Chương 3: Giải pháp thực hiện hoạt động khai báo hải quan thông qua các hiệp

định thương mại quốc tế

3.1. Thách thức và cơ hội mà các hiệp định thương mại quốc tế mang lại cho hoạt động
khai báo hải quan

 Thách thức:
 Yêu cầu pháp lý và quy định mới: Các hiệp định thương mại quốc tế như CPTPP,
EVFTA, RCEP đưa ra những yêu cầu pháp lý và quy định mới về khai báo hải
quan, như quy tắc xuất xứ, miễn giảm thuế quan, v.v. Việt Nam cần phải nhanh
chóng cập nhật, điều chỉnh các quy trình, thủ tục khai báo để đáp ứng các yêu cầu
này.
 Tăng khối lượng công việc khai báo: Với việc gia tăng số lượng đối tác thương
mại, khối lượng công việc khai báo hải quan cũng tăng lên đáng kể. Điều này đòi
hỏi doanh nghiệp phải nâng cao năng lực, tăng cường nhân sự và ứng dụng công
nghệ để xử lý hiệu quả.
 Rủi ro vi phạm và xử lý phi quan thuế: Sự phức tạp của các quy định mới dẫn đến
nguy cơ vi phạm pháp luật hải quan và phải chịu các biện pháp xử lý phi quan thuế
như phạt, truy thu. Chính vì vậy các doanh nghiệp ở cần chú trọng tuân thủ pháp
luật và quản lý rủi ro trong quá trình khai báo.
 Cơ hội:
 Tăng cường tính minh bạch và hiệu quả: Các hiệp định thương mại yêu cầu đơn
giản hóa, chuẩn hóa các quy trình, thủ tục khai báo hải quan, điều này giúp tăng
tính minh bạch và hiệu quả trong hoạt động khai báo hải quan của doanh nghiệp.
 Tăng cường sự liên kết và hợp tác với quốc tế: Các hiệp định thương mại thúc đẩy
sự hợp tác, liên kết giữa các cơ quan hải quan và doanh nghiệp trên phạm vi quốc
tế, điều này góp phần tăng cường khả năng trao đổi thông tin, tăng hiệu quả với
các hoạt động chống buôn lậu.
3.2 Hạn chế tác động tiêu cực của hiệp định thương mại quốc tế đến khai báo hải quan.

Để hạn chế các tác động tiêu cực mà các hiệp định thương mại quốc tế tạo ra gây ảnh
hưởng xấu đến hoạt động khai báo hải quan, cần phải tăng cường hiểu biết của các doanh
nghiệp về các quy định của hiệp định: Tổ chức các khóa đào tạo, tập huấn chuyên sâu về
các điều khoản liên quan tới khai báo hải quan trong các hiệp định. Đồng thời Xây dựng
các tài liệu hướng dẫn, các cẩm nang về các quy định và thủ tục khai báo phù hợp.
Ngoài ra cần tăng cường sự phối hợp giữa cơ quan hải quan và doanh nghiệp bằng cách
Thành lập các diễn đàn, hội nghị thường xuyên để chia sẻ thông tin, tháo gỡ vướng mắc
của doanh nghiệp cũng như cập nhật các thay đổi quan trọng. Cơ quan hải quan cần cải
tiến các ứng dụng công nghệ thông tin như: hệ thống khai báo hải quan điện tử, thông
quan tự động, … và xây dựng cơ chế tiếp nhận phản hồi và giải quyết các vấn đề liên
quan một cách nhanh nhất từ doanh nghiệp một cách nhanh chóng.
Cần hoàn thiện khung pháp lý và chính sách: rà soát, cập nhật các văn bản quy phạm
pháp luật về khai báo hải quan phù hợp với các hiệp định, xây dựng các chính sách
khuyến khích, hỗ trợ doanh nghiệp tuân thủ các quy định. Ngoài ra cần nâng cao năng lực
trong hoạt động giám sát, kiểm tra như tăng cường công tác thanh tra, kiểm tra định kỳ về
chất lượng, tính chính xác của các hoạt động khai báo. Từ đó có thể triển khai và áp dụng
các biện pháp xử lý, các chế tài phù hợp đối với các trường hợp vi phạm.

3.3 Giải pháp về việc tận dụng cơ hội từ các hiệp định thương mại để cải thiện hoạt động
khai báo hải quan.

Để có thể cải thiện hoạt động khai báo hải quan cũng như có thể tận dụng cơ hội từ các
hiệp định thương mại quốc tế, điều đầu tiên và tất yếu là phải nâng cao nhận thức, tăng
cường đào tạo kiến thức chuyên môn về các hiệp định thương mại quốc tế cho các nhân
viên và cán bộ hải quan để đảm bảo họ sẽ có trình độ chuyên môn cao, tác phong chuyên
nghiệp khi làm việc.
Tiếp đến cần nâng cao nhận thức và tuân thủ đối với FTA của các doanh nghiệp tham gia
bằng tăng cường tuyên truyền, đào tạo để doanh nghiệp nắm rõ các quy định, thủ tục hải
quan theo các hiệp định, đảm bảo doanh nghiệp nghiêm túc tuân thủ các quy định và điều
khoản của FTA trong hoạt động khai báo hải quan.
Ngoài ra cần xây dựng một quy trình, hướng dẫn chuẩn hóa để nhân viên, cán bộ và
doanh nghiệp có thực hiện nhất quán giảm thiểu khả năng sai sót.
Bên cạnh đó cần tăng cường hợp tác với các đối tác như xây dựng quan hệ đối tác chiến
lược với các cơ quan hải quan nước ngoài, chia sẻ thông tin, kinh nghiệm, đồng bộ hóa
quy trình trong khai báo, thông quan. Tăng cường kiểm tra, giám sát các hoạt động khai
báo hải quan để có thể kịp thời xử lý các hành vi vi phạm.

3.4 Những khuyến nghị nhằm tối ưu hóa quy trình khai báo hải quan trong bối cảnh các
hiệp định thương mại quốc tế.

Trong bối cảnh hiện nay, tốc độ và sự chính xác là ưu tiên hành đầu không chỉ riêng lĩnh
vực hải quan. Chính vì vậy việc tối ưu quy trình khai báo hải quan là cần thiết không chỉ
đem lại lợi ích cho doanh nghiệp nói riêng mà cả nền kinh tế nói chung. Chính vì vậy
nhóm có một số khuyến nghị nhằm tối ưu hóa quy trình khai báo hải quan như sau:
Cần đơn giản hóa và hài hòa hóa thủ tục bằng cách rà soát, cắt giảm các thủ tục rườm rà
không cần thiết, để tăng tính minh bạch, hiệu quả. Giảm thiểu số lượng giấy tờ và chuyển
sang sử dụng các ứng dụng khai báo hải quan như phần mềm hải quan ECUS5 nhằm
giảm thiểu chi phí và thời gian mà doanh nghiệp phải bỏ ra. Áp dụng các tiêu chuẩn
chung về hồ sơ, tài liệu và thông tin yêu cầu.
Đảm bảo các doanh nghiệp tham gia vào hoạt động khai báo hải quan tuân thủ các quy
định và hiệp định thương mại hiện hành. Đồng thời Xây dựng quy trình rõ ràng, công
khai và minh bạch để tăng sự tin cậy của các bên liên quan.