Mục lục

A GIẢI BÀI TOÁN BẰNG CÁCH LẬP HỆ PHƯƠNG TRÌNH (PHẦN 2)

1 KIẾN THỨC TRỌNG TÂM

Phương pháp giải bài toán phần trăm:

Bước 1. Lập hệ phương trình

✓ Chọn ẩn số (thường chọn hai ẩn số) và đặt điểu kiện thích hợp cho các ẩn số;
✓ Biểu diễn các đại lượng chưa biết theo ẩn và các đại lượng đã biết;
✓ Lập hệ phương trình biểu thị mối quan hệ giữa các đại lượng.

Bước 2. Giải hệ phương trình.

Bước 3. Trả lời: Kiểm tra xem trong các nghiệm tìm được của hệ phương trình, nghiệm nào
thoả mãn, nghiệm nào không thoả mãn điểu kiện của ẩn, rồi kết luận.

Ví dụ 1 Trong năm 2022, do lạm phát nên khá nhiều người quan tâm tới việc gửi tiết kiệm khi
mức lãi tăng cao hơn. Nhờ vậy, lượng tiền gửi từ dân cư vào hệ thống cũng tăng trưởng, giúp
đảm bảo an toàn thanh khoản cho các ngân hàng. Ông Trung đầu tư 20 triệu vào hai tài khoản.
Một tài khoản nhận được 6% lãi suất/ năm và tài khoản kia nhận được 8% lãi suất/ năm. Hỏi
số tiền đầu tư ban đầu ở mỗi tài khoản của ông Trung nếu ông ta nhận được 1 380 000 đồng lợi
nhuận trong một năm?

✍ Lời giải.
Gọi x (triệu đồng) là số tiền đầu tư trong tài khoản nhận 6% lãi suất.
Gọi y (triệu đồng) là số tiền đầu tư trong tài khoản nhận 8% lãi suất.
Điều kiện x, y0. x, y > 0
Số tiền đầu tư là 20 triệu, ta có x + y = 20.
Tiền lời là 1 380 000 trong
® một năm, ta có 6%x + 8%y = 1,38.
x + y = 20
Ta có hệ phương trình
6%x + 8%y = 1,38.
®
x = 11
Giải hệ phương trình ta được
y = 9.
Vậy số tiền đầu tư trong tài khoản nhận 6% lãi suất là 11 triệu đồng.
Số tiền đầu tư trong tài khoản nhận 8% lãi suất là 9 triệu đồng. ■

Nhóm Toán và LATEX 9C1-GV9-ND9.tex 1

 Ví dụ 2 Nhân dịp Lễ giỗ tổ Hùng Vương, một siêu thị điện máy đã giảm giá nhiều mặt hàng
để kích cầu mua sắm. Giá niêm yết một tủ lạnh và một máy giặt có tổng số tiền là 25,4 triệu
đồng nhưng trong dịp này giá một tủ lạnh giảm 40% giá bán và giá một máy giặt giảm 25% giá
bán nên cô Liên đã mua hai món đồ trên với tổng số tiền là 16,77 triệu đồng. Hỏi giá mỗi món
đồ trên khi chưa giảm giá là bao nhiêu tiền?

✍ Lời giải.
Gọi x, y (triệu đồng) lần lượt là giá niêm yết của tủ lạnh và máy giặt (0 < x, y < 25,4).
Giá niêm yết một tủ lạnh và một máy giặt có tổng số tiền 25,4 triệu đồng, ta có

x + y = 25,4. (1)
Tủ lạnh giảm 40% và máy giặt giảm 25% so với giá niêm yết, ta có

x · (1 − 40%) + y · (1 − 25%) = 16,77. (2)

Ta có hệ phương trình Từ (1) và(2), ta có hệ phương trình
®
x + y = 25,4
x · (1 − 40%) + y · (1 − 25%) = 16,77
®
x + y = 25,4
0,6x + 0,75y = 16,77.
® \\
x = 15,2
Giải hệ phương trình ta được Vậy siêu thị điện máy niêm yết giá một chiếc tủ lạnh là 15,2
y = 10,2.
triệu đồng và một chiếc máy giặt là 10,2 triệu đồng. ■

2 BÀI TẬP LUYỆN TẬP

Bài 1 Anh An là công nhân của khu chế xuất công nghiệp. Trong tháng 5 vừa qua quản lí lao động
phân xưởng kiểm tra quẹt thẻ cho biết anh An đã làm tổng cộng 212 giờ trong đó có giờ làm theo định
mức qui định và giờ làm thêm ngoài giờ. Trong định mức mỗi giờ anh An được trả công 38 000 đồng,
với mỗi giờ làm thêm được trả 150% của tiền công làm một giờ trong định mức. Như vậy trong tháng
5, anh An được lãnh tổng cộng số tiền là 8 436 000 đồng. Tính xem anh An đã làm thêm bao nhiêu giờ
ngoài định mức trong tháng 5.
✍ Lời giải.
Gọi thời gian anh An làm theo giờ định mức là x (x > 0, giờ).
Gọi thời gian anh An làm ngoài giờ quy định là y (y > 0, giờ).
Vì tổng thời gian trong tháng anh An làm là 212 giờ nên ta có

x + y = 212. (1)

Vì tổng số tiền trong tháng nhận được là 8 436 000 đồng nên ta có

38 000x + 38 000 · 150%y = 8 436 000

38x + 57y = 8436. (2)

2 MỤC LỤC Nhóm Toán và LATEX

 ®
x + y = 212
Từ (1) và (2) ta có hệ phương trình
38x + 57y = 8436.
®
x = 192
Giải hệ phương trình ta được
y = 20.
Vậy anh An đã làm thêm 20 giờ ngoài giờ định mức. ■

Bài 2 Sau khi xem bảng báo giá của hộp sữa tươi loại 500 ml và bịch đường loại 1kg trên tờ rơi
quảng cáo của siêu thị, mẹ bạn Bình đưa cho bạn vừa đủ số tiền là 147 000 đồng để ra siêu thị mua 3
kg đường và 4,5 lít sữa tươi. Hôm nay vì trúng đợt có chương trình khuyến mãi nên giá 2 mặt hàng này
được giảm như sau
Hộp sữa tươi loại 500 ml được giảm 1 500 đồng/hộp và bịch đường loại 1 kg được giảm 10% so với giá
trên tờ rơi quảng cáo, do đó khi mua đường và sữa tươi từ 2 loại sản phẩm khuyến mãi này bạn Bình
còn dư số tiền là 21 000 đồng. Hỏi giá bán ban đầu của hai mặt hàng này trên tờ rơi quảng cáo của siêu
thị là bao nhiêu?
✍ Lời giải.
Gọi x, y lần lượt là giá một bịch đường loại 1 kg và một hộp sữa tươi loại 500 ml trên tờ rơi quảng cáo
của siêu thị (đơn vị: nghìn đồng, x, y > 0).
4,5 l = 4 500 ml.
Số hộp sữa tươi loại 500 ml cần mua là 4 500 : 500 = 9 (hộp).
Tổng số tiền dự định trả là 3x + 9y = 147 (nghìn đồng). (1)
Tổng số tiền thừa là
3x · 10% + 9 · 1,5 = 21
0,3x = 7,5. (2)
®
3x + 9y = 147
Từ (1) và (2), ta có hệ
0,3x = 7,5.
®
x = 25
Giải hệ phương trình ta được
y = 8.
Vậy trên tờ rơi quảng cáo của siêu thị, giá một bịch đường loại 1 kg là 25 000 đồng và giá một hộp sữa
tươi loại 500 ml là 8 000 đồng. ■

Bài 3 Một cửa hàng chuyên bán điện thoại di động. Để phục vụ nhu cầu mua sắm dịp lễ 30/4 và 1/5
đã nhập về lô hàng gồm điện thoại của hai hãng Oppo và SamSung. Sau một thời gian mở bán với giá
niêm yết thì cửa hàng khuyến mãi giảm giá 5% khi mua điện thoại Oppo; giảm 6% khi mua điện thoại
SamSung.
Lúc này, anh Hùng đến cửa hàng mua 3 chiếc điện thoại Oppo và 5 chiếc điện thoại SamSung để tặng
người thân. Anh dự tính phải trả là 49 685 000 đồng. Nhưng khi tính tiền anh Hùng được cửa hàng
thông báo khi mua điện thoại SamSung, bắt đầu từ chiếc thứ 4 sẽ không thực hiện khuyến mãi trên
mà giảm ngay 900 000 đồng mỗi chiếc so với giá niêm yết. Do đó anh Hùng đã trả số tiền là 48 797 000
đồng. Hỏi giá niêm yết của mỗi chiếc điện thoại của hãng Oppo; hãng SamSung là bao nhiêu?
✍ Lời giải.
Gọi x, y (đồng) lần lượt là giá niêm yết của mỗi chiếc điện thoại của hãng Oppo; hãng SamSung (x,
y > 0). xuống dòng và ghi thêm chữ điều kiện
Anh Hùng mua 3 chiếc điện thoại Oppo và 5 chiếc điện thoại SamSung dự tính phải trả là 49 685 000
đồng nên ta có phương trình
3 · 0,95x + 5 · 0,94y = 49 685 000

Nhóm Toán và LATEX 9C1-GV9-ND9.tex 3

 2,85x + 4,7y = 49 685 000. (1)

Tổng số tiền anh phải trả khi tính tiền là 48 797 000 đồng nên ta có phương trình

3 · 0,95x + 3 · 0,94y + 2 (y − 9 000 000) = 48 797 000

2,85x + 4,82y = 50 597 000. (2)
®
2,85x + 4,7y = 49 685 000
Từ (1) và (2) ta có hệ phương trình là
2,85x + 4,82y = 50 597 000.
®
x = 4 900 000
Giải hệ phương trình ta được
y = 7 600 000.
Vậy giá niêm yết của mỗi chiếc điện thoại của hãng Oppo; hãng SamSung lần lượt là 4 900 000 đồng
và 7 600 000 đồng. ■

Bài 4 Nhằm động viên, khen thưởng các em đạt danh hiệu “Học sinh giỏi cấp thành phố” năm học
2023 − 2024, trường THCS X tổ chức chuyến tham quan ngoại khóa tại một điểm du lịch với mức giá
ban đầu là 375 000 đồng/người. Biết công ty du lịch giảm 10% chi phí cho mỗi giáo viên và giảm 30%
chi phí cho mỗi học sinh. Số học sinh tham gia gấp 4 lần số giáo viên và tổng chi phí tham quan (sau
khi giảm giá) là 12 487 500 đồng. Tính số giáo viên và số học sinh đã tham gia chuyến đi.
✍ Lời giải.
Gọi x (người) là số học sinh tham gia chuyến đi, y (người) là số giáo viên tham gia chuyến đi, (x,
y ∈ N∗ ).
Vì số học sinh tham gia gấp 4 lần số giáo viên nên ta có phương trình

x = 4y hay x − 4y = 0. (1)

Vì tổng chi phí tham quan (sau khi giảm giá) là 12 487 500 đồng nên ta có phương trình

70% · 375 000x + 90% · 375 000x = 12 487 500

262 500x + 337 500y = 12 487 500. (2)

Từ (1) và (2), ta có hệ phương trình

®
x − 4y = 0
262 500x + 337 500y = 12 487 500.
®
x = 36
Giải hệ phương trình ta được
y = 9.
Vậy có 36 học sinh và 9 giáo viên. ■

Bài 5 Một cửa hàng bán trái cây nhập từ vườn về 400 kg táo với giá 30 000 đồng kg và 300 kg xoài
với giá 20 000 đồng/kg. Chi phí vận chuyển trái cây từ vườn về cửa hàng là 6 triệu đồng. Biết rằng 10%
số lượng trái cây mỗi loại bị hư hỏng trong quá trình vận chuyển và cất giữ, số còn lại được bán hết.
Hỏi cửa hàng cần đưa ra giá bán cho mỗi kg táo và xoài là bao nhiêu để cửa hàng đạt lợi nhuận 35%
so với tổng vốn ban đầu, biết rằng giá bán mỗi loại lần lượt tỉ lệ với giá vốn?
✍ Lời giải.
Gọi giá bán táo và xoài lần lượt là x, y (đồng) với x, y > 0.
x y
Vì giá bán tỉ lệ với giá vốn nên = suy ra 2x − 3y = 0.
3 2
4 MỤC LỤC Nhóm Toán và LATEX
Vì đạt lợi nhuận®35% so với tổng vốn nên 360x + 270y = 32 400 000.
2x − 3y = 0
Từ đó ta có hệ
360x + 270y = 32 400 000.
®
x = 60 000
Giải hệ phương trình ta được
y = 40 000.
Vậy giá bán táo và xoài lần lượt là 60 000 đồng, 40 000 đồng. ■

Bài 6 Bạn An đi mua 6 cái bánh pizza thanh long và 3 cái bánh pizza hải sản hết 2 256 000 đồng.
Bạn Bình mua 3 cái bánh pizza thanh long và 7 cái bánh pizza hải sản hết 2 624 000 đồng. Biết rằng
mỗi loại bánh nếu mua trên 5 cái thì sẽ được giảm 10% cho cái bánh thứ 6 trở đi. Tìm giá tiền mỗi loại
bánh?
✍ Lời giải.
Gọi x (đồng) là giá tiền mỗi cái pizza thanh long, y (đồng) là giá tiền mỗi cái bánh pizza hải sản. Điều
kiện x, y > 0.
An đi mua 6 cái bánh pizza thanh long và 3 cái bánh pizza hải sản hết 2 256 000 đồng và mỗi loại bánh
nếu mua trên 5 cái thì sẽ được giảm 10% cho cái bánh thứ 6 trở đi nên

5x + 1 · x · 90% + 3y = 2 256 000. (1)

Bình mua 3 cái bánh pizza thanh long và 7 cái bánh pizza hải sản hết 2 624 000 đồng và mỗi loại bánh
nếu mua trên 5 cái thì sẽ được giảm 10% cho cái bánh thứ 6 trở đi nên:

3x + 5y + 2 · y · 90% = 2 624 000. (2)

®
5x + 1 · x · 90% + 3y = 2256000
Từ (1) và (2), ta có hệ phương trình
3x + 5y + 2 · y · 90% = 2624000.
®
x = 240 000
Giải hệ phương trình ta được
y = 280 000.
Vậy giá tiền của mỗi cái pizza thanh long là 240 000 đồng, giá tiền của mỗi cái pizza hải sản là 280 000
đồng. ■

Bài 7

Biểu đồ thống kê tỉ lệ trúng nguyện vọng tuyển sinh 10

Trường A Trường B Cả hai trường A và B

10% 12%
20%

Không trúng tuyển Trúng tuyển

Nhóm Toán và LATEX 9C1-GV9-ND9.tex 5

Em hãy cho biết số học sinh trúng nguyện vọng tuyển sinh 10 của trường A và trường B biết số học
sinh tham gia thi tuyển sinh lớp 10 của trường B nhiều hơn số học sinh tham gia thi tuyển sinh lớp 10
của trường A là 600 học sinh.
✍ Lời giải.
Gọi x là số học sinh tham gia thi tuyển sinh lớp 10 của trường A (x ∈ N∗ ).
Gọi y là số học sinh tham gia thi tuyển sinh lớp 10 của trường B (y ∈ N∗ ).
Số học sinh tham gia thi tuyển sinh lớp 10 của 2 trường là x + y (học sinh).
Số học sinh trúng nguyện vọng tuyển sinh 10 của trường A là 80%x (học sinh).
Số học sinh trúng nguyện vọng tuyển sinh 10 của trường B là 90%y (học sinh).
Số học sinh trúng nguyện vọng tuyển sinh 10 của 2 trường là 88%(x + y) (học sinh).
Ta có

80%x + 90%y = 88%(x + y)

−8%x + 2%y = 0. (1)

Vì số học sinh tham gia thi tuyển sinh lớp 10 của trường A nhiều hơn số học sinh tham gia thi tuyển
sinh lớp 10 của trường B là 600 học sinh nên

y − x = 600. (2)

Từ (1) và (2) ta có
®
− 8%x + 2%y = 0
− x + y = 600
®
x = 200 (nhận)
y = 800 (nhận).

Số học sinh trúng nguyện vọng tuyển sinh 10 của trường A là 80%x = 80% · 200 = 160 (học sinh).
Số học sinh trúng nguyện vọng tuyển sinh 10 của trường B là 90%y = 90% · 800 = 720 (học sinh). ■

6 MỤC LỤC Nhóm Toán và LATEX