NGHỊ LUẬN XÃ HỘI ÔN THI THPT QG 2024

I. Khái niệm
Bài văn nghị luận xã hội: Bài văn bày tỏ tư tưởng, quan điểm của người trình
bày về vấn đề nào đó liên quan đến đời sống xã hội con người ( tư tưởng đạo lí,
hiện tượng, sự kiện đời sống...) thông qua việc phân tích, bàn luận, chứng minh.
Từ đó làm sáng tỏ vấn đề, đưa ra cái nhìn đúng đắn, khách quan khi soi chiếu
vào đời sống xã hội.
Ví dụ 1: Trình bày suy nghĩ của anh chị về câu nói: “ Tình yêu thương là cội
nguồn của sự sống”- Khuyết danh
Ví dụ 2: Trình bày suy nghĩ về vấn nạn ô nhiễm môi trường hiện nay
Đoạn văn Nghị luận xã hội: Liên quan đến phần kiến thức đọc hiểu từ, phạm
vi được thu ngắn lại hơn, trình bày một khía cạnh của một vấn đề nào đó.
Dung lượng khoảng 200 chữ từ 2/3 đến 1 trang giấy thi
II. Các dạng thường gặp
 Dạng tư tưởng đạo lí:
 Vấn đề về nhận thức về đạo đức, lẽ sống, tâm hồn, tính cách
 Vấn đề về các mối quan hệ, cách ứng xử giữa người với người
 Dạng hiện tượng đời sống
 Hiện trạng, vấn đề, tin tức nóng bỏng mang tính thời sự, tác động và ảnh
hưởng mạnh mẽ đến con người

 Cả hai dạng đều thể hiện vấn đề nghị luận thuộc đời sống xã hội, có thể là
tiêu cực hoặc tích cực, và tác động đến nhận thức và hành động của con
người
Ví dụ minh họa;
1. Từ ví dụ đoạn trích ở phần Đọc hiểu, anh chị hãy viết đoạn văn khoảng
200 chữ trình bày về sức mạnh ý chí của con người trong cuộc sống
( Trích đề thi năm 2019)
2. Từ ví dụ đoạn trích ở phần Đọc hiểu, anh chị hãy viết đoạn văn khoảng
200 chữ trình bày sự cần thiết phải có niềm tin trong cuộc sống
(Trích đề thi năm 2020)
3. Từ ví dụ đoạn trích ở phần Đọc hiểu, anh chị hãy viết đoạn văn khoảng
200 chữ trình bày sự cần thiết phải biết sống cống hiến
( Trích đề thi năm 2021)
4. Từ ví dụ đoạn trích ở phần Đọc hiểu, anh chị hãy viết đoạn văn khoảng
200 chữ trình bày trách nhiệm của thế hệ trẻ trong việc tiếp bước các thế
hệ đi trước
=>> Hình thức: Đời sống
( Trích đề thi năm 2022)
5. Từ ví dụ đoạn trích ở phần Đọc hiểu, anh chị hãy viết đoạn văn khoảng
200 chữ trình bày sự cần thiết phải biết cân bằng cảm xúc trong cuộc
sống
( Trích đề thi năm 2023)
=>> Hình thức: Tư tưởng
III. Phân biệt các dạng
 Đọc
 Xác định từ khóa
+ Tư tưởng đạo lí: ý nghĩa, điều cần thiết, giá trị, sức mạnh
+ Hiện tượng đời sống: hiện nay, nguyên nhân, trách nhiệm, hậu quả,
giải pháp

IV. Lưu ý khi viết đoạn văn nghị luận xã hội

Yêu cầu về nội dung:
 Hiểu biết kiến thức xã hội đời sống
 Bám sát vấn đề bàn luận; lệch xa=>> bám sát vào từ khóa
 Quan điểm cá nhân nghiêm túc, nhất quán
 Phân tích được tầm quan trọng/ tính đúng sai của vấn đề
 Dẫn chứng thuyết phục: đúng, trọng tâm, sâu sắc
 Lập luận cho vấn đề rành mạch, rõ ràng, nhất quán
 Biết đánh giá và nêu thái độ đối với vấn đề xã hội: nhận thức, bài
học, thông điệp...
Yêu cầu về hình thức:
 Lựa chọn hình thức diễn giải: quy nạp, diễn dịch, móc xích, tổng-
phân- hợp
 Hình thức đoạn văn chặt chẽ, liền mạch, rõ ràng
 Luận điểm nổi, lập luận, dẫn chứng thuyết phục: cấu trúc câu
 Câu từ không lan man, đảm bảo sự logic, súc tích, dễ hiểu

 Lưu ý: Bài văn yêu cầu dung lượng khoảng 200 chữ, tuy nhiên hơn kém
một chút cũng không bị trừ điểm

V. Cách làm đoạn văn nghị luận xã hội

1. Tư tưởng đạo lí
Mở đoạn: 4 dòng
Dẫn dắt vấn đề nghị luận:
Thân đoạn: 12-16 dòng
+ Giải thích khái niệm: Là gì?
+ Bàn luận: Vì sao? Như thế nào?
 Bàn luận tối thiếu khoảng 3 luận cứ: Với cá nhân và với xã hội
 Dẫn chứng: 1-2 dẫn chứng
+ Bàn luận mở rộng:
 Ca ngợi/ phê phán
 Phản đề: Vấn đề này có hoàn toàn đúng không? Bổ sung điều gì?
Kết đoạn: 4 dòng
  Bài học gắn với bản thân và mọi người
 Tổng kết, đưa ra một thông điệp nào đó về vấn đề

2. Hiện tượng đời sống

Một khía cạnh thôi
Ví dụ : Trách nhiệm của thế hệ trẻ trong việc bảo vệ hòa bình thế
giới
Mở đoạn: Giới thiệu vấn đề
Thân đoạn:
+ Cũng có thể giải thích: bảo vệ hòa bình thế giới
+ Hiện trạng: Thế giới được hòa bình, nhưng những hậu quả của chiến
tranh quá khứ vẫn luôn nhắc nhở con người ta về nguy cơ bùng nổ.\
+ Bàn luận về trách nhiệm:
 Trau dồi tri thức, nhận thức về tầm quan trọng của hòa bình và
hậu quả của chiến tranh gây nên
 Sử dụng sức khỏe, tiếng nói của thế hệ trẻ trong việc tuyên truyền,
ủng hộ, và biểu tình vì hòa bình
 Các tổ chức, doanh nghiệp vì hòa bình
+ Bàn luận mở rộng
 Nếu thế hệ trẻ không bảo vệ nền hòa bình thế giới thì sao?
Kết đoạn:
 Bài học liên hệ
 Kết đoạn gửi đi thông điệp

VI. Các hình thức lập luận của đoạn văn

1. Đoạn văn diễn dịch
Là phương pháp trình bày ý từ luận điểm suy ra các luận cứ
2. Đoạn văn quy nạp
Là phương pháp trình bày ý từ các luận cứ rút ra luận điểm, nhận định tổng quát
3. Đoạn văn song hành
Cách lập luận trình bày ý giữa các câu ngang nhau, các câu đều là luận cứ. Luận
điểm được tổng hợp, rút ra từ các ý của luận cứ
4. Đoạn văn tổng phân hợp
Phương pháp triển khai ý từ các luận điểm suy ra luận cứ, rồi từ các luận cứ
khẳng định lại luận điểm
5. Đoạn văn móc xích
Triển khai ý bằng các câu sau kế thừa và phát triển các câu ý trước, luận cứ của
câu trước tạo tiền đề cho sự phát triển ý của các câu sau và cứ như thế cho đến
hết đoạn
VII. Các thao tác lập luận
 Giải thích
  Phân tích
 Bàn luận
 Chứng minh
 So sánh
 Bác bỏ

VIII. Cac kĩ năng triển khai trong đoạn văn nghị luận xã hội
1. Mở đoạn
 Mở bài trực tiếp, giới thiệu vào vấn đề nghị luận
 Mở đoạn gián tiếp vào vấn đề nghị luận
 Các cách mở đoạn nghị luận xã hội
+ Dẫn trực tiếp: Giá trị của tình yêu thương là điều quan trọng trong cuộc sống
của con người
+ Đặt câu hỏi: Đã bao lần tôi băn khoăn điều gì khiến cuộc sống này trở nên ý
nghĩa? Phải chăng đó chính là giá trị của tình yêu thương?
+ Đi từ vấn đề đối lập: Có lẽ thể giới sẽ lạnh lẽo và u ám biết bao khi cuộc
sống của con người thiếu vắng tình người. Bởi giá trị của tình yêu thương là
mảnh ghép đầy quan trọng
+ Dẫn dắt trích dẫn liên quan: Voltare đã từng chiêm nghiệm thế này: “ Thiên
đường được tạo ra cho những trái tim dịu dàng; địa ngục, cho những trái tim
không biết yêu thương.” Phải chăng câu nói ấy đã gợi nhắc cho ta về giá trị của
tình yêu thương trong cuộc sống.
+ Dẫn dắt sáng tạo từ sách: Chúng ta chỉ mất ba giây để nói ra lời yêu thương
một ai đó, nhưng lại phải mất cả đời để chứng minh điều đó. Điều đó như phần
nào gợi nhắc về giá trị của tình yêu thương trong cuộc sống
+ Dẫn dắt từ những hình ảnh liên quan: Cây không thể thiếu đi ánh sáng của
mặt trời, trái tim băng giá cũng phải gắn mình với ngọn lửa của yêu thương. Bởi
giá trị của tình yêu thương là cần có ở đời
+ Sáng tạo thêm các cách dẫn dắt từ những vấn đề khác
2. Thân đoạn
Yêu cầu sự chính xác, khách quan, logic và có tính thuyết phục
+ Sử dụng câu từ rành mạch, rõ ràng, sáng ý
+ Thành thạo các thao tác lập luận
+ Sử dụng từ nối, quan hệ từ chỉ nguyên nhân, kết quả
+ Thể hiện quan điểm cá nhân trong bài viết mới mẻ, sâu sắc và phù hợp
3. Dẫn chứng
Một yêu cầu quan trọng của đoạn văn nghị luận xã hội. Vậy chọn dẫn chứng
sao để phù hợp với tiêu chí: Đúng- trúng- hay?
+ Đúng; Dẫn chứng xác đáng, đúng khớp với vấn đề nghị luận; là sự vật, sự
việc, con người cụ thể có thật ở ngoài đời, có độ nhận diện nhất định và nhiều
người biết tới
+ Trúng: Khai thác thông tin đắt giá từ đẫn chúng để chỉ ra làm nổi bật cho vấn
đề nghị luận, tránh nêu dẫn chứng một cách khái quát chung chung
+ Hay: Hay từ góc nhìn mới mẻ của cá nhân, hay vì dẫn chứng mang tính thời
sự, sáng tạo
 Sự thật hiển nhiên; Băng tan, thủng tầng ozon
 Số liệu cụ thể, rõ ràng
 Nhân vật tiêu biểu, điển hình
 Lời nói
4. Mở rộng phản đề
Vấn đề có hoàn toàn đúng, cần bổ sung và đánh giá gì. Liệu đặt vào trường hợp
khác thì sao. Nếu không có sự hiện hữu của vấn đề này thì sẽ như thế nào
5. Liên hệ bài học và kết đoạn
Có hai cách để thực hiện phần liên hệ bài học và kết đoạn
 Gộp cả hai vào để trở thành thông điệp
 Tách liên hệ bài học rồi kết luận
Ví dụ tách: Câu nói kinh điển “ là một học sinh đang ngồi trên ghế nhà trường”
không sai tuy nhiên nó đã quá quen thuộc mà chúng ta có thể thay thế bằng một
số cụm từ khác
 Mối quan hệ bản thân trong cuộc sống hiện đại ngày nay:
 Thay thế khác cụm từ
 Chia sẻ bản thân với vấn đề đó
+ Là mùa xuân của xã hội là tương lai của Đất nước
+ Là nốt nhạc trong bản giao hưởng của cuộc sống
+ Là lứa tuổi đang căng tràn nhựa sống với nhiệt huyết và đam mê
+ Là thế hệ tiên phong trong thời đại mới tôi hiểu rằng
+ ......................................................................................
=>> Chốt lại vấn đề......., kèm theo thông điệp hoặc một câu nói
Ví dụ gộp:
- Nhận thực sâu sắc “ trăm năm là hữu hạn” khiến mỗi chúng ta mở lòng mình
ra, sẻ chia và đối xử với nhau bằng sự chân thành. Để khi ấy, giá trị yêu thương
còn mãi trong cuộc đời này.
- Đã bao lần tôi phớt lờ đi những ân tình, bỏ mặc cho trái tim trở nên lạnh lẽo.
Tôi của ngày hôm nay học cách sống hết mình và sẻ chia giá trị của tình yêu
thương. Và tôi hy vọng bạn cũng vậy, bạn nhé!
IX. Một số mở đoạn mẫu và kết đoạn mẫu
Mở đoạn
1. Đúng như Sukhomlynsky từng nói: “ Con người sinh ra không phải
để tan biến đi như một hạt cát vô danh”, bởi họ tồn tại trên đời để
khẳng dịnh giá trị riêng mình, có chăng giá trị đó là...........
2. Đại văn hào Nga M.Gorki từng nói rằng: “ Con người! Tiếng ấy thật
kì diệu! Tiếng ấy vang lên kiêu hãnh và hùng tráng xiết bao!”. Một
trong những giá trị làm nên hai tiếng con người đó là..........
3. Cuộc sống là một bức tranh sinh động được vẽ nên bởi nhiều gam
màu, hiện lên trên đó có chăng là màu sắc của..............
4. Trong hành trình của cuộc sống, con người cần nhiều hơn một bài
học để trưởng thành, có chăng bài học đó là.................
 5. Trăm năm là hữu hạn, ai trong kiếp nhân sinh cũng mong mình có
một cuộc đời đáng nhớ. Phải chăng điều góp phần tạo nên những
cuộc đời như vậy là................
Kết đoạn
1. Vấn đề .... càng thôi thúc con người ta sống hết mình cho cuộc đời rực
rỡ
2. Gió vì ngược chiều mà cất cánh bay cao, con người đâu thể dễ dàng
sống mà không vươn lên với......
3. Pascal đã từng nói: “ Con người là một cây sậy, nhưng là cây sậy biết
suy nghĩ’. Chính vì vậy,..........

X. Luyện tập và ví dụ tham khảo

Đề 1: Trình bày suy nghĩ của anh chị qua đoạn văn 200 chữ về ý nghĩa
của việc vượt qua khó khăn trong cuộc sống

Mở đoạn: Việc vượt qua khó khăn trong cuộc sống có ý nghĩa quan
trọng đối với con người.
Thân đoạn:
+ Giải thích: Vượt qua khó khăn trong cuộc sống là việc ta có thể vượt
qua những nghịch cảnh, khó khăn. Sẵn sàng đương đầu với những điều
xảy đến với họ
+ Bàn luận ý nghĩa việc vượt qua khó khăn
 Bản lĩnh vững vàng, thêm kinh nghiệm phát triển
 Khi vượt qua khó khăn sẽ đạt được những thành công
 Truyền cảm hứng, lan tỏa những đóng góp, giá trị tích cực đến
cộng đồng và xã hội
+ Bàn luận mở rộng:
 Phê phán những con người quá rụt rè, gặp khó khăn thử thách và
dừng lại
 Luôn luôn nỗ lực trong bất kì hoàn cảnh nào
Kết đoạn:
 Luôn cố gắng, vượt qua mọi khó khăn trong cuộc sống
 Hãy luôn cố gắng hết sức mình để một ngày nhìn lại ta thấy được
giá trị hành trình mà mình đi qua
 Nữ liệt sĩ Đặng Thùy Trâm đã từng viết lại rằng: “ Đời phải trải qua
giông tố nhưng không được cúi đầu trước giông tố.” Điều ấy như gợi nhắc ta
về ý nghĩa của việc vượt qua khó khăn trong cuộc sống. Vượt qua khó khăn
là cách con người dùng năng lực, ý chí và sức mạnh bản thân để vượt qua
những trở ngại, khó khăn trong cuộc sống của mình. Mỗi lần vượt qua khó
khăn con người ta có được một lần trải nghiệm với những bài học kinh
nghiệm quý báu quý báu. Khi dám vượt qua khó khăn, con người sẽ tôi luyện
cho mình một ý chí vững vàng và một trái tim gan dạ. Và hơn hết, ấy là cách
giúp con người khai phá giới hạn bản thân, thêm niềm tin trên hành trình tạo
nên những thành tựu rực rỡ. Đó cũng là cách mà mỗi người có những đóng
góp riêng cho cộng đồng và xã hội. Phải chăng, đó là hình ảnh của H Hen
Nie- Hoa hậu Hoàn vũ Việt Nam 2017 đã vượt qua những định kiến con gái
phải lấy chồng sớm từ buôn làng trên hành trình chinh phục giấc mơ. Với
tiếng gọi cất vang: “ Từ con số không, tôi làm được và bạn cũng vậy.” Vậy
mà biết bao con người ngoài kia lại hèn nhát, không dám vượt qua khó khăn
mà buông xuôi với cuộc đời. Đời người là hữu hạn, vì vậy mỗi chúng ta cần
rèn luyện ý chí, nghị lực, vượt qua khó khăn, biến ước mơ thành hiện thực.
Ta còn trẻ ta vẫn sẽ đi, dám nghĩ, dám làm, vượt qua khó khăn trong cuộc đời
mình. Tôi sẽ đi và bạn cũng vậy!
Đề 2: Trình bày suy nghĩ của anh chị qua đoạn văn 200 chữ về sức mạnh
của những lời khen trong cuộc sống
Nhiều lần tôi suy nghĩ, phải chăng sức mạnh diệu kỳ trên đời này xuất
phát từ những lời khen? Lời khen là cách ghi nhận, ngợi ca khi ta làm và cố
gắng tạo nên điều gì đó có giá trị. Đứng trước những khó khăn và thất bại, một
lời khen đúng lúc như tiếp thêm cho ta niềm tin, ý chí để cố gắng. Để bản thân
khắc phục điểm yếu, vươn lên hoàn thiện mình. Thậm chí khi đạt được thành
công rực rỡ, lời khen là cách đem đến sự tự tin, tự hào cho người được nhận.
Điều đó chứng tỏ sự cố gắng của họ được quan tâm, là điều tốt đẹp, để họ tiếp
tục cống hiến. Wechoice Awards- giải thưởng hàng năm tại Việt Nam tôn vinh
những “đại sứ truyền cảm hứng” với những giá trị, đóng góp to lớn của họ đến
cộng đồng. Chính lời khen đã tạo nên những điều vĩ đại và phi thường như thế
của con người trong cuộc sống như thế. Thử hỏi một ngày kia ra sao nếu lời
khen mất đi và được thay thế bằng những lời chê bài, chỉ trích? Có chăng những
điều tốt đẹp rồi cũng một tàn phai, khi sự cố gắng là vô nghĩa? Lời khen vốn
không mất phí, ngại ngần gì khi ta không trao đi hay đón nhận nó như “một liều
thuốc quý” với sức mạnh đầy diệu kỳ.

 Dẫn dắt
 Giải thích
 Bàn luận
 Dẫn chứng
 Mở rộng
 Rút ra bài học và thông điệp
Đề 3: Điều cần làm để thoát ra khỏi vùng an toàn

“ Biển lặng chẳng tạo nên thủy thuỷ tài ba”, phải chăng ngạn ngữ châu Phi đã
gợi nhắc cho ta điều cần làm để thoát ra vùng an toàn trong cuộc sống? Thoát ra
khỏi “vùng an toàn” là cách ta đặt những bước chân ra khỏi môi trường vốn an
toàn, thân thuộc để tiến lên phía trước với một khát khao to lớn và nỗi sợ hãi
cũng nhiều. Có lẽ, trước hết đó phải là sự chủ động, tự tin trong tâm thế, sẵn
sàng gạt bỏ đi những lo âu để ta biến mong muốn thành hiện thực. Muốn vượt ra
khỏi vùng an toàn, bản thân mỗi người cần có sự chuẩn bị chu đáo, dám phá bỏ
giới hạn của bản thân mà nắm bắt lấy cơ hội. Hiển nhiên trên con đường thay
đổi ấy, ta sẽ gặp phải rất nhiều khó khăn và thử thách, những điều ta cần làm
chính là biến khó khăn thành động lực mới tạo nên một thành công rực rỡ.
Trước khi tạo nên ánh đèn thắp sáng cho nhân loại, Edison cũng phải trải qua
hơn mười ngàn lần thí nghiệm; Picasso cũng chỉ là họa sĩ vô danh nếu không
mạo hiểm đánh cược vào “canh bạc cuối cùng”. Ta tự hỏi rằng đích đến, giá trị
sống của con người sẽ là gì nếu cứ mãi sợ hãi, không dám vượt qua giới hạn của
bản thân? Phải chăng đó chỉ là một cuộc đời mờ nhạt, vô nghĩa? Trăm năm là
hữu hạn, vì vậy sống có bản lĩnh, đam mê, dám vượt qua vùng an toàn là cách ta
lưu dấu ấn cuộc đời rực rỡ giữa muôn kiếp nhân sinh.
 Dẫn dắt
 Giải thích
 Bàn luận
 Dẫn chứng
 Mở rộng
 Rút ra bài học và thông điệp
