P R O N Ë S I A I N T E L E K T U A L E / T Ë D R E J TAT E

AUTORIT

TË DREJTAT EKONOMIKE, MORALE

DHE TË DREJTAT TJERA TË AUTORIT
JUSTIFIKIMI
I TË Arsyetimi
etik- nuk
DREJTAVE është etike
të vidhet Arsyetimi
TË AUTORIT prona e ekonomik-
dikujt dhe duke paguar
kjo për
nënkupton shfrytëzimin
edhe pronën e veprave
intelektuale autoriale,
që është inkurajohet
krijimtari krijimtaria.
intelektuale
e dikujt
tjetër.
 1 2
Sipas arsyetimit ekonomik- Sipas arsyetimit ekonomik
njihen vetëm të drejtat dhe etik- njihen të drejtat
ekonomike (pasurore)- ShBA ekonomike dhe të drejtat
morale- Evropa, përfshirë
Kosova
 • Kreu I, nën-kreu E i Ligjit për të Drejtat e
TË DREJTAT Autorit dhe të Drejtat e Përafërta- të drejtat
EKONOMIKE ekonomike (pasurore)
(PASURORE)

• Neni 21- E drejta e shfrytëzimit dhe

format e saj- vetë autori ka të drejtë ta
shfrytëzojë veprën, të tregojë se si mund
të shfrytëzohet vepra, t’ia ndalojë të
tjerëve shfrytëzimin e veprës (në çfarëdo
forme), të autorizojë të tjerët për
shfrytëzimin e veprës, dhe të kërkojë
kompensim.

• Neni 22- Shfrytëzimi i veprës

• Formë lëndore (materiale)
• Formë jo lëndore (jo-materiale)
• Formë të modifikuar
• Shfrytëzimi i veprës në formë lëndore (materiale)
• E drejta e riprodhimit;
• E drejta e shpërndarjes;
• E drejta e qiradhënies.

• Shfrytëzimi i vepërs në formë jo-lëndore (jo

materiale)
• E drejta e interpretimit publik
• E drejta e shfrytëzimit nga ‘’Shërbyesit medial
audiovizual’’
• E drejta e komunikimit publik me fonograme
dhe videograme
• E drejta e shfaqjës publike
• E drejta e vënies së veprës në dispozicion të
publikut

• Shfrytëzimi i veprës në formë të modifikuar

• E drejta e përpunimit
• E drejta e përshtatjës audiovizuale
USHTRIM VEPRIMI E DREJTA EKSKLUZIVE EKONOMIKE

Fotokopja e një artikulli

Piktura nga një foto

Dërgimi i një artikulli me email

Transmetimi i një evenimenti sportiv

Vendosja e skulpturës në korridor të ndërtesës

Një puzzle e krijuar nga një foto

Lëshimi i një filmi në kinema

Kopje e printuar e një emaili

Dërgimi i një broshure me postë tek banorët e lagjës

• Të drejtat pasurore (ekonomike) janë
të drejta pronësore!
• Tri karakteristika kryesore
• Mund të barten- tërësisht, ose
pjesërisht (p.sh. Bartet vetëm e
drejta e interpretimit publik, por
jo edhe e drejta e përpunimit;
• Kanë vlerë financiare
• Gëzohen për një kohë të
kufizuar
 • Kreu 1, nën-kreu D i Ligjit për të Drejtat
e Autorit
TË DREJTAT MORALE
TË AUTORIT (DROIT • E drejta e publikimit të parë
MORAL) • E drejta e njohjës së autorësisë
(parashihet me Konventën e Bernës)
• E drejta në integritet të veprës (parashihet
me Konventën e Bernës)
• E drejta e pendimit

Ka evoluar përmes vendimeve gjyqësore!

Dallimi në mes të të drejtave morale dhe të

drejtave pronësore të autorit mbi veprën:
E drejta pronësore përbëhet nga e drejta për
ta shfrytëzuar veprën dhe mund të bartet
pjesërisht ose tërësisht tek palët e treta. Të
drejtat morale mbrojnë raportin personal të
autorit me veprën dhe nuk mund të barten.
Edhe nëse bëhet kalimi i të drejtave
pronësore, autori i ruan të drejtat morale.
• E drejta e publikimit të parë

• Vetëm autori mund të vendos nëse, kur, dhe si duhet të publikohet vepra për
herë të parë.
• Vepra konsiderohet e publikuar kur është vënë në dispozicion për herë të parë
nga autori, apo me pëlqimin e autorit, nga palët e treta, tek një numër më i madh
i personave jashtë rrethit privat të autorit. Rreth privat i referohet sferës
personale apo rrethit të personave që janë ngushtë të lidhur me njëri tjetrin, siç
janë të afërmit ose miqtë.
• Në disa raste mund të jetë e vështirë të përcaktohet në ndonjë raste nëse vepra
është akoma pjesë e një sfere private apo është vënë në dispozicion për një
numër më të madh të njerëzve. Faktor determinant këtu është nëse autori e ka
vënë në dispozicion veprën për një rreth të njerëzve të cilët nuk mund t’i
kontrolloj më.
• Vepra mund të publikohet në çfarëdo mënyre, përfshirë publikimin elektronik në
internet, përmes emailit, telefonit. Po ashtu, nuk merret parasysh nëse njerëzitë
e kanë vërejtë këtë publikim; mjafton fakti që kanë mundësi ta shohin.
USHTRIM

• Në një grup studimor, një student ia jep esenë e vet studentëve tjerë
të grupit, dhe kërkon nga ta që ta ndryshojnë pak esenë. A
konsiderohet ky publikim i veprës?
• Çka nëse studenti e poston veprën e vet në Facebook?
• Një studentë i doktoratës e publikon tezën e doktoratës përmes
shtëpisë së botimit. Kush e ka ushtru këtu të drejtën e publikimit të
parë?
• E drejta e njohjës së autorësisë
• Si pjesë e të drejtave morale të autorit, autorët e gëzojnë të drejtën e njohjës
së autorësisë, pra të përmenden si autor.
• Autorët mund të vendosin ta përdorin emrin e vet të vërtetë, ndonjë
pseudonim, vetëm inicialet, apo të mbeten tërësisht anonim, dhe autorët
mund ta ndërrojnë mendjen e vet në çfarëdo kohe në lidhje me këtë
përcaktim;
• E drejta e njohjës së autorësisë (në bazë të çfarëdo përcaktimi) duhet të
respektohet edhe në rastet kur përdoren vetëm pjesë ose ekstrakte nga
vepra si p.sh., citimet, ose ekstraktet nga artikujt e gazetave, raportet radio-
televizive.
• Autorët mund të vendosin që mos ta përdorin emrin e tyre fare, pra të mos
përmenden fare.
• Autorët kanë të drejtë të mbrohen kundrejt palëve të treta të cilët e
kontestojn autorësinë ose të cilët mundohen të paraqiten si autor të veprës,
p.sh., në rast të plagjiaturës. Plagjiatura ndodhë kur dikush e shkelë
obligimin e dhënies së referencës kur e citon një vepër duke u munduar të
paraqiten si autor të veprës vet. Autori i veprës mund të kërkojë realizimin e
të drejtës së njohjës së autorësisë.
 USHTRIM

• A duhet gjithmonë dhënë referencën tek burimi sa herë që citojm një

vepër?
• Ghostwriters- janë shkrimtar (autor) të një vepre (autobiografi ose
fjalimesh). Ata nuk identifikohen si autor, por e krijojnë veprën për dikënd
tjetër (një politikan). Kjo ligjërisht lejohet, nëse autori fillestar pajtohet me
klientin (politikanin) që kjo vepër të publikohet me emër të klientit e jo
autorit, dhe për këtë lidhin kontratë. Por, kjo nuk nënkupton që autori
fillestar nuk mund të thirret më vonë në të drejtën morale të njohjës së
autorësisë, pasi që nuk konsiderohet se ka hjekë dorë nga kjo e drejtë.
Megjithatë, insistimi për ta njohur si autor, në këtë rast mund të konsistoj
në shkelje të kontratës që ka lidhë me klientin, dhe autori mund të jetë
përgjegjës për dëmet e shkaktuara nga shkelja e kësaj kontrate.
• E drejta në integritet të veprës

• Autorët kanë të drejtë ekskluzive për të vendos nëse, kur dhe si mund
të ndryshohet vepra, dhe nëse, kur dhe si mund të përdoret vepra për
të krijuar një të drejtë të prejardhur.
• Autorët mund ta kundërshtojnë deformimin e veprës që cenon
personalitetin e tyre. Megjithatë, lejohet që vepra të përdoret për të
krijuar parodi.
• Ndryshimet në vepër- janë ndryshime që i bëhen veprës dhe që nuk
kanë ndonjë vlerë kreative, dhe si të tilla ndikojnë në kualitetin e
veprës si p.sh. Ndryshimi i fotos bardh e zi në foto me ngjyra.
Ndryshimi i veprës duhet ta cenoj të drejtën personale të autorit
(nderin, reputacionin,
• Vetëm autori mund ta ndryshojë veprën, dhe të tjerët mund ta
ndryshojnë vetëm nëse e ka dhënë pëlqimin autori.
USHTRIM

• Një fotografi duhet të dixhitalizohet. A kualifikohet kjo si

modifikim/ndryshim i veprës?
• A mund t’i bëjë modifikime/ndryshime veprës nëse një artist ma ka
dhuruar një fotografi artistike, dhe une jam tani pronar i fotos?
• A ka ndonjë përjashtim që do ta lejonte pronarin e veprës, i cilin nuk
është autor, të bëjë modifikime në veprat e mbrojtura me të drejtën e
autorit?
• A mundet një muze që ka blerë pikturën origjinale nga një artist, të
cilën e ka dixhitalizuar, ta zhdukë pikturën origjinale nën arsyetimin se
është dixhitalizuar dhe tani nuk nevojitet më vepra origjinale?
KOHËZGJATJA E TË DREJTAVE MORALE

• Teoria moniste- të drejtat morale mbrohen vetëm deri në skadimin e të drejtave ekonomike
(Gjermani, Zvicër)
• Teoria dualiste- të drejtat morale mbrohen në mënyrë të pavarur nga të drejtat ekonomike
(Franca, Belgjika, Danimarka, Italia, Suedia, Spanja)

• Konventa e Bernës – minimalisht gjatë jetës së autorit.

• Kosova (përzierje mes teorisë moniste dhe dualiste)

• E drejta e publikimit dhe e drejta e pendimit- zgjasin deri sa të jetë gjallë autori;
• E drejta e njohjës së autorësisë dhe integritetit të veprës- zgjasin pa kufizim kohor
(kalojnë tek trashëgimtarët)
P R O N Ë S I A I N T E L E K T U A L E / T Ë D R E J TAT E
AUTORIT

TË DREJTAT E PËRAFËRTA ME TË
DREJTAT E AUTORIT
TË DREJTAT E
PËRAFËRTA Të drejtat e interpretuesve

Të drejtat e producentëve të
fonogrameve

Të drejtat e producentëve të filmit

Të drejtat e transmetuesve, dhe

Të drejtat e botuesve
INSTRUMENTET NDËRKOMBËTARE
•

• Nuk mbulohen nga Konventa e Bernës

• Janë njohur për herë të parë në Konventën e Romës për Mbrojtjen e
Performuesve, Producentëve të Fonogrameve dhe Organizatave të
Transmetimit (1961)
• Neni 1 i Konventës së Romës ‘’të drejtat e përafërta janë të pavarura
nga çfarëdo të drejtash autoriale të cilat mund të ekzistojnë në vepër.’’
• Konventa e Gjenevës për Mbrojtjen e Producentëve të Fonogrameve
kundër Kopjimit të Paautorizuar të Fonogrameve të Tyre;
• Traktakti i WIPO për Interpretime dhe Fonograme
LIGJI PËR TË DREJTAT E AUTORIT
• Njehë:
• Të drejtat e interpretuesve përkitazi me interpretimet e tyre;
• Të drejtat e prodhuesve të fonogrameve përkitazi me fonogramet e
tyre;
• Të drejtat e producentëve të filmit përkitazi me videogramet e tyre;
• Të drejtat e shërbyesit medial Audiovizuel përkitazi me transmetimet e
tyre;
• Të drejtat e prodhuesve të bazave të të dhënave përkitazi me bazat e
tyre të të
• dhënave;
TË DREJTAT E INTERPRETUESVE
Kush janë interpretuesit?
• Këngëtarët, valltarët, aktorët, muzikantët, interpretuesit e tjerë...;
• Dirigjentët e orkestrave, drejtuesit e koreve, edituesit e zërit, artistët e cirkut...

Ligji iu njehë disa të drejta, në pajtim me Konventën e Romës, përfshirë edhe disa të
drejta morale...
- E drejta për autorizimin ose ndalimin e fiksimit të interpretimit të tyre direkt (live)
- E drejta e shpërndarjes dhe huazimit të fonogrameve dhe videogrameve ku është
fiksuar interpretimi
- E drejta e transmetimit dhe emetimit publik të interpretimit të tyre direkt
- E drejta e përshtatjës dhe vënies në dispozicion të interpretimit të tyre.
 TË DREJTAT E
PRODUCENTËVE Çka është fonogrami?
TË FONOGRAMEVE
• ...inçizim i zërit të një interpretimi. Zëri i
interpretimit duhet të jetë i fiksuar në një
medium nga i cili ai mund të merret,
riprodhohet, ose komunikohet përmes ndonjë
paisje...’’.
Kush mund të cilësohet si
producent i fonogramit?
• ...është personi fizik ose juridik i cili e merrë
iniciativën dhe ka përgjegjësinë për fiksimin e
parë të zërit në një intepretim...’’.
TË DREJTAT E PRODUCENTËVE TË
FONOGRAMEVE (VAZHDON)
• Nuk kanë të drejta morale.
• Ligji parasheh këto të drejta ekskluzive ekonomike:
• Të drejtën për autorizimin ose ndalimin e riprodhimit, shpërndarjes dhe huazimit
të fonogrameve të tyre;
• Huazimin dhe vënien në dispozicion të fonogrameve të tyre për publikun;
• Të drejtën për të marrë pjesë në pagesën (shpërblimin) për komunikimin e
fonogramit publikut, kur ai publikohet për qëllime komerciale; dhe
• Të drejtën për një pagesë speciale.
 Filmi konsiderohet
vepër audiovizuele

Producent i filmit- personi

(fizik ose juridik) i cili me
iniciativën e vet dhe për
llogari të vet e fikson një
vepër audiovizuele në një
TË DREJTAT E videogram

PRODUCENTËVE Videogrami- medium në të

cilin fiksohet një sekuencë e
Riprodhimin dhe
shpërndarjen e
TË FILMIT pamjeve lëvizëse me ose pa
zë.
videogrameve;

Edhe pse producenti i filmit

nuk është pronari fillestar i të
Huazimin dhe vënien në
drejtës së autorit për atë film,
dispozicion për publikun të
ai ka të drejtën ekskluzive
videogrameve të tyre
ekonomike të autorizojë ose
ndalojë:

Shfaqjen e videogrameve të
tyre.
TË DREJTAT E TRANSMETUESVE

Transmetuesi- subjekt juridik i cili e merrë iniciativën dhe ka

përgjegjësinë të bëjë transmetimin.

Transmetimet- sinjale elektronike të cilat bartin programe

radiotelevizive dhe të cilat transmetohen nga dhe në emër të
transmetuesve me qëllim që të shikohen/dëgjohen nga publiku.

Pikërisht këto sinjale mbrohen me të drejta të përafërta, ndërsa

përmbajtja e programit mbrohet me të drejtën e autorit...dhe, meqë të
drejtat e përafërta janë të ndara nga të drejtat e autorit, kur një
transmetues e autorizon përdorimin e sinjalit të tij, ai autorizim nuk
vlenë edhe për përmbajtjen e programit.
TË DREJTAT E TRANSMETUESVE

Transmetuesi ka të drejtën ekskluzive të autorizojë

ose ndalojë;
• Fiksimin e transmetimeve të tij;
• Riprodhimin dhe ritransmetimin e fiksimeve të transmetimeve
të tij;
• Emetimin e dytë publik të transmetimit të tij, nëse një
komunikim i tillë bëhet në
• vendet ku publiku ka qasje për të cilën ai paguan;
• Vënien në dispozicion të transmetimit të tij për publikun.
 BAZAT E TË DHËNAVE
• Baza e të dhënave- koleksion i veprave, të dhënave ose materialeve
të tjera të pavarura në ndonjë formë, të rregulluara në mënyrë
sistematike ose metodike, në të cilën mund të ketë dikush qasje
individuale përmes mjeteve elektronike ose mjeteve tjera.
• Krijuesi i bazës të të dhënave- personi fizik ose juridik i cili e merrë
iniciativën dhe ka përgjegjësinë për investime thelbësore në krijimin e
bazës të të dhënave.

Direktiva Evropiane për Bazën e të Dhënave- parasheh mbrojtje të

dyfishtë për krijuesin e bazës të të dhënave: mbrojtje me të drejtë të
autorit dhe mbrojtje ‘’sui generis’’.
 BAZA E TË DHËNAVE
• Baza e të dhënave mbrohet me të drejtën e autorit si koleksion i
veprave...mirëpo sipas Direktivës së BE-së për Mbrojtjen Ligjore të
Bazave të të Dhënave, gëzon edhe një të drejtë tjetër ‘’sui generis’’.
• Për t’u mbrojtë një bazë e të dhënave me të drejtën e autorit duhet
plotësuar dy kushte: origjinaliteti dhe kreativiteti (kusht shtesë për
baza të të dhënave).
• Përmes Direktivës, sigurohet e drejta e krijuesit të bazës të të
dhënave edhe në lidhj me përmbajtjen e bazës të të dhënave
(mbrojtja ‘’sui generis’’).
• Direktiva e BE-së për Bazën e të Dhënave ka ngjallë shumë
polemika: si mund të mbrohen faktet, dhe të dhënat që tradicionalisht
kanë qenë në domenin publik?
TË DREJTAT E PRODHUESVE TË BAZAVE TË TË
DHËNAVE
• Sipas Ligjit për të Drejtat e Autorit në Kosovë sigurohet mbrojtja e tërë
përmbajtjes së bazës së të dhënave, çdo pjesë jo thelbësore cilësore
dhe/ose sasiore e përmbajtjes kur ato përdoren në mënyrë të
vazhdueshme dhe sistematike, e që është në kundërshtim me
shfrytëzimin normal të asaj baze të të dhënave, ose e cila në mënyrë
të paarsyeshme paragjykon interesat legjitime të krijuesit të bazës së
të dhënave.
• Krijuesi i bazës së të dhënave ka të drejta ekskluzive të autorizojë ose
ndalojë:
♦ Riprodhimin dhe shpërndarjen e kopjeve të bazës së të dhënave;
♦ Huazimin dhe vënien në dispozicion të bazës së tij të të dhënave për publikun; dhe
♦ Format e tjera të komunikimit të bazës së tij të të dhënave për publikun.
P R O N Ë S I A I N T E L E K T U A L E / T Ë D R E J TAT E
AUTORIT

MBROJTJA DHE ZBATIMI I TË

DREJTAVE TË AUTORIT DHE TË
DREJTAVE TË PËRAFËRTA
1. SHKELJA E TË DREJTËS SË AUTORIT

• Shkelja e të drejtës së autorit ndodhë, çdo herë kur dikush që nuk

është autor/titullar i të drejtave e ndërmerrë një veprim si p.sh.
Riprodhimi, përkthimi, adaptimi, performimi publik- që është e drejtë
ekskluzive e pronarit.

• Autori/titullari i të drejtave duhet të tregojë se:

• Shkelësi ka ndërmarrë një veprim që konsiderohet e drejtë ekskluzive e autorit
në lidhje me veprën, apo në lidhje me një pjesë substanciale të veprës së
mbrojtur, dhe
• Shkelësi nuk ka pas autorizim të shprehur ose të nënkuptuar për ta ndërmarrë
atë veprim.
NDËRMARRJA E NJË VEPRIMI TË PAAUTORIZUAR NË LIDHJE ME TËRË
VEPRËN E MBROJTUR

• Në rastet kur vepra është kopjuar në tërësi si p.sh., e tërë kënga, ose
është fotokopjuar tërë libri, atëherë është e lehtë për tu përcaktuar
shkelja e të drejtës së autorit.
Shembull: në rastin Antiquesportfolio.com v. Rodney Fitch & Co. Ltd
[2001] E.C.D.R. 51 (U.K.: High Court) – i padituri kishte fotokopjuar një
fotografi të palë së tretë, e kishte skanuar në kompjuter, e kishte
zvogëluar, dhe e kishte përdorë, pa autorizim, si element të webfaqës
që kishte krijuar për paditësin. Gjykata kishte gjetë se ishte shkelë e
drejta e riprodhimit e autorit të veprës.
SHKELJA NUK MUND TË SHMANGET NËSE SHKELËSI E
PLOTËSON VEPRËN E VJEDHUR ME DIÇKA TË VETËN
ORIGJINALE

• Shkelësi i cili e merrë në tërësi veprën autoriale nuk mund t’i

shmanget shkeljës duke e ndryshuar veprën, qoftë për të mirë apo për
të keq.
Shembull: Rasti Schweppes Ltd v. Wellingtons Ltd [1984] F.S.R. 210
(U.K.: High Court)
Paditësi, Schweppes, kishte të drejta autoriale në ngjitësin në
ambalazhin e ujit tonik. I padituri e kishte kopjuar këtë ngjitës për pijën e
vet, por e kishte zëvendësuar fjalën ‘Scheweppes’’ me ‘’Schlurppes’’. I
padituri kishte thënë se kjo nuk është shkelje për shkak të punës
origjinale që e kishte bërë në krijimin e parodisë nga vepra e paditësit.
Megjithatë, gjykata kishte gjetë se ka shkelje. Gjykata kishte thënë:
‘’Fakti se i padituri gjatë riprodhimit të veprës kishte prodhuar diçka origjinale të
vetën, nuk çon peshë, meqë riprodhimi është bërë pa autorizimin e paditësit, dhe
testi gjithmonë është siç e përcakton ligji: a ka pas riprodhim të një pjese
SHKELJA NUK MUND TË SHMANGET NËSE SHKELËSI E
PLOTËSON VEPRËN E VJEDHUR ME DIÇKA TË VETËN
ORIGJINALE

• Shembull: Rasti Alexander v. Mackenzie, (1847) 9 Sess. Cas. 748

(Scotland)
Në rastin tjetër, një avokat kishte hartuar dhe publikuar disa dokumente
për blerjen, shitjen dhe transferimin e tokës. Shoqëria e avokatëve, të
cilës i takonte avokati, i kishte bërë disa përmirësime stilistike në këto
dokumente, dhe i kishte shpërndarë këto forma tek avokatët tjerë, pa
autorizimin/lejen e avokatit. Gjykata kishte gjetë që shoqëria e
avokatëve kishte shkelë të drejtat e autorit pavarësisht se kishte bërë
përmirësime.
SHKELJA NDODHË NËSE KOPJOHET PJESA
SUBSTANCIALE E VEPRËS

• Se çka është substanciale duhet të shikohet si nga aspekti kualitativ, po

ashtu edhe ai kuantitativ.
Shembull: Rasti Hager v. ECW Press Ltd (1998) 85 C.P.R. (3d) 289
(Canada: Federal Court, Trial Division)
Paditësi kishte shkruar një libër të titulluar Honour Song: A tribute që fliste për
vendasit kanadezë. Një prej kapitujve që përbëhej nga 9 faqe flite për
shkrimtarën e njohur Shania Twain, dhe ishte e bazuar në hulumtime dhe
intervista të cilat paditësi i kishte bërë me këngëtarën. I padituri i parë ECW e
kishte publikuar një libër enkas për Shania Twain, ndërsa i padituri i dytë (që
ishte shkrimtari i librit), i kishte përfshirë 16 paragrafe nga librin Honour Song
pa autorizim. Paditësi kishte paditë të dytë për shkelje të të drejtës së autorit
duke pretenduar se i ishte kopjuar një pjesë substanciale e librit. Gjykata ishte
pajtuar me paditësin.
FAKTORËT QË
MERREN Kualiteti dhe sasia e materialit të marrë
PARASYSH NË TË
PËRCAKTUARIT Deri në çfarë mase ky shfrytëzim i
NËSE ËSHTË paautorizuar i veprës ndikon në veprën
origjinale (në vlerën e saj)
KOPJUAR NJË
PJESË
SUBSTANCIALE Nëse materiali i marrë mbrohet me të
drejtë të autorit

Nëse shkelësi e ka përvetësuar veprën

origjinale në mënyrë të qëllimshme për
të kursyer kohë dhe mund, dhe

Nëse materiali që është marrë është

përdorë në mënyrë të njejtë ose të
ngjashme si nga autori i veprës.
SHKELJA NDODHË NËSE KOPJOHET PJESA
SUBSTANCIALE E VEPRËS

Në bazë të këtyre kritereve, rastin e mësipërm Rasti Hager v. ECW Press,

gjykata kishte gjetë se përafërsisht një e treta e kapitullit të librit të paditësit
ishte marrë në librin e të paditurës së parë. Përveç kuotimeve të drejtpërdrejta
të fjalëve të Shania Twain, nuk ka qenë gjithmonë kopje fjalë për fjalë, por ka
pas më shumë ri-arranzhim të fjalive, pa ndonjë material shtesë, dhe duke i
ndjekë konceptet e njejta dhe ndonjëherë edhe strukturën e njejtë të fjalive.
Reagimi i paditëses kur kishte lexuar librin e të paditurit kishte qenë i tillë që
kishte menduar se dikush e ka skenuar veprën e tij në kompjuter dhe pastaj i
ka ndërruar fjalët dhe fjalitë deri diku...

Edhe në aspekt të sasisë, gjykata kishte gjetë se është marrë një pjesë
substanciale e veprës. Përveç kësaj, ishin marrë pjesët e librit të cilat kanë
qenë më të vlefshmet për autorin: kuotimet e drejtpërdrejta të Shania Twain.
EDHE NJË PJESË E VOGËL E VEPRËS AUTORIALE MUND
TË KONSIDEROHET PJESË SUBSTANCIALE

• Shembulli 1: Rasti A. v. B. [2000] E.M.L.R. 1007 (U.K.: High Court)

Paditësi kishte mbajtë një ditar, të cilin e kishte gjetë bashkëshorti i saj.
Ai i kishte fotokopjuar dy faqe të ditarit dhe e kishte kthyer ditarin në
vend. Kur gruaja e kishte kuptuar këtë, ajo kishte kërkuar që t’i
ktheheshin fotokopjet, por bashkëshorti kishte refuzuar. Ajo e kishte
paditë në gjykatë, ndërsa bashkëshorti kishte argumentuar se dy faqe
nuk janë pjesë substanciale e tërë ditarit. Gjykata nuk ishte pajtuar me
këtë duke thënë:
‘’Dikush që mbanë ditar si paditësja gëzon mbrojtje me të drejtën e autorit për çdo
rrëfim që e bënë në ditar, për çdo ditë, dhe të gjitha këto gëzojnë mbrojtje qoftë si
vepër në tërësi apo si pjesë substanciale e një vepre më të madhe. Prandaj, e
refuzoj pretendimin se kopjet nuk janë pjesë substanciale e veprave të autorit.’’
EDHE NJË PJESË E VOGËL E VEPRËS AUTORIALE MUND
TË KONSIDEROHET PJESË SUBSTANCIALE

• Shembulli 2: Hawkes & Son (London) Ltd v. Paramount Film Service

Ltd [1934] Ch. 593 (U.K.: Court of Appeal)
Paditësi kishte të drejta autoriale në një vepër muzikore 4 minutëshe e quajtur
Colonel Bogey. Të paditurit e kishin marrë një pjesë të kësaj vepre muzikore
dhe e kishin përdorë në filmin e tyre. Pjesën të cilën e kishin marrë ishte 20
sekonda e gjatë që sipas të paditurëve përbënte vetëm 5% të veprës
muzikore të paditësit, prandaj nuk mund të konsiderohej pjesë substanciale.
As këtu nuk ishte pajtuar gjykata me të paditurit, duke thënë se:
‘’çdokush që do ta dëgjonte pjesën e kopjuar nga kënga e paditësit do ta dinte se
është Colonel Bogey, edhe pse janë marrë vetëm 20 sekonda të saj, por që në
mendimin tim është pjesë substanciale, dhe vitale e veprës që është riprodhuar. Ky
riprodhim nuk është bërë as në kuadër të shfrytëzimit të lirë, por është shfrytëzuar dhe
publikuar në formën që e dëmton veprën autoriale të paditësit.’’
EDHE NJË PJESË E VOGËL E VEPRËS AUTORIALE MUND
TË KONSIDEROHET PJESË SUBSTANCIALE

• Shembulli 3: Jarvis v. A & M Records, 827 F. Supp. 282 (U.S.: District

Court, New Jersey,1993)
Paditësi kishte shkruar dhe xhirruar një këngë të titulluar The Music’s Got Me
(https://www.youtube.com/watch?v=HzV_W_stx3c) . I padituri kishte shkruar
dhe xhirruar këngën e titulluar Get Dumb! (Free Your Body)
(https://www.whosampled.com/The-Crew/Get-Dumb!-(Free-Your-Body)/)
Kënga e dytë tingëllonte ndryshe nga e paditësit, mirëpo i padituri kishte
përdorë një sintisajzer të kompjuterizuar për ta bërë kopjen dixhitale të dy
rreshtave nga xhirrimi i paditësit.
Sipas gjykatës në këtë rast, i padituri nuk duhet të mbahet përgjegjës për
shkelje përveç nëse ka kopjuar pjesë substanciale të veprës dhe ekziston një
ngjashmëri zanore në mes të dy veprave që mund të vërehet nga audienca e
zakonshme. Gjykata këtu kishte gjetë ngjashmëri.
EDHE NJË PJESË E VOGËL E VEPRËS AUTORIALE MUND
TË KONSIDEROHET PJESË SUBSTANCIALE

• Shembulli 4: Spelling Goldberg Productions Inc. v. B.P.C.

Publishing Ltd, [1981] R.P.C. 283 (U.K.: Court of Appeal)
Paditësi ka qenë autor i serialeve televizive Starsky and Hutch. I
padituri e kishte marrë një fotografi nga filmi që portretizonte dy
karakteret, dhe e kishte vendos në poster të cilat pastaj i kishte shitë.
Paditësi kishe paditë për shkelje të të drejtave të autorit duke thënë se
fotografitë e filmit ishin të mbrojutra qoftë mvetësisht ose si pjesë
substanciale e filmit. Gjykata ishte pajtuar.
KRIJIMTARIA E PAVARUR NUK ËSHTË SHKELJE E TË DREJTAVE
TË AUTORIT

• Ngjashmëritë e dukshme në mes të veprës origjinale dhe veprës së kopjuar

mund të jenë dëshmi e kopjimit.
• Në këto raste, paditësi duhet të dëshmojë se :
• Dy veprat janë të ngjashme,
• Vepra e paditësit është krijuar e para, dhe
• I padituri ka pas qasje në veprën e paditësit, dhe e ka shfrytëzuar këtë qasje për të
kopjuar (që e përjashton pretendimin se vepra është krijuar në mënyrë të pavarur).

• Dy vepra mund të kenë ngjashmëri të mëdha- madje edhe të jenë identike- jo sepse
janë kopjuar nga njëra tjetra, por sepse janë kopje e diçkaje që është në domen
publik, p.sh., dy njerëz e fotografojnë Ujëvarën e Niagarës nga i njejti vend dhe në
të njejtën kohë të ditës, në vitin e njejtë, në kushte të njejta atmosferike. Por, kur
veprat kanë ngjashmëri sepse njëra është kopjuar nga vepra tjetër që mbrohet me
të drejtë të autorit, atëherë mundësia që ajo vepër është krijuar në mënyrë të
pavarur është e vogël.
KRIJIMTARIA E PAVARUR NUK ËSHTË SHKELJE E TË DREJTAVE
TË AUTORIT

Në një rast, paditësi ishte ankuar se kënga e të paditurit ‘Why’ ishte kopjuar nga
një këngë e mëhershme në Little Spanish Town në të cilën kishte pas të drejta
autoriale paditësi. Dy veprat ishin dukshëm të ngjashme. I padituri e kishte
mohuar se ka dëgjuar ndonjëherë me vetëdije për këtë muzikë të paditësit, edhe
pse kishte pranuar që për shkak të popullaritetit që kishte, ka mund ta ketë
dëgjuar pa vetëdije. I padituri ishte përbetuar se nuk e ka kopjuar veprën e
mëhershme dhe kishte ofruar dëshmi se si ishte komponuar kënga. Gjykata kishte
vendos në favor të paditurit duke gjetë se kopjimi kishte qenë koincidental.

• Rasti Francis Day & Hunter Ltd v. Bron [1963] Ch. 587 (U.K.: Court of
Appeal)
ARSYEJA OSE EFEKTI I SHKELJËS NUK JANË RELEVANTE

• Të paditurit ndonjëherë thonë se veprimi i tyre, edhe pse i

paautorizuar nga paditësi, nuk i ka bërë asnjë dëm, madje paditësi ka
mund të përfitojë. Ndonjëherë të paditurit pretendojnë se motivi apo
qëllimi i tyre ka qenë i pafajshëm: nuk e kanë ditë se veprimet e tyre
nuk janë të drejta. Ndonjëherë, të paditurit mundohen të arsyetohen
se nuk kanë përfituar nga ky veprim p.sh. I kanë dhënë falas kopjet
shkelëse, ose që ka qenë e pamundur të merret pëqlimi i autorit.

• Asnjë prej këtyre pretendimeve nuk kalon (nuk do të duhej të kalojë)

në gjykatë, pasi që shkelja ndodhë në momentin që i padituri e
ndermerrë një veprim që është i rezervuar për autorin.
PËRGJEGJËSINË PËR SHKELJE TË TË DREJTAVE TË AUTORIT MUND TA MBAJË EDHE
DIKUSH TJETËR PËRVEÇ PERSONIT QË E PËRDORË VEPRËN NË MËNYRË TË
PAAUTORIZUAR

• E drejta e autorit shkelet nga cilido që e ndërmerrë një veprim të

paautorizuar në lidhje me veprën e mbrojtur. Nëse një punonjës e
ndërmerrë këtë vepër, punëdhënësi konsiderohet po ashtu shkelës
nëse punonjësi e ka ndërmarrë këtë veprim gjatë periudhës së
punësimit.
• Personat të cilët ‘’autorizojnë’’ apo ‘’kontribuojnë’’ në shkelje të të
drejtave munden po ashtu të mbahen përgjegjës për shkelje (p.sh.
Rasti YouTube).
DETYRË SHTËPIE

• Mundohuni të gjeni këngë, filma, fotografi, libra apo vepra tjera

autoriale të cilat janë kopjuar, ose këngëtarë/aktor/autor/performues
që keni dëgjuar se janë paditë ose kanë paditë, për shkelje të të
drejtave autoriale.
• Dërgoni tek unë linqet e këtyre këngëve, që t’i dëgjojmë në orën e
ardhshme dhe t’i krahasojmë bashkarisht.
 DETYRAT E SHTËPISË
• Louis Vuitton Malletier vs. comedy fashion company Haute Diggity Dog.
In 2007, the high-end signature hand-bag and luggage maker, Louis Vuitton Malletier, lost an outrageous copyright infringement case against
comedy fashion company Haute Diggity Dog. The comedy designers had released a line of parody products named Chewy Vuitton, to go along
with other memorable knock-offs such as Chewnel No.5 and Sniffany & Co. Remarkably, the U.S Court of Appeals ruled against the claim of
copyright breach, stating that because of the element of parody, the products were adequately differentiated and unique, thereby negating any
copyright or trademark infringement.
Marre nga: Edology.com (https://www.edology.com/blog/law-criminology/4-famous-intellectual-property-cases/)
• Isaac Newton v. Gottfried Wilhelm Leibniz
By the early 18th century, many credited the German mathematician and philosopher Gottfrie Wilhelm Leibniz with inventing the study of
calculus. Leibniz had, after all, been the first to publish papers on the topic in 1684 and 1686. But when Englishman Isaac Newton published a
book called Opticks in 1704, in which he asserted himself as the father of calculus, a debate arose. Each of the thinkers’ respective countries
wanted to stake a claim in what was one of the biggest advances in mathematics. Newton claimed to have thought up the “science of fluxions,”
as he called it, first. He apparently wrote about the branch of mathematics in 1665 and 1666, but only shared his work with a few colleagues. As
the battle between the two intellectuals heated up, Newton accused Leibniz of plagiarizing one of these early circulating drafts. But Leibniz died in
1716 before anything was settled. Today, however, historians accept that Newton and Leibniz were co-inventors, having come to the idea
independently of each other.
Marre nga: Smithsionian Magazine (https://www.smithsonianmag.com/history/ten-famous-intellectual-property-disputes-18521880/)
Enkeleja Shala
 Ngjashmëritë në mes të këngëve të
interpretuara nga artistë të ndryshëm
• THE ART COMPANY – Susanna (Kenga
DETYRAT E origjinale e publikuar ne vitin 1984)
https://www.youtube.com/watch?v=GB2Sf4
SHTËPISË g_PIg
• Minatori – Mihane/ (Versioni shqip)
https://www.youtube.com/watch?v=fqGWaM
OIr8E
• Adriano Celentano – Susanna/ (Versioni i
ngjashem italian)
https://www.youtube.com/watch?v=2AE8JZ
UEMSs
• Killing Joke - "Eighties« (Kenga origjinale)
https://www.youtube.com/watch?v=1C3C0w
mKrYw
• Nirvana - Come As You Are
https://www.youtube.com/watch?v=9qkibSr
gXXQ
Enkeleja Shala
DETYRAT E SHTËPISË
• https://www.youtube.com/watch?v=L0eeSoU35wM – Jolene (Dolly
Parton)
• https://www.youtube.com/watch?v=OqvVz_ctf50 – Anna (Nora Istrefi)

Elena Osmani
DETYRË SHTËPIE
Këngë shqipe të kopjuara:
• https://www.youtube.com/watch?v=EYO2hTILEGc
Nje nder kenget qe ka bere bujë ne vitin 2010 ka qene edhe kenga e Leonora Jakupit "ti me je shume xheloz« ku
pasi qe ka pasur degjueshmeri te madhe kengetarja serbe Ana Nikolic e ka bere te njejten kenge ne gjuhen serbe
me "Zadnji voz" ku vetem eshte ndryshuar titulli, madje edhe videoklipi ka qene po i njejte sa kenga ne gjuhen
shqipe, po pasi e ka paditur Ana Nikolic klipi eshte fshire per te drejta te autorit ndersa akoma ekziston kenga ne
youtube edhe me klip edhe me audio. Akoma eshte eshte padia ne procedure.
• 3:25
• Leonora Jakupi - Ti me je shume xheloz (Official)
• https://www.google.com/url?sa=t&source=web&rct=j&url=https://m.youtube.com/watch%3Fv%3DD3v-
htBq8jI&ved=2ahUKEwjyp7uFnPj2AhWhSvEDHdpTAKYQo7QBegQIBhAB&usg=AOvVaw3oGnZE_rNw-
vb92Kza44qm
• Versioni serbisht Ana Nikolic
• https://www.google.com/url?sa=t&source=web&rct=j&url=https://m.youtube.com/watch%3Fv%3DqeSqgTyWsk4
&ved=2ahUKEwiI9Kzmm_j2AhVlQvEDHcq8AAcQo7QBegQIBxAE&usg=AOvVaw2VeHy0uA7ypdu7ycVAx3ep

• Edona Caraku
DETYRË SHTËPIE
Disa raste qe mendoj se ja vlen ti komentojm ne klase ne lidhje me
shkeljen e te drejtave të autorit:
• https://99designs.com/blog/tips/5-famous-copyright-infringement-
cases/

Jetlir Morina
 Kur bëni pazar, çfarë shikoni tek një produkt:

• Çmimin?
• Paketimin (ambalazhin)?
• Prodhuesin(t)?
• Kualitetin?
• Të tjerat (përshkruaje)?

Hidhni një sy markave tregtare të dhëna më poshtë, dhe tregoni deri

në ç’masë iukomunikojnë ato gjëra juve ?
• · MARLBORO

MARKAT • · LIPTON
• · ARIEL
• · GORENJE
• · LESNA

TREGTARE 3. Çfarë kuptimi nxirrni ju kur i shihni apo dëgjoni për markat
tregtare të lartpërmendura?

4. Si i përdorni markat tregtare në jetën tuaj të përditshme?

5. Çfarë roli mendoni se luajnë markat tregtare në shoqërinë tonë?

• Na ndihmojnë t’iu tregojmë të tjerëve se çfarë stili të jetës kemi?

• Na ndihmojmë të zgjedhim nga mesi i mallrave dhe shërbimeve në treg më shpejtë dhe më
lirë?
• I mbrojnë konsumatorët?
• I mbrojnë pronarët e tyre?
 Ulin koston e kërkimit

Nxisin konkurrencën
ROLI I
MARKAVE Rrisin shitjet dhe krijojnë mirëbesim

TREGTARE
Nxisin eksportin

Mund të shndërrohen në pasuri të

vlefshme për kompaninë/biznesin
 • Markë Tregtare (TM) përkufizohet si një
shenjë e cila përshkruan një produkt dhe bartë
informacione tek konsumatori lidhur me
prejardhjen e atij produkti.
PËRKUFIZIMI I
MARKAVE • Funksioni kryesor i markës tregtare është të
shërbejë si identifikues burimi.
TREGTARE
Markë shërbimi- tregues burimi i një shërbimi
(SM)
Markë çertifikuese- markë e cila përdoret nga
një person, përveç pronarit, për të identifikuar
mallrat dhe shërbimet të cilat vijnë nga një
organizatë e caktuar e certifikuar;
Markat Kolektive- markë e cila përdoret nga
anëtarët e një shoqate ose ndonjë grupi tjetër
kolektiv, për të treguar anëtarësimin e tyre në atë
shoqatë ose atë grup; dhe
Emërtimet Tregtare- markë e cila përdoret gjatë
zhvillimit të një tregtie si emër, firmë, ose
emërtim i veçantë i një ndërmarrje.
 ÇKA MUND TË MBROHET SI MT?
• fjalë, ngjyra, shkronja, fraza, dizajnë, numra,
• emra personal, tinguj, emra të domenit (domain names), ose duke i
kombinuar këto, por duke u siguruar që ato janë të një natyre të veçantë
dhe të dallueshme.

This Photo by Unknown Author is licensed under CC

BY-NC
INSTRUMENTET KRYESORE NDËRKOMBËTARE

• Instrumentet kryesore ndërkombëtare dhe të BE-së të cilat rregullojnë

Markat Tregtare janë:
• Konventa e Parisit për Mbrojtjen e Pronësisë Industriale (20 Mars 1883)
• Marrëveshja e Madridit për Regjistrimin Ndërkombëtar të Markave
Tregtare (1891), si dhe Protokolli që i përket Marrëveshjes së Madridit
(1989)- i ashtuquajturi Sistemi i Madridit;
• Marrëveshja TRIPS - është marrëveshja më gjithëpërfshirëse
ndërkombëtare, e cila kërkon nga shtetet anëtare të veprojnë në pajtim me
dispozitat përmbajtjesore të traktateve të administruara nga Organizata
Botërore e Pronësisë Intelektuale (OBPI), p.sh. Konventa e Parisit dhe
Sistemi i Madridit.
INSTRUMENTET E BE-SË
• Direktiva e Parë e Këshillit 89/104/EEC (1988) – i përafron ligjet për markat
tregtare të Shteteve Anëtare, por njëkohësisht duke mos penguar fushëveprimin
territorial të atyre ligjeve kombëtare. Kjo Direktivë thjesht përshkruan disa parime të
përbashkëta të cilave Shtetet Anëtare duhet t’u përmbahen me qëllim të tejkalimit të
dallimeve në mes të ligjeve kombëtare. Qëllimi i saj është t’i eliminojë çrregullimet
në konkurrencë brenda tregut të përbashkët Evropian. Dispozitat e kësaj Direktive
janë në pajtim të plotë me Konventën e Parisit.
• Rregullorja e Këshillit (EC) Nr. 40/94 për Markën Tregtare të Komunitetit- i
mundëson pronarit që me një aplikacion të vetëm të regjistrojë markën tregtare në
shumë shtete anëtare të kësaj Rregullore. Njëra prej karakteristikave më të mira të
saj është se është një prej “palëve të emërtuara kontraktuese” në Protokollin e
Madridit. Kjo do të thotë që nëse dikush posedon një Markë Tregtare të Komunitetit,
i njëjti mund të aplikojë për Regjistrim Ndërkombëtarë në bazë të Protokollit të
Madridit, dhe ta fitojë regjistrimin e markës jo vetëm në 27 Shtetet Anëtare të
Rregullores në fjalë, por në të gjitha Shtetet Kontraktuese të Protokollit të Madridit.
MBROJTJA E MARKËS TREGTARE
• Me regjistrim
• Me fitimin e kuptimit të dytë gjatë përdorimit në tregti
• Markat e njohura tregtare:
• Niveli i dijenisë për markën ose i njohjes së saj në sektorin publik përkatës;
• Kohëzgjatja, shtrirja, dhe hapësira gjeografike ku përdoret marka;
• Kohëzgjatja, shtrirja, dhe hapësira gjeografike ku promovohet marka, përfshirë
reklamat ose publiciteti dhe paraqitja në panaire dhe ekspozita e mallrave dhe/ose
shërbimeve për të cilat qëndron marka;
• Kohëzgjatja dhe hapësira gjeografike e çdo regjistrimi dhe/ose çdo kërkese për
regjistrim të markës, përderisa këto pasqyrojnë përdorimin e markës së njohur;
• Shënimet lidhur me realizimin e suksesshëm të të drejtave mbi markën, dhe në
veçanti, shkalla e njohjes së markës së njohur nga autoritetet publike;
• Vlera e cila e shoqëron markën.
KUSHTET PËR MBROJTJE TË MT

Ekzistojnë dy kushte
themelore të cilat një
2) duhet të arrijë të
shenjë duhet t’i 1) duhet të ketë një
përfaqësohet
plotësojë për t’u veçori dalluese, dhe
grafikisht.
cilësuar si markë
tregtare:
VEÇORIA DALLUESE E MT
• Dallueshmëria është kushti themelor për mbrojtjen e markës tregtare.
• Jo të gjitha marka tregtare kanë veti të njëjta dalluese, dhe si
rrjedhojë, gjykatat zakonisht e masin nivelin e dallueshmërisë përmes
të ashtuquajturit “spektrit të dallueshmërisë”.
• Sipas këtij spektri, ekzistojnë pesë nivele të fuqishmërisë së markave:
• Markat e sajuara
• Markat arbitrare
• Markat sugjeruese
• Markat përshkruese
• Markat e përgjithshme
 USHTRIM
Shikoni markat tregtare të dhëna më poshtë dhe përshkrimin e mallrave/shërbimeve për të cilat ato ekzistojnë, pastaj përgjigjuni se ku qëndron secila prej tyre në “spektrin e dallueshmërisë’’.

Markë e Sajuar Arbitrare Sugjestive Përshkruese Gjenerike

Të mbrojtura Nuk janë të mbrojtura

• UNISEX- për parfum që mund të përdoret ose nga meshkujt, ose nga femrat;

• PUMA- për veshmbathje sportive;

• BRILLIANT – për vaj luledielli;

• BRILLIANT – për diamante;

• KOLLYNOS – për pastë dhëmbësh

• GENERAL ELECTRIC- për pajisje elektrike shtëpiake;

• GOOGLE- për shërbime të internetit ;

• CELLOPHANE – për shtresa mbështjellëse;

• ESCALLATOR – për shkallë lëvizëse;

• JAGUAR- për automobila

• OPTICULUS- për mallra dhe shërbime optike;

• AMAZON – për faqe të internetit ku shiten libra;

• REEBOK – për veshmbathje sportive;

• PERSONAL COMPUTER (PC) – për kompjuterë personal;

• CAMELS – për cigare;

• KETCHUP- për sos të domateve;

• DELL- për kompjuterë

FUNKSIONALITETI I MARKAVE TREGTARE

Nuk mund të mbrohen me markë tregtare shenjat, të cilat përbëhen nga

një formë e cila:
1) Rezulton nga natyra e vet mallit përkatës;
2) Është e nevojshme për të arritë një rezultat teknik;
3) I jep vlerë thelbësore mallit në fjalë.

Nocioni i ‘funksionalitetit’- është paraqitë për ta parandaluar krijimin e

monopolit mbi një formë të caktuar të mallit e cila është e
domosdoshme për ta arritë një rezultat të caktuar teknik.
 SHEMBULL
Rasti C-48/09 P Lego Juris A/S v OHIM and Mega Brands Inc. (14
September 2010)

• Gjykata Evropiane e Drejtësisë ka gjetë se marka tregtare komunitare e

përbërë nga një tullë Lego me ngjyrë të kuqe, e cila është kontestuar
gjatë, është e pavlefshme sipas Nenit 7(1)(e)(ii) të Rregullorës për Markë
Tregtare Komunitare (207/2009).
• Në prill 1996, Kirkbi A/S, paraardhësi i Lego Juris A/S kishte aplikuar
për regjistrim të tullës së kuqe Lego si markë tregtare tre-dimensionale,
për klasin 28 të Klasifikimit Ndërkombëtar të Nicës – lojëra dhe lodra.
• OHIM (Zyra për Harmonizimin e Tregut të Brendshëm) përkohësisht ia
kishte refuzuar aplikacionin mbi bazën se forma e tullës-lodër nuk kishte
veçori dalluese dhe përveç kësaj përbëhej nga forma e mallrave të cilat
janë të nevojshme për të arritë një rezultat teknik. Mirëpo, më vonë OHIM
kishte pranuar se lodra-tullë kishte fituar një veçori dalluese meqë publiku
kishte filluar ta asocionte këtë tullë-lodër me prodhuesin, dhe e kishte
regjistruar si markë tregtare në vitin 1999.
• Ritvik Holdings, paraardhës i Mega Brands Inc., kishte aplikuar për
deklarim të pavlefshmërisë së markës tregtare me argumentin se tulla-
lodër nuk mund të regjistrohej për klasin 28 të Klasifikimit të Nicës-lojëra
dhe lodra, meqë tulla Lego përbëhej ekskluzivisht nga forma a mallrave të
cilat janë të nevojshme për të fituar një rezultat teknik.
 SHEMBULL

• Rasti C-48/09 P Lego Juris A/S v OHIM and Mega Brands Inc. (14
September 2010)
Dhoma e Madhe e Apelit e OHIM kishte thënë se baza juridike mbi të
cilën ishte bërë kërkesa për shpalljen e pavlefshmërisë së markës
tregtare nuk mund të tejkalohej me argumentin se tulla-lodër kishte
fituar karakter dallues përmes përdorimit. Duke u thirrë në një vendim
tjetër të GjED-së (Philips C-299/99), Gjykata e Përgjithshme kishte
thënë se për tu aplikuar bazat absolute të refuzimit, ka qenë e
mjaftueshme që karakteristikat thelbësore të formës janë kombinuar
me karakteristikat të cilat kanë qenë teknikisht kauzale, dhe të
mjaftueshme për të arritur tek rezultati i dëshiruar teknik, prandaj
edhe i janë atribuar rezultatit teknik.

Shënim: Forma e Lego më heret ka qenë e patentuar...me skadimin e

patentës pronari i saj ka synuar ta vazhdoj monopolin mbi formën e
Lego duke e regjistruar si markë tregtare- GjED ka thënë se një gjë e
tillë do të pengonte konkurrencën duke i hedhur poshtë përpjekjet
legjitime të konkurrentit për të prodhuar lodra të ngjashme.
SHEMBULL
• Patentat u ofrojnë mbrojtje shpikësve për
procese, makineri, ose shpikje të tjera.
Paramendoni formën e poçit elektrik. Po të
ishte patentuar forma e poçit nga prodhuesi i
saj, askush tjetër nuk do të mund ta përdorte
atë formë përveç duke e shkelur patentën.
Tani, paramendoni që patenta e poçit në fjalë
ka skaduar. Çfarë do të ndodhte po që se
pronari i patentës së skaduar do t’i
parandalonte të tjerët nga përdorimi i të njëjtës
formë duke e regjistruar atë si markë tregtare?
Ligji për markat tregtare nuk mund të
shfrytëzohet për të siguruar monopol mbi formën
e një poqi elektrik, pas skadimit të patentës së
asaj forme (shih Kellog Co. kundër National
FUNKSIONALITETI I
MARKËS Në interpretimin e Nenit 5(3) të Direktivës së Parë të Këshillit (Neni 3.2 i
TREGTARE Ligjit), Gjykata Evropiane e Drejtësisë (GjED) vendosi se një shenjë e cila
përbëhet ekskluzivisht nga forma e një produkti nuk mund të regjistrohet,
nëse vetitë funksionale thelbësore të asaj forme i atribuohen vetëm
rezultateve teknike. Gjykata po ashtu vendosi që kjo bazë e refuzimit ose
e zhvlerësimit nuk mund të anashkalohet duke konstatuar se ekzistojnë
forma të tjera të cilat lejojnë të arrihet i njëjti rezultat teknik. Përveç kësaj,
dallueshmëria e një marke të tillë nuk mund të përcaktohet thjeshtë nga
përdorimi i saj (Koninklijke Philips Electronics NV v. Remington Consumer
Products Ltd. (C299/99)).

Mësimi i nxjerrë: Është e rëndësishme të mbahet në mend që testi i

dallueshmërisë së markës nuk aplikohet për markat e përbëra nga format
të cilat janë funksionale. Edhe po që se konsumatorët kanë arritur ta
identifikojnë një formë të veçantë me një prodhues të caktuar, në bazë të
vendimit të GjED që bëri interpretimin e Nenit 5(3) të Direktivës së Parë të
Këshillit, ajo markë nuk mund të regjistrohet nëse vetitë funksionale të saj
i atribuohen vetëm rezultateve teknike
 KUFIZIMET NË MBROJTJEN E MARKAVE TREGTARE
• Markat mashtruese– janë marka të natyrës së tillë që mund
të pritet se do ta mashtrojnë publikun lidhur me llojin, cilësinë,
ose prejardhjen gjeografike të mallrave apo shërbimeve. Si
shembull i markës mashtruese lidhur me llojin dhe cilësinë e
mallit mund të jetë fjala KËPUCË LËKURE për një dyqan i cili
fare nuk shet këpucë lëkure. Kjo do të ishte mashtrim i
konsumatorëve duke i bërë ata të mendojnë se aty mund të
blejnë këpucë lëkure. SWISTEX është një shembull i markës
mashtruese lidhur me cilësinë dhe prejardhjen e mallit. Nëse•
fjala SWISTEX përdoret për një orë e cila në fakt nuk e ka
prejardhjen nga Zvicra, atëherë edhe kjo do të klasifikohej si
markë mashtruese.
• Markat tregtare që përmbajnë stemën, flamurin, ose
ndonjë emblemë tjetër shtetërore të një vendi ose
organizate ndërkombëtare – këto janë marka tregtare të
mbrojtura me Nenin 6ter të Konventës së Parisit dhe me
Marrëveshjen TRIPS. Markat tregtare të cilat përmbajnë
stemën, flamurin, ose ndonjë emblemë shtetërore të ndonjë•
vendi ose organizate ndërkombëtare me seli në një shtet i cili
është palë e Konventës ose Marrëveshjes TRIPS, nuk do të
mund të regjistrohet në bazë të Nenit 9.1 (e) dhe (h) të Ligjit
për Markat Tregtare të Kosovës. Një shembull i tillë është
Republikës së Kosovës, si dhe të autoriteteve dhe
ndërmarrjeve publike të këtij vendi. Sidoqoftë, nëse aplikanti
është i autorizuar ta përdorë një nga shenjat e lartcekura, atij
nuk mund t’i mohohet regjistrimi (Neni 9.3). Tutje, aplikantit
nuk do t’i mohohet regjistrimi i markës tregtare e cila nuk është
identike apo e ngjashme me ato të cekura në pikën (g), (Neni
9.4).
Markat të cilat nuk mund të paraqiten grafikisht – shembull
i kësaj marke mund të jetë aroma. Edhe pse dikush mund të
mendojë se aroma mund të përshkruhet grafikisht përmes
formulës kimike të saj, një emri përshkrues, ose një mostre të
aromës, ose përmes ndonjë kombinimi të këtyre, Gjykata
Evropiane e Drejtësisë ka përfunduar se asnjëra nga këto nuk
i plotëson kushtet e paraqitjes grafike (Ralf Sieckman kundër
Zyres së Patentimit dhe Markave në Gjermani (C-237/00),
2002).
Markat tregtare në kundërshtim me moralin dhe rendin
publik- një markë e cila përmban një fjalë, simbol, formë, ose
shenjë e cila konsiderohet e pamoralshme ose në kundërshtim
me rendin publik, të njëjtës nuk i ofrohet mbrojtje. Njëjtë, nëse
një fjalë ose simbol është i një rëndësie të madhe për
REGJISTRIMI I MARKAVE TREGTARE

Fazat e regjistrimit të markës tregtare

• Kërkimi i Markës Tregtare- është një hap shumë i rëndësishëm preliminar i cili ndihmon për ta
identifikuar nëse dikush veçse e posedon të drejtën e përparësisë për atë markë. Sa më mirë të kërkohet,
aq më të mira janë gjasat për një regjistrim të suksesshëm. Kërkimi i markës tregtare, megjithatë, mund
të jetë një proces mjaft i shtrenjtë dhe zakonisht kryhet nga një kompani kërkuese me një pagesë të
caktuar. Ekzistojnë disa mundësi kërkimi pa pagesë që i ofron OBPI dhe ZHTB, por të cilat ndoshta nuk
do të mjaftonin.
• Parashtrimi i Kërkesës për Regjistrim- formularët për regjistrimin e markave tregtare mund të merren
në API. Para se ta plotësoni formularin, duhet të dini se cilës klasë i takojnë mallrat dhe shërbimet për të
cilat regjistrohet marka (shih sistemin e klasifikimit më poshtë). Nëse pohoni se keni të drejtën e
përparësisë konform Ligjit, atëherë duhet të dëshmoni datën dhe informata të tjera përkatëse të kërkuara.
Gjithashtu, duhet të siguroni informata lidhur me llojin e markës që dëshironi ta regjistroni, p.sh. verbale,
numerike, tredimensionale, kombinim të ngjyrave, markë individuale, kolektive, ose certifikuese, si dhe
listën me mallrat dhe shërbimet për të cilat kërkoni regjistrim. Dëshminë për pagimin e taksës dhe
tatimeve të tjera duhet poashtu t’ia bashkëngjitni formularit.
• Procesi i Shqyrtimit të Aplikacionit- pasi të keni plotësuar aplikacionin dhe ta keni dorëzuar atë në API
konform Ligjit, atëherë kjo Zyre bën shqyrtimin e formularit për të vlerësuar nëse i keni plotësuar të gjitha
kushtet dhe nëse ekzistojnë baza absolute ose relative të cilat shpien deri te refuzimi i aplikacionit. Nëse
të gjitha kushtet janë plotësuar, API do ta aprovoj aplikacionin dhe do ta caktojë një datë pranimi. Kjo datë
pranimi që i caktohet aplikacionit nga ana e API konsiderohet si “data e paraqitjes’’.
REGJISTRIMI I MARKAVE TREGTARE (VAZHDON)

Fazat e regjistrimit të markës tregtare

• Publikimi dhe Kundërshtimi- Pas një aplikimi të suksesshëm, API
do ta publikoj aplikacionin në Buletinin Zyrtar, përmes të cilit do t’u
ofrohet mundësia palëve të treta ta kundërshtojnë këtë aplikacion.
Çdokush që dëshiron të kundërshtojë aplikacionin do të ketë 3 muaj
mundësi, prej datës së publikimit në Buletin, për ta bërë një gjë të tillë.
Kundërshtari duhet të sigurojë një deklaratë me shkrim mbi arsyet e
kundërshtimit
• Regjistrimi i Markës Tregtare- Nëse asnjë kundërshtim nuk
parashtrohet brenda 30 ditësh, API do ta regjistroj markën dhe do ta
shenojë atë në Regjistrin e Markave Tregtare. “Data e regjistrimit”
është “data e paraqitjes”. Duke filluar nga kjo datë, marka tregtare do
të jetë e vlefshme për 10 vjet.
LLOJET E SHENJAVE QË REGJISTROHEN SI MARKA TREGTARE
Procesi i Aplikimit per Regjistrim te Markes Tregtare1

Dorezimi i
aplikacionit/kopje fizike Futja e te Publikimi I regjistrimit
dhenave Data dhe Pergatitja per ekzaminim
vula formal

Klasifikimi I
Po Nices Certifikata e
OK? regjistrimit/pagesa e
tarifes se regjistrimit
reghtrtificate/paymen
Tarifa e t of registration fee
Ok? Tarifa
Jo Aplikacionit
Kthehet eshte paguar?
Publikimi (3 muaj)

Po

Jo

Ftesa per ta Ekzaminimi

plotesuar/per mbi baza Suksesshem
miresuar absolute
Nese
aplikacionin/pa
plotesohet
gesa e tarifes
brenda 60 d.

Pa
Nese nuk
suksesshem
plotesohet
brenda 60 d.

Terheqje

1 Kjo skeme tregon procesin e regjistrimit kur nuk ka kundershtim/observim te parashtruar nga palet e treta)
Leshohet vendimi mbi
refuzimin (IPAS)- ankesa
brenda 15 ditesh
MARRËVESHJA E KLASIFIKIMIT TË NICËS

• Klasifikimi Ndërkombëtarë (NICE) i Mallrave dhe Shërbimeve për

Qëllim të Regjistrimit të Markave, është themeluar përmes një
marrëveshje të arritur në Konferencën Diplomatike në Nicë në vitin
1957.
• Në bazë të këtij klasifikimi, mallrat dhe shërbimet të cilat identifikohen
në aplikacionin për regjistrim të markës tregtare duhet të organizohen
në klasë të numëruara, duke i futur kështu në grupe mallrat e
ngjashme ose përkatëse. Secila klasë identifikohet me një titull që
përfshinë edhe një shkresë sqaruese ku jepen informacione të
përgjithshme mbi llojin e produktit ose shërbimit që i përket asaj klase.
Marrëveshja NICE rregullisht shqyrtohet nga OBIP, dhe për çdo pesë
vite del nga një version i ri.
 USHTRIM
• Produkti si në foton 1 (objekt kontesti) është vendos në treg të Mbretërisë
së Bashkuar në vitin 1935 nga Rowntree & Co Ltd nën emrin ‘’Rowntree’s
Chocolate Crisp’’. Në vitin 1937 emri i produktit është ndryshuar në ‘Kit Kat
Chocolate Crisp’’ dhe pastaj është shkurtuar në ‘Kit Kat’. Në vitin 1988
kompaninë Rowntree e ka blerë Nestle.
• Për një periudhë të gjatë, produkti është shitur në paketim me dy anë, ku
ana e brendshme ka qenë letër alumini me ngjyrë të argjent ndërsa pjesa e
jashtme letra e kuqe në të cilën është shtypur logoja kuq dhe bardhë me
fjalët Kit Kat. Aktualisht, paketimi përmbanë një shtresë të vetme që mbanë
llogon e njejtë. Gjatë kohës pamja e llogos së Kit Kat ka ndryshuar
dukshëm, dhe momentalisht duket si në foton 1.
• Forma bazike e produktit ka mbetur pothuaj e pandryshuar që nga viti 1935,
vetëm madhësia e saj ka ndryshuar pak. Paraqitja aktuale e produktit pa
paketim duket si në foto 2.
• Duhet cekur se secila prej 4 copave të cokolladës i përmban fjalët ‘Kit Kat’
dhe pjesë të formës ovale që përbëjnë llogon.
 Marka tregtare për të cilën ka aplikuar Nestle prandaj dallon nga forma aktuale e tanishme e produktit e cilat nuk I
USHTRIM përmbanë fjalët ‘Kit Kat’ Nestle ka kërkuar regjistrim të Markës Tregtare për mallrat e klasit 30 të Marrëveshjes së
(VAZHDON) Nicës: çokollatë, produkte çokollate, brumëra, biskota, brumëra, ëmbëlsira etj.

Regjistri i Markave Tregtare i Zyrës së Pronësisë Intelektuale të Mbretërisë së Bashkuar ka pranuar aplikimin dhe e ka
publikuar për qëllime të kundërshtimit. Qëndrimi i zyrës ka qenë se edhe nëse forma si e tillë nuk ka ndonjë karakter
veçues, aplikuesi ka treguar se kjo formë e ka fituar karakterin veçues pas përdorimit.

Me 28 janar 2011, kompania Cadbury kishte paraqitë kundërshtim ndaj aplikimit për regjistrim të markës duke u thirrë
mes tjerash në ligjin anglez për marka tregtare dhe Direktivën e BE-së për Marka Tregtare. Ekzaminuesi i Zyrës së PI-
së kishte lëshuar vendim me 20 qershor 2013 se marka tregtare nuk ka gëzuar karakter veçues dhe se nuk e ka fituar
një karakter të tillë as pas përdorimit.
Ekzaminuesi kishte gjetë se forma për të cilën është kërku regjistrimit ka pas tri karakteristika:

- formën bazike drejtkëndore;

- prezencën, pozitën dhe thellësinë e kanaleve mes katër copave;

- një numër të kanaleve të cilat së bashku me gjerësinë e çokollatës që përcaktojnë numrin e ‘gishtave’.

Sipas ekzaminuesit, e para prej këtyre karakteristikave është forma e cila rezulton nga natyra e vet mallit dhe prandaj
nuk mund të regjistrohet. Meqenëse dy karakteristikat tjera janë të nevojshme për ta arritë rezultatin teknik, kishte
refuzuar regjistrimin.
USHTRIM (VAZHDON)
• Me 18 korrik 2013, Nestle ishte ankuar kundër vendimit të zyrës së PI-së në
Gjykatën e Lartë të Anglisë, duke e kundërshtuar konkluzionin se marka tregtare nuk
kishte fituar karakter veçues përmes përdorimit para datës relevante. Përveç kësaj,
Nestle kishte pohuar se marka tregtare nuk konsiston ekskluzivisht as vetëm nga
forma e cila rezulton nga vet natyra e mallit, e as nga forma e cila është e
nevojshme të arrihet një rezultat teknik. Gjykatës së Lartë të Drejtësisë i ishte lënë
të vendoste nëse në mënyrë që të përcaktohet nëse marka tregtare ka fituar
karakter veçues, mjafton që në datën relevante, një pjesë relevante e personave e
njohin markën tregtare dhe e asociojnë atë me mallrat e paditësit. Gjykata kishte
marrë qëndrim se paditësi ka pas barren e proves për ta dëshmuar se një pjesë e
madhe e klasës relevante të personave e konsideron marken tregtare si veçuese në
lidhje me prejardhjen e mallit (çokolladës). Gjykata kishte pezulluar procedurën dhe
rastin ia kishte referuar Gjykatës Evropiane të Drejtësisë.
USHTRIM (VAZHDON)
• Pyetjet e Gjykatës së Lartë të Drejtësisë së Anglisë të drejtuara për Gjykatën Evropiane të Drejtësisë kanë qenë:

1) në mënyrë që të përcaktohet se një markë tregtare ka fituar karakter veçues pas përdorimit sipas kuptimit të Direktivës
së BE-së për Marka Tregtare, a mjafton që aplikuesi të dëshmojë se në datën relevante një pjesë e konsiderueshme e
klasës relevante të personave e njohin markën dhe e asociojnë atë me mallrat e aplikuesit në kuptim që, nëse nga ta
kërkohet të dijnë se kush I ka prodhuar mallrat që mbajnë markën, ata do ta identifikojnë prodhuesit; apo nëse aplikuesi
duhet të dëshmojë se një pjesë e konsiderueshme e klasës relevante të personave mbështeten në markë si indikator i
prejardhjës së mallrave?

2) Kur forma përbëhet prej tri karakteristikave themelore, dhe njëra prej tyre rezulton nga natyra e vet mallrave ndërsa dy
të tjerat janë të nevojshme për të fituar rezultatin teknik, a mund marka e tillë të refuzohet për regjistrim sipas Direktivës
për Marka Tregtare?

3) A duhet Neni 3(1)(e)(ii) i Direktivës të interpretohet si ndalesë për regjistrimin e formave të cilat janë të nevojshme për
ta fituar rezultatin teknik në lidhje me mënyrën në të cilën mallrat prodhohen për dallim nga mënyra në të cilat
funksionojn mallrat?

Çka mendoni se ka vendos Gjykata Evropiane e Drejtësisë?

 USHTRIM
• Paramendoni se Personi A ka aplikuar për regjistrim të markës tregtare të përbërë nga fjalë
dhe markë figurative: St. Hubert (në përkthim Shën Hubert).

Regjistrimi është kërkuar për Klasat 29, 39 dhe 42 sipas Marrëveshjes së Klasifikimiit të Nicës (Klasa 29 për
prodhime të mishit; Klasa 39 për kafe, çaj, kakao, sheqer, oriz, miell etj., dhe Klasa 42 për Shërbime
Hoteliere dhe Restorante). API ka publikuar aplikacionin në Buletinin Zyrtar në dhjetor 2017. Në shkurt të
vitit 2018, Personi B ka ngritur kundërshtim sipas Ligjit mbi Markat Tregtare. Në deklaratën lidhur me bazën
e refuzimit, personi B ka thënë se ekzistojnë baza relative për refuzimin e regjistrimit. Personi B më tutje ka
thënë se marka tregtare për të cilën kërkohet regjistrimi është e ngjashme me markën tij të ‘’mëhershme’’
Komunitare SAINT-HUBERT 41 (në përkthim SHËN-HUBERT 41), dhe është kërkuar për klasat e njëjta të
mallrave dhe shërbimeve gjë që mund të shkaktojë konfuzion tek publiku. Përveç kësaj, paramendoni se API
e ka refuzuar kundërshtimin duke pohuar se nuk ekzistojnë bazat relative për refuzim të përmendura nga
Personi B, dhe ka regjistruar markën tregtare të Personit A.
 USHTRIM (VAZHDON)
Bazuar në faktorët e përcaktuar nga GjED të cilët duhet të merren parasysh kur vendoset
për mundësinë e konfuzionit tek konsumatorët, përgjigjuni në pyetjet në vijim:
1. Lidhur me ngjashmërinë e mallrave dhe shërbimeve;
a) Nga faktet e rastit, a mund të thuani nëse ekziston ndonjë ngjashmëri në mes të
mallrave dhe shërbimeve në fjalë? Çfarë prove do të ju duhet për këtë?
b) A mundet kjo ngjashmëri e mallrave dhe shërbimeve ta bëjë publikun e synuar të
mendoj se nëse ato shiten nën markën identike apo të ngjashme, vijnë nga burimi i
njëjtë
c) A janë personi A dhe personi B të lidhur ekonomikisht me njëri tjetrin, apo janë në
konkurrencë të drejtpërdrejtë me njëri tjetrin, dhe ku qëndron dallimi?
2. Lidhur me ngjashmërinë në mes të markave?
a) A ekziston ndonjë ngjashmëri vizuale (në pamje) në mes të markave në fjalë;
b) A ekziston ndonjë ngjashmëri aurale (në dëgjim) në mes të markave në fjalë?
c) A ekziston ndonjë ngjashmëri konceptuare në mes të markave në fjalë?
 USHTRIM
• Shoqëria Gillette zhvillon, prodhon, shpërndanë dhe
merret me shitjen e baterive në mbarë botën. Bateritë
me emrin Duracell® të madhësive të ndryshme,
përdoren për shumë produkte të lloj-llojshme.
• Për shembull, bateritë e saj përdorën në telekomanda,•
lodra, ndriçues dore, aparate fotografike, llamba, orë,
aparate dëgjimi, dhe për shumë produkte të tjera. Për
arsye të popullaritetit që kanë bateritë e saj, me miliona
konsumatorë në mbarë botën e njohin këtë emër dhe
tani është marka tregtare më me vlerë në botë për•
bateri. Revista Business Week raporton që vlera e
markës tregtare Duracell® është mbi $3.5 miliard•
dollarë, që e renditë atë në vendin e 84të në mesin e
markave tregtare më me vlerë në botë.
• Gillette ka dy marka tregtare që duhet t’i mbrojë në
produktet e baterive. E para, fjala Duracell® është e•
regjistruar si markë tregtare. E dyta,Gillette përdorë
ngjyrë
• bakër në mbështjellësin e baterive si markë tregtare për
t’i dalluar bateritë e saja nga bateritë e konkurrencës.
Edhe ngjyra bakër është regjistruar si markë tregtare.
• Duke u nisur nga supozimi se që të dyja, fjala dhe
ngjyra, janë regjistruar në Kosovë, vlen të cekët që fjala
dhe ngjyra bakër përdoren në paketim sikurse edhe në
bateritë e madhësive të ndryshme. Këto marka
ekzistojnë në bateritë AAA, AA, C, D dhe 9 volte dhe
shiten në pika të ndryshme të shitjes në treg, siç janë,
supermarketet, dyqanet ushqimore dhe dyqanet e
fotove.
Asnjë nga bateritë origjinale nuk prodhohen në Kosovë.
Të gjitha importohen në Kosovë përmes transportit
tokësorë. Rrjedhimisht, produktet origjinale vijnë deri në
Kosovë prej
Greqisë ose prej ndonjë porti të Kroacisë, duke kaluar
pastaj transit nëpër vende të tjera deri këtu.
Para disa jave, disa dyqane u furnizuan dhe filluan të
shesin bateri me kombinimin e njëjtë me ngjyrë bakër
dhe të zezë dhe me fjalën Doracell në paketim dhe në
bateri. Këto bateri
Doracell shiteshin në rafte afër baterive Duracell®, por
me çmim 60% më lirë se Duracell®. Përfaqësuesi lokal i
shoqërisë Gillette u mundua t’i bindë shitësit që të
ndërpresin shitjen e baterive më të lira, duke
argumentuar se bateritë Doracell bëjnë shkelje të
markës së regjistruar tregtare. Shitësit refuzuan t’i
binden kërkesës. Më vonë, përfaqësuesi i Gillette
siguroj dy paketa të baterive Doracell në mënyrë që të
ketë mostra.
 USHTRIM
1. Çfarë dëshmi i nevojiten përfaqësuesit të Gillette për të 8. Nëse shitësit dorëzojnë faturat ose dokumentet e tjera
vërtetuar të drejtën mbi markën tregtare për t’u mbrojtur përmes të cilave identifikohet burimi lokal i furnizimit ose
në Kosovë? nëse shitësit identifikojnë personat të cilët bëjnë
shpërndarjen e mallit në fjalë, a duhet që pronari i markës
2. A është e nevojshme që përfaqësuesi i Gillette të
tregtare të kontaktojë zbatuesit e ligjit për të zhvilluar
sigurojë mostra të baterive të cilat besohet se përbëjnë
hetimet apo a duhet që vetë pronari i markës tregtare,
shkelje?
Gillette, të ndërmerr disa hapa hetimorë?
3. A ka bazë të mjaftueshme për gjykatën që të dyshojë
9. Bazuar në informatat e siguruara nga shitësit, nëse
se ka shkelje të së drejtës mbi markën tregtare?
zbulohet se në Kosovë ekziston një depo e cila furnizohet
4. Bazuar në refuzimin e shitësit për të hequr bateritë më me bateri nga jashtë pa kurrfarë marke tregtare, por të
të lira nga raftet e dyqanit, çfarë mase mund të kërkojë cilat janë etiketuar dhe paketuar me Doracell pasi që
përfaqësuesi i Gillette nga gjykata? kanë hyrë në Kosovë dhe kanë mbërritur në depo, a
mund përfaqësuesi i Gillette të kërkojë nga gjykata që:
5. A mund të kërkojë shitësi i dyqanit që t’i lejohet
zhvendosja e baterive nga paketimi i cili përmban markën a) të urdhërojë konfiskimin e makinerive, përfshirë
e shkelur tregtare? shtypësit kolor dhe kompjuterët të cilët janë përdorur
për prodhimin e etiketave ose paketimit Doracell të cilat
6. Bazuar në llojin e mallit në fjalë, nëse shitësi i dyqanit përbëjnë shkelje?
kërkon nga gjykata që t’i lejohet heqja e markës tregtare
nga bateritë, a duhet gjykata t’ia mundësojë këtë? b) të urdhërojë gjobitjen e atyre të cilët bëjnë paketimin
ose etiketimin dhe u shesin dyqaneve
7. A përbënë shitja e baterive më të lira bazë për ndjekje
penale të shitësit i cili shet bateritë e tilla?
 RAST HIPOTETIK
Një ekip kërkimor universitar ka zhvilluar një produkt të ri medicinal i cili është shumë efektiv në
trajtimin e alergjive të caktuara. Pas studimit të mënyrave të ndryshme të aplikimit të produktit, ekipi
arriti në përfundimin se një aplikim nazal në formën e një avulli delikat do të ishte më i miri. Ata
projektuan një nebulizator dhe kryen disa teste laboratorike. Nebulizatori ka një dizajn të veçantë te
grykës që lejon shpërndarje më efektive, duke formuar saktësisht pika të vogla me madhësi dhe
shpejtësi uniforme për të arritur vendndodhjen optimale brenda hundës, duke lejuar përthithje më të
mirë. Sistemi i pompimit është përmirësuar gjithashtu në mënyrë që të jep një dozë fikse, të saktë të
produktit, të mjaftueshme për të trajtuar simptomat për një ditë të tërë. Për këto arsye, ekipi mendon se
mund të bëhet një lider tregu.
Ekipi ia tregoi një prototip të nebulizatorit njërës prej kompanive inxhinierike nga parku teknologjik i
universitetit. Në bashkëpunim me këtë kompani, ata dolën me një dizajn tërheqës për nebulizatorin i cili
është i përshtatshëm për komercializim. Dizajni është minimal - "i pastër dhe klinik" - dhe përfshin një
kanaçe të bardhë me një buton të vetëm jeshil.
Ekipi e konsideron fushën e produkteve të alergjisë si një treg në rritje, kështu që ata i kërkuan një
agjencie reklamash të hartonte një strategji që mund t'u jepte atyre një pjesë të rëndësishme të tregut
gjatë dekadave të ardhshme. Së bashku ata dolën me një emër marke, NEBU-ALLERG, dhe një plan
për të krijuar një logo tërheqëse. Ata mendojnë se sllogani duhet të theksojë thjeshtësinë dhe kanë
sugjeruar "Shtypni jeshile për të shkuar!". Agjencia e reklamave do të krijojë një faqe interneti dhe
materiale të tjera për të mbështetur fushatën promovuese.
 DETYRË
• Identifikoni elementet e ndryshme të pronësisë intelektuale në këtë
projekt.
• Sugjeroni mënyra se si mund të mbrohet secila prej këtyre
elementeve.
• Identifikoni çështjet kyçe kontraktuale.
 • Patenta jepet për mbrojtje të shpikjës,
PATENTAT- dhe i jep shpikësit të drejtë që t’ia ndaloj
të tjerëve, për një periudhë të caktuar
ÇKA JANË kohore, prodhimin, përdorimin apo
shitjen e shpikjës së patentuar pa lejen e
ATO? shpikësit.
• E drejtë ekskluzive mbi një produkt ose
proces që në përgjithësi mundëson një
mënyrë të re të të bërit diçka, ose ofron
një zgjidhje teknike për një problem.
• Patenta mund të merret për çfarëdo
shpikje në çfarëdo fushe teknologjike,
me kusht që shpikja është:
- Risi
- Përbënë hap shpikës
- Mund të aplikohet në industri.
 Patentat janë Patentat janë
thelbësore për mënyrë e tregtimit
avancimin dhe dhe shkëmbimit të
mbrojtjen e risive në mes të
pozitës kompanive që
teknologjike të një operojnë në një
kompanie; fushë të njejtë;
RËNDËSIA E
PATENTAVE Patentat janë një Patentat ofrojnë
mënyrë potenciale incentiva
për të fituar para thelbësore për
duke shitur të zhvillimin e
drejtat në patentë; inovacionit.
SHPIKJET E
PATENTUESHME
Shembuj të shpikjeve të patentueshme janë:
• Një ilaq i ri për trajtimin e kancerit;
• Një sistem i ri për telefona të mençur;
• Një sistem i ri i thithjës për fshesa elektrike;
• Një procesor i ri i imazheve dhe sistemeve të xhirrimit për kamera digjitale;
• Një formulë e re e pesticidit;
• Një metodë e re për pastrimin e ujit etj.

Patentat mund të jepen edhe për shpijke bioteknologjike si:

• Një produkt që përbëhet apo përmbanë materiale biologjike;
• Një proces përmes së cilit prodhohet, procesohet apo përdoret një material
biologjik;
• Një material biologjik që është izoluar nga mjedisi natyror apo është
prodhuar përmes një procesi teknik, edhe pse ka ndodhë më heret në
natyrë;
• Variatetet bimore ose shtazore nëse arsyeshmëria teknike e shpikjës nuk
kufizohet në një variatet të veçantë bimor apo shtazor.
 matematikore;
• Krijimet estetike;

ÇKA NUK • Skemat, rregullat dhe metodat për kryerjen e

veprimeve mendore, lojëra apo të bërit biznes;

MBROHET ME •
•
Programet kompjuterike,
Prezantime të informacioneve.
PATENTË? Nuk mund të mbrohen as:
- shpikjet, eksploatimi komercial i të cilave do të
ishte në kundërshtim me rendin publik ose
moralin;
- Variatetet bimore ose shtazore, apo procedurat
esenciale biologjike për prodhimin e bimëve apo
shtazëve;
- Metodat për trajtimin e trupit të njeriut ose
shtazës përmes operimeve, apo terapitë dhe
metodat tjera diagnostikuese të përdorura në
trup të njeriut ose shtazëve;
- Substancat që janë rezultat i transformimeve të
brendshme nukleare për qëllime ushtarake.
KUSHTET
LIGJORE PËR
PATENTIM: RISIA
Risia nënkupton që shpikja nuk duhet të jetë bërë publike-as nga
ana e shpikësit- para datës së aplikimit për patentë.

Risia po ashtu nënkupton edhe risinë e informacionit që në

përgjithësi është i pa shfrytëzuar dhe/apo i panjohur dhe që i jep
pronarit një avantazh konkurrues në fushën e caktuar afariste.

Risia nënkupton që shpikja nuk duhet të jetë kopjuar nga asgjë që

ka qenë më përpara e njohur për publikun...nuk paraqet risi një
zbulim i thjeshtë i një shpikje ekzistuese.

Në përgjithësi, shpikja nuk duhet të jetë pjesë e njohurive të

mëparshme (‘state of the art’).
SHEMBULL
Në një rast (T 84/83) është gjetë se një
lloj i ri i pasqyrës anësore që është
vendos në makinë për qëllime të
demonstrimit për një periudhë prej
gjashtë muajsh, ka përbërë ‘njohuri të
mëparshme’, dhe përdorim publik të
mëparshëm, pasi që gjatë kësaj kohe
makina ka qenë e hapur për inspektim
nga palët e treta.
KUSHTET
LIGJORE PËR
PATENTA: Shkalla e risisë nënkupton që shpikja duhet të jetë një zgjidhje e re e një problemi
ekzistues. Termi ‘’zgjidhje’’ përfshinë edhe ato zgjidhje të cilat përbëjnë përmirësim
SHKALLA E RISISË të shpikjeve të mëhershme. Si të tilla, nuk duhet të jenë të njohura për personin me
njohuri në atë fushë, duke marrë parasysh njohuritë e mëparshme.

Shkalla e risisë zakonisht vlerësohet mbi bazën e qasjës problem/zgjidhje- me fjalë

tjera nëse zgjidhja e ofruar për problemin në aplikacionin për patentë, i është e
njohur ose jo personit me njohuri në atë fushë. Kjo gjithmonë varet nga rrethanat
specifike të rastit.

Varësisht nga rasti, merren për bazë faktor të ndryshëm, siç janë: efektet e papritura
teknike të kombinimit të ri të elementeve të njohura, zgjedhjet e parametrave
specifike të proceseve brenda shkallëve të njohura, vështirësitë që personi me
njohuri të mëparshme mund t’i ketë në kombinimin e dokumenteve, fakteve të
njohura të shpikjës që zgjidhin një problem teknik afatgjatë për të cilin ka pas
përpjekje të shumta të mëparshme për ta zgjedhë, apo për tejkalimin e një
paragjykimi teknik.
KUSHTET
LIGJORE PËR
PATENTIM:
APLIKIMI NË Shpikja është e zbatueshme në industri
INDUSTRI
nëse lënda e saj mund të prodhohet
ose të përdoret në çdo lloj industrie,
përfshirë edhe bujqësinë.

Një shembull i një shpikje që nuk ka

aplikim në industri mund të jetë çfarëdo
metode që mund të aplikohet vetëm në
sferën private ose personale.
 • Patentat sigurojnë të drejta negative- askush,
PATENTAT: TË përveç pronarit të patentës nuk mund ta prodhoj,
përdorë ose shes shpikjen e patentuar. Pronari i
DREJTAT patentës mund t’i përjashtoj të tjerët nga të bërit
diçka me shpikjen.

EKSKLUZIVE • Patenta mund të jepet për një produkt ose proces.

• Kur patenta jepet për një produkt, pronari i
patentës ka të drejtën ekskluzive për t’i
përjashtuar palët e treta që nuk kanë pëlqimin e
tij nga bërja, ofrimi për shitje, shitja, përdorimi,
eksporti apo importi i produktit që përmban
shpikjen.
• Kur patenta jepet për një proces, pronari i
patentës ka të drejtën ekskluzive për ta
përjashtuar çdo palë të tretë që nuk ka pëlqimin
e pronarit të patentës nga bërja, ofrimi për
shitje, shitja, eksporti apo importi i një produkti
të fituar përmes një procesi të tillë.
FUSHËVEPRIMI I
MBROJTJËS ME
PATENTË
Fushëveprimi i mbrojtjes me patentë përcaktohet nga kërkesat patentore, të cilat
pranohen përfundimisht në procedurën e dhënies së patentës, ndërsa përshkrimi
dhe vizatimet shërbejnë për të interpretuar kërkesat patentore.

Në kohën e aplikimit për patentë, aplikacioni duhet të përmbajë një shpalosje të

detajuar mbi prodhimin, përdorimin apo funksionimin e shpikjës. Kjo njihet si
‘’kërkesë patentore’’ dhe e përkufizon shpikjen. Prandaj, fushëveprimi i mbrojtjës me
patentë i referohet kufijve të pronarit të patentës për ta përjashtuar këdo që bjen
brenda fushëveprimit të kërkesës patentore.

Ligji e përcakton se fushëveprimi i mbrojtjës me patentë duhet të përcaktohet nga

kërkesa patentore, e cila detajohet më tutje përmes shpjegimeve dhe vizatimeve.
Këto të fundit shërbejnë për ta interpretuar kërkesën patentore. Në analogji me
interpretimin e kontratave, përmbajtja e kërkesës patentore nuk duhet interpretuar
duke u kufizuar në thëniet fjalë për fjalë. Nëse ka paqartësi në kërkesën patentore,
duhet të merren për bazë shpjegimet dhe vizatimet për t’ia qartësuar ato paqartësi.
KUFIZIMET DHE PËRJASHTIMET
• Të drejtat e fituara me patentë nuk vlejnë për:
• veprimet në të cilat shpikja shfrytëzohet për qëllime private dhe jo-komerciale;
• veprimet e kryera për qëllim të hulumtimeve dhe për eksperimentet që kanë të
bëjnë me lëndën e shpikjes së mbrojtur, përfshirë edhe rastin kur veprimet e tilla
janë të domosdoshme për të bërë regjistrimin ose për të marrë autorizimin për
vënien në treg të produktit që është medikament i dedikuar për njerëzit apo
kafshët ose është produkt mjekësor;
• përgatitjen direkte dhe individuale të medikamenteve në barnatore në bazë të
përshkrimit mjekësor dhe veprimet që lidhen me medikamentin e përgatitur në
mënyrë të tillë;
• përdorimin e shpikjes së patentuar në ndërtimin ose funksionimin e avionëve
ose mjeteve tokësore të shteteve anëtare të Unionit të Parisit ose anëtare të
OBT-së, ose të pjesëve të avionëve apo mjeteve tokësore të tilla, kur ata avionë
ose makina tokësore përkohësisht ose aksidentalisht hyjnë në territorin e
Republikës së Kosovës.
KUFIZIMET DHE • Kur patenta përdoret privatisht, dhe për qëllime jo
komerciale, nuk përbënë shkelje të patentës.
PËRJASHTIMET • Megjithatë, siç e kanë vendos shumë gjykata vendore të
shteteve anëtare të BE-së:

‘’aktivitetet e kryera nga organizatat jo fitim-

prurëse, apo organet shtetërore, nuk bijnë në
kuadër të këtyre kufizimeve/përjashtimeve për
arsye se edhe pse ato nuk konkurrojnë me
pronarin e patentës, përdorimi i shpikjës nga ana e
tyre mund të bëhet në shkallë që dëmton në
mënyrë të konsiderueshme ekskluzivitetin e
pronarit të patentës për të punuar me atë shpikje’’
(Gjykata Supreme e Austrisë).

• Përveç kufizimeve/përjashtimeve të numëruara, ligji ka

paraparë edhe përjashtime tjera nga të drejtat ekskluzive
në patentë siç është ezaurimi i të drejtave dhe licencat e
detyrueshme.
E DREJTA E PËRDORUESIT TË MËPARSHËM

• Patenta nuk ka efekt ndaj personit, i cili para datës së dorëzimit të aplikimit ose para
datës së njohjes së të drejtës së përparësisë, ka shfrytëzuar ose prodhuar brenda
veprimtarisë së tij ekonomike produktin i cili është lëndë e shpikjes, ose ka bërë
përgatitje serioze dhe reale për shfrytëzimin e shpikjes së tillë në Kosovë.
• Ky person ka të drejtë që pa pëlqimin e pronarit të patentës të vazhdojë shfrytëzimin
e shpikjes deri në atë shkallë në të cilën e ka shfrytëzuar ose është përgatitur për
shfrytëzimin e saj, deri në datën e dorëzimit të aplikimit për shpikjen e
lartpërmendur.
P.sh., në një rast [BGH, judgment of 10 September 2009, X ZR 18/08 – Füllstoff],
gjykata ka gjetë se shkelësi i pandehur nuk ka mund të thirret në të drejtën e
përdoruesit të mëparshëm, nëse ky ka fituar njohuri mbi shpikjen përmes një kontrate
që ka pas me pronarin e patentës.
• Dikush mund të thirret në të drejtën e përdoruesit të mëparshëm nëse e provon se
veprimi apo ngjarja e përdorimit të mëparshëm supozon se personi në fjalë ka fituar
pronësi të pavarur mbi shpikjën (Gjykata Federale e Drejtësisë, Gjermani).
PATENTA SI E DREJTË PRONËSORE
• Patenta mund të bartet tek personat e tjerë.
• Bartja e patentës regjistrohet në Regjistrin përkatës të API-së, me
kërkesë me shkrim të njërës prej palëve, si dhe publikohet.
• Bartja e të drejtave të patentës ka efekt ndaj palëve të treta vetëm pas
regjistrimit në regjistrin përkatës.
• Megjithatë, para se të regjistrohet, bartja ka efekt ndaj palëve të treta
nëse palët e treta kanë pasur njohuri për bartjen.
KONTRATA PËR LICENCË
• Licenca e patentës mund të jepet për tërë territorin, ose pjesë të
territorit të Republikës së Kosovës.
• Licenca mund të jetë ekskluzive dhe jo-ekskluzive.
• Pronari i patentës mund të kërkojë kthimin e të drejtave të dhëna në
licencën e patentës, nëse i licencuari shkel ndonjë dispozitë të
kontratës së licencës në lidhje me kohëzgjatjen e saj, formën në të
cilën përdoret patenta, fushën dhe cilësinë e produkteve të prodhuara
për të cilat është dhënë licenca, pa paragjykuar legjilacionin në fuqi
apo dispozitat e kontratës.
TË DREJTAT E PENGUT
• Patenta mund të jepet si sigurim ose të jetë objekt pengu.
• Me kërkesën e njërës nga palët, të drejtat regjistrohen në regjistër dhe
publikohen.
• Të drejtat prodhojnë efekte ndaj palëve të treta pasi të regjistrohen në
regjistër. Megjithatë, para se të regjistrohen si të tilla, ato kanë efekt
ndaj palëve të treta që kanë pasur njohuri për të.
PROCEDURA E PËRMBARIMIT

• Patenta mund të jetë objekt përmbarimi.

• Organi që ekzekuton përmbarimin ndaj patentës njofton sipas detyrës
zyrtare API-në për konfiskimin e patentës, me qëllim që përmbarimi të
regjistrohet në regjistër dhe të publikohet.
FALIMENTIMI
• Kur titullari i patentës hyn në falimentim ose procedura të ngjashme,
me kërkesë të Autoritetit kompetent, shënohet në Regjistër dhe
publikohet në Buletinin zyrtar të API-së.
• Kërkesa për regjistrimin e falimentimit ose procedurave të ngjashme
në të cilat përfshihet patenta në regjistër duhet të paraqitet sipas
kushteve dhe mënyrës së përcaktuar me akt nënligjor.
LICENCAT E DETYRUESHME
• Gjykata mund t’i japë licencën e detyrueshme për mungesë ose pamjaftueshmëri të shfrytëzimit të
patentës secilit person që dëshmon se ka aftësi për të shfrytëzuar shpikjen dhe që dorëzon
kërkesën për dhënien e licencës së detyrueshme, nëse pronari i patentës nuk e ka shfrytëzuar
shpikjen e mbrojtur me patentë në territorin e Republikes së Kosovës në kushte të arsyeshme apo
nuk ka bërë përgatitje serioze dhe reale për shfrytëzimin e saj.
• Licenca e detyrueshme nuk mund të jepet nëse pronari i patentës dëshmon se ka pasur arsye të
bazuar për mos-shfrytëzimin ose pamjaftueshmërinë e shfrytëzimit të shpikjes së mbrojtur.
• Gjykata mund të japë licencë të detyrueshme nëse shfrytëzimi i shpikjes së mbrojtur me patentë
është i nevojshëm në situatë të jashtëzakonshme - siguria kombëtare, mbrojtja e interesit publik në
fushën e shëndetësisë, furnizimi me ushqim, mbrojtja dhe përmirësimi i mjedisit, interesa specifikë
komercialë, ose kur është e nevojshme që të përmirësohet një praktikë që me procedurë gjyqësore
apo administrative është përcaktuar si anti-konkurrencë.
• Licenca e detyrueshme mund të jepet vetëm nëse personi që ka bërë kërkesë në Gjykatë
dëshmon se para kërkesës ka bërë përpjekje për të marrë autorizimin, licencën nga pronari i
patentës ose mbajtësi i të drejtave të varietetit bimor në afat dhe kushte të arsyeshme të tregut, si
dhe nëse përpjekjet e tilla nuk kanë qenë të suksesshme në periudhë të arsyeshme kohore.
SHKELJA E PATENTËS
• Shkelje e qëllimshme dhe e pa qëllimshme
• E qëllimshme- kur dikush- kryesisht ndonjë biznes- e injoron patentën për të cilën
është në dijeni dhe e sjellë në treg një produkt apo shërbim që shkelë patentë.
Mirëpo, vetëm se produkti A operon ngjashëm me produktin B, kjo nuk nënkupton që
produkti A e ka shkelë patentën e produktit B. Është shumë e mundur që për
prodhimin e produktit A është përdorë teknologji krejt tjetër për ta arritur produktin e
njejtë. Çfarë përbënë shkelje është nëse produkti A i përdorë të gjitha elementet e së
paku një kërkese të pavarur patentore (rikujtim: patenta përbëhet nga disa kërkesa
patentore, dhe çdo kërkesë i ka elementet e saj.).
• E pa-qëllimshme- kur dy shpikës punojnë pavarësisht njëri tjetrit dhe vijnë me një
shpikje të njejtë. Shpikësi i cili i pari e aplikon dhe e provon se e ka qenë i pari që e
ka bërë shpikjën, do të ketë të drejtë në patentë.
Ose p.sh., një kompani Japoneze e zhvillon një produkt të ri, e prodhon në Filipine
dhe e shet në Evropë, ku zbulon se është duke e shkelë një patentë gjermane. Sado
që është e pa-qëllimshme, megjithatë mund të përbëjë shkelje.
ZBATIMI I TË DREJTAVE NË PATENTË

• Mjetet juridiko-civile- mund të përdoren në rast të:

• shkeljës aktuale apo shkeljës së pritshme
• Pronari i patentës mund të kërkojë dëmshpërblim, dhe/apo zbatimin e çfarëdo mase
tjetër siç është konfiskimi, shkatërrimi i produkteve që shkelin patentën, publikimin e
vendimit të gjykatës, marrjen dhe ruajtjen e dëshmive).
• Mjetet juridiko-penale mund të përdoren në rast të:
• Përdorimit të paautorizuar të shpikjës së patentuar (sidomos kur shkelja bëhet
në masë komerciale).
•Mjetet juridiko-administrative mund të përdoren dhe janë më të
përshtatshme në rastet kur shkelja është e njohur për organet administrative
(p.sh.,doganat).
Shënim: për më shumë rreth masave juridike për zbatimin e të drejtave në
patentë, rekomandohet të lexoni: Remedies.pdf (epo.org)
DIZAJNI
INDUSTRIAL
• Përkufizimi i WIPO: dizajni industrial
përbënë aspektet ornamentale
(zbukuruese) të një produkti, dhe
mund të përbëhet nga
karakteristikat 3 dimensionale, siç
është forma e një produkti, ose
karakteristikat 2 dimensionale siç
janë strukturat, vijat, apo ngjyrat.
PËRKUFIZIMI
SIPAS LIGJIT TË
Ligji i Kosovës e përkufizon dizajnin industrial si një ‘’dizajn’’ të
KOSOVËS paraqitjës së jashtme të një pjese ose tërë produktit që rezulton
nga karakteristikat e formës, ngjyrës, vijave, konturave, teksturës
apo materialeve të produktit.

Ato aplikohen për një numër të madh të produkteve në industri

dhe artizanate, duke filluar nga instrumentet teknike dhe
mjekësore e deri tek orët, dhe produktet tjera luksoze; nga paisjet
shtëpiake dhe elektrike, deri te makinat dhe strukturat
arkitekturore.

Është formë e pronësisë intelektuale në dispozicion për shpikësit

e dizajnit, dhe mund të mbrohet përmes regjistrimit ose si dizajn
industrial sipas Ligjit për Dizajnin Industrial, ose si patentë sipas
Ligjit për Patenta. Të dy ligjet mbrojnë karakteristika të ndryshme
të një dizajni industrial. Dizajni industrial mund të mbrohet edhe si
vepër sipas Ligjit për të Drejta të Autorit.
RËNDËSIA E DIZAJNEVE INDUSTRIALE
Ndihmojnë zhvillimin
ekonomik duke inkurajuar
kreativitetin në sektorët e
industrisë dhe prodhimit, si
dhe në artet dhe artizanatet
tradicionale;
Iu mundësojnë pronarëve që
t’iu ndalojnë konkurrentëve të
Kontribuojnë në zgjerimin e
tyre përdorimin e një dizajni
aktiviteteve afariste dhe
industrial identik ose të
eksportimin e produkteve
ngjashëm, dhe kompensimin
vendore;
e dëmeve që shkaktohen nga
shkelja e një dizajni industrial.
INSTRUMENTET NDËRKOMBËTARE

• Konventa e Parisit (1883)- në nenin 5quinquies thotl se “dizajni industrial duhet të

mbrohet në të gjitha vendet e Unionit të Parisit’’. Megjithatë, Konventa nuk ofron
ndonjë përkufizim për dizajnin industrial, por ia lë në diskrecion të shteteve
individuale ta përkufizojnë kuptimin dhe fushëveprimin e mbrojtjës.
• Marrëveshja e Hagës (1925)- rregullon regjistrimin ndërkombëtar të dizajnit
industrial, dhe e ka themeluar sistemin ndërkombëtar- Sistemi i Hagës- që lejon
mbrojtjen e dizajnit industrial në disa vende apo rajone, me formalitete minimale.
• Marrëveshja e Lokarnos- përcakton një klasifikim për dizajnet industriale
(Klasifikimi i Lokarnos). Zyrat kompetente të Shteteve Kontraktuese duhet të
paraqesin në dokumentet zyrtare përmes së cilave bëhet aplikimi për regjistrimin e
dizajnit industrial, numrat e klasave dhe nënklasave të klasifikimit të cilave i përkasin
mallrat që përfshijnë dizajnin.
• Marrëveshja TRIPS (1995)- obligon Shtetet Anëtare të ofrojnë mbrojtje të dizajneve
industriale të cilat janë origjinale, dhe parashohin një numër të obligimeve për
Shtetet Anëtare në këtë drejtim.
 • Dizajni duhet të jetë i ri,
• Duhet të ketë karakter individual.
KUSHTET
LIGJORE TË Sipas kësaj, një dizajn i cili aplikohet
ose inkorporohet në një produkt, që
MBROJTJËS përbënë një pjesë të një produkti më
kompleks do të konsiderohet i ri dhe
që ka karakter individual nëse:
a) Pjesa përbërëse, pasi të jetë
inkorporuar në produktin më
kompleks, mbetet e dukshme gjatë
përdorimit të zakonshëm të
produktit, dhe
b) Kur, deri në masën e
karakteristikave të dukshme të
pjesës përbërëse, e përmbush
kërkesën e risisë dhe karakterit
individual.
RISIA
• Një dizajn përbënë risi, nëse asnjë dizajn identik nuk i është vënë
në dispozicion publikut më heret para datës së aplikimit për
regjistrimit. Një dizajn, konsiderohet të jetë identik, nëse
karakteristikat e dy dizajneve dallojnë vetëm në pjesë jo
substanciale (materiale).
• Sipas Rregullorës së Këshillit 6/2002 mbi dizajnet komunitare, një
dizajn konsiderohe se i është vënë në dispozicion publikut nëse
është bërë publike, apo përndryshe është vënë në panair,
përdorë në tregti, para datës së aplikimit për regjistrim.
RISIA
• Sipas jurisprudencës të Gjykatës të Drejtësisë të Unionit
Evropian, një dizajn konsiderohet se i është vënë në dispozicion
publikut pasi që personi i cili e pretendon këtë e ka dëshmuar
ngjarjen e publikimit. Pala e cila e sfidon publikimin, duhet të
përcaktoj sipas standardeve të kërkuara ligjore, që rrethanat e
rastit do të mund t’i parandalonin në mënyrë të arsyeshme këto
ngjarje nga të bëra të njohura gjatë ushtrimit të zakonshëm të
tregtisë, për qarqet e njerëzve të specializuar në sektorin
përkatës.
• (Rasti Senz Technologies v OHIM — Impliva (Umbrellas)
 KARAKTERI INDIVIDUAL
• Një dizajn ka karakter individual kur përshtypja e përgjithshme që jep dizajni mbi
përdoruesin e informuar, ndryshon nga përshtypja e përgjithshme që jep një dizajn tjetër
tek përdoruesi i njejtë i informuar.
• Ligji për Dizajn Industrial i Kosovës (Neni 9) përjashton nga mbrojtja:
a) Dizajnet të cilat janë të kushtëzuara vetëm me funksionin e vet teknik,
b) të cilat domosdoshmërisht duhet të riprodhohen në formën dhe dimensionet e njëjta, në
mënyrë që produkti në të cilin është inkorporuar dizajni apo në të cilin zbatohet dizajni të
jetë në mënyrë mekanike i lidhur me një produkt tjetër, apo të vendoset në rreth ose
përballë një produkti tjetër ashtu që të dyja produktet të mund t’i kryejnë funksionet e veta.
Me fjalë tjera, mbrojtja e dizajnit industrial aplikohet vetëm në lidhje me pamjën dhe
ndjesinë e produktit, dhe jo në funksionin e tij.
 KARAKTERI INDIVIDUAL
• Rregullorja e Këshillit 6/2002 kërkon që gjatë vlerësimit të karakterit individual të
dizajnit, të merret parasysh shkalla e lirisë së projektuesit në zhvillimin e dizajnit.
Në lidhje me këtë të fundit, siç përcaktohet nga praktika gjyqësore e GJED-së, sa
më pak liri të ketë projektuesi, aq më shumë ka dizajni karakter individual.
• Në rastin Case T-90/16, në lidhje me orën LCD të Nike (një rrip dore me
instrumente që mund të kryejnë matje të ndryshme), GjED ka gjetë se ‘’shkalla e
lirisë e dizejnatorit të orës LCD është kufizuar nga kufizimet teknike të cilat
aplikohen tek këto rripa dore. Në mënyrë që kjo të funksionoj në mënyrë optimale,
rrypi duhet të jetë relativisht i vogël, i hollë dhe i lehtë dhe duhet të ketë formë që i
përshtatet kyçit të dorës. Prandaj, gjykata ka gjetë se shkalla e lirisë që dizejnatori
ka pas nuk ka qenë e lartë. Gjykata ka gjetë që dizajni i Nike ka ndryshuar
mjaftueshëm nga dizajni i mëhershëm sepse edhe gjerësia edhe materialet e
përdorura kanë qenë të ndryshme, dhe se komponentat e brendshme të dizajnit
kanë qenë qartazi të dukshme, gjë që i ka dhënë dizajnit një pamje të jashtme më
teknike se sa dizajni i mëhershëm. Rrjedhimisht, edhe përshtypja e përgjithshme
që ky dizajn ka lënë tek përdoruesi i informuar ka dalluar nga përshtypja e
përgjithshme që dizajni i mëhershëm dhe dhënë për të njejtin përdorues të
informuar. Prandaj, gjykata ka gjetë se dizajni i Nike ka pas karakter individual.
• Në rastin tjetër, (Case T-306/16), Gjykata ka gjetë se kërkesa e karakterit individual
nuk është përmbush në lidhjë me dorëzen e derës, sepse nuk e ka dhënë
përshtypjen nga një dizajn i mëhershëm.
EKZAMINIMI
FORMAL • Me rastin e aplikimit për regjistrim të
dizajnit industrial, API duhet të bëjë
ekzaminimin formal për të përcaktuar
nëse aplikacioni e identifikon
aplikuesin, dizajni është përfaqësuar
në një formë të përshtatshme për
riprodhim, është bërë klasifikimi i
produktit sipas Marrëveshjes së
Lokarnos etj.
E DREJTA E PRIORITETIT
• Data e aplikimit për regjistrim të dizajnit industrial është data kur aplikuesi ka
dorëzuar në API dokumentet me të gjitha informacionet. Data e aplikimit është me
rëndësi për përcaktimin e të drejtës së prioritetit. Çdo aplikim i mëvonshëm i dizajnit
industrial të ngjashëm ose identik, nga çfarëdo pale tjetër, duhet të refuzohe nga API
bazuar në datën e prioritetit të fituar përmes datës së aplikimit.
• Shembulli 1: Aplikuesi A ka dorëzuar aplikimin për regjistrim të dizajnit industrial me
5 janar 2022, dhe aplikacioni është pranuar nga API. Nëse aplikuesi B e dorëzon
pas kësaj date aplikacionin për regjistrim të dizajnit të njejtë industrial, KIPA duhet ta
refuzoj atë sepse aplikuesi A ka përparësi të bazuar në datën e aplikimit.
• Shembulli 2: Aplikuesi A ka dorëzuar aplikimin për regjistrim të dizajnit industrial me
5 janar 2022, por aplikacioni nuk ka qenë i kompletuar. API e ka ftuar aplikuesin ta
plotësojë aplikimin (deri këtu nuk është dhënë ndonjë datë e aplikimit). Aplikuesi A
nuk e ka kompletuar aplikacionin brenda afatit të dhënë. Në ndërkohë, aplikuesi B
ka bërë kërkesë për regjistrim të dizajnit të njejtë industrial. Në këtë rast, aplikuesi B
ka fituar të drejtën e prioritetit.
• .
 • Vetëm personat fizik mund të
konsiderohen si dizejnator (sikurse me
TË DREJTAT të drejtat e autorit). Personi i cili ka
ofruar vetëm asistencë teknike në
E FITUARA krijimin e dizajnit nuk konsiderohet
dizejnator. Por, nëse dizajni është krijuar
nga përpjekjet e përbashkëta të dy apo
më shumë dizejnatorëve, e drejta iu
takon të gjithëve.

• Të drejtat ekskluzive ekonomike (të

transferueshme),

• Të drejtat morale (të pa transferueshme) -

të përmendet si dizejnator në të gjitha
dokumentet dhe prezantimet publike të
dizajnit.
KUFIZIMET/PËRJASHTIMET
• E drejta ekskluzive nuk mund të realizohet ndaj:

• veprimeve të ndërmarra për qëllime private dhe jotregtare;

• veprimeve të ndërmarra për qëllime eksperimentale;
• veprimeve të reprodukimit të ndërmarra me qëllim të citimit apo edukimit, nëse kjo
është në pajtim me rregullat e mirësjelljes në afarizëm dhe nuk shkakton dëm gjatë
përdorimit normal të dizajnit si dhe të ceket burimi.

• Pas regjistrimit nga API, dizajni mbrohet për një periudhë pesë (5) vjeçare, duke
llogaritur nga data e paraqitjes së aplikacionit. Mbrojtja e dizajnit industrial mund të
vazhdohet për një ose më shumë periudha shtesë prej pesë (5) vitesh, më së
tepërmi për periudhën e përgjithshme prej njëzetepesë (25) vitesh, duke llogaritur
nga data e paraqitjes së aplikacionit.
PËRFUNDIMI I EFEKTIT TË DIZAJNIT INDUSTRIAL

• Dizajni industrial pushon të ketë efekt në rastet si në vijim:

• me skadimin e periudhës së mbrojtjes sipas ligjit;
• në bazë të heqjes dorë;
• në bazë të deklarimit të pavlefshmërisë.
TOPOGRAFITË E GJYSMËPËRÇUESVE

• Shembuj të gjysëmpërçuesve
janë mikrokontrolluesit,
mikroprocesorët, sensorët si
sensorët dixhitalë, sensorët e
temperaturës etj., dhe
zakonisht njihen si çipa ose
mikroçipa.
• Gjysëmpërçuesit janë
thelbësor për funksionimin e
një game të produkteve
elektrike, përfshirë artikujt e
përdorimit të përditshëm si
orët, televizorët, lavatriçet,
makinat, kompjuterët, telefonat
 KUSHTET E MBROJTJËS

• Topografia mbrohet nëse:

• është rezultat i përpjekjes intelektuale të vetë krijuesit të saj, dhe
• nuk është e zakonshme në industrinë e gjysmëpërçuesve.

• Të drejtat ekskluzive u jepen bartësve të së drejtës në mbrojtje vetëm nëse është

paraqitur kërkesë për regjistrim të topografisë në API.
• Kërkesa për regjistrim të topografisë mund të paraqitet ose para shfrytëzimit
komercial të parë të topografisë kudo në botë, ose brenda dy (2) vitesh nga data e
shfrytëzimit komercial të parë të topografisë kudo në botë.
• Nëse kërkesa nuk paraqitet brenda dy (2) viteve nga data e shfrytëzimit komercial të
parë të topografisë kudo në botë, konsiderohet se të drejtat ekskluzive nuk kanë hyrë
në fuqi gjatë kësaj periudhe dhe se ato nuk mund të merren më.