AKADEMIJA STRUKOVNIH STUDIJA

KOSOVSKO-METOHIJSKA
PEĆ- LEPOSAVIĆ

SEMINARSKI RAD

Predmet: Engleski jezik II

Tema:
Lažni parovi u srpskom i engleskom jeziku

Profesor: Student:
Irena Pantić Ljiljana Jocić
 Sadržaj

Sadržaj..............................................................................................2
UVOD.................................................................................................3
Kako nastaju lažni parovi?....................................................................4
PRVI ASPEKT NEODREĐENOSTI: TERMINOLOGIJA...................................5
DRUGI ASPEKT NEODREĐENOSTI: VRSTE LAŽNIH PRIJATELJA..................5
Nesporazumi koji nastaju sa lažnim parovima.........................................6
Primeri lažnih parova...........................................................................8
Zaključak..........................................................................................10
Literatura:........................................................................................11

2
 UVOD

Lingvistička pojava nazvana la^ni prijatelji (izvorno franc.faux amis, rus. lo^rije
dru^ja, čes.falešnipratele, cng.falsefriends) podrazumijeva međujezič-ne
nesporazume pri prevođenju ili usmenoj komunikaciji što se javljaju kao rezultat
refleksnog prepoznavanja leksičkih oblika te podrazumijeva-nje da i u materinskom
jeziku i u stranom jeziku slične ili iste riječi imaju isto značenje. Stoga za operativnu
definiciju lažnih prijatelja predlažem sljedeću formulaciju:

Lažni prijatelji su parovi leksema iz dvaju različitih jezika, oblikom isti ili
slični, a značenjski različiti. Analiza pojave lažnih prijatelja može bili višestruka. S
obzirom na to da se u ovome radu detaljnije razmatraju slavenski jezici, prvi je pri-
stup genetskolingvistički.

U leksikografskoj obradi dalje u radu donose se primjeri hrvatsko-ruskih lažnih

prijatelja, pa ovdje donosim određenje odnosa tih dvaju jezika u genetskome smislu.
Oba jezika pripadaju sku-pini slavenskih jezika, uz razliku da hrvatski pripada južnoj
skupini sla-venske jezične porodice, a ruski istočnoj. Osim te razlike, postoji i ra-
zlika u pismu (hrvatski se piše latinicom, ruski ćirilicom) te na nekim drugim
jezičnim razinama, što će detaljnije biti komentirano u samoj rječničkoj obradi

3
 Kako nastaju lažni parovi?

Reči iz dva različita jezika koje pripadaju paru lažnih prijatelja mogu biti srodne
ili imati zajedničko poreklo, ali im se značenje ipak razlikuje. Tako postoje reči koje
su u engleski i srpski jezik stigle iz drugih jezika, prvenstveno iz latinskog, a nemaju
u njima ista značenja.

Međutim, u nekim slučajevima postoji delimično preklapanje u značenju, što

dovodi do dodatnih problema prilikom prevođenja. Neophodno je prepoznati sve
nijanse značenja obe reči u paru, na oba jezika. Na primer, francuska reč demande
znači „zahtev“, dok oblikom sličan španski glagol demandar znači „tužiti“.

Do nastajanja lažnih parova može doći i prilikom jezičkog pozajmljivanja, kada

reč nakon pozamljivanja razvije nova značenja ili značenja unutar određenog
konteksta koja ne postoje u originalnom jeziku.

Na primer, reč nemačka reč angst označava strah u opštem smislu, ali u
engleskom jeziku u kontekstu psihologije njeno značenje je ograničeno isključivo na
određeni tip straha koji se opisuje kao „neurotični osećaj anksioznosti/straha ili
depresije“.

Takođe, reč gymnasium je na latinskom jeziku označavala „mesto gde se stiče

obrazovanje“, ali i „mesto za vežbanje“, dok na nemačkom, a potom i engleskom
jeziku, označava samo „mesto za vežbanje“.

Lažni prijatelji ili parovi u engleskom su reči iz različitih jezika koje se slično
pišu ili izgovaraju, a imaju potpuno drugo značenje.

Tokom učenja bilo kog jezika pokušavamo da povučemo paralele sa već

postojećim znanjem iz maternjeg jezika i drugih za koje verujemo da smo savladali u
solidnoj meri. Sličnosti uvek postoje, ali problem nastaje onda kada ih unificiramo i
primenjujemo uvek ili prevodimo doslovno. Verujem da postoji veoma pouzdana
literatura u kojoj možete da proverite jezičke nedoumice i sajtovi na kojima možete
da pronađete informacije koje su vam potrebne. Takođe su predavači danas
dostupniji putem interneta i često vrlo voljni da vam odgovore i pomognu.

Uprkos svemu tome, na televiziji se još uvek susrećemo sa pogrešno

prevedenim terminima i time rečenica, koja je možda treblo da izazove i neku vrstu
humora, gubi svoj smisao.

4
 PRVI ASPEKT NEODREĐENOSTI: TERMINOLOGIJA

Već je iz naslova ovoga rada vidljivo da sam termin lažni prijatelji na-dredio ostalim
terminima koji se u jezikoslovlju koriste za terminološko određenje te pojave.

Dva su temeljna razloga za to: prvi je temporalni, idrugi pak kvantitativni.

Naime, termin faux amis prvi su upotrebili Koessler i Derocquigny8 1928. godine za
etimološki iste riječi kojima u različitim jezicima značenja divergiraju. Stoga, prema načelu
prven-stva nastanka termina, valja rabiti najstariju potvrdu. S druge strane, prema
frekvenciji upotrebe termina, također se nameće izbor termina lažni prijatelji.

Kako se ovaj kriterij frekvencije može učiniti subjektivnim, napominjem da sam o

tome već proveo inicijalno istraživanje,9 a zatim ga i proširio10 i provjerio vlastite rezultate
na gotovo 800 biblio grafskih jedinica u BUNČIĆ 1999-2003 te u ostalim dostupnim
jedinicama.

DRUGI ASPEKT NEODREĐENOSTI: VRSTE LAŽNIH

PRIJATELJA

Neodređenost koja vlada u terminologiji gotovo je jednaka neodređe-nosti u

kategoriziranju lažnih prijatelja. Radi detaljnijeg uvida u taj aspekt, donosim nekoliko
relevantnih tipologija. Kako će se vidjeti, one se među sobom razlikuju i prema godinama
nastanka i prema elemen-tima koji se uzimaju u obzir kada se opisuju vrste lažnih prijatelja.
Jedan od prvih radova u hrvatskome jezikoslovlju s temom lažnih prijatelja je rad
Vladimira Ivira iz 1968. godine.

U njemu su predstavljeni tipovi srpsko-hrvatsko-engleskih lažnih parova i to na

dvjema razinama - semantičkoj i morfološkoj. Za uvođenje tih kategorija Ivir nudi slje-deću
argumentaciju: „Dok se semantička razina spremno prepoznaje kao potencijalni izvor
nevolje za učenika i neizvornoga govornika, možda je mnogo manje očito da morfološka
razina također može stvarati sistemske pogreške varljiva identiteta".

5
 Nesporazumi koji nastaju sa lažnim parovima

Ako bi se neko sa našeg govornog područja našao u Americi, a pri tome slabo
govorio engleski, mogao bi se naći pred mukama kada bi upitao sledeću rečenicu:
„Excuse me, where is the closet?“ Bilo koji Amerikanac bi ga uputio na svoj ormar, a
onda bi se ovaj što je pitao našao u čudu. Pitate se zašto? Čovek sa našeg govornog
područja je pitao Amerikanca (bolje rečeno, mislio je da ga pita) gde je klozet, a ovaj
mu je pokazao svoj ormar jer Amerikanci reč closet upotrebljavaju za ormar.

Još jedan primer lažnih prijatelja u srpskom i engleskom jeziku, naša reč
KLOZET i engleska reč CLOSET nemaju nikakve veze jedna sa drugom. Samo se
slično izgovaraju. Vrlo česta zbrka se takođe dešava kod reči FABRIC koja
označava tkaninu, a ne kao što bi mnogi pomislili FABRIKU, reč fabrika se na
engleskom jeziku kaže factory.

Još jedan odličan primer lažnih prijatelja je između reči koju koristimo u
srpskom jeziku, a to je reč EVENTUALNO i engleske reči EVENTUALLY. Naša reč
označava neku mogućnost, dok engleska reč označava nešto što se desilo ili će se
desiti na kraju. A CHEF nije zasigurno nikakav ŠEF nego glavni kuvar u restoranu.
Opet, jedina sličnost između ove dve reči je izgovor jer se i engleska i naša srpska
reč izgovaraju skoro istovetno.

Ako biste hteli da nekoga opišete kao simpatičnu osobu, ni slučajno nemojte da
kažete „Mrs Jones is such a nice person, she is so sympathetic“. Gospođu Džons
niste opisali kao simpatičnu osobu nego kao saosećajnu, što nije isti kontekst.

False friends are words that are often confused with a word in another
language but with a different meaning because the two words look or sound similar.

Lažni parovi, lažni prijatelji ili međujezički homonimi su reči iz dva ili više
jezika koje izgledaju ili zvuče slično, ali čije se značenje potpuno ili značajno
razlikuje.

6
7
 Primeri lažnih parova

Lažni prijatelji mogu da predstavljaju probleme za osobe koje uče neki strani jezik,
posebno lažni parovi koji sadrže elemente koji postoje u oba jezika, maternjem i stranom,
ali sa različitim značenjem.

Samo neki od primera bi bili sledeći: engleska reč embarrassed („zbunjen, postiđen“) i
španska reč embarazada („trudna“); reč sensible koja na engleskom jeziku znači „razuman“,
dok ista reč, u potpuno istom obliku, na španskom i francuskom jeziku znači „osetljiv“;
engleska reč advertisement („reklama, oglas“) i reči advertência (portugalski), advertencia
(španski), avertissement (francuski), avertisment (rumunski) i avvertenza (italijanski) koje
znače „upozorenje“.

Lažni parovi se javljaju i u slučaju kineskog i japanskog jezika, kada isti skup simbola
ima različito značenje na ta dva jezika – 手紙 na kineskom znači „toalet papir“, dok na
japanskom jeziku znači „pismo“.

Za prevodioce sa engleskog jezika poseban problem mogu da predstavljaju iste reči

koje u američkom engleskom i britanskom engleskom imaju različito značenje.

Iako se u novije vreme primećuje trend smanjivanja tih razlika, takvih slučajeva je i
dalje mnogo. Na primer, u Ujedinjenom Kraljevstvu (i drugim zemljama Komonvelta),
glagol table u izrazu to table a motion znači „staviti predlog na dnevni red, staviti ga na
razmatranje“, dok u SAD taj glagol ima suprotno značenje – „povući/odložiti predlog“.

Jedan primer koji opisuje probleme koje ovakve razlike mogu da izazovu jeste izjava
Tajgera Vudsa koja je dovela do velike kontroverze. Naime, on je sebe nazvao izrazom
spaz koja na američkom engleskom označava nespretnu osobu, što mu je i bio cilj, dok na
britanskom engleskom ta reč predstavlja uvredljiv izraz za osobe sa invaliditetom.

Ovakvi lažni parovi, kada jedna reč ima neutralno značenje, a druga nepristojno ili
uvredljivo značenje, naročito su problematični. Još jedan primer bi bila reč fag koja na
britanskom engleskom znači „cigareta“, dok na američkom engleskom predstavlja
uvredljivi izraz za homoseksualca.

Kada su u pitanju engleski i srpski jezik, jedan od poznatijih primera jeste broj koji na
engleskom glasi billion i koji se na srpski prevodi kao „milijarda“, dok broj bilion na
srpskom označava 1.000 milijardi.

Dalje, engleska reč evidence oblikom liči na srpsku reč evidencija, ali njeno značenje
je „dokaz“; engleska reč ambulance označava kola hitne pomoći, iako oblikom podseća na
srpsku reč ambulanta koja označava ustanovu gde se bolesnim osobama pruža medicinska
pomoć; engleska reč eventually i srpska reč eventualno takođe imaju sasvim različito
značenje – englesko eventually znači „na kraju, najzad, konačno“, dok srpsko eventualno
znači „moguće, možda“
8
Academia ne znači akademija, već univerzitet ( Akademija je Academy).
Isto tako, academic nije akademik, već univerzitetski profesor.

My brother graduated from the Military Academy.

(Moj brat je diplomirao na Vojnoj akademiji).

Both of her parents are academics.

(Oba njena roditelja su profesori na univerzitetu).

China nije samo ime države (Kina), već označava i porculan, porculansko posuđe.

I brought a lot of presents from my trip to China.

(Donela sam mnogo poklona sa puta u Kinu).

Please be careful! These plates are made of china.

(Budi pažljiv, molim te! Ovo su porcelanski tanjiri).

Eventually nije eventualno, već konačno, najzad.

It might take him ages but he’ll do it eventually.

(Možda će mu trebati mnogo vremena, ali će uraditi na kraju).

Eventually, after midnight, I arrived at the hotel.

(Konačno sam stigao u hotel posle ponoći).

Red eye ne znači samo crvene oči ( od nespavanja), već i vrsta kafe, kao i noćni let.

She caught the red-eye back to New York.

(Uhvatila je noćni let za Njujork).

I like to drink red eye coffee.

(Volim da pijem kafu u koju dodam espreso).

9
 Zaključak

Pod lažnim prijateljima se podrazumevaju ne samo međujezički homonimi, već i

međujezički paronimi.[1] Kod njih se i pored znatnih razlika u zvučnom obliku, zbog
delimične formalne sličnosti, koja je ipak upadljiva, izazivaju pogrešne asocijacije i
poistovećivanje značenja koja su naprotiv različita.[2] Posmatrani na međujezičkom planu,
teško je razdvojiti pojave međujezičke homonimije i međujezičke paronimije. Razlika je u
stepenu zvučne sličnosti.

Ako je ta zvučna sličnost veća uz istovremene razlike u značenju, reč je o

međujezičkoj homonimiji, a ako je manja, govorimo o međujezičkoj paronimiji.[1] Može se
zaključiti da je pojava lažnih prijatelja vrlo složene prirode, a činjenica koja dodatno
otežava izučavanje ove pojave je postojanje pozajmljenica.[1]

Međujezički paronimi su uočeni prvenstveno kao jezički fenomen prilikom usvajanja

stranog jezika. U slavistici su najčešće razmatrani bez ozbiljnije teorijske analize, u vidu
slučajne pojave koja prilikom usvajanja stranog leksičkog sistema onemogućava pravilno
odvijanje komunikacije. Stoga se njihove prve klasifikacije u slavističkim radovima
baziraju na formalnim obeležjima.

Pojava lažnih prijatelja se svrstava u sferu formalnih, uglavnom slučajnih podudaranja

reči dvaju jezika u kontaktu, koja se odlikuju znatnim semantičkim distinkcijama, te se
međujezički paronimi tretiraju kao jezički balast.

Da ovakav skup leksema, formiran na preseku skupova dvaju jezika u kontaktu,

poseduje kategorijalna obeležja, pokazala su najnovija lingvistička istraživanja.

10
Literatura:

1. Kovačević, Živorad, 1930-2011 = Ковачевић, Живорад, 1930-2011

2. Grgić B. i J. Brihta, «ENGLESKA GRAMATIKA ZA SVAKOGA»,
3. Školska knjiga , Zagreb 1989.
4. Popović Lj. i V. Mirić, «GRAMATIKA ENGLESKOG JEZIKA SA
5. VEŽBANJIMA», IP «Zavet», Beograd
6. . www.wikipedia.com
7. . www.komunikologija-skripta
. www.verbalna komunikacija.Gamers.ba
. http://ss-ri.Hr/rrverbalna.html
. www.berzabanja.co.yu

11