎﯾﺪ ﺩﺭﺍﯾﻪ ﻫﺎﯼ ﺑﺎﻻﯼ ﺍﯾﻦ ﻋﻀﻮ ﻣﺤﻮﺭﯼ ﺩﺭ ﺳﺘﻮﻥ‬
‫)‪(۱‬‬
‫ﻋﻤﻠﯿﺎﺕ ﺳﻄﺮﯼ ﻣﻘﺪﻣﺎﺗ ﺑﻪ ﺻﻮﺭﺕ ﺯﯾﺮ ﺍﻋﻤﺎﻝ ﮔﺮﺩﺩ‪.‬‬ ‫ﺩﻭﻡ ﺭﺍ ﺻﻔﺮ ﮐﻨﯿﻢ ﯾﻌﻨ ﺩﺭﺍﯾﻪ ‪ a۱۲‬ﻣ ﺑﺎﯾﺴﺖ ﺻﻔﺮ ﮔﺮﺩﺩ‪ .‬ﺩﺭ ﺍﯾﻨﺼﻮﺭﺕ ﻧﯿﺎﺯ ﺍﺳﺖ ﯾ‬

‫)‪(۱‬‬
‫‪R۱ + m۱۲ R۲ → R۱‬‬

‫ﺑﻪ ﻃﻮﺭﯼ ﮐﻪ ﺿﺮﺑ ﺮ ‪ m۱۲‬ﺍﺯ ﺭﺍﺑﻄﻪ ﺯﯾﺮ ﺣﺎﺻﻞ ﻣ ﺷﻮﺩ‬

‫)‪(۱‬‬
‫)‪(۱‬‬ ‫‪a۱۲‬‬
‫‪m۱۲‬‬ ‫‪=−‬‬ ‫)‪(۱‬‬
‫‪a۲۲‬‬

‫ﺑﺎ ﺍﻋﻤﺎﻝ ﺍﯾﻦ ﻋﻤﻠﯿﺎﺕ ﺳﻄﺮﯼ ﻣﻘﺪﻣﺎﺗ ﺩﺍﺭﯾﻢ‪:‬‬

‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫)‪(۲‬‬ ‫)‪(۲‬‬
‫‪ a۱۱‬‬ ‫‪۰‬‬ ‫‪۰‬‬ ‫‪b۱ ‬‬
‫‪[A |b ] = ‬‬
‫)‪(۲) (۲‬‬ ‫)‪(۱‬‬
‫‪ a۲۱‬‬
‫)‪(۱‬‬
‫‪a۲۲‬‬ ‫‪۰‬‬ ‫‪b۲ ‬‬
‫)‪(۱‬‬
‫‪‬‬
‫)‪(۰‬‬ ‫)‪(۰‬‬ ‫)‪(۰‬‬ ‫)‪(۰‬‬
‫‪a۳۱‬‬ ‫‪a۳۲ a۳۳‬‬ ‫‪b۳‬‬

‫ﺑﻪ ﻃﻮﺭﯼ ﮐﻪ ﺩﺭﺍﯾﻪ ﻫﺎﯼ ﺟﺪﯾﺪ ﺩﺭ ﺳﻄﺮ ﺍﻭﻝ ﻣﺎﺗﺮﯾﺲ ﺍﻓﺰﻭﺩﻩ ] )‪ [A(۲) |b(۲‬ﺑﻪ ﺻﻮﺭﺕ ﺯﯾﺮ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪:‬‬
‫)‪(۲‬‬ ‫)‪(۱‬‬ ‫)‪(۱) (۱‬‬ ‫)‪(۲‬‬ ‫)‪(۱‬‬ ‫)‪(۱) (۱‬‬
‫‪a۱۱ = a۱۱ + m۱۲ a۲۱ ,‬‬ ‫‪b۱ = b۱ + m۱۲ b۲‬‬

‫ﻣﺸﺎﻫﺪﻩ ﻣ ﺷﻮﺩ ﺩﺳﺘﮕﺎﻩ ﺍﺧﯿﺮ ﭘﺎﯾﯿﻦ ﻣﺜﻠﺜ ﺍﺳﺖ ﻭ ﺑﻪ ﺭﺍﺣﺘ ﺑﺎ ﺟﺎﯾ ﺬﺍﺭﯼ ﭘﯿﺸﺮﻭ ﻗﺎﺑﻞ ﺣﻞ ﺍﺳﺖ‪.‬‬

‫‪۲۷‬‬
‫)ﺩﺍﻧﺸ ﺪﻩ ﺭﯾﺎﺿ ﻭ ﻋﻠﻮﻡ ﮐﺎﻣﭙﯿﻮﺗﺮ(‬ ‫ﺗﻬﺮﺍﻥ(‬ ‫ﺩﺍﻧﺸ ﺎﻩ ﺻﻨﻌﺘ ﺍﻣﯿﺮﮐﺒﯿﺮ )ﭘﻠ ﺗﮑﻨﯿ‬
‫ﺗﺮﻡ ﺩﻭﻡ ‪۱۴۰۲−۱۴۰۳‬‬ ‫ﺟﺒﺮﺧﻄ ﻋﺪﺩﯼ‬
‫ﻓﺼﻞ ﺩﻭﻡ‬ ‫ﻣﺪﺭﺱ‪ :‬ﻣﻬﺪﯼ ﺩﻫﻘﺎﻥ‬

‫ﻣﺜﺎﻝ ‪۲.۱۹‬‬

‫ﻗﺒﻼ ﺩﺳﺘﮕﺎﻩ‬
‫‪‬‬
‫‪۵x۱ + ۲x۲ − x۳ = ۶‬‬
‫‪‬‬
‫‪۳x۱ − ۶x۲ + ۷x۳ = ۱۲‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪x۱ + x۲ + x۳ = ۶‬‬

‫ﺩﺳﺘﮕﺎﻩ ﭘﺎﯾﯿﻦ‬ ‫ﺭﺍ ﺑﺎ ﺭﻭﺵ ﺣﺬﻓ ﮔﺎﻭﺱ ﻭ ﺗﺒﺪﯾﻞ ﺁﻥ ﺑﻪ ﯾ ﺩﺳﺘﮕﺎﻩ ﺑﺎﻻﻣﺜﻠﺜ ﺣﻞ ﮐﺮﺩﯾﻢ‪ .‬ﺩﺭ ﺍﯾﻨﺠﺎ ﻣﯿﺨﻮﺍﻫﯿﻢ ﺍﯾﻦ ﺩﺳﺘﮕﺎﻩ ﺭﺍ ﺑﻪ ﯾ‬
‫ﻣﺜﻠﺜ ﻣﻄﺎﺑﻖ ﺗﻮﺿﯿﺤﺎﺕ ﻗﺴﻤﺖ ﻗﺒﻞ ﺗﺒﺪﯾﻞ ﮐﻨﯿﻢ‪.‬‬

‫ﺣﻞ‪ :‬ﺍﺑﺘﺪﺍ ﻣﺎﺗﺮﯾﺲ ﺍﻓﺰﻭﺩﻩ ﺭﺍ ﺗﺸ ﯿﻞ ﻣ ﺩﻫﯿﻢ‪:‬‬

‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫‪۵ ۲ −۱ ۶‬‬
‫‪[A(۰) |b(۰) ] = [A|b] = ۳ −۶ ۷ ۱۲ ‬‬
‫‪۱ ۱‬‬ ‫‪۱ ۶‬‬
‫)‪(۰‬‬
‫ﻋﻀﻮ ﻣﺤﻮﺭﯼ ‪ a۳۳ = a۳۳ = ۱‬ﻣﺨﺎﻟﻒ ﺻﻔﺮ ﺑﻮﺩﻩ ﻭ ﻟﺬﺍ ﺭﻭﺵ ﺣﺬﻓ ﮔﺎﻭﺱ ﻣ ﺗﻮﺍﻧﺪ ﺷﺮﻭﻉ ﺷﻮﺩ‪ .‬ﺩﺭ ﺍﯾﻦ ﮔﺎﻡ ﻣ ﺑﺎﯾﺴﺖ ﻋﻨﺎﺻﺮ ﺑﺎﻻﯼ‬
‫ﻋﻀﻮ ﻣﺤﻮﺭﯼ ﺩﺭ ﺳﺘﻮﻥ ﺳﻮﻡ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺻﻔﺮ ﺗﺒﺪﯾﻞ ﮐﻨﯿﻢ‪.‬‬
‫ﻟﺬﺍ ﺿﺮﺑ ﺮ ﻫﺎﯼ ﺯﯾﺮ ﺭﺍ ﺗﻌﺮﯾﻒ ﻣ ﮐﻨﯿﻢ‪:‬‬
‫)‪(۰‬‬ ‫)‪(۰‬‬
‫)‪(۰‬‬ ‫‪a۱۳‬‬ ‫‪−۱‬‬ ‫)‪(۰‬‬ ‫‪a۲۳‬‬ ‫‪۷‬‬
‫‪m۱۳ = −‬‬ ‫‪=−‬‬ ‫‪= ۱,‬‬ ‫‪m۲۳ = −‬‬ ‫‪=−‬‬ ‫‪= −۷‬‬
‫)‪(۰‬‬
‫‪a۳۳‬‬ ‫‪۱‬‬ ‫)‪(۰‬‬
‫‪a۳۳‬‬ ‫‪۱‬‬

‫ﺣﺎﻝ ﺑﺎ ﺍﻋﻤﺎﻝ ﻋﻤﻠﯿﺎﺕ ﺳﻄﺮﯼ ﻣﻘﺪﻣﺎﺗ ﺯﯾﺮ ﺩﺍﺭﯾﻢ‪:‬‬

‫‪R۲ − ۷R۳ → R۲ ,‬‬ ‫‪R ۱ + R۳ → R۱‬‬

‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫‪۶‬‬ ‫‪۳‬‬ ‫‪۰ ۱۲‬‬
‫‪[A(۱) |b(۱) ] = −۴‬‬ ‫‪−۱۳ ۰ −۳۰ ‬‬
‫‪۱‬‬ ‫‪۱‬‬ ‫‪۱ ۶‬‬
‫)‪(۱‬‬
‫ﺩﺭ ﺍﯾﻦ ﻣﺮﺣﻠﻪ ﻋﻀﻮ ﻣﺤﻮﺭﯼ ‪ a۲۲ = −۱۳‬ﺑﻮﺩﻩ ﮐﻪ ﻣﺨﺎﻟﻒ ﺻﻔﺮ ﺍﺳﺖ‪ .‬ﺑﺎﯾﺪ ﻋﻀﻮ ﺑﺎﻻﯼ‪ ،‬ﻋﻀﻮ ﻣﺤﻮﺭﯼ ﺭﺍ ﺻﻔﺮ ﮐﻨﯿﻢ ﯾﻌﻨ ﺑﺎﯾﺪ ‪ ۳‬ﺭﺍ ﺗﺒﺪﯾﻞ‬
‫ﺑﻪ ﺻﻔﺮ ﮐﻨﯿﻢ‪ .‬ﺑﺮﺍﯼ ﺍﯾﻦ ﮐﺎﺭ ﻋﻤﻠﯿﺎﺕ ﺳﻄﺮﯼ ﻣﻘﺪﻣﺎﺗ ﺯﯾﺮ ﻣﻮﺭﺩ ﻧﯿﺎﺯ ﺍﺳﺖ‬
‫)‪(۱‬‬
‫‪R۱ + m۱۲ R۲ → R۱‬‬
‫)‪(۱‬‬
‫)‪(۱‬‬ ‫‪a۱۲‬‬ ‫‪۳‬‬ ‫‪۳‬‬
‫‪m۱۲ = −‬‬ ‫)‪(۱‬‬ ‫‪= − −۱۳‬‬ ‫=‬ ‫‪۱۳‬‬ ‫ﮐﻪ ﺩﺭ ﺁﻥ‬
‫‪a۲۲‬‬
‫ﺑﺎ ﺍﻋﻤﺎﻝ ﻋﻤﻠﯿﺎﺕ ﺳﻄﺮﯼ ﻣﻘﺪﻣﺎﺗ ﻗﺒﻞ ﺩﺍﺭﯾﻢ‪:‬‬
‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫‪۶۶‬‬ ‫‪۶۶‬‬
‫‪۰‬‬ ‫‪۰‬‬
‫‪ ۱۳‬‬ ‫‪۱۳‬‬
‫‪‬‬
‫‪[A‬‬ ‫)‪(۲‬‬
‫‪|b‬‬ ‫)‪(۲‬‬
‫‪] =  −۴‬‬ ‫‪−۱۳ ۰ −۳۰ ‬‬
‫‪۱‬‬ ‫‪۱‬‬ ‫‪۱ ۶‬‬
‫ﻣﺸﺎﻫﺪﻩ ﻣ ﺷﻮﺩ ﮐﻪ ﺩﺳﺘﮕﺎﻩ ﺍﺧﯿﺮ ﭘﺎﯾﯿﻦ ﻣﺜﻠﺜ ﺍﺳﺖ ﻭ ﺑﺮﺍﺣﺘ ﺑﻪ ﺻﻮﺭﺕ ﺟﺎﯾ ﺬﺍﺭﯼ ﭘﯿﺸﺮﻭ ﺣﻞ ﺧﻮﺍﻫﺪ ﺷﺪ‪:‬‬
‫‪۶۶‬‬
‫‪۱۳‬‬
‫= ‪x۱‬‬ ‫‪۶۶‬‬
‫‪=۱‬‬
‫‪۱۳‬‬
‫‪−۳۰ + ۴x۱‬‬ ‫‪−۳۰ + ۴‬‬ ‫‪−۲۶‬‬
‫= ‪x۲‬‬ ‫=‬ ‫=‬ ‫‪=۲‬‬
‫‪−۱۳‬‬ ‫‪−۱۳‬‬ ‫‪−۱۳‬‬
‫‪۶ − x۱ − x۲‬‬
‫= ‪x۳‬‬ ‫‪=۶−۲−۱=۳‬‬
‫‪۱‬‬

‫‪۲۸‬‬
‫)ﺩﺍﻧﺸ ﺪﻩ ﺭﯾﺎﺿ ﻭ ﻋﻠﻮﻡ ﮐﺎﻣﭙﯿﻮﺗﺮ(‬ ‫ﺗﻬﺮﺍﻥ(‬ ‫ﺩﺍﻧﺸ ﺎﻩ ﺻﻨﻌﺘ ﺍﻣﯿﺮﮐﺒﯿﺮ )ﭘﻠ ﺗﮑﻨﯿ‬
‫ﺗﺮﻡ ﺩﻭﻡ ‪۱۴۰۲−۱۴۰۳‬‬ ‫ﺟﺒﺮﺧﻄ ﻋﺪﺩﯼ‬
‫ﻓﺼﻞ ﺩﻭﻡ‬ ‫ﻣﺪﺭﺱ‪ :‬ﻣﻬﺪﯼ ﺩﻫﻘﺎﻥ‬

‫ﻭ ﻟﺬﺍ ﺟﻮﺍﺏ ﺩﺳﺘﮕﺎﻩ ﺑﻪ ﺻﻮﺭﺕ ‪ X = [x۱ , x۲ , x۳ ]T = [۱, ۲, ۳]T‬ﺣﺎﺻﻞ ﻣ ﺷﻮﺩ‪ .‬ﺗﻮﺟﻪ ﺩﺍﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﯿﺪ ﮐﻪ ﻗﺒﻼ ﺍﯾﻦ ﺟﻮﺍﺏ ﺭﺍ ﺍﺯ ﺭﻭﺵ‬
‫ﺣﺬﻓ ﮔﺎﻭﺱ ﻭ ﺑﺎ ﺗﺒﺪﯾﻞ ﺩﺳﺘﮕﺎﻩ ﺍﺻﻠ ﺑﻪ ﯾ ﺩﺳﺘﮕﺎﻩ ﺑﺎﻻﻣﺜﻠﺜ ﻧﯿﺰ ﺑﻪ ﺩﺳﺖ ﺁﻭﺭﺩﻩ ﺑﻮﺩﯾﻢ‪.‬‬

‫‪ ۴‬ﺭﻭﺵ ﺣﺬﻓ ﮔﺎﻭﺱ⁃ ﺟﺮﺩﻥ‬

‫ﺩﺭ ﺭﻭﺵ ﺣﺬﻓ ﮔﺎﻭﺱ ﺩﯾﺪﯾﻢ ﮐﻪ ‪ AX = b‬ﯾﺎ ﺑﻪ ﺩﺳﺘﮕﺎﻩ ﺑﺎﻻﻣﺜﻠﺜ ‪ U X = b′‬ﻭ ﯾﺎ ﺑﻪ ﺩﺳﺘﮕﺎﻩ ﭘﺎﯾﯿﻦ ﻣﺜﻠﺜ ‪ LX = b′′‬ﺗﺒﺪﯾﻞ ﻣ ﮔﺮﺩﺩ‪ .‬ﺍﺯ‬
‫ﻃﺮﻓ ﻗﺒﻼ ﯾﺎﺩﺁﻭﺭ ﺷﺪﯾﻢ ﮐﻪ ﺭﺍﺣﺖ ﺗﺮﯾﻦ ﺩﺳﺘﮕﺎﻫ ﮐﻪ ﻣ ﺗﻮﺍﻥ ﻣﺘﺼﻮﺭ ﺷﺪ ﯾ ﺩﺳﺘﮕﺎﻩ ﻗﻄﺮﯼ ‪ DX = b′′′‬ﺍﺳﺖ‪ .‬ﻟﺬﺍ ﺳﻮﺍﻟ ﮐﻪ ﻣﻄﺮﺡ ﺍﺳﺖ‬
‫ﺍﯾﻦ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﭼﺮﺍ ﺩﺳﺘﮕﺎﻩ ‪ AX = b‬ﺭﺍ ﺑﻪ ﯾ ﺩﺳﺘﮕﺎﻩ ﻗﻄﺮﯼ ﺗﺒﺪﯾﻞ ﻧﮑﻨﯿﻢ؟ ﺭﻭﺵ ﺣﺬﻓ ﮔﺎﻭﺱ⁃ﺟﺮﺩﻥ ﺩﺭ ﻭﺍﻗﻊ ﭼﻨﯿﻦ ﮐﺎﺭﯼ ﺭﺍ ﺍﻧﺠﺎﻡ ﻣ ﺩﻫﺪ‬
‫ﻭ ﺩﺳﺘﮕﺎﻩ ‪ AX = b‬ﺭﺍ ﺑﻪ ﯾ ﺩﺳﺘﮕﺎﻩ ﻗﻄﺮﯼ ‪ DX = b′′′‬ﮐﻪ ﺩﺭ ﺁﻥ ‪ D‬ﯾ ﻣﺎﺗﺮﯾﺲ ﻗﻄﺮﯼ ﺍﺳﺖ ﺗﺒﺪﯾﻞ ﻣ ﮐﻨﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﻃﻮﺭ ﮐﻠ ﺍﯾﻦ ﮐﺎﺭ ﺭﺍ ﺩﺭ‬
‫ﺩﻭ ﻣﺮﺣﻠﻪ ﺍﻧﺠﺎﻡ ﻣ ﺩﻫﺪ‪ .‬ﺍﺑﺘﺪﺍ ﺩﺳﺘﮕﺎﻩ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺑﺎﻻﻣﺜﻠﺜ ﻭ ﺳﭙﺲ ﭘﺎﯾﯿﻦ ﻣﺜﻠﺜ ﺗﺒﺪﯾﻞ ﻣ ﮐﻨﺪ )ﻫﺮ ﭼﻨﺪ ﻣ ﺗﻮﺍﻥ ﺑﺮﻋﮑﺲ ﻧﯿﺰ ﻋﻤﻞ ﮐﺮﺩ(‪.‬‬
‫ﻭﺍﺿﺢ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺮﺍﯼ ﭼﻨﯿﻦ ﺗﺒﺪﯾﻠ ﻣ ﺑﺎﯾﺴﺖ ﻋﻤﻠﯿﺎﺕ ﺑﯿﺸﺘﺮﯼ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺭﻭﺵ ﺣﺬﻓ ﮔﺎﻭﺱ ﺍﻧﺠﺎﻡ ﺷﻮﺩ ﮐﻪ ﺩﺭ ﺍﺩﺍﻣﻪ ﺩﻗﯿﻖﺗﺮ ﺧﻮﺍﻫﯿﻢ ﺩﯾﺪ‪.‬‬
‫ﺍﺯ ﺍﯾﻦ ﺭﻭ ﺩﺭ ﻋﻤﻞ ﺍﺳﺘﻔﺎﺩﻩ ﺍﺯ ﺭﻭﺵ ﺣﺬﻓ ﮔﺎﻭﺱ ﻣﺮﺳﻮﻡﺗﺮ ﺍﺯ ﺭﻭﺵ ﺣﺬﻓ ﮔﺎﻭﺱ⁃ﺟﺮﺩﻥ ﺍﺳﺖ‪ .‬ﺩﺭ ﺍﺩﺍﻣﻪ ﻧﺤﻮەﯼ ﺑ ﺎﺭﮔﯿﺮﯼ ﺭﻭﺵ ﺣﺬﻓ‬
‫ﮔﺎﻭﺱ⁃ﺟﺮﺩﻥ ﺭﺍ ﺑﺮﺍﯼ ﺩﺳﺘﮕﺎﻩ‪ ۳ × ۳‬ﮐﻠ‬
‫‪‬‬
‫‪ a۱۱ x۱ + a۱۲ x۲ + a۱۳ x۳ = b۱‬‬
‫‪a۲۱ x۱ + a۲۲ x۲ + a۲۳ x۳ = b۲‬‬
‫‪‬‬
‫‪a۳۱ x۱ + a۳۲ x۲ + a۳۳ x۳ = b۳‬‬
‫ﺑﯿﺎﻥ ﮐﺮﺩﻩ ﻭ ﺳﭙﺲ ﺑﻪ ﺣﻞ ﭼﻨﺪ ﻣﺜﺎﻝ ﻣ ﭘﺮﺩﺍﺯﯾﻢ‪ .‬ﻧﺤﻮەﯼ ﺍﺟﺮﺍﯼ ﺭﻭﺵ ﺣﺬﻓ ﮔﺎﻭﺱ⁃ﺟﺮﺩﻥ ﺩﺭ ﺣﺎﻟﺘ ﮐﻪ ﺩﺳﺘﮕﺎﻩ ‪ n × n‬ﺍﺳﺖ ﺑﻪ ﻋﻨﻮﺍﻥ‬
‫ﺗﻤﺮﯾﻦ ﻭﺍﮔﺬﺍﺭ ﻣ ﺷﻮﺩ‪.‬‬

‫ﺍﺑﺘﺪﺍ ﻣﺎﺗﺮﯾﺲ ﺍﻓﺰﻭﺩەﯼ ﺩﺳﺘﮕﺎﻩ ﻓﻮﻕ ﺭﺍ ﻣ ﻧﻮﯾﺴﯿﻢ‪.‬‬

‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫‪a۱۱ a۱۲ a۱۳ b۱‬‬
‫‪a۲۱ a۲۲ a۲۳ b۲ ‬‬
‫‪a۳۱ a۳۲ a۳۳ b۳‬‬

‫ﭼﻮﻥ ﺩﺭ ﮔﺎﻡ ﺻﻔﺮ ﻫﺴﺘﯿﻢ‪ ،‬ﻗﺮﺍﺭ ﻣ ﺩﻫﯿﻢ ‪ b(۰) = b, A(۰) = A‬ﻭ ﻟﺬﺍ‬

‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫)‪(۰‬‬ ‫)‪(۰‬‬ ‫)‪(۰‬‬ ‫)‪(۰‬‬
‫‪a۱۱‬‬ ‫‪a۱۲‬‬ ‫‪a۱۳‬‬ ‫‪b۱ ‬‬
‫‬ ‫ ‬ ‫‪ ‬‬
‫‪A(۰) b(۰) = A b = ‬‬
‫‪‬‬
‫)‪(۰‬‬
‫‪a۲۱‬‬
‫)‪(۰‬‬
‫‪a۲۲‬‬
‫)‪(۰‬‬
‫‪a۲۳‬‬ ‫‪b۲ ‬‬
‫)‪(۰‬‬
‫‪‬‬
‫)‪(۰‬‬ ‫)‪(۰‬‬ ‫)‪(۰‬‬ ‫)‪(۰‬‬
‫‪a۳۱‬‬ ‫‪a۳۲‬‬ ‫‪a۳۳‬‬ ‫‪b۳‬‬

‫)‪(۰‬‬
‫ﺩﺭ ﺍﻭﻟﯿﻦ ﮔﺎﻡ ﺩﺭﺍﯾەﯼ ﻣﺤﻮﺭﯼ ‪ a۱۱ = a۱۱‬ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﻓﺮﺽ ﻣ ﺷﻮﺩ ﻣﺨﺎﻟﻒ ﺻﻔﺮ ﺍﺳﺖ‪ .‬ﺑﺎﯾﺪ ﺍﺑﺘﺪﺍ ﻣﺎﺗﺮﯾﺲ ﺿﺮﺍﯾﺐ ﺭﺍ ﺑﺎﻻﻣﺜﻠﺜ ﮐﻨﯿﻢ‪.‬‬
‫)‪(۰‬‬ ‫)‪(۰‬‬
‫ﺑﺮﺍﯼ ﺍﯾﻦﮐﺎﺭ ﻧﯿﺎﺯ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﺩﺭ ﻣﺮﺣﻠەﯼ ﺍﻭﻝ ﺩﺭﺍﯾەﻫﺎﯼ ‪ a۲۱ , a۳۱‬ﺭﺍ ﺑﻪ ﺻﻔﺮ ﺗﺒﺪﯾﻞ ﮐﻨﯿﻢ‪ .‬ﺍﯾﻦ ﮐﺎﺭ ﺗﻮﺳﻂ ﻋﻤﻠﯿﺎﺕ ﺳﻄﺮﯼ ﻣﻘﺪﻣﺎﺗ ﺯﯾﺮ ﺍﻧﺠﺎﻡ‬
‫ﻣ ﺷﻮﺩ‪.‬‬
‫)‪(۰‬‬
‫‪R۲ → R۲ + m۲۱ R۱‬‬

‫)‪(۰‬‬
‫‪R۳ → R۳ + m۳۱ R۱‬‬
‫)‪(۰‬‬ ‫)‪(۰‬‬
‫ﮐﻪ ﺩﺭ ﺁﻥ ﺿﺮﺑ ﺮﻫﺎﯼ ‪ m۲۱ , m۳۱‬ﭼﻨﯿﻦ ﺍﻧﺪ‪:‬‬
‫)‪(۰‬‬ ‫)‪(۰‬‬
‫)‪(۰‬‬ ‫‪a۲۱‬‬ ‫)‪(۰‬‬ ‫‪a۳۱‬‬
‫‪m۲۱‬‬ ‫=‬ ‫)‪(۰‬‬
‫‪,‬‬ ‫‪m۳۱‬‬ ‫=‬ ‫)‪(۰‬‬
‫‪a۱۱‬‬ ‫‪a۱۱‬‬
‫ﺑﻌﺪ ﺍﺯ ﺍﻋﻤﺎﻝ ﭼﻨﯿﻦ ﻋﻤﻠﯿﺎﺕ ﺳﻄﺮﯼ ﻣﻘﺪﻣﺎﺗ ﺍﯼ ﺧﻮﺍﻫﯿﻢ ﺩﺍﺷﺖ‪:‬‬

‫‪۲۹‬‬
‫)ﺩﺍﻧﺸ ﺪﻩ ﺭﯾﺎﺿ ﻭ ﻋﻠﻮﻡ ﮐﺎﻣﭙﯿﻮﺗﺮ(‬ ‫ﺗﻬﺮﺍﻥ(‬ ‫ﺩﺍﻧﺸ ﺎﻩ ﺻﻨﻌﺘ ﺍﻣﯿﺮﮐﺒﯿﺮ )ﭘﻠ ﺗﮑﻨﯿ‬
‫ﺗﺮﻡ ﺩﻭﻡ ‪۱۴۰۲−۱۴۰۳‬‬ ‫ﺟﺒﺮﺧﻄ ﻋﺪﺩﯼ‬
‫ﻓﺼﻞ ﺩﻭﻡ‬ ‫ﻣﺪﺭﺱ‪ :‬ﻣﻬﺪﯼ ﺩﻫﻘﺎﻥ‬

‫‪‬‬ ‫)‪(۰‬‬ ‫)‪(۰‬‬ ‫)‪(۰‬‬

‫‪‬‬
‫‪a۱۱‬‬ ‫‪a۱۲‬‬ ‫)‪a۱۳ b(۰‬‬
‫‬ ‫‪ ‬‬ ‫‪۱ ‬‬
‫‪A(۱) b(۱) = ‬‬
‫‪ ۰‬‬
‫)‪(۱‬‬
‫‪a۲۲‬‬ ‫‪a۲۳ b۲ ‬‬
‫)‪(۱‬‬ ‫)‪(۱‬‬
‫‪‬‬
‫)‪(۱‬‬ ‫)‪(۱) b(۱‬‬
‫‪۰‬‬ ‫‪a۳۲‬‬ ‫‪a‬‬ ‫‪۳۳‬‬‫‪۳‬‬

‫)‪(۱‬‬
‫ﺩﺭ ﺍﯾﻦ ﻣﺮﺣﻠﻪ ﻋﻀﻮ ﻣﺤﻮﺭﯼ ‪ a۲۲‬ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﻓﺮﺽ ﻣ ﮐﻨﯿﻢ ﻣﺨﺎﻟﻒ ﺻﻔﺮ ﺍﺳﺖ‪ .‬ﺑﺎ ﺍﻋﻤﺎﻝ ﻋﻤﻠﯿﺎﺕ ﺳﻄﺮﯼ ﻣﻘﺪﻣﺎﺗ‬
‫)‪(۱‬‬
‫)‪(۱‬‬ ‫‪a۳۲‬‬
‫‪m۳۲‬‬ ‫‪=−‬‬ ‫)‪(۱‬‬
‫‪a۲۲‬‬
‫ﻭ‬
‫)‪(۱‬‬
‫‪R ۳ → R۳ +‬‬ ‫‪m۳۲ R۲‬‬
‫ﺩﺭﺍﯾﻪ ﺯﯾﺮ ﻋﻀﻮ ﻣﺤﻮﺭﯼ ﺻﻔﺮ ﺧﻮﺍﻫﺪ ﺷﺪ‪ ،‬ﯾﻌﻨ‬

‫‪‬‬ ‫)‪(۰‬‬ ‫)‪(۰‬‬ ‫)‪(۰‬‬

‫‪‬‬
‫‪a۱۱‬‬ ‫‪a۱۲‬‬ ‫‪a۱۳‬‬ ‫)‪(۰‬‬
‫‪b۱ ‬‬
‫‬ ‫‪ ‬‬ ‫)‪(۱‬‬ ‫)‪(۱‬‬
‫)‪A(۲‬‬ ‫‪b‬‬ ‫)‪(۲‬‬ ‫‪=‬‬ ‫‪۰‬‬ ‫‪a۲۲‬‬ ‫‪a۲۳‬‬ ‫‪b۲ ‬‬
‫)‪(۱‬‬
‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫)‪(۲‬‬ ‫)‪(۲‬‬
‫‪۰‬‬ ‫‪۰‬‬ ‫‪a۳۳‬‬ ‫‪b۳‬‬

‫ﻋﻤﻠﯿﺎﺕ ﺳﻄﺮﯼ‬ ‫ﺩﺳﺘﮕﺎﻩ ﺑﺎﻻ ﻣﺜﻠﺜ ﺗﺒﺪﯾﻞ ﮐﻨﯿﻢ‪ .‬ﺑﻪ ﺑﯿﺎﻧ ﺩﯾ ﺮ ﺩﺭ ﺍﯾﻦ ﻣﺮﺣﻠﻪ ﻣ ﺑﺎﯾﺴﺖ ﺑﺎ ﮐﻤ‬ ‫ﺩﺭ ﺍﯾﻦ ﻣﺮﺣﻠﻪ ﺩﺳﺘﮕﺎﻩ ﺣﺎﺻﻞ ﺭﺍ ﺑﻪ ﯾ‬
‫)‪(۲‬‬
‫ﺭﺍ ﺑﻪ ﻋﻨﻮﺍﻥ ﻋﻀﻮ ﻟﻮﻻ ﺩﺭ ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻪ‬ ‫‪a۳۲‬‬ ‫ﻣﻘﺪﻣﺎﺗ ﻋﻨﺎﺻﺮ ﺑﺎﻻﯼ ﻗﻄﺮ ﺍﺻﻠ ﻣﺎﺗﺮﯾﺲ ﺩﺭ ﺩﺳﺘﮕﺎﻩ ﻓﻮﻕ ﺭﺍ ﺗﺒﺪﯾﻞ ﺑﻪ ﺻﻔﺮ ﮐﻨﯿﻢ‪ .‬ﺑﺮﺍﯼ ﺍﯾﻦ ﮐﺎﺭ ﺍﺑﺘﺪﺍ‬
‫)‪(۰‬‬ ‫)‪(۱‬‬
‫‪ a۲۳‬ﻭ ‪ a۱۳‬ﺭﺍ‪ .‬ﺍﺯ ﺍﯾﻦ ﺭﻭ ﻋﻤﻠﯿﺎﺕ ﺳﻄﺮﯼ ﻣﻘﺪﻣﺎﺗ ﺯﯾﺮ ﻣ ﺑﺎﯾﺴﺖ ﺍﻋﻤﺎﻝ ﮔﺮﺩﺩ‪:‬‬ ‫ﻭ ﺩﺭﺍﯾﻪ ﻫﺎﯼ ﺑﺎﻻﯼ ﺁﻥ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺻﻔﺮ ﺗﺒﺪﯾﻞ ﻣ ﮐﻨﯿﻢ‪ .‬ﯾﻌﻨ‬

‫)‪(۲‬‬ ‫)‪(۲‬‬
‫‪R۱ −→ R۱ + m۱۳ R۳ ,‬‬ ‫‪R۲ −→ R۲ + m۲۳ R۳‬‬

‫ﺑﻪ ﻗﺴﻤ ﮐﻪ‬

‫)‪(۰‬‬ ‫)‪(۱‬‬
‫)‪(۲‬‬ ‫‪a۱۳‬‬ ‫)‪(۲‬‬ ‫‪a۲۳‬‬
‫= ‪m۱۳‬‬ ‫‪− (۲) ,‬‬ ‫= ‪m۲۳‬‬ ‫)‪− (۲‬‬
‫‪a۳۳‬‬ ‫‪a۱۳‬‬
‫ﺑﺎ ﺍﻋﻤﺎﻝ ﻋﻤﻠﯿﺎﺕ ﺳﻄﺮﯼ ﻣﻘﺪﻣﺎﺗ ﻓﻮﻕ ﺩﺍﺭﯾﻢ‪:‬‬

‫‪‬‬ ‫)‪(۰‬‬ ‫)‪(۰‬‬

‫‪‬‬
‫‪a۱۱‬‬ ‫‪a۱۲‬‬ ‫‪۰‬‬ ‫)‪(۳‬‬
‫‪b۱ ‬‬
‫‬ ‫‪ ‬‬
‫‪A(۳) b(۳) = ‬‬
‫‪ ۰‬‬
‫)‪(۱‬‬
‫‪a۲۲‬‬ ‫‪۰‬‬ ‫‪b۲ ‬‬
‫)‪(۳‬‬
‫‪‬‬
‫)‪(۲‬‬ ‫)‪(۲‬‬
‫‪۰‬‬ ‫‪۰‬‬ ‫‪a۳۳‬‬ ‫‪b۳‬‬

‫)‪(۱‬‬ ‫)‪(۰‬‬ ‫)‪(۰‬‬

‫ﻭﺍﺿﺢ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ‪ a۱۲ ،a۱۱‬ﻭ ‪ a۲۲‬ﺍﺯ ﮔﺎﻡ ﻗﺒﻠ ﺑﺪﻭﻥ ﺗﻐﯿﯿﺮ ﻣ ﻣﺎﻧﺪ؛ ﺯﯾﺮﺍ ﻫﻤﺎﻥﻃﻮﺭ ﮐﻪ ﺩﺭ ﻣﺎﺗﺮﯾﺲ ﺍﻓﺰﻭﺩﻩ ] )‪ [A(۲) |b(۲‬ﺩﯾﺪﻩ ﻣ ﺷﻮﺩ‪ ،‬ﺩﺭ‬
‫ﭘﺎﯾﯿﻦ ﺍﯾﻦ ﺩﺭﺍﯾەﻫﺎ ﻓﻘﻂ ﺻﻔﺮ ﻗﺮﺍﺭ ﺩﺍﺭﺩ ﻭ ﻟﺬﺍ ﻋﻤﻠﯿﺎﺕ ﺳﻄﺮﯼ ﻣﻘﺪﻣﺎﺗ ﻓﻮﻕ ﺭﻭﯼ ﺍﯾﻦ ﺩﻭ ﺗﺎﺛﯿﺮﯼ ﻧﺨﻮﺍﻫﺪ ﺩﺍﺷﺖ‪.‬‬
‫)‪(۳‬‬
‫ﺩﺭ ﮔﺎﻡ ﺑﻌﺪﯼ ﺑﺮﺍﯼ ﺍﯾﻨﮑﻪ ﻣﺎﺗﺮﯾﺲ ﺿﺮﺍﯾﺐ ﺑﻪ ﯾ ﻣﺎﺗﺮﯾﺲ ﻗﻄﺮﯼ ﺗﺒﺪﯾﻞ ﺷﻮﺩ‪ ،‬ﺗﻨﻬﺎ ﮐﺎﻓ ﺳﺖ ﺑﻪ ﮐﻤ ﻋﻀﻮ ﻣﺤﻮﺭﯼ ‪ a۲۲‬ﻋﻀﻮ ﺑﺎﻻﯼ ﺁﻥ ﯾﻌﻨ‬
‫)‪(۰‬‬
‫‪ a۱۲‬ﺭﺍ ﺻﻔﺮ ﮐﻨﯿﻢ‪ .‬ﺑﺮﺍﯼ ﺍﯾﻦ ﮐﺎﺭ ﻋﻤﻠﯿﺎﺕ ﺳﻄﺮﯼ ﻣﻘﺪﻣﺎﺗ ﺯﯾﺮ ﻻﺯﻡ ﺍﺳﺖ‪:‬‬
‫)‪(۰‬‬
‫)‪(۳‬‬ ‫)‪(۳‬‬ ‫‪a۱۲‬‬
‫‪R۱ → R۱ + m۱۲ R۲ ,‬‬ ‫‪m۱۲ = −‬‬ ‫)‪(۱‬‬
‫‪a۲۲‬‬
‫ﺑﺎ ﺍﻋﻤﺎﻝ ﺁﻥ ﺩﺍﺭﯾﻢ‪:‬‬

‫‪۳۰‬‬
‫)ﺩﺍﻧﺸ ﺪﻩ ﺭﯾﺎﺿ ﻭ ﻋﻠﻮﻡ ﮐﺎﻣﭙﯿﻮﺗﺮ(‬ ‫ﺗﻬﺮﺍﻥ(‬ ‫ﺩﺍﻧﺸ ﺎﻩ ﺻﻨﻌﺘ ﺍﻣﯿﺮﮐﺒﯿﺮ )ﭘﻠ ﺗﮑﻨﯿ‬
‫ﺗﺮﻡ ﺩﻭﻡ ‪۱۴۰۲−۱۴۰۳‬‬ ‫ﺟﺒﺮﺧﻄ ﻋﺪﺩﯼ‬
‫ﻓﺼﻞ ﺩﻭﻡ‬ ‫ﻣﺪﺭﺱ‪ :‬ﻣﻬﺪﯼ ﺩﻫﻘﺎﻥ‬

‫‪‬‬ ‫)‪(۰‬‬ ‫)‪(۴‬‬

‫‪‬‬
‫‪a‬‬ ‫‪۰‬‬ ‫‪۰ b۱‬‬
‫‬ ‫‪  ۱۱‬‬ ‫)‪(۱‬‬ ‫‪(۳) ‬‬
‫)‪A(۴‬‬ ‫‪b(۴) =  ۰‬‬ ‫‪a۲۲‬‬ ‫‪۰ b۲ ‬‬
‫)‪(۲‬‬ ‫)‪(۲‬‬
‫‪۰‬‬ ‫‪۰ a۳۳ b۳‬‬

‫ﺩﺳﺘﮕﺎﻩ ﻫﻢ ﺍﺭﺯ ﻗﻄﺮﯼ ﻗﻄﺮﯼ ﺗﺒﺪﯾﻞ ﮐﻨﯿﻢ‪ .‬ﺍﺯ ﺣﻞ ﻫﻤﺰﻣﺎﻥ ﺍﯾﻦ ﺩﺳﺘﮕﺎﻩ ﻗﻄﺮﯼ ﺟﻮﺍﺏ‬ ‫ﮐﻪ ﻧﺸﺎﻥ ﻣ ﺩﻫﺪ ﺗﻮﺍﻧﺴﺘەﺍﯾﻢ ﺩﺳﺘﮕﺎﻩ ﺍﺻﻠ ﺭﺍ ﺑﻪ ﯾ‬
‫ﺩﺳﺘﮕﺎﻩ ‪AX = b‬ﺑﻪ ﺻﻮﺭﺕ ﺯﯾﺮ ﺗﻌﯿﯿﻦ ﻣ ﮔﺮﺩﺩ‪:‬‬
‫)‪(۴‬‬ ‫)‪(۳‬‬ ‫)‪(۲‬‬
‫‪b۱‬‬ ‫‪b۲‬‬ ‫‪b۳‬‬
‫= ‪x۱‬‬ ‫)‪(۰‬‬
‫‪,‬‬ ‫= ‪x۲‬‬ ‫)‪(۱‬‬
‫‪,‬‬ ‫= ‪x۳‬‬ ‫)‪(۲‬‬
‫‪a۱۱‬‬ ‫‪a۲۲‬‬ ‫‪a۳۳‬‬

‫ﻣﺜﺎﻝ ‪۲.۲۰‬‬

‫ﺩﺳﺘﮕﺎﻩ ﺩﺍﺩﻩ ﺷﺪﻩ ﺭﺍ ﺑﺎ ﺭﻭﺵ ﺣﺬﻓ ﮔﺎﻭﺱ⁃ﺟﺮﺩﻥ ﺣﻞ ﮐﻨﯿﺪ‪.‬‬

‫‪‬‬
‫‪ ۵x۱ + ۲x۲ − x۳‬‬ ‫‪=۶‬‬
‫‪۳x۱ − ۶x۲ + ۷x۳ = ۱۲‬‬
‫‪‬‬
‫‪x۱ + x۲ + x۳‬‬ ‫‪=۶‬‬

‫ﺣﻞ‪ :‬ﺍﺑﺘﺪﺍ ﻣﺎﺗﺮﯾﺲ ﺍﻓﺰﻭﺩﻩ ﺭﺍ ﺗﺸ ﯿﻞ ﻣ ﺩﻫﯿﻢ‪.‬‬

‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫‬ ‫‬ ‫‬ ‫‪۵‬‬ ‫‬ ‫‪۲ −۱ ۶‬‬
‫‪A(۰) b‬‬ ‫)‪(۰‬‬ ‫‪‬‬
‫‪= A b = ۳‬‬ ‫‪−۶ ۷ ۱۲ ‬‬
‫‪۱‬‬ ‫‪۱‬‬ ‫‪۱ ۶‬‬

‫)‪(۰‬‬ ‫)‪(۰‬‬
‫ﻋﻀﻮ ﭘﺎﺷﻨﻪ ‪ a۱۱ = a۱۱ = ۵‬ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﺨﺎﻟﻒ ﺻﻔﺮ ﺑﻮﺩﻩ ﻭ ﻟﺬﺍ ﻋﻤﻠﯿﺎﺕ ﺣﺬﻓ ﮔﺎﻭﺱ ﻣ ﺗﻮﺍﻧﺪ ﺷﺮﻭﻉ ﺷﻮﺩ‪ .‬ﺍﺑﺘﺪﺍ ﺿﺮﺑ ﺮﻫﺎﯼ ‪m۲۱‬ﻭ‬
‫)‪(۰‬‬
‫‪m۳۱‬ﺭﺍ ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﻣ ﮐﻨﯿﻢ‪.‬‬

‫)‪(۰‬‬ ‫)‪(۰‬‬
‫)‪(۰‬‬ ‫‪a۲۱‬‬ ‫‪a۲۱‬‬ ‫‪۳‬‬ ‫)‪(۰‬‬ ‫‪a۳۱‬‬ ‫‪a۳۱‬‬ ‫‪۱‬‬
‫‪m۲۱‬‬ ‫‪=−‬‬ ‫‪=−‬‬ ‫‪=− ,‬‬ ‫‪m۳۱‬‬ ‫‪=−‬‬ ‫‪=−‬‬ ‫‪=−‬‬
‫)‪(۰‬‬
‫‪a۱۱‬‬ ‫‪a۱۱‬‬ ‫‪۵‬‬ ‫)‪(۰‬‬
‫‪a۱۱‬‬ ‫‪a۱۱‬‬ ‫‪۵‬‬

‫ﺑﺎ ﺍﻋﻤﺎﻝ ﻋﻤﻠﯿﺎﺕ ﺳﻄﺮﯼ ﻣﻘﺪﻣﺎﺗ ﺯﯾﺮ ﺩﺍﺭﯾﻢ‪:‬‬

‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫‪۵‬‬ ‫‪۲‬‬ ‫‪−۱‬‬
‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪۰‬‬ ‫‪− ۳۶‬‬ ‫‪۳۸‬‬ ‫‪۶‬‬
‫‪۵ ۲ −۱ ۶‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪۵‬‬ ‫‪۵‬‬ ‫‪‬‬
‫‪R۲ →R۲ − ۵۳ R۱ ‬‬ ‫‪۴۲ ‬‬
‫‪۳ −۶ ۷ ۱۲  −−−−−−−−→ ‬‬ ‫‪۵ ‬‬
‫‪‬‬
‫‪R۳ →R۳ − ۱۵ R۱ ۰‬‬
‫‪۳‬‬ ‫‪۶‬‬
‫‪‬‬
‫‪۱ ۱‬‬ ‫‪۱ ۶‬‬ ‫‪۲۴ ‬‬
‫‪‬‬ ‫‪۵‬‬ ‫‪۵‬‬
‫‪۵ ‬‬
‫}‪|{z‬‬
‫ﺑﺎﯾﺪ ﺻﻔﺮ ﺷﻮﺩ‬

‫‪ a۲۲ = − ۳۶‬ﻋﻀﻮ ﭘﺎﺷﻨﻪ ﺍﺳﺖ‪ .‬ﺑﺮﺍﯼ ﺻﻔﺮ ﮐﺮﺩﻥ ﺯﯾﺮ ﺳﺘﻮﻥ ﺩﻭﻡ ﯾﻌﻨ ﺩﺭﺍﯾﻪ ‪ ۳۵‬ﺍﺑﺘﺪﺍ ﺿﺮﺑ ﺮ ‪ m۳۲‬ﺭﺍ ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﻣ ﮐﻨﯿﻢ‬
‫)‪(۱‬‬ ‫)‪(۱‬‬
‫ﺩﺭ ﺍﯾﻦ ﻣﺮﺣﻠﻪ ‪۵ ̸= ۰‬‬

‫)‪(۱‬‬ ‫‪۳‬‬
‫)‪(۱‬‬ ‫‪a۳۲‬‬ ‫‪۵‬‬ ‫‪۳‬‬ ‫‪۱‬‬
‫‪m۳۲ = −‬‬ ‫‪=−‬‬ ‫=‬ ‫=‬
‫)‪(۱‬‬
‫‪a۲۲‬‬ ‫‪− ۳۶‬‬
‫‪۵‬‬
‫‪۳۶‬‬ ‫‪۱۲‬‬

‫ﺑﺎ ﺍﻋﻤﺎﻝ ﻋﻤﻠﯿﺎﺕ ﺳﻄﺮﯼ ﻣﻘﺪﻣﺎﺗ ﺩﺍﺭﯾﻢ‪:‬‬

‫‪۳۱‬‬
‫)ﺩﺍﻧﺸ ﺪﻩ ﺭﯾﺎﺿ ﻭ ﻋﻠﻮﻡ ﮐﺎﻣﭙﯿﻮﺗﺮ(‬ ‫ﺗﻬﺮﺍﻥ(‬ ‫ﺩﺍﻧﺸ ﺎﻩ ﺻﻨﻌﺘ ﺍﻣﯿﺮﮐﺒﯿﺮ )ﭘﻠ ﺗﮑﻨﯿ‬
‫ﺗﺮﻡ ﺩﻭﻡ ‪۱۴۰۲−۱۴۰۳‬‬ ‫ﺟﺒﺮﺧﻄ ﻋﺪﺩﯼ‬
‫ﻓﺼﻞ ﺩﻭﻡ‬ ‫ﻣﺪﺭﺱ‪ :‬ﻣﻬﺪﯼ ﺩﻫﻘﺎﻥ‬

‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬

‫‪۵‬‬ ‫‪۲‬‬ ‫‪−۱ ۶‬‬ ‫‪۵‬‬ ‫‪۲‬‬ ‫‪−۱‬‬ ‫‪۶‬‬
‫‪۰ − ۳۶‬‬ ‫‪۳۸‬‬ ‫‪۱‬‬
‫‪۴۲  R۳ →R۳ + ۱۲‬‬ ‫‪R۲ ۰ − ۳۶‬‬ ‫‪۳۸‬‬ ‫‪۴۲‬‬ ‫‪‬‬
‫‪‬‬ ‫‪۵‬‬ ‫‪۵‬‬ ‫‪۵ −‬‬ ‫‪−−−−−−−−→ ‬‬ ‫‪‬‬
‫‪۵‬‬ ‫‪۵‬‬ ‫‪۵‬‬ ‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪۳‬‬ ‫‪۶‬‬ ‫‪۲۴‬‬ ‫‪۱۱‬‬ ‫‪۱۱‬‬
‫‪۰‬‬ ‫‪۵‬‬ ‫‪۵‬‬ ‫‪۵‬‬ ‫‪۰‬‬ ‫‪۰‬‬ ‫‪۶‬‬ ‫‪۲‬‬

‫‪ ۱۱‬ﺭﺍ ﺻﻔﺮ ﮐﻨﯿﻢ‪ .‬ﺑﺮﺍﯼ ﺍﯾﻦ ﮐﺎﺭ ﻣ ﺗﻮﺍﻥ ﺍﺯ ﻋﻤﻠﯿﺎﺕ ﺳﻄﺮﯼ ﻣﻘﺪﻣﺎﺗ ﺯﯾﺮ ﮐﻤ‬
‫‪۶‬‬ ‫ﺍﮐﻨﻮﻥ ﺑﺎﯾﺪ ﺩﺭﺍﯾەﻫﺎﯼ ﻭﺍﻗﻊ ﺩﺭ ﺑﺎﻻﯼ ﻋﻀﻮ ﻣﺤﻮﺭﯼ‪ ،‬ﯾﻌﻨ‬
‫ﮔﺮﻓﺖ‪:‬‬

‫)‪(۲‬‬ ‫‪۶‬‬ ‫)‪(۲‬‬

‫= ‪m۱۳‬‬ ‫‪,‬‬ ‫‪R۱ → R۱ + m۱۳ R۳‬‬
‫‪۱۱‬‬
‫)‪(۲‬‬ ‫‪۲۲۸‬‬ ‫)‪(۲‬‬
‫‪m۲۳‬‬ ‫‪=−‬‬ ‫‪,‬‬ ‫‪R۲ → R۲ + m۲۳ R۳‬‬
‫‪۵۵‬‬
‫ﮐﻪ ﺑﻪ ﺩﺳﺖ ﻣ ﺁﻭﺭﯾﻢ‪:‬‬

‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫‪۵‬‬ ‫‪۲‬‬ ‫‪۰‬‬ ‫‪۹‬‬
‫‬ ‫‪ ۰‬‬ ‫‪− ۳۶‬‬ ‫‪۰ − ۷۲‬‬
‫‪‬‬
‫‪A(۳) b(۳) = ‬‬
‫‪‬‬ ‫‪۵‬‬ ‫‪۵ ‬‬
‫‪‬‬
‫‪۱۱‬‬ ‫‪۱۱‬‬
‫‪۰‬‬ ‫‪۰‬‬ ‫‪۶‬‬ ‫‪۲‬‬

‫‪ − ۳۶‬ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﺩﺭﺍﯾﻪ ﺑﺎﻻﯼ ﺁﻥ ﻣ ﺑﺎﯾﺴﺖ ﺻﻔﺮ ﮔﺮﺩﺩ ﮐﻪ ﺑﺎ ﻋﻤﻠﯿﺎﺕ ﺳﻄﺮﯼ ﻣﻘﺪﻣﺎﺗ ﺯﯾﺮ ﻗﺎﺑﻞ ﺍﻧﺠﺎﻡ ﺍﺳﺖ‪:‬‬
‫ﺩﺭ ﺍﯾﻦ ﻣﺮﺣﻠﻪ ﭘﺎﺷﻨﻪ ‪۵ ̸= ۰‬‬

‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫‪۵‬‬ ‫‪۰‬‬ ‫‪۰‬‬ ‫‪۵‬‬
‫)‪(۳‬‬ ‫‪۲‬‬ ‫‪۵‬‬ ‫)‪(۳‬‬ ‫‬ ‫‪ ۰ − ۳۶‬‬ ‫‪۰ − ۷۲‬‬ ‫‪‬‬
‫‪m۱۲ = −‬‬ ‫‪۳۶‬‬
‫=‬ ‫‪,‬‬ ‫)‪R۱ → R۱ + m۱۲ R۲ → A(۴‬‬ ‫‪b‬‬ ‫)‪(۴‬‬ ‫‪=‬‬ ‫‪۵‬‬ ‫‪۵ ‬‬
‫‪−۵‬‬ ‫‪۱۸‬‬ ‫‪۱۱‬‬ ‫‪۱۱‬‬
‫‪۰‬‬ ‫‪۰‬‬ ‫‪۶‬‬ ‫‪۲‬‬

‫ﺍﮐﻨﻮﻥ ﺩﺳﺘﮕﺎﻩ ﺣﺎﺻﻞ ﺑﻪ ﺷ ﻞ ﻗﻄﺮﯼ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺻﻮﺭﺕ ﺯﯾﺮ ﺣﻞ ﻣ ﮔﺮﺩﺩ‪:‬‬

‫‪۱۱‬‬
‫‪۲‬‬ ‫‪− ۷۲‬‬
‫‪۵‬‬ ‫‪۵‬‬
‫= ‪x۳‬‬ ‫‪۱۱‬‬
‫‪= ۳,‬‬ ‫= ‪x۲‬‬ ‫‪= ۲,‬‬ ‫= ‪x۱‬‬ ‫‪=۱‬‬
‫‪۶‬‬ ‫‪− ۳۶‬‬
‫‪۵‬‬
‫‪۵‬‬

‫ﻟﺬﺍ ﺟﻮﺍﺏ ﺩﺳﺘﮕﺎﻩ ﺑﻪ ﺻﻮﺭﺕ ‪ X = [x۱ , x۲ , x۳ ]T = [۱, ۲, ۳]T‬ﺣﺎﺻﻞ ﻣ ﺷﻮﺩ‪.‬‬

‫ﻣﺜﺎﻝ ‪۲.۲۱‬‬

‫ﺩﺳﺘﮕﺎﻩ ﺩﺍﺩﻩ ﺷﺪﻩ ﺭﺍ ﺑﺎ ﺭﻭﺵ ﺣﺬﻓ ﮔﺎﻭﺱ⁃ﺟﺮﺩﻥ ﺣﻞ ﮐﻨﯿﺪ‪.‬‬

‫‪‬‬
‫‪ ۲x۱ − ۲x۲ + ۷x۳ = −۷‬‬
‫‪x۱ + x۲ + x۳‬‬ ‫‪=۱‬‬
‫‪‬‬
‫‪۴x۱ + ۹x۲ − ۳x۳ = ۱۶‬‬

‫ﺣﻞ‪ :‬ﺍﺑﺘﺪﺍ ﻣﺎﺗﺮﯾﺲ ﺍﻓﺰﻭﺩﻩ ﺭﺍ ﺗﺸ ﯿﻞ ﻣ ﺩﻫﯿﻢ‪.‬‬

‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫‬ ‫‬ ‫‬ ‫‪۲‬‬‫‬ ‫‪−۲ ۷ −۷‬‬
‫‪A(۰) b‬‬ ‫)‪(۰‬‬ ‫‪‬‬
‫‪= A b = ۱‬‬ ‫‪۱‬‬ ‫‪۱ ۱ ‬‬
‫‪۴‬‬ ‫‪۹ −۳ ۱۶‬‬

‫‪۳۲‬‬
‫)ﺩﺍﻧﺸ ﺪﻩ ﺭﯾﺎﺿ ﻭ ﻋﻠﻮﻡ ﮐﺎﻣﭙﯿﻮﺗﺮ(‬ ‫ﺗﻬﺮﺍﻥ(‬ ‫ﺩﺍﻧﺸ ﺎﻩ ﺻﻨﻌﺘ ﺍﻣﯿﺮﮐﺒﯿﺮ )ﭘﻠ ﺗﮑﻨﯿ‬
‫ﺗﺮﻡ ﺩﻭﻡ ‪۱۴۰۲−۱۴۰۳‬‬ ‫ﺟﺒﺮﺧﻄ ﻋﺪﺩﯼ‬
‫ﻓﺼﻞ ﺩﻭﻡ‬ ‫ﻣﺪﺭﺱ‪ :‬ﻣﻬﺪﯼ ﺩﻫﻘﺎﻥ‬

‫ﻋﻤﻠﯿﺎﺕ ﺳﻄﺮﯼ ﻣﻘﺪﻣﺎﺗ ﺯﯾﺮ ﺭﺍ ﺍﻋﻤﺎﻝ ﻣ ﮐﻨﯿﻢ‪:‬‬

‫‪۱‬‬
‫‪R۳ → R۳ − ۲R۱ ,‬‬ ‫‪R ۲ → R۲ − R۱‬‬
‫‪۲‬‬
‫ﺩﺍﺭﯾﻢ‪:‬‬

‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫‬ ‫‬ ‫‪۲ −۲‬‬ ‫‪۷ −۷‬‬
‫‪A(۱) b‬‬ ‫)‪(۱‬‬ ‫‪= ۰ ۲‬‬ ‫‪− ۵۲ ۹۲ ‬‬
‫‪۰ ۱۳ −۱۷ ۳۰‬‬

‫ﻋﻀﻮ ﭘﺎﺷﻨﻪ ‪ ۲ ̸= ۰‬ﺍﺳﺖ‪ .‬ﻻﺯﻡ ﺍﺳﺖ ﻋﻀﻮ ﭘﺎﯾﯿﻦ ﺁﻥ ﯾﻌﻨ ‪۱۳‬ﺻﻔﺮ ﮔﺮﺩﺩ‪.‬‬

‫‪۱۳‬‬
‫‪R۳ → R۳ −‬‬ ‫‪R۲‬‬
‫‪۲‬‬
‫ﭘﺲ‬

‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫‪۲ −۲‬‬ ‫‪۷‬‬ ‫‪−۷‬‬
‫‬ ‫‬ ‫‪۰ ۲‬‬ ‫‪− ۵۲‬‬ ‫‪۹‬‬ ‫‪‬‬
‫)‪A(۲‬‬ ‫‪b(۲) = ‬‬
‫‪‬‬ ‫‪۲‬‬ ‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪۰ ۰‬‬ ‫‪− ۳۴‬‬ ‫‪۳‬‬
‫‪۴‬‬

‫ﺩﺭ ﺍﯾﻦ ﺟﺎ ﻋﻀﻮ ﻣﺤﻮﺭﯼ ‪ − ۴۳‬ﺑﻮﺩﻩ ﮐﻪ ﻣﺨﺎﻟﻒ ﺻﻔﺮ ﺍﺳﺖ‪ .‬ﺑﺎﯾﺪ ﺩﺭﺍﯾەﻫﺎﯼ ﺑﺎﻻﯼ ﺁﻥ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺻﻔﺮ ﺗﺒﺪﯾﻞ ﮐﻨﯿﻢ ﮐﻪ ﺍﯾﻦ ﮐﺎﺭ ﺗﻮﺳﻂ ﻋﻤﻠﯿﺎﺕ‬
‫ﺳﻄﺮﯼ ﻣﻘﺪﻣﺎﺗ ﺯﯾﺮ ﺍﻧﺠﺎﻡ ﻣ ﺷﻮﺩ ‪.‬‬

‫‪۲۸‬‬ ‫‪۱۰‬‬
‫‪R۱ → R۱ +‬‬ ‫‪R۳ ,‬‬ ‫‪R ۲ → R۲ −‬‬ ‫‪R۳‬‬
‫‪۳‬‬ ‫‪۳‬‬
‫ﭘﺲ ﺩﺍﺭﯾﻢ‪:‬‬

‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫‪۲ −۲ ۰ ۰‬‬
‫‬ ‫‬
‫‪A(۳) b‬‬ ‫)‪(۳‬‬ ‫‪= ۰ ۲‬‬ ‫‪۰ ۲‬‬
‫‪۰ ۰ − ۳۴ ۴۳‬‬

‫ﺩﺭ ﺁﺧﺮﯾﻦ ﮔﺎﻡ ﻫﻤﺎﻧﻄﻮﺭ ﮐﻪ ﻣ ﺑﯿﻨﯿﺪ ﻋﻀﻮ ﻣﺤﻮﺭﯼ ﺑﺮﺍﺑﺮ ‪ ۲‬ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﺨﺎﻟﻒ ﺻﻔﺮ ﺑﻮﺩﻩ ﻭ ﻻﺯﻡ ﺍﺳﺖ ﺩﺭﺍﯾەﯼ ﺑﺎﻻﯼ ﺁﻥ ﯾﻌﻨ ‪ −۲‬ﺻﻔﺮ ﮔﺮﺩﺩ‪.‬‬
‫ﭘﺲ ﮐﺎﻓ ﺍﺳﺖ ﻋﻤﻠﯿﺎﺕ ﺳﻄﺮﯼ ﻣﻘﺪﻣﺎﺗ ﺯﯾﺮ ﺭﺍ ﺭﻭﯼ ﻣﺎﺗﺮﯾﺲ ﺍﻓﺰﻭﺩەﯼ ﻓﻮﻕ ﺍﻋﻤﺎﻝ ﮐﻨﯿﻢ‪:‬‬

‫‪R۱ → R۱ + R۲‬‬

‫ﮐﻪ ﺩﺭ ﺍﯾﻦ ﺻﻮﺭﺕ ﺩﺍﺭﯾﻢ‪:‬‬

‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫‬ ‫‬ ‫‪۲‬‬ ‫‪۰‬‬ ‫‪۰‬‬ ‫‪۲‬‬
‫)‪A(۴‬‬ ‫‪b(۴) = ۰ ۲ ۰ ۲ ‬‬
‫‪۰ ۰ − ۳۴ ۴۳‬‬

‫ﻣﺎﺗﺮﯾﺲ ﻗﻄﺮﯼ ﺗﺒﺪﯾﻞ ﺷﺪﻩ ﺍﺳﺖ‪ ،‬ﭘﺲ‬ ‫ﮐﻪ ﺑﻪ ﯾ‬

‫‪۳۳‬‬
‫)ﺩﺍﻧﺸ ﺪﻩ ﺭﯾﺎﺿ ﻭ ﻋﻠﻮﻡ ﮐﺎﻣﭙﯿﻮﺗﺮ(‬ ‫ﺗﻬﺮﺍﻥ(‬ ‫ﺩﺍﻧﺸ ﺎﻩ ﺻﻨﻌﺘ ﺍﻣﯿﺮﮐﺒﯿﺮ )ﭘﻠ ﺗﮑﻨﯿ‬
‫ﺗﺮﻡ ﺩﻭﻡ ‪۱۴۰۲−۱۴۰۳‬‬ ‫ﺟﺒﺮﺧﻄ ﻋﺪﺩﯼ‬
‫ﻓﺼﻞ ﺩﻭﻡ‬ ‫ﻣﺪﺭﺱ‪ :‬ﻣﻬﺪﯼ ﺩﻫﻘﺎﻥ‬

‫‪۳‬‬
‫‪۴‬‬ ‫‪۲‬‬ ‫‪۲‬‬
‫= ‪x۳‬‬ ‫‪= −۱,‬‬ ‫= ‪x۲‬‬ ‫‪= ۱,‬‬ ‫= ‪x۱‬‬ ‫‪=۱‬‬
‫‪− ۳۴‬‬ ‫‪۲‬‬ ‫‪۲‬‬

‫ﻭ ﺟﻮﺍﺏ ﺩﺳﺘﮕﺎﻩ ﺑﻪ ﺻﻮﺭﺕ ‪ X = [x۱ , x۲ , x۳ ]T = [۱, ۱, −۱]T‬ﺣﺎﺻﻞ ﻣ ﺷﻮﺩ‪.‬‬

‫ﺗﺒﺪﯾﻞ‬ ‫ﮔﺎﻫ ﺍﻭﻗﺎﺕ ﻣ ﺗﻮﺍﻥ ﺩﺭ ﻫﺮ ﻣﺮﺣﻠﻪ ﺳﻄﺮﯼ ﮐﻪ ﻋﻀﻮ ﻣﺤﻮﺭﯼ ﺭﺍ ﺷﺎﻣﻞ ﻣ ﺷﻮﺩ ﺑﺮ ﻋﻀﻮ ﻣﺤﻮﺭﯼ ﺗﻘﺴﯿﻢ ﮐﺮﺩ ﺗﺎ ﻋﻀﻮ ﻣﺤﻮﺭﯼ ﺑﻪ ﯾ‬
‫ﺷﻮﺩ‪ .‬ﺍﮔﺮ ﭼﻪ ﺍﯾﻦ ﮐﺎﺭ ﺿﺮﻭﺭﺕ ﻧﺪﺍﺭﺩ ﺍﻣﺎ ﺩﺭ ﻣﺜﺎﻝ ﺯﯾﺮ ﺍﯾﻦ ﺷﯿﻮﻩ ﺍﺳﺘﻔﺎﺩﻩ ﺷﺪﻩ ﺍﺳﺖ‪.‬‬

‫ﻣﺜﺎﻝ ‪۲.۲۲‬‬

‫ﺩﺳﺘﮕﺎﻩ ﺩﺍﺩﻩ ﺷﺪﻩ ﺭﺍ ﺑﺎ ﺭﻭﺵ ﺣﺬﻓ ﮔﺎﻭﺱ⁃ﺟﺮﺩﻥ ﺣﻞ ﮐﻨﯿﺪ‪.‬‬

‫‪‬‬
‫‪ ۲x۱ + ۲x۲ + ۶x۳‬‬ ‫‪=۴‬‬
‫‪۲x۱ + x۲ + ۷x۳‬‬ ‫‪=۶‬‬
‫‪‬‬
‫‪−۲x۱ − ۶x۲ − ۷x۳ = −۱‬‬

‫ﺣﻞ‪:‬‬

‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬

‫‪۲‬‬ ‫‪۲‬‬ ‫‪۶ ۴‬‬ ‫‪R۱ → ۲۱ R۱‬‬
‫‪۱‬‬ ‫‪۱‬‬ ‫‪۳ ۲‬‬
‫‪۲‬‬ ‫‪۱‬‬ ‫‪۷ ۶  −−−−−→  ۲‬‬ ‫‪۱‬‬ ‫‪۷ ۶ ‬‬
‫‪−۲ −۶ −۷ −۱‬‬ ‫‪−۲ −۶ −۷ −۱‬‬

‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬

‫‪۱‬‬ ‫‪۱‬‬ ‫‪۳ ۲‬‬ ‫‪۱ ۱‬‬ ‫‪۳ ۲‬‬
‫‪R۲ →R۲ −۲R۱‬‬ ‫‪R۲ →−R۲‬‬
‫‪−−−−−−−−→  ۰‬‬ ‫‪−۱ ۱ ۲  −−−−−−→ ۰ ۱ −۱ −۲ ‬‬
‫‪R۳ →R۳ +۲R۱‬‬
‫‪۰‬‬ ‫‪−۴ −۱ ۳‬‬ ‫‪۰ −۴ −۱ ۳‬‬

‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬

‫‪۱‬‬ ‫‪۰‬‬ ‫‪۴ ۴‬‬ ‫‪۱‬‬
‫‪R۳ →− ۵ R۳‬‬
‫‪۱‬‬ ‫‪۰ ۴ ۴‬‬
‫‪R۱ →R۱ −R۲‬‬
‫‪−−−−−−−−→ ۰‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪۱‬‬ ‫‪‬‬
‫‪−۱ −۲ −−−−−−→ ۰‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪۱ −۱ −۲ ‬‬
‫‪R۳ →R۳ +۴R۲‬‬
‫‪۰‬‬ ‫‪۰‬‬ ‫‪−۵ −۵‬‬ ‫‪۰‬‬ ‫‪۰ ۱ ۱‬‬
‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫‪۱‬‬ ‫‪۰ ۰ ۰‬‬
‫‪R۱ →R۱ −۴R۳‬‬
‫‪−−−−−−−−→ ۰‬‬ ‫‪۱ ۰ −۱ ‬‬
‫‪R۲ →R۲ +R۳‬‬
‫‪۰‬‬ ‫‪۰ ۱ ۱‬‬

‫ﻭ ﺟﻮﺍﺏ ﺩﺳﺘﮕﺎﻩ ﺑﻪ ﺻﻮﺭﺕ ‪ X = [x۱ , x۲ , x۳ ]T = [۰, −۱, ۱]T‬ﺣﺎﺻﻞ ﻣ ﺷﻮﺩ‪.‬‬

‫ﺩﺭ ﺍﺩﺍﻣﻪ ﯾ ﺩﺳﺘﮕﺎﻩ ‪ ۴ × ۴‬ﺭﺍ ﺑﺎ ﺭﻭﺵ ﺣﺬﻓ ﮔﺎﻭﺱ⁃ﺟﺮﺩﻥ ﺣﻞ ﻣ ﮐﻨﯿﻢ‪ .‬ﺭﻭﻧﺪ ﺣﻞ ﻧﺸﺎﻥ ﻣ ﺩﻫﺪ ﮐﻪ ﻋﻤﻠﯿﺎﺕ ﮐﻠ ﺍﯾﻦ ﺭﻭﺵ ﺑﺮﺍﯼ ﯾ‬
‫ﺩﺳﺘﮕﺎﻩ ‪ n × n‬ﻣ ﺗﻮﺍﻧﺪ ﺑﻪ ﺭﺍﺣﺘ ﺍﺳﺘﺨﺮﺍﺝ ﮔﺮﺩﺩ‪.‬‬

‫ﻣﺜﺎﻝ ‪۲.۲۳‬‬

‫ﺩﺳﺘﮕﺎﻩ ﺩﺍﺩﻩ ﺷﺪﻩ ﺭﺍ ﺑﺎ ﺭﻭﺵ ﺣﺬﻓ ﮔﺎﻭﺱ⁃ﺟﺮﺩﻥ ﺣﻞ ﮐﻨﯿﺪ‬

‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬ ‫‪۳x۱ − x۲ + ۹x۳ + ۲x۴‬‬ ‫‪= ۲۴‬‬
‫‪‬‬
‫‪۵x۱ + ۶x۲ − x۳ + ۷x۴‬‬ ‫‪= ۲۳‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬ ‫‪۱۱x۱ − ۲x۲ + ۲x۳ + x۴‬‬ ‫‪= ۱۵‬‬
‫‪‬‬
‫‪−۶x۱ + ۸x۲ + ۱۵x۳ − x۴‬‬ ‫‪= ۳۰‬‬

‫ﺣﻞ‪:‬‬

‫‪۳۴‬‬
‫)ﺩﺍﻧﺸ ﺪﻩ ﺭﯾﺎﺿ ﻭ ﻋﻠﻮﻡ ﮐﺎﻣﭙﯿﻮﺗﺮ(‬ ‫ﺗﻬﺮﺍﻥ(‬ ‫ﺩﺍﻧﺸ ﺎﻩ ﺻﻨﻌﺘ ﺍﻣﯿﺮﮐﺒﯿﺮ )ﭘﻠ ﺗﮑﻨﯿ‬
‫ﺗﺮﻡ ﺩﻭﻡ ‪۱۴۰۲−۱۴۰۳‬‬ ‫ﺟﺒﺮﺧﻄ ﻋﺪﺩﯼ‬
‫ﻓﺼﻞ ﺩﻭﻡ‬ ‫ﻣﺪﺭﺱ‪ :‬ﻣﻬﺪﯼ ﺩﻫﻘﺎﻥ‬

‫ﻣﺎﺗﺮﯾﺲ ﺍﻓﺰﻭﺩﻩ ﺭﺍ ﺗﺸ ﯿﻞ ﻣ ﺩﻫﯿﻢ‪.‬‬

‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫‪۳ −۱ ۹‬‬ ‫‪۲‬‬ ‫‪۲۴‬‬
‫‬ ‫‬ ‫‪۵‬‬ ‫‪۶‬‬ ‫‪−۱‬‬ ‫‪۷‬‬ ‫‪۲۳ ‬‬
‫)‪A(۰‬‬ ‫‪b(۰) = ‬‬
‫‪ ۱۱ −۲ ۲‬‬
‫‪‬‬
‫‪۱‬‬ ‫‪۱۵ ‬‬
‫‪−۶ ۸ ۱۵ −۱‬‬ ‫‪۳۰‬‬
‫ﺯﯾﺮﺳﺘﻮﻥ ﺍﻭﻝ ﺭﺍ ﺑﺎ ﺍﺳﺘﻔﺎﺩﻩ ﺍﺯ ﻋﻤﻠﯿﺎﺕ ﺳﻄﺮﯼ ﻣﻘﺪﻣﺎﺗ ﺯﯾﺮ ﺗﺒﺪﯾﻞ ﺑﻪ ﺻﻔﺮ ﻣ ﮐﻨﯿﻢ‪.‬‬

‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫‪‬‬ ‫‪۳‬‬ ‫‪−۱‬‬ ‫‪۹‬‬ ‫‪۲‬‬ ‫‪۲۴‬‬
‫‪۵‬‬
‫‪ R۲ → R۲ − ۳ R۱‬‬ ‫‬ ‫‪‬‬
‫‪ ۰‬‬ ‫‪۲۳‬‬ ‫‪۱۱‬‬ ‫‪‬‬
‫‪−۱۶‬‬ ‫‪−۱۷ ‬‬
‫‪R۳ → R۳ − ۱۱‬‬
‫‪۳‬‬ ‫‪R۱ ⇒ A(۱) b(۱) = ‬‬ ‫‪۳‬‬ ‫‪۳‬‬ ‫‪‬‬
‫‪‬‬ ‫‪۰‬‬ ‫‪۵‬‬
‫‪−۳۱‬‬ ‫‪− ۱۹‬‬ ‫‪−۷۳ ‬‬
‫‪R۴ → R۴ + ۲R۱‬‬ ‫‪۳‬‬ ‫‪۳‬‬
‫‪۰‬‬ ‫‪۶‬‬ ‫‪۳۳‬‬ ‫‪۳‬‬ ‫‪۷۸‬‬
‫‪۲۳‬‬
‫ﺍﺳﺖ ﻭ ﻻﺯﻡ ﺍﺳﺖ ﺩﺭﺍﯾەﻫﺎﯼ ﭘﺎﯾﯿﻦ ﺁﻥ ﺻﻔﺮ ﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬ ‫‪۳‬‬ ‫ﺩﺭ ﺍﯾﻦ ﮔﺎﻡ ﻋﻀﻮ ﻣﺤﻮﺭﯼ‬
‫‪۵‬‬
‫‪۵‬‬
‫‪R۳ → R ۳ −‬‬ ‫‪۳‬‬
‫‪۲۳‬‬ ‫‪ R۳ → R۳ −‬ﯾﺎ ‪R۲‬‬ ‫‪۲۳ R۲‬‬
‫‪۳‬‬
‫‪۶‬‬ ‫‪۱۸‬‬
‫‪R۴ → R ۴ −‬‬ ‫‪۲۳‬‬ ‫‪ R۴ → R۴ −‬ﯾﺎ ‪R۲‬‬ ‫‪۲۳ R۲‬‬
‫‪۳‬‬

‫ﮐﻪ ﺑﻪ ﺩﺳﺖ ﻣ ﺁﻭﺭﯾﻢ‪:‬‬

‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫‪۳ −۱‬‬ ‫‪۹‬‬ ‫‪۲‬‬ ‫‪۲۴‬‬
‫‪۰ ۲۳‬‬ ‫‪−۱۶‬‬ ‫‪۱۱‬‬ ‫‪‬‬
‫‬ ‫‪ ‬‬ ‫‪۳‬‬ ‫‪۳‬‬ ‫‪−۱۷ ‬‬
‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫)‪A(۲‬‬ ‫‪b(۲) = ‬‬ ‫‪۱۵۹۴ ‬‬
‫‪۰ ۰‬‬ ‫‪− ۶۳۳‬‬
‫‪۲۳‬‬ ‫‪− ۱۶۴‬‬
‫‪۲۳‬‬ ‫‪− ۲۳ ‬‬
‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫‪۱۰۴۷‬‬ ‫‪۳‬‬ ‫‪۲۱۰۰‬‬
‫‪۰ ۰‬‬ ‫‪۲۳‬‬ ‫‪۲۳‬‬ ‫‪۲۳‬‬

‫ﺩﺭ ﺍﺩﺍﻣﻪ ﺩﺍﺭﯾﻢ‬

‫‪۱۰۴۷‬‬
‫‪۳۴۹‬‬ ‫‪۲۳‬‬
‫‪R۴ → R۴ +‬‬ ‫‪R۳‬‬ ‫‪ R۴ → R۴ −‬ﯾﺎ‬ ‫‪R۳‬‬
‫‪۲۱۱‬‬ ‫‪− ۶۳۳‬‬
‫‪۲۳‬‬
‫ﭘﺲ‪:‬‬
‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫‪۳ −۱‬‬ ‫‪۹‬‬ ‫‪۲‬‬ ‫‪۲۴‬‬
‫‪۰ ۲۳ −۱۶‬‬ ‫‪۱۱‬‬ ‫‪‬‬
‫‬ ‫‪ ‬‬ ‫‪۳‬‬ ‫‪۳‬‬ ‫‪−۱۷ ‬‬
‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫)‪A(۳‬‬ ‫‪b(۳) = ۰ ۰ − ۶۳۳‬‬ ‫‪− ۱۶۴‬‬ ‫‪‬‬
‫‪‬‬ ‫‪۲۳‬‬ ‫‪۲۳‬‬ ‫‪− ۱۵۹۴‬‬
‫‪۲۳ ‬‬
‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫‪۰ ۰‬‬ ‫‪۰‬‬ ‫‪− ۲۴۶۱‬‬
‫‪۲۱۱‬‬ ‫‪− ۴۹۲۲‬‬
‫‪۲۱۱‬‬

‫ﻫﻤﺎﻧﻄﻮﺭ ﮐﻪ ﻣ ﺑﯿﻨﯿﺪ ﺩﺳﺘﮕﺎﻩ ﺑﻪ ﯾ ﺩﺳﺘﮕﺎﻩ ﺑﺎﻻﻣﺜﻠﺜ ﺗﺒﺪﯾﻞ ﺷﺪﻩ ﺍﺳﺖ‪ .‬ﺩﺭ ﺍﯾﻦ ﻣﺮﺣﻠﻪ ﻣ ﺑﺎﯾﺴﺖ ﺩﺭﺍﯾەﻫﺎﯼ ﺑﺎﻻﯼ ﻗﻄﺮ ﺍﺻﻠ ﺻﻔﺮ ﮔﺮﺩﻧﺪ‪.‬‬
‫‪− ۲۴۶۱‬ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﺩﺭﺍﯾەﻫﺎﯼ ﺑﺎﻻﯼ ﺁﻥ ﻣ ﺑﺎﯾﺴﺖ ﺻﻔﺮ ﮔﺮﺩﻧﺪ‪ .‬ﺍﯾﻦ ﻋﻤﻠﯿﺎﺕ ﺗﻮﺳﻂ‬‫ﺩﺭ ﺍﯾﻨﺠﺎ ﻋﻀﻮ ﻣﺤﻮﺭﯼ ‪۲۱۱‬‬

‫‪۴۲۲‬‬ ‫‪۲‬‬ ‫‪۴۲۲‬‬

‫‪R۱ → R ۱ +‬‬ ‫‪R۴ ,‬‬ ‫‪−‬‬ ‫=‬
‫‪۲۴۶۱‬‬ ‫‪− ۲۴۶۱‬‬
‫‪۲۱۱‬‬
‫‪۲۴۶۱‬‬
‫‪۱۱‬‬
‫‪۲۳۲۱‬‬ ‫‪۳‬‬ ‫‪۲۳۲۱‬‬
‫‪R۲ → R ۲ +‬‬ ‫‪R۴ ,‬‬ ‫‪− ۲۴۶۱‬‬ ‫=‬
‫‪۷۳۸۳‬‬ ‫‪− ۲۱۱‬‬ ‫‪۷۳۸۳‬‬
‫‪۱۰۱۳‬‬ ‫‪− ۱۶۴‬‬
‫‪۲۳‬‬ ‫‪۱۰۱۳‬‬
‫‪R۳ → R ۳ −‬‬ ‫‪R۴ ,‬‬ ‫‪− ۲۴۶۱‬‬ ‫‪=−‬‬
‫‪۱۶۵۷‬‬ ‫‪− ۲۱۱‬‬ ‫‪۱۶۵۷‬‬

‫‪۳۵‬‬
‫)ﺩﺍﻧﺸ ﺪﻩ ﺭﯾﺎﺿ ﻭ ﻋﻠﻮﻡ ﮐﺎﻣﭙﯿﻮﺗﺮ(‬ ‫ﺗﻬﺮﺍﻥ(‬ ‫ﺩﺍﻧﺸ ﺎﻩ ﺻﻨﻌﺘ ﺍﻣﯿﺮﮐﺒﯿﺮ )ﭘﻠ ﺗﮑﻨﯿ‬
‫ﺗﺮﻡ ﺩﻭﻡ ‪۱۴۰۲−۱۴۰۳‬‬ ‫ﺟﺒﺮﺧﻄ ﻋﺪﺩﯼ‬
‫ﻓﺼﻞ ﺩﻭﻡ‬ ‫ﻣﺪﺭﺱ‪ :‬ﻣﻬﺪﯼ ﺩﻫﻘﺎﻥ‬

‫ﺑﻪ ﺭﺍﺣﺘ ﺍﻣ ﺎﻥ ﭘﺬﯾﺮ ﺍﺳﺖ‪.‬‬

‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫‪۳ −۱‬‬ ‫‪۹‬‬ ‫‪۰‬‬ ‫‪۲۰‬‬
‫‪۰ ۲۳‬‬ ‫‪−۱۶‬‬ ‫‪۰‬‬ ‫‪‬‬
‫‬ ‫‪ ‬‬ ‫‪۳‬‬ ‫‪− ۷۳‬‬
‫‪۳ ‬‬
‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫)‪A(۴‬‬ ‫‪b(۴) = ‬‬ ‫‪۱۲۶۶ ‬‬
‫‪۰ ۰‬‬ ‫‪− ۶۳۳‬‬
‫‪۲۳‬‬ ‫‪۰‬‬ ‫‪− ۲۳ ‬‬
‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫‪۴۹۲۲‬‬
‫‪۰ ۰‬‬ ‫‪۰‬‬ ‫‪− ۲۴۶۱‬‬ ‫‪− ۲۱۱‬‬
‫‪۲۱۱‬‬

‫ﺑﺎ ﺍﺩﺍﻣەﯼ ﺍﯾﻦ ﺭﻭﻧﺪ ﺩﺍﺭﯾﻢ‬

‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫‪۳‬‬ ‫‪−۱‬‬ ‫‪۰‬‬ ‫‪۰‬‬ ‫‪۲‬‬
‫‬ ‫‪‬‬ ‫‪۲۳‬‬ ‫‪۲۳‬‬ ‫‪‬‬
‫‪۶۹‬‬ ‫‬ ‫‬ ‫‪۰‬‬ ‫‪۰‬‬ ‫‪۰‬‬ ‫‪‬‬
‫‪R۱ → R۱ +‬‬ ‫‪۲۱۱ R۳‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪۳‬‬ ‫‪۳‬‬ ‫‪‬‬
‫‪۳۶۸‬‬ ‫‪⇒ A(۵) b‬‬ ‫)‪(۵‬‬ ‫‪=‬‬ ‫‪۱۲۶۶‬‬ ‫‪‬‬
‫‪R۲ → R۲ −‬‬ ‫‪۶۳۳ R۳‬‬ ‫‪۰‬‬ ‫‪۰‬‬ ‫‪− ۶۳۳‬‬ ‫‪۰‬‬ ‫‪− ۲۳‬‬ ‫‪‬‬
‫‪‬‬ ‫‪۲۳‬‬ ‫‪‬‬
‫‪۰‬‬ ‫‪۰‬‬ ‫‪۰‬‬ ‫‪− ۲۴۶۱‬‬ ‫‪− ۴۹۲۲‬‬
‫‪۲۱۱‬‬
‫‪۲۱۱‬‬

‫‪۲۳‬‬
‫ﺑﻪ ﺍﺗﻤﺎﻡ ﻣ ﺭﺳﺪ‪.‬‬ ‫‪۳‬‬ ‫ﺁﺧﺮﯾﻦ ﻣﺮﺣﻠﻪ ﺑﺎ ﺻﻔﺮ ﮐﺮﺩﻥ ﺩﺭﺍﯾﻪ ﺑﺎﻻﯼ‬

‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫‪۳‬‬ ‫‪۰‬‬ ‫‪۰‬‬ ‫‪۰‬‬ ‫‪۳‬‬
‫‪۰‬‬ ‫‪۲۳‬‬
‫‪۰‬‬ ‫‪۰‬‬ ‫‪۲۳‬‬ ‫‪‬‬
‫‪۳‬‬ ‫‬ ‫‪ ‬‬ ‫‪۳‬‬ ‫‪۳‬‬ ‫‪‬‬
‫)‪R۱ → R۱ + R۲ → A(۶‬‬ ‫‪b(۶) = ‬‬
‫‪۰‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪۲۳‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪۰‬‬ ‫‪− ۶۳۳‬‬
‫‪۲۳‬‬ ‫‪۰‬‬ ‫‪۱۲۶۶‬‬
‫‪− ۲۳‬‬ ‫‪‬‬
‫‪۰‬‬ ‫‪۰‬‬ ‫‪۰‬‬ ‫‪− ۲۴۶۱‬‬
‫‪۲۱۱‬‬ ‫‪− ۴۹۲۲‬‬
‫‪۲۱۱‬‬

‫ﺩﺳﺘﮕﺎﻩ ﻗﻄﺮﯼ ﺩﺳﺖ ﯾﺎﻓﺘەﺍﯾﻢ‪ .‬ﺑﺎ ﺣﻞ ﺁﻥ ﺩﺍﺭﯾﻢ‪:‬‬ ‫ﺩﺭ ﺍﯾﻨﺠﺎ ﻣﺮﺍﺣﻞ ﺣﺬﻓ ﮔﺎﻭﺱ⁃ﺟﺮﺩﻥ ﺑﻪ ﺍﺗﻤﺎﻡ ﺭﺳﯿﺪﻩ‪ ،‬ﺯﯾﺮﺍ ﺑﻪ ﯾ‬

‫‪− ۴۹۲۲‬‬
‫‪۲۱۱‬‬ ‫‪− ۱۲۶۶‬‬
‫‪۲۳‬‬
‫‪۲۳‬‬
‫‪۳‬‬ ‫‪۳‬‬
‫= ‪x۴‬‬ ‫‪= ۲,‬‬ ‫= ‪x۳‬‬ ‫‪= ۲,‬‬ ‫= ‪x۲‬‬ ‫‪= ۱,‬‬ ‫= ‪x۱‬‬ ‫‪=۱‬‬
‫‪− ۲۴۶۱‬‬
‫‪۲۱۱‬‬ ‫‪− ۶۳۳‬‬
‫‪۲۳‬‬
‫‪۲۳‬‬
‫‪۳‬‬
‫‪۳‬‬

‫ﻟﺬﺍ ﺟﻮﺍﺏ ﺩﺳﺘﮕﺎﻩ ﺑﻪ ﺻﻮﺭﺕ ‪ X = [x۱ , x۲ , x۳ , x۴ ]T = [۱, ۱, ۲, ۲]T‬ﺣﺎﺻﻞ ﻣ ﮔﺮﺩﺩ‪.‬‬

‫‪ ۵‬ﺑﺮﺁﻭﺭﺩ ﺗﻌﺪﺍﺩ ﺍﻋﻤﺎﻝ ﺣﺴﺎﺑﯽ ﺩﺭ ﺭﻭﺵ ﮔﺎﻭﺱ⁃ﺟﺮﺩﻥ‬

‫ﻫﻤﺎﻧﻄﻮﺭ ﮐﻪ ﺩﯾﺪﯾﻢ ﺭﻭﺵ ﮔﺎﻭﺱ⁃ﺟﺮﺩﻥ ﺍﺑﺘﺪﺍ ﺩﺳﺘﮕﺎﻩ ﺭﺍ ﺑﺎﻻﻣﺜﻠﺜ ﻣ ﮐﻨﺪ )ﻣﺮﺣﻠﻪ‪ (۱‬ﺳﭙﺲ ﺁﻥ ﺭﺍ ﻗﻄﺮﯼ ﻣ ﮐﻨﺪ )ﻣﺮﺣﻠﻪ‪ (۲‬ﻭ ﺩﺭ ﻧﻬﺎﯾﺖ ﺩﺳﺘﮕﺎﻩ‬
‫ﻗﻄﺮﯼ ﺭﺍ ﺣﻞ ﻣ ﮐﻨﺪ‪) .‬ﻣﺮﺣﻠﻪ‪(۳‬‬
‫ﻭﺍﺿﺢ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﺮﺣﻠﻪ ‪ ۱‬ﺍﯾﻦ ﺭﻭﺵ ﺑﺎ ﻣﺮﺣﻠﻪ ‪ ۱‬ﺭﻭﺵ ﺣﺬﻓ ﮔﺎﻭﺱ ﯾ ﺍﺳﺖ ﻭ ﻗﺒﻼ ﺩﯾﺪﯾﻢ ﮐﻪ ﺭﻭﺵ ﺣﺬﻗ ﮔﺎﻭﺱ ﺑﺮﺍﯼ ﺍﯾﻦ ﮐﺎﺭ ﺑﻪ ﻋﻤﻠﯿﺎﺕ‬
‫ﺯﯾﺮ ﻧﯿﺎﺯ ﺩﺍﺭﺩ‪:‬‬

‫)‪n۳ − n n(n − ۱‬‬ ‫‪۱‬‬ ‫‪۱‬‬ ‫‪۵‬‬

‫= ﺗﻌﺪﺍﺩ ﺟﻤﻊ‬ ‫‪+‬‬ ‫‪= n۳ + n۲ − n‬‬
‫‪۳‬‬ ‫‪۲‬‬ ‫‪۳‬‬ ‫‪۲‬‬ ‫‪۶‬‬
‫)‪n۳ − n n(n − ۱‬‬ ‫‪۱ ۳ ۱ ۲ ۵‬‬
‫= ﺗﻌﺪﺍﺩ ﺿﺮﺏ‬ ‫‪+‬‬ ‫‪= n + n − n‬‬
‫‪۳‬‬ ‫‪۲‬‬ ‫‪۳‬‬ ‫‪۲‬‬ ‫‪۶‬‬
‫)‪n(n − ۱‬‬ ‫‪۱ ۲ ۱‬‬
‫= ﺗﻌﺪﺍﺩ ﺗﻘﺴﯿﻢ‬ ‫‪= n − n‬‬
‫‪۲‬‬ ‫‪۲‬‬ ‫‪۲‬‬

‫‪۳۶‬‬
‫)ﺩﺍﻧﺸ ﺪﻩ ﺭﯾﺎﺿ ﻭ ﻋﻠﻮﻡ ﮐﺎﻣﭙﯿﻮﺗﺮ(‬ ‫ﺗﻬﺮﺍﻥ(‬ ‫ﺩﺍﻧﺸ ﺎﻩ ﺻﻨﻌﺘ ﺍﻣﯿﺮﮐﺒﯿﺮ )ﭘﻠ ﺗﮑﻨﯿ‬
‫ﺗﺮﻡ ﺩﻭﻡ ‪۱۴۰۲−۱۴۰۳‬‬ ‫ﺟﺒﺮﺧﻄ ﻋﺪﺩﯼ‬
‫ﻓﺼﻞ ﺩﻭﻡ‬ ‫ﻣﺪﺭﺱ‪ :‬ﻣﻬﺪﯼ ﺩﻫﻘﺎﻥ‬

‫ﺩﺭ ﻣﺮﺣﻠﻪ ‪ ۲‬ﮐﻪ ﺑﺎﯾﺪ ﺩﺳﺘﮕﺎﻩ ﺭﺍ ﻗﻄﺮﯼ ﮐﻨﯿﻢ ﺑﺎﯾﺪ ﺍﺯ ﻋﻨﺎﺻﺮ ﺑﺎﻻﯼ ﺳﺘﻮﻥ ﺁﺧﺮ ﺷﺮﻭﻉ ﮐﻨﯿﻢ ﺩﺭﺍﯾەﻫﺎ ﺭﺍ ﺻﻔﺮ ﮐﻨﯿﻢ‪).‬ﻓﻌﻼ ﺳﻤﺖ ﺭﺍﺳﺖ ﺭﺍ ﺩﺭ‬
‫ﻧﻈﺮ ﻧﻤ ﮔﯿﺮﯾﻢ( ﺑﺮﺍﯼ ﺻﻔﺮ ﮐﺮﺩﻥ ﻋﻨﺎﺻﺮ ﺑﺎﻻﯼ ﺳﺘﻮﻥ ﺁﺧﺮ )ﯾﻌﻨ ‪ n − ۱‬ﺩﺭﺍﯾﻪ ﮐﻪ ﺑﺎﯾﺪ ﺻﻔﺮ ﺷﻮﻧﺪ( ﻋﻤﻠﯿﺎﺗ ﻣﺸﺎﺑﻪ ﺁﻧﭽﻪ ﺩﺭ ﺭﻭﺵ ﺣﺬﻓ ﮔﺎﻭﺱ‬
‫ﺍﻧﺠﺎﻡ ﺩﺍﺩﯾﻢ ﻧﺸﺎﻥ ﻣ ﺩﻫﺪ ﮐﻪ ﺗﻌﺪﺍﺩ ﺿﺮﺏ ﻭ ﺗﻘﺴﯿﻢ ﺩﺭ ﺍﯾﻦ ﻣﺮﺣﻠﻪ ﺑﺮﺍﺑﺮ ﺍﺳﺖ ﺑﺎ‬

‫‪X‬‬
‫‪n−۱‬‬
‫‪n۳ n۲ ۲‬‬
‫= ))‪(n − k + k(n − k‬‬ ‫‪+‬‬ ‫‪− n‬‬
‫‪۶‬‬ ‫‪۲‬‬ ‫‪۳‬‬
‫‪k=۱‬‬

‫ﻭ ﺗﻌﺪﺍﺩ ﺟﻤﻊ ﺑﺮﺍﺑﺮ ﺍﺳﺖ ﺑﺎ‪:‬‬

‫‪X‬‬
‫‪n−۱‬‬
‫‪n۳ n‬‬
‫= )‪k(n − k‬‬ ‫‪−‬‬
‫‪۶‬‬ ‫‪۶‬‬
‫‪k=۱‬‬

‫ﻭ ﭼﻮﻥ ﺗﻌﺪﺍﺩ ﻋﻤﻠﯿﺎﺕ ﻻﺯﻡ ﺑﺮﺍﯼ ﺳﻤﺖ ﺭﺍﺳﺖ ﻧﯿﺰ ﺍﺯ ) ‪ O(n۲‬ﺍﺳﺖ‪ ،‬ﭘﺲ‪:‬‬

‫‪n۳ n۳‬‬ ‫‪n۳‬‬

‫= ﺗﻌﺪﺍﺩ ﺟﻤﻊ ﮐﻞ‬ ‫‪+‬‬ ‫= ) ‪+ O(n۲‬‬ ‫) ‪+ O(n۲‬‬
‫‪۳‬‬ ‫‪۶‬‬ ‫‪۲‬‬
‫‪n۳ n۳‬‬ ‫‪n۳‬‬
‫= ﺗﻌﺪﺍﺩ ﮐﻞ ﺿﺮﺏ‬ ‫‪+‬‬ ‫= ) ‪+ O(n۲‬‬ ‫) ‪+ O(n۲‬‬
‫‪۳‬‬ ‫‪۶‬‬ ‫‪۲‬‬
‫ﻭ ﭼﻮﻥ ﺑﺮﺍﯼ ﺣﻞ ﺩﺳﺘﮕﺎﻩ ﻗﻄﺮﯼ ‪ n‬ﺗﻘﺴﯿﻢ ﻧﯿﺎﺯ ﺩﺍﺭﯾﻢ ﭘﺲ ﻫﻤﭽﻨﺎﻥ ﮐﻞ ﻋﻤﻠﯿﺎﺕ ﻻﺯﻡ ﺑﺮﺍﯼ ﺣﺬﻓ ﮔﺎﻭﺱ⁃ﺟﺮﺩﻥ ﺑﺮﺍﺑﺮ ﺍﺳﺖ ﺑﺎ‪:‬‬

‫ﮐﻞ ﺗﻘﺴﯿﻢ‪+‬ﮐﻞ ﺿﺮﺏ‪+‬ﮐﻞ ﺟﻤﻊ= ﮐﻞ ﻋﻤﻠﯿﺎﺕ‬

‫‪n۳ n۳‬‬
‫=‬ ‫‪+‬‬ ‫) ‪+ O(n۲ ) = n۳ + O(n۲‬‬
‫‪۲‬‬ ‫‪۲‬‬
‫ﻗﺒﻼ ﺛﺎﺑﺖ ﮐﺮﺩﯾﻢ ﮐﻪ ﮐﻞ ﻋﻤﻠﯿﺎﺕ ﺑﺮﺍﯼ ﺣﺬﻓ ﮔﺎﻭﺱ ﺑﻪ ﺻﻮﺭﺕ ) ‪ ۲۳ n۳ + O(n۲‬ﺍﺳﺖ ﺑﻨﺎﺑﺮﺍﯾﻦ ﻣ ﺗﻮﺍﻥ ﻧﻮﺷﺖ‬

‫ﮐﻞ ﻋﻤﻠﯿﺎﺕ ﮔﺎﻭﺱ⁃ﺟﺮﺩﻥ‬ ‫) ‪n۳ + O(n۲‬‬

‫‪= ۲ ۳‬‬ ‫‪۲‬‬
‫‪≈ ۱/۵‬‬
‫ﮐﻞ ﻋﻤﻠﯿﺎﺕ ﮔﺎﻭﺱ‬ ‫) ‪۳ n + O(n‬‬

‫ﺭﺍﺑﻄەﯼ ﺍﺧﯿﺮ ﻧﺸﺎﻥ ﻣ ﺩﻫﺪ ﮐﻪ ﺭﻭﺵ ﺣﺬﻓ ﮔﺎﻭﺱ⁃ﺟﺮﺩﻥ ﺗﻘﺮﯾﺒﺎ ﯾ ﻭ ﻧﯿﻢ ﺑﺮﺍﺑﺮ ﺭﻭﺵ ﺣﺬﻓ ﮔﺎﻭﺱ ﻋﻤﻠﯿﺎﺕ ﻻﺯﻡ ﺩﺍﺭﺩ‪) .‬ﻫﺮﭼﻨﺪ‬
‫ﺩﻗﺖ ﮐﻨﯿﺪ ﮐﻪ ﻫﺮ ﺩﻭ ﺭﻭﺵ ﺍﺯ ) ‪ O(n۳‬ﻫﺴﺘﺘﻨﺪ‪ (.‬ﺑﻨﺎﺑﺮﺍﯾﻦ ﻣﻌﻘﻮﻝ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﺩﺭ ﻋﻤﻞ ﺑﺨﻮﺍﻫﯿﻢ ﺭﻭﺵ ﺣﺬﻓ ﮔﺎﻭﺱ ﺭﺍ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺭﻭﺵ ﺣﺬﻓ‬
‫ﮔﺎﻭﺱ⁃ﺟﺮﺩﻥ ﺗﺮﺟﯿﺢ ﺩﻫﯿﻢ‪.‬‬

‫ﺗﺠﺰﯾﻪ ‪LU‬‬ ‫‪۶‬‬

‫ﺭﻭﺷ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻋﻨﻮﺍﻥ ﺭﻭﺵ ﺣﺬﻓ ﮔﺎﻭﺱ ﺩﺭ ﻗﺴﻤﺖﻫﺎﯼ ﻗﺒﻠ ﺑﯿﺎﻥ ﺷﺪ ﯾ ﺷ ﻞ ﮐﻼﺳﯿ ﺍﺯ ﺍﯾﻦ ﺭﻭﺵ ﺍﺳﺖ‪ .‬ﺷ ﻞ ﺩﯾ ﺮﯼ ﺍﺯ ﺍﯾﻦ ﺍﻟ ﻮﺭﯾﺘﻢ ﮐﻪ‬
‫ﺑﺮ ﭘﺎﯾەﯼ ﻣﺤﺎﺳﺒﺎﺕ ﻣﺎﺗﺮﯾﺴ ﺍﻧﺠﺎﻡ ﻣ ﺷﻮﺩ ﻭﺟﻮﺩ ﺩﺍﺭﺩ ﮐﻪ ﺩﺭ ﺍﺩﺍﻣﻪ ﺑﯿﺎﻥ ﻣ ﺷﻮﺩ‪ .‬ﺑﺮ ﻣﺒﻨﺎﯼ ﺍﯾﻦ ﻓﺮﻡ ﺟﺪﯾﺪ ﻣ ﺗﻮﺍﻥ ﻧﺸﺎﻥ ﺩﺍﺩ ﮐﻪ ﺭﻭﺵ ﺣﺬﻓ‬
‫ﮔﺎﻭﺱ ﺗﺠﺰﯾﻪ ﺍﯼ ﺑﻪ ﺻﻮﺭﺕ ‪ A = LU‬ﺑﺮﺍﯼ ﻣﺎﺗﺮﯾﺲ ‪ A‬ﺑﻪ ﺩﺳﺖ ﻣ ﺩﻫﺪ ﮐﻪ ﺩﺭ ﺁﻥ ‪ L‬ﻣﺎﺗﺮﯾﺴ ﭘﺎﯾﯿﻦ ﻣﺜﻠﺜ ﻭ ‪ U‬ﻣﺎﺗﺮﯾﺴ ﺑﺎﻻ ﻣﺜﻠﺜ ﺍﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻣﻌﻤﻮﻻ ﭼﻨﯿﻦ ﺗﺠﺰﯾﻪ ﺍﯼ ﺭﺍ ﺗﺠﺮﯾﻪ ‪ LU‬ﻣ ﻧﺎﻣﻨﺪ‪ .‬ﺑﺮﺍﯼ ﻣﺜﺎﻝ ﺗﺠﺰﯾﻪ ﺯﯾﺮ ﺩﺭ ﻭﺍﻗﻊ ﯾ ﺗﺠﺰﯾﻪ ‪ LU‬ﺑﺮﺍﯼ ﻣﺎﺗﺮﯾﺲ ‪ A‬ﺍﺳﺖ‬
‫‪‬‬ ‫‪ ‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫‪−۱۲ −۳‬‬ ‫‪۰‬‬ ‫‪۳‬‬ ‫‪۰‬‬ ‫‪۰‬‬ ‫‪−۴ −۱ ۰‬‬
‫‪A =  −۱۲ −۱۸‬‬ ‫‪۳  =  ۳ −۳ ۰   ۰‬‬ ‫‪۵ −۱ ‬‬
‫‪۴‬‬ ‫‪۱۶ −۱۵‬‬ ‫‪−۱ ۳ −۴‬‬ ‫‪۰‬‬ ‫‪۰‬‬ ‫‪۳‬‬

‫‪۳۷‬‬
‫)ﺩﺍﻧﺸ ﺪﻩ ﺭﯾﺎﺿ ﻭ ﻋﻠﻮﻡ ﮐﺎﻣﭙﯿﻮﺗﺮ(‬ ‫ﺗﻬﺮﺍﻥ(‬ ‫ﺩﺍﻧﺸ ﺎﻩ ﺻﻨﻌﺘ ﺍﻣﯿﺮﮐﺒﯿﺮ )ﭘﻠ ﺗﮑﻨﯿ‬
‫ﺗﺮﻡ ﺩﻭﻡ ‪۱۴۰۲−۱۴۰۳‬‬ ‫ﺟﺒﺮﺧﻄ ﻋﺪﺩﯼ‬
‫ﻓﺼﻞ ﺩﻭﻡ‬ ‫ﻣﺪﺭﺱ‪ :‬ﻣﻬﺪﯼ ﺩﻫﻘﺎﻥ‬

‫ﺳﻮﺍﻟ ﮐﻪ ﻣﻄﺮﺡ ﻣ ﺷﻮﺩ ﺍﯾﻦ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﺍﺳﺎﺳﺎ ﺳﺎﺧﺘﻦ ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﺗﺠﺰﯾﻪ ﺍﯼ ﺗﻨﻬﺎ ﺑﺎ ﺭﻭﺵ ﺣﺬﻓ ﮔﺎﻭﺱ ﺍﻧﺠﺎﻡ ﻣ ﭘﺬﯾﺮﺩ؟ ﺩﺭ ﺍﺩﺍﻣﻪ ﺑﻪ ﺍﯾﻦ‬
‫ﺳﻮﺍﻝ ﭘﺎﺳﺦ ﻣ ﺩﻫﯿﻢ‪.‬‬

‫ﻗﻀﯿﻪ ‪۲.۳‬‬

‫ﺍﮔﺮ ﻫﻤﻪ ﺯﯾﺮﻣﺎﺗﺮﯾﺲ ﻫﺎﯼ ﭘﯿﺸﺮﻭ ﻣﺎﺗﺮﯾﺲ ‪ A‬ﻧﺎﻣﻨﻔﺮﺩ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬ﺁﻧﮕﺎﻩ ﺗﺠﺰﯾﻪ ﯾ ﺘﺎ ‪ A‬ﺑﺼﻮﺭﺕ ‪ A = LU‬ﻭﺟﻮﺩ ﺧﻮﺍﻫﺪ ﺩﺍﺷﺖ‪ ،‬ﺑﻪ ﻃﻮﺭﯼ‬
‫ﮐﻪ ﺍﻋﻀﺎﯼ ﻗﻄﺮﯼ ‪ L‬ﯾﺎ ‪ U‬ﻭﺍﺣﺪ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫ﺍﺛﺒﺎﺕ‪ :‬ﺍﺳﺘﻘﺮﺍ ﺭﻭﯼ ‪n‬‬

‫‪If n = ۱ ⇒ A = [a۱۱ ], a۱۱ ̸= ۰ ⇒ a۱۱ = ۱ × a۱۱ = L۱۱ U۱۱‬‬

‫ﺣﺎﻝ ﻓﺮﺽ ﮐﻨﯿﺪ ﺣ ﻢ ﺑﺮﺍﯼ ﻣﻘﺎﺩﯾﺮ ﺗﺎ ‪ n − ۱‬ﺩﺭﺳﺖ ﺑﺎﺷﺪ ﯾﻌﻨ ‪ An−۱ = Ln−۱ Un−۱‬ﺑﺮﺍﯼ ‪ A = An‬ﺩﺍﺭﯾﻢ‪:‬‬
‫‬ ‫‬
‫‪An−۱ U‬‬
‫=‪A‬‬
‫‪V T ann‬‬

‫ﮐﻪ ‪ U‬ﻭ ‪ V‬ﻣﺎﺗﺮﯾﺲ ﻫﺎﯼ ﺳﺘﻮﻧ ‪ (n − ۱) × ۱‬ﻓﺮﺽ ﺷﺪﻩ ﺍﻧﺪ‪ .‬ﺣﺎﻝ ﻓﺮﺽ ﮐﻨﯿﺪ ‪ A‬ﺭﺍ ﺑﺼﻮﺭﺕ ‪ A = An = Ln Un‬ﺗﺠﺰﯾﻪ ﮐﻨﯿﻢ‪ .‬ﺍﺩﻋﺎ ﺩﺍﺭﯾﻢ‬
‫ﮐﻪ ‪ Ln‬ﻭ ‪ Un‬ﺑﻪ ﻓﺮﻡ ﺯﯾﺮ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪:‬‬
‫‬ ‫‬ ‫‬ ‫‬
‫‪Un−۱ Y‬‬ ‫‪L‬‬ ‫‪O‬‬
‫= ‪Un‬‬ ‫‪,‬‬ ‫‪Ln = n−۱‬‬
‫‪T‬‬
‫‪O‬‬ ‫‪Unn‬‬ ‫‪X‬‬ ‫‪Lnn‬‬

‫ﺑﺎﯾﺪ ﻣﺎﺗﺮﯾﺲ ﻫﺎ ﻭ ﺑﺮﺩﺍﺭ ﻫﺎﯼ ‪ Lnn , Unn , X, Y‬ﺭﺍ ﺑﯿﺎﺑﯿﻢ‪.‬‬

‫‬ ‫‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫‬

‫‪L‬‬ ‫‪O‬‬ ‫‪Un−۱ Y‬‬ ‫‪Un−۱ Ln−۱‬‬ ‫‪Ln−۱ Y‬‬ ‫‪An−۱ U‬‬
‫‪Ln Un = A ⇒ n−۱‬‬
‫‪T‬‬ ‫=‬ ‫=‬
‫‪X‬‬ ‫‪Lnn‬‬ ‫‪O‬‬ ‫‪Unn‬‬ ‫‪X T Un−۱ X T Y + Lnn Unn‬‬ ‫‪V T ann‬‬

‫ﺷﺮﻁ ﺑﺮﺍﺑﺮﯼ ﺩﻭ ﻣﺎﺗﺮﯾﺲ ﺭﺍ ﻣ ﻧﻮﯾﺴﯿﻢ‬

‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪Ln−۱ Y = U‬‬
‫‪X T Un−۱ = V T‬‬
‫‪‬‬
‫‪ T‬‬
‫‪X Y + Lnn Unn = ann‬‬

‫ﭼﻬﺎﺭ ﻣﺠﻬﻮﻝ ﺩﺍﺭﯾﻢ ﻭ ﺳﻪ ﻣﻌﺎﺩﻟﻪ‪ .‬ﻣ ﺗﻮﺍﻧﯿﻢ ‪ Unn‬ﯾﺎ ‪ Lnn‬ﺭﺍ ﺑﻪ ﺩﻟﺨﻮﺍﻩ ‪ ۱‬ﺍﻧﺘﺨﺎﺏ ﮐﻨﯿﻢ‪ .‬ﺍﯾﻦ ﺍﻧﺘﺨﺎﺏ‪ ،‬ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺭﻭﺵ ﺍﺳﺘﻘﺮﺍ ﺩﺭ ﺍﺛﺒﺎﺕ‪ ،‬ﻫﻤﺎﻥ‬
‫ﻭﺍﺣﺪ ﺑﻮﺩﻥ ﺍﻋﻀﺎﯼ ﻗﻄﺮﯼ ‪ U‬ﯾﺎ ‪ L‬ﺭﺍ ﺑﯿﺎﻥ ﻣ ﮐﻨﺪ‪ .‬ﺍﮔﺮ ‪ Lnn = ۱‬ﺁﻧﮕﺎﻩ‬
‫‪−۱ T‬‬
‫‪Y = (Ln−۱ )−۱ U,‬‬ ‫‪X = (V T Un−۱‬‬ ‫‪) ,‬‬ ‫‪Unn = ann − X T Y‬‬

‫ﻗﻀﯿﻪ ‪۲.۴‬‬

‫ﺑﺎﺷﻨﺪ ﺁﻧﮕﺎﻩ ﺍﯾﻦ ﺗﺠﺰﯾﻪ‬ ‫ﯾ‬ ‫ﻓﺮﺽ ﮐﻨﯿﺪ ‪ A‬ﻣﺎﺗﺮﯾﺴ ﻭﺍﺭﻭﻥ ﭘﺬﯾﺮ ﺍﺳﺖ‪ .‬ﺍﮔﺮ ﺩﺭ ﺗﺠﺰﯾﻪ ‪ LU‬ﻣﺎﺗﺮﯾﺲ ‪ A‬ﺍﻋﻀﺎﯼ ﺭﻭﯼ ﻗﻄﺮ ‪ L‬ﯾﺎ ‪ U‬ﻫﻤ‬
‫ﯾ ﺘﺎ ﺍﺳﺖ‪.‬‬

‫ﺍﺛﺒﺎﺕ‪ :‬ﺑﺪﻭﻥ ﺍﺯ ﺩﺳﺖ ﺩﺍﺩﻥ ﮐﻠﯿﺖ ﻣﺴﺎﻟﻪ ﻓﺮﺽ ﮐﻨﯿﻢ ﻣﻨﻈﻮﺭ ﺗﺠﺰﯾﻪ ﺍﯼ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﺩﺭ ﺁﻥ ‪ L‬ﻗﻄﺮ ﻭﺍﺣﺪ ﺍﺳﺖ‪ .‬ﺣﺎﻝ ﻓﺮﺽ ﮐﻨﯿﻢ ﺗﺠﺰﯾﻪ ﯾ ﺘﺎ‬
‫ﻧﺒﺎﺷﺪ ﯾﻌﻨ ‪ .L۱ U۱ = L۲ U۲ = A‬ﻧﺸﺎﻥ ﻣ ﺩﻫﯿﻢ ‪ L۱ = L۲‬ﻭ ‪ .U۱ = U۲‬ﻃﺒﻖ ﻓﺮﺽ ﺩﺍﺭﯾﻢ‪:‬‬

‫‪U۱ U۲−۱ = L−۱‬‬

‫‪۱ L۲‬‬

‫‪۳۸‬‬
‫)ﺩﺍﻧﺸ ﺪﻩ ﺭﯾﺎﺿ ﻭ ﻋﻠﻮﻡ ﮐﺎﻣﭙﯿﻮﺗﺮ(‬ ‫ﺗﻬﺮﺍﻥ(‬ ‫ﺩﺍﻧﺸ ﺎﻩ ﺻﻨﻌﺘ ﺍﻣﯿﺮﮐﺒﯿﺮ )ﭘﻠ ﺗﮑﻨﯿ‬
‫ﺗﺮﻡ ﺩﻭﻡ ‪۱۴۰۲−۱۴۰۳‬‬ ‫ﺟﺒﺮﺧﻄ ﻋﺪﺩﯼ‬
‫ﻓﺼﻞ ﺩﻭﻡ‬ ‫ﻣﺪﺭﺱ‪ :‬ﻣﻬﺪﯼ ﺩﻫﻘﺎﻥ‬

‫‪ L−۱‬ﭘﺎﯾﯿﻦ ﻣﺜﻠﺜ ﺑﺎ ﺩﺭﺍﯾﻪ ﻫﺎﯼ ﺭﻭﯼ ﻗﻄﺮ ‪ ۱‬ﺍﺳﺖ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮﺍﯾﻦ‬ ‫‪−۱‬‬

‫ﺩﺭ ﺗﺴﺎﻭﯼ ﻓﻮﻕ ‪ U۱ U۲‬ﺑﺎﻻﻣﺜﻠﺜ ﻭ ‪۱ L۲‬‬
‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫‪aˆ۱۱ aˆ۱۲ · · · aˆ۱n‬‬ ‫‪۱‬‬ ‫‪۰ ··· ۰‬‬
‫‪ ۰ aˆ۲۲ · · · aˆ۲n ‬‬ ‫‪ bˆ۲۱ ۱ · · · ۰‬‬
‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫‪U۱ U۲−۱‬‬ ‫‪= .‬‬ ‫‪..‬‬ ‫‪..‬‬ ‫‪..‬‬ ‫‪‬‬ ‫=‬ ‫‪L‬‬ ‫‪−۱‬‬
‫‪L‬‬ ‫‪۲‬‬ ‫=‬ ‫‪ ..‬‬ ‫‪..‬‬ ‫‪..‬‬ ‫‪.. ‬‬
‫‪ ..‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪۱‬‬
‫‪‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬
‫‪۰‬‬ ‫‪۰ · · · aˆnn‬‬ ‫‪bˆn۱ bˆn۲ · · · ۱‬‬

‫ﺩﺭﺍﯾﻪ ﻫﺎﯼ ﺭﻭﯼ ﻗﻄﺮ ﻫﺮ ﺩﻭ ﻣﺎﺗﺮﯾﺲ ﺑﺎﯾﺪ ﯾ ﺴﺎﻥ ﺑﺎﺷﺪ ﭘﺲ ‪ aˆii = ۱‬ﭼﻮﻥ ‪ U۱ U۲−۱‬ﺑﺎﻻ ﻣﺜﻠﺜ ﺍﺳﺖ ﺩﺭﺍﯾﻪ ﻫﺎﯼ ﺯﯾﺮﻗﻄﺮ ﺁﻥ ﺑﺎﯾﺪ ﺻﻔﺮ ﺑﺎﺷﺪ ﻭ‬
‫‪ L−۱‬ﭘﺎﯾﯿﻦ ﻣﺜﻠﺜ ﺍﺳﺖ ﺩﺭﺍﯾﻪ ﻫﺎﯼ ﺑﺎﻻﯼ ﻗﻄﺮ ﺁﻥ ﺑﺎﯾﺪ ﺻﻔﺮ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮﺍﯾﻦ ﻫﺮ ﺩﻭ ﻣﺎﺗﺮﯾﺲ ﺑﺎﯾﺪ ﻫﻤﺎﻧ ﺑﺎﺷﻨﺪ ﭘﺲ ⇒ ‪U۱ U۲−۱ = I‬‬
‫ﭼﻮﻥ ‪۱ L۲‬‬
‫‪ U۱ = U۲‬ﻣﺸﺎﺑﻬﺎ ‪ L۱ = L۲‬ﻭ ﺍﯾﻦ ﺍﺛﺒﺎﺕ ﺭﺍ ﺗﮑﻤﯿﻞ ﻣ ﮐﻨﺪ‪ .‬ﺩﺭ ﺣﺎﻟﺘ ﮐﻪ ﺍﻋﻀﺎﯼ ﻗﻄﺮﯼ ﻣﺎﺗﺮﯾﺲ ‪ U‬ﻫﻤ ﯾ ﺑﺎﺷﻨﺪ ﺍﺛﺒﺎﺕ ﮐﺎﻣﻼ ﻣﺸﺎﺑﻪ‬
‫ﺍﺳﺖ‪.‬‬

‫ﻣﺜﺎﻝ ‪۲.۲۴‬‬

‫‬ ‫‬ ‫ﺗﺠﺰﯾﻪ ‪ ⅬU‬ﻣﺎﺗﺮﯾﺲ ﺯﯾﺮ ﺭﺍ ﺑﯿﺎﺑﯿﺪ‪.‬‬

‫‪۴ ۳‬‬
‫‪۶ ۳‬‬

‫ﺣﻞ‪ :‬ﺩﺍﺭﯾﻢ‪:‬‬
‫‬ ‫‬ ‫‬ ‫‬ ‫‬
‫‪۴ ۳‬‬ ‫‪l‬‬ ‫‪۰‬‬ ‫‪u۱۱ u۱۲‬‬
‫‪= ۱۱‬‬
‫‪۶ ۳‬‬ ‫‪l۲۱ l۲۲‬‬ ‫‪۰ u۲۲‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪if‬‬ ‫‪l۱۱ = l۲۲ = ۱‬‬
‫‪‬‬ ‫‪l۱۱ u۱۱ + ۰ × ۰ = ۴‬‬ ‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪l u + ۰ × u = ۳‬‬ ‫‪l۲۱ = ۱/۵‬‬
‫‪‬‬
‫‪۱۱ ۱۲‬‬ ‫‪۲۲‬‬
‫‪⇒ u۱۱ = ۴‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬ ‫‪l۲۱ u۱۱ + l۲۲ × ۰ = ۶‬‬ ‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫‪‬‬ ‫‪u۱۲ = ۳‬‬
‫‪l u + l u = ۳‬‬ ‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪۲۱ ۱۲‬‬ ‫‪۲۲ ۲۲‬‬ ‫‪‬‬
‫‪u۲۲ = −۱/۵‬‬

‫‬ ‫ ‬ ‫‬ ‫‬

‫‪۴ ۳‬‬ ‫‪۱ ۰ ۴‬‬ ‫‪۳‬‬
‫=‬
‫‪۶ ۳‬‬ ‫‪۱/۵ ۱ ۰ −۱/۵‬‬

‫ﺗﺠﺰﯾﻪ ﺩﻭﻟﯿﺘﻞ‬ ‫‪۱.۶‬‬

‫ﺗﻌﺮﯾﻒ ‪۲.۴‬‬

‫ﺍﮔﺮ ﺩﺭ ﺗﺠﺰﯾﻪ ‪ LU‬ﺩﺭﺍﯾەﻫﺎﯼ ﺭﻭﯼ ﻗﻄﺮ ﺍﺻﻠ ﻣﺎﺗﺮﯾﺲ ‪ L‬ﻫﻤ ‪ ۱‬ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬ﺍﯾﻦ ﺗﺠﺰﯾﻪ ﺭﺍ ﺩﻭﻟﯿﺘﻞ ‪ a‬ﻣ ﻧﺎﻣﻨﺪ‪.‬‬
‫‪‬‬ ‫‪ ‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫‪a۱۱ a۱۲ . . . a۱n‬‬ ‫‪۱‬‬ ‫‪۰ ... ۰‬‬ ‫‪u۱۱ u۱۲ . . . u۱n‬‬
‫‪ a۲۱ a۲۲ . . . a۲n   l۲۱ ۱ . . . ۰  ۰ u۲۲ . . . u۲n ‬‬
‫‪‬‬ ‫‪ ‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫‪A= .‬‬ ‫‪..‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪..  =  ..‬‬ ‫‪..‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪..   ..‬‬ ‫‪..‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.. ‬‬
‫‪ .‬‬‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.   .‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪. .  .‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪. ‬‬
‫‪an۱ an۲ . . . ann‬‬ ‫‪ln۱ ln۲ . . . ۱‬‬ ‫‪۰‬‬ ‫‪۰ . . . unn‬‬
‫‪a‬‬
‫‪Doolittle Decomposition‬‬

‫‪ ۲.۶‬ﺗﺠﺰﯾﻪ ﮐﺮﻭﺕ‬

‫‪۳۹‬‬
‫)ﺩﺍﻧﺸ ﺪﻩ ﺭﯾﺎﺿ ﻭ ﻋﻠﻮﻡ ﮐﺎﻣﭙﯿﻮﺗﺮ(‬ ‫ﺗﻬﺮﺍﻥ(‬ ‫ﺩﺍﻧﺸ ﺎﻩ ﺻﻨﻌﺘ ﺍﻣﯿﺮﮐﺒﯿﺮ )ﭘﻠ ﺗﮑﻨﯿ‬
‫ﺗﺮﻡ ﺩﻭﻡ ‪۱۴۰۲−۱۴۰۳‬‬ ‫ﺟﺒﺮﺧﻄ ﻋﺪﺩﯼ‬
‫ﻓﺼﻞ ﺩﻭﻡ‬ ‫ﻣﺪﺭﺱ‪ :‬ﻣﻬﺪﯼ ﺩﻫﻘﺎﻥ‬

‫ﺗﻌﺮﯾﻒ ‪۲.۵‬‬

‫ﺍﮔﺮ ﺩﺭ ﺗﺠﺰﯾﻪ ‪ LU‬ﺩﺭﺍﯾەﻫﺎﯼ ﺭﻭﯼ ﻗﻄﺮ ﺍﺻﻠ ﻣﺎﺗﺮﯾﺲ ‪ U‬ﻫﻤ ‪ ۱‬ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬ﺍﯾﻦ ﺗﺠﺰﯾﻪ ﺭﺍ ﮐﺮﻭﺕ ‪ a‬ﻣ ﻧﺎﻣﻨﺪ‪.‬‬
‫‪‬‬ ‫‪ ‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫‪a۱۱ a۱۲ . . . a۱n‬‬ ‫‪l۱۱ ۰ . . . ۰‬‬ ‫‪۱ u۱۲ . . . u۱n‬‬
‫‪ a۲۱ a۲۲ . . . a۲n   l۲۱ l۲۲ . . . ۰  ۰ ۱ . . . u۲n ‬‬
‫‪‬‬ ‫‪ ‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫‪A= .‬‬ ‫‪..‬‬ ‫‪..‬‬ ‫‪..  =  ..‬‬ ‫‪..‬‬ ‫‪..‬‬ ‫‪..   ..‬‬ ‫‪..‬‬ ‫‪..‬‬ ‫‪.. ‬‬
‫‪ ..‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪. ‬‬
‫‪an۱ an۲ . . . ann‬‬ ‫‪ln۱ ln۲ . . . lnn‬‬ ‫‪۰ ۰ ...‬‬ ‫‪۱‬‬
‫‪a‬‬
‫‪Crout Decomposition‬‬

‫ﻣﺎﺗﺮﯾﺲ ‪۳ × ۳‬‬ ‫ﺗﺠﺰﯾﻪ ﺩﻭﻟﯿﺘﻞ ﺑﺮﺍﯼ ﯾ‬ ‫‪۳.۶‬‬

‫ﻣﺎﺗﺮﯾﺲ ‪ ۳ × ۳‬ﺑﯿﺎﻥ ﻣ ﮐﻨﯿﻢ‪:‬‬ ‫ﺩﺭ ﺍﯾﻨﺠﺎ ﺍﺑﺘﺪﺍ ﺗﺠﺰﯾﻪ ﺩﻭﻟﯿﺘﻞ ﺭﺍ ﺑﺮﺍﯼ ﯾ‬

‫‪‬‬ ‫‪ ‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬

‫‪a۱۱ a۱۲ a۱۳‬‬ ‫‪۱ ۰‬‬ ‫‪۰‬‬ ‫‪u۱۱ u۱۲ u۱۳‬‬
‫‪A = a۲۱ a۲۲ a۲۳  = l۲۱ ۱‬‬ ‫‪۰  ۰ u۲۲ u۲۳ ‬‬
‫‪a۳۱ a۳۲ a۳۳‬‬ ‫‪l۳۱ l۳۲‬‬ ‫‪۱‬‬ ‫‪۰‬‬ ‫‪۰ u۳۳‬‬
‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫‪u۱۱‬‬ ‫‪u۱۲‬‬ ‫‪u۱۳‬‬
‫‪= l۲۱ u۱۱‬‬ ‫‪l۲۱ u۱۲ + u۲۲‬‬ ‫‪l۲۱ u۱۳ + u۲۳‬‬ ‫‪‬‬
‫‪l۳۱ u۱۱‬‬ ‫‪l۳۱ u۱۲ + l۳۲ u۲۲ l۳۱ u۱۳ + l۳۲ u۲۳ + u۳۳‬‬

‫ﺳﻄﺮ ﺍﻭﻝ ‪ U‬ﻫﻤﺎﻥ ﺳﻄﺮ ﺍﻭﻝ ‪ A‬ﺧﻮﺍﻫﺪ ﺑﻮﺩ‬

‫‪u۱۱ = a۱۱ ,‬‬ ‫‪u۱۲ = a۱۲ ,‬‬ ‫‪u۱۳ = a۱۳‬‬

‫ﺍﺯ ﺳﺘﻮﻥﻫﺎﯼ ‪ L‬ﻣ ﺭﻭﯾﻢ‪.‬‬ ‫ﺍﺯ ﺳﻄﺮﻫﺎﯼ ‪ U‬ﺭﺍ ﭘﯿﺪﺍ ﮐﺮﺩەﺍﯾﻢ ﻭ ﺑﻪ ﺳﺮﺍﻍ ﭘﯿﺪﺍ ﮐﺮﺩﻥ ﯾ‬ ‫ﺣﻞ ﯾ‬

‫‪u۱۱ ̸=۰‬‬ ‫‪a۲۱‬‬ ‫‪u۱۱ ̸=۰‬‬ ‫‪a۳۱‬‬

‫= ‪a۲۱ = l۲۱ u۱۱ =⇒ l۲۱‬‬ ‫‪,‬‬ ‫= ‪a۳۱ = l۳۱ u۱۱ =⇒ l۳۱‬‬
‫‪u۱۱‬‬ ‫‪u۱۱‬‬

‫ﭘﺲ ﺳﺘﻮﻥ ﺍﻭﻝ ﻣﺎﺗﺮﯾﺲ ‪ L‬ﻫﻢ ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﮔﺮﺩﯾﺪ ﻭ ﺍﮐﻨﻮﻥ ﻧﻮﺑﺖ ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﺳﻄﺮ ﺩﻭﻡ ‪ U‬ﺍﺳﺖ‪.‬‬

‫‪a۲۲ = l۲۱ u۱۲ + u۲۲ =⇒ u۲۲ = a۲۲ − l۲۱ u۱۲‬‬

‫‪a۲۳ = l۲۱ u۱۳ + u۲۳ =⇒ u۲۳ = a۲۳ − l۲۱ u۱۳‬‬

‫ﺣﺎﻝ ﺑﻪ ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﯼ ﺳﺘﻮﻥ ﺩﻭﻡ ‪ L‬ﻣ ﭘﺮﺩﺍﺯﯾﻢ‪:‬‬

‫‪u۲۲ ̸=۰‬‬ ‫‪a۳۲ − l۳۱ u۱۲‬‬

‫= ‪a۳۲ = l۳۱ u۱۲ + l۳۲ u۲۲ =⇒ l۳۲‬‬
‫‪u۲۲‬‬
‫ﺣﺎﻝ ﻓﻘﻂ ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ‪ u۳۳‬ﺑﺎﻗ ﻣﺎﻧﺪﻩ ﺍﺳﺖ‪ .‬ﯾﻌﻨ ﺗﻨﻬﺎ ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﺁﺧﺮﯾﻦ ﺳﻄﺮ ‪) U‬ﺳﻄﺮ ﺳﻮﻡ( ﺑﺎﻗ ﻣﺎﻧﺪﻩ ﺍﺳﺖ‪.‬‬
‫
‬
‫‪a۳۳ = l۳۱ u۱۳ + l۳۲ u۲۳ + u۳۳ =⇒ u۳۳ = a۳۳ − l۳۱ u۱۳ + l۳۲ u۲۳‬‬

‫‪۴۰‬‬
‫)ﺩﺍﻧﺸ ﺪﻩ ﺭﯾﺎﺿ ﻭ ﻋﻠﻮﻡ ﮐﺎﻣﭙﯿﻮﺗﺮ(‬ ‫ﺗﻬﺮﺍﻥ(‬ ‫ﺩﺍﻧﺸ ﺎﻩ ﺻﻨﻌﺘ ﺍﻣﯿﺮﮐﺒﯿﺮ )ﭘﻠ ﺗﮑﻨﯿ‬
‫ﺗﺮﻡ ﺩﻭﻡ ‪۱۴۰۲−۱۴۰۳‬‬ ‫ﺟﺒﺮﺧﻄ ﻋﺪﺩﯼ‬
‫ﻓﺼﻞ ﺩﻭﻡ‬ ‫ﻣﺪﺭﺱ‪ :‬ﻣﻬﺪﯼ ﺩﻫﻘﺎﻥ‬

‫ﻣﺜﺎﻝ ‪۲.۲۵‬‬

‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫ﺗﺠﺰﯾﻪ ﺩﻭﻟﯿﺘﻞ ﻣﺎﺗﺮﯾﺲ ﺭﺍ ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﮐﻨﯿﺪ‪.‬‬

‫‪۹‬‬ ‫‪۲‬‬ ‫‪۷‬‬
‫‪A = −۱۸ ۲ −۱۳‬‬
‫‪۹‬‬ ‫‪۱۴ ۱۲‬‬

‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫ﺣﻞ‪:‬‬

‫‪۹‬‬ ‫‪۲‬‬ ‫‪۷‬‬ ‫‪۱ ۰ ۰‬‬ ‫‪u۱۱ u۱۲ u۱۳‬‬
‫‪A = −۱۸ ۲ −۱۳ = l۲۱ ۱ ۰  ۰ u۲۲ u۲۳ ‬‬
‫‪۹‬‬ ‫‪۱۴ ۱۲‬‬ ‫‪l۳۱ l۳۲ ۱‬‬ ‫‪۰‬‬ ‫‪۰ u۳۳‬‬
‫ﺳﻄﺮ ﺍﻭﻝ ‪ U‬ﻫﻤﺎﻥ ﺳﻄﺮ ﺍﻭﻝ ‪ A‬ﺍﺳﺖ؛ ﯾﻌﻨ ‪:‬‬

‫‪u۱۱ = ۹,‬‬ ‫‪u۱۲ = ۲,‬‬ ‫‪u۱۳ = ۷‬‬

‫ﺑﺮﺍﯼ ﺳﺘﻮﻥ ﺍﻭﻝ ‪ L‬ﺩﺍﺭﯾﻢ‪:‬‬

‫‪a۲۱‬‬ ‫‪−۱۸‬‬ ‫‪a۳۱‬‬ ‫‪۹‬‬
‫‪l۲۱‬‬ ‫=‬ ‫=‬ ‫‪= −۲,‬‬ ‫‪l۳۱‬‬ ‫=‬ ‫‪= =۱‬‬
‫‪u۱۱‬‬ ‫‪۹‬‬ ‫‪u۱۱‬‬ ‫‪۹‬‬
‫ﺳﻄﺮ ﺩﻭﻡ ‪ U‬ﺑﻪ ﺻﻮﺭﺕ ﺯﯾﺮ ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﻣ ﺷﻮﺩ‪:‬‬

‫‪u۲۲ = a۲۲ − l۲۱ u۱۲ = ۲ − (−۲)(۲) = ۲ + ۴ = ۶‬‬

‫‪u۲۳ = a۲۳ − l۲۱ u۱۳ = −۱۳ − (−۲)(۷) = −۱۳ + ۱۴ = ۱‬‬

‫ﺍﮐﻨﻮﻥ ﺳﺘﻮﻥ ﺩﻭﻡ ‪ L‬ﺭﺍ ﭘﯿﺪﺍ ﻣ ﮐﻨﯿﻢ‪:‬‬

‫‪۱‬‬ ‫‪
۱‬‬ ‫
‬

‫= ‪l۳۲‬‬ ‫‪a۳۲ − l۳۱ u۱۲ = ۱۴ − (۱)(۲۱) = ۲‬‬
‫‪u۲۲‬‬ ‫‪۶‬‬

‫ﺗﻨﻬﺎ ﺩﺭﺍﯾﻪ ﺑﺎﻗ ﻣﺎﻧﺪﻩ ‪ u۳۳‬ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺻﻮﺭﺕ ﺯﯾﺮ ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﻣ ﺷﻮﺩ‪:‬‬

‫
‬ ‫
‬
‫‪u۳۳‬‬ ‫‪= a۳۳ − l۳۱ u۱۳ + l۳۲ u۲۳ = ۱۲ − (۱)(۷) + (۲)(۱) = ۱۲ − ۹ = ۳‬‬

‫ﭘﺲ ﺩﺍﺭﯾﻢ‪:‬‬
‫‪‬‬ ‫‪ ‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫‪۹‬‬ ‫‪۲‬‬ ‫‪۷‬‬ ‫‪۱ ۰ ۰‬‬ ‫‪۹ ۲ ۷‬‬
‫‪A = −۱۸ ۲ −۱۳ = −۲ ۱ ۰ ۰ ۶ ۱‬‬
‫‪۹‬‬ ‫‪۱۴ ۱۲‬‬ ‫‪۱ ۲ ۱‬‬ ‫‪۰ ۰ ۳‬‬

‫ﻣﺎﺗﺮﯾﺲ ‪۴ × ۴‬‬ ‫ﺗﺠﺰﯾﻪ ﺩﻭﻟﯿﺘﻞ ﺑﺮﺍﯼ ﯾ‬ ‫‪۴.۶‬‬

‫ﻣﺎﺗﺮﯾﺲ ‪ ۴ × ۴‬ﺑﯿﺎﻥ ﻣ ﮐﻨﯿﻢ‪:‬‬ ‫ﺍﮐﻨﻮﻥ ﺗﺠﺰﯾﻪ ﺩﻭﻟﯿﺘﻞ ﺭﺍ ﺑﺮﺍﯼ ﯾ‬

‫‪‬‬ ‫‪ ‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬

‫‪a۱۱ a۱۲ a۱۳ a۱۴‬‬ ‫‪۱ ۰ ۰ ۰‬‬ ‫‪u۱۱ u۱۲ u۱۳ u۱۴‬‬
‫‪a۲۱ a۲۲ a۲۳ a۲۴  l۲۱ ۱ ۰ ۰  ۰ u۲۲ u۲۳ u۲۴ ‬‬
‫‪A=‬‬ ‫‪ ‬‬
‫‪a۳۱ a۳۲ a۳۳ a۳۴  = l۳۱ l۳۲ ۱ ۰  ۰‬‬
‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫‪۰ u۳۳ u۳۴ ‬‬
‫‪a۴۱ a۴۲ a۴۳ a۴۴‬‬ ‫‪l۴۱ l۴۲ l۴۳ ۱‬‬ ‫‪۰‬‬ ‫‪۰‬‬ ‫‪۰ u۴۴‬‬
‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫‪u۱۱‬‬ ‫‪u۱۲‬‬ ‫‪u۱۳‬‬ ‫‪u۱۴‬‬
‫‪l۲۱ u۱۱‬‬ ‫‪l۲۱ u۱۲ + u۲۲‬‬ ‫‪l۲۱ u۱۳ + u۲۳‬‬ ‫‪l۲۱ u۱۴ + u۲۴‬‬ ‫‪‬‬
‫‪=‬‬
‫‪l۳۱ u۱۱ l۳۱ u۱۲ + l۳۲ u۲۲‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪l۳۱ u۱۳ + l۳۲ u۲۳ + u۳۳‬‬ ‫‪l۳۱ u۱۴ + l۳۲ u۲۴ + u۳۴‬‬
‫‪l۴۱ u۱۱ l۴۱ u۱۲ + l۴۲ u۲۲ l۴۱ u۱۳ + l۴۲ u۲۳ + l۴۳ u۳۳ l۴۱ u۱۴ + l۴۲ u۲۴ + l۴۳ u۳۴ + u۴۴‬‬

‫‪۴۱‬‬
(‫)ﺩﺍﻧﺸ ﺪﻩ ﺭﯾﺎﺿ ﻭ ﻋﻠﻮﻡ ﮐﺎﻣﭙﯿﻮﺗﺮ‬ (‫ﺗﻬﺮﺍﻥ‬ ‫ﺩﺍﻧﺸ ﺎﻩ ﺻﻨﻌﺘ ﺍﻣﯿﺮﮐﺒﯿﺮ )ﭘﻠ ﺗﮑﻨﯿ‬
۱۴۰۲−۱۴۰۳ ‫ﺗﺮﻡ ﺩﻭﻡ‬ ‫ﺟﺒﺮﺧﻄ ﻋﺪﺩﯼ‬
‫ﻓﺼﻞ ﺩﻭﻡ‬ ‫ ﻣﻬﺪﯼ ﺩﻫﻘﺎﻥ‬:‫ﻣﺪﺭﺱ‬

:‫ﺳﻄﺮ ﺍﻭﻝ‬
u۱۱ = a۱۱ , u۱۲ = a۱۲ , u۱۳ = a۱۳ , u۱۴ = a۱۴
:‫ﺳﺘﻮﻥ ﺍﻭﻝ‬
a۲۱ a۳۱ a۴۱
l۲۱ = , l۳۱ = , l۴۱ =
u۱۱ u۱۱ u۱۱
 
u۱۱ u۱۲ u۱۳ u۱۴
l۲۱ u۱۱ l۲۱ u۱۲ + u۲۲ l۲۱ u۱۳ + u۲۳ l۲۱ u۱۴ + u۲۴ 
A=
l۳۱ u۱۱ l۳۱ u۱۲ + l۳۲ u۲۲


l۳۱ u۱۳ + l۳۲ u۲۳ + u۳۳ l۳۱ u۱۴ + l۳۲ u۲۴ + u۳۴
l۴۱ u۱۱ l۴۱ u۱۲ + l۴۲ u۲۲ l۴۱ u۱۳ + l۴۲ u۲۳ + l۴۳ u۳۳ l۴۱ u۱۴ + l۴۲ u۲۴ + l۴۳ u۳۴ + u۴۴
:‫ﺳﻄﺮ ﺩﻭﻡ‬
u۲۲ + l۲۱ u۱۲ = a۲۲ , u۲۳ + l۲۱ u۱۳ = a۲۳ , u۲۴ + l۲۱ u۱۴ = a۲۴
⇒ u۲۲ = a۲۲ − l۲۱ u۱۲ , u۲۳ = a۲۳ − l۲۱ u۱۳ , u۲۴ = a۲۴ − l۲۱ u۱۴
:‫ﺳﺘﻮﻥ ﺩﻭﻡ‬
l۳۱ u۱۲ + l۳۲ u۲۲ = a۳۲ , l۴۱ u۱۲ + l۴۲ u۲۲ = a۴۲
a۳۲ − l۳۱ u۱۲ a۴۲ − l۴۱ u۱۲
⇒ l۳۲ = , l۴۲ =
u۲۲ u۲۲
 
u۱۱ u۱۲ u۱۳ u۱۴
l۲۱ u۱۱ l۲۱ u۱۲ + u۲۲ l۲۱ u۱۳ + u۲۳ l۲۱ u۱۴ + u۲۴ 
A=
l۳۱ u۱۱ l۳۱ u۱۲ + l۳۲ u۲۲


l۳۱ u۱۳ + l۳۲ u۲۳ + u۳۳ l۳۱ u۱۴ + l۳۲ u۲۴ + u۳۴
l۴۱ u۱۱ l۴۱ u۱۲ + l۴۲ u۲۲ l۴۱ u۱۳ + l۴۲ u۲۳ + l۴۳ u۳۳ l۴۱ u۱۴ + l۴۲ u۲۴ + l۴۳ u۳۴ + u۴۴
:‫ﺳﻄﺮ ﺳﻮﻡ‬
u۳۳ + l۳۱ u۱۳ + l۳۲ u۲۳ = a۳۳ , u۳۴ + l۳۱ u۱۴ + l۳۲ u۲۴ = a۳۴
⇒ u۳۳ = a۳۳ − l۳۱ u۱۳ − l۳۲ u۲۳ , u۳۴ = a۳۴ − l۳۱ u۱۴ − l۳۲ u۲۴
:‫ﺳﺘﻮﻥ ﺳﻮﻡ‬
a۴۳ − l۴۱ u۱۳ − l۴۲ u۲۳
l۴۳ =
u۳۳
:‫ﺳﻄﺮ ﭼﻬﺎﺭﻡ‬
u۴۴ = a۴۴ − l۴۱ u۱۴ − l۴۲ u۲۴ − l۴۳ u۳۴

۲.۲۶ ‫ﻣﺜﺎﻝ‬

.‫ﺗﺠﺰﯾﻪ ﺩﻭﻟﯿﺘﻞ ﻣﺎﺗﺮﯾﺲ ﺯﯾﺮ ﺭﺍ ﺑﻨﻮﯾﺴﯿﺪ‬

 
۶ ۰ −۱ ۲
۳۰ ۱ −۵ ۱۱
A= 
۴۲ −۱ −۴ ۱۸
۱۲ ۱ ۷ ۲۸

:‫ﺣﻞ‬
    
۶ ۰ −۱ ۲ ۱ ۰ ۰ ۰ u۱۱ u۱۲ u۱۳ u۱۴
۳۰ ۱ −۵ ۱۱ l۲۱ ۱ ۰  
۰  ۰ u۲۲ u۲۳ u۲۴ 
A=  
۴۲ −۱ −۴ ۱۸ = l۳۱ l۳۲ ۱

۰  ۰ ۰ u۳۳ u۳۴ 
۱۲ ۱ ۷ ۲۸ l۴۱ l۴۲ l۴۳ ۱ ۰ ۰ ۰ u۴۴
U ‫ﺳﻄﺮ ﺍﻭﻝ‬

۴۲
‫)ﺩﺍﻧﺸ ﺪﻩ ﺭﯾﺎﺿ ﻭ ﻋﻠﻮﻡ ﮐﺎﻣﭙﯿﻮﺗﺮ(‬ ‫ﺗﻬﺮﺍﻥ(‬ ‫ﺩﺍﻧﺸ ﺎﻩ ﺻﻨﻌﺘ ﺍﻣﯿﺮﮐﺒﯿﺮ )ﭘﻠ ﺗﮑﻨﯿ‬
‫ﺗﺮﻡ ﺩﻭﻡ ‪۱۴۰۲−۱۴۰۳‬‬ ‫ﺟﺒﺮﺧﻄ ﻋﺪﺩﯼ‬
‫ﻓﺼﻞ ﺩﻭﻡ‬ ‫ﻣﺪﺭﺱ‪ :‬ﻣﻬﺪﯼ ﺩﻫﻘﺎﻥ‬

‫‪u۱۱ = a۱۱ = ۶,‬‬ ‫‪u۱۲ = a۱۲ = ۰,‬‬ ‫‪u۱۳ = a۱۳ = −۱,‬‬ ‫‪u۱۴ = a۱۴ = ۲‬‬
‫ﺳﺘﻮﻥ ﺍﻭﻝ ‪L‬‬
‫‪a۲۱‬‬ ‫‪۳۰‬‬
‫= ‪l۲۱‬‬ ‫=‬ ‫‪=۵‬‬
‫‪u۱۱‬‬ ‫‪۶‬‬
‫‪a۳۱‬‬ ‫‪۴۲‬‬
‫‪l۳۱‬‬ ‫=‬ ‫=‬ ‫‪=۷‬‬
‫‪u۱۱‬‬ ‫‪۶‬‬
‫‪a۴۱‬‬ ‫‪۱۲‬‬
‫‪l۴۱‬‬ ‫=‬ ‫=‬ ‫‪=۲‬‬
‫‪u۱۱‬‬ ‫‪۶‬‬

‫ﺳﻄﺮ ﺩﻭﻡ ‪U‬‬

‫‪u۲۲ = a۲۲ − l۲۱ u۱۲ = ۱ − (۵)(۰) = ۱‬‬

‫‪u۲۳ = a۲۳ − l۲۱ u۱۳ = −۵ − (۵)(−۱) = ۰‬‬
‫‪u۲۴ = a۲۴ − l۲۱ u۱۴ = ۱۱ − (۵)(۲) = ۱‬‬

‫ﺳﺘﻮﻥ ﺩﻭﻡ ‪L‬‬

‫‪a۳۲ − l۳۱ u۱۲‬‬ ‫)‪−۱ − (۷)(۰‬‬

‫= ‪l۳۲‬‬ ‫=‬ ‫‪= −۱‬‬
‫‪u۲۲‬‬ ‫‪۱‬‬
‫‪a۴۲ − l۴۱ u۱۲‬‬ ‫)‪۱ − (۲)(۰‬‬
‫‪l۴۲‬‬ ‫=‬ ‫=‬ ‫‪=۱‬‬
‫‪u۲۲‬‬ ‫‪۱‬‬

‫ﺳﻄﺮ ﺳﻮﻡ ‪U‬‬

‫‪u۳۳ = a۳۳ − l۳۱ u۱۳ − l۳۲ u۲۳ = −۴ − (۷)(۱) − (−۱)(۰) = ۳‬‬

‫‪u۳۴ = a۳۴ − l۳۱ u۱۴ − l۳۲ u۲۴ = ۱۸ − (۷)(۲) − (−۱)(۱) = ۵‬‬

‫ﺳﺘﻮﻥ ﺳﻮﻡ ‪L‬‬

‫‪a۴۳ − l۴۱ u۱۳ − l۴۲ u۲۳‬‬ ‫)‪۷ − (۲)(−۱) − (۱)(۰‬‬
‫‪l۴۳‬‬ ‫=‬ ‫=‬ ‫‪=۳‬‬
‫‪u۳۳‬‬ ‫‪۳‬‬
‫ﺳﻄﺮ ﭼﻬﺎﺭﻡ ‪U‬‬
‫‪u۴۴ = a۴۴ − l۴۱ u۱۴ − l۴۲ u۲۴ − l۴۳ u۳۴ = ۲۸ − (۲)(۲) − (۱)(۱) − (۳)(۵) = ۸‬‬
‫ﺩﺭ ﻧﺘﯿﺠﻪ ﺗﺠﺰﯾﻪ ﺩﻭﻟﯿﺘﻞ ﻣﺎﺗﺮﯾﺲ ﺩﺍﺩﻩ ﺷﺪﻩ ﺑﻪ ﺻﻮﺭﺕ ﺯﯾﺮ ﺧﻮﺍﻫﺪ ﺑﻮﺩ‪.‬‬
‫‪‬‬ ‫‪ ‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫‪۶‬‬ ‫‪۰ −۱ ۲‬‬ ‫‪۱ ۰ ۰‬‬ ‫‪۰‬‬ ‫‪۶‬‬ ‫‪۰ −۱ ۲‬‬
‫‪۳۰ ۱ −۵ ۱۱ ۵ ۱ ۰‬‬ ‫‪۰‬‬ ‫‪۰‬‬ ‫‪۱ ۰ ۱‬‬
‫‪A=‬‬ ‫‪ ‬‬
‫‪۴۲ −۱ −۴ ۱۸ = ۷ −۱ ۱‬‬
‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫‪۰  ۰‬‬ ‫‪۰ ۳ ۵‬‬
‫‪۱۲ ۱‬‬ ‫‪۷ ۲۸‬‬ ‫‪۲ ۱ ۳‬‬ ‫‪۱‬‬ ‫‪۰‬‬ ‫‪۰ ۰ ۸‬‬

‫‪۴۳‬‬
‫)ﺩﺍﻧﺸ ﺪﻩ ﺭﯾﺎﺿ ﻭ ﻋﻠﻮﻡ ﮐﺎﻣﭙﯿﻮﺗﺮ(‬ ‫ﺗﻬﺮﺍﻥ(‬ ‫ﺩﺍﻧﺸ ﺎﻩ ﺻﻨﻌﺘ ﺍﻣﯿﺮﮐﺒﯿﺮ )ﭘﻠ ﺗﮑﻨﯿ‬
‫ﺗﺮﻡ ﺩﻭﻡ ‪۱۴۰۲−۱۴۰۳‬‬ ‫ﺟﺒﺮﺧﻄ ﻋﺪﺩﯼ‬
‫ﻓﺼﻞ ﺩﻭﻡ‬ ‫ﻣﺪﺭﺱ‪ :‬ﻣﻬﺪﯼ ﺩﻫﻘﺎﻥ‬

‫ﻣﺎﺗﺮﯾﺲ ‪n × n‬‬ ‫‪ ۷‬ﺍﻟ ﻮﺭﯾﺘﻢ ﮐﻠ ﺗﺠﺰﯾﻪ ﺩﻭﻟﯿﺘﻞ ﺑﺮﺍﯼ ﯾ‬

‫ﻣﺎﺗﺮﯾﺲ ‪ n × n‬ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻣ ﺧﻮﺍﻫﯿﻢ‬ ‫ﻣﺎﺗﺮﯾﺲ ‪ n × n‬ﻣ ﭘﺮﺩﺍﺯﯾﻢ‪ .‬ﻓﺮﺽ ﮐﻨﯿﺪ ‪ A‬ﯾ‬ ‫ﺩﺭ ﺍﺩﺍﻣﻪ ﺑﻪ ﻣﻌﺮﻓ ﺍﻟ ﻮﺭﯾﺘﻢ ﮐﻠ ﺗﺠﺰﯾﻪ ﺩﻭﻟﯿﺘﻞ ﺑﺮﺍﯼ ﯾ‬
‫ﺗﺠﺰﯾﻪ ﺩﻭﻟﯿﺘﻞ ‪ A = LU‬ﺭﺍ ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﮐﻨﯿﻢ‪.‬‬
‫‪‬‬ ‫‪ ‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫‪a۱۱‬‬ ‫‪a۱۲‬‬ ‫‪...‬‬ ‫‪a۱n‬‬ ‫‪۱‬‬ ‫‪۰‬‬ ‫‪...‬‬ ‫‪۰ u۱۱ u۱۲ . . .‬‬ ‫‪u۱n‬‬
‫‪ a۲۱‬‬ ‫‪a۲۲‬‬ ‫‪...‬‬ ‫‪a۲n ‬‬ ‫‪ l۲۱‬‬ ‫‪۱‬‬ ‫‪...‬‬ ‫‪۰‬‬ ‫‪  ۰ u۲۲ . . .‬‬ ‫‪u۲n ‬‬
‫‪‬‬ ‫‪ ‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫‪A= .‬‬ ‫‪..‬‬ ‫‪..‬‬ ‫‪..  =  ..‬‬ ‫‪..‬‬ ‫‪..‬‬ ‫‪..   ..‬‬ ‫‪..‬‬ ‫‪..‬‬ ‫‪.. ‬‬
‫‪ ..‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.   .‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.  .‬‬
‫‪‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪. ‬‬
‫‪an۱ an۲ . . .‬‬ ‫‪ann‬‬ ‫‪ln۱ ln۲ . . .‬‬ ‫‪۱‬‬ ‫‪۰‬‬ ‫‪۰ ...‬‬ ‫‪unn‬‬
‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫‪u۱۱‬‬ ‫‪u۱۲‬‬ ‫‪...‬‬ ‫‪u۱n‬‬
‫‪ l۲۱ u۱۱‬‬ ‫‪l۲۱ u۱۲ + u۲۲‬‬ ‫‪...‬‬ ‫‪l۲۱ u۱n + u۲n‬‬ ‫‪‬‬
‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫‪= .‬‬ ‫‪..‬‬ ‫‪..‬‬ ‫‪..‬‬ ‫‪‬‬
‫‪ ..‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪‬‬
‫‪ln۱ u۱۱ ln۱ u۱۲ + ln۲ u۲۲ . . .‬‬ ‫‪ln۱ u۱n + ln۲ u۲n + · · · + ln,n−۱ un−۱,n + unn‬‬

‫ﺳﯿ ﻤﺎ ﺧﻮﺍﻫﯿﻢ ﺩﺍﺷﺖ‪:‬‬ ‫ﺑﺎ ﺑﺎﺯﻧﻮﯾﺴ ﺑﻪ ﮐﻤ‬

‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫‪u۱۱‬‬ ‫‪P u۱۲‬‬ ‫‪P u۱۳‬‬ ‫‪...‬‬ ‫‪P‬‬ ‫‪u‬‬ ‫‪۱n‬‬
‫‪ l۲۱ u۱۱‬‬ ‫‪lP‬‬
‫‪۲k uk۲ + u۲۲ P l۲k uk۳ + u۲۳‬‬ ‫‪...‬‬ ‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬ ‫‪P l۲k ukn + u۲n ‬‬
‫‪LU =  l۳۱ u۱۱‬‬ ‫‪l۳k uk۲‬‬ ‫‪l۳k uk۳ + u۳۳‬‬ ‫‪...‬‬ ‫‪l۳k ukn + u۳n ‬‬
‫‪‬‬
‫‪ .‬‬ ‫‪..‬‬ ‫‪..‬‬ ‫‪..‬‬ ‫‪..‬‬ ‫‪‬‬
‫‪ ..‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪‬‬
‫‪P .‬‬ ‫‪P .‬‬ ‫‪P‬‬ ‫‪.‬‬
‫‪ln۱ u۱۱‬‬ ‫‪lnk uk۲‬‬ ‫‪lnk uk۳‬‬ ‫‪...‬‬ ‫‪lnk ukn + unn‬‬

‫ﺑﺮﺍﯼ ﺳﺎﺩﮔ ﮐﺎﺭ ﺍﻧﺪﯾﺲﻫﺎﯼ ﺳﯿ ﻤﺎﻫﺎ ﻧﻮﺷﺘﻪ ﻧﺸﺪﻩ ﺍﺳﺖ‪ .‬ﺑﺎ ﻣﻘﺎﯾﺴﻪ ﻣﺎﺗﺮﯾﺲ ﻓﻮﻕ ﺑﺎ ‪ A‬ﺩﺍﺭﯾﻢ‪:‬‬

‫‪u۱۱ = a۱۱ , u۱۲ = a۱۲ , . . . , u۱n = a۱n‬‬

‫ﻭ ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﺑﺎ ﻓﺮﺽ ‪ u۱۱ ̸= ۰‬ﺩﺍﺭﯾﻢ‬

‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬ ‫= ‪a۲۱ = l۲۱ u۱۱ =⇒ l۲۱‬‬ ‫‪a۲۱‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬ ‫‪u۱۱‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬ ‫‪a۳۱‬‬
‫= ‪a۳۱ = l۳۱ u۱۱ =⇒ l۳۱‬‬ ‫‪u۱۱‬‬
‫‪‬‬ ‫‪..‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬ ‫‪.‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬ ‫= ‪an۱ = ln۱ u۱۱ =⇒ ln۱‬‬ ‫‪an۱‬‬
‫‪u۱۱‬‬

‫ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﺑﺮﺍﯼ ﻫﺮ ‪ ۲ ≤ i ≤ j ≤ n‬ﺩﺍﺭﯾﻢ‪:‬‬

‫‪X‬‬
‫‪i−۱‬‬ ‫‪X‬‬
‫‪i−۱‬‬
‫‪aij = uij +‬‬ ‫‪lik ukj =⇒ uij = aij −‬‬ ‫‪lik ukj‬‬
‫‪k=۱‬‬ ‫‪k=۱‬‬

‫ﻭ ﺑﺮﺍﯼ ﻫﺮ ‪ ۲ ≤ j < i ≤ n‬ﺑﺎ ﻓﺮﺽ ‪ ujj ̸= ۰‬ﺩﺍﺭﯾﻢ‪:‬‬

‫‪Pi−۱‬‬
‫‪X‬‬
‫‪i−۱‬‬
‫‪aij −‬‬ ‫‪k=۱ lik ukj‬‬
‫‪aij = lij ujj +‬‬ ‫= ‪lik ukj =⇒ lij‬‬
‫‪ujj‬‬
‫‪k=۱‬‬

‫ﻟﺬﺍ ﺍﻟ ﻮﺭﯾﺘﻢ ﺩﻭﻟﯿﺘﻞ ﺩﺭ ﺣﺎﻟﺖ ﮐﻠ ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﻣ ﮔﺮﺩﺩ‪:‬‬

‫‪۴۴‬‬
(‫)ﺩﺍﻧﺸ ﺪﻩ ﺭﯾﺎﺿ ﻭ ﻋﻠﻮﻡ ﮐﺎﻣﭙﯿﻮﺗﺮ‬ (‫ﺗﻬﺮﺍﻥ‬ ‫ﺩﺍﻧﺸ ﺎﻩ ﺻﻨﻌﺘ ﺍﻣﯿﺮﮐﺒﯿﺮ )ﭘﻠ ﺗﮑﻨﯿ‬
۱۴۰۲−۱۴۰۳ ‫ﺗﺮﻡ ﺩﻭﻡ‬ ‫ﺟﺒﺮﺧﻄ ﻋﺪﺩﯼ‬
‫ﻓﺼﻞ ﺩﻭﻡ‬ ‫ ﻣﻬﺪﯼ ﺩﻫﻘﺎﻥ‬:‫ﻣﺪﺭﺱ‬

‫ﺍﻟ ﻮﺭﯾﺘﻢ ﺗﺠﺰﯾﻪ ﺩﻭﻟﯿﺘﻞ‬

u۱j = a۱j ۱≤j≤n

ai۱
li۱ = ۲≤i≤n
u۱۱
X
i−۱
uij = aij − lik ukj ۲≤i≤j≤n
k=۱
Pj−۱
aij − k=۱ lik ukj
lij = ۲≤j<i≤n
ujj

۳ × ۳ ‫ﻣﺎﺗﺮﯾﺲ ﻫﺎﯼ‬ ‫ﺗﺠﺰﯾﻪ ﮐﺮﻭﺕ ﺑﺮﺍﯼ ﯾ‬ ۱.۷

:‫ ﺑﯿﺎﻥ ﻣ ﮐﻨﯿﻢ‬۳ × ۳ ‫ﻣﺎﺗﺮﯾﺲ‬ ‫ﺩﺭ ﺍﯾﻨﺠﺎ ﺍﺑﺘﺪﺍ ﺗﺠﺰﯾﻪ ﮐﺮﻭﺕ ﺭﺍ ﺑﺮﺍﯼ ﯾ‬

    
a۱۱ a۱۲ a۱۳ l۱۱ ۰ ۰ ۱ u۱۲ u۱۳
  
A = a۲۱ a۲۲ a۲۳ = l۲۱ l۲۲ ۰  ۰ ۱ u۲۳ 
a۳۱ a۳۲ a۳۳ l۳۱ l۳۲ l۳۳ ۰ ۰ ۱
 
l۱۱ l۱۱ u۱۲ l۱۱ u۱۳

= l۲۱ l۲۱ u۱۲ + l۲۲ l۲۱ u۱۳ + l۲۲ u۲۳ 
l۳۱ l۳۱ u۱۲ + l۳۲ l۳۱ u۱۳ + l۳۲ u۲۳ + l۳۳

: ‫ﮐﻪ ﯾﻌﻨ‬
a۱۲ a۱۳
l۱۱ = a۱۱ , l۲۱ = a۲۱ , l۳۱ = a۳۱ , l۱۱ u۱۲ = a۱۲ =⇒ u۱۲ = , l۱۱ u۱۳ = a۱۳ =⇒ u۱۳ =
l۱۱ l۱۱
l۲۱ u۱۲ + l۲۲ = a۲۲ =⇒ l۲۲ = a۲۲ − l۲۱ u۱۲
a۲۳ − l۲۱ u۱۳
l۲۱ u۱۳ + l۲۲ u۲۳ = a۲۳ =⇒ u۲۳ =
l۲۲
l۳۱ u۱۲ + l۳۲ = a۳۲ =⇒ l۳۲ = a۳۲ − l۳۱ u۱۲
l۳۱ u۱۳ + l۳۲ u۳۲ + l۳۳ = a۳۳ =⇒ l۳۳ = a۳۳ − l۳۱ u۱۳ − l۳۲ u۲۳

۲.۲۷ ‫ﻣﺜﺎﻝ‬

  .‫ﺗﺠﺰﯾﻪ ﮐﺮﻭﺕ ﻣﺎﺗﺮﯾﺲ ﺯﯾﺮ ﺭﺍ ﺑﯿﺎﺑﯿﺪ‬

۱ ۲ ۴
A = ۳ ۸ ۱۴
۲ ۶ ۱۳

:‫ﺣﻞ‬
    
۱ ۲ ۴ l۱۱ ۰ ۰ ۱ u۱۲ u۱۳
  
A = ۳ ۸ ۱۴ = l۲۱ l۲۲ ۰  ۰ ۱ u۲۳ 
۲ ۶ ۱۳ l۳۱ l۳۲ l۳۳ ۰ ۰ ۱
 
l۱۱ l۱۱ u۱۲ l۱۱ u۱۳

= l۲۱ l۲۱ u۱۲ + l۲۲ l۲۱ u۱۳ + l۲۲ u۲۳ 
l۳۱ l۳۱ u۱۲ + l۳۲ l۳۱ u۱۳ + l۳۲ u۲۳ + l۳۳

۴۵
 ‫)ﺩﺍﻧﺸ ﺪﻩ ﺭﯾﺎﺿ ﻭ ﻋﻠﻮﻡ ﮐﺎﻣﭙﯿﻮﺗﺮ(‬ ‫ﺗﻬﺮﺍﻥ(‬ ‫ﺩﺍﻧﺸ ﺎﻩ ﺻﻨﻌﺘ ﺍﻣﯿﺮﮐﺒﯿﺮ )ﭘﻠ ﺗﮑﻨﯿ‬
‫ﺗﺮﻡ ﺩﻭﻡ ‪۱۴۰۲−۱۴۰۳‬‬ ‫ﺟﺒﺮﺧﻄ ﻋﺪﺩﯼ‬
‫ﻓﺼﻞ ﺩﻭﻡ‬ ‫ﻣﺪﺭﺱ‪ :‬ﻣﻬﺪﯼ ﺩﻫﻘﺎﻥ‬

‫ﺑﺮﺍﯼ ﺳﺘﻮﻥ ﺍﻭﻝ‪:‬‬

‫‪l۱۱ = ۱,‬‬ ‫‪l۲۱ = ۳,‬‬ ‫‪l۳۱ = ۲‬‬
‫ﺑﺮﺍﯼ ﺳﺘﻮﻥ ﺩﻭﻡ‪:‬‬

‫‪l۱۱ u۱۲ = ۲ =⇒ u۱۲ = ۲‬‬

‫‪l۲۱ u۱۲ + l۲۲ = ۸ =⇒ l۲۲ = ۲‬‬
‫‪l۳۱ u۱۲ + l۳۲ = ۶ =⇒ l۳۲ = ۲‬‬

‫ﺑﺮﺍﯼ ﺳﺘﻮﻥ ﺳﻮﻡ‪:‬‬

‫‪l۱۱ u۱۳ = ۴ =⇒ u۱۳ = ۴‬‬

‫‪l۲۱ u۱۳ + l۲۲ u۲۳ = ۱۴ =⇒ u۲۳ = ۱‬‬
‫‪l۳۱ u۱۳ + l۳۲ u۲۳ + l۳۳ = ۱۳ =⇒ l۳۳ = ۳‬‬

‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫ﺑﻨﺎﺑﺮﺍﯾﻦ‬

‫‪۱ ۲ ۴‬‬ ‫‪۱ ۰ ۰‬‬ ‫‪۱ ۲ ۴‬‬
‫‪۳ ۸ ۱۴ = ۳ ۲ ۰ ۰ ۱ ۱‬‬
‫‪۲ ۶ ۱۳‬‬ ‫‪۲ ۲ ۳‬‬ ‫‪۰ ۰ ۱‬‬

‫ﻣﺎﺗﺮﯾﺲ ‪n × n‬‬ ‫‪ ۸‬ﺍﻟ ﻮﺭﯾﺘﻢ ﮐﻠ ﺗﺠﺰﯾﻪ ﮐﺮﻭﺕ ﺑﺮﺍﯼ ﯾ‬

‫ﺩﺭ ﺣﺎﻟﺖ ﮐﻠ ‪ ،‬ﺗﺠﺰﯾﻪ ﮐﺮﻭﺕ ﺑﺮﺍﯼ ﻣﺎﺗﺮﯾﺲ ‪ n × n‬ﭼﻮﻥ ‪ A‬ﺑﻪ ﺻﻮﺭﺕ ﺯﯾﺮ ﺍﺳﺖ‪:‬‬
‫‪‬‬ ‫‪ ‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫‪a۱۱ a۱۲ . . .‬‬ ‫‪a۱n‬‬ ‫‪l۱۱ ۰ . . . ۰‬‬ ‫‪۱ u۱۲ . . . u۱n‬‬
‫‪ a۲۱ a۲۲ . . .‬‬ ‫‪a۲n ‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫‪‬‬ ‫‪  l۲۱ l۲۲ . . . ۰  ۰ ۱ . . . u۲n ‬‬
‫‪A= .‬‬ ‫‪..‬‬ ‫‪..‬‬ ‫‪..‬‬ ‫‪‬‬ ‫=‬ ‫‪‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪..‬‬ ‫‪..‬‬ ‫‪..‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪..‬‬ ‫‪..‬‬ ‫‪.. ‬‬
‫‪ ..‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.   ..‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.   ..‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪. ‬‬
‫‪an۱ an۲ . . .‬‬ ‫‪ann‬‬ ‫‪ln۱ ln۲ . . .‬‬ ‫‪lnn‬‬ ‫‪۰‬‬ ‫‪۰‬‬ ‫‪...‬‬ ‫‪۱‬‬

‫ﺍﻟ ﻮﺭﯾﺘﻢ ﺗﺠﺰﯾﻪ‬

‫‪l۱j = a۱j‬‬ ‫‪۱≤j≤n‬‬

‫‪ai۱‬‬
‫= ‪ui۱‬‬ ‫‪۲≤i≤n‬‬
‫‪l۱۱‬‬
‫‪X‬‬
‫‪j−۱‬‬
‫‪lij = aij −‬‬ ‫‪lik ukj‬‬ ‫‪۲≤i≤j≤n‬‬
‫‪k=۱‬‬
‫‪Pi−۱‬‬
‫‪aij −‬‬ ‫‪k=۱ lik ukj‬‬
‫= ‪uij‬‬ ‫‪۲≤j<i≤n‬‬
‫‪ljj‬‬

‫ﺩﺳﺘﻮﺭ ﺗﺠﺰﯾﻪ ‪ LU‬ﺩﺭ ﻣﺘﻠﺐ‬

‫‪1‬‬ ‫= ‪A‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪-12‬‬ ‫‪-3‬‬ ‫‪0‬‬
‫‪3‬‬ ‫‪-12‬‬ ‫‪-18‬‬ ‫‪3‬‬
‫‪4‬‬ ‫‪4‬‬ ‫‪16‬‬ ‫‪-15‬‬
‫‪5‬‬

‫‪6‬‬ ‫)‪>> [L,U]=lu(A‬‬

‫‪7‬‬

‫‪8‬‬ ‫= ‪L‬‬

‫‪۴۶‬‬
 (‫)ﺩﺍﻧﺸ ﺪﻩ ﺭﯾﺎﺿ ﻭ ﻋﻠﻮﻡ ﮐﺎﻣﭙﯿﻮﺗﺮ‬ (‫ﺗﻬﺮﺍﻥ‬ ‫ﺩﺍﻧﺸ ﺎﻩ ﺻﻨﻌﺘ ﺍﻣﯿﺮﮐﺒﯿﺮ )ﭘﻠ ﺗﮑﻨﯿ‬
۱۴۰۲−۱۴۰۳ ‫ﺗﺮﻡ ﺩﻭﻡ‬ ‫ﺟﺒﺮﺧﻄ ﻋﺪﺩﯼ‬
‫ﻓﺼﻞ ﺩﻭﻡ‬ ‫ ﻣﻬﺪﯼ ﺩﻫﻘﺎﻥ‬:‫ﻣﺪﺭﺱ‬

9 1 0 0
10 1 1 0
11 -1/3 -1 1
12

13 U =
14 -12 -3 0
15 0 -15 3
16 0 0 -12

‫ﮐﺪ ﻣﺘﻠﺐ ﺗﺠﺰﯾﻪ ﺩﻭﻟﯿﺘﻞ‬

1 clc
2 clear all
3 close all
4 A = [9 2 7; -18 2 -13;9 14 12];
5 [n,m]= size(A); U= zeros (n); L= zeros (n);
6 % Diagonal of L
7 for j=1:n
8 L(j,j)=1;
9 end
10 % First row of U
11 for j=1:n
12 U(1,j)=A(1,j);
13 end
14

15 % First column of L
16 for i=1:n
17 L(i ,1)=A(i ,1)/U(1 ,1);
18 end
19

20 for i=2:n
21 for j=2:n
22

23 if j >= i
24 s = 0;
25 for k=1:i -1
26 s = s + (L(i,k) * U(k,j));
27 end
28 U(i,j) = A(i,j) - s;
29 end
30

31 if j < i
32 s=0;
33 for k=1:j -1
34 s = s + (L(i,k) * U(k,j));
35 end
36 L(i,j) = (A(i,j) - s)/U(j,j);
37 end
38 end
39 end
40

۴۷
 ‫)ﺩﺍﻧﺸ ﺪﻩ ﺭﯾﺎﺿ ﻭ ﻋﻠﻮﻡ ﮐﺎﻣﭙﯿﻮﺗﺮ(‬ ‫ﺗﻬﺮﺍﻥ(‬ ‫ﺩﺍﻧﺸ ﺎﻩ ﺻﻨﻌﺘ ﺍﻣﯿﺮﮐﺒﯿﺮ )ﭘﻠ ﺗﮑﻨﯿ‬
‫ﺗﺮﻡ ﺩﻭﻡ ‪۱۴۰۲−۱۴۰۳‬‬ ‫ﺟﺒﺮﺧﻄ ﻋﺪﺩﯼ‬
‫ﻓﺼﻞ ﺩﻭﻡ‬ ‫ﻣﺪﺭﺱ‪ :‬ﻣﻬﺪﯼ ﺩﻫﻘﺎﻥ‬

‫‪41‬‬ ‫= ‪L‬‬
‫‪42‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬
‫‪43‬‬ ‫‪-2‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪0‬‬
‫‪44‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪1‬‬
‫‪45‬‬

‫‪46‬‬

‫‪47‬‬ ‫= ‪U‬‬
‫‪48‬‬ ‫‪9‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪7‬‬
‫‪49‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪6‬‬ ‫‪1‬‬
‫‪50‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪3‬‬

‫ﺗﺠﺰﯾﻪ ‪LU‬‬ ‫ﺣﻞ ﺩﺳﺘﮕﺎﻩ ﺧﻄ ﺑﻪ ﮐﻤ‬ ‫‪۹‬‬

‫ﻓﺮﺽ ﮐﻨﯿﺪ ﺑﺨﻮﺍﻫﯿﻢ ﺩﺳﺘﮕﺎﻩ ‪ AX = b‬ﺭﺍ ﺣﻞ ﮐﻨﯿﻢ‪ .‬ﺩﺭ ﺭﻭﺵ ﺗﺠﺰﯾﻪ‪ ،‬ﺣﻞ ﯾ ﺩﺳﺘﮕﺎﻩ ﭘﯿﭽﯿﺪﻩ ﺑﻪ ﺣﻞ ﺩﻭ ﺩﺳﺘﮕﺎﻩ ﺳﺎﺩﺗﺮ ﺗﺒﺪﯾﻞ ﻣ ﺷﻮﺩ‪ .‬ﺍﺑﺘﺪﺍ‬
‫ﻣﺎﺗﺮﯾﺲ ‪ A‬ﺭﺍ ﺑەﮔﻮﻧەﺍﯼ ﺑﻪ ﺣﺎﺻﻞ ﺿﺮﺏ ﺩﻭ ﻣﺎﺗﺮﯾﺲ ‪ L‬ﻭ ‪ U‬ﺗﺒﺪﯾﻞ ﻣ ﮐﻨﯿﻢ ) ‪ (A = LU‬ﺑﻄﻮﺭﯼ ﮐﻪ ‪ L‬ﻭ ‪ U‬ﺑﻪ ﺗﺮﺗﯿﺐ ﭘﺎﯾﯿﻦ ﻣﺜﻠﺜ ﻭ ﺑﺎﻻ ﻣﺜﻠﺜ‬
‫(‬ ‫ﺑﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬
‫‪LY = b‬‬ ‫ﺟﺎﯾ ﺬﺍﺭﯼ ﭘﯿﺸﺮﻭ‬
‫⇒= ‪AX = b =⇒ (LU )X = b‬‬
‫ﺟﺎﯾ ﺬﺍﺭﯼ ﭘﺴﺮﻭ ‪U X = Y‬‬

‫ﺗﻮﺟﻪ ﺩﺍﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﯿﺪ ﮐﻪ ﺍﺑﺘﺪﺍ ﻣ ﺑﺎﯾﺴﺖ ﺩﺳﺘﮕﺎﻩ ﭘﺎﯾﯿﻦ ﻣﺜﻠﺜ ‪ LY = b‬ﺭﺍ ﺣﻞ ﮐﻨﯿﻢ ﺗﺎ ‪ Y‬ﺑﻪ ﺩﺳﺖ ﺁﯾﺪ ﻭ ﺳﭙﺲ ﺩﺳﺘﮕﺎﻩ ﺑﺎﻻﻣﺜﻠﺜ ‪U X = Y‬‬
‫ﺭﺍ ﺣﻞ ﮐﻨﯿﻢ ﺗﺎ ‪ X‬ﺗﻌﯿﯿﻦ ﮔﺮﺩﺩ‪.‬‬

‫ﻣﺜﺎﻝ ‪۲.۲۸‬‬

‫ﺩﺳﺘﮕﺎﻩ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺭﻭﺵ ﺗﺠﺰﯾﻪ ﺩﻭﻟﯿﺘﻞ ﺣﻞ ﮐﻨﯿﺪ‪.‬‬

‫‪‬‬
‫‪۴x۱ − ۲x۲ + ۲x۳ = ۶‬‬
‫‪‬‬
‫‪۴x۱ − ۳x۲ − ۲x۳ = −۸‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪۲x۱ + ۳x۲ − x۳ = ۵‬‬

‫ﺣﻞ‪:‬‬
‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪   ‬‬
‫‪۴x۱ − ۲x۲ + ۲x۳ = ۶‬‬
‫‪‬‬ ‫‪۴ −۲ ۲‬‬ ‫‪x۱‬‬ ‫‪۶‬‬
‫‪AX=b ‬‬
‫‪۴x۱ − ۳x۲ − ۲x۳ = −۸‬‬ ‫‪−→ ۴ −۳ −۲ x۲  = −۸‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪۲x۱ + ۳x۲ − x۳ = ۵‬‬ ‫‪۲ ۳ −۱ x۳‬‬ ‫‪۵‬‬

‫ﺍﺑﺘﺪﺍ ﺗﺠﺰﯾﻪ ﺩﻭﻟﯿﺘﻞ ﻣﺎﺗﺮﯾﺲ ‪ A‬ﺭﺍ ﺑﺪﺳﺖ ﻣ ﺁﻭﺭﯾﻢ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺻﻮﺭﺕ ﺯﯾﺮ ﺍﺳﺖ‪:‬‬
‫‪‬‬ ‫‪ ‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫‪۴ −۲ ۲‬‬ ‫‪۱ ۰ ۰‬‬ ‫‪۴ −۲‬‬ ‫‪۲‬‬
‫‪A = ۴ −۳ −۲ =  ۱ ۱ ۰ ۰ −۱ −۴ ‬‬
‫‪۱‬‬
‫‪۲ ۳ −۱‬‬ ‫‪۲ −۴ ۱‬‬ ‫‪۰ ۰ −۱۸‬‬

‫ﺍﺑﺘﺪﺍ ﺩﺳﺘﮕﺎﻩ ‪ LY = b‬ﺭﺍ ﺑﺎ ﺟﺎﯾ ﺬﺍﺭﯼ ﭘﯿﺸﺮﻭ ﺣﻞ ﻣ ﮐﻨﯿﻢ‪:‬‬

‫‪‬‬ ‫‪   ‬‬ ‫‪‬‬

‫‪۱‬‬ ‫‪۰ ۰‬‬ ‫‪y۱‬‬ ‫‪۶‬‬
‫ﺬﺍﺭﯼ ﭘﯿﺸﺮﻭ‬ ‫ﺟﺎﯾ‬
‫‪ y۱ = ۶‬‬
‫‪‬‬
‫‪۱‬‬ ‫‪۱ ۰ y۲  = −۸‬‬ ‫→‪−‬‬ ‫‪y۲ = −۱۴‬‬
‫‪۱‬‬ ‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪۲‬‬ ‫‪−۴ ۱‬‬ ‫‪y۳‬‬ ‫‪۵‬‬ ‫‪y۳ = −۵۴‬‬

‫‪۴۸‬‬
‫)ﺩﺍﻧﺸ ﺪﻩ ﺭﯾﺎﺿ ﻭ ﻋﻠﻮﻡ ﮐﺎﻣﭙﯿﻮﺗﺮ(‬ ‫ﺗﻬﺮﺍﻥ(‬ ‫ﺩﺍﻧﺸ ﺎﻩ ﺻﻨﻌﺘ ﺍﻣﯿﺮﮐﺒﯿﺮ )ﭘﻠ ﺗﮑﻨﯿ‬
‫ﺗﺮﻡ ﺩﻭﻡ ‪۱۴۰۲−۱۴۰۳‬‬ ‫ﺟﺒﺮﺧﻄ ﻋﺪﺩﯼ‬
‫ﻓﺼﻞ ﺩﻭﻡ‬ ‫ﻣﺪﺭﺱ‪ :‬ﻣﻬﺪﯼ ﺩﻫﻘﺎﻥ‬

‫ﺳﭙﺲ ﺩﺳﺘﮕﺎﻩ ‪ U X = Y‬ﺭﺍ ﺑﺎ ﺟﺎﯾ ﺬﺍﺭﯼ ﭘﺴﺮﻭ ﺣﻞ ﻣ ﮐﻨﯿﻢ‪:‬‬

‫‪‬‬ ‫‪  ‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬

‫‪۴ −۲‬‬ ‫‪۲‬‬ ‫‪x۱‬‬ ‫‪۶‬‬ ‫‪ x۱ = ۱‬‬
‫‪‬‬
‫→‪−‬ﭘﺴﺮﻭ ‪۰ −۱ −۴  x۲  = −۱۴‬‬
‫ﺟﺎﯾ ﺬﺍﺭﯼ‬
‫‪x۲ = ۲‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪۰ ۰ −۱۸‬‬ ‫‪x۳‬‬ ‫‪−۵۴‬‬ ‫‪x۳ = ۳‬‬

‫ﻧﮑﺘﻪ ‪۲.۲‬‬

‫ﺍﮔﺮ ﻣﺎﺗﺮﯾﺲ ﺑﻪ ﺻﻮﺭﺕ ‪ A = LU‬ﺗﺠﺰﯾﻪ ﺷﻮﺩ‪ ،‬ﺁﻧﮕﺎﻩ ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﺩﺗﺮﻣﯿﻨﺎﻥ ﺁﻥ ﺳﺎﺩﻩ ﻣ ﺷﻮﺩ‪:‬‬

‫‪A = LU =⇒ det(A) = det(LU ) = det(L) det(U ) = l۱۱ . . . lnn u۱۱ . . . unn‬‬

‫ﻧﮑﺘﻪ ‪۲.۳‬‬

‫ﺍﮔﺮ ‪ A = LU‬ﻫﻤﺎﻥ ﺗﺠﺰﯾﻪ ﺩﻭﻟﯿﺘﻞ ﺑﺎﺷﺪ ﺁﻧﮕﺎﻩ‬

‫‪det(A) = l۱۱ . . . lnn u۱۱ . . . unn = ۱ × ۱ × ... × ۱ × u۱۱ . . . unn = u۱۱ . . . unn .‬‬

‫ﻧﮑﺘﻪ ‪۲.۴‬‬

‫ﺍﮔﺮ ‪ A = LU‬ﻫﻤﺎﻥ ﺗﺠﺰﯾﻪ ﮐﺮﻭﺕ ﺑﺎﺷﺪ ﺁﻧﮕﺎﻩ‬

‫‪det(A) = l۱۱ . . . lnn u۱۱ . . . unn = l۱۱ . . . lnn × ۱ × ۱ × ... × ۱ = l۱۱ . . . lnn‬‬

‫ﻣﺜﺎﻝ ‪۲.۲۹‬‬

‫ﺩﺗﺮﻣﯿﻨﺎﻥ ﻣﺎﺗﺮﯾﺲ ﺯﯾﺮ ﺭﺍ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺗﺠﺰﯾە ﺩﻭﻟﯿﺘﻞ ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﮐﻨﯿﺪ‪.‬‬

‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫‪۴ −۲ ۲‬‬
‫‪A = ۴ −۳ −۲‬‬
‫‪۲ ۳ −۱‬‬

‫ﺣﻞ‪:‬‬
‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫‪۴ −۲ ۲‬‬ ‫‪۱ ۰ ۰‬‬ ‫‪۴ −۲‬‬ ‫‪۲‬‬
‫‪A = ۴ −۳ −۲ =  ۱ ۱ ۰ ۰ −۱ −۴ ‬‬
‫‪۱‬‬
‫‪۲ ۳ −۱‬‬ ‫‪۲ −۴ ۱‬‬ ‫‪۰ ۰ −۱۸‬‬
‫‪det(A) = (۴)(−۱)(−۱۸) = ۷۲‬‬

‫ﻗﻀﯿﻪ ‪۲.۵‬‬

‫ﭘﯿﭽﯿﺪﮔ ﻣﺤﺎﺳﺒﺎﺗ ﺗﺠﺰﯾﻪ ﺩﻭﻟﯿﺘﻞ ﺑﺮﺍﯼ ﻣﺎﺗﺮﯾﺲ ‪ A ،n × n‬ﺍﺯ ) ‪ O(n۳‬ﺍﺳﺖ‪.‬‬

‫‪۴۹‬‬
‫)ﺩﺍﻧﺸ ﺪﻩ ﺭﯾﺎﺿ ﻭ ﻋﻠﻮﻡ ﮐﺎﻣﭙﯿﻮﺗﺮ(‬ ‫ﺗﻬﺮﺍﻥ(‬ ‫ﺩﺍﻧﺸ ﺎﻩ ﺻﻨﻌﺘ ﺍﻣﯿﺮﮐﺒﯿﺮ )ﭘﻠ ﺗﮑﻨﯿ‬
‫ﺗﺮﻡ ﺩﻭﻡ ‪۱۴۰۲−۱۴۰۳‬‬ ‫ﺟﺒﺮﺧﻄ ﻋﺪﺩﯼ‬
‫ﻓﺼﻞ ﺩﻭﻡ‬ ‫ﻣﺪﺭﺱ‪ :‬ﻣﻬﺪﯼ ﺩﻫﻘﺎﻥ‬

‫ﻣﺤﻮﺭﮔﯿﺮﯼ )ﻣﺤﻮﺭﮔﺰﯾﻨ (‬ ‫‪۱۰‬‬

‫ﻣﺜﺎﻝ ‪۲.۳۰‬‬

‫ﺩﺳﺘﮕﺎﻩ ﺩﺍﺩﻩ ﺷﺪﻩ ﺭﺍ ﺑﺎ ﺭﻭﺵ ﺣﺬﻓ ﮔﺎﻭﺱ ﺣﻞ ﮐﻨﯿﺪ‪.‬‬

‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬ ‫‪۲x۲ − x۳ = −۲‬‬
‫‪x۱ + x۲ + x۳ = ۵‬‬ ‫)‪(۱۳‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪۳x۱ − ۲x۲ + x۳ = −۷‬‬

‫ﺣﻞ‪ :‬ﻣﺎﺗﺮﯾﺲ ﺍﻓﺰﻭﺩﻩ ﺭﺍ ﺗﺸ ﯿﻞ ﻣ ﺩﻫﯿﻢ‪:‬‬

‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫‪۰ ۲ −۱ −۲‬‬
‫‪۱ ۱‬‬ ‫‪۱ ۵ ‬‬
‫‪۳ −۲ ۱ −۷‬‬

‫ﺭﻭﺵ ﺣﺬﻓ ﮔﺎﻭﺱ ﺑﺮﺍﯼ ﺷﺮﻭﻉ ﺑﺎ ﻣﺸ ﻞ ﻣﻮﺍﺟﻪ ﺍﺳﺖ ﺯﯾﺮﺍ ﻫﻨﮕﺎﻡ ﺗﺸ ﯿﻞ ﺿﺮﺑ ﺮﻫﺎ ﺩﺍﺭﯾﻢ‪:‬‬

‫‪۱‬‬ ‫‪۳‬‬
‫‪m۲۱ = −‬‬ ‫‪,‬ﺑﯽﻣﻌﻨ‬ ‫‪m۳۱ = −‬‬ ‫ﺑﯽﻣﻌﻨ‬
‫‪۰‬‬ ‫‪۰‬‬
‫ﺑﺨﺎﻃﺮ ﻫﻤﯿﻦ ﻣﻮﺿﻮﻉ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﺩﺭ ﻗﺴﻤﺖﻫﺎﯼ ﻗﺒﻞ ﻓﺮﺽ ﻣ ﮐﺮﺩﯾﻢ ﮐﻪ ﻋﻀﻮ ﻟﻮﻻ ﻫﯿﭻﮔﺎﻩ ﺻﻔﺮ ﻧﺒﺎﺷﺪ‪ .‬ﺍﮔﺮ ﻋﻀﻮ ﻟﻮﻻ ﺭﺍ ﺑﺘﻮﺍﻧﯿﻢ ﺗﻐﯿﯿﺮ ﺩﻫﯿﻢ‬
‫ﺭﻭﺵ ﻣ ﺗﻮﺍﻧﺪ ﺷﺮﻭﻉ ﺷﻮﺩ‪ .‬ﺑﺮﺍﯼ ﻣﺜﺎﻝ ﺩﺭ ﺩﺳﺘﮕﺎﻩ )‪ (۱۳‬ﺍﮔﺮ ﺟﺎﯼ ﻣﻌﺎﺩﻟﻪ ﺍﻭﻝ ﻭ ﺩﻭﻡ ﺭﺍ ﺟﺎ ﺑﻪ ﺟﺎ ﮐﻨﯿﻢ ﺩﺍﺭﯾﻢ‪:‬‬
‫‪‬‬
‫‪ x۱ + x۲ + x۳ = ۵‬‬
‫‪‬‬
‫‪۲x۲ − x۳ = −۲‬‬ ‫)‪(۱۴‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪۳x۱ − ۲x۲ + x۳ = −۷‬‬

‫ﻭﺍﺿﺢ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﺗﺮﺗﯿﺐ ﻣﻌﺎﺩﻻﺕ ﺗﺎﺛﯿﺮﯼ ﺩﺭ ﺟﻮﺍﺏ ﻧﺪﺍﺭﺩ ﻭ ﺩﺭﻭﺍﻗﻊ ﺟﻮﺍﺏ ﺩﺳﺘﮕﺎﻩ ﺗﻐﯿﯿﺮ ﻧﻤ ﮐﻨﺪ‪ .‬ﺑﺎ ﻧﻮﺷﺘﻦ ﻣﺎﺗﺮﯾﺲ ﺍﻓﺰﻭﺩﻩ ﺩﺳﺘﮕﺎﻩ )‪ (۱۴‬ﺩﺍﺭﯾﻢ‪:‬‬
‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫‪۱‬‬ ‫‪۱‬‬ ‫‪۱ ۵‬‬
‫‪۰‬‬ ‫‪۲ −۱ −۲ ‬‬
‫‪۳‬‬ ‫‪−۲ ۱ −۷‬‬

‫ﺑﻨﺎﺑﺮﺍﯾﻦ ﺍﺯ ﻫﻤﺎﻥ ﺍﻭﻝ ﻣ ﺗﻮﺍﻧﯿﻢ ﻭﻗﺘ ﺑﺎ ﻋﻀﻮ ﻟﻮﻻ ﺻﻔﺮ ﺑﺮﺧﻮﺭﺩ ﮐﺮﺩﯾﻢ ﺗﻨﻬﺎ ﺳﻄﺮ ﻣﺮﺑﻮﻁ ﺑﻪ ﻟﻮﻻ ﺭﺍ ﺗﻐﯿﯿﺮ ﺩﻫﯿﻢ‪ .‬ﺍﮐﻨﻮﻥ ﺭﻭﺵ ﺣﺬﻓ ﮔﺎﻭﺱ‬
‫ﻣ ﺗﻮﺍﻧﺪ ﺑﻄﻮﺭ ﻣﻮ ﻓﻘﯿﺖ ﺁﻣﯿﺰ ﺑ ﺎﺭ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﻮﺩ ﺯﯾﺮﺍ ﻋﻀﻮ ﻟﻮﻻﯼ ﺟﺪﯾﺪ ‪ ۱ ̸= ۰‬ﺍﺳﺖ ﻭ ﺑﻌﻼﻭﻩ ﺗﻨﻬﺎ ﻧﯿﺎﺯ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﺩﺭﺍﯾﻪ )‪ (۳, ۱‬ﻣﺎﺗﺮﯾﺲ ﺍﻓﺰﻭﺩﻩ‬
‫ﻓﻮﻕ ﯾﻌﻨ ‪ ۳‬ﺭﺍ ﺻﻔﺮ ﮐﻨﯿﻢ‪ .‬ﺍﯾﻦ ﮐﺎﺭ ﺑﻪ ﺭﺍﺣﺘ ﺗﻮﺳﻂ ﺍﻋﻤﺎﻝ ﺳﻄﺮﯼ ﻣﻘﺪﻣﺎﺗ ﺯﯾﺮ ﺍﻧﺠﺎﻡ ﻣ ﺷﻮﺩ‪.‬‬

‫)‪(۰‬‬ ‫)‪(۰‬‬ ‫‪۳‬‬

‫‪R۳ → R۳ + m۳۱ R۱ ,‬‬ ‫‪m۳۱ = −‬‬ ‫‪= −۳‬‬
‫‪۱‬‬
‫ﭘﺲ ﻣﺎﺗﺮﯾﺲ ﺍﻓﺰﻭﺩﻩ ﺟﺪﯾﺪ ﭼﻨﯿﻦ ﺧﻮﺍﻫﺪ ﺑﻮﺩ‪.‬‬
‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫‪۱ ۱‬‬ ‫‪۱‬‬ ‫‪۵‬‬
‫‪۰ ۲ −۱ −۲ ‬‬
‫‪۰ −۵ −۲ −۲۲‬‬

‫ﻟﻮﻻﯼ ﺟﺪﯾﺪ ﻏﯿﺮﺻﻔﺮ ﺍﺳﺖ‪ .‬ﻣﺮﺣﻠﻪ ﺑﻌﺪﯼ ﺣﺬﻓ ﮔﺎﻭﺱ ﭼﻨﯿﻦ ﺍﺳﺖ‪:‬‬

‫)‪(۱‬‬ ‫)‪(۰‬‬ ‫‪−۵‬‬ ‫‪۵‬‬

‫‪R۳ → R۳ + m۳۲ R۲‬‬ ‫‪, m۳۲ = −‬‬ ‫=‬
‫‪۲‬‬ ‫‪۲‬‬

‫‪۵۰‬‬
‫)ﺩﺍﻧﺸ ﺪﻩ ﺭﯾﺎﺿ ﻭ ﻋﻠﻮﻡ ﮐﺎﻣﭙﯿﻮﺗﺮ(‬ ‫ﺗﻬﺮﺍﻥ(‬ ‫ﺩﺍﻧﺸ ﺎﻩ ﺻﻨﻌﺘ ﺍﻣﯿﺮﮐﺒﯿﺮ )ﭘﻠ ﺗﮑﻨﯿ‬
‫ﺗﺮﻡ ﺩﻭﻡ ‪۱۴۰۲−۱۴۰۳‬‬ ‫ﺟﺒﺮﺧﻄ ﻋﺪﺩﯼ‬
‫ﻓﺼﻞ ﺩﻭﻡ‬ ‫ﻣﺪﺭﺱ‪ :‬ﻣﻬﺪﯼ ﺩﻫﻘﺎﻥ‬

‫ﭘﺲ‬
‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫‪۱ ۱ ۱‬‬ ‫‪۵‬‬
‫‪۰ ۲ −۱‬‬ ‫‪‬‬
‫‪‬‬ ‫‪−۲ ‬‬
‫‪۹‬‬
‫‪۰ ۰ − −۲۷‬‬
‫‪۲‬‬

‫ﺑﻨﺎﺑﺮﺍﯾﻦ ﺟﻮﺍﺏ ﺩﺳﺘﮕﺎﻩ ﭼﻨﯿﻦ ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﻣ ﺷﻮﺩ)ﺟﺎﯾ ﺬﺍﺭﯼ ﭘﺴﺮﻭ(‬

‫‪−۲۷‬‬ ‫‪۱‬‬ ‫‪۱‬‬ ‫‪۱‬‬

‫= ‪x۳‬‬ ‫‪= ۶,‬‬ ‫‪x۲ = (−۲ + x۳ ) = (−۲ + ۶) = (۴) = ۲‬‬
‫‪۹‬‬ ‫‪۲‬‬ ‫‪۲‬‬ ‫‪۲‬‬
‫‪−‬‬
‫‪۲‬‬
‫‪۱‬‬
‫‪x۱ = (۵ − x۲ − x۳ ) = ۵ − ۲ − ۶ = −۳‬‬
‫‪۱‬‬

‫ﺑﻪ ﺭﺍﺣﺘ ﻣ ﺗﻮﺍﻥ ﺩﯾﺪ ﮐﻪ ‪ X = [−۳, ۲, ۶]T‬ﺟﻮﺍﺏ ﺩﺳﺘﮕﺎﻩ )‪ (۱۳‬ﻧﯿﺰ ﻫﺴﺖ‪.‬‬

‫ﺗﮑﻨﯿ ﮐﻪ ﺩﺭ ﻣﺴﺎﻟﻪ ﻗﺒﻞ ﺑ ﺎﺭ ﺑﺮﺩﯾﻢ ﻭ ﺗﻮﺍﻧﺴﺘﯿﻢ ﺭﻭﺵ ﺣﺬﻓ ﮔﺎﻭﺱ ﺭﺍ ﺍﺟﺮﺍ ﮐﻨﯿﻢ ﻋﻤﻞ ﻣﺤﻮﺭﮔﯿﺮﯼ)‪ (Pivoting‬ﻧﺎﻡ ﺩﺍﺭﺩ‪ .‬ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ‬
‫ﺍﯾﻨﮑﻪ ﺩﺭ ﺍﺟﺮﺍﯼ ﺭﻭﺵ ﺣﺬﻓ ﮔﺎﻭﺱ ﺍﻣ ﺎﻥ ﺩﺍﺭﺩ ﺩﺭ ﯾ ﺍﺯ ﻣﺮﺍﺣﻞ ﯾ ﺍﺯ ﻋﻀﻮ ﻣﺤﻮﺭﯼ ﺻﻔﺮ ﺷﻮﻧﺪ ﻟﺬﺍ ﻋﻤﻞ ﻣﺤﻮﺭﮔﯿﺮﯼ ﻣ ﺗﻮﺍﻧﺪ ﺑﺴﯿﺎﺭ ﺣﺎﺋﺰ‬
‫ﺍﻫﻤﯿﺖ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻣﺜﺎﻝ ﺑﻌﺪﯼ ﻧﺸﺎﻥ ﻣ ﺩﻫﺪ ﻣﻤ ﻦ ﺍﺳﺖ ﺭﻭﺵ ﺣﺬﻓ ﮔﺎﻭﺱ ﺩﺭ ﺍﺑﺘﺪﺍﯼ ﺷﺮﻭﻉ ﮐﺎﺭ ﺑﺪﻭﻥ ﻫﯿﭻ ﻣﺸ ﻠ ﺍﺟﺮﺍ ﺷﻮﺩ ﺍﻣﺎ ﺩﺭ ﻣﺮﺍﺣﻞ‬
‫ﺑﻌﺪﯼ ﺑﺎ ﻣﺸ ﻞ ﺭﻭ ﺑﻪ ﺭﻭ ﺷﻮﺩ‪.‬‬

‫ﻣﺜﺎﻝ ‪۲.۳۱‬‬

‫ﺩﺳﺘﮕﺎﻩ ﺩﺍﺩﻩ ﺷﺪﻩ ﺭﺍ ﺑﺎ ﺭﻭﺵ ﺣﺬﻓ ﮔﺎﻭﺱ ﺣﻞ ﮐﻨﯿﺪ‪.‬‬

‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬ ‫‪۲x۱ + x۲‬‬ ‫‪+ ۹x۴‬‬ ‫‪=۷‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪۴x + ۲x + ۳x − x‬‬ ‫‪=۵‬‬
‫‪۱‬‬ ‫‪۲‬‬ ‫‪۳‬‬ ‫‪۴‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬ ‫‪۶x۱ − ۴x۲ + ۸x۳ + ۱۰x۴‬‬ ‫‪= ۱۹‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪۲x − x + ۲x + ۳x‬‬ ‫‪=۰‬‬
‫‪۱‬‬ ‫‪۲‬‬ ‫‪۳‬‬ ‫‪۴‬‬

‫ﺣﻞ‪ :‬ﻣﺎﺗﺮﯾﺲ ﺍﻓﺰﻭﺩﻩ ﺭﺍ ﺗﺸ ﯿﻞ ﻣ ﺩﻫﯿﻢ‬

‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫‪۲‬‬ ‫‪۱‬‬ ‫‪۰ ۹ ۷‬‬
‫‪۴‬‬ ‫‪۲‬‬ ‫‪۳ −۱ ۵ ‬‬
‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫‪۶‬‬ ‫‪−۴‬‬ ‫‪۸ ۱۰ ۱۹ ‬‬
‫‪۲‬‬ ‫‪−۱‬‬ ‫‪۲ ۳ ۰‬‬

‫ﻋﻨﺼﺮ ﻣﺤﻮﺭﯼ ﻏﯿﺮ ﺻﻔﺮ ﺍﺳﺖ ﻭ ﻟﺬﺍ ﻓﺮﺁﯾﻨﺪ ﺣﺬﻓ ﮔﺎﻭﺱ ﻣ ﺗﻮﺍﻧﺪ ﺷﺮﻭﻉ ﺷﻮﺩ‪:‬‬

‫‪R۲ → R۲ − ۲R۱ ,‬‬ ‫‪R۳ → R۳ − ۳R۱ ,‬‬ ‫‪R ۴ → R۴ − R۱‬‬

‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫‪۲ ۱ ۰‬‬ ‫‪۹‬‬ ‫‪۷‬‬
‫‪۰ ۰ ۳ −۱۹ −۹ ‬‬
‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫‪۰ −۷ ۸ −۱۷ −۲ ‬‬
‫‪۰ −۲ ۲ −۶ −۷‬‬
‫ﻣﺸﺎﻫﺪﻩ ﺷﺪ ﮐﻪ ﺩﺭ ﮔﺎﻡ ﺑﻌﺪﯼ ﻋﻀﻮ ﻣﺤﻮﺭﯼ ﺻﻔﺮ ﺷﺪﻩ ﻭ ﻟﺬﺍ ﺭﻭﺵ ﺣﺬﻓ ﮔﺎﻭﺱ ﻧﺎﭼﺎﺭ ﺍﺳﺖ ﻣﺘﻮﻗﻒ ﮔﺮﺩﺩ ﻣ ﺮ ﺍﯾﻨﮑﻪ ﻣﺤﻮﺭﮔﯿﺮﯼ ﺍﻧﺠﺎﻡ‬
‫ﺷﻮﺩ‪.‬‬

‫‪۵۱‬‬
‫)ﺩﺍﻧﺸ ﺪﻩ ﺭﯾﺎﺿ ﻭ ﻋﻠﻮﻡ ﮐﺎﻣﭙﯿﻮﺗﺮ(‬ ‫ﺗﻬﺮﺍﻥ(‬ ‫ﺩﺍﻧﺸ ﺎﻩ ﺻﻨﻌﺘ ﺍﻣﯿﺮﮐﺒﯿﺮ )ﭘﻠ ﺗﮑﻨﯿ‬
‫ﺗﺮﻡ ﺩﻭﻡ ‪۱۴۰۲−۱۴۰۳‬‬ ‫ﺟﺒﺮﺧﻄ ﻋﺪﺩﯼ‬
‫ﻓﺼﻞ ﺩﻭﻡ‬ ‫ﻣﺪﺭﺱ‪ :‬ﻣﻬﺪﯼ ﺩﻫﻘﺎﻥ‬

‫ﺗﻮﺟﻪ ‪۲.۱۳‬‬

‫ﺍﮔﺮ ﺩﺭ ﻣﺮﺣﻠەﺍﯼ ﺍﺯ ﺭﻭﺵ ﺣﺬﻓ ﮔﺎﻭﺱ ﻋﻀﻮ ﻣﺤﻮﺭﯼ ﻭ ﺗﻤﺎﻡ ﺩﺭﺍﯾەﻫﺎﯼ ﭘﺎﯾﯿﻦ ﺁﻥ ﺩﺭ ﺳﺘﻮﻥ ﻣﺮﺑﻮﻃﻪ ﺻﻔﺮ ﺷﻮﻧﺪ ﺁﻧﮕﺎﻩ ﻣ ﺗﻮﺍﻥ ﺛﺎﺑﺖ ﮐﺮﺩ‬
‫ﮐﻪ ﻣﺎﺗﺮﯾﺲ ﺿﺮﺍﯾﺐ ﻭﺍﺭﻭﻥﻧﺎﭘﺬﯾﺮ ﺍﺳﺖ)ﺩﺭﻭﺍﻗﻊ ﻣﻨﻔﺮﺩ ﺍﺳﺖ( ﮐﻪ ﺍﯾﻦ ﺧﻼﻑ ﻓﺮﺽ ﻭﺍﺭﻭﻥﭘﺬﯾﺮﯼ ﻣﺎﺗﺮﯾﺲ ﺿﺮﺍﯾﺐ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﺩﺭ ﺷﺮﻭﻉ‬
‫ﻓﺼﻞ ﺩﺭ ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪ‪.‬‬

‫ﻫﻤﺎﻧﻄﻮﺭ ﮐﻪ ﺩﯾﺪﯾﻢ ﺑﺮﺍﯼ ﺍﻧﺠﺎﻡ ﻋﻤﻞ ﻣﺤﻮﺭﮔﯿﺮﯼ ﺗﻨﻬﺎ ﮐﺎﻓ ﺍﺳﺖ ﺳﻄﺮ ﻟﻮﻻ ﺑﺎ ﯾ ﺳﻄﺮ ﺩﯾ ﺮ ﺗﻌﻮﯾﺾ ﮔﺮﺩﺩ‪ .‬ﻗﺒﻼ ﺍﺷﺎﺭﻩ ﮐﺮﺩﯾﻢ ﮐﻪ ﺗﻌﻮﯾﺾ‬
‫ﺩﻭ ﺳﻄﺮ ﺩﻟﺨﻮﺍﻩ ﺍﺯ ﯾ ﻣﺎﺗﺮﯾﺲ ﺗﻮﺳﻂ ﻣﺎﺗﺮﯾﺲ ﻣﻘﺪﻣﺎﺗ ﺍﺯ ﻧﻮﻉ ﺍﻭﻝ ﺍﻧﺠﺎﻡ ﻣ ﺷﻮﺩ‪ .‬ﺑﻪ ﻭﯾﮋﻩ ﺗﺬﮐﺮ ﺩﺍﺩﯾﻢ ﮐﻪ ﺍﯾﻦ ﻧﻮﻉ ﻣﺎﺗﺮﯾﺲ ﻣﻘﺪﻣﺎﺗ ﺭﺍ ﺑﯿﺸﺘﺮ‬
‫ﺑﺎ ﻧﺎﻡ ﻣﺎﺗﺮﯾﺲ ﺟﺎﯾ ﺸﺖ ﻣ ﺷﻨﺎﺳﯿﻢ‪ .‬ﻣ ﺗﻮﺍﻥ ﺑﻪ ﮐﻤ ﻣﺎﺗﺮﯾﺲ ﻫﺎﯼ ﺟﺎﯾ ﺸﺖ ﻓﺮﻡ ﻣﺎﺗﺮﯾﺴ ﺭﻭﺵ ﺣﺬﻓ ﮔﺎﻭﺱ ﺑﺎ ﻣﺤﻮﺭﮔﯿﺮﯼ ﺭﺍ ﺑﯿﺎﻥ ﮐﺮﺩ‪.‬‬

‫ﺗﻮﺟﻪ ‪۲.۱۴‬‬

‫ﻋﻼﻗﻤﻨﺪﺍﻥ ﺑﺮﺍﯼ ﺩﯾﺪﻥ ﻓﺮﻡ ﻣﺎﺗﺮﯾﺴ ﺭﻭﺵ ﺣﺬﻓ ﮔﺎﻭﺱ ﺑﺎ ﻣﺤﻮﺭﮔﯿﺮﯼ ﺑﻪ ﺩﺭﺱ ﺗﺤﺖ ﻋﻨﻮﺍﻥ ﺭﻭﺵ ﻫﺎﯼ ﻋﺪﺩﯼ ﺩﺭ ﺟﺒﺮﺧﻄ )ﺩﺭﺳﻨﺎﻣﻪ‬
‫ﻣﻘﻄﻊ ﮐﺎﺭﺷﻨﺎﺳ ﺍﺭﺷﺪ ﮐﻪ ﺗﻮﺳﻂ ﻣﻬﺪﯼ ﺩﻫﻘﺎﻥ ﺍﺭﺍﯾﻪ ﻣ ﺷﻮﺩ( ﻣﺮﺍﺟﻌﻪ ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ‪.‬‬

‫ﻣﺤﻮﺭﮔﯿﺮﯼ ﺟﺰﺋ‬ ‫‪۱.۱۰‬‬

‫ﮔﺎﻫ ﺍﻭﻗﺎﺕ ﻋﻀﻮ ﻣﺤﻮﺭﯼ ﺻﻔﺮ ﻧﻤ ﺑﺎﺷﺪ)ﺍﺯ ﻟﺤﺎﻅ ﺗﺌﻮﺭﯼ( ﺍﻣﺎ ﺍﺯ ﻟﺤﺎﻅ ﻣﺤﺎﺳﺒﺎﺕ ﮐﺎﻣﭙﯿﻮﺗﺮﯼ ﻣﻤ ﻦ ﺍﺳﺖ ﺻﻔﺮ ﺗﻠﻘ ﮔﺮﺩﺩ ﻣﺜﻼ ﺩﺳﺘﮕﺎﻩ ﺯﯾﺮ‬
‫ﺭﺍ ﺑﺎ ﻣﺎﺗﺮﯾﺲ ﺍﻓﺰﻭﺩﻩ ﺩﺭ ﻧﻈﺮ ﺑ ﯿﺮﯾﺪ‪:‬‬
‫"‬ ‫‪#‬‬
‫‪۰/۰۰۰۰۱ ۵ ۷‬‬
‫‪۹‬‬ ‫‪۱ ۱۲‬‬

‫ﻋﻀﻮ ﻣﺤﻮﺭﯼ ‪ ۰/۰۰۰۰۱‬ﻭ ﻫﺮﮔﺰ ﺻﻔﺮ ﻧﯿﺴﺖ ﺍﻣﺎ ﺍﮔﺮ ﮐﺎﻣﭙﯿﻮﺗﺮ ﻣﺎ ﺩﺭ ﺣﺴﺎﺏ ‪ ۳‬ﺭﻗﻢ ﺍﻋﺸﺎﺭ ﻣﺤﺎﺳﺒﺎﺕ ﺭﺍ ﺍﻧﺠﺎﻡ ﺩﻫﺪ ﺁﻧﮕﺎﻩ ﺁﻥ ﺭﺍ ﺻﻔﺮ ﺗﻠﻘ ﮐﺮﺩﻩ‬
‫ﻭ ﺩﺭ ﻧﺘﯿﺠﻪ ﺍﻟ ﻮﺭﯾﺘﻢ ﺣﺬﻓ ﮔﺎﻭﺱ ﻫﻤﭽﻨﺎﻥ ﺑﺎ ﻣﺸ ﻞ ﻣﻮﺍﺟﻪ ﺧﻮﺍﻫﺪ ﺷﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﻭﯾﮋﻩ ﻣ ﺗﻮﺍﻥ ﻧﺸﺎﻥ ﺩﺍﺩ ﮐﻪ ﺑﯿﺶ ﺍﺯ ﺣﺪ ﮐﻮﭼ ﺑﻮﺩﻥ ﻋﻀﻮ ﻣﺤﻮﺭﯼ‬
‫ﺑﺎﻋﺚ ﺍﻓﺰﺍﯾﺶ ﺧﻄﺎﯼ ﻣﺤﺎﺳﺒﺎﺕ ﻭ ﺧﻄﺎﯼ ﮔﺮﺩ ﮐﺮﺩﻥ ﺷﺪﻩ ﻭ ﺁﻧﮕﺎﻩ ﺑﻪ ﺩﺭﺳﺘ ﻭ ﺩﻗﺖ ﺟﻮﺍﺏ ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﺷﺪﻩ ﺑﺎ ﺭﻭﺵ ﺣﺬﻓ ﮔﺎﻭﺱ ﻧﻤ ﺗﻮﺍﻥ ﺍﻋﺘﻤﺎﺩ‬
‫ﮐﺮﺩ‪.‬‬

‫ﺑﻪ ﻣﺜﺎﻝ ﺯﯾﺮ ﺩﻗﺖ ﮐﻨﯿﺪ‪.‬‬

‫ﻣﺜﺎﻝ ‪۲.۳۲‬‬

‫(‬
‫‪۰/۰۰۰۳x۱ + ۱/۵۶۶x۲ = ۱/۵۶۹‬‬
‫‪۰/۳۴۵۴x۱ − ۲/۴۳۶x۲ = ۱/۰۱۸‬‬

‫ﺑﺮﺩﺍﺭ ‪ X = [x۱ , x۲ ]T = [۱۰, ۱]T‬ﺩﺭ ﻫﺮ ﺩﻭ ﻣﻌﺎﺩﻟﻪ ﺻﺪﻕ ﻣ ﮐﻨﺪ ﺯﯾﺮﺍ‪:‬‬

‫(‬
‫‪۰/۰۰۰۳ × ۱۰ + ۱/۵۶۶ × ۱ = ۰/۰۰۳ + ۱/۵۶۶ = ۱/۵۶۹‬‬
‫‪۰/۳۴۵۴ × ۱۰ − ۲/۴۳۶ × ۱ = ۳/۴۵۴ − ۲/۴۳۶ = ۱/۰۱۸‬‬

‫ﺍﺯ ﻃﺮﻓ ﺩﺗﺮﻣﯿﻨﺎﻥ ﺩﺳﺘﮕﺎﻩ ﺿﺮﺍﯾﺐ ﺑﺮﺍﺑﺮ ﺍﺳﺖ ﺑﺎ‪:‬‬

‫‪(۰/۰۰۰۳)(−۲/۴۳۶) − (۱/۵۶۶)(۰/۳۴۵۴) ≃ −۰/۵۴۱۶‬‬

‫ﮐﻪ ﻣﺨﺎﻟﻒ ﺻﻔﺮ ﺍﺳﺖ ﯾﻌﻨ ﺩﺳﺘﮕﺎﻩ ﺟﻮﺍﺏ ﯾ ﺘﺎ ﺩﺍﺭﺩ ﻭ ﯾ ﺘﺎ ﺟﻮﺍﺑﺶ ‪ [۱۰, ۱]T‬ﺍﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻫﺪﻑ ﺣﻞ ﺩﺳﺘﮕﺎﻩ ﺑﺎ ﺭﻭﺵ ﺣﺬﻓ ﮔﺎﻭﺱ ﺍﺳﺖ‪ .‬ﭼﻮﻥ ﻋﻀﻮ ﻣﺤﻮﺭﯼ ﺻﻔﺮ ﻧﯿﺴﺖ ﭘﺲ ﺍﯾﻦ ﺭﻭﺵ ﺑﺎﯾﺪ ﻗﺎﺩﺭ ﺑﻪ ﺣﻞ ﺩﺳﺘﮕﺎﻩ ﺑﺎﺷﺪ)ﺣﺪﺍﻗﻞ‬
‫ﺍﺯ ﻟﺤﺎﻅ ﺗﺌﻮﺭﯼ(‪ .‬ﺍﺑﺘﺪﺍ ﻣﺎﺗﺮﯾﺲ ﺍﻓﺰﻭﺩﻩ ﺭﺍ ﺗﺸ ﯿﻞ ﻣ ﺩﻫﯿﻢ‪:‬‬

‫‪۵۲‬‬
‫)ﺩﺍﻧﺸ ﺪﻩ ﺭﯾﺎﺿ ﻭ ﻋﻠﻮﻡ ﮐﺎﻣﭙﯿﻮﺗﺮ(‬ ‫ﺗﻬﺮﺍﻥ(‬ ‫ﺩﺍﻧﺸ ﺎﻩ ﺻﻨﻌﺘ ﺍﻣﯿﺮﮐﺒﯿﺮ )ﭘﻠ ﺗﮑﻨﯿ‬
‫ﺗﺮﻡ ﺩﻭﻡ ‪۱۴۰۲−۱۴۰۳‬‬ ‫ﺟﺒﺮﺧﻄ ﻋﺪﺩﯼ‬
‫ﻓﺼﻞ ﺩﻭﻡ‬ ‫ﻣﺪﺭﺱ‪ :‬ﻣﻬﺪﯼ ﺩﻫﻘﺎﻥ‬

‫"‬ ‫‪#‬‬
‫‪۰/۰۰۰۳‬‬ ‫‪۱/۵۶۶ ۱/۵۶۹‬‬
‫‪۰/۳۴۵۴‬‬ ‫‪−۲/۴۳۶ ۱/۰۱۸‬‬

‫ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ ﻣﺤﺎﺳﺒﺎﺕ ﺑﺎ ‪ ۴‬ﺭﻗﻢ ﺍﻋﺸﺎﺭ)ﮐﻞ ﻗﺒﻞ ﻭ ﺑﻌﺪ ﺍﻋﺸﺎﺭ( ﺍﻧﺠﺎﻡ ﺷﻮﺩ ﺩﺍﺭﯾﻢ‪:‬‬

‫‪۰/۳۴۵۴‬‬
‫‪m۲۱ = −‬‬ ‫‪= −۱۱۵۱‬‬
‫‪۰/۰۰۰۳‬‬

‫ﺩﺭ ﺍﯾﻦ ﺣﺎﻟﺖ ﺳﻄﺮ ﺩﻭﻡ ﺑﻪ ﺻﻮﺭﺕ ﺯﯾﺮ ﺗﻐﯿﯿﺮ ﻣ ﮐﻨﺪ‪:‬‬

‫‪R۲ → R۲ + m۲۱ R۱‬‬

‫ﯾﺎ‬

‫‪−۲/۴۳۶ + (−۱۱۵۱)(۱/۵۶۶) = −۲/۴۳۶ − ۱۸۰۲ = −۱۸۰۴‬‬ ‫)‪(۴d‬‬

‫‪۱/۰۱۸ + (−۱۱۵۱)(۱/۵۶۶) = ۱/۰۱۸ − ۱۸۰۶ = −۱۸۰۵‬‬ ‫)‪(۴d‬‬

‫ﭘﺲ ﻣﺎﺗﺮﯾﺲ ﺍﻓﺰﻭﺩﻩ ﺟﺪﯾﺪ ﭼﻨﯿﻦ ﺍﺳﺖ‪:‬‬

‫‬ ‫‬
‫‪۰/۰۰۰۳ ۱/۵۶۶ ۱/۵۶۹‬‬
‫‪۰/۰۰۰۰ −۱۸۰۴ −۱۸۰۵‬‬

‫ﺑﻨﺎﺑﺮﺍﯾﻦ ﺟﻮﺍﺏ ﺩﺳﺘﮕﺎﻩ ﺑﺮﺍﺑﺮ ﺍﺳﺖ ﺑﺎ‪:‬‬

‫‪−۱۸۰۵‬‬
‫= ‪x۲‬‬ ‫)‪= ۱/۰۰۱ (۴d‬‬
‫‪−۱۸۰۴‬‬
‫)‪۱/۵۶۹ − (۱/۵۶۶)(۱/۰۰۱‬‬ ‫‪۱/۵۶۹ − ۱/۵۶۸‬‬ ‫‪۰/۰۰۱‬‬
‫= ‪x۱‬‬ ‫=‬ ‫=‬ ‫‪= ۳/۳۳۳‬‬
‫‪۰/۰۰۰۳‬‬ ‫‪۰/۰۰۰۳‬‬ ‫‪۰/۰۰۰۳‬‬

‫ﯾﻌﻨ ﺟﻮﺍﺏ ‪ [۳/۳۳۳, ۱/۰۰۱]T‬ﺣﺎﺻﻞ ﺷﺪﻩ ﺍﺳﺖ‪ .‬ﻣﻘﺪﺍﺭ ‪ x۲ = ۱/۰۰۱‬ﻗﺎﺑﻞ ﻗﺒﻮﻝ ﺍﺳﺖ ﺍﻣﺎ ‪ x۱ = ۳/۳۳۳‬ﺑﺎ ‪ x۱‬ﻭﺍﻗﻌ ﯾﻌﻨ ‪ ۱۰‬ﺑﺴﯿﺎﺭ‬
‫ﻓﺎﺻﻠﻪ ﺩﺍﺭﺩ ﻭ ﺟﻮﺍﺏ ﺗﻌﯿﯿﻦ ﺷﺪﻩ ﺍﺻﻼ ﻭ ﺍﺻﻼ ﻗﺎﺑﻞ ﻗﺒﻮﻝ ﻧﯿﺴﺖ‪.‬‬
‫ﺑﺮﺍﯼ ﺣﻞ ﺍﯾﻦ ﻣﺸ ﻞ ‪ ۲‬ﺭﺍﻫ ﺎﺭ ﻣ ﺗﻮﺍﻥ ﺩﺭ ﻧﻈﺮ ﺩﺍﺷﺖ‪:‬‬

‫‪ .۱‬ﺍﻓﺰﺍﯾﺶ ﺗﻌﺪﺍﺩ ﺍﺭﻗﺎﻡ ﻣﺤﺎﺳﺒﺎﺕ ﺍﻋﺪﺍﺩ ﺩﺭ ﮐﺎﻣﭙﯿﻮﺗﺮﯼ ﮐﻪ ﺩﺭ ﺩﺳﺘﺮﺱ ﺍﺳﺖ‬

‫‪ .۲‬ﺍﻧﺠﺎﻡ ﻣﺤﻮﺭﮔﯿﺮﯼ‬

‫ﺩﺭﻭﺍﻗﻊ ﭼﻮﻥ ﻋﻀﻮ ﻣﺤﻮﺭﯼ ﺧﯿﻠ ﮐﻮﭼ ﺍﺳﺖ ﻭ ﺩﺭ ﻣﺨﺮﺝ ﻗﺮﺍﺭ ﻣ ﮔﯿﺮﺩ ﺑﺎﻋﺚ ﻣ ﺷﻮﺩ ﺿﺮﺏﮔﺮ ‪ m۲۱‬ﻣﻘﺪﺍﺭ ﺑﺰﺭﮔ ﺑﺎﺷﺪ ﻭ ﺍﯾﻦ ﺧﻮﺩ‬
‫ﺑﺎﻋﺚ ﺍﺯ ﺩﺳﺖ ﺭﻓﺘﻦ ﺍﺭﻗﺎﻡ ﺑﺎ ﻣﻌﻨ ﻣ ﮔﺮﺩﺩ‪ .‬ﺗﻮﺟﻪ ﺩﺍﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﯿﺪ ﺩﺭ ﺩﺭﻭﺱ ﺁﻧﺎﻟﯿﺰ ﻋﺪﺩﯼ ﻣﻘﺪﻣﺎﺗ ﺁﻣﻮﺧﺘﯿﻢ ﮐﻪ ﺍﺯ ﺗﻘﺴﯿﻢ ﺍﻋﺪﺍﺩ ﺑﺮ ﺍﻋﺪﺍﺩ ﺧﯿﻠ‬
‫ﮐﻮﭼ ﻣ ﺑﺎﯾﺴﺖ ﭘﺮﻫﯿﺰ ﮐﺮﺩ‪.‬‬
‫ﺍﮐﻨﻮﻥ ﺑﺮﺍﯼ ﺣﻞ ﻣﺴﺎﻟﻪ ﻓﻮﻕ ﺍﺯ ﻫﺮ ‪ ۲‬ﺭﺍﻫ ﺎﺭ ﺍﺳﺘﻔﺎﺩﻩ ﻣ ﮐﻨﯿﻢ‬

‫● ﺭﺍﻫ ﺎﺭ ﺍﻭﻝ‪ :‬ﺍﻓﺰﺍﯾﺶ ﺗﻌﺪﺍﺩ ﺍﺭﻗﺎﻡ ﺩﺭ ﻣﺤﺎﺳﺒﺎﺕ‬

‫ﺍﺑﺘﺪﺍ ﺑﻪ ﺟﺎﯼ ﻣﺤﺎﺳﺒﺎﺕ ﺑﺎ ‪ ۴‬ﺭﻗﻢ ﺍﻋﺸﺎﺭ ﺁﻥ ﺭﺍ ﺑﻪ ‪ ۵‬ﺭﻗﻢ ﺍﻋﺸﺎﺭ ﺍﻓﺰﺍﯾﺶ ﻣ ﺩﻫﯿﻢ ﺩﺭ ﺍﯾﻦ ﺻﻮﺭﺕ ﺩﺍﺭﯾﻢ‪:‬‬

‫‪۰/۳۴۵۴‬‬
‫‪m۲۱ = −‬‬ ‫‪= −۱۱۵۱/۳‬‬
‫‪۰/۰۰۰۳‬‬
‫‪R۲ → R۲ + m۲۱ R۱‬‬

‫‪۵۳‬‬
‫)ﺩﺍﻧﺸ ﺪﻩ ﺭﯾﺎﺿ ﻭ ﻋﻠﻮﻡ ﮐﺎﻣﭙﯿﻮﺗﺮ(‬ ‫ﺗﻬﺮﺍﻥ(‬ ‫ﺩﺍﻧﺸ ﺎﻩ ﺻﻨﻌﺘ ﺍﻣﯿﺮﮐﺒﯿﺮ )ﭘﻠ ﺗﮑﻨﯿ‬
‫ﺗﺮﻡ ﺩﻭﻡ ‪۱۴۰۲−۱۴۰۳‬‬ ‫ﺟﺒﺮﺧﻄ ﻋﺪﺩﯼ‬
‫ﻓﺼﻞ ﺩﻭﻡ‬ ‫ﻣﺪﺭﺱ‪ :‬ﻣﻬﺪﯼ ﺩﻫﻘﺎﻥ‬

‫ﭘﺲ‬
‫‬ ‫‬
‫‪۰/۰۰۰۳‬‬ ‫‪۱/۵۶۶‬‬ ‫‪۱/۵۶۹‬‬
‫‪۰/۰۰۰۰۱ −۱۸۰۵/۳ −۱۸۰۵/۴‬‬

‫ﮐﻪ ﺍﺯ ﺣﻞ ﺁﻥ ﺟﻮﺍﺏ ‪ x۱ = ۹/۳۳۳۲ , x۲ = ۱/۰۰۰۱‬ﺣﺎﺻﻞ ﻣ ﺷﻮﺩ‪ .‬ﻣﺸﺎﻫﺪﻩ ﻣ ﺷﻮﺩ ﮐﻪ ﺩﻗﺖ ﺟﻮﺍﺏ ﺑﻬﺘﺮ ﮔﺮﺩﯾﺪﻩ ﺍﻣﺎ ﻫﻨﻮﺯ‬
‫ﻗﺎﺑﻞ ﻗﺒﻮﻝ ﻧﻤ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺣﺎﻝ ﯾ ﺒﺎﺭ ﺩﯾ ﺮ ﻣﺤﺎﺳﺒﺎﺕ ﺭﺍ ﺑﺎ ‪ ۶‬ﺭﻗﻢ ﺍﻋﺸﺎﺭ ﺍﻧﺠﺎﻡ ﻣ ﺩﻫﯿﻢ‪ .‬ﺩﺭ ﺍﯾﻦ ﺻﻮﺭﺕ ﺩﺍﺭﯾﻢ‪:‬‬

‫‪۰/۳۴۵۴‬‬
‫‪m۲۱ = −‬‬ ‫‪= −۱۱۵۱/۳۳‬‬
‫‪۰/۰۰۰۳‬‬
‫‪R۲ → R۲ + m۲۱ R۱‬‬
‫‬ ‫‬
‫‪۰/۰۰۰۳‬‬ ‫‪۱/۵۶۶‬‬ ‫‪۱/۵۶۹‬‬
‫‪۰/۰۰۰۰۰۱ −۱۸۰۵/۴۲ −۱۸۰۵/۴۲‬‬

‫ﭘﺲ ﺟﻮﺍﺏ ‪ x۱ = ۹/۹۹۹۹۹ , x۲ = ۱/۰۰۰۰۰‬ﺣﺎﺻﻞ ﻣ ﺷﻮﺩ ﮐﻪ ﺑﻬﺒﻮﺩﯼ ﺩﺭ ﺟﻮﺍﺏ ﺣﺎﺻﻞ ﺷﺪﻩ ﺩﯾﺪﻩ ﻣ ﺷﻮﺩ؛ ﺍﻟﺒﺘﻪ ﺑﺎﯾﺪ ﺗﻮﺟﻪ ﮐﺮﺩ‬
‫ﻫﻤﻮﺍﺭﻩ ﺍﻓﺰﺍﯾﺶ ﺍﺭﻗﺎﻡ ﻧﻤ ﺗﻮﺍﻧﺪ ﻣﺸ ﻞ ﺭﺍ ﺣﻞ ﮐﻨﺪ‪.‬‬

‫● ﺭﺍﻫ ﺎﺭﺩﻭﻡ‪ :‬ﻣﺤﻮﺭﮔﯿﺮﯼ‬

‫ﺍﮐﻨﻮﻥ ﺍﯾﻦ ﺩﺳﺘﮕﺎﻩ ﺭﺍ ﺑﺎ ﻫﻤﺎﻥ ﺭﻭﺵ ﺣﺬﻓ ﮔﺎﻭﺱ ﺣﻞ ﻣ ﮐﻨﯿﻢ‪ ،‬ﻟﯿ ﻦ ﻗﺒﻞ ﺍﺯ ﺣﻞ‪ ،‬ﺟﺎﯼ ﺩﻭ ﺳﻄﺮ ﺍﻭﻝ ﻭ ﺩﻭﻡ ﺭﺍ ﻋﻮﺽ ﻣ ﮐﻨﯿﻢ ﺗﺎ ﻋﻀﻮ‬
‫ﻟﻮﻻﯾﯽ ﺟﺪﯾﺪ ﺧﯿﻠ ﮐﻮﭼ ﻧﺸﻮﺩ ﻭ ﺩﺭ ﻧﺘﯿﺠﻪ ﺿﺮﯾﺐ ‪ m۲۱‬ﻣﺘﻨﺎﻇﺮ ﺑﺰﺭﮒ ﻧﮕﺮﺩﺩ‪.‬‬

‫(‬
‫‪۰/۳۴۵۴x۱ − ۲/۴۳۶x۲ = ۱/۰۱۸‬‬
‫‪۰/۰۰۰۳x۱ + ۱/۵۶۶x۲ = ۱/۵۶۹‬‬
‫‪۰/۰۰۰۳‬‬
‫‪m۲۱ = −‬‬ ‫‪= −۰/۰۰۰۸‬‬
‫‪۰/۳۴۵۴‬‬

‫ﺟﻮﺍﺏ ﺍﯾﻦ ﺩﺳﺘﮕﺎﻩ ﺑﺎ ﺭﻭﺵ ﺟﺎﯾ ﺬﺍﺭﯼ ﭘﺴﺮﻭ ﺑﻪ ﺻﻮﺭﺕ ‪ x۱ = ۱۰/۰۱‬ﻭ ‪ x۲ = ۱/۰۰۰‬ﮐﻪ ﺩﺭ ﻣﻘﺎﯾﺴﻪ ﺑﺎ ﺟﻮﺍﺏ ﻗﺒﻠ ﺍﺯ ﺩﻗﺖ ﺧﻮﺑﯽ‬
‫ﺑﺮﺧﻮﺭﺩﺍﺭ ﺍﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻫﻤﺎﻧﻄﻮﺭ ﮐﻪ ﻣﺸﺎﻫﺪﻩ ﮔﺮﺩﯾﺪ ﺑﺎ ﻋﻤﻞ ﻣﺤﻮﺭﮔﯿﺮﯼ ﺗﻮﺍﻧﺴﺘﯿﻢ ﺑﻪ ﺟﻮﺍﺏ ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﺷﺪﻩ ﺑﻬﺒﻮﺩ ﻗﺎﺑﻞ ﺗﻮﺟەﺍﯼ ﺩﻫﯿﻢ)ﺁﻥ ﺭﺍ ﺑﺎ ﺣﺎﻟﺖ ﻏﯿﺮﻣﺤﻮﺭﮔﯿﺮﯼ‬
‫ﻣﻘﺎﯾﺴﻪ ﮐﻨﯿﺪ‪ (.‬ﺑﻪ ﻋﻤﻞ ﻓﻮﻕ ﻣﺤﻮﺭﮔﯿﺮﯼ ﺟﺰﺋ )‪ (Partial Pivoting‬ﮔﻔﺘﻪ ﻣ ﺷﻮﺩ‪.‬‬
‫ﺩﺭﻭﺍﻗﻊ ﻭﻗﺘ ﮐﻪ ﻋﻀﻮ ﻣﺤﻮﺭﯼ ﺻﻔﺮ ﻧﻤ ﺑﺎﺷﺪ ﻭ ﺗﻨﻬﺎ ﻋﺪﺩﯼ ﮐﻮﭼ ﺍﺳﺖ ﻭ ﺍﺯ ﻣﺤﻮﺭﮔﯿﺮﯼ )ﺟﺎﺑﺠﺎﯾﯽ ﺳﻄﺮﻫﺎ(ﺍﺳﺘﻔﺎﺩﻩ ﻣ ﮐﻨﯿﻢ ﮔﻔﺘﻪ‬
‫ﻣ ﺷﻮﺩ ﺍﺯ ﻣﺤﻮﺭﮔﯿﺮﯼ ﺟﺰﺋ ﺍﺳﺘﻔﺎﺩﻩ ﺷﺪﻩ ﺍﺳﺖ‪.‬‬

‫ﻣﺜﺎﻝ ‪۲.۳۳‬‬

‫ﺩﺳﺘﮕﺎﻩ ﺯﯾﺮ ﺭﺍ ﺩﺭﻧﻈﺮ ﺑ ﯿﺮﯾﺪ‬

‫(‬
‫‪۱۰−۵ x۱ + x۲ = ۲‬‬
‫‪x۱ + x۲ = ۳‬‬

‫ﻣ ﺗﻮﺍﻥ ﺩﯾﺪ ﮐﻪ ‪ [۱, ۲]T‬ﺟﻮﺍﺏ ﺗﻘﺮﯾﺒﯽ ﻣﻌﺎﺩﻟﻪ ﺍﺳﺖ‪ .‬ﺍﮐﻨﻮﻥ ﺩﺳﺘﮕﺎﻩ ﺭﺍ ﺑﺪﻭﻥ ﻣﺤﻮﺭﮔﯿﺮﯼ ﺟﺰﺋ ﺣﻞ ﻣ ﮐﻨﯿﻢ‪ .‬ﻣﺎﺗﺮﯾﺲ ﺍﻓﺰﻭﺩﻩ ﺟﺪﯾﺪ ﭼﻨﯿﻦ‬
‫ﺍﺳﺖ)ﻣﺤﺎﺳﺒﺎﺕ ‪( ۳d‬‬
‫‪ −۵‬‬ ‫‬ ‫(‬
‫‪۱۰‬‬ ‫‪۱‬‬ ‫‪۲‬‬ ‫‪x۱ = ۰/۰۰‬‬
‫ﺟﺎﯾ ﺬﺍﺭﯼ ﭘﺴﺮﻭ‬
‫‪۰‬‬ ‫‪−۹۹۹۹۹ −۱۹۹۹۹۷ −−−−−−−−→ x۲ = ۲/۰۰‬‬

‫ﻣﺸﺎﻫﺪﻩ ﺷﺪ ﮐﻪ ‪ x۱‬ﻗﺎﺑﻞ ﻗﺒﻮﻝ ﻧﯿﺴﺖ‪ .‬ﺣﺎﻝ ﺩﻗﺖ ﻣﺤﺎﺳﺒﺎﺕ ﺭﺍ ﺑﻪ ‪ ۵‬ﺭﻗﻢ ﺍﻋﺸﺎﺭ ﺍﻓﺰﺍﯾﺶ ﻣ ﻫﯿﻢ )‪ (۵d‬ﺩﺍﺭﯾﻢ‪:‬‬

‫‪۵۴‬‬
‫)ﺩﺍﻧﺸ ﺪﻩ ﺭﯾﺎﺿ ﻭ ﻋﻠﻮﻡ ﮐﺎﻣﭙﯿﻮﺗﺮ(‬ ‫ﺗﻬﺮﺍﻥ(‬ ‫ﺩﺍﻧﺸ ﺎﻩ ﺻﻨﻌﺘ ﺍﻣﯿﺮﮐﺒﯿﺮ )ﭘﻠ ﺗﮑﻨﯿ‬
‫ﺗﺮﻡ ﺩﻭﻡ ‪۱۴۰۲−۱۴۰۳‬‬ ‫ﺟﺒﺮﺧﻄ ﻋﺪﺩﯼ‬
‫ﻓﺼﻞ ﺩﻭﻡ‬ ‫ﻣﺪﺭﺱ‪ :‬ﻣﻬﺪﯼ ﺩﻫﻘﺎﻥ‬

‫‬ ‫‬ ‫(‬

‫‪۱۰−۵‬‬ ‫‪۱‬‬ ‫‪۲‬‬ ‫‪x۱ = ۰/۰۰۰۰‬‬
‫ﺟﺎﯾ ﺬﺍﺭﯼ ﭘﺴﺮﻭ‬
‫‪۰‬‬ ‫‪−۹۹۹۹۹ −۱۹۹۹۹۷‬‬ ‫→‪−−−−−−−−‬‬ ‫‪x۲ = ۲/۰۰۰۰‬‬

‫ﻣﺸﺎﻫﺪﻩ ﻣ ﺷﻮﺩ ﮐﻪ ﻫﻨﻮﺯ ﺟﻮﺍﺏ ﺑﻬﺒﻮﺩﯼ ﻧﯿﺎﻓﺘﻪ ﺍﺳﺖ‪ .‬ﺯﯾﺮﺍ ﻣﻘﺪﺍﺭ ‪ x۱ = ۰/۰۰۰۰‬ﻗﺎﺑﻞ ﻗﺒﻮﻝ ﻧﯿﺴﺖ ﻫﺮﭼﻨﺪ ﻣﻘﺪﺍﺭ ‪ x۲ = ۲/۰۰۰۰‬ﻣﻨﺎﺳﺐ‬
‫ﺍﺳﺖ‪ .‬ﺍﮐﻨﻮﻥ ﺩﻗﺖ ﻣﺤﺎﺳﺒﺎﺕ ﺭﺍ ﺑﻪ ‪ ۷‬ﺭﻗﻢ ﺍﻋﺸﺎﺭ ﺍﻓﺰﺍﯾﺶ ﻣ ﺩﻫﯿﻢ)‪ (۷d‬ﺩﺍﺭﯾﻢ‪:‬‬
‫(‬
‫‪x۱ = ۱/۰۰۰۰۰۰‬‬
‫‪x۲ = ۱/۹۹۹۹۹۰‬‬

‫ﮐﻪ ﺟﻮﺍﺏ ﻗﺎﺑﻞ ﻗﺒﻮﻝ ﺍﺳﺖ‪.‬‬

‫ﺍﮔﺮ ﺍﺯ ﻣﺤﻮﺭﮔﯿﺮﯼ ﺟﺰﺋ ﺍﺳﺘﻔﺎﺩﻩ ﮐﻨﯿﻢ ﺩﺍﺭﯾﻢ‪:‬‬
‫(‬
‫‪x۱ + x۲ = ۳‬‬
‫‪۱۰−۵ x‬‬ ‫‪۱‬‬ ‫‪+ x۲ = ۲‬‬

‫ﯾﺎ‬
‫‬ ‫‬
‫‪۱‬‬ ‫‪۱ ۳‬‬
‫‪۱۰‬‬‫‪−۵‬‬ ‫‪۱ ۲‬‬
‫ﺑﻨﺎﺑﺮﺍﯾﻦ‬
‫‪۱۰−۵‬‬
‫‪m۲۱ = −‬‬ ‫‪= −۱۰−۵‬‬
‫‪۱‬‬
‫ﻭ ﺑﺎ ﺍﻋﻤﺎﻝ‬

‫‪R۲ → R۲ − ۱۰−۵ R۱‬‬

‫ﺩﺭ ﻣﺎﺗﺮﯾﺲ ﺍﻓﺰﻭﺩﻩ ﻓﻮﻕ ﺩﺍﺭﯾﻢ)ﺩﺭ ﺣﺴﺎﺏ ‪ ۳‬ﺭﻗﻢ ﺍﻋﺸﺎﺭﯼ(‬

‫‬ ‫‬ ‫(‬
‫‪۱‬‬ ‫‪۱‬‬ ‫‪۳‬‬ ‫‪x۱ = ۱/۰۰‬‬
‫ﺟﺎﯾ ﺬﺍﺭﯼ ﭘﺴﺮﻭ‬
‫‪۰ ۱/۰۰ ۲/۰۰‬‬ ‫→‪−−−−−−−−‬‬ ‫‪x۲ = ۲/۰۰‬‬

‫ﮐﻪ ﺟﻮﺍﺏ ﻗﺎﺑﻞ ﻗﺒﻮﻟ ﺍﺳﺖ‪ .‬ﻫﻤﺎﻧﻄﻮﺭ ﮐﻪ ﻣﺸﺨﺺ ﺍﺳﺖ ﺭﺍﻫ ﺎﺭ ﺩﻭﻡ ﯾﻌﻨ ﻣﺤﻮﺭﮔﯿﺮﯼ ﺩﺭ ﺻﻮﺭﺗ ﮐﻪ ﮐﺎﻣﭙﯿﻮﺗﺮ ﻣﻮﺭﺩ ﻧﻈﺮ ﺩﺍﺭﺍﯼ ﻣﺤﺪﻭﺩﯾﺖ‬
‫ﻣﺤﺎﺳﺒﺎﺗ ﺑﺎﺷﺪ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺭﺍﻫ ﺎﺭ ﺍﻭﻝ ﺗﺮﺟﯿﺢ ﺩﺍﺩﻩ ﻣ ﺷﻮﺩ‪.‬‬
‫ﺍﻣﺎ ﺩﺭ ﻭﺍﻗﻌﯿﺖ ﻣﺤﻮﺭﮔﯿﺮﯼ ﺟﺰﺋ ﺑﻪ ﭼﻪ ﺻﻮﺭﺕ ﻣﺎﻧﻊ ﺍﺯ ﺭﺷﺪ ﺧﻄﺎ ﺩﺭ ﻣﺤﺎﺳﺒﺎﺕ ﺭﻭﺵ ﺣﺬﻓ ﮔﺎﻭﺱ ﻣ ﺷﻮﺩ؟‬
‫ﺑﺮﺍﯼ ﺩﺍﻧﺴﺘﻦ ﺍﯾﻦ ﻣﻮﺿﻮﻉ ﺑﻪ ﻗﻀﯿەﺍﯾﯽ ﺍﺯ ﺁﻧﺎﻟﯿﺰ ﻋﺪﺩﯼ ﻣﻘﺪﻣﺎﺗ ﺗﻮﺟﻪ ﮐﻨﯿﺪ‪.‬‬

‫ﻗﻀﯿﻪ ‪۲.۶‬‬

‫ﻓﺮﺽ ﮐﻨﯿﺪ ‪ a‬ﻭ ‪ b‬ﺗﻘﺮﯾﺐ ﻫﺎﯾﯽ ﺍﺯ ﻣﻘﺎﺩﯾﺮ ﻭﺍﻗﻌ ‪ A‬ﻭ ‪ B‬ﺑﺎﺷﺪ ﻭ ‪ a, b, A, B > ۰‬ﺁﻧﮕﺎﻩ ﺧﻄﺎﯼ ﺣﺎﺻﻞ ﺿﺮﺏ ‪ ab‬ﺩﺭ ﺭﺍﺑﻄﻪ ﺯﯾﺮ‬
‫ﺻﺪﻕ ﻣ ﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫)‪er(ab) ≤ aer(b) + ber(a‬‬
‫ﮐﻪ ﺩﺭ ﺁﻥ |‪ er(b) = |B − b| , er(a) = |A − a‬ﺧﻄﺎﯼ ﻣﻄﻠﻖ ‪ a‬ﻭ ‪ b‬ﻭ |‪ er(ab) = |AB − ab‬ﺧﻄﺎﯼ ﻣﻄﻠﻖ ﺣﺎﺻﻞ ﺿﺮﺏ‬
‫‪ ab‬ﺍﺳﺖ‪.‬‬

‫ﻣﻄﺎﺑﻖ ﺭﺍﺑﻄﻪ )‪ er(ab) ≤ aer(b) + ber(a‬ﺍﮔﺮ ‪ a‬ﯾﺎ ‪ b‬ﺑﺰﺭﮒ ﺑﺎﺷﺪ ﺁﻧﮕﺎﻩ ﺣﺎﺻﻠﻀﺮﺏ ﺁﻧﻬﺎ ﺩﺍﺭﺍﯼ ﺧﻄﺎﯼ ﺑﺰﺭﮔ ﺧﻮﺍﻫﺪ ﺑﻮﺩ‪.‬‬
‫ﺑﻪ ﻫﻤﯿﻦ ﺩﻟﯿﻞ ﻭﻗﺘ ﺿﺮﺑ ﺮﻫﺎﯼ ‪ mij‬ﺑﺰﺭﮒ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﭼﻮﻥ ﻣﻄﺎﺑﻖ ﻋﻤﻠﯿﺎﺕ ﺳﻄﺮﯼ ﻣﻘﺪﻣﺎﺗ ‪ Ri → Ri + mij Rj‬ﺣﺎﺻﻞ ‪ mij‬ﺩﺭ ﻫﺮ‬
‫ﺩﺭﺍﯾﻪ ﺳﻄﺮ ‪ Rj‬ﺑﺰﺭﮒ ﺑﻮﺩﻩ ﻭ ﺩﺭ ﺍﯾﻦ ﻣﺮﺣﻠﻪ ﺍﺭﻗﺎﻡ ﺑﺎﻣﻌﻨ ﺍﺯ ﺩﺳﺖ ﻣ ﺭﻭﻧﺪ‪ .‬ﺩﺭﻭﺍﻗﻊ ﻣﺤﻮﺭﮔﯿﺮﯼ ﺟﺰﺋ ﺑﺎ ﮐﻮﭼ ﮐﺮﺩﻥ ﺿﺮﺑ ﺮﻫﺎﯼ ‪ mij‬ﻣﺎﻧﻊ‬
‫ﺍﺯ ﺍﯾﻦ ﮐﺎﺭ ﻣ ﺷﻮﺩ‪.‬‬

‫‪۵۵‬‬
‫)ﺩﺍﻧﺸ ﺪﻩ ﺭﯾﺎﺿ ﻭ ﻋﻠﻮﻡ ﮐﺎﻣﭙﯿﻮﺗﺮ(‬ ‫ﺗﻬﺮﺍﻥ(‬ ‫ﺩﺍﻧﺸ ﺎﻩ ﺻﻨﻌﺘ ﺍﻣﯿﺮﮐﺒﯿﺮ )ﭘﻠ ﺗﮑﻨﯿ‬
‫ﺗﺮﻡ ﺩﻭﻡ ‪۱۴۰۲−۱۴۰۳‬‬ ‫ﺟﺒﺮﺧﻄ ﻋﺪﺩﯼ‬
‫ﻓﺼﻞ ﺩﻭﻡ‬ ‫ﻣﺪﺭﺱ‪ :‬ﻣﻬﺪﯼ ﺩﻫﻘﺎﻥ‬

‫ﻣﺜﺎﻝ ‪۲.۳۴‬‬

‫ﺑﺎﺷﺪ ﮐﺪﺍﻡ‬ ‫ﺍﮔﺮ ﺩﺭ ﯾ ﻣﺴﺎﻟﻪ ﻧﯿﺎﺯ ﺑﻪ ﻣﺤﻮﺭﮔﯿﺮﯼ ﺟﺰﺋ ﺩﺍﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﯿﻢ ﺍﻣﺎ ﺗﻌﺪﺍﺩ ﺳﻄﺮﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﺩﺭ ﺁﻧﻬﺎ ﻋﻀﻮ ﻟﻮﻻ ﻗﺮﺍﺭ ﺩﺍﺭﺩ ﺑﯿﺶ ﺍﺯ ﯾ‬
‫ﯾ ﺍﺯ ﺳﻄﺮﻫﺎ ﺭﺍ ﻣ ﺑﺎﯾﺴﺖ ﺑﺎ ﺳﻄﺮ ﻟﻮﻻ ﺗﻌﻮﯾﺾ ﮐﺮﺩ؟‬

‫ﺣﻞ‪ :‬ﻣﻄﺎﺑﻖ ﺭﺍﺑﻄﻪ )‪ er(ab) ≤ aer(b) + ber(a‬ﻫﺮﭼﻘﺪﺭ ﺍﻧﺪﺍﺯەﯼ ﺿﺮﺑ ﺮﻫﺎ ﺍﺯ ﻟﺤﺎﻅ ﺍﻧﺪﺍﺯﻩ)ﻗﺪﺭﻣﻄﻠﻖ( ﮐﻮﭼ ﺑﺎﺷﺪ ﺍﺯ ﺍﻧﺘﺸﺎﺭ‬
‫ﺧﻄﺎﯼ ﺑﯿﺸﺘﺮ ﺟﻠﻮﮔﯿﺮﯼ ﻣ ﮐﻨﺪ ﺑﻨﺎﺑﺮﺍﯾﻦ ﺳﻄﺮﯼ ﮐﻪ ﺩﺭ ﺁﻥ ﻋﻀﻮ ﻟﻮﻻ ﺍﺯ ﻫﻤﻪ ﺑﺰﺭﮒﺗﺮ ﺍﺳﺖ)ﺍﻟﺒﺘﻪ ﺍﺯ ﻟﺤﺎﻅ ﻗﺪﺭﻣﻄﻠﻖ( ﺭﺍ ﺍﻧﺘﺨﺎﺏ ﮐﺮﺩﻩ ﻭ ﺑﺎ ﺳﻄﺮ‬
‫ﻟﻮﻻﯼ ﻓﻌﻠ ﺗﻌﻮﯾﺾ ﻣ ﮐﻨﯿﻢ‪.‬‬

‫ﻣﺜﺎﻝ ‪۲.۳۵‬‬

‫ﻣﺴﺎﻟﻪ ﺩﺍﺩﻩ ﺷﺪﻩ ﺭﺍ ﺑﺎ ﺭﻭﺵ ﺣﺬﻓ ﮔﺎﻭﺱ ﻭ ﻣﺤﻮﺭﮔﯿﺮﯼ ﺟﺰﺋ ﺣﻞ ﮐﻨﯿﺪ)ﻣﺤﺎﺳﺒﺎﺕ ﺭﺍ ﺑﺎ ‪ ۴‬ﺭﻗﻢ ﺑﻌﺪ ﺍﺯ ﺍﻋﺸﺎﺭ ﺍﻧﺠﺎﻡ ﺩﻫﯿﺪ(‪.‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬ ‫‪x۱ − ۱۲x۲ + x۳ = −۱۰‬‬
‫‪۲x۱ + ۷x۲ − x۳ = ۸‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪۱۵x۱ +‬‬ ‫‪x۲ − ۸x۳ = ۸‬‬

‫ﺣﻞ‪ :‬ﻣﺎﺗﺮﯾﺲ ﺍﻓﺰﻭﺩﻩ ﺭﺍ ﺗﺸ ﯿﻞ ﻣ ﺩﻫﯿﻢ‪:‬‬

‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫‪۱ −۱۲ ۱ −۱۰‬‬
‫‪۲‬‬ ‫‪۷‬‬ ‫‪−۱ ۸ ‬‬
‫‪۱۵‬‬ ‫‪۱‬‬ ‫‪−۸ ۸‬‬

‫ﺩﯾﺪﻩ ﻣ ﺷﻮﺩ ﺑﺰﺭﮒﺗﺮﯾﻦ ﻋﻀﻮ ﻟﻮﻻ ﺩﺭ ﺳﻄﺮ ﺳﻮﻡ ﻗﺮﺍﺭ ﺩﺍﺭﺩ ﭘﺲ ﺑﺎ ﺗﻌﻮﯾﺾ ﺳﻄﺮ ﺍﻭﻝ ﻭ ﺳﻮﻡ ﺩﺍﺭﯾﻢ‪:‬‬
‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫‪۱۵‬‬ ‫‪۱‬‬ ‫‪−۸ ۸‬‬
‫‪ ۲‬‬ ‫‪۷‬‬ ‫‪−۱ ۸ ‬‬
‫‪۱‬‬ ‫‪−۱۲ ۱ −۱۰‬‬
‫ﺩﺍﺭﯾﻢ‪:‬‬
‫‪۲‬‬ ‫‪۱‬‬
‫‪m۲۱ = −‬‬ ‫‪= −۰/۱۳۳۳,‬‬ ‫‪m۳۱ = −‬‬ ‫‪= −۰/۰۶۶۷‬‬
‫‪۱۵‬‬ ‫‪۱۵‬‬
‫ﺑﺎ ﺍﻋﻤﺎﻝ ﻋﻤﻠﯿﺎﺕ‬
‫‪R۲ → R۲ + m۲۱ R۱ ,‬‬ ‫‪R۳ → R۳ + m۳۱ R۱‬‬
‫ﺩﺍﺭﯾﻢ‪:‬‬
‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫‪۱۵‬‬ ‫‪۱‬‬ ‫‪−۸‬‬ ‫‪۸‬‬
‫‪۰‬‬ ‫‪۶/۸۶۶۷‬‬ ‫‪۰/۰۶۶۴ ۶/۹۳۳۶ ‬‬
‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫‪۰‬‬ ‫‪−۱۲/۰۶۶۷‬‬ ‫‪۱/۵۳۳۴ −۱۰/۵۳۳۴‬‬

‫ﺩﺭ ﺍﯾﻦ ﻣﺮﺣﻠﻪ ﻋﻀﻮ ﻣﺤﻮﺭﯼ ﺑﺰﺭﮒ ﺍﺯ ﻟﺤﺎﻅ ﺍﻧﺪﺍﺯﻩ ﺩﺭ ﺳﻄﺮ ﺳﻮﻡ ﺍﺳﺖ‪ .‬ﭘﺲ ﺑﺎ ﺗﻌﻮﯾﺾ ﺳﻄﺮ ﺳﻮﻡ ﻭ ﺩﻭﻡ ﺩﺍﺭﯾﻢ‪:‬‬
‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫‪۱۵‬‬ ‫‪۱‬‬ ‫‪−۸‬‬ ‫‪۸‬‬
‫‪۰‬‬ ‫‪−۱۲/۰۶۶۷‬‬ ‫‪۱/۵۳۳۴ −۱۰/۵۳۳۴ ‬‬
‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫‪۰‬‬ ‫‪۶/۸۶۶۷‬‬ ‫‪۰/۰۶۶۴ ۶/۹۳۳۶‬‬
‫ﭘﺲ‬
‫‪۶/۸۶۶۷‬‬
‫‪m۳۲ = −‬‬ ‫‪= ۰/۵۶۸۹‬‬
‫‪−۱۲/۰۶۶۷‬‬

‫‪۵۶‬‬
‫)ﺩﺍﻧﺸ ﺪﻩ ﺭﯾﺎﺿ ﻭ ﻋﻠﻮﻡ ﮐﺎﻣﭙﯿﻮﺗﺮ(‬ ‫ﺗﻬﺮﺍﻥ(‬ ‫ﺩﺍﻧﺸ ﺎﻩ ﺻﻨﻌﺘ ﺍﻣﯿﺮﮐﺒﯿﺮ )ﭘﻠ ﺗﮑﻨﯿ‬
‫ﺗﺮﻡ ﺩﻭﻡ ‪۱۴۰۲−۱۴۰۳‬‬ ‫ﺟﺒﺮﺧﻄ ﻋﺪﺩﯼ‬
‫ﻓﺼﻞ ﺩﻭﻡ‬ ‫ﻣﺪﺭﺱ‪ :‬ﻣﻬﺪﯼ ﺩﻫﻘﺎﻥ‬

‫‪R۳ → R۳ + m۳۲ R۲‬‬

‫ﺩﺭ ﻣﺮﺣﻠەﯼ ﺑﻌﺪﯼ ﺩﺍﺭﯾﻢ‪:‬‬
‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫‪۱۵‬‬ ‫‪۱‬‬ ‫‪−۸‬‬ ‫‪۸‬‬
‫‪ ۰ −۱۲/۰۶۶۷ ۱/۵۳۳۴ −۱۰/۵۳۳۴ ‬‬
‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫‪۰‬‬ ‫‪۰‬‬ ‫‪۰/۹۳۸۸ ۰/۹۴۱۱‬‬

‫ﻟﺬﺍ ﺟﻮﺍﺏ ﺩﺳﺘﮕﺎﻩ ﺑﻪ ﺻﻮﺭﺕ ﺯﯾﺮ ﺣﺎﺻﻞ ﻣ ﺷﻮﺩ‪.‬‬

‫‪۰٫۹۴۱۱‬‬
‫= ‪x۳‬‬ ‫‪≈ ۱/۰۰۳‬‬
‫‪۰/۹۳۸۸‬‬
‫‪−۱۰/۵۳۳۴ − ۱/۵۳۳۴x۳‬‬
‫= ‪x۲‬‬ ‫‪≈ ۱/۰۰۰‬‬
‫‪−۱۲/۰۶۶۷‬‬
‫‪۸ + ۸x۳ − x۲‬‬
‫= ‪x۱‬‬ ‫‪≈ ۱/۰۰۲‬‬
‫‪۱۵‬‬

‫ﺩﺭﻭﺍﻗﻊ ﺟﻮﺍﺏ ﺩﻗﯿﻖ ﺩﺳﺘﮕﺎﻩ ‪ X = [۱, ۱, ۱]T‬ﻣ ﺑﺎﺷﺪ ﻭ ﺗﻘﺮﯾﺐ ﺑﻪ ﺩﺳﺖ ﺁﻣﺪﻩ ﻗﺎﺑﻞ ﻗﺒﻮﻝ ﺍﺳﺖ‪.‬‬

‫ﻣﻘﯿﺎﺱ ﮐﺮﺩﻥ‬ ‫‪۲.۱۰‬‬

‫ﺩﺳﺘﮕﺎﻩ ﻣﻌﺎﺩﻻﺕ ﺯﯾﺮ ﺭﺍ ﺩﺭﻧﻈﺮ ﺑ ﯿﺮﯾﺪ‪.‬‬
‫(‬
‫‪x۱ +‬‬ ‫‪x۲ = ۲‬‬
‫‪۱/۰۰۱x۱ + ۹۹۹۹/۹۹۹x۲ = ۱۰۰۰۱‬‬

‫ﺟﻮﺍﺏ ﺩﻗﯿﻖ ﺩﺳﺘﮕﺎﻩ ‪ [۱, ۱]T‬ﺍﺳﺖ‪ .‬ﺩﺳﺘﮕﺎﻩ ﻧﯿﺎﺯ ﺑﻪ ﻣﺤﻮﺭﮔﯿﺮﯼ ﺟﺰﺋ ﺩﺍﺭﺩ ﭼﺮﺍ؟ ﭘﺲ ﺳﻄﺮﻫﺎﯼ ﺍﻭﻝ ﻭ ﺩﻭﻡ ﺭﺍ ﺗﻌﻮﯾﺾ ﻣ ﮐﻨﯿﻢ‪.‬‬
‫‬ ‫‬
‫‪۱/۰۰۱ ۹۹۹۹/۹۹۹ ۱۰۰۰۱‬‬
‫‪۱‬‬ ‫‪۱‬‬ ‫‪۲‬‬

‫ﺩﺍﺭﯾﻢ‪:‬‬

‫‪۱‬‬
‫‪m۲۱ = −‬‬ ‫‪= −۱/۰۰‬‬
‫‪۱/۰۰۱‬‬

‫ﻟﺬﺍ ﻋﻤﻠﯿﺎﺕ ‪ R۲ → R۲ + m۲۱ R۱‬ﻧﺘﯿﺠﻪ ﻣ ﺩﻫﺪ‪:‬‬

‫‬ ‫‬
‫‪۱/۰۰۱ ۹۹۹۹/۹۹۹ ۱۰۰۰۱‬‬
‫‪۰‬‬ ‫‪−۱۰۰۰۰ −۱۰۰۰۰‬‬
‫ﭘﺲ‬

‫‪−۱۰۰۰۰‬‬
‫= ‪x۲‬‬ ‫‪= ۱/۰۰‬‬ ‫)‪(۳d‬‬
‫‪−۱۰۰۰۰‬‬
‫ﻭ ﺑﺮﺍﯼ ‪ x۱‬ﺩﺍﺭﯾﻢ‪:‬‬

‫‪۱۰۰۰۱ − ۹۹۹۹/۹۹۹ × ۱/۰۰‬‬

‫= ‪x۱‬‬ ‫‪=۰‬‬
‫‪۱/۰۰۱‬‬

‫ﮐﻪ ﺟﻮﺍﺏ ﻗﺎﺑﻞ ﻗﺒﻮﻟ ﺑﺮﺍﯼ ‪ x۱‬ﺣﺎﺻﻞ ﻧﺸﺪﻩ ﺍﺳﺖ‪ .‬ﺗﻮﺟﻪ ﮐﻨﯿﺪ ﺣﺘ ﻋﻤﻞ ﻣﺤﻮﺭﮔﯿﺮﯼ ﻧﺘﻮﺍﻧﺴﺘﻪ ﺍﺳﺖ ﺟﻮﺍﺏ ﺻﺤﯿﺢ ﺭﺍ ﺑﺪﻫﺪ!‬

‫‪۵۷‬‬
‫)ﺩﺍﻧﺸ ﺪﻩ ﺭﯾﺎﺿ ﻭ ﻋﻠﻮﻡ ﮐﺎﻣﭙﯿﻮﺗﺮ(‬ ‫ﺗﻬﺮﺍﻥ(‬ ‫ﺩﺍﻧﺸ ﺎﻩ ﺻﻨﻌﺘ ﺍﻣﯿﺮﮐﺒﯿﺮ )ﭘﻠ ﺗﮑﻨﯿ‬
‫ﺗﺮﻡ ﺩﻭﻡ ‪۱۴۰۲−۱۴۰۳‬‬ ‫ﺟﺒﺮﺧﻄ ﻋﺪﺩﯼ‬
‫ﻓﺼﻞ ﺩﻭﻡ‬ ‫ﻣﺪﺭﺱ‪ :‬ﻣﻬﺪﯼ ﺩﻫﻘﺎﻥ‬

‫ﺑﺮﺍﯼ ﺍﯾﻨﮑﻪ ﻋﻠﺖ ﺍﯾﻦ ﻣﻮﺿﻮﻉ ﺭﺍ ﺩﺭﺑﯿﺎﺑﯿﻢ‪ ،‬ﮐﺎﻓ ﺍﺳﺖ ﯾ ﺒﺎﺭ ﺩﯾ ﺮ ﺑﻪ ﺭﺍﺑﻄﻪ ﺧﻄﺎﯼ ﺣﺎﺻﻞ ﺿﺮﺏ ﺩﻗﺖ ﮐﻨﯿﻢ‪:‬‬
‫)‪er(ab) ≤ aer(b) + ber(a‬‬ ‫)‪(۱۵‬‬
‫ﻭﻗﺘ ﻣﺤﻮﺭﮔﯿﺮﯼ ﺟﺰﺋ ﺍﻧﺠﺎﻡ ﻣ ﺩﻫﯿﻢ ‪ mij‬ﻫﺎ ﺗﺎ ﺣﺪ ﺍﻣ ﺎﻥ ﮐﻮﭼ ﻣ ﺷﻮﻧﺪ ﺍﻣﺎ ﻭﻗﺘ ﺑﻌﻀ ﺍﺯ ﺩﺭﺍﯾەﻫﺎﯼ ﺳﻄﺮﻫﺎﯼ ﻣﺎﺗﺮﯾﺲ ﺧﯿﻠ ﺑﺰﺭﮒ‬
‫ﺑﺎﺷﻨﺪ ﺁﻧﮕﺎﻩ ﺿﺮﺏ ﯾ ﺿﺮﺑ ﺮ ﮐﻮﭼ ‪ mij‬ﻧﯿﺰ ﻧﻤ ﺗﻮﺍﻧﺪ ﺟﻠﻮﯼ ﺍﻧﺘﺸﺎﺭ ﺧﻄﺎ ﺭﺍ ﺑ ﯿﺮﺩ ﺯﯾﺮﺍ ﻃﺒﻖ ﺭﺍﺑﻄەﯼ ﺧﻄﺎ ﺩﺭ )‪ (۱۵‬ﺣﺘ ﯾ ﺍﺯ ﺍﻋﺪﺍﺩ ‪a‬‬
‫ﻭ ‪ b‬ﺑﺰﺭﮒ ﺑﺎﺷﺪ ﺁﻧﮕﺎﻩ ﻫﻤﭽﻨﺎﻥ ﺧﻄﺎﯼ ﺣﺎﺻﻞ ﺿﺮﺏ ﺑﺰﺭﮒ ﺧﻮﺍﻫﺪ ﺑﻮﺩ ﺑﻨﺎﺑﺮﺍﯾﻦ ﺗﮑﻨﯿ ﻣﺤﻮﺭﮔﯿﺮﯼ ﺩﺭ ﻣﺴﺎﺋﻠ ﮐﻪ ﺑﻌﻀ ﺍﺯ ﺩﺭﺍﯾەﻫﺎ ﺑﯿﺶ ﺍﺯ‬
‫ﺍﻧﺪﺍﺯﻩ ﺑﺰﺭﮒ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﻧﯿﺰ ﻧﻤ ﺗﻮﺍﻧﺪ ﺟﻮﺍﺏ ﻗﺎﺑﻞ ﻗﺒﻮﻟ ﺭﺍ ﻧﺘﯿﺠﻪ ﺑﺪﻫﺪ‪.‬‬
‫ﺩﺭ ﺍﯾﻦ ﻣﻮﺍﻗﻊ ﺑﺎﯾﺪ ﻫﺮ ﺳﻄﺮ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺍﻧﺪﺍﺯەﯼ ﺑﺰﺭﮔﺘﺮﯾﻦ ﺩﺭﺍﯾﻪ ﺩﺭ ﺁﻥ ﺳﻄﺮ)ﺍﺯ ﻟﺤﺎﻅ ﺍﻧﺪﺍﺯﻩ( ﺗﻘﺴﯿﻢ ﮐﻨﯿﻢ ﺗﺎ ﻋﻠ ﺭﻏﻢ ﺩﺍﺷﺘﻦ ﺿﺮﺑ ﺮﻫﺎﯼ ﮐﻮﭼ )ﺣﺎﺻﻞ‬
‫ﺷﺪﻩ ﺍﺯ ﻣﺤﻮﺭﮔﯿﺮﯼ( ﺩﺭﺍﯾەﻫﺎﯼ ﺭﻭﯼ ﺳﻄﺮﻫﺎ ﻫﻢ ﺍﺯ ﻟﺤﺎﻅ ﺍﻧﺪﺍﺯﻩ ﮐﻮﭼ ﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺩﺭﻭﺍﻗﻊ ﺑﺎ ﺍﯾﻨﮑﺎﺭ ﺑﺰﺭﮔﺘﺮﯾﻦ ﺩﺭﺍﯾﻪ ﻫﺮ ﺳﻄﺮ ﺍﺯ ﻟﺤﺎﻅ ﺍﻧﺪﺍﺯﻩ ﺑﺮﺍﺑﺮ ﯾ ﺧﻮﺍﻫﺪ ﺑﻮﺩ ﺑﻪ ﺍﯾﻦ ﻋﻤﻞ ﻣﻘﯿﺎﺱ ﮐﺮﺩﻥ)‪ (sⅽaⅼing‬ﻣ ﮔﻮﯾﻢ‪.‬‬

‫ﺗﻮﺟﻪ ‪۲.۱۵‬‬

‫ﻋﻤﻞ ﻣﻘﯿﺎﺱ ﮐﺮﺩﻥ ﺗﺎﺛﯿﺮﯼ ﺩﺭ ﺟﻮﺍﺏﻫﺎﯼ ﺩﺳﺘﮕﺎﻩ ﻧﺪﺍﺭﺩ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮﺍﯾﻦ ﺑﻬﺘﺮ ﺍﺳﺖ ﺩﺭ ﺭﻭﻧﺪ ﺣﺬﻓ ﮔﺎﻭﺱ ﺩﺭ ﻫﺮﮔﺎﻡ ﻫﻨﮕﺎﻡ ﻣﺤﻮﺭﮔﯿﺮﯼ‪ ،‬ﺍﺯ‬
‫ﻣﻘﯿﺎﺱ ﮐﺮﺩﻥ ﻧﯿﺰ ﺍﺳﺘﻔﺎﺩﻩ ﺷﻮﺩ‪.‬‬

‫ﺍﮐﻨﻮﻥ ﻣﺜﺎﻝ ﻗﺒﻞ ﺭﺍ ﺑﺎﺭ ﺩﯾ ﺮ ﺩﺭﻧﻈﺮ ﺑ ﯿﺮﯾﺪ‪.‬‬

‫(‬
‫‪x۱ +‬‬ ‫‪x۲ = ۲‬‬
‫‪۱/۰۰۱x۱ + ۹۹۹۹/۹۹۹x۲ = ۱۰۰۰۱‬‬

‫ﺑﺰﺭﮔﺘﺮﯾﻦ ﺩﺭﺍﯾﻪ ﺩﺭ ﺳﻄﺮ ﺍﻭﻝ ﺑﺮﺍﺑﺮ ﯾ ﻭ ﺿﺮﺍﯾﺐ ﺍﯾﻦ ﺳﻄﺮ ﺑﺮﺍﺑﺮﻧﺪ ﻟﺬﺍ ﺳﻄﺮ ﺍﻭﻝ ﻧﯿﺎﺯ ﺑﻪ ﻣﻘﯿﺎﺱ ﮐﺮﺩﻥ ﻧﺪﺍﺭﺩ‪ .‬ﺑﺰﺭﮔﺘﺮﯾﻦ ﺩﺭﺍﯾﻪ ﺩﺭ ﺳﻄﺮ ﺩﻭﻡ‬
‫‪ ۹۹۹̸۹۹۹۹‬ﺍﺳﺖ ﺑﺎ ﺗﻘﺴﯿﻢ ﺍﯾﻦ ﺳﻄﺮ ﺑﺮ ﺍﯾﻦ ﻋﺪﺩ ﺩﺍﺭﯾﻢ‪:‬‬
‫‪۱/۰۰۱‬‬
‫‪= ۰/۰۰۰۱۰۰ ≃ ۰/۰۰۰‬‬ ‫)‪(۳d‬‬
‫‪۹۹۹۹/۹۹۹‬‬
‫‪۱۰۰۰۱‬‬
‫‪= ۱/۰۰۰۱۰۰۰۱ ≃ ۱/۰۰۰‬‬ ‫)‪(۳d‬‬
‫‪۹۹۹۹/۹۹۹‬‬
‫ﺑﻨﺎﺑﺮﺍﯾﻦ ﺩﺳﺘﮕﺎﻩ ﺑﻌﺪ ﺍﺯ ﻣﻘﯿﺎﺱ ﮐﺮﺩﻥ ﺑﻪ ﺻﻮﺭﺕ ﺯﯾﺮ ﺧﻮﺍﻫﺪ ﺑﻮﺩ‪.‬‬
‫(‬
‫‪x۱ + x۲ = ۲‬‬
‫‪x۲ = ۱‬‬

‫ﮐﻪ ﺟﻮﺍﺏ ‪ [۱, ۱]T‬ﺭﺍ ﺩﺍﺭﺍ ﻣ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫‪ ۳.۱۰‬ﻣﺤﻮﺭﮔﯿﺮﯼ ﮐﻠ‬
‫ﻣﺸﺎﻫﺪﻩ ﺷﺪ ﮐﻪ ﺑﺮﺍﯼ ﺍﻧﺘﺨﺎﺏ ﻋﻀﻮﻣﺤﻮﺭﯼ ﺑﺎ ﺑﺰﺭﮔﺘﺮﯾﻦ ﺍﻧﺪﺍﺯﻩ ﺩﺭ ﻓﺮﺁﯾﻨﺪ ﺣﺬﻓ ﮔﺎﻭﺱ ﺑﺎ ﻣﺤﻮﺭﮔﯿﺮﯼ ﺟﺰﺋ ﺁﻥ ﺭﺍ ﺩﺭ ﺑﯿﻦ ﺳﻄﺮﻫﺎﯼ ﻣﺎﺗﺮﯾﺲ‬
‫ﺍﻓﺰﻭﺩﻩ ﺩﺭ ﻫﺮ ﻣﺮﺣﻠﻪ ﺟﺴﺘﺠﻮ ﮐﻨﯿﻢ‪.‬‬
‫ﺑﺮﺍﯼ ﺗﻌﯿﯿﻦ ﻋﻀﻮ ﻣﺤﻮﺭﯼ ﺑﺎ ﺑﺰﺭﮔﺘﺮﯾﻦ ﺍﻧﺪﺍﺯﻩ ﻣﻤ ﻦ ﺍﺳﺖ ﺁﻥ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺷﯿﻮﻩ ﺩﯾ ﺮﯼ ﻧﯿﺰ ﺍﻧﺘﺨﺎﺏ ﮐﻨﯿﻢ ﻣﺜﻼ ﺁﻥ ﺭﺍ ﺍﺯ ﺑﯿﻦ ﺑﺰﺭﮔﺘﺮﯾﻦ ﺩﺭﺍﯾﻪ ﺩﺭ ﮐﻞ‬
‫ﻣﺎﺗﺮﯾﺲ ﺑﺎﻗ ﻣﺎﻧﺪﻩ ﺍﻧﺘﺨﺎﺏ ﮐﻨﯿﻢ ﺑﻪ ﻋﺒﺎﺭﺗ ﻋﻼﻭﻩ ﺑﺮ ﺟﺴﺘﺠﻮ ﺩﺭ ﮐﻞ ﺳﻄﺮﻫﺎ‪ ،‬ﮐﻞ ﺳﺘﻮﻥﻫﺎ ﺭﺍ ﻫﻢ ﺟﺴﺘﺠﻮ ﮐﻨﯿﻢ‪.‬‬

‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫‪× × ...‬‬ ‫×‬
‫× ‪ ۰‬‬ ‫‪‬‬
‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫‪ ۰ ۰ ...‬‬ ‫‪‬‬
‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫‪ .. ..‬‬ ‫‪‬‬
‫‪ . .‬‬ ‫×‬ ‫× ‪× ...‬‬ ‫‪‬‬
‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫‪‬‬ ‫×‬ ‫× ‪× ...‬‬ ‫‪‬‬
‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫‪‬‬ ‫‪..‬‬ ‫‪..‬‬ ‫‪..‬‬ ‫‪‬‬
‫‪‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪‬‬
‫‪۰ ۰‬‬ ‫×‬ ‫× ‪× ...‬‬

‫‪۵۸‬‬
‫)ﺩﺍﻧﺸ ﺪﻩ ﺭﯾﺎﺿ ﻭ ﻋﻠﻮﻡ ﮐﺎﻣﭙﯿﻮﺗﺮ(‬ ‫ﺗﻬﺮﺍﻥ(‬ ‫ﺩﺍﻧﺸ ﺎﻩ ﺻﻨﻌﺘ ﺍﻣﯿﺮﮐﺒﯿﺮ )ﭘﻠ ﺗﮑﻨﯿ‬
‫ﺗﺮﻡ ﺩﻭﻡ ‪۱۴۰۲−۱۴۰۳‬‬ ‫ﺟﺒﺮﺧﻄ ﻋﺪﺩﯼ‬
‫ﻓﺼﻞ ﺩﻭﻡ‬ ‫ﻣﺪﺭﺱ‪ :‬ﻣﻬﺪﯼ ﺩﻫﻘﺎﻥ‬

‫ﻋﻀﻮ ﻣﺤﻮﺭﯼ ﺩﺭ ﮐﻞ ﻣﺎﺗﺮﯾﺲ ﺑﺎﻗ ﻣﺎﻧﺪﻩ ﺩﺭ ﺷ ﻞ ﺟﺴﺘﺠﻮ ﻣ ﺷﻮﺩ ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﺩﺭ ﺳﻄﺮﻫﺎﯼ ﭘﺎﯾﯿﻦ ﻋﻀﻮ ﻟﻮﻻﯼ ﻓﻌﻠ‬
‫)‪(k‬‬
‫ﻞ ﺍﺯ ﺩﺭﺍﯾەﻫﺎﯼ ﻗﺮﻣﺰ( ﻭ ‪ aij‬ﻧﺸﺎﻥﺩﻫﻨﺪﻩ‬
‫‪ A‬ﺯﯾﺮ ﻣﺎﺗﺮﯾﺲ ﺑﺎﻗ ﻣﺎﻧﺪﻩ ﺩﺭ ﻣﺮﺣﻠﻪ ‪⁃ k‬ﺍﻡ ﺭﻭﺵ ﺣﺬﻓ ﮔﺎﻭﺱ ﺑﺎﺷﺪ)ﻣﺎﺗﺮﯾﺲ ﻣﺘﺸ‬ ‫ﺑﻨﺎﺑﺮﺍﯾﻦ ﺍﮔﺮ )‪b(k‬‬
‫ﺩﺭﺍﯾەﻫﺎﯾﺶ ﺑﺎﺷﺪ ﺁﻧﮕﺎﻩ ﻋﺒﺎﺭﺕ‬
‫‪b‬‬ ‫)‪(k‬‬
‫| ‪ maxi,j |aij‬ﺭﺍ ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﮐﺮﺩﻩ ﻭ ﺑﺮﺍﯼ ﻣﺜﺎﻝ ﺍﮔﺮ ﺑﺰﺭﮔﺘﺮﯾﻦ ﺩﺭﺍﯾﻪ ﺍﺯ ﻟﺤﺎﻅ ﺍﻧﺪﺍﺯﻩ ﺩﺭ ﺳﻄﺮ ‪ p‬ﻭ ﺳﺘﻮﻥ ‪⁃ q‬ﺍﻡ ﻣﺎﺗﺮﯾﺲ ‪ A‬ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫)‪(k‬‬

‫‪‬‬ ‫)‪(k‬‬ ‫)‪(k‬‬ ‫‪(k) ‬‬

‫‪akk ak,k+۱‬‬ ‫‪...‬‬ ‫‪ak,n‬‬
‫‪ .‬‬ ‫‪..‬‬ ‫‪.. ‬‬
‫‪ ..‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪. ‬‬
‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫)‪b(k‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫‪A‬‬ ‫‪=‬‬ ‫)‪a(k‬‬ ‫‪‬‬
‫‪‬‬ ‫‪p,q‬‬ ‫‪‬‬
‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫)‪(k‬‬ ‫)‪(k‬‬ ‫)‪(k‬‬
‫‪an,k an,k+۱‬‬ ‫‪...‬‬ ‫‪an,n‬‬

‫)‪(k‬‬ ‫)‪(k‬‬
‫ﺁﻧﮕﺎﻩ ﻻﺯﻡ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ‪ ap,q‬ﺑﻪ ﻣ ﺎﻥ ﺩﺭﺍﯾﻪ ‪ akk‬ﺍﻧﺘﻘﺎﻝ ﯾﺎﺑﺪ ﯾﻌﻨ ﺍﺑﺘﺪﺍ ﺳﻄﺮ ‪⁃ p‬ﺍﻡ ﻭ ‪⁃ k‬ﺍﻡ ﺭﺍ ﺟﺎﺑﺠﺎ ﮐﺮﺩﻩ ﻭ ﺳﭙﺲ ﺳﺘﻮﻥ ‪⁃ q‬ﺍﻡ ﻭ ‪⁃ k‬ﺍﻡ ﺭﺍ ﻧﯿﺰ‬
‫ﺟﺎﺑﺠﺎ ﻣ ﮐﻨﯿﻢ‪.‬‬
‫ﺍﮔﺮ ﺩﺭ ﻫﺮ ﮔﺎﻡ ﺣﺬﻓ ﮔﺎﻭﺱ ﺑﺪﯾﻦ ﺻﻮﺭﺕ ﻋﻀﻮ ﻣﺤﻮﺭﯼ ﺭﺍ ﺑﺮﮔﺰﯾﻨﯿﻢ ﺁﻧﮕﺎﻩ ﮔﻔﺘﻪ ﻣ ﺷﻮﺩ ﮐﻪ ﺍﺯ ﻣﺤﻮﺭﮔﯿﺮﯼ ﮐﻠ )‪ (Total Pivoting‬ﺍﺳﺘﻔﺎﺩﻩ‬
‫ﺷﺪﻩ ﺍﺳﺖ ﯾﺎ ﺩﺭ ﺑﺮﺧ ﻣﻨﺎﺑﻊ )‪ (Complete Pivoting‬ﮔﻔﺘﻪ ﻣ ﺷﻮﺩ‪.‬‬
‫ﻭﺍﺿﺢ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﺗﻌﺪﺍﺩ ﺩﺭﺍﯾەﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﺩﺭ ﺭﻭﺵ ﻣﺤﻮﺭﮔﯿﺮﯼ ﮐﻠ ﺑﺎﯾﺪ ﺟﺴﺘﺠﻮ ﺷﻮﺩ ﺗﺎ ﻣﺎﮐﺰﯾﻤﻢ ﺩﺭﺍﯾﻪ ﺍﺯ ﻟﺤﺎﻅ ﻗﺪﺭﻣﻄﻠﻖ ﯾﺎﻓﺖ ﺷﻮﺩ ﺑﻪ ﻣﺮﺍﺗﺐ‬
‫ﺑﯿﺸﺘﺮ ﺍﺯ ﻣﺤﻮﺭﮔﯿﺮﯼ ﺟﺰﺋ ﺍﺳﺖ‪ .‬ﺑﻌﻼﻭﻩ ﻭﻗﺘ ﺍﺯ ﻣﺤﻮﺭﮔﯿﺮﯼ ﮐﻠ ﺍﺳﺘﻔﺎﺩﻩ ﻣ ﮐﻨﯿﻢ ﺑﻪ ﺩﻟﯿﻞ ﺍﯾﻨﮑﻪ ﺳﺘﻮﻥﻫﺎﯼ ﻣﺎﺗﺮﯾﺲ ﺿﺮﺍﯾﺐ ﺟﺎﺑﺠﺎ ﻣ ﺷﻮﻧﺪ‬
‫ﺗﺮﺗﯿﺐ ﻣﺠﻬﻮﻝﻫﺎ ﺩﺭ ﺑﺮﺩﺍﺭ ﺟﻮﺍﺏ ‪X‬ﺗﻐﯿﯿﺮ ﯾﺎﻓﺘﻪ ﻭ ﻟﺰﻭﻣﺎ ﺩﺭ ﻣﺤﻠﻪ ﺁﺧﺮ ﺟﺎﯾ ﺰﯾﻨ ﭘﺴﺮﻭ ﻣﻘﺎﺩﯾﺮ ﺁﻧﻬﺎ ﺑﻪ ﺗﺮﺗﯿﺐ ‪xn , xn−۱ , . . . , x۳ , x۲ , x۱‬‬
‫ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﻧﻤ ﺷﻮﺩ‪).‬ﺩﺭ ﺍﺩﺍﻣﻪ ﺭﺍﻫ ﺎﺭﻫﺎﯾﯽ ﺑﺮﺍﯼ ﺍﯾﻦ ﻣﺸ ﻞ ﻣﻌﺮﻓ ﻣ ﺷﻮﺩ(‬
‫ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻣﻄﺎﻟﺐ ﻓﻮﻕ ﺍﻏﻠﺐ ﺭﻭﺵ ﺣﺬﻓ ﮔﺎﻭﺱ ﺑﺎ ﻣﺤﻮﺭﮔﯿﺮﯼ ﺟﺰﺋ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺣﺬﻓ ﮔﺎﻭﺱ ﺑﺎ ﻣﺤﻮﺭﮔﯿﺮﯼ ﮐﻠ ﺍﺭﺟﺤﯿﺖ ﺩﺍﺭﺩ‪.‬‬

‫ﺗﻮﺟﻪ ‪۲.۱۶‬‬

‫ﻋﻼﻗﻤﻨﺪﺍﻥ ﺑﺮﺍﯼ ﺩﯾﺪﻥ ﻣﻮﺿﻮﻋﺎﺗ ﺍﺯ ﻗﺒﯿﻞ ﺗﺠﺰﯾﻪ ‪ LU‬ﺑﺎ ﻣﺤﻮﺭﮔﯿﺮﯼ ﺟﺰﺋ ‪ ،‬ﺣﻞ ﺩﺳﺘﮕﺎﻩ ‪ AX = b‬ﺑﺎ ﺗﺠﺰﯾﻪ ‪ ،P A = LU‬ﺗﺠﺰﯾﻪ ‪LU‬‬
‫ﺑﺎ ﻣﺤﻮﺭﮔﯿﺮﯼ ﮐﺎﻣﻞ ﻭ ﺣﻞ ﺩﺳﺘﮕﺎﻩ ‪ AX = b‬ﺑﺎ ﺗﺠﺰﯾﻪ ‪ P AQ = LU‬ﺑﻪ ﺩﺭﺱ ﺗﺤﺖ ﻋﻨﻮﺍﻥ ﺭﻭﺵ ﻫﺎﯼ ﻋﺪﺩﯼ ﺩﺭ ﺟﺒﺮﺧﻄ )ﺩﺭﺳﻨﺎﻣﻪ‬
‫ﻣﻘﻄﻊ ﮐﺎﺭﺷﻨﺎﺳ ﺍﺭﺷﺪ ﮐﻪ ﺗﻮﺳﻂ ﻣﻬﺪﯼ ﺩﻫﻘﺎﻥ ﺍﺭﺍﯾﻪ ﻣ ﺷﻮﺩ( ﻣﺮﺍﺟﻌﻪ ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ‪.‬‬

‫ﻓﺎﮐﺘﻮﺭ ﺭﺷﺪ‬ ‫‪۴.۱۰‬‬

‫ﻫﻤﺎﻧﻄﻮﺭ ﮐﻪ ﻣﺸﺎﻫﺪﻩ ﺷﺪ ﺭﻭﺵ ﺣﺬﻓ ﮔﺎﻭﺱ ﺑﺪﻭﻥ ﻋﻤﻞ ﻣﺤﻮﺭﮔﯿﺮﯼ ﻣ ﺗﻮﺍﻧﺪ ﻧﺎﭘﺎﯾﺪﺍﺭ ﺑﺎﺷﺪ ﺑﻪ ﺍﯾﻦ ﻣﻌﻨ ﮐﻪ ﺭﺷﺪ ﺧﻄﺎﯼ ﻣﺤﺎﺳﺒﺎﺕ ﺩﺭ ﻣﺮﺍﺣﻞ‬
‫ﻣﯿﺎﻧ ﻭ ﺍﻧﺒﺎﺷﺘﻪ ﺷﺪﻥ ﺁﻥﻫﺎ ﺗﺎ ﭘﺎﯾﺎﻥ ﯾﺎﻓﺘﻦ ﺁﺧﺮﯾﻦ ﮔﺎﻡ ﺑﺎﻋﺚ ﻣ ﺷﻮﺩ ﺟﻮﺍﺑﯽ ﮐﺎﻣﻼ ﻣﺘﻔﺎﻭﺕ ﺑﺎ ﺩﺳﺘﮕﺎﻩ ‪ AX = b‬ﺣﺎﺻﻞ ﮔﺮﺩﺩ‪.‬‬
‫ﺑﺮﺍﯼ ﺍﯾﻦ ﺭﻭﺵ ﯾ ﭘﺎﺭﺍﻣﺘﺮ ﮐﻪ ﺍﺯ ﺁﻥ ﺑﺎ ﻧﺎﻡ ﻋﺎﻣﻞ ﺭﺷﺪ )‪ (Growth factor‬ﯾﺎﺩ ﻣ ﮐﻨﯿﻢ ﺑﻪ ﺻﻮﺭﺕ ﺯﯾﺮ ﺗﻌﺮﯾﻒ ﻣ ﺷﻮﺩ‪:‬‬
‫)‪(k‬‬
‫| ‪max |aij‬‬
‫‪i,j,k‬‬
‫=‪ρ‬‬
‫| ‪max |aij‬‬
‫‪i,j‬‬

‫)‪(k‬‬
‫ﮐﻪ ﺩﺭ ﺁﻥ ) ‪ A = (aij‬ﻭ ) ‪ A(k) = (aij‬ﺯﯾﺮﻣﺎﺗﺮﯾﺲ ﺣﺎﺻﻞ ﺍﺯ ﺭﻭﺵ ﺣﺬﻓ ﮔﺎﻭﺱ ﺩﺭ ﮔﺎﻡ ‪k−‬ﺍﻡ ﺍﺳﺖ‪ .‬ﻣ ﺗﻮﺍﻥ ﺛﺎﺑﺖ ﮐﺮﺩ ﮐﻪ ﺍﮔﺮ ﺑﺮﺍﯼ ﯾ‬
‫ﻣﺎﺗﺮﯾﺲ ﻋﺎﻣﻞ ﺭﺷﺪ ﺑﻪ ﻗﺪﺭ ﮐﺎﻓ ﮐﻮﭼ ﺑﺎﺷﺪ ﺁﻧﮕﺎﻩ ﺟﻮﺍﺏ ﺣﺎﺻﻞ ﺷﺪﻩ ﺍﺯ ﺭﻭﺵ ﺣﺬﻓ ﮔﺎﻭﺱ ﻗﺎﺑﻞ ﺍﻋﺘﻤﺎﺩﺗﺮ ﺍﺳﺖ‪.‬‬

‫ﻣﺜﺎﻝ ‪۲.۳۶‬‬

‫ﻣﺎﺗﺮﯾﺲ ﺯﯾﺮ ﺭﺍ ﺩﺭ ﻧﻈﺮ ﺑ ﯿﺮﯾﺪ‪.‬‬

‫‬ ‫‬
‫‪۱۰−۴ ۱‬‬
‫=‪A‬‬
‫‪۱‬‬ ‫‪۱‬‬

‫‪۵۹‬‬
‫)ﺩﺍﻧﺸ ﺪﻩ ﺭﯾﺎﺿ ﻭ ﻋﻠﻮﻡ ﮐﺎﻣﭙﯿﻮﺗﺮ(‬ ‫ﺗﻬﺮﺍﻥ(‬ ‫ﺩﺍﻧﺸ ﺎﻩ ﺻﻨﻌﺘ ﺍﻣﯿﺮﮐﺒﯿﺮ )ﭘﻠ ﺗﮑﻨﯿ‬
‫ﺗﺮﻡ ﺩﻭﻡ ‪۱۴۰۲−۱۴۰۳‬‬ ‫ﺟﺒﺮﺧﻄ ﻋﺪﺩﯼ‬
‫ﻓﺼﻞ ﺩﻭﻡ‬ ‫ﻣﺪﺭﺱ‪ :‬ﻣﻬﺪﯼ ﺩﻫﻘﺎﻥ‬

‫ﻋﺎﻣﻞ ﺭﺷﺪ ﺭﺍ ﺩﺭ ﺩﻭ ﺣﺎﻟﺖ‬

‫ﺍﻟﻒ( ﺣﺬﻓ ﮔﺎﻭﺱ ﺑﺪﻭﻥ ﻣﺤﻮﺭﮔﯿﺮﯼ‬
‫ﺏ( ﺣﺬﻓ ﮔﺎﻭﺱ ﺑﺎ ﻣﺤﻮﺭﮔﯿﺮﯼ ﺟﺰﺋ‬
‫ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﮐﻨﯿﺪ‪.‬‬

‫ﺣﻞ‪ :‬ﺍﻟﻒ(‬

‫‪۱‬‬
‫‪m۲۱ = −‬‬ ‫‪= −۱۰۴‬‬
‫‪۱۰−۴‬‬
‫‪ −۴‬‬ ‫‬
‫‪R۲ →R۲ +m۲۱ R۱‬‬ ‫‪۱۰‬‬ ‫‪۱‬‬
‫→‪−−−−−−−−−−‬‬
‫‪۰‬‬ ‫‪۱ − ۱۰۴‬‬
‫ﺩﺍﺭﯾﻢ‪:‬‬
‫)‪(۱‬‬
‫| ‪max|aij‬‬ ‫| ‪|۱ − ۱۰۴‬‬
‫=‪ρ‬‬ ‫=‬ ‫‪= ۱۰۴ − ۱ = ۹۹۹۹‬‬
‫| ‪max|aij‬‬ ‫‪۱‬‬

‫ﮐﻪ ﺑﺴﯿﺎﺭ ﺑﺰﺭﮒ ﺍﺳﺖ‪.‬‬

‫ﺏ(‬

‫‬ ‫‬
‫‪R۱ ↔R۲‬‬ ‫‪۱‬‬ ‫‪۱‬‬ ‫‪۱۰−۴‬‬
‫→‪−−−−‬‬ ‫‪−۴‬‬ ‫‪, m۲۱ = −‬‬ ‫‪= −۱۰−۴‬‬
‫‪۱۰‬‬ ‫‪۱‬‬ ‫‪۱‬‬
‫‬ ‫‬
‫‪R۲ →R۲ +m۲۱ R۱‬‬ ‫‪۱‬‬ ‫‪۱‬‬
‫→‪−−−−−−−−−−‬‬
‫‪۰ ۱ − ۱۰−۴‬‬
‫ﺩﺍﺭﯾﻢ‪:‬‬
‫)‪(۱‬‬
‫| ‪max|aij‬‬ ‫‪۱‬‬
‫=‪ρ‬‬ ‫=‬ ‫‪=۱‬‬
‫| ‪max|aij‬‬ ‫‪۱‬‬

‫ﮐﻪ ﻣﺸﺎﻫﺪﻩ ﻣ ﺷﻮﺩ ﻋﺎﻣﻞ ﺭﺷﺪ ﺑﺴﯿﺎﺭ ﮐﻤﺘﺮ ﺷﺪﻩ ﺍﺳﺖ‪ .‬ﮐﻪ ﺩﻟﯿﻠ ﺑﺮ ﮐﺎﺭﺍﯾﯽ ﻋﻤﻞ ﻣﺤﻮﺭﮔﯿﺮﯼ ﺍﺳﺖ‪ .‬ﺍﻣﺎ ﺩﺭ ﺣﺎﻟﺖ ﮐﻠ ﺩﺍﺭﯾﻢ‪:‬‬

‫ﻗﻀﯿﻪ ‪۲.۷‬‬

‫ﻓﺮﺽ ﮐﻨﯿﺪ ‪ A‬ﻣﺎﺗﺮﯾﺴ ‪ n × n‬ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺁﻧﮕﺎﻩ ﻋﺎﻣﻞ ﺭﺷﺪ ﺭﻭﺵ ﺣﺬﻓ ﮔﺎﻭﺱ ﺑﺎ ﻣﺤﻮﺭﮔﯿﺮﯼ ﺟﺰﺋ ﺗﻮﺳﻂ‬

‫‪ρ ≤ ۲n−۱‬‬

‫ﮐﺮﺍﻥﺩﺍﺭ ﻣ ﺷﻮﺩ ﻭ ﻋﺎﻣﻞ ﺭﺷﺪ ﺣﺬﻓ ﮔﺎﻭﺱ ﺑﺎ ﻣﺤﻮﺭﮔﯿﺮﯼ ﮐﺎﻣﻞ ﺗﻮﺳﻂ‬

‫‪v‬‬
‫‪u n‬‬ ‫‪q‬‬
‫‪u Y ۱‬‬ ‫‪۱‬‬ ‫‪۱‬‬ ‫‪۱‬‬ ‫‪۱‬‬
‫‪t‬‬
‫‪ρ≤ n‬‬ ‫‪i‬‬ ‫‪i−۱‬‬ ‫‪= n × ۲ ۱ × ۳ ۲ × ۴ ۳ × · · · × n n−۱‬‬
‫‪i=۲‬‬

‫ﮐﺮﺍﻥﺩﺍﺭ ﻣ ﺷﻮﺩ‪.‬‬

‫ﺑﺮﺍﯼ ﺍﺛﺒﺎﺕ ﻗﻀﯿﻪ ﻣ ﺗﻮﺍﻧﯿﺪ ﺑﻪ ﻣﺮﺟﻊ ﺯﯾﺮ ﺭﺟﻮﻉ ﻧﻤﺎﯾﯿﺪ‪.‬‬

‫‪J. H. Wilkinson, Error analysis of direct methods of matrix inversion, Journal of the ACM 8 (1961) 281–330.‬‬

‫ﺟﺪﻭﻝ ﺯﯾﺮ ﺑﺮﺍﯼ ﺑﻌﻀ ﺍﺯ ﻣﻘﺎﺩﯾﺮ ‪ n‬ﮐﺮﺍﻥ ﺑﺎﻻﯼ ﻋﺎﻣﻞ ﺭﺷﺪ ﺭﺍ ﺩﺭ ﻫﺮ ﺩﻭ ﺣﺎﻟﺖ ﻣﺤﻮﺭﮔﯿﺮﯼ ﺟﺰﯾﯽ ﻭ ﮐﻠ ﻧﺸﺎﻥ ﻣ ﺩﻫﺪ‪.‬‬

‫‪۶۰‬‬
‫)ﺩﺍﻧﺸ ﺪﻩ ﺭﯾﺎﺿ ﻭ ﻋﻠﻮﻡ ﮐﺎﻣﭙﯿﻮﺗﺮ(‬ ‫ﺗﻬﺮﺍﻥ(‬ ‫ﺩﺍﻧﺸ ﺎﻩ ﺻﻨﻌﺘ ﺍﻣﯿﺮﮐﺒﯿﺮ )ﭘﻠ ﺗﮑﻨﯿ‬
‫ﺗﺮﻡ ﺩﻭﻡ ‪۱۴۰۲−۱۴۰۳‬‬ ‫ﺟﺒﺮﺧﻄ ﻋﺪﺩﯼ‬
‫ﻓﺼﻞ ﺩﻭﻡ‬ ‫ﻣﺪﺭﺱ‪ :‬ﻣﻬﺪﯼ ﺩﻫﻘﺎﻥ‬

‫‪Partiaⅼ pivoting‬‬ ‫‪Totaⅼ pivoting‬‬ ‫‪n‬‬

‫‪۵۱۲‬‬ ‫‪۱۹/۲۹‬‬ ‫‪۱۰‬‬
‫‪۶/۳ × ۱۰۲۹‬‬ ‫‪۳۵۷۰/۳۱‬‬ ‫‪۱۰۰‬‬
‫‪۱/۶ × ۱۰۱۵۰‬‬ ‫‪۶/۳ × ۱۰۵‬‬ ‫‪۵۰۰‬‬
‫‪۵/۴ × ۱۰۳۰۰‬‬ ‫‪۸/۶ × ۱۰۶‬‬ ‫‪۱۰۰۰‬‬

‫ﻃﺒﻖ ﻧﺘﺎﯾﺞ ﺟﺪﻭﻝ ﻓﻮﻕ ﮐﺮﺍﻥ ﺑﺎﻻﯼ ﻓﺎﮐﺘﻮﺭ ﺭﺷﺪ ﺑﺮﺍﯼ ﻣﺤﻮﺭﮔﯿﺮﯼ ﮐﻠ ﺑﺴﯿﺎﺭ ﮐﻮﭼ ﺘﺮ ﺍﺯ ﺍﯾﻦ ﮐﺮﺍﻥ ﺑﺮﺍﯼ ﻣﺤﻮﺭﮔﯿﺮﯼ ﺟﺰﯾﯽ ﺍﺳﺖ‪.‬‬

‫ﺗﻮﺟﻪ ‪۲.۱۷‬‬

‫ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﮐﺮﺍﻥﻫﺎﯼ ﺑﺎﻻ ﻋﺎﻣﻞﻫﺎﯼ ﺭﺷﺪ ﻣﺸﺎﻫﺪﻩ ﻣ ﺷﻮﺩ ﮐﻪ ﺭﻭﺵ ﺣﺬﻓ ﮔﺎﻭﺱ ﺑﺎ ﻣﺤﻮﺭﮔﯿﺮﯼ ﮐﺎﻣﻞ ﭘﺎﯾﺪﺍﺭﺗﺮ ﺍﺯ ﺭﻭﺵ ﺣﺬﻓ ﮔﺎﻭﺱ‬
‫ﺑﺎ ﻣﺤﻮﺭﮔﯿﺮﯼ ﺟﺰﺋ ﺍﺳﺖ‪ .‬ﺑﻌﻼﻭﻩ ﻣﺘﺎﺳﻔﺎﻧﻪ ﺩﺭ ﻣﺤﻮﺭﮔﯿﺮﯼ ﺟﺰﺋ ﻋﺎﻣﻞ ﺭﺷﺪ ﻣ ﺗﻮﺍﻧﺪ ﺑﻪ ﺍﻧﺪﺍﺯﻩ ‪ ۲n−۱‬ﺭﺷﺪ ﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﺍﺻﻼ ﻧﺘﯿﺠەﯼ‬
‫ﺟﺎﻟﺒﯽ ﺑﺮﺍﯼ ﺍﯾﻦ ﺭﻭﺵ ﻧﻤ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺍﻣﺎ ﺩﺭ ﻣﺴﺎﺋﻞ ﮐﺎﺭﺑﺮﺩﯼ ﻭ ﻋﻤﻠ ﺭﻭﺵ ﺣﺬﻓ ﮔﺎﻭﺱ ﺑﺎ ﻣﺤﻮﺭﮔﯿﺮﯼ ﺟﺰﺋ ﻣﻌﻤﻮﻻ ﭘﺎﯾﺪﺍﺭ ﺍﺳﺖ ﻭ ﺑﻪ‬
‫ﺩﻟﯿﻞ ﺣﺠﻢ ﻣﺤﺎﺳﺒﺎﺗ ﮐﻤﺘﺮ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺭﻭﺵ ﺣﺬﻓ ﮔﺎﻭﺱ ﺑﺎ ﻣﺤﻮﺭﮔﯿﺮﯼ ﮐﺎﻣﻞ ﺗﺮﺟﯿﺢ ﺩﺍﺩﻩ ﻣ ﺷﻮﺩ‪.‬‬

‫ﻗﻀﯿﻪ ‪۲.۸‬‬

‫ﺍﮔﺮ ‪ A‬ﻣﺎﺗﺮﯾﺴ ﻣﺘﻘﺎﺭﻥ ﻭ ﻣﻌﯿﻦ ﻣﺜﺒﺖ ﺑﺎﺷﺪ ﺁﻧﮕﺎﻩ‬

‫‪ρ≤۱‬‬

‫ﺑﺮﺍﯼ ﺍﺛﺒﺎﺕ ﻣ ﺗﻮﺍﻧﯿﺪ ﺑﻪ ﻣﺮﺟﻊ ﺯﯾﺮ ﺭﺟﻮﻉ ﻧﻤﺎﯾﯿﺪ‪.‬‬

‫‪J. H. Wilkinson, Error analysis of direct methods of matrix inversion, Journal of the ACM 8 (1961) 281–330.‬‬

‫ﻗﻀﯿﻪ ‪۲.۹‬‬

‫ﺍﮔﺮ ‪ A‬ﻣﺎﺗﺮﯾﺴ ﻏﺎﻟﺐ ﻗﻄﺮ )ﺳﻄﺮﯼ ﯾﺎ ﺳﺘﻮﻧ ( ﺑﺎﺷﺪ ﺁﻧﮕﺎﻩ‬

‫‪ρ≤۲‬‬

‫ﺑﺮﺍﯼ ﺍﺛﺒﺎﺕ ﻣ ﺗﻮﺍﻧﯿﺪ ﺑﻪ ﻣﺮﺟﻊ ﺯﯾﺮ ﺭﺟﻮﻉ ﻧﻤﺎﯾﯿﺪ‪.‬‬

‫‪J. H. Wilkinson, Error analysis of direct methods of matrix inversion, Journal of the ACM 8 (1961) 281–330.‬‬

‫ﺗﻮﺟﻪ ‪۲.۱۸‬‬

‫ﻗﻀﺎﯾﺎﯼ ﻓﻮﻕ ﻧﺸﺎﻥ ﻣ ﺩﻫﻨﺪ ﮐﻪ ﺭﻭﺵ ﺣﺬﻓ ﮔﺎﻭﺱ ﺑﺮﺍﯼ ﻣﺎﺗﺮﯾﺲﻫﺎﯼ ﻣﺘﻘﺎﺭﻥ ﻣﻌﯿﻦ ﻣﺜﺒﺖ ﻭ ﻏﺎﻟﺐ ﻗﻄﺮ ﮐﺎﻣﻼ ﭘﺎﯾﺪﺍﺭ ﺍﺳﺖ ﻭ ﻧﯿﺎﺯ ﺑﻪ‬
‫ﻫﯿﭻ ﻣﺤﻮﺭﮔﯿﺮﯼ ﻧﺪﺍﺭﺩ‪.‬‬

‫ﺗﻮﺟﻪ ‪۲.۱۹‬‬

‫ﺭﻭﺵ ﺣﺬﻓ ﮔﺎﻭﺱ ﺑﺪﻭﻥ ﻣﺤﻮﺭﮔﯿﺮﯼ ﻧﺎﭘﺎﯾﺪﺍﺭ ﺍﺳﺖ ﻭ ﺍﮔﺮ ‪ A‬ﻣﺎﺗﺮﯾﺴ ﺩﻟﺨﻮﺍﻩ ﺑﺎﺷﺪ ﻧﺒﺎﯾﺪ ﺍﺳﺘﻔﺎﺩﻩ ﺷﻮﺩ‪.‬‬

‫‪۶۱‬‬
‫)ﺩﺍﻧﺸ ﺪﻩ ﺭﯾﺎﺿ ﻭ ﻋﻠﻮﻡ ﮐﺎﻣﭙﯿﻮﺗﺮ(‬ ‫ﺗﻬﺮﺍﻥ(‬ ‫ﺩﺍﻧﺸ ﺎﻩ ﺻﻨﻌﺘ ﺍﻣﯿﺮﮐﺒﯿﺮ )ﭘﻠ ﺗﮑﻨﯿ‬
‫ﺗﺮﻡ ﺩﻭﻡ ‪۱۴۰۲−۱۴۰۳‬‬ ‫ﺟﺒﺮﺧﻄ ﻋﺪﺩﯼ‬
‫ﻓﺼﻞ ﺩﻭﻡ‬ ‫ﻣﺪﺭﺱ‪ :‬ﻣﻬﺪﯼ ﺩﻫﻘﺎﻥ‬

‫ﺗﻤﺮﯾﻦ ‪۲.۱‬‬

‫ﻣﺎﺗﺮﯾﺲ ﺯﯾﺮ ﺭﺍ ﺩﺭ ﻧﻈﺮ ﺑ ﯿﺮﯾﺪ‪.‬‬

‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫‪۱۰−۵‬‬ ‫‪۰‬‬ ‫‪۱‬‬
‫‪A =  ۱۰ ۱۰−۴ ۲ ‬‬
‫‪۱۰۰‬‬ ‫‪۰‬‬ ‫‪−۱‬‬

‫ﻋﺎﻣﻞ ﺭﺷﺪ ﺣﺬﻓ ﮔﺎﻭﺱ ﺭﺍ ﺑﺮﺍﯼ ﺍﯾﻦ ﻣﺎﺗﺮﯾﺲ ﺩﺭ ﻫﺮ ﺩﻭ ﺣﺎﻟﺖ ﺯﯾﺮ ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﮐﻨﯿﺪ‪.‬‬
‫‪ (۱‬ﺣﺬﻓ ﮔﺎﻭﺱ ﺑﺪﻭﻥ ﻣﺤﻮﺭﮔﯿﺮﯼ‬
‫‪ (۲‬ﺣﺬﻓ ﮔﺎﻭﺱ ﺑﺎ ﻣﺤﻮﺭﮔﯿﺮﯼ ﺟﺰﺋ‬

‫‪ ۱۱‬ﺗﺠﺰﯾﻪ ﭼﻮﻟﺴ‬
‫ﺑﺎﺭ ﺩﯾ ﺮ ﺗﺠﺰﯾﻪ ‪ ،LU‬ﺩﻭﻟﯿﺘﻞ ﻭ ﮐﺮﻭﺕ ﺭﺍ ﺑە ﯾﺎﺩ ﺁﻭﺭﯾﺪ‪) .‬ﺩﺭ ﺣﺎﻟﺖ ‪(۳ × ۳‬‬ ‫ﯾ‬

‫‪‬‬ ‫‪ ‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬

‫‪a۱۱‬‬ ‫‪a۱۲ a۱۳‬‬ ‫‪۱ ۰‬‬ ‫‪۰‬‬ ‫‪u۱۱ u۱۲‬‬ ‫‪u۱۳‬‬
‫‪a۲۱‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫‪a۲۲ a۲۳ = l۲۱ ۱‬‬ ‫‪۰‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪۰ u۲۲‬‬ ‫ﺩﻭﻟﯿﺘﻞ → ‪u۲۳ ‬‬
‫‪a۳۱‬‬ ‫‪a۳۲ a۳۳‬‬ ‫‪l۳۱ l۳۲‬‬ ‫‪۱‬‬ ‫‪۰‬‬ ‫‪۰‬‬ ‫‪u۳۳‬‬
‫‪‬‬ ‫‪ ‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫‪a۱۱‬‬ ‫‪a۱۲ a۱۳‬‬ ‫‪l۱۱ ۰‬‬ ‫‪۰‬‬ ‫‪۱ u۱۲‬‬ ‫‪u۱۳‬‬
‫‪a۲۱‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫‪a۲۲ a۲۳ = l۲۱ l۲۲‬‬ ‫‪۰‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪۰ ۱‬‬ ‫ﮐﺮﻭﺕ → ‪u۲۳ ‬‬
‫‪a۳۱‬‬ ‫‪a۳۲ a۳۳‬‬ ‫‪l۳۱ l۳۲‬‬ ‫‪l۳۳‬‬ ‫‪۰ ۰‬‬ ‫‪۱‬‬

‫ﻫﻤﺎﻧﻄﻮﺭ ﮐﻪ ﻣﺸﺎﻫﺪﻩ ﻣ ﮐﻨﯿﺪ ﺩﺭ ﺣﺎﻟﺖ ﮐﻠ ﺑﺮﺍﯼ ﺍﯾﻦ ﺩﻭ ﺗﺠﺰﯾﻪ ﻣﻘﺎﺩﯾﺮ ﻗﻄﺮﯼ ﻣﺎﺗﺮﯾﺲﻫﺎﯼ ‪ L‬ﻭ ‪ U‬ﯾ ﺴﺎﻥ ﻧﻤ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺩﺭ ﺻﻮﺭﺗ ﮐﻪ‬
‫ﻣﻘﺎﺩﯾﺮ ﻗﻄﺮﯼ ‪ L‬ﻭ ‪ U‬ﺭﺍ ﯾ ﻓﺮﺽ ﮐﻨﯿﻢ ﯾﻌﻨ ‪ ujj = ljj , ۱ ≤ j ≤ n‬ﺁﻧﮕﺎﻩ ﺗﺠﺰﯾﻪ ﺭﺍ ﺗﺠﺰﯾﻪ ﭼﻮﻟﺴ ‪ Cholesky‬ﻣ ﻧﺎﻣﯿﻢ‪.‬‬

‫ﻣﺜﺎﻝ ‪۲.۳۷‬‬

‫ﻣﺎﺗﺮﯾﺲ ﺩﺍﺩﻩ ﺷﺪﻩ ﺭﺍ ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﮐﻨﯿﺪ‪.‬‬ ‫ﺗﺠﺰﯾﻪ ﭼﻮﻟﺴ‬

‫‬ ‫‬
‫‪۱۶ ۸‬‬
‫=‪A‬‬
‫‪۴ ۱۱‬‬

‫ﺣﻞ‪ :‬ﻣ ﻧﻮﯾﺴﯿﻢ‪:‬‬

‫‬ ‫ ‬ ‫‬ ‫‪  ۲‬‬ ‫‬

‫‪۱۶ ۸‬‬ ‫‪l۱۱ ۰‬‬ ‫‪l۱۱ u۱۲‬‬ ‫‪l۱۱‬‬ ‫‪l۱۱ u۱۲‬‬
‫=‪A‬‬ ‫=‬ ‫=‬ ‫‪۲‬‬
‫‪۴ ۱۱‬‬ ‫‪l۲۱ l۲۲‬‬ ‫‪۰ l۲۲‬‬ ‫‪l۲۱ l۱۱ l۲۱ u۱۲ + l۲۲‬‬

‫ﻟﺬﺍ ﻣ ﺑﺎﯾﺴﺖ‪:‬‬
‫‪ ۲‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬ ‫‪l = ۱۶ ⇒ l۱۱ = ۴, −۴‬‬
‫‪ ۱۱‬‬
‫‪l۱۱ u۱۲ = ۸ → u۱۲ = ۲, −۲‬‬
‫‪ l۲۱ l۱۱ = ۴ → l۲۱ = ۱, −۱‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬ ‫‪۲‬‬
‫‪l۲۱ u۱۲ + l۲۲‬‬ ‫‪= ۱۱‬‬

‫ﺑﻨﺎﺑﺮﺍﯾﻦ ﺍﺯ ﻣﻌﺎﺩﻟﻪ ﺁﺧﺮ ﺩﺍﺭﯾﻢ‪:‬‬

‫‪۲‬‬
‫‪l۲۲‬‬ ‫‪= ۱۱ − l۲۱ u۱۲‬‬

‫‪۶۲‬‬
‫)ﺩﺍﻧﺸ ﺪﻩ ﺭﯾﺎﺿ ﻭ ﻋﻠﻮﻡ ﮐﺎﻣﭙﯿﻮﺗﺮ(‬ ‫ﺗﻬﺮﺍﻥ(‬ ‫ﺩﺍﻧﺸ ﺎﻩ ﺻﻨﻌﺘ ﺍﻣﯿﺮﮐﺒﯿﺮ )ﭘﻠ ﺗﮑﻨﯿ‬
‫ﺗﺮﻡ ﺩﻭﻡ ‪۱۴۰۲−۱۴۰۳‬‬ ‫ﺟﺒﺮﺧﻄ ﻋﺪﺩﯼ‬
‫ﻓﺼﻞ ﺩﻭﻡ‬ ‫ﻣﺪﺭﺱ‪ :‬ﻣﻬﺪﯼ ﺩﻫﻘﺎﻥ‬

‫ﺣﺎﻟﺖ ﺍﻭﻝ( ‪ l۲۱ = ۱, u۱۲ = ۲‬ﭘﺲ‬

‫‪۲‬‬
‫‪l۲۲‬‬ ‫‪= ۱۱ − (۲)(۱) = ۹ → l۲۲ = ۳, −۳‬‬

‫ﺣﺎﻟﺖ ﺩﻭﻡ( ‪ l۲۱ = −۱, u۱۲ = −۲‬ﭘﺲ‬

‫‪۲‬‬
‫‪l۲۲‬‬ ‫‪= ۱۱ − (−۲)(−۱) = ۹ → l۲۲ = ۳, −۳‬‬

‫ﺑﻨﺎﺑﺮﺍﯾﻦ ‪ ۴‬ﺣﺎﻟﺖ ﺯﯾﺮ ﺭﺍ ﺩﺍﺭﯾﻢ‪:‬‬

‫‬ ‫‬ ‫‬ ‫‬
‫‪−۴ ۰‬‬ ‫‪−۴ −۲‬‬
‫‪L۱‬‬ ‫=‬ ‫‪U۱‬‬ ‫=‬ ‫)‪(۱‬‬
‫‪−۱ ۳‬‬ ‫‪۰‬‬ ‫‪۳‬‬
‫‬ ‫‬ ‫‬ ‫‬
‫‪−۴ ۰‬‬ ‫‪−۴ −۲‬‬
‫‪L۲‬‬ ‫=‬ ‫‪U۲‬‬ ‫=‬ ‫)‪(۲‬‬
‫‪−۱ −۳‬‬ ‫‪۰ −۳‬‬
‫‬ ‫‬ ‫‬ ‫‬
‫‪۴ ۰‬‬ ‫‪۴ ۲‬‬
‫‪L۳‬‬ ‫=‬ ‫‪U۳‬‬ ‫=‬ ‫)‪(۳‬‬
‫‪۱ ۳‬‬ ‫‪۰ ۳‬‬
‫‬ ‫‬ ‫‬ ‫‬
‫‪۴ ۰‬‬ ‫‪۴ ۲‬‬
‫‪L۴‬‬ ‫=‬ ‫‪U۴‬‬ ‫=‬ ‫)‪(۴‬‬
‫‪۱ −۳‬‬ ‫‪۰ −۳‬‬

‫ﺍﻟﺒﺘﻪ ﻭﺍﺿﺢ ﺍﺳﺖ ﺣﺎﻟﺖﻫﺎﯼ )‪ (۱‬ﻭ )‪ (۴‬ﺑﻪ ﺭﺍﺣﺘ ﺍﺯ ﻫﻢ ﺑﻪ ﺩﺳﺖ ﻣ ﺁﯾﻨﺪ‪ .‬ﺩﺭﻭﺍﻗﻊ ‪ L۱ = −L۴ , U۱ = −U۴‬ﻭ ﺣﺎﻟﺖ )‪ (۲‬ﻭ )‪ (۳‬ﻫﻢ‬
‫ﭼﻨﯿﻦ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﯾﻌﻨ ‪ .L۲ = −L۳ , U۲ = −U۳‬ﭘﺲ ﺩﻭ ﺗﺠﺰﯾەﯼ ﻣﺘﻔﺎﻭﺕ ﺯﯾﺮ ﺑﺮﺍﯼ ‪ A‬ﺑﻪ ﺩﺳﺖ ﻣ ﺁﯾﺪ ‪:‬‬

‫‬ ‫‬ ‫‬ ‫‬ ‫‬ ‫‬

‫‪۴ ۰‬‬ ‫‪۴ ۲‬‬ ‫‪۴ ۰‬‬ ‫‪۴ ۲‬‬
‫= ‪A = L۳ U ۳‬‬ ‫‪,‬‬ ‫= ‪A = L۴ U ۴‬‬
‫‪۱ ۳‬‬ ‫‪۰ ۳‬‬ ‫‪۱ −۳‬‬ ‫‪۰ −۳‬‬

‫ﺍﮔﺮ ﺑﺨﻮﺍﻫﯿﻢ ﺗﺠﺰﯾﻪ ﺭﺍ ﻃﻮﺭﯼ ﺍﻧﺘﺨﺎﺏ ﮐﻨﯿﻢ ﮐﻪ ﻋﻨﺎﺻﺮ ﺭﻭﯼ ﻗﻄﺮ ﺍﺻﻠ ‪ L‬ﻭ ‪ U‬ﻣﺜﺒﺖ ﺑﺎﺷﻨﺪ ﺁﻧﮕﺎﻩ ﺗﺠﺰﯾﻪ ﯾ ﺘﺎ ﺑﻪ ﺩﺳﺖ ﻣ ﺁﯾﺪ‪ ،‬ﺑﻨﺎﺑﺮﺍﯾﻦ‬
‫ﻣ ﺗﻮﺍﻥ ﺣﺎﻟﺖ ﻣﻄﻠﻮﺏ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺻﻮﺭﺕ ﺯﯾﺮ ﺩﺭ ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺖ)ﺣﺎﻟﺖ ﺳﻮﻡ(‪:‬‬

‫‬ ‫‬ ‫‬

‫‪۴ ۰‬‬ ‫‪۴ ۲‬‬
‫= ‪A = LU‬‬
‫‪۱ ۳‬‬ ‫‪۰ ۳‬‬

‫ﻣﺜﺎﻝ ‪۲.۳۸‬‬

‫ﻣﺎﺗﺮﯾﺲ ﺩﺍﺩﻩ ﺷﺪﻩ ﺭﺍ ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﮐﻨﯿﺪ‪.‬‬ ‫ﺗﺠﺰﯾﻪ ﭼﻮﻟﺴ‬

‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫‪۲۵ ۰‬‬ ‫‪۵‬‬
‫‪‬‬
‫‪A= ۵ ۹‬‬ ‫‪− ۲‬‬
‫‪−۵ ۳‬‬ ‫‪۳۴‬‬

‫ﺣﻞ‪ :‬ﺩﺍﺭﯾﻢ‪:‬‬
‫‪‬‬ ‫‪ ‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫‪a۱۱ a۱۲ a۱۳‬‬ ‫‪l۱۱ ۰ ۰‬‬ ‫‪l۱۱ u۱۲ u۱۳‬‬
‫‪A = a۲۱ a۲۲ a۲۳  = l۲۱ l۲۲ ۰   ۰ l۲۲ u۲۳ ‬‬
‫‪a۳۱ a۳۲ a۳۳‬‬ ‫‪l۳۱ l۳۲ l۳۳‬‬ ‫‪۰‬‬ ‫‪۰ l۳۳‬‬

‫ﺍﮔﺮ ﺳﻄﺮﻫﺎﯼ ‪ L‬ﺭﺍ ﺑﺎ ‪ R۳ , R۲ , R۱‬ﻭ ﺳﺘﻮﻥﻫﺎﯼ ‪ U‬ﺭﺍ ﺑﺎ ‪ C۳ , C۲ , C۱‬ﻧﻤﺎﯾﺶ ﺩﻫﯿﻢ ﺁﻧﮕﺎﻩ )ﻣﻘﺎﺩﯾﺮ ﻣﺜﺒﺖ ﺭﻭﯼ ﻗﻄﺮ ﺍﻧﺘﺨﺎﺏ ﻣ ﺷﻮﻧﺪ(‬

‫‪۶۳‬‬
‫)ﺩﺍﻧﺸ ﺪﻩ ﺭﯾﺎﺿ ﻭ ﻋﻠﻮﻡ ﮐﺎﻣﭙﯿﻮﺗﺮ(‬ ‫ﺗﻬﺮﺍﻥ(‬ ‫ﺩﺍﻧﺸ ﺎﻩ ﺻﻨﻌﺘ ﺍﻣﯿﺮﮐﺒﯿﺮ )ﭘﻠ ﺗﮑﻨﯿ‬
‫ﺗﺮﻡ ﺩﻭﻡ ‪۱۴۰۲−۱۴۰۳‬‬ ‫ﺟﺒﺮﺧﻄ ﻋﺪﺩﯼ‬
‫ﻓﺼﻞ ﺩﻭﻡ‬ ‫ﻣﺪﺭﺱ‪ :‬ﻣﻬﺪﯼ ﺩﻫﻘﺎﻥ‬

‫‪۲‬‬
‫‪R۱ × C۱ → l۱۱‬‬ ‫‪= ۲۵ ⇒ l۱۱ = ۵‬‬
‫‪R۱ × C۲ → l۱۱ u۱۲ = ۰ ⇒ u۱۲ = ۰‬‬
‫‪R۱ × C۳ → l۱۱ u۱۲ = ۵ ⇒ u۱۳ = ۱‬‬
‫‪R۲ × C۱ → l۲۱ l۱۱ = ۵ ⇒ l۲۱ = ۱‬‬
‫‪۲‬‬ ‫‪۲‬‬
‫‪R۲ × C۲ → l۲۱ u۱۲ + l۲۲‬‬ ‫‪= ۹ ⇒ l۲۲‬‬ ‫‪= ۹ − ۰ → l۲۲ = ۳‬‬
‫‪R۲ × C۳ → l۲۱ u۱۳ + l۲۲ u۲۳ = −۲ ⇒ (۱ × ۱) + (۳)u۲۳ = −۲ → u۲۳ = −۱‬‬
‫‪R۳ × C۱ → l۳۱ l۱۱ = −۵ ⇒ l۳۱ = −۱‬‬
‫‪R۳ × C۲ → l۳۱ u۱۲ + l۳۲ l۲۲ = ۳ ⇒ (۱ × ۰) + l۳۲ × ۳ = ۳ → l۳۲ = ۱‬‬
‫‪۲‬‬ ‫‪۲‬‬ ‫‪۲‬‬
‫‪R۳ × C۳ → l۳۱ u۱۳ + l۳۲ u۲۳ + l۳۳‬‬ ‫‪= ۳۴ ⇒ (−۱)(۱) + (۱)(−۱) + l۳۳‬‬ ‫‪= ۳۴ → l۳۳‬‬ ‫‪= ۳۶ → l۳۳ = ۶‬‬

‫ﭘﺲ ﻋﺎﻣﻞﻫﺎﯼ ‪ L‬ﻭ ‪ U‬ﺑﻪ ﺻﻮﺭﺕ ﺯﯾﺮ ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﻣ ﺷﻮﻧﺪ‬

‫‪‬‬ ‫‪ ‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪ ‬‬ ‫‪‬‬

‫‪l۱۱ ۰ ۰‬‬ ‫‪۵ ۰ ۰‬‬ ‫‪l۱۱ u۱۲ u۱۳‬‬ ‫‪۵ ۰ ۱‬‬
‫‪L = l۲۱ l۲۲ ۰  =  ۱ ۳ ۰ ,‬‬ ‫‪U =  ۰ l۲۲ u۲۳  = ۰ ۳ −۱‬‬
‫‪l۳۱ l۳۲ l۳۳‬‬ ‫‪−۱ ۱ ۶‬‬ ‫‪۰‬‬ ‫‪۰ l۳۳‬‬ ‫‪۰ ۰ ۶‬‬

‫ﻧﮑﺘﻪ ‪۲.۵‬‬

‫ﺍﮔﺮ ‪ A‬ﻣﺘﻘﺎﺭﻥ ﺑﺎﺷﺪ ﺁﻧﮕﺎﻩ ﺗﺠﺰﯾﻪ ﻣﺎﺗﺮﯾﺲ ‪ A = LU‬ﺭﺍ ﺑﻪ ﺻﻮﺭﺕ ‪ A = LLT‬ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﻣ ﮐﻨﯿﻢ ﮐﻪ ﺩﺭ ﺑﯿﺸﺘﺮ ﮐﺘﺐ ﺟﺒﺮﺧﻄ ﺑﻪ ﺍﯾﻦ‬
‫ﺷ ﻞ ﺗﺠﺰﯾﻪ‪ ،‬ﺗﺠﺰﯾﻪ ﭼﻮﻟﺴ ﮔﻔﺘﻪ ﻣ ﺷﻮﺩ‪ .‬ﺑەﻭﯾﮋﻩ ﻣ ﺗﻮﺍﻥ ﺛﺎﺑﺖ ﮐﺮﺩ ﮐﻪ ﺗﺠﺰﯾﻪ ﭼﻮﻟﺴ ﻭﺟﻮﺩ ﺩﺍﺭﺩ ﺍﮔﺮ ﻭ ﺗﻨﻬﺎ ﺍﮔﺮ ﻣﺎﺗﺮﯾﺲ ‪A‬‬
‫ﻣﺘﻘﺎﺭﻥ ﻣﻌﯿﻦ ﻣﺜﺒﺖ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫)‪Cholesky Decomposition (۳ × ۳‬‬

‫⋇ ﺑﺮﺍﯼ ﻣﺎﺗﺮﯾﺲﻫﺎﯼ ﻣﺘﻘﺎﺭﻥ ﻭ ﻣﻌﯿﻦ ﻣﺜﺒﺖ ⋇‬

‫‪‬‬ ‫‪ ‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬

‫‪a۱۱ a۱۲ a۱۳‬‬ ‫‪l۱۱ ۰ ۰‬‬ ‫‪l۱۱ l۲۱ l۳۱‬‬
‫‪A = a۲۱ a۲۲ a۲۳  = l۲۱ l۲۲ ۰   ۰ l۲۲ l۳۲ ‬‬
‫‪a۳۱ a۳۲ a۳۳‬‬ ‫‪l۳۱ l۳۲ l۳۳‬‬ ‫‪۰ ۰ l۳۳‬‬
‫‪‬‬ ‫‪۲‬‬
‫‪‬‬
‫‪l۱۱‬‬ ‫‪l۱۱ l۲۱‬‬ ‫‪l۱۱ l۳۱‬‬
‫‪A =  l۱۱ l۲۱‬‬ ‫‪۲‬‬
‫‪l۲۱‬‬ ‫‪+ l۲۲‬‬‫‪۲‬‬
‫‪l۳۱ l۲۱ + l۳۲ l۲۲ ‬‬
‫‪۲‬‬ ‫‪۲‬‬ ‫‪۲‬‬
‫‪l۱۱ l۳۱ l۳۱ l۲۱ + l۳۲ l۲۲ l۳۱‬‬ ‫‪+ l۳۲‬‬ ‫‪+ l۳۳‬‬
‫√‬ ‫‪a۱۲‬‬ ‫‪a۱۳‬‬
‫= ‪l۱۱‬‬ ‫; ‪a۱۱‬‬ ‫= ‪l۲۱‬‬ ‫= ‪; l۳۱‬‬
‫‪l۱۱‬‬ ‫‪l۱۱‬‬
‫‪۲ ۲‬‬
‫‪l۲۱‬‬ ‫‪l۲۲ = a۲۲ ; l۳۱ l۲۱ + l۳۲ l۲۲ = a۲۳‬‬
‫‪q‬‬
‫‪۲‬‬ ‫) ‪(a۲۳ − l۳۱ l۲۱‬‬
‫‪l۲۲ = a۲۲ − l۲۱‬‬ ‫= ‪; l۳۲‬‬
‫‪l۲۲‬‬
‫‪q‬‬
‫‪۲‬‬ ‫‪۲‬‬ ‫‪۲‬‬ ‫‪۲‬‬ ‫‪۲‬‬
‫‪l۳۱‬‬ ‫‪+ l۳۲‬‬ ‫‪+ l۳۳‬‬ ‫‪= a۳۳ l۳۳ = a۳۳ − l۳۱‬‬ ‫‪− l۳۲‬‬

‫‪۶۴‬‬
‫)ﺩﺍﻧﺸ ﺪﻩ ﺭﯾﺎﺿ ﻭ ﻋﻠﻮﻡ ﮐﺎﻣﭙﯿﻮﺗﺮ(‬ ‫ﺗﻬﺮﺍﻥ(‬ ‫ﺩﺍﻧﺸ ﺎﻩ ﺻﻨﻌﺘ ﺍﻣﯿﺮﮐﺒﯿﺮ )ﭘﻠ ﺗﮑﻨﯿ‬
‫ﺗﺮﻡ ﺩﻭﻡ ‪۱۴۰۲−۱۴۰۳‬‬ ‫ﺟﺒﺮﺧﻄ ﻋﺪﺩﯼ‬
‫ﻓﺼﻞ ﺩﻭﻡ‬ ‫ﻣﺪﺭﺱ‪ :‬ﻣﻬﺪﯼ ﺩﻫﻘﺎﻥ‬

‫ﻣﺜﺎﻝ ‪۲.۳۹‬‬

‫ﻣﺎﺗﺮﯾﺲ ﺯﯾﺮ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺩﺳﺖ ﺁﻭﺭﯾﺪ‪.‬‬ ‫ﺗﺠﺰﯾﻪ ﭼﻮﻟﺴ‬

‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫‪۱۶ ۴ −۴‬‬
‫‪A =  ۴ ۱۰ ۵ ‬‬
‫‪−۴ ۵‬‬ ‫‪۹‬‬

‫ﺣﻞ‪:‬‬

‫√‬ ‫√‬ ‫‪a۲۱‬‬ ‫‪۴‬‬

‫= ‪l۱۱‬‬ ‫= ‪a۱۱‬‬ ‫‪۱۶ = ۴ ,‬‬ ‫‪= =۱‬‬
‫= ‪l۲۱‬‬
‫‪l۱۱‬‬ ‫‪۴‬‬
‫‪q‬‬ ‫√‬
‫‪a۳۱‬‬ ‫‪−۴‬‬ ‫‪۲‬‬
‫‪l۳۱‬‬ ‫=‬ ‫=‬ ‫‪= −۱ ,‬‬ ‫‪l۲۲ = a۲۲ − l۲۱‬‬ ‫‪= ۱۰ − ۱ = ۳‬‬
‫‪l۱۱‬‬ ‫‪۴‬‬
‫‪q‬‬ ‫√‬
‫‪۱‬‬ ‫‪۱‬‬ ‫‪۲‬‬ ‫‪۲‬‬
‫‪l۳۲‬‬ ‫=‬ ‫‪[a۳۲ − l۳۱ l۲۱ ] = [۵ − (−۱)(۱)] = ۲ ,‬‬ ‫‪l۳۳ = a۳۳ − l۳۱‬‬ ‫‪− l۳۲‬‬ ‫‪= ۹−۱−۴=۲‬‬
‫‪l۲۲‬‬ ‫‪۳‬‬
‫ﭘﺲ ﺩﺍﺭﯾﻢ‪:‬‬
‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫‪۴ ۰ ۰‬‬ ‫‪۴ ۱ −۱‬‬
‫‪A = LLT =  ۱ ۳ ۰ ۰ ۳ ۲ ‬‬
‫‪−۱ ۲ ۲‬‬ ‫‪۰ ۰ ۲‬‬

‫ﺩﺭ ﺣﺎﻟﺖ ﮐﻠ ‪n × n‬‬ ‫‪ ۱۲‬ﺗﺠﺰﯾﻪ ﭼﻮﻟﺴ‬

‫ﺭﺍ ﺩﺭ‬ ‫ﻓﺮﺽ ﮐﻨﯿﺪ ﻣﺎﺗﺮﯾﺲ ﻣﺘﻘﺎﺭﻥ ﻣﻌﯿﻦ ﻣﺜﺒﺖ ‪ n × n ،A‬ﺩﺍﺩﻩ ﺷﺪﻩ ﺍﺳﺖ‪ .‬ﻣﻄﺎﺑﻖ ﺣﺎﻻﺕ ﺧﺎﺻ ﮐﻪ ﺑﺮﺭﺳ ﺷﺪ ﻣ ﺗﻮﺍﻥ ﺗﺠﺰﯾﻪ ﭼﻮﻟﺴ‬
‫ﺣﺎﻟﺖ ﮐﻠ ﺑﻪ ﺻﻮﺭﺕ ﺯﯾﺮ ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﮐﺮﺩ‬

‫‪‬‬ ‫‪ ‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬

‫‪a۱۱‬‬ ‫‪a۱۲‬‬ ‫‪...‬‬ ‫‪a۱n‬‬ ‫‪l۱۱‬‬ ‫‪...‬‬ ‫‪۰‬‬ ‫‪l۱۱ . . . u۱n‬‬
‫‪ ..‬‬ ‫‪..‬‬ ‫‪..‬‬ ‫‪..  =  ..‬‬ ‫‪..‬‬ ‫‪..   .. . .‬‬ ‫‪.. ‬‬
‫‪A= .‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.   .‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.  .‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪. ‬‬
‫‪an۱ an۲ . . .‬‬ ‫‪ann‬‬ ‫‪ln۱‬‬ ‫‪...‬‬ ‫‪lnn‬‬ ‫‪۰ . . . lnn‬‬
‫‪v‬‬
‫‪u‬‬
‫√‬ ‫‪u‬‬ ‫‪X‬‬
‫‪i−۱‬‬
‫= ‪l۱۱‬‬ ‫‪a۱۱ ,‬‬ ‫‪t‬‬
‫‪lii = aii −‬‬ ‫‪۲‬‬
‫‪lik‬‬ ‫‪, ۱<i≤n‬‬
‫‪k=۱‬‬

‫‪ai۱‬‬ ‫‪۱‬‬ ‫‪X‬‬‫‪j−۱‬‬

‫= ‪li۱‬‬ ‫‪, ۲ ≤ i ≤ n,‬‬ ‫= ‪lij‬‬ ‫‪[aij −‬‬ ‫‪lik lkj ] , ۱ < j < i ≤ n‬‬
‫‪l۱۱‬‬ ‫‪ljj‬‬
‫‪k=۱‬‬

‫ﺑﺮﻗﺮﺍﺭ ﻣ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬ ‫ﺩﺭ ﺣﺎﻟﺖ ﮐﻠ ﻗﻀﯿەﻫﺎﯼ ﺯﯾﺮ ﺑﺮﺍﯼ ﺗﺠﺰﯾﻪ ﭼﻮﻟﺴ‬

‫ﻗﻀﯿﻪ ‪۲.۱۰‬‬

‫‪ A = LLT‬ﺑﺎ ﺩﺭﺍﯾەﻫﺎﯼ ﻗﻄﺮﯼ ﻣﺜﺒﺖ ﺑﺮﺍﯼ ‪ L‬ﻭﺟﻮﺩ ﺩﺍﺷﺘﻪ‬ ‫ﺗﺠﺰﯾﻪ ﭼﻮﻟﺴ‬ ‫ﻣﺎﺗﺮﯾﺲ ‪ A‬ﻣﺘﻘﺎﺭﻥ ﻣﻌﯿﻦ ﻣﺜﺒﺖ ﺍﺳﺖ ﺍﮔﺮ ﻭ ﺗﻨﻬﺎ ﺍﮔﺮ ﯾ‬
‫ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫ﻗﻀﯿﻪ ‪۲.۱۱‬‬

‫ﯾ ﺘﺎ ﺩﺍﺭﺩ‪.‬‬ ‫ﺗﺠﺰﯾﻪ ﭼﻮﻟﺴ‬ ‫ﻫﺮ ﻣﺎﺗﺮﯾﺲ ﻣﺘﻘﺎﺭﻥ ﻣﻌﯿﻦ ﻣﺜﺒﺖ ﯾ‬

‫‪۶۵‬‬
 ‫)ﺩﺍﻧﺸ ﺪﻩ ﺭﯾﺎﺿ ﻭ ﻋﻠﻮﻡ ﮐﺎﻣﭙﯿﻮﺗﺮ(‬ ‫ﺗﻬﺮﺍﻥ(‬ ‫ﺩﺍﻧﺸ ﺎﻩ ﺻﻨﻌﺘ ﺍﻣﯿﺮﮐﺒﯿﺮ )ﭘﻠ ﺗﮑﻨﯿ‬
‫ﺗﺮﻡ ﺩﻭﻡ ‪۱۴۰۲−۱۴۰۳‬‬ ‫ﺟﺒﺮﺧﻄ ﻋﺪﺩﯼ‬
‫ﻓﺼﻞ ﺩﻭﻡ‬ ‫ﻣﺪﺭﺱ‪ :‬ﻣﻬﺪﯼ ﺩﻫﻘﺎﻥ‬

‫ﺗﺬﮐﺮ ‪۲.۱‬‬

‫ﺍﺯ ) ‪ O(n۳‬ﺍﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﻣﺸﺎﺑﻪ ﺁﻧﭽﻪ ﺑﺮﺍﯼ ﺗﺠﺰﯾەﻫﺎﯼ ﺩﻭﻟﯿﺘﻞ ﻭ ﮐﺮﻭﺕ ﻧﺸﺎﻥ ﺩﺍﺩﯾﻢ ﻣ ﺗﻮﺍﻥ ﺩﯾﺪ ﮐﻪ ﭘﯿﭽﯿﺪﮔ ﻣﺤﺎﺳﺒﺎﺗ ﺗﺠﺰﯾﻪ ﭼﻮﻟﺴ‬

‫ﺗﻮﺟﻪ ‪۲.۲۰‬‬

‫ﻋﻼﻗﻤﻨﺪﺍﻥ ﺑﺮﺍﯼ ﺩﯾﺪﻥ ﭘﺎﯾﺪﺍﺭﯼ ﺗﺠﺰﯾﻪ ﭼﻮﻟﺴ ﺑﻪ ﺩﺭﺱ ﺗﺤﺖ ﻋﻨﻮﺍﻥ ﺭﻭﺵ ﻫﺎﯼ ﻋﺪﺩﯼ ﺩﺭ ﺟﺒﺮﺧﻄ )ﺩﺭﺳﻨﺎﻣﻪ ﻣﻘﻄﻊ ﮐﺎﺭﺷﻨﺎﺳ ﺍﺭﺷﺪ‬
‫ﮐﻪ ﺗﻮﺳﻂ ﻣﻬﺪﯼ ﺩﻫﻘﺎﻥ ﺍﺭﺍﯾﻪ ﻣ ﺷﻮﺩ( ﻣﺮﺍﺟﻌﻪ ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ‪.‬‬

‫ﺩﺭ ﻣﺘﻠﺐ‬ ‫ﺗﺠﺰﯾﻪ ﭼﻮﻟﺴ‬

‫‪1‬‬ ‫= ‪A‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪10‬‬ ‫‪9‬‬
‫‪3‬‬ ‫‪10‬‬ ‫‪109‬‬ ‫‪60‬‬
‫‪4‬‬ ‫‪9‬‬ ‫‪60‬‬ ‫‪377‬‬
‫‪5‬‬ ‫')‪>> L=chol(A‬‬
‫‪6‬‬ ‫= ‪L‬‬
‫‪7‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬
‫‪8‬‬ ‫‪10‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪0‬‬
‫‪9‬‬ ‫‪9‬‬ ‫‪-10‬‬ ‫‪14‬‬
‫‪10‬‬

‫‪11‬‬ ‫'‪>> A-L*L‬‬

‫‪12‬‬ ‫= ‪ans‬‬
‫‪13‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬
‫‪14‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬
‫‪15‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬

‫‪ ۱.۱۲‬ﺣﻞ ﺩﺳﺘﮕﺎﻩ ﺑﺎ ﺗﺠﺰﯾﻪ ﭼﻮﻟﺴ‬

‫ﺍﺳﺖ‪ .‬ﭼﻮﻥ ‪ A‬ﺑﻪ ﺻﻮﺭﺕ ‪ A = LLT‬ﺗﺠﺰﯾﻪ ﺷﺪﻩ ﺍﺳﺖ ﭘﺲ ﺩﺍﺭﯾﻢ‪:‬‬ ‫ﻓﺮﺽ ﮐﻨﯿﺪ ﻫﺪﻑ ﺣﻞ ﺩﺳﺘﮕﺎﻩ ‪ AX = b‬ﺑﺎ ﺭﻭﺵ ﺗﺠﺰﯾﻪ ﭼﻮﻟﺴ‬

‫‪LLT X = b‬‬

‫ﺍﮔﺮ ﻗﺮﺍﺭ ﺩﻫﯿﻢ ‪ Y = LT X‬ﺁﻧﮕﺎﻩ‬

‫ﺣﻞ ﺩﺳﺘﮕﺎﻩ ﭘﺎﯾﯿﻦ ﻣﺜﻠﺜ ﺑﺮﺍﯼ ‪LY = b −→ Y‬‬

‫ﺣﻞ ﺩﺳﺘﮕﺎﻩ ﺑﺎﻻ ﻣﺜﻠﺜ ﺑﺮﺍﯼ ‪LT X = Y −→ X‬‬

‫ﺗﻮﺟﻪ ﮐﻨﯿﺪ ﮐﻪ ﺩﺳﺘﮕﺎﻩ ﻫﺎﯼ ﻣﺜﻠﺜ ﻓﻮﻕ ﺑﻪ ﺻﻮﺭﺕ ﺯﯾﺮ ﻗﺎﺑﻞ ﺣﻞ ﺍﻧﺪ‬

‫‪b۱‬‬ ‫‪۱‬‬ ‫‪X‬‬ ‫‪i−۱‬‬

‫= ‪LY = b → y۱‬‬ ‫‪,‬‬ ‫‪yi = [bi −‬‬ ‫‪lki yk ], i = ۲, ۳, ..., n‬‬
‫‪lnn‬‬ ‫‪lii‬‬
‫‪k=۱‬‬

‫‪yn‬‬ ‫‪۱‬‬ ‫‪X‬‬

‫‪n‬‬
‫= ‪LT X = Y → xn‬‬ ‫‪,‬‬ ‫= ‪xi‬‬ ‫‪[yi −‬‬ ‫‪lki xk ], i = n − ۱, n − ۲, ..., ۱‬‬
‫‪lnn‬‬ ‫‪lii‬‬
‫‪k=i+۱‬‬

‫‪۶۶‬‬
 ‫)ﺩﺍﻧﺸ ﺪﻩ ﺭﯾﺎﺿ ﻭ ﻋﻠﻮﻡ ﮐﺎﻣﭙﯿﻮﺗﺮ(‬ ‫ﺗﻬﺮﺍﻥ(‬ ‫ﺩﺍﻧﺸ ﺎﻩ ﺻﻨﻌﺘ ﺍﻣﯿﺮﮐﺒﯿﺮ )ﭘﻠ ﺗﮑﻨﯿ‬
‫ﺗﺮﻡ ﺩﻭﻡ ‪۱۴۰۲−۱۴۰۳‬‬ ‫ﺟﺒﺮﺧﻄ ﻋﺪﺩﯼ‬
‫ﻓﺼﻞ ﺩﻭﻡ‬ ‫ﻣﺪﺭﺱ‪ :‬ﻣﻬﺪﯼ ﺩﻫﻘﺎﻥ‬

‫ﻣﺜﺎﻝ ‪۲.۴۰‬‬

‫ﺣﻞ ﮐﻨﯿﺪ‪.‬‬ ‫ﺩﺳﺘﮕﺎﻩ ﺩﺍﺩﻩ ﺷﺪﻩ ﺭﺍ ﺑﺎ ﺭﻭﺵ ﺗﺠﺰﯾﻪ ﭼﻮﻟﺴ‬

‫‪‬‬
‫= ‪ ۹x۱ + ۳x۲ + ۶x۳‬‬ ‫‪۳‬‬
‫‪۳x۱ + ۱۰x۲ + ۵x۳ = −۵‬‬
‫‪‬‬
‫‪۶x۱ + ۵x۲ + ۲۱x۳ = ۱۶‬‬

‫ﺣﻞ‪ :‬ﺩﺍﺭﯾﻢ‪:‬‬
‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪ ‬‬
‫‪۹ ۳ ۶‬‬ ‫‪۳‬‬
‫‪A = ۳ ۱۰ ۵ , b = −۵‬‬
‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫‪۶ ۵ ۲۱‬‬ ‫‪۱۶‬‬

‫ﻣﺎﺗﺮﯾﺲ ‪ A‬ﺑﻪ ﺻﻮﺭﺕ ﺯﯾﺮ ﺍﺳﺖ)ﻧﺸﺎﻥ ﺩﻫﯿﺪ(‬ ‫ﺗﺠﺰﯾﻪ ﭼﻮﻟﺴ‬

‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫‪۳‬‬ ‫‪۰ ۰‬‬
‫‪A = LLT , L = ۱‬‬ ‫‪۳ ۰‬‬
‫‪۲‬‬ ‫‪۱ ۴‬‬

‫ﺩﺍﺭﯾﻢ‪:‬‬

‫‪‬‬ ‫‪   ‬‬ ‫‪‬‬

‫‪۳ ۰ ۰‬‬ ‫‪y۱‬‬ ‫‪۳‬‬ ‫‪ y۱ = ۱‬‬
‫‪LY = b → ۱ ۳ ۰ y۲  = −۵ → y۲ = −۲‬‬
‫‪‬‬
‫‪۲ ۱ ۴‬‬ ‫‪y۳‬‬ ‫‪۱۶‬‬ ‫‪y۳ = ۴‬‬
‫‪‬‬ ‫‪   ‬‬ ‫‪‬‬
‫‪۳ ۱ ۲‬‬ ‫‪x۱‬‬ ‫‪۱‬‬ ‫‪ x۱ = ۰‬‬
‫‪LT X = Y → ۰ ۳ ۱ x۲  = −۲ → x۲ = −۱‬‬
‫‪‬‬
‫‪۰ ۰ ۴‬‬ ‫‪x۳‬‬ ‫‪۴‬‬ ‫‪x۳ = ۱‬‬

‫ﺩﺭ ﻣﺘﻠﺐ‬ ‫ﺣﻞ ﺩﺳﺘﮕﺎﻩ ﺑﺎ ﺗﺠﺰﯾﻪ ﭼﻮﻟﺴ‬

‫‪1‬‬ ‫]‪>> A=[9 3 6;3 10 5;6 5 21‬‬
‫‪2‬‬ ‫= ‪A‬‬
‫‪3‬‬ ‫‪9 3 6‬‬
‫‪4‬‬ ‫‪3 10 5‬‬
‫‪5‬‬ ‫‪6 5 21‬‬
‫‪6‬‬ ‫]‪>> b=[3; -5;16‬‬
‫‪7‬‬ ‫= ‪b‬‬
‫‪8‬‬ ‫‪3‬‬
‫‪9‬‬ ‫‪-5‬‬
‫‪10‬‬ ‫‪16‬‬
‫‪11‬‬ ‫')‪>> L=chol(A‬‬
‫‪12‬‬ ‫= ‪L‬‬
‫‪13‬‬ ‫‪3 0 0‬‬
‫‪14‬‬ ‫‪1 3 0‬‬
‫‪15‬‬ ‫‪2 1 4‬‬
‫‪16‬‬ ‫)‪>> Y= linsolve (L,b‬‬
‫‪17‬‬ ‫= ‪Y‬‬
‫‪18‬‬ ‫‪1‬‬
‫‪19‬‬ ‫‪-2‬‬
‫‪20‬‬ ‫‪4‬‬
‫‪21‬‬ ‫)‪>> X= linsolve (L',Y‬‬

‫‪۶۷‬‬
 ‫)ﺩﺍﻧﺸ ﺪﻩ ﺭﯾﺎﺿ ﻭ ﻋﻠﻮﻡ ﮐﺎﻣﭙﯿﻮﺗﺮ(‬ ‫ﺗﻬﺮﺍﻥ(‬ ‫ﺩﺍﻧﺸ ﺎﻩ ﺻﻨﻌﺘ ﺍﻣﯿﺮﮐﺒﯿﺮ )ﭘﻠ ﺗﮑﻨﯿ‬
‫ﺗﺮﻡ ﺩﻭﻡ ‪۱۴۰۲−۱۴۰۳‬‬ ‫ﺟﺒﺮﺧﻄ ﻋﺪﺩﯼ‬
‫ﻓﺼﻞ ﺩﻭﻡ‬ ‫ﻣﺪﺭﺱ‪ :‬ﻣﻬﺪﯼ ﺩﻫﻘﺎﻥ‬

‫‪22‬‬ ‫= ‪X‬‬
‫‪23‬‬ ‫‪0‬‬
‫‪24‬‬ ‫‪-1‬‬
‫‪25‬‬ ‫‪1‬‬

‫‪ ۱۳‬ﺩﺳﺘﮕﺎەﻫﺎﯼ ﺗﹸﻨﹸﮏ‬
‫ﺗﻮﺟﻪ ﮐﻨﯿﺪ ﺩﺭ ﻣﺴﺎﺋﻞ ﺟﺒﺮﺧﻄ ‪ ،‬ﻣﺎﺗﺮﯾﺲﻫﺎﯼ ﺗﻨﮏ )‪ (Sparse‬ﻣﻮﺭﺩ ﻋﻼﻗﻪ ﻣﺎ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﺍﯾﻦﮔﻮﻧﻪ ﻣﺎﺗﺮﯾﺲﻫﺎ‪ ،‬ﻣﺎﺗﺮﯾﺲﻫﺎﯾﯽ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﺑﯿﺸﺘﺮ‬
‫ﻋﻨﺎﺻﺮﺷﺎﻥ ﺻﻔﺮ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺍﮔﺮ ﺍﻋﻀﺎﯼ ﻏﯿﺮ ﺻﻔﺮ ﻣﺎﺗﺮﯾﺲ ﺑﻪ ﻃﻮﺭ ﻣﻨﻈﻤ ﺣﻮﻝ ﻗﻄﺮ ﻣﺘﺮﺍﮐﻢ ﮔﺮﺩﻧﺪ ﺁﻧﮕﺎﻩ ﺑﻪ ﺁﻥﻫﺎ ﻣﺎﺗﺮﯾﺲ ﻧﻮﺍﺭﯼ )‪Banded‬‬
‫‪ (Matrix‬ﻣ ﮔﻮﯾﻨﺪ‪ .‬ﺍﻟﺒﺘﻪ ﺗﻌﺪﺍﺩ ﻧﻮﺍﺭﻫﺎﯼ ﻏﯿﺮ ﺻﻔﺮ ﺭﺍ ﻋﺮﺽ ﻧﻮﺍﺭ ﻣ ﮔﻮﯾﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻣﺎﺗﺮﯾﺲ ﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﻋﺮﺽ ﻧﻮﺍﺭ ﺁﻥﻫﺎ ‪ ۱‬ﻭ ‪ ۳‬ﻭ ‪ ۵‬ﺑﺎﺷﺪ ﻫﻤﺎﻥ ‪ Tridiagonal ،Diagonal‬ﻭ ‪ Pentadiagonal‬ﻫﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺗﻮﺟﻪ ﮐﻨﯿﺪ ﮐﺎﺭ ﺑﺎ ﻣﺎﺗﺮﯾﺲﻫﺎﯼ ﺗﻨﮏ ﺭﺍﺣﺖﺗﺮ ﺍﺳﺖ ﻭﻟ ﻧﮑﺘەﺍﯼ ﮐﻪ ﺑﺎﯾﺪ ﺭﻋﺎﯾﺖ ﮐﺮﺩ ﺍﯾﻦ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﺩﺭ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﻧﻮﯾﺴ ﺩﺭﻣﻮﺭﺩ ﺍﯾﻦ ﻣﺎﺗﺮﯾﺲﻫﺎ‬
‫ﺍﺯ ﻋﻤﻠﯿﺎﺕ ﻏﯿﺮﺿﺮﻭﺭﯼ ﻣﺜﻞ ﺟﻤﻊ ﯾﺎ ﺿﺮﺏ ﮐﺮﺩﻥ ﺩﺭﺍﯾەﻫﺎﯼ ﺻﻔﺮ ﺁﻥ ﺟﻠﻮﮔﯿﺮﯼ ﺷﻮﺩ‪ .‬ﺩﺭﻣﻮﺭﺩ ﺣﻞ ﺩﺳﺘﮕﺎﻩ ﺑﺎ ﻣﺎﺗﺮﯾﺲ ﺿﺮﺍﯾﺐ ﺳەﻗﻄﺮﯼ‪ ،‬ﯾ‬
‫ﻣﺤﻘﻖ ﺑﻪ ﻧﺎﻡ ﺗﻮﻣﺎﺱ ﺍﻟ ﻮﺭﯾﺘﻤ ﺍﺭﺍﺋﻪ ﺩﺍﺩ )‪ (Thomas algorithm‬ﮐﻪ ﺯﻣﺎﻥ ﺍﺟﺮﺍﯼ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ )‪ O(n‬ﺍﺳﺖ‪.‬‬
‫‪‬‬ ‫‪ ‬‬ ‫‪ ‬‬ ‫‪‬‬
‫‪۰‬‬ ‫‪۰‬‬ ‫‪۰‬‬
‫‪‬‬ ‫‪ ‬‬ ‫‪ ‬‬ ‫‪‬‬
‫‪‬‬ ‫‪ ‬‬ ‫‪ ‬‬ ‫‪‬‬
‫‪‬‬ ‫‪ ‬‬ ‫‪ ‬‬ ‫‪‬‬
‫‪‬‬ ‫‪ ‬‬ ‫‪ ‬‬ ‫‪‬‬
‫‪‬‬ ‫‪ ‬‬ ‫‪ ‬‬ ‫‪‬‬
‫‪۰‬‬ ‫‪۰‬‬ ‫‪۰‬‬
‫‪Diagonal‬‬ ‫‪Tri-Diagonal‬‬ ‫‪Penta-Diagonal‬‬

‫ﺍﻟ ﻮﺭﯾﺘﻢ ﺗﻮﻣﺎﺱ‬ ‫‪۱.۱۳‬‬

‫ﺣﺠﻢ ﻋﻤﻠﯿﺎﺕ ﺭﻭﺵ ﺣﺬﻓ ﮔﺎﻭﺱ ﺑﺮﺍﯼ ﯾ ﻣﺎﺗﺮﯾﺲ ‪ n × n‬ﺑﺎ ﻧﺮﺥ ‪ n۳‬ﺭﺷﺪ ﺧﻮﺍﻫﺪ ﮐﺮﺩ ﮐﻪ ﺩﺭ ﻋﻤﻞ ﺑﺮﺍﯼ ﻭﻗﺘ ﮐﻪ ‪ n‬ﺑﺰﺭﮒ ﺍﺳﺖ ﺍﺯ ﮐﺎﺭﺍﯾﯽ‬
‫ﺁﻥ ﺑﻪ ﺷﺪﺕ ﻣ ﮐﺎﻫﺪ‪ .‬ﺑﻌﻼﻭﻩ ﺩﺭ ﺑﯿﻦ ﺩﺳﺘﮕﺎەﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﺍﺯ ﻣﺴﺎﺋﻞ ﮐﺎﺭﺑﺮﺩﯼ ﻧﺸﺄﺕ ﻣ ﮔﯿﺮﻧﺪ ﺩﺳﺘﮕﺎەﻫﺎ ﺑﺎ ﻣﺎﺗﺮﯾﺲ ﺿﺮﺍﯾﺐ ‪ ۳‬ﻗﻄﺮﯼ ﺑﻪ ﺷﺪﺕ ﻣﻮﺭﺩ‬
‫ﺗﻮﺟﻪ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫‪b۱ c ۱‬‬ ‫‪۰ ...‬‬ ‫‪۰‬‬
‫‪‬‬ ‫‪.. ‬‬
‫‪ a ۲ b۲ c ۲ . . .‬‬ ‫‪. ‬‬
‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫‪ ۰ ... ... ...‬‬ ‫‪۰ ‬‬ ‫‪X=f‬‬ ‫)‪(۱۶‬‬
‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫‪ .. . . . . . .‬‬ ‫‪‬‬
‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪. cn−۱ ‬‬
‫‪۰ . . . ۰ an‬‬ ‫‪bn‬‬

‫ﺑﺮﺍﯼ ﻫﻤﺎﻫﻨﮕ ﺑﯿﺸﺘﺮ ﻧﻤﺎﺩﻫﺎ ‪ a۱ = ۰‬ﻭ ‪ cn = ۰‬ﻓﺮﺽ ﻣ ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﺗﻮﺟﻪ ﮐﻨﯿﺪ ﮐﻪ ﻣﺎﺗﺮﯾﺲ ﺿﺮﺍﯾﺐ ﺩﺳﺘﮕﺎﻩ ﻓﻮﻕ ﺗﻮﺳﻂ ﺳﻪ ﺑﺮﺩﺍﺭ‬

‫‪a = [a۲ , a۳ , . . . , an ],‬‬ ‫‪b = [b۱ , b۲ , . . . , bn ],‬‬ ‫] ‪c = [c۱ , c۲ , . . . , cn−۱‬‬

‫ﻣﺸﺨﺺ ﺷﺪﻩ ﻭ ﺫﺧﯿﺮﻩ ﻣ ﮔﺮﺩﺩ‪ .‬ﻭﺍﺿﺢ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ‪ a‬ﺍﺯ ‪ n − ۱‬ﺩﺭﺍﯾﻪ‪ b ،‬ﺍﺯ ‪ n‬ﺩﺭﺍﯾﻪ ﻭ ‪ c‬ﺍﺯ ‪ n − ۱‬ﺩﺭﺍﯾﻪ ﺗﺸ ﯿﻞ ﺷﺪﻩ ﺍﺳﺖ ﻟﺬﺍ ﮐﻞ ﻣﺎﺗﺮﯾﺲ ﺩﺍﺭﺍﯼ‬

‫‪(n − ۱) + (n) + (n − ۱) = ۳n − ۲‬‬

‫ﺩﺭﺍﯾﻪ ﺍﺳﺖ‪.‬‬

‫ﺗﺬﮐﺮ ‪۲.۲‬‬

‫ﺑﺮﺩﺍﺭ ﺳﻤﺖ ﺭﺍﺳﺖ ﺭﺍ ﺑﺎ ‪ f‬ﻧﻤﺎﯾﺶ ﺩﺍﺩەﺍﯾﻢ ﺗﺎ ﺑﺎ ﺩﺭﺍﯾەﻫﺎﯼ ‪ b۱ , b۲ , . . . , bn‬ﺍﺷﺘﺒﺎﻩ ﻧﮕﺮﺩﺩ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮﺍﯾﻦ ‪ f‬ﺑﻪ ﺻﻮﺭﺕ ﺯﯾﺮ ﺩﺭ ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻪ‬

‫‪۶۸‬‬
‫)ﺩﺍﻧﺸ ﺪﻩ ﺭﯾﺎﺿ ﻭ ﻋﻠﻮﻡ ﮐﺎﻣﭙﯿﻮﺗﺮ(‬ ‫ﺗﻬﺮﺍﻥ(‬ ‫ﺩﺍﻧﺸ ﺎﻩ ﺻﻨﻌﺘ ﺍﻣﯿﺮﮐﺒﯿﺮ )ﭘﻠ ﺗﮑﻨﯿ‬
‫ﺗﺮﻡ ﺩﻭﻡ ‪۱۴۰۲−۱۴۰۳‬‬ ‫ﺟﺒﺮﺧﻄ ﻋﺪﺩﯼ‬
‫ﻓﺼﻞ ﺩﻭﻡ‬ ‫ﻣﺪﺭﺱ‪ :‬ﻣﻬﺪﯼ ﺩﻫﻘﺎﻥ‬

‫ﻣ ﺷﻮﺩ‪:‬‬
‫‪f = [f۱ , f۲ , . . . , fn ]T‬‬

‫ﺣﻞ ﺩﺳﺘﮕﺎﻩ ﻣﻌﺎﺩﻻﺕ ﺧﻄ )‪ (۱۶‬ﺑﻪ ﻃﻮﺭ ﻣﺴﺘﻘﯿﻢ ﺑﺎ ﺭﻭﺵ ﺣﺬﻓ ﮔﺎﻭﺱ ﻣﻌﻤﻮﻟ ﺩﺍﺭﺍﯼ ﭘﯿﭽﯿﺪﮔ ﻣﺤﺎﺳﺒﺎﺗ ) ‪ O(n۳‬ﺍﺳﺖ‪ .‬ﺍﻣﺎ ﻫﻤﺎﻧﻄﻮﺭ‬
‫ﮐﻪ ﻣ ﺑﯿﻨﯿﻢ ﺍﺯ ‪ n۲‬ﺩﺭﺍﯾەﯼ ﻣﺎﺗﺮﯾﺲ ﺗﻨﻬﺎ ﺩﺭ ﺣﺎﻟﺖ ﮐﻠ ‪ ۳n − ۲‬ﺩﺭﺍﯾﻪ ﻧﺎﺻﻔﺮ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﻭ ﺍﯾﻦ ﯾﻌﻨ ‪ n۲ − ۳n + ۲‬ﺩﺭﺍﯾﻪ ﺻﻔﺮ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺑﺮﺍﯼ ﻣﺜﺎﻝ ﻓﺮﺽ ﮐﻨﯿﺪ ‪ n = ۱۰۰‬ﺑﺎﺷﺪ ﺁﻧﮕﺎﻩ ﻣﺎﺗﺮﯾﺲ ﺳەﻗﻄﺮﯼ ﻓﻮﻕ ﺣﺪﺍﮐﺜﺮ ‪ ۲۹۸‬ﺩﺭﺍﯾﻪ ﻧﺎﺻﻔﺮ ﺩﺍﺭﺩ ﮐﻪ ﺑﺎﯾﺪ ﺫﺧﯿﺮﻩ ﮔﺮﺩﻧﺪ ﻭ ﺑﻪ ﺗﻌﺪﺍﺩ‬
‫‪ n۲ − ۳n + ۲ = ۱۰۰۰۰ − ۲۹۸ = ۹۷۰۲‬ﺩﺭﺍﯾﻪ ﺻﻔﺮ ﺩﺍﺭﺩ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮﺍﯾﻦ ﺩﺭ ﻋﻤﻞ ﻭﺍﻗﻌﺎﹰ ﻧﯿﺎﺯ ﺍﺳﺖ ﺩﺭ ﺭﻭﻧﺪ ﺣﺬﻓ ﮔﺎﻭﺱ ﺑﺎ ﺍﯾﻦ ﻫﻤﻪ ﺩﺭﺍﯾﻪ ﺻﻔﺮ‬
‫ﺍﻋﻤﺎﻝ ﺣﺴﺎﺑﯽ ﺿﺮﺏ ﻭ ﺗﻘﺴﯿﻢ ﻭ ﺟﻤﻊ ﺍﻧﺠﺎﻡ ﺷﻮﺩ؟ ﺩﺭﻭﺍﻗﻊ ﺍﻟ ﻮﺭﯾﺘﻢ ﺗﻮﻣﺎﺱ ﻗﺼﺪ ﺩﺍﺭﺩ ﺍﺯ ﺭﻭﺵ ﺣﺬﻓ ﮔﺎﻭﺱ ﺑﺮﺍﯼ ﺣﻞ ﯾ ﺩﺳﺘﮕﺎﻩ ﺳەﻗﻄﺮﯼ‬
‫ﺑﻪ ﻃﻮﺭ ﺑﻬﯿﻨﻪ ﺍﺳﺘﻔﺎﺩﻩ ﮐﻨﺪ ﺗﺎ ﭘﯿﭽﯿﺪﮔ ﻣﺤﺎﺳﺒﺎﺗ ﺣﺬﻓ ﮔﺎﻭﺱ ﺭﺍ )‪ O(n‬ﻧﮕﻪ ﺩﺍﺭﺩ‪.‬‬
‫ﮐﻠﯿﺪ ﺍﺳﺎﺳ ﺍﻟ ﻮﺭﯾﺘﻢ ﺗﻮﻣﺎﺱ ﻗﻀﯿەﯼ ﺍﺳﺎﺳ ﺯﯾﺮ ﺍﺳﺖ‪.‬‬

‫ﻗﻀﯿﻪ ‪۲.۱۲‬‬

‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫ﻓﺮﺽ ﮐﻨﯿﺪ ﻣﺎﺗﺮﯾﺲ ‪ ۳‬ﻗﻄﺮﯼ‬

‫‪b۱‬‬ ‫‪c۱‬‬ ‫‪۰‬‬ ‫‪...‬‬ ‫‪۰‬‬
‫‪‬‬ ‫‪..‬‬ ‫‪.. ‬‬
‫‪a۲‬‬ ‫‪b۲‬‬ ‫‪c۲‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪. ‬‬
‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫‪‬‬ ‫‪..‬‬ ‫‪.. ..‬‬ ‫‪‬‬
‫‪A=۰‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪۰ ‬‬
‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫‪ ..‬‬ ‫‪..‬‬ ‫‪.. ..‬‬ ‫‪‬‬
‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪cn−۱ ‬‬
‫‪۰‬‬ ‫‪...‬‬ ‫‪۰ an‬‬ ‫‪bn n×n‬‬

‫ﺩﺍﺭﺍﯼ ﺗﺠﺰﯾەﯼ ‪ LU‬ﺩﻭﻟﯿﺘﻞ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺁﻧﮕﺎﻩ ﻣﺎﺗﺮﯾﺲﻫﺎﯼ ‪ L‬ﻭ ‪ U‬ﺑﻪ ﺻﻮﺭﺕ ﺩﻭ ﻗﻄﺮﯼ ﺯﯾﺮ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪:‬‬
‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫‪۱‬‬ ‫‪۰‬‬ ‫‪۰ ... ۰‬‬ ‫‪α۱ c۱‬‬ ‫‪۰ ...‬‬ ‫‪۰‬‬
‫‪‬‬ ‫‪.. ‬‬
‫‪‬‬
‫‪β۲‬‬ ‫‪..‬‬ ‫‪.‬‬
‫‪. .. ‬‬ ‫‪ ۰ α۲ c۲ . . .‬‬ ‫‪. ‬‬
‫‪‬‬ ‫‪۱‬‬ ‫‪۰‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫‪‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪‬‬
‫‪L=‬‬
‫‪۰‬‬ ‫‪β۳ ۱‬‬ ‫‪۰ ۰‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪,‬‬ ‫‪U‬‬ ‫=‬ ‫‪‬‬ ‫‪۰‬‬ ‫‪۰‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪۰ ‬‬
‫‪ ..‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫‪.‬‬ ‫‪.. .. ..‬‬ ‫‪ .. . .‬‬ ‫‪..‬‬ ‫‪‬‬
‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪. ۰‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪. ۰‬‬ ‫‪. cn−۱ ‬‬
‫‪۰‬‬ ‫‪. . . ۰ βn ۱‬‬ ‫‪۰ ... ۰‬‬ ‫‪۰‬‬ ‫‪αn‬‬

‫ﮐﻪ ﺩﺭ ﺁﻥ ‪ αi‬ﻭ ‪ βi‬ﺑﺮ ﺣﺴﺐ ‪ ci ، bi ،ai‬ﻗﺎﺑﻞ ﺑﯿﺎﻥﺍﻧﺪ‪.‬‬

‫ﻣﺎﺗﺮﯾﺲ ‪ ۳ × ۳‬ﺷﺮﻭﻉ ﻣ ﮐﻨﯿﻢ‪.‬‬ ‫ﻗﺒﻞ ﺍﺯ ﺁﻥﮐﻪ ﻣﻘﺎﺩﯾﺮ ‪ αi‬ﻭ ‪ βi‬ﺭﺍ ﺩﺭ ﺣﺎﻟﺖ ﮐﻠ ﻣﺸﺨﺺ ﮐﻨﯿﻢ ﺍﺯ ﯾ‬
‫ﺑﺮﺍﯼ ‪ n = ۳‬ﺩﺍﺭﯾﻢ‪:‬‬
‫‪‬‬ ‫‪ ‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪ ‬‬ ‫‪‬‬
‫‪b۱ c ۱ ۰‬‬ ‫‪۱ ۰ ۰‬‬ ‫‪α۱ c۱ ۰‬‬ ‫‪α۱‬‬ ‫‪c۱‬‬ ‫‪۰‬‬
‫‪A =  a ۲ b۲ c ۲  =  β ۲ ۱ ۰   ۰ α ۲ c ۲  =  β ۲ α ۱ β ۲ c ۱ + α ۲‬‬ ‫‪c۲‬‬ ‫‪‬‬
‫‪۰ a ۳ b۳‬‬ ‫‪۰ β۳ ۱‬‬ ‫‪۰ ۰ α۳‬‬ ‫‪۰‬‬ ‫‪β۳ α۲‬‬ ‫‪β۳ c ۲ + α۳‬‬

‫ﺑﻨﺎﺑﺮﺍﯾﻦ ﻃﺒﻖ ﺗﺴﺎﻭﯼ ﻣ ﺑﺎﯾﺴﺖ‪:‬‬

‫‪ : α۱ = b۱ ,‬ﺳﻄﺮ ﺍﻭﻝ‬ ‫‪c ۱ = c۱ ,‬‬ ‫‪۰=۰‬‬

‫‪ : β۲ α۱ = a۲ ,‬ﺳﻄﺮ ﺩﻭﻡ‬ ‫‪β ۲ c ۱ + α ۲ = b۲‬‬ ‫‪, c ۲ = c۲‬‬
‫‪ : ۰ = ۰,‬ﺳﻄﺮ ﺳﻮﻡ‬ ‫‪β ۳ α۲ = a۳‬‬ ‫‪, β ۳ c ۲ + α ۳ = b۳‬‬

‫ﺍﺯ ﻣﻌﺎﺩﻻﺕ ﻓﻮﻕ ﺗﻨﻬﺎ ﻣﻌﺎﺩﻻﺕ ﺯﯾﺮ ﻧﺘﯿﺠﻪ ﺟﺪﯾﺪﯼ ﺩﺭ ﭘﯽ ﺩﺍﺭﻧﺪ‪:‬‬

‫‪α ۱ = b۱‬‬
‫‪β۲ α ۱ = a۲ ,‬‬ ‫‪β ۲ c ۱ + α ۲ = b۲‬‬
‫‪β۳ α ۲ = a۳ ,‬‬ ‫‪β ۳ c ۲ + α ۳ = b۳‬‬

‫‪۶۹‬‬
‫)ﺩﺍﻧﺸ ﺪﻩ ﺭﯾﺎﺿ ﻭ ﻋﻠﻮﻡ ﮐﺎﻣﭙﯿﻮﺗﺮ(‬ ‫ﺗﻬﺮﺍﻥ(‬ ‫ﺩﺍﻧﺸ ﺎﻩ ﺻﻨﻌﺘ ﺍﻣﯿﺮﮐﺒﯿﺮ )ﭘﻠ ﺗﮑﻨﯿ‬
‫ﺗﺮﻡ ﺩﻭﻡ ‪۱۴۰۲−۱۴۰۳‬‬ ‫ﺟﺒﺮﺧﻄ ﻋﺪﺩﯼ‬
‫ﻓﺼﻞ ﺩﻭﻡ‬ ‫ﻣﺪﺭﺱ‪ :‬ﻣﻬﺪﯼ ﺩﻫﻘﺎﻥ‬

‫ﺳﭙﺲ ﺍﺯ ﻣﻌﺎﺩﻻﺕ ﻓﻮﻕ ﺩﺍﺭﯾﻢ‪:‬‬

‫‪‬‬ ‫‪a۲‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬ ‫‪α ۱ = b۱ ,‬‬ ‫= ‪β۲‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬ ‫‪α۱‬‬
‫‪a۳‬‬
‫= ‪α ۲ = b۲ − β ۲ c ۱ , β ۳‬‬ ‫)‪(۱۷‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬ ‫‪α‬‬ ‫‪۲‬‬
‫‪‬‬
‫‪α = b − β c‬‬
‫‪۳‬‬ ‫‪۳‬‬ ‫‪۳ ۲‬‬

‫ﻣﺠﻬﻮﻻﺕ ﮐﺎﻣﻞ ﻣﺸﺨﺺ ﻣ ﮔﺮﺩﻧﺪ ﭼﻮﻥ‬ ‫ﺑﺪﯾﻦ ﺗﺮﺗﯿﺐ ﻫﻤ‬

‫) ‪det(A) = det(LU ) = det(L)det(U‬‬

‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫ﻭ‬

‫! ‪۱ ۰ ۰‬‬
‫‪det(L) = det β۱ ۱ ۰ = ۱ × ۱ × ۱ = ۱‬‬
‫‪۰ β۳ ۱‬‬
‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫! ‪α۱ c۱ ۰‬‬
‫‪det(U ) = det  ۰ α۲ c۲  = α۱ α۲ α۳‬‬
‫‪۰ ۰ α۳‬‬
‫)ﺗﻮﺟﻪ ﮐﻨﯿﺪ ﺩﺗﺮﻣﯿﻨﺎﻥ ﻫﺮ ﻣﺎﺗﺮﯾﺲ ﻣﺜﻠﺜ )ﺑﺎﻻ ﯾﺎ ﭘﺎﯾﯿﻦ( ﺑﺮﺍﺑﺮ ﺣﺎﺻﻠﻀﺮﺏ ﺍﻋﻀﺎﯼ ﺭﻭﯼ ﻗﻄﺮ ﺍﺻﻠ ﺍﺳﺖ‪(.‬‬
‫ﭘﺲ‪:‬‬
‫‪det(A) = α۱ α۲ α۳‬‬
‫ﻭ ﺍﮔﺮ ‪ A‬ﻭﺍﺭﻭﻥﭘﺬﯾﺮ ﻓﺮﺽ ﺷﻮﺩ ﺑﺎﯾﺪ ‪ α۲ ̸= ۰ ،α۱ ̸= ۰‬ﻭ ‪ α۳ ̸= ۰‬ﻭ ﻟﺬﺍ ‪ β۳‬ﻭ ‪ β۲‬ﺩﺭ ﺭﺍﺑﻄﻪ )‪ (۱۷‬ﻗﺎﺑﻞ ﺗﻌﺮﯾﻒ ﺍﻧﺪ‪.‬‬

‫ﻣﺜﺎﻝ ‪۲.۴۱‬‬

‫ﺗﺠﺰﯾﻪ ‪ LU‬ﻣﺎﺗﺮﯾﺲ ‪ ۳‬ﻗﻄﺮﯼ ﺩﺍﺩﻩ ﺷﺪﻩ ﺭﺍ ﺑﯿﺎﺑﯿﺪ‪.‬‬

‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫‪۲‬‬ ‫‪۱‬‬ ‫‪۰‬‬ ‫‪ a۲ = ۱۰, a۳ = −۴۲‬‬
‫‪A = ۱۰ ۱۱‬‬ ‫‪۳  → b۱ = ۲, b۲ = ۱۱, b۳ = −۱۳‬‬
‫‪‬‬
‫‪۰ −۴۲ −۱۳‬‬ ‫‪c۱ = ۱, c۲ = ۳‬‬

‫ﺣﻞ‪ :‬ﻣﻄﺎﺑﻖ ﺭﻭﺍﺑﻂ ﺍﺳﺘﺨﺮﺍﺝ ﺷﺪﻩ ﺩﺍﺭﯾﻢ‪:‬‬

‫‪a۲‬‬ ‫‪۱۰‬‬
‫‪α۱ = b۱ = ۲,‬‬ ‫= ‪β۲‬‬ ‫=‬ ‫‪=۵‬‬
‫‪α۱‬‬ ‫‪۲‬‬
‫‪a۳‬‬ ‫‪−۴۲‬‬
‫‪α۲ = b۲ − β۲ c۱ = ۱۱ − ۵ × ۱ = ۱۱ − ۵ = ۶,‬‬ ‫= ‪β۳‬‬ ‫=‬ ‫‪= −۷‬‬
‫‪α۲‬‬ ‫‪۶‬‬
‫‪α۳ = b۳ − β۳ c۲ = −۱۳ − (−۷)(۳) = −۱۳ + ۲۱ = ۸‬‬

‫ﻟﺬﺍ‬
‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫‪۱ ۰ ۰‬‬ ‫‪۱ ۰ ۰‬‬ ‫‪α۱ c۱ ۰‬‬ ‫‪۲ ۱ ۰‬‬
‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫‪L = β ۲ ۱ ۰ = ۵ ۱ ۰ ,‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫‪U = ۰ α ۲ c ۲ = ۰ ۶ ۳‬‬
‫‪۰ β۳ ۱‬‬ ‫‪۰ −۷ ۱‬‬ ‫‪۰ ۰ α۳‬‬ ‫‪۰ ۰ ۸‬‬

‫ﺍﮐﻨﻮﻥ ﺩﺭ ﺣﺎﻟﺖ ﮐﻠ ﺩﺍﺭﯾﻢ‪:‬‬

‫‪۷۰‬‬
‫)ﺩﺍﻧﺸ ﺪﻩ ﺭﯾﺎﺿ ﻭ ﻋﻠﻮﻡ ﮐﺎﻣﭙﯿﻮﺗﺮ(‬ ‫ﺗﻬﺮﺍﻥ(‬ ‫ﺩﺍﻧﺸ ﺎﻩ ﺻﻨﻌﺘ ﺍﻣﯿﺮﮐﺒﯿﺮ )ﭘﻠ ﺗﮑﻨﯿ‬
‫ﺗﺮﻡ ﺩﻭﻡ ‪۱۴۰۲−۱۴۰۳‬‬ ‫ﺟﺒﺮﺧﻄ ﻋﺪﺩﯼ‬
‫ﻓﺼﻞ ﺩﻭﻡ‬ ‫ﻣﺪﺭﺱ‪ :‬ﻣﻬﺪﯼ ﺩﻫﻘﺎﻥ‬

‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬

‫‪b۱‬‬ ‫‪c۱‬‬ ‫‪۰‬‬ ‫‪...‬‬ ‫‪۰‬‬ ‫‪۱‬‬ ‫‪۰‬‬ ‫‪۰‬‬ ‫‪...‬‬ ‫‪۰ α۱ c۱‬‬ ‫‪۰‬‬ ‫‪...‬‬ ‫‪۰‬‬
‫‪‬‬ ‫‪..‬‬ ‫‪.. ‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪..‬‬ ‫‪..  ‬‬ ‫‪..‬‬ ‫‪.. ‬‬
‫‪a۲‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪‬‬
‫‪. ‬‬ ‫‪β۲ ۱‬‬ ‫‪ ۰ α۲‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪. ‬‬
‫‪‬‬ ‫‪b۲‬‬ ‫‪c۲‬‬
‫‪‬‬ ‫‪۰‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬‫‪‬‬
‫‪c۲‬‬ ‫‪‬‬
‫‪‬‬ ‫‪..‬‬ ‫‪.. ..‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪.. ..‬‬ ‫‪‬‬
‫‪A=۰‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪۰ ‬‬ ‫‪= LU = ‬‬
‫‪ ۰ β۳‬‬ ‫‪۱‬‬ ‫‪۰‬‬ ‫‪۰‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪۰‬‬ ‫‪۰‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪۰ ‬‬
‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪ .. . .‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫‪ ..‬‬ ‫‪..‬‬ ‫‪.. ..‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.. ..‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪ .. . .‬‬ ‫‪..‬‬ ‫‪‬‬
‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪cn−۱ ‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪۰ .‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪۰‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪cn−۱ ‬‬
‫‪۰‬‬ ‫‪...‬‬ ‫‪۰ an‬‬ ‫‪bn‬‬ ‫‪۰‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪۰ βn‬‬ ‫‪۱‬‬ ‫‪۰ ...‬‬ ‫‪۰‬‬ ‫‪۰‬‬ ‫‪αn‬‬

‫ﺍﮔﺮ ﺳﻄﺮ ﺍﻭﻝ ‪ LU‬ﺭﺍ ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﮐﻨﯿﻢ ﺩﺍﺭﯾﻢ‪:‬‬

‫]‪[α۱ , c۱ , ۰, . . . , ۰‬‬
‫ﻭ ﺑﺎ ﻣﻘﺎﯾﺴﻪ ﺁﻥ ﺑﺎ ﺳﻄﺮ ﺍﻭﻝ ‪ A‬ﺩﺍﺭﯾﻢ‪α۱ = b۱ :‬‬
‫ﺑﺎ ﻣﺤﺎﺳﺒەﯼ ﺳﻄﺮ ﺩﻭﻡ ‪ LU‬ﺩﺍﺭﯾﻢ‪:‬‬
‫]‪[β۲ α۱ , β۲ c۱ + α۲ , c۲ , ۰, . . . , ۰‬‬
‫ﻭ ﺑﺎ ﻣﻘﺎﯾﺴە ﺁﻥ ﺑﺎ ﺳﻄﺮ ﺩﻭﻡ ‪ A‬ﯾﻌﻨ‬
‫]‪[a۲ , b۲ , c۲ , ۰, . . . , ۰‬‬
‫ﺩﺍﺭﯾﻢ‪:‬‬
‫‪β۲ α۱ = a۲ ,‬‬ ‫‪β ۲ c ۱ + α ۲ = b۲‬‬
‫ﯾﺎ‬

‫‪a۲‬‬
‫= ‪β۲‬‬ ‫ﻭ‬ ‫‪α ۲ = b۲ − β ۲ c ۱‬‬
‫‪α۱‬‬

‫ﺑﺎ ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﺳﻄﺮ ﺳﻮﻡ ‪ LU‬ﺩﺍﺭﯾﻢ‪:‬‬

‫]‪[۰, β۳ α۲ , β۳ c۲ + α۳ , c۳ , ۰, . . . , ۰‬‬
‫ﻭ ﺑﺎ ﻣﻘﺎﯾﺴﻪ ﺁﻥ ﺑﺎ ﺳﻄﺮ ﺳﻮﻡ ‪ A‬ﯾﻌﻨ‬
‫]‪[۰, a۳ , b۳ , c۳ , ۰, . . . , ۰‬‬
‫ﺩﺍﺭﯾﻢ‪:‬‬
‫‪β۳ α۲ = a۳ ,‬‬ ‫‪β ۳ c ۲ + α ۳ = b۳‬‬
‫ﯾﺎ‬

‫‪a۳‬‬
‫= ‪β۳‬‬ ‫ﻭ‬ ‫‪α ۳ = b۳ − β ۳ c ۲‬‬
‫‪α۲‬‬

‫ﺑﺎ ﺍﺩﺍﻣﻪ ﺍﯾﻦ ﺭﻭﻧﺪ ﻭ ﻣﺤﺎﺳﺒەﯼ ﺳﻄﺮ ‪n − ۱‬ﺍﻡ ‪ LU‬ﺩﺍﺭﯾﻢ‪:‬‬

‫] ‪[۰, ۰, . . . , ۰, βn−۱ αn−۲ , βn−۱ cn−۲ + αn−۱ , cn−۱‬‬

‫ﻭ ﺑﺎ ﻣﻘﺎﯾﺴەﯼ ﺁﻥ ﺑﺎ ﺳﻄﺮ ‪n − ۱‬ﺍﻡ ﻣﺎﺗﺮﯾﺲ ‪ A‬ﯾﻌﻨ‬

‫] ‪[۰, ۰, . . . , ۰, an−۱ , bn−۱ , cn−۱‬‬

‫ﺩﺍﺭﯾﻢ‪:‬‬

‫‪βn−۱ αn−۲ = an−۱ ,‬‬ ‫‪βn−۱ cn−۲ + αn−۱ = bn−۱‬‬

‫ﯾﺎ‬

‫‪an−۱‬‬
‫= ‪βn−۱‬‬ ‫ﻭ‬ ‫‪αn−۱ = bn−۱ − βn−۱ cn−۲‬‬
‫‪αn−۲‬‬

‫‪۷۱‬‬
‫)ﺩﺍﻧﺸ ﺪﻩ ﺭﯾﺎﺿ ﻭ ﻋﻠﻮﻡ ﮐﺎﻣﭙﯿﻮﺗﺮ(‬ ‫ﺗﻬﺮﺍﻥ(‬ ‫ﺩﺍﻧﺸ ﺎﻩ ﺻﻨﻌﺘ ﺍﻣﯿﺮﮐﺒﯿﺮ )ﭘﻠ ﺗﮑﻨﯿ‬
‫ﺗﺮﻡ ﺩﻭﻡ ‪۱۴۰۲−۱۴۰۳‬‬ ‫ﺟﺒﺮﺧﻄ ﻋﺪﺩﯼ‬
‫ﻓﺼﻞ ﺩﻭﻡ‬ ‫ﻣﺪﺭﺱ‪ :‬ﻣﻬﺪﯼ ﺩﻫﻘﺎﻥ‬

‫ﻭ ﺩﺭ ﻧﻬﺎﯾﺖ ﺑﺎ ﻣﺤﺎﺳﺒەﯼ ﺳﻄﺮ ‪n‬ﺍﻡ ﻣﺎﺗﺮﯾﺲ ‪ LU‬ﺩﺍﺭﯾﻢ‪:‬‬

‫] ‪[۰, ۰, . . . , ۰, βn αn−۱ , βn cn−۱ + αn‬‬

‫ﻭ ﺑﺎ ﻣﻘﺎﯾﺴە ﺁﻥ ﺑﺎ ﺳﻄﺮ ‪n‬ﺍﻡ ﻣﺎﺗﺮﯾﺲ ‪ A‬ﯾﻌﻨ‬

‫] ‪[۰, ۰, . . . , ۰, an , bn‬‬
‫ﺩﺍﺭﯾﻢ‪:‬‬

‫‪βn αn−۱ = an ,‬‬ ‫‪βn cn−۱ + αn = bn‬‬

‫ﯾﺎ‬

‫‪an‬‬
‫= ‪βn‬‬ ‫ﻭ‬ ‫‪αn = bn − βn cn−۱‬‬
‫‪αn−۱‬‬

‫ﺩﺭ ﻧﺘﯿﺠﻪ ﻫﻤﻪ ﺩﺭﺍﯾەﻫﺎﯼ ﻣﺎﺗﺮﯾﺲﻫﺎﯼ ‪ L‬ﻭ ‪ U‬ﻣﺸﺨﺺ ﻣ ﮔﺮﺩﻧﺪ‪.‬‬

‫ﺗﻮﺟﻪ ‪۲.۲۱‬‬

‫ﺑﻨﺎ ﺑﻪ ﺁﻧﭽﻪ ﺍﻧﺠﺎﻡ ﺷﺪ ﻣ ﺗﻮﺍﻥ ﺩﯾﺪ ﮐﻪ ﺗﻤﺎﻣ ﺩﺭﺍﯾەﻫﺎﯼ ﺩﻭ ﻣﺎﺗﺮﯾﺲ ‪ L‬ﻭ ‪ U‬ﺩﺭ ﺗﺠﺰﯾﻪ ‪ LU‬ﻣﺎﺗﺮﯾﺲ ‪ ۳‬ﻗﻄﺮﯼ ‪ A‬ﺑﻪ ﺻﻮﺭﺕ ﺯﯾﺮ ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ‬
‫ﻣ ﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬
‫‪ai‬‬
‫= ‪α ۱ = b۱ , β i‬‬ ‫‪, αi = bi − βi ci−۱ , i = ۲, ۳, . . . , n‬‬
‫‪αi−۱‬‬

‫ﺍﮐﻨﻮﻥ ﺁﻣﺎﺩەﺍﯾﻢ ﺗﺎ ﺍﻟ ﻮﺭﯾﺘﻢ ﺗﻮﻣﺎﺱ ﺭﺍ ﺑﯿﺎﻥ ﮐﻨﯿﻢ‪ .‬ﺩﺭﻭﺍﻗﻊ ﺑﺎ ﻣﺸﺨﺺ ﺷﺪﻥ ﺗﺠﺰﯾﻪ ‪ LU‬ﻣﺎﺗﺮﯾﺲ ‪ A‬ﮐﺎﻓ ﺍﺳﺖ ﺑەﺟﺎﯼ ﺩﺳﺘﮕﺎﻩ ‪AX = f‬‬
‫ﺑﻪ ﺻﻮﺭﺕ ﺯﯾﺮ ﻋﻤﻞ ﮐﻨﯿﻢ‪:‬‬
‫‪LU X = f‬‬
‫ﺍﮔﺮ ‪ Y = U X‬ﻓﺮﺽ ﮐﻨﯿﻢ ﺩﺍﺭﯾﻢ‪:‬‬

‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫‪۱‬‬ ‫‪۰‬‬ ‫‪۰‬‬ ‫‪...‬‬ ‫‪۰    ‬‬
‫‪‬‬ ‫‪..‬‬ ‫‪..  y۱‬‬ ‫‪f۱‬‬
‫‪β۲ ۱‬‬ ‫‪۰‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬
‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪y‬‬ ‫‪  f۲ ‬‬
‫‪   ‬‬
‫‪۲‬‬
‫‪LY = f =⇒ ‬‬
‫‪ ۰ β۳‬‬ ‫‪۱‬‬ ‫‪۰‬‬ ‫‪۰‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪. = . ‬‬
‫‪ .. . .‬‬ ‫‪.. ..‬‬ ‫‪  ..   .. ‬‬
‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪۰ y n‬‬ ‫‪fn‬‬
‫‪۰ ...‬‬ ‫‪۰ βn‬‬ ‫‪۱‬‬

‫ﺍﯾﻦ ﺩﺳﺘﮕﺎﻩ ﺑﺎ ﺟﺎﯾ ﺬﺍﺭﯼ ﭘﯿﺸﺮﻭ ﺑﻪ ﺻﻮﺭﺕ ﺯﯾﺮ ﺣﻞ ﻣ ﺷﻮﺩ‪:‬‬

‫‪y۱ = f ۱ ,‬‬ ‫‪y۲ = f۲ − β۲ y۱ , . . . , yn = fn − βn yn−۱ .‬‬

‫ﺑﺎ ﺩﺍﺷﺘﻦ ‪ y۱ , y۲ , . . . , yn‬ﻣﺠﻬﻮﻻﺕ ‪ x۱ , x۲ , . . . , xn‬ﺑﻪ ﺻﻮﺭﺕ ﺯﯾﺮ ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﻣ ﺷﻮﻧﺪ‪:‬‬

‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫‪α۱‬‬ ‫‪c۱‬‬ ‫‪۰‬‬ ‫‪...‬‬ ‫‪۰‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪ ‬‬ ‫‪‬‬
‫‪‬‬ ‫‪x۱‬‬ ‫‪y۱‬‬
‫‪..‬‬ ‫‪.. ‬‬
‫‪۰‬‬ ‫‪α۲‬‬ ‫‪c۲‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪. ‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪ ‬‬ ‫‪‬‬
‫‪‬‬ ‫‪  x ۲   y۲ ‬‬
‫‪‬‬ ‫‪.. ..‬‬ ‫‪  ..   .. ‬‬
‫‪U X = Y =⇒  ۰‬‬ ‫‪۰‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪۰ ‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪=‬‬ ‫‪‬‬
‫‪‬‬ ‫‪ .   . ‬‬
‫‪ ..‬‬ ‫‪..‬‬ ‫‪..‬‬ ‫‪ x‬‬ ‫‪ yn−۱ ‬‬
‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪۰‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪cn−۱  n−۱‬‬
‫‪xn‬‬ ‫‪yn‬‬
‫‪۰‬‬ ‫‪...‬‬ ‫‪۰‬‬ ‫‪۰‬‬ ‫‪αn‬‬

‫‪۷۲‬‬
‫)ﺩﺍﻧﺸ ﺪﻩ ﺭﯾﺎﺿ ﻭ ﻋﻠﻮﻡ ﮐﺎﻣﭙﯿﻮﺗﺮ(‬ ‫ﺗﻬﺮﺍﻥ(‬ ‫ﺩﺍﻧﺸ ﺎﻩ ﺻﻨﻌﺘ ﺍﻣﯿﺮﮐﺒﯿﺮ )ﭘﻠ ﺗﮑﻨﯿ‬
‫ﺗﺮﻡ ﺩﻭﻡ ‪۱۴۰۲−۱۴۰۳‬‬ ‫ﺟﺒﺮﺧﻄ ﻋﺪﺩﯼ‬
‫ﻓﺼﻞ ﺩﻭﻡ‬ ‫ﻣﺪﺭﺱ‪ :‬ﻣﻬﺪﯼ ﺩﻫﻘﺎﻥ‬

‫ﺑﺎ ﺟﺎﯾ ﺬﺍﺭﯼ ﭘﺴﺮﻭ ﺩﺍﺭﯾﻢ‪:‬‬

‫‪yn‬‬ ‫‪yn−۱ − cn−۱ xn‬‬ ‫‪y۱ − c ۱ x ۲‬‬
‫= ‪xn‬‬ ‫‪,‬‬ ‫= ‪xn−۱‬‬ ‫‪,‬‬ ‫‪...,‬‬ ‫= ‪x۱‬‬
‫‪αn‬‬ ‫‪αn−۱‬‬ ‫‪α۱‬‬
‫ﺑﻨﺎﺑﺮﺍﯾﻦ ﺍﻟ ﻮﺭﯾﺘﻢ ﺗﻮﻣﺎﺱ ﺑﻪ ﺻﻮﺭﺕ ﺯﯾﺮ ﺣﺎﺻﻞ ﻣ ﮔﺮﺩﺩ‬
‫ﺍﻟ ﻮﺭﯾﺘﻢ ﺗﻮﻣﺎﺱ ﺑﺮﺍﯼ ﺣﻞ ﺩﺳﺘﮕﺎﻩ ﺳﻪ ﻗﻄﺮﯼ ‪AX = f‬‬
‫ﮔﺎﻡ )‪ :(۱‬ﺿﺮﺍﯾﺐ ‪ αi‬ﻭ ‪ βi‬ﺭﺍ ﺑﻪ ﺻﻮﺭﺕ ﺯﯾﺮ ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﮐﻨﯿﺪ‬
‫‪ai‬‬
‫‪α ۱ = b۱ ,‬‬ ‫= ‪βi‬‬ ‫‪,‬‬ ‫‪αi = bi − βi ci−۱ ,‬‬ ‫‪i = ۲, ۳, . . . , n‬‬
‫‪αi−۱‬‬
‫ﮔﺎﻡ )‪ :(۲‬ﻣﻘﺎﺩﯾﺮ ‪ yi‬ﺭﺍ ﺍﺯ ﺭﻭﺍﺑﻂ ﺯﯾﺮ ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﮐﻨﯿﺪ‬

‫‪y۱ = f ۱ ,‬‬ ‫‪yi = fi − βi yi−۱ ,‬‬ ‫‪i = ۲, ۳, . . . , n‬‬

‫ﮔﺎﻡ )‪ :(۳‬ﻣﻘﺎﺩﯾﺮ ‪ xi‬ﺭﺍ ﺍﺯ ﺭﻭﺍﺑﻂ ﺯﯾﺮ ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﮐﻨﯿﺪ‬

‫‪yn‬‬ ‫‪yi − ci xi+۱‬‬
‫= ‪xn‬‬ ‫‪,‬‬ ‫= ‪xi‬‬ ‫‪,‬‬ ‫‪i = n − ۱, n − ۲, . . . , ۱‬‬
‫‪αn‬‬ ‫‪αi‬‬

‫ﻣﺜﺎﻝ ‪۲.۴۲‬‬

‫ﺩﺳﺘﮕﺎﻩ ﺩﺍﺩﻩ ﺷﺪﻩ ﺭﺍ ﺑﺎ ﺍﻟ ﻮﺭﯾﺘﻢ ﺗﻮﻣﺎﺱ ﺣﻞ ﮐﻨﯿﺪ‪.‬‬

‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬ ‫‪۴x۱ − x۲ = ۱۳‬‬
‫‪‬‬
‫‪۱۶x۱ − x۲ + ۲x۳ = ۶۵‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬ ‫‪۱۵x‬‬ ‫‪۲ + ۸x۳ + ۵x۴ = ۶۶‬‬
‫‪‬‬
‫‪−۲x۳ + ۱۳x۴ = ۹‬‬

‫ﺣﻞ‪ :‬ﻭﺍﺿﺢ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﺎﺗﺮﯾﺲ ﺿﺮﺍﯾﺐ ‪ ۳‬ﻗﻄﺮﯼ ﺍﺳﺖ ﯾﻌﻨ‬

‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬‫‪‬‬

‫‪۴ −۱ ۰‬‬ ‫‪۰‬‬ ‫‪۱۳‬‬
‫‪۱۶ −۱ ۲‬‬ ‫‪۰‬‬ ‫‪۶۵‬‬
‫‪A=‬‬
‫‪ ۰ ۱۵ ۸‬‬
‫‪,‬‬ ‫‪f =‬‬ ‫‪‬‬
‫‪۵‬‬ ‫‪۶۶‬‬
‫‪۰‬‬ ‫‪۰ −۲ ۱۳‬‬ ‫‪۹‬‬
‫‪a۲ = ۱۶,‬‬ ‫‪a۳ = ۱۵,‬‬ ‫‪a۴ = −۲‬‬
‫‪b۱ = ۴,‬‬ ‫‪b۲ = −۱,‬‬ ‫‪b۳ = ۸,‬‬ ‫‪b۴ = ۱۳‬‬
‫‪c۱ = −۱,‬‬ ‫‪c۲ = ۲,‬‬ ‫‪c۳ = ۵‬‬

‫ﮔﺎﻡ)‪:(۱‬‬
‫‪ai‬‬
‫‪α۱ = b۱ = ۴,‬‬ ‫= ‪βi‬‬ ‫‪,‬‬ ‫‪αi = bi − βi ci−۱ ,‬‬ ‫‪i = ۲, ۳, ۴‬‬
‫‪αi−۱‬‬

‫‪۷۳‬‬
 (‫)ﺩﺍﻧﺸ ﺪﻩ ﺭﯾﺎﺿ ﻭ ﻋﻠﻮﻡ ﮐﺎﻣﭙﯿﻮﺗﺮ‬ (‫ﺗﻬﺮﺍﻥ‬ ‫ﺩﺍﻧﺸ ﺎﻩ ﺻﻨﻌﺘ ﺍﻣﯿﺮﮐﺒﯿﺮ )ﭘﻠ ﺗﮑﻨﯿ‬
۱۴۰۲−۱۴۰۳ ‫ﺗﺮﻡ ﺩﻭﻡ‬ ‫ﺟﺒﺮﺧﻄ ﻋﺪﺩﯼ‬
‫ﻓﺼﻞ ﺩﻭﻡ‬ ‫ ﻣﻬﺪﯼ ﺩﻫﻘﺎﻥ‬:‫ﻣﺪﺭﺱ‬

‫ﭘﺲ‬

 a۲ ۱۶
β۲ = = =۴
α۱ ۴
α = b − β c = −۱ + ۴ = ۳
۲ ۲ ۲ ۱

 a۳ ۱۵
β۳ = = =۵
α۲ ۳
α = b − β c = ۸ − (۵)(۲) = ۸ − ۱۰ = −۲
۳ ۳ ۳ ۲

 a۴ −۲
β۴ = = =۱
α۳ −۲
α = b − β c = ۱۳ − (۱)(۵) = ۱۳ − ۵ = ۸
۴ ۴ ۴ ۳

:(۲) ‫ﮔﺎﻡ‬

y۱ = f۱ = ۱۳, yi = fi − βi yi−۱ , i = ۲, ۳, ۴
y۲ = f۲ − β۲ y۱ = ۶۵ − (۴)(۱۳) = ۱۳
y۳ = f۳ − β۳ y۲ = ۶۶ − (۵)(۱۳) = ۱
y۴ = f۴ − β۴ y۳ = ۹ − (۱)(۱) = ۸

:(۳)‫ﮔﺎﻡ‬

y۴ ۸ yi − ci xi+۱
x۴ = = = ۱, xi = , i = ۳, ۲, ۱
α۴ ۸ αi
y۳ − c ۳ x ۴ ۱ − (۵)(۱)
x۳ = = =۲
α۳ −۲
y۲ − c ۲ x ۳ ۱۳ − (۲)(۲) ۹
x۲ = = = =۳
α۲ ۳ ۳
y۱ − c ۱ x ۲ ۱۳ − (−۱)(۳) ۱۶
x۱ = = = =۴
α۱ ۴ ۴

.‫ ﺣﺎﺻﻞ ﻣ ﮔﺮﺩﺩ‬X = [۴, ۳, ۲, ۱]T ‫ﻟﺬﺍ ﺟﻮﺍﺏ ﺩﺳﺘﮕﺎﻩ ﺑﻪ ﺻﻮﺭﺕ‬

‫ﮐﺪ ﺍﻟ ﻮﺭﯾﺘﻢ ﺗﻮﻣﺎﺱ ﺩﺭ ﻣﺘﻠﺐ ﺑﻪ ﻫﻤﺮﺍﻩ ﺣﻞ ﻣﺜﺎﻝ ﻗﺒﻞ‬
1 clc
2 clear all
3 close all
4 A=[4 -1 0 0;16 -1 2 0;0 15 8 5;0 0 -2 13]
5 f =[13;65;66;9]
6 [n,m]= size(A); b= zeros (n ,1); a= zeros (n ,1);
7 c= zeros (n -1 ,1); beta=zeros (n ,1); alpha = zeros (n ,1);
8 y= zeros (n ,1); x= zeros (n ,1); y(1) = f(1);
9 for i=1:n
10 b(i)=A(i,i);
11 end
12 alpha (1) = b(1);
13 for i=1:n -1
14 a(i+1)=A(i+1,i);
15 c(i)=A(i,i+1);
16 end
17 for i=2:n
18 beta(i) = a(i)/alpha(i -1);

۷۴
 ‫)ﺩﺍﻧﺸ ﺪﻩ ﺭﯾﺎﺿ ﻭ ﻋﻠﻮﻡ ﮐﺎﻣﭙﯿﻮﺗﺮ(‬ ‫ﺗﻬﺮﺍﻥ(‬ ‫ﺩﺍﻧﺸ ﺎﻩ ﺻﻨﻌﺘ ﺍﻣﯿﺮﮐﺒﯿﺮ )ﭘﻠ ﺗﮑﻨﯿ‬
‫ﺗﺮﻡ ﺩﻭﻡ ‪۱۴۰۲−۱۴۰۳‬‬ ‫ﺟﺒﺮﺧﻄ ﻋﺪﺩﯼ‬
‫ﻓﺼﻞ ﺩﻭﻡ‬ ‫ﻣﺪﺭﺱ‪ :‬ﻣﻬﺪﯼ ﺩﻫﻘﺎﻥ‬

‫‪19‬‬ ‫;)‪alpha (i) = b(i) - beta(i)*c(i -1‬‬

‫‪20‬‬ ‫;)‪y(i) = f(i) - beta(i)*y(i -1‬‬
‫‪21‬‬ ‫‪end‬‬
‫‪22‬‬ ‫;)‪x(n) = y(n)/ alpha (n‬‬
‫‪23‬‬ ‫‪for i=n -1: -1:1‬‬
‫‪24‬‬ ‫;)‪x(i) = (y(i) - c(i)*x(i+1))/ alpha (i‬‬
‫‪25‬‬ ‫‪end‬‬
‫‪26‬‬

‫‪27‬‬ ‫= ‪A‬‬
‫‪28‬‬ ‫‪4 -1 0‬‬ ‫‪0‬‬
‫‪29‬‬ ‫‪16 -1 2‬‬ ‫‪0‬‬
‫‪30‬‬ ‫‪0 15 8‬‬ ‫‪5‬‬
‫‪31‬‬ ‫‪0 0 -2‬‬ ‫‪13‬‬
‫‪32‬‬

‫‪33‬‬ ‫= ‪f‬‬
‫‪34‬‬ ‫‪13‬‬
‫‪35‬‬ ‫‪65‬‬
‫‪36‬‬ ‫‪66‬‬
‫‪37‬‬ ‫‪9‬‬
‫‪38‬‬

‫‪39‬‬ ‫= ‪x‬‬
‫‪40‬‬ ‫‪4‬‬
‫‪41‬‬ ‫‪3‬‬
‫‪42‬‬ ‫‪2‬‬
‫‪43‬‬ ‫‪1‬‬

‫ﺣﺠﻢ ﻋﻤﻠﯿﺎﺕ ﺍﻟ ﻮﺭﯾﺘﻢ ﺗﻮﻣﺎﺱ‬ ‫‪۲.۱۳‬‬

‫ﺩﺭ ﺍﺩﺍﻣﻪ ﺑﻪ ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﭘﯿﭽﯿﺪﮔ ﻣﺤﺎﺳﺒﺎﺗ )ﺣﺠﻢ ﻋﻤﻠﯿﺎﺕ( ﺍﻟ ﻮﺭﯾﺘﻢ ﺗﻮﻣﺎﺱ ﭘﺮﺩﺍﺧﺘﻪ ﻭ ﻧﺸﺎﻥ ﻣ ﺩﻫﯿﻢ ﺍﺯ )‪ O(n‬ﻣ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫ﻫﻤﺎﻧﻄﻮﺭ ﮐﻪ ﺩﯾﺪﯾﻢ ﺍﻟ ﻮﺭﯾﺘﻢ ﺗﻮﻣﺎﺱ ﺩﺭ ﻃ ‪ ۳‬ﮔﺎﻡ ﺑﻪ ﻣﺤﺎﺳﺒەﯼ ﺟﻮﺍﺏ ﺩﺳﺘﮕﺎﻩ ﺳەﻗﻄﺮﯼ ‪ AX = f‬ﻣ ﭘﺮﺩﺍﺯﺩ‪.‬‬
‫ﻣﺤﺎﺳﺒەﯼ ﺗﻌﺪﺍﺩ ﺿﺮﺏ‪:‬‬
‫ﺩﺭ ﮔﺎﻡ )‪ (۱‬ﺑﻪ ‪ n − ۱‬ﺿﺮﺏ ﺑﺮﺍﯼ ﻣﺤﺎﺳﺒەﯼ ‪ βi ci−۱‬ﻧﯿﺎﺯ ﺩﺍﺭﯾﻢ‪.‬‬
‫ﺩﺭ ﮔﺎﻡ )‪ (۲‬ﺑﻪ ‪ n − ۱‬ﺿﺮﺏ ﺑﺮﺍﯼ ﻣﺤﺎﺳﺒەﯼ ‪ βi yi−۱‬ﻧﯿﺎﺯ ﺩﺍﺭﯾﻢ‪.‬‬
‫ﺩﺭ ﮔﺎﻡ )‪ (۳‬ﺑﻪ ‪ n − ۱‬ﺿﺮﺏ ﺑﺮﺍﯼ ﻣﺤﺎﺳﺒەﯼ ‪ ci xi+۱‬ﻧﯿﺎﺯ ﺩﺍﺭﯾﻢ‪.‬‬
‫ﭘﺲ ﺩﺭ ﮐﻞ ‪ (n − ۱) + (n − ۱) + (n − ۱) = ۳n − ۳‬ﺿﺮﺏ ﺧﻮﺍﻫﯿﻢ ﺩﺍﺷﺖ‪.‬‬
‫ﻣﺤﺎﺳﺒەﯼ ﺗﻌﺪﺍﺩ ﺗﻘﺴﯿﻢ‪:‬‬
‫‪ai‬‬
‫ﻧﯿﺎﺯ ﺩﺍﺭﯾﻢ‪.‬‬ ‫ﺩﺭ ﮔﺎﻡ )‪ (۱‬ﺑﻪ ‪ n − ۱‬ﺗﻘﺴﯿﻢ ﺑﺮﺍﯼ ﻣﺤﺎﺳﺒەﯼ‬
‫‪αi−۱‬‬
‫ﺩﺭ ﮔﺎﻡ )‪ (۲‬ﺑﻪ ﺗﻘﺴﯿﻢ ﻧﯿﺎﺯﯼ ﻧﺪﺍﺭﯾﻢ‪.‬‬
‫‪yi − ci xi+۱‬‬ ‫‪yn‬‬
‫ﻧﯿﺎﺯ ﺩﺍﺭﯾﻢ‪.‬‬ ‫ﻭ ‪ n − ۱‬ﺗﻘﺴﯿﻢ ﺑﺮﺍﯼ ﻣﺤﺎﺳﺒەﯼ‬ ‫ﺩﺭ ﮔﺎﻡ )‪ (۳‬ﯾ ﺗﻘﺴﯿﻢ ﺑﺮﺍﯼ‬
‫‪αi‬‬ ‫‪αn‬‬
‫ﺑﻨﺎﺑﺮﺍﯾﻦ ﺗﻌﺪﺍﺩ ﮐﻞ ﺗﻘﺴﯿﻢﻫﺎ ﺑﺮﺍﺑﺮ ﺍﺳﺖ ﺑﺎ‬

‫‪(n − ۱) + ۰ + ۱ + (n − ۱) = ۲n − ۱‬‬
‫ﻣﺤﺎﺳﺒەﯼ ﺗﻌﺪﺍﺩ ﺟﻤﻊ‪:‬‬
‫ﺩﺭ ﮔﺎﻡ )‪ (۱‬ﺑﻪ ‪ n − ۱‬ﺟﻤﻊ ﺑﺮﺍﯼ ﻣﺤﺎﺳﺒەﯼ ‪ bi − βi ci−۱‬ﻧﯿﺎﺯ ﺩﺍﺭﯾﻢ‪.‬‬
‫ﺩﺭ ﮔﺎﻡ )‪ (۲‬ﺑﻪ ‪ n − ۱‬ﺟﻤﻊ ﺑﺮﺍﯼ ﻣﺤﺎﺳﺒەﯼ ‪ fi − βi yi−۱‬ﻧﯿﺎﺯ ﺩﺍﺭﯾﻢ‪.‬‬
‫ﺩﺭ ﮔﺎﻡ )‪ (۳‬ﺑﻪ ‪ n − ۱‬ﺟﻤﻊ ﺑﺮﺍﯼ ﻣﺤﺎﺳﺒەﯼ ‪ yi − ci xi+۱‬ﻧﯿﺎﺯ ﺩﺍﺭﯾﻢ‪.‬‬

‫‪۷۵‬‬
‫)ﺩﺍﻧﺸ ﺪﻩ ﺭﯾﺎﺿ ﻭ ﻋﻠﻮﻡ ﮐﺎﻣﭙﯿﻮﺗﺮ(‬ ‫ﺗﻬﺮﺍﻥ(‬ ‫ﺩﺍﻧﺸ ﺎﻩ ﺻﻨﻌﺘ ﺍﻣﯿﺮﮐﺒﯿﺮ )ﭘﻠ ﺗﮑﻨﯿ‬
‫ﺗﺮﻡ ﺩﻭﻡ ‪۱۴۰۲−۱۴۰۳‬‬ ‫ﺟﺒﺮﺧﻄ ﻋﺪﺩﯼ‬
‫ﻓﺼﻞ ﺩﻭﻡ‬ ‫ﻣﺪﺭﺱ‪ :‬ﻣﻬﺪﯼ ﺩﻫﻘﺎﻥ‬

‫ﺑﻨﺎﺑﺮﺍﯾﻦ ﮐﻞ ﺗﻌﺪﺍﺩ ﺟﻤﻊﻫﺎ ﺑﺮﺍﺑﺮ ﺍﺳﺖ ﺑﺎ‬

‫‪(n − ۱) + (n − ۱) + (n − ۱) = ۳n − ۳‬‬
‫ﺑﻨﺎﺑﺮﺍﯾﻦ ﺩﺭ ﺍﻟ ﻮﺭﯾﺘﻢ ﺗﻮﻣﺎﺱ ﺩﺍﺭﯾﻢ‪:‬‬

‫‪ = ۳n − ۳,‬ﺗﻌﺪﺍﺩ ﮐﻞ ﺿﺮﺏ‬ ‫‪ = ۲n − ۱,‬ﺗﻌﺪﺍﺩ ﮐﻞ ﺗﻘﺴﯿﻢ‬ ‫‪ = ۳n − ۳‬ﺗﻌﺪﺍﺩ ﮐﻞ ﺟﻤﻊ‬

‫ﺑﻨﺎﺑﺮﺍﯾﻦ ﭘﯿﭽﯿﺪﮔ ﻣﺤﺎﺳﺒﺎﺗ ﺍﻟ ﻮﺭﯾﺘﻢ ﺗﻮﻣﺎﺱ )‪ O(n‬ﺍﺳﺖ‪.‬‬

‫ﺗﺠﺰﯾﻪ ﺑﻠﻮﮐ‬ ‫‪۱۴‬‬

‫ﻓﺮﺽ ﮐﻨﯿﺪ ﻣﺎﺗﺮﯾﺲ ﺑﻠﻮﮐ ‪ ۲ × ۲‬ﺯﯾﺮ ﺩﺍﺩﻩ ﺷﺪﻩ ﺍﺳﺖ‪:‬‬
‫‬ ‫‬
‫‪A۱۱ A۱۲‬‬
‫=‪A‬‬
‫‪A۲۱ A۲۲‬‬ ‫)‪(p+m)×(p+m‬‬

‫ﺑﻪ ﻃﻮﺭﯼ ﮐﻪ‬

‫‪ A۱۱‬ﻣﺎﺗﺮﯾﺲ ‪ A۱۲ ،m × m‬ﻣﺎﺗﺮﯾﺲ ‪m × p‬‬
‫‪ A۲۱‬ﻣﺎﺗﺮﯾﺲ ‪ A۲۲ ،p × m‬ﻣﺎﺗﺮﯾﺲ ‪ p × p‬ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫ﻭﻗﺘ ﮐﻪ ﻣﺎﺗﺮﯾﺲ ﺍﺯ ﺍﺑﻌﺎﺩ ﺑﺎﻻﯾﯽ ﺑﺮﺧﻮﺭﺩﺍﺭ ﺑﺎﺷﺪ ﺁﻧﮕﺎﻩ ﮐﺎﺭ ﮐﺮﺩﻥ ﺑﺎ ﺍﻟ ﻮﺭﯾﺘﻢﻫﺎ ﺩﺭ ﻧﺴﺨﻪ ﺑﻠﻮﮐ ﻣ ﺗﻮﺍﻧﺪ ﺑﺴﯿﺎﺭ ﺣﺎﺋﺰ ﺍﻫﻤﯿﺖ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫ﺗﻮﺟﻪ ‪۲.۲۲‬‬

‫ﻋﻼﻗﻤﻨﺪﺍﻥ ﺑﺮﺍﯼ ﺩﯾﺪﻥ ﺗﺠﺰﯾﻪ ﺑﻠﻮﮐ ‪ LU‬ﺑﻪ ﺩﺭﺱ ﺗﺤﺖ ﻋﻨﻮﺍﻥ ﺭﻭﺵ ﻫﺎﯼ ﻋﺪﺩﯼ ﺩﺭ ﺟﺒﺮﺧﻄ )ﺩﺭﺳﻨﺎﻣﻪ ﻣﻘﻄﻊ ﮐﺎﺭﺷﻨﺎﺳ ﺍﺭﺷﺪ ﮐﻪ‬
‫ﺗﻮﺳﻂ ﻣﻬﺪﯼ ﺩﻫﻘﺎﻥ ﺍﺭﺍﯾﻪ ﻣ ﺷﻮﺩ( ﻣﺮﺍﺟﻌﻪ ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ‪.‬‬

‫‪۷۶‬‬
(‫)ﺩﺍﻧﺸ ﺪﻩ ﺭﯾﺎﺿ ﻭ ﻋﻠﻮﻡ ﮐﺎﻣﭙﯿﻮﺗﺮ‬ (‫ﺗﻬﺮﺍﻥ‬ ‫ﺩﺍﻧﺸ ﺎﻩ ﺻﻨﻌﺘ ﺍﻣﯿﺮﮐﺒﯿﺮ )ﭘﻠ ﺗﮑﻨﯿ‬
۱۴۰۲−۱۴۰۳ ‫ﺗﺮﻡ ﺩﻭﻡ‬ ‫ﺟﺒﺮﺧﻄ ﻋﺪﺩﯼ‬
‫ﻓﺼﻞ ﺩﻭﻡ‬ ‫ ﻣﻬﺪﯼ ﺩﻫﻘﺎﻥ‬:‫ﻣﺪﺭﺱ‬

G ‫ﻭﺍﮊەﻧﺎﻣﻪ ﺍﻧﮕﻠﯿﺴ ﺑﻪ ﻓﺎﺭﺳ‬

Gauss . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ‫ﮔﺎﻭﺱ‬
Gaussian elimination . . . . . . . . . . . . . . . . .‫ ﺭﻭﺵ ﺣﺬﻓ ﮔﺎﻭﺱ‬A
Gauss-Jordan . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ‫ ﮔﺎﻭﺱ⁃ﺟﺮﺩﻥ‬Accuracy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ‫ﺩﻗﺖ‬
Growth factor . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ‫ ﻋﺎﻣﻞ ﺭﺷﺪ‬Adjoint . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ‫ﺍﻟﺤﺎﻗ‬
Algorithm . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ‫ﺍﻟ ﻮﺭﯾﺘﻢ‬
Approximation . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ‫ﺗﻘﺮﯾﺐ‬
H Array . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .‫ﺁﺭﺍﯾﻪ‬
Homogeneous . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ‫ﻫﻤ ﻦ‬

B
I Back substitution . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .‫ﺟﺎﯾ ﺰﯾﻨ ﭘﺴﺮﻭ‬
Backward stability . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ‫ﭘﺎﯾﺪﺍﺭﯼ ﭘﺴﺮﻭ‬
Inconsistent . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ‫ﻧﺎﺳﺎﺯﮔﺎﺭ‬
Basis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .‫ﭘﺎﯾﻪ‬
Inverse . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ‫ﻣﻌﮑﻮﺱ‬
Block LU decomposition . . . . . . . . . . . . . . ⅬU ‫ﺗﺠﺰﯾﻪ ﺑﻠﻮﮐ‬
Invertible . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ‫ﻣﻌﮑﻮﺱ ﭘﺬﯾﺮ‬
Initial value problem . . . . . . . . . . . . . . . . . ‫ﻣﺴﺌﻠﻪ ﻣﻘﺪﺍﺭ ﻣﺮﺯﯼ‬
Iterative method . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ‫ﺭﻭﺵ ﺗﮑﺮﺍﺭﯼ‬
Ⅽ
cholesky factorization . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ‫ﺗﺠﺰﯾﻪ ﭼﻮﻟﺴ‬
Ⅼ Computational complexity . . . . . . . . . . . . ‫ﭘﯿﭽﯿﺪﮔ ﻣﺤﺎﺳﺒﺎﺗ‬
Complex . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ‫ﻣﺨﺘﻠﻂ‬
LU factorization . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ⅬU ‫ﺗﺠﺰﯾﻪ‬
complete pivoting . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ‫ﻣﺤﻮﺭﮔﯿﺮﯼ ﮐﺎﻣﻞ‬
Limit . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ‫ﺣﺪ‬
convergent matrix . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ‫ﻣﺎﺗﺮﯾﺲ ﻫﻤ ﺮﺍ‬
Linear system . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ‫ﺩﺳﺘﮕﺎﻩ ﺧﻄ‬
Consistent . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ‫ﺳﺎﺯﮔﺎﺭ‬
Lower triangular . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ‫ﭘﺎﯾﯿﻦ ﻣﺜﻠﺜ‬
Coordinate . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ‫ﻣﺨﺘﺼﺎﺕ‬
Cramer rule . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ‫ﻗﺎﻋﺪﻩ ﯼ ﮐﺮﺍﻣﺮ‬
Crout decomposition . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ‫ﺗﺠﺰﯾﻪ ﮐﺮﻭﺕ‬
Ⅿ
Multiple . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ‫ﭼﻨﺪﮔﺎﻧﻪ‬
Ⅾ
defective matrix . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ‫ﻣﺎﺗﺮﯾﺲ ﻧﺎﻗﺺ̸ﻣﻌﯿﻮﺏ‬
O Diagonal . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ‫ﻗﻄﺮﯼ‬
diagonally dominant . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ‫ﻏﺎﻟﺐ ﻗﻄﺮﯼ‬
Order . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .‫ﺭﺗﺒﻪ‬
Direct method . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ‫ﺭﻭﺵ ﻣﺴﺘﻘﯿﻢ‬
Orthogonal . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ‫ﻣﺘﻌﺎﻣﺪ‬
Doolittle decomposition . . . . . . . . . . . . . . . . . . ‫ﺗﺠﺰﯾﻪ ﺩﻭﻟﯿﺘﻞ‬

P E
Partial . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ‫ﺟﺰﺋ‬
Efficiency of an algorithm . . . . . . . . . . . ‫ﮐﺎﺭﺁﯾﯽ ﯾ ﺍﻟ ﻮﺭﯾﺘﻢ‬
Partial pivoting . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ‫ﻣﺤﻮﺭﮔﯿﺮﯼ ﺟﺰﺋ‬
Elementary row operations . . . . . . . . . ‫ﺍﻋﻤﺎﻝ ﺳﻄﺮﯼ ﻣﻘﺪﻣﺎﺗ‬
Permutation . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .‫ﺟﺎﯾ ﺸﺖ‬
Elimination . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ‫ﺣﺬﻓ‬
Pivot . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ‫ﻣﺤﻮﺭ‬
Pivoting . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ‫ﻣﺤﻮﺭﮔﯿﺮﯼ‬
positive definite . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ‫ﻣﺜﺒﺖ ﻣﻌﯿﻦ‬
F
Factorization . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ‫ﺗﺠﺰﯾﻪ‬

۷۷
‫)ﺩﺍﻧﺸ ﺪﻩ ﺭﯾﺎﺿ ﻭ ﻋﻠﻮﻡ ﮐﺎﻣﭙﯿﻮﺗﺮ(‬ ‫ﺗﻬﺮﺍﻥ(‬ ‫ﺩﺍﻧﺸ ﺎﻩ ﺻﻨﻌﺘ ﺍﻣﯿﺮﮐﺒﯿﺮ )ﭘﻠ ﺗﮑﻨﯿ‬
‫ﺗﺮﻡ ﺩﻭﻡ ‪۱۴۰۲−۱۴۰۳‬‬ ‫ﺟﺒﺮﺧﻄ ﻋﺪﺩﯼ‬
‫ﻓﺼﻞ ﺩﻭﻡ‬ ‫ﻣﺪﺭﺱ‪ :‬ﻣﻬﺪﯼ ﺩﻫﻘﺎﻥ‬

‫‪R‬‬
‫ﺣﻘﯿﻘ ‪Real . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .‬‬
‫ﺭﯾﺸﻪ‪Root . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .‬‬

‫‪S‬‬
‫ﺍﺳ ﺎﻟﺮ ‪Scalar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .‬‬
‫ﻣﻘﯿﺎﺱ ﮐﺮﺩﻥ ‪Scaling . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .‬‬
‫ﻣ ﻤﻞ ﺷﻮﺭ ‪Schur complement . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .‬‬
‫ﺩﻧﺒﺎﻟﻪ ‪Sequence . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .‬‬
‫ﺯﯾﺮﻓﻀﺎ ‪Subspace . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .‬‬
‫ﻣﺘﻘﺎﺭﻥ)ﻫﺮﻣﯿﺘ ( ‪symmetric (hermitian) . . . . . . . . . . . . . . . . .‬‬
‫ﺳﯿﺴﺘﻢ ‪System . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .‬‬
‫ﻣﺎﺗﺮﯾﺲ ﺗﻨﮏ ‪Sparse matrix . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .‬‬
‫ﭘﺎﯾﺪﺍﺭﯼ‪Stability . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .‬‬
‫ﭘﺎﯾﺪﺍﺭ ‪Stable . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .‬‬

‫‪T‬‬
‫ﺍﻟ ﻮﺭﯾﺘﻢ ﺗﻮﻣﺎﺱ ‪Thomas algorithm . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .‬‬
‫ﻣﺜﻠﺜ ‪Triangular . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .‬‬
‫ﺳﻪ ﻗﻄﺮﯼ ‪Tridiagonal . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .‬‬

‫‪U‬‬
‫ﺑﺎﻻﻣﺜﻠﺜ ‪Upper triangular . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .‬‬

‫‪۷۸‬‬
(‫)ﺩﺍﻧﺸ ﺪﻩ ﺭﯾﺎﺿ ﻭ ﻋﻠﻮﻡ ﮐﺎﻣﭙﯿﻮﺗﺮ‬ (‫ﺗﻬﺮﺍﻥ‬ ‫ﺩﺍﻧﺸ ﺎﻩ ﺻﻨﻌﺘ ﺍﻣﯿﺮﮐﺒﯿﺮ )ﭘﻠ ﺗﮑﻨﯿ‬
۱۴۰۲−۱۴۰۳ ‫ﺗﺮﻡ ﺩﻭﻡ‬ ‫ﺟﺒﺮﺧﻄ ﻋﺪﺩﯼ‬
‫ﻓﺼﻞ ﺩﻭﻡ‬ ‫ ﻣﻬﺪﯼ ﺩﻫﻘﺎﻥ‬:‫ﻣﺪﺭﺱ‬

‫ﺡ‬ ‫ﻭﺍﮊەﻧﺎﻣﻪ ﻓﺎﺭﺳ ﺑﻪ ﺍﻧﮕﻠﯿﺴ‬

Limit . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ‫ﺣﺪ‬
Elimination . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ‫ﺣﺬﻓ‬ ‫ﺍ‬
Real . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ‫ ﺣﻘﯿﻘ‬Array . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .‫ﺁﺭﺍﯾﻪ‬
Scalar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ‫ﺍﺳ ﺎﻟﺮ‬
Elementary row operations . . . . . . . . . ‫ﺍﻋﻤﺎﻝ ﺳﻄﺮﯼ ﻣﻘﺪﻣﺎﺗ‬
‫ ﺩ‬Adjoint . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ‫ﺍﻟﺤﺎﻗ‬
Algorithm . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ‫ﺍﻟ ﻮﺭﯾﺘﻢ‬
Linear system . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ‫ﺩﺳﺘﮕﺎﻩ ﺧﻄ‬
Thomas algorithm . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ‫ﺍﻟ ﻮﺭﯾﺘﻢ ﺗﻮﻣﺎﺱ‬
Accuracy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ‫ﺩﻗﺖ‬
Sequence . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ‫ﺩﻧﺒﺎﻟﻪ‬

‫ﺏ‬
‫ﺭ‬ Upper triangular . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ‫ﺑﺎﻻﻣﺜﻠﺜ‬
Order . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .‫ﺭﺗﺒﻪ‬
Iterative method . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ‫ﺭﻭﺵ ﺗﮑﺮﺍﺭﯼ‬
Gaussian elimination . . . . . . . . . . . . . . . . .‫ﺭﻭﺵ ﺣﺬﻓ ﮔﺎﻭﺱ‬ ‫ﭖ‬
Direct method . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ‫ﺭﻭﺵ ﻣﺴﺘﻘﯿﻢ‬
Stable . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ‫ﭘﺎﯾﺪﺍﺭ‬
Root . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .‫ﺭﯾﺸﻪ‬
Stability . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .‫ﭘﺎﯾﺪﺍﺭﯼ‬
Backward stability . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ‫ﭘﺎﯾﺪﺍﺭﯼ ﭘﺴﺮﻭ‬
Basis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .‫ﭘﺎﯾﻪ‬
‫ ﺯ‬Lower triangular . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ‫ﭘﺎﯾﯿﻦ ﻣﺜﻠﺜ‬
Computational complexity . . . . . . . . . . . . ‫ﭘﯿﭽﯿﺪﮔ ﻣﺤﺎﺳﺒﺎﺗ‬
Subspace . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ‫ﺯﯾﺮﻓﻀﺎ‬

‫ﺱ‬ ‫ﺕ‬
Factorization . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ‫ﺗﺠﺰﯾﻪ‬
Consistent . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ‫ﺳﺎﺯﮔﺎﺭ‬
Block LU decomposition . . . . . . . . . . . . . . ⅬU ‫ﺗﺠﺰﯾﻪ ﺑﻠﻮﮐ‬
Tridiagonal . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ‫ﺳﻪ ﻗﻄﺮﯼ‬
cholesky factorization . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ‫ﺗﺠﺰﯾﻪ ﭼﻮﻟﺴ‬
System . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ‫ﺳﯿﺴﺘﻢ‬
Doolittle decomposition . . . . . . . . . . . . . . . . . . ‫ﺗﺠﺰﯾﻪ ﺩﻭﻟﯿﺘﻞ‬
Crout decomposition . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ‫ﺗﺠﺰﯾﻪ ﮐﺮﻭﺕ‬
LU factorization . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ⅬU ‫ﺗﺠﺰﯾﻪ‬
‫ ﻉ‬Approximation . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ‫ﺗﻘﺮﯾﺐ‬
Growth factor . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ‫ﻋﺎﻣﻞ ﺭﺷﺪ‬

‫ﺝ‬
‫ﻍ‬
Back substitution . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .‫ﺟﺎﯾ ﺰﯾﻨ ﭘﺴﺮﻭ‬
Permutation . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .‫ﺟﺎﯾ ﺸﺖ‬
diagonally dominant . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ‫ﻏﺎﻟﺐ ﻗﻄﺮﯼ‬
Partial . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ‫ﺟﺰﺋ‬

‫ﻕ‬
‫ﭺ‬
Cramer rule . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ‫ﻗﺎﻋﺪﻩ ﯼ ﮐﺮﺍﻣﺮ‬
Diagonal . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ‫ ﻗﻄﺮﯼ‬Multiple . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ‫ﭼﻨﺪﮔﺎﻧﻪ‬

۷۹
‫)ﺩﺍﻧﺸ ﺪﻩ ﺭﯾﺎﺿ ﻭ ﻋﻠﻮﻡ ﮐﺎﻣﭙﯿﻮﺗﺮ(‬ ‫ﺗﻬﺮﺍﻥ(‬ ‫ﺩﺍﻧﺸ ﺎﻩ ﺻﻨﻌﺘ ﺍﻣﯿﺮﮐﺒﯿﺮ )ﭘﻠ ﺗﮑﻨﯿ‬
‫ﺗﺮﻡ ﺩﻭﻡ ‪۱۴۰۲−۱۴۰۳‬‬ ‫ﺟﺒﺮﺧﻄ ﻋﺪﺩﯼ‬
‫ﻓﺼﻞ ﺩﻭﻡ‬ ‫ﻣﺪﺭﺱ‪ :‬ﻣﻬﺪﯼ ﺩﻫﻘﺎﻥ‬

‫ﮎ‬
‫ﺍﻟ ﻮﺭﯾﺘﻢ ‪Efficiency of an algorithm . . . . . . . . . . .‬‬ ‫ﮐﺎﺭﺁﯾﯽ ﯾ‬

‫ﮒ‬
‫ﮔﺎﻭﺱ ‪Gauss . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .‬‬
‫ﮔﺎﻭﺱ⁃ﺟﺮﺩﻥ ‪Gauss-Jordan . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .‬‬

‫ﻡ‬
‫ﻣﺎﺗﺮﯾﺲ ﺗﻨﮏ ‪Sparse matrix . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .‬‬
‫ﻣﺎﺗﺮﯾﺲ ﻧﺎﻗﺺ̸ﻣﻌﯿﻮﺏ ‪defective matrix . . . . . . . . . . . . . . . . . . .‬‬
‫ﻣﺎﺗﺮﯾﺲ ﻫﻤ ﺮﺍ ‪convergent matrix . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .‬‬
‫ﻣﺘﻌﺎﻣﺪ ‪Orthogonal . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .‬‬
‫ﻣﺘﻘﺎﺭﻥ)ﻫﺮﻣﯿﺘ ( ‪symmetric (hermitian) . . . . . . . . . . . . . . . . .‬‬
‫ﻣﺜﺒﺖ ﻣﻌﯿﻦ ‪positive definite . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .‬‬
‫ﻣﺜﻠﺜ ‪Triangular . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .‬‬
‫ﻣﺤﻮﺭ ‪Pivot . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .‬‬
‫ﻣﺤﻮﺭﮔﯿﺮﯼ ‪Pivoting . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .‬‬
‫ﻣﺤﻮﺭﮔﯿﺮﯼ ﺟﺰﺋ ‪Partial pivoting . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .‬‬
‫ﻣﺤﻮﺭﮔﯿﺮﯼ ﮐﺎﻣﻞ ‪complete pivoting . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .‬‬
‫ﻣﺨﺘﺼﺎﺕ ‪Coordinate . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .‬‬
‫ﻣﺨﺘﻠﻂ ‪Complex . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .‬‬
‫ﻣﺴﺌﻠﻪ ﻣﻘﺪﺍﺭ ﻣﺮﺯﯼ ‪Initial value problem . . . . . . . . . . . . . . . . .‬‬
‫ﻣﻌﮑﻮﺱ ‪Inverse . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .‬‬
‫ﻣﻌﮑﻮﺱ ﭘﺬﯾﺮ ‪Invertible . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .‬‬
‫ﻣﻘﯿﺎﺱ ﮐﺮﺩﻥ ‪Scaling . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .‬‬
‫ﻣ ﻤﻞ ﺷﻮﺭ ‪Schur complement . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .‬‬

‫ﻥ‬
‫ﻧﺎﺳﺎﺯﮔﺎﺭ ‪Inconsistent . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .‬‬

‫ﻩ‬
‫ﻫﻤ ﻦ ‪Homogeneous . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .‬‬

‫‪۸۰‬‬
 ‫ﺟﺒﺮﺧﻄ ﻋﺪﺩﯼ‬

‫)ﮐﺎﺭﺷﻨﺎﺳ (‬

‫ﻓﺼﻞ ﺩﻭﻡ‪ :‬ﺭﻭﺵ ﻫﺎﯼ ﻣﺴﺘﻘﯿﻢ ﺑﺮﺍﯼ ﺣﻞ ﺩﺳﺘﮕﺎﻩ ﻣﻌﺎﺩﻻﺕ ﺧﻄ‬

‫ﻣﺪﺭﺱ‪ :‬ﻣﻬﺪﯼ ﺩﻫﻘﺎﻥ‬

‫ﺗﺮﻡ ﺩﻭﻡ ‪۱۴۰۲−۱۴۰۳‬‬