QUAN TRẮC MÔI TRƯỜNG

TS. Hà Quang Khải

Khoa Môi trường và Tài nguyên
Đai học Bách Khoa – Đại học QG Tp. Hồ Chí Minh
quangkhai02@hcmut.edu.vn
Ô nhiễm môi trường nước
- Dân số tăng
- Phát triển công nghiệp
- Phát triển nông nghiệp
- Thay đổi của tự nhiên
Formosa
Một số loại hình quan trắc
thường gặp
Lấy ví dụ
Quan trắc khí tượng
 Quan trắc

Nước biển
Quan trắc môi trường không khí
Chất lượng không khí suy giảm
do khói
Air Quality in EURO countries
Quan trắc CO2 trong không
khí, nước biển và độ pH
Quan trắc độ ẩm trong đất
Quan trắc ô nhiễm phóng xạ
Quan trắc ô nhiễm tiếng ồn và
không khí
Quan trắc nước mặt nước
ngầm
 Một số ví dụ quan trắc môi
trường ở VN
Quan trắc môi trường nước ngầm ở ĐBSCL

Ha et al., 2019
Trung tâm cảnh báo
MỘT SỐ ĐƠN VỊ QUAN TRẮC

Các doanh nghiệp, đơn vị nghiên cứu

Quan trắc là gì?
Quan trắc là 1 công việc quan trọng và thường xuyên của
ngành môi trường
Phục vụ cung cấp dữ liệu quản lý, kiểm soát và bảo vệ sự
phát triển của tài nguyên và môi trường bền vững
 Khái niệm
Environmental monitoring is the
observation and study of the
environment
 Khái niệm
Quan trắc môi trường là quá trình
theo dõi có hệ thống về môi trường, các
yếu tố tác động lên môi trường nhằm
cung cấp thông tin phục vụ đánh giá
hiện trạng, diễn biến chất lượng môi
trường và các tác động xấu đối với môi
trường
(Luật BVMT, 2014).
Quan trắc môi trường là việc theo dõi
liên tục, định kỳ, đột xuất, có hệ thống
về thành phần môi trường, các nhân tố
tác động đến môi trường, chất thải
nhằm cung cấp thông tin đánh giá hiện
trạng môi trường, diễn biến chất lượng
môi trường và tác động xấu đến môi
trường.
(Luật BVMT, 2020).

Biết vấn đề hiện tại

Quan Dữ liệu - Kiến thức Dự báo vấn đề trong tương lai
Trắc Thông tin - Hiểu biết về môi trường
Đưa ra hướng bảo vệ, quản lý
 MỤC TIÊU

E.M

DATA

Environmental status Environmental Environmental

changes impacts

Decision, policy about

environmental protection and
development
 Phân loại theo mục tiêu đánh giá
Những mục tiêu cụ thể của QTMT

- Mô tả hiện trạng môi trường; (Baseline station)

- Đánh giá xu hướng biến đổi môi trường.

(Tendency station)

- Đánh giá sự tuân thủ theo các quy định, luật

(Impact station)

- Đánh giá ảnh hưởng đến môi trường của các dự án,
chính sách bằng cách so sánh chất lượng MT trước và
sau
(Baseline station vs. impact station)

- Đánh giá sự phù hợp của chất lượng môi trường với
mục đích/mục tiêu cần thiết
(Impact station)
 Phân loại theo đối tượng

o Bảo vệ nguồn nước

o Dự báo thời tiết/môi trường
o Quản lý rác thải nguy hại/nhiễm xạ,…
o Quản lý và bảo vệ môi trường tự nhiên
o Theo dõi biến đổi khí hậuh giá chất lượng không
khí đô thị
o Quy hoạch sử dụng đất và phát triển kinh tế
o Kiểm soát tăng dân số
o Bảo vệ các loài nguy cơ tuyệt chủng, đảm bảo đa
dạng sinh học
Source: Artiola et al., 2004, pg. 3
 Phân loại theo không gian và thời gian
Mục tiêu phân chia theo mức độ không gian và thời gian

Source: Artiola et al., 2004

Mục tiêu quan trắc
Khí hậu
Khí
Đất Nghiên cứu
Rừng Giám sát
Biển Dự báo
Sinh thái Quản lý
Đất Quy hoạch
Nước mặt
Nước ngầm
 Monitoring is very expensive.

Các hoạt động quan trắc

Lập kế hoạch và chiến lược Thu thập dữ liệu (Lấy và phân
quan trắc tích mẫu)
- Mục đích quan trắc
- Vị trí lấy mẫu Lưu trữ số liệu
- Thông số Xây dựng cơ sở dữ liệu
- Phương pháp
- Thời gian, tần suất QA/QC Chuyển hóa dữ liệu
- Lựa chọn công cụ quan - Bản đồ (online, offline)
trắc - Báo cáo

- Hoạt động quan trắc môi trường phải bảo đảm chất lượng và kiểm soát
chất lượng, cung cấp kết quả quan trắc chính xác, tin cậy.
Các bước thực hiện quan trắc

Mục tiêu
Quan trắc là công việc khó và tốn nhiều thời
gian, kinh phí và nhân lực

Lập kế Vận
Tiến hành Chuyển và Phân tích Đánh giá
hoạch lấy
lấy mẫu bảo quản mẫu kết quả
mẫu mẫu
 Quy định pháp luật
Luật Bảo vệ môi trường 2020

TT 10/2021/TT-BTNMT: QUY ĐỊNH KỸ THUẬT QUAN TRẮC MÔI TRƯỜNG

VÀ QUẢN LÝ THÔNG TIN, DỮ LIỆU QUAN TRẮC CHẤT LƯỢNG MÔI
TRƯỜNG
Hệ thống quan trắc môi trường
- Quan trắc môi trường quốc gia: là mạng lưới các trạm, vị trí
quan trắc môi trường nền và môi trường tác động phục vụ việc
quan trắc, cung cấp thông tin chất lượng môi trường nền và
môi trường tác động tại các khu vực có tính chất liên vùng, liên
tỉnh, xuyên biên giới;
- Quan trắc môi trường cấp tỉnh là mạng lưới các trạm, vị trí
quan trắc môi trường nền và môi trường tác động phục vụ việc
quan trắc, cung cấp thông tin chất lượng môi trường nền và
môi trường tác động tại các khu vực trên địa bàn;
- Quan trắc môi trường tại dự án đầu tư, cơ sở, khu sản xuất,
kinh doanh, dịch vụ tập trung, cụm công nghiệp;
- Quan trắc đa dạng sinh học tại khu bảo tồn thiên nhiên.
Tổ chức
Các tổ chức tham gia hệ thống quan trắc môi trường bao gồm:
- Cơ quan quản lý nhà nước về quan trắc môi trường;
- Tổ chức lấy mẫu, đo đạc mẫu môi trường tại hiện trường;
- Phòng thí nghiệm, phân tích mẫu môi trường;
- Tổ chức kiểm định, hiệu chuẩn thiết bị quan trắc môi trường;
- Tổ chức quản lý, xử lý số liệu và lập báo cáo kết quả quan trắc môi trườ
ng.
Đối tượng nào phải được quan trắc môi trường?

- Môi trường nước gồm nước mặt, nước dưới đất, nước biển;
- Môi trường không khí xung quanh;
- Môi trường đất, trầm tích;
- Đa dạng sinh học;
- Tiếng ồn, độ rung, bức xạ, ánh sáng.
Nguồn thải, chất thải, chất ô nhiễm phải được quan trắc bao gồm:
- Nước thải, khí thải;
- Chất thải công nghiệp phải kiểm soát để phân định chất thải nguy hại theo quy định của
pháp luật;
- Phóng xạ;
- Chất ô nhiễm khó phân hủy phát thải và tích tụ trong môi trường;
- Các chất ô nhiễm khác
Trách nhiệm quan trắc môi trường

Các cơ quan nhà nước

Các doanh nghiệp khai thác tài nguyên
Đơn vị xả thải ra môi trường
 Chuẩn đầu ra
1. Nắm được kiến thức cơ bản về quan trắc môi trường
2. Hiểu cách thực hiện một chương trình quan trắc
3. Hiểu quy định pháp luật trong công tác quan trắc
4. Biết các công cụ, phương pháp sử dụng trong quan trắc môi trường
5. Biết cách đánh giá, kiểm soát chất lượng số liệu quan trắc
Môn học
Chương 1: Giới thiệu
Chương 2: Quan trắc môi trường nước
Chương 3: Quan trắc chất lượng không khí (Đã học trong môn kiểm soát ô nh
iễm)
Chương 4: Quan trắc chất lượng đất, trầm tích
Chương 5: Ứng dụng bioindicator trong quan trắc môi trường
Chương 6: Quan trắc tự động và ứng dụng phân tích ảnh vệ tinh
Chương 7: QA/QC của hoạt động quan trắc
Chương 8: Xử lý dữ liệu quan trắc, báo cáo quan trắc
Công cụ quan trắc
1. Thiêt bị lấy mẫu, đo lường hiện trường (pH, Eh, EC, DO, TSS,…)
2. Thiết bị phân tích trong phòng
3. Quan trắc công nghệ cao (Remote sensing, UAV, Airplane,
Geophysics: Electrical images, Vertical Electric Sounding)
4. Internet of Thing (IoT)
5. Ứng dụng lập bản đồ (plotting, interpretation, interpolation, mapping,
spatial analysis)
6. Phân tích thống kê
Ứng dụng của công nghệ
1. Quan trắc bề mặt đất
1. Sử dụng đất, thoát nước….
2. Sụt lún mặt đất
2. Quản lý rừng, đới bờ
3. Quản lý môi trường biển
4. Quản lý thiên tai
1. Xói lở
2. Trượt lở
Một số chương trình quan trắc
ở Việt Nam
Quan trắc dài hạn
◦ Chương trình quan trắc quốc tế (Mekong River
commission)
◦ Quan trắc quốc gia (Climate, hydrology,
groundwater, marine, soil, social…)
◦ Quan trắc địa phương
Quan trắc ngắn hạn
- Trong các dự án, công trình nghiên cứu
- Quan trắc khẩn cấp
Một số dạng công tác quan
trắc
1. Khí
1. Chất lượng không khí
2. Khí thải
2. Nước
1. Nước mưa,
2. Nước mặt
3. Nước ngầm
4. Nước thải
3. Đất
1. Trầm tích,
2. Đất
3. Chất thải rắn
 Tỷ lệ quan trắc
Không gian Thời gian
Quy định về quan trắc
24/2017/TT-BTNMT QUY ĐỊNH KỸ THUẬT QUAN TRẮC MÔI TRƯỜNG

Quy định về vị trí lấy mẫu

Tần suất
Thời gian
Cách bảo quản mẫu
Kiểm soát chất lượng
Quy định về báo cáo, chia sẻ tài liệu
……
Phương pháp học
Bài tập 1. Lập một báo cáo kế hoạch quan trắc cho một khu vực cụ thể (
20%)
Bài tập 2. Đọc và phân tích báo cáo kết quả quan trắc môi trường (20%)
Thi (50%)
10% đánh giá cho sự tham gia thảo luận trên lớp

Thành lập nhóm

60/15 nhóm
Ví dụ cấu trúc
Bài tập 1. Lập một báo cáo kế hoạch quan trắc
1. Mục tiêu
2. Nhiệm vụ
3. Căn cứ pháp lý
4. Xác định các thông số quan trắc
5. Phương pháp quan trắc
- Lấy mẫu, vận chuyển và bảo quản mẫu
◦ - Thiết kế vị trí và thời gian quan trắc
- Phương pháp phân tích trong phòng
- Chuẩn bị dụng cụ, nhân lực
- Kiểm tra, đánh giá kết quả quan trắc
6. Thời gian thực hiện dự kiến
Bài tập 2. Đánh giá kết quả quan trắc
Từ kết quả quan trắc cụ thể, đánh giá kế quả

Stt Họ và Tên MSSV Địa chỉ email Nhóm

Bài tiểu luận
Xây dựng báo cáo quan trắc và đánh giá kết quả thực hiện