Latin Stories

Latin Stories
This ebook belongs to Ana Henderson (LSFClassics@lsf.org), purchased on 01/09/2020

ALSO AVAILABLE FROM BLOOMSBURY
Latin to GCSE: Part 1, Henry Cullen and John Taylor

Latin to GCSE: Part 2, Henry Cullen and John Taylor
Essential GCSE Latin (Third Edition), John Taylor
Latin Beyond GCSE (Second Edition), John Taylor
Advanced Latin: Materials for A2 and Pre-U, Stephen Anderson,
James Morwood and Katharine Radice
Greek to GCSE: Part 1 (Revised edition for GCSE 9–1), John Taylor
Greek to GCSE: Part 2 (Revised edition for GCSE 9–1), John Taylor
Greek Stories: A GCSE Reader (Second Edition), John Taylor and
Kristian Waite
OCR Anthology for Classical Greek GCSE, Judith Affleck and
Clive Letchford
Greek Beyond GCSE (Second Edition), John Taylor
Greek Unseen Translation, Stephen Anderson and John Taylor
Writing Greek, Stephen Anderson and John Taylor
This resource is endorsed by OCR for use with specification OCR

GCSE (9–1) Latin (J282). In order to gain OCR endorsement, this
resource has undergone an independent quality check. Any references
to assessment and/or assessment preparation are the publisher’s
interpretation of the specification requirements and are not endorsed
by OCR . OCR recommends that a range of teaching and learning
resources are used in preparing learners for assessment. OCR has not
paid for the production of this resource, nor does OCR receive any
royalties from its sale. For more information about the endorsement
process, please visit the OCR website, www.ocr.org.uk.
ii

Latin Stories
Second Edition
A GCSE Reader
Henry Cullen,
Michael Dormandy and
John Taylor
Bloomsbury Academic
An imprint of Bloomsbury Publishing Plc
LON DON • OX F O R D • N E W YO R K • N E W D E L H I • SY DN EY
iii

Bloomsbury Academic
An imprint of Bloomsbury Publishing Plc
50 Bedford Square 1385 Broadway

London New York
WC 1B 3DP NY 10018
UK USA
www.bloomsbury.com
BLOOMSBURY and the Diana logo are trademarks of Bloomsbury Publishing Plc
First edition published in 2011 by Bristol Classical Press

This second edition published by Bloomsbury Academic in 2017
© Henry Cullen, Michael Dormandy and John Taylor, 2011, 2017
Henry Cullen, Michael Dormandy and John Taylor have asserted their right
under the Copyright, Designs and Patents Act, 1988, to be identified as
Authors of this work.
All rights reserved. No part of this publication may be reproduced or transmitted

in any form or by any means, electronic or mechanical, including photocopying,
recording, or any information storage or retrieval system, without prior permission
in writing from the publishers.
No responsibility for loss caused to any individual or organisation acting on

or refraining from action as a result of the material in this publication can be
accepted by Bloomsbury or the author.
British Library Cataloguing-in-Publication Data

A catalogue record for this book is available from the British Library.
ISBN : PB : 978-1-3500-0384-2
ePDF : 978-1-3500-0386-6
ePub: 978-1-3500-0385-9
Library of Congress Cataloging-in-Publication Data

Names: Cullen, Henry (Classics teacher), author. | Dormandy, Michael, author. |
Taylor, John, 1955 April 11– author.
Title: Latin stories : a GCSE reader / Henry Cullen, Michael Dormandy and John Taylor.
Description: Second edition. | London : Bloomsbury Academic, 2017. |
Includes bibliographical references and index.
Identifiers: LCCN 2016058359 (print) | LCCN 2016058709 (ebook) |
ISBN 9781350003842 (pb : alk. paper) | ISBN 9781350003859 (epub) |
ISBN 9781350003866 (epdf)
Subjects: LCSH: Latin language–Readers.
Classification: LCC PA2095 .C84 2017 (print) | LCC PA2095 (ebook) | DDC 478.6/421–dc23
LC record available at https://lccn.loc.gov/2016058359
Cover design: Terry Woodley

Cover image: The assassination of Julius Caesar (Photo by: Leemage/UIG via Getty Images)
Typeset by RefineCatch Limited, Bungay, Suffolk
iv

CONTENTS
Preface vi
Abbreviations vii
Glossing viii
Section One 1
Section Two 33
Section Three 65
Section Four 147
Appendix 1: Grammar grading in Section One 189

Appendix 2: Sources of passages 190

PREFACE
Latin Stories offers 100 passages of manageable length, chosen for their intrinsic
interest and adapted from a wide variety of ancient sources (listed in Appendix 2).
They are intended to increase fluency in oral and written translation, and to
provide practice for GCSE. The book aims to fulfil a perceived need for self-
contained reading material suitable for this level. It is designed to be accessible
regardless of which Latin course students are using. We hope too that the collection
may be attractive to older students beginning or returning to Latin.
Section One (by Michael Dormandy) contains thirty varied passages,
starting with very simple stories and building up to GCSE level. Section
Two (by Henry Cullen) provides thirty passages at GCSE level, mainly on
historical themes.
Section Three (by John Taylor) has twenty passages (stories from
mythology, the later ones in pairs treating two parts of a myth) with
comprehension questions, in the style of Section A of the new GCSE 9–1
Language paper. In line with examination requirements, grammar questions
are included, with the alternative of simple English–Latin sentences (using
the OCR Restricted Vocabulary List). Section Four (by John Taylor) offers
twenty passages (stories from ancient history), with comprehension
questions on the first part and the remainder for unseen translation, in the
style of Section B of the new GCSE 9–1 Language paper.
Latin Stories was first published in 2011, when the GCSE examination
included two separate language papers with differing grammar and
vocabulary requirements, and the first edition was designed around this
distinction. Now there is a single language paper, it has seemed sensible to
change the order in this revised edition. A revised version of the original
Section Three has become Section Two, and parts of the original Section
Two have been rewritten to become Section Three. Hence the two sections
in the style of GCSE papers come together at the end of the book. They
should provide useful examination practice (one Section Three passage plus
one Section Four passage equating to a complete paper), though it should be
noted that they do not follow GCSE conventions in every detail and do not
constitute officially endorsed specimen material.
Deborah Blake and Ray Davies oversaw production of the first edition,
and we are grateful to Alice Wright at Bloomsbury for her help with this one.
Henry Cullen
Michael Dormandy
John Taylor
vi

ABBREVIATIONS
abl ablative
acc accusative
dat dative
f feminine
gen genitive
Gk Greek
loc locative
m masculine
n neuter
nom nominative
pl plural
sg singular
voc vocative
vii

GLOSSING
Knowledge is assumed of the 450 words on the OCR GCSE 9–1 Defined
Vocabulary list. All other words are underlined and glossed, with the
underlining repeated for words used more than once in a passage. Proper
names are also underlined and glossed at their first occurrence in a passage,
but the underlining is not repeated.
Hyphenation for abbreviated forms follows the normal convention of
replacing the last syllable of the headword with the ending given after the
hyphen. In problematic cases the style of the Oxford Latin Dictionary has
been followed.
Principal parts of verbs are given as far as required by the context. The
fourth principal part is given (in GCSE style) as the perfect passive participle
(-us) rather than the supine (-um).
Nouns are given with the nominative and genitive, using the hyphen as
above. For monosyllabic and irregular words, both forms are given in full
(e.g. flos floris). Greek genitives of proper names are given where applicable,
but only flagged as such if that form occurs in the passage. Adjectives are
given with masculine, feminine (if different) and neuter (hence e.g. tutus -a
-um; similis -e), except that third declension adjectives of the ingens type
(where the neuter nominative singular is not differentiated but the stem
needs to be shown) are given with nominative and genitive, like nouns (e.g.
dives -itis).
Phrases and idioms are given without grammar details if they involve
words separately familiar (e.g. consilium capio) or if a familiar word is
combined with an element which does not undergo change (e.g. in
matrimonium duco).
viii

Section One

2 LATIN STORIES
1 The love of the Trojan prince Paris for Helen of Sparta leads to the
outbreak of the Trojan War.
Menelaus rex Spartae erat. Helena uxor eius erat, et Agamemnon frater.
Helena pulcherrima erat. Priamus rex Troiae erat. filius eius, Paris
nomine, ad Graeciam navigavit. deinde Spartam advenit. ubi Helenam
vidit, eam statim amavit. Helena quoque Paridem amavit. Paris et Helena
5 fugere constituerunt. Paris ‘veni, Helena!’ inquit ‘Troiam statim
navigabimus.’ tum ad navem festinaverunt et celeriter discesserunt. Paris
laetus erat. Menelaus tamen, ubi haec cognovit, iratissimus erat. Paridem
punire volebat. Agamemnon, ubi nuntium audivit, quoque iratissimus
erat. fratres Troiam capere et Helenam liberare volebant. Agamemnon
10 multos milites et multas naves collegit. tandem mille naves, propter unam
feminam pulcherrimam, a Graecia Troiam navigaverunt.
Names
Menelaus -i (m) Menelaus

Sparta -ae ( f ) Sparta (city in southern Greece)
Helena -ae ( f ) Helen
Agamemnon -onis (m) Agamemnon
2 Priamus -i (m) Priam
Troia -ae ( f ) Troy
Paris -idis (m) Paris
Graecia -ae ( f ) Greece
Vocabulary
colligo -ere collegi I collect

SECTION ONE 3
2 The twins Romulus and Remus are born, and by good fortune survive
their great-uncle’s attempt to kill them.
olim rex Albae Longae duos filios habebat. Numitor natu maior erat;
itaque, post mortem patris, rex esse debebat. Amulius tamen, qui multos
milites habebat, fratrem expulit. itaque Amulius nunc rex erat. filios
Numitoris necare constituit; filiam tamen Vestalem fecit. ‘sic’ inquit
5 ‘puella filios numquam habebit.’ nomen puellae Rhea Silvia erat.
quamquam Vestalis erat, geminos filios mox peperit, quos Romulum
et Remum vocavit. Amulius, ubi de infantibus cognovit, ‘quis est
pater?’ irate rogavit. Rhea Silvia ‘Mars’ inquit ‘pater puerorum est.’
Amulius, quod his verbis non credebat, etiam iratior erat. servos iussit
10 pueros in flumen iacere. servi tamen infantes prope ripam Tiberis
reliquerunt. deinde lupa, quae de monte descenderat, infantes ibi invenit
et lacte suo aluit; mox pastor qui in illo loco habitabat Romulum
Remumque servavit.
Names
Alba -ae Longa -ae ( f ) Alba Longa (city in Italy)

Numitor -oris (m) Numitor
Amulius -i (m) Amulius
Vestalis -is ( f ) Vestal Virgin (unmarried priestess)
5 Rhea -ae Silvia -ae ( f ) Rhea Silvia
Romulus -i (m) Romulus
Remus -i (m) Remus
Mars Martis (m) Mars (god of war)
Tiberis -is (m) the Tiber
Vocabulary
natu maior elder

expello -ere expuli expulsus I drive out
geminus -a -um twin
pario -ere peperi I give birth to
7 infans -antis (m) baby
ripa -ae ( f ) riverbank
lupa -ae ( f ) she-wolf
lac lactis (n) milk
alo -ere -ui I feed
12 pastor -oris (m) shepherd

4 LATIN STORIES
3 The twin brothers Romulus and Remus have defeated the usurping king
Amulius and can now set about founding their own city.
Romulus: salve, Reme, frater et amice!

Remus: salve, Romule, frater et amice! Amulium tandem vicimus;
laetissimus sum.
Romulus: ita vero, Reme; proelium longum et difficile erat, sed nunc
5 novam urbem aedificare possumus.
Remus: certe. sed ubi stabit urbs? quod nomen habebit?
Romulus: Reme, urbem in Palatio aedificare debemus. quod ego fortior
quam tu et callidior sum, urbs nomen meum habebit: ‘Roma’
vocabitur.
10 Remus: minime, Romule! ego fortior, ego callidior sum. urbem in
Aventino aedificabimus; ‘Rema’ vocabitur.
Romulus: dei hoc constituent: fratri delecto augurium mittent.
fratres in duobus collibus stant: Romulus in Palatio, Remus
in Aventino. dei duo auguria mittunt: sex vultures Remo,
15 deinde duodecim Romulo.
Remus: dei me legerunt! augurium primum mihi miserunt!
Romulus: minime, frater! augurium meum maius et melius fuit.
fratres vehementer pugnant. Romulus iratus Remum necat.
Romulus: sic constitutum est, frater. urbs ‘Roma’ vocabitur.
Names
Remus -i (m) Remus

Amulius -i (m) Amulius (king of Alba Longa)
Palatium -i (n) the Palatine (hill in Rome)
11 Aventinus -i (m) the Aventine (hill in Rome)
Rema -ae ( f ) ‘Reme’
Vocabulary
salve! hello!, greetings!

ita vero yes
certe certainly
callidus -a -um clever
12 delectus -a -um chosen
augurium -i (n) omen, sign
collis -is (m) hill
vultur -uris (m) vulture
duodecim twelve

SECTION ONE 5
4 The Romans in Britain bring benefits to the inhabitants but also treat
them harshly.
Romani Britanniam regere volebant. milites Romani, quod fortes erant,

maiorem partem Britanniae vincere poterant. Romani vias pontesque in
Britannia aedificaverunt; leges oleumque Britannis dederunt. nonnulli
principes Britannorum vinum Italicum bibere et mores Romanos habere
5 volebant. multi tamen Britanni Latinum discere nolebant, nec pro
Romanis laborare. contra Romanos etiam pugnaverunt; multi necati sunt.
olim Britanni quidam frumentum metebant. ‘laborate’ Romani Britannis

clamaverunt. ‘fessi sumus. laborare nolumus. dormire volumus’ Britanni
inquiunt ‘nobis pacem date!’ ‘minime, laborate! frumentum nobis date!’
10 Romani clamaverunt. subito publicanus Romanus advenit. ‘pecuniam’
inquit ‘mihi date!’ Britanni ‘pecuniam’ inquiunt ‘non habemus. vos
Romani pecuniam nostram cepistis: iusti non estis.’ ‘vita iusta non est’
publicanus respondit.
Names
Britannia -ae ( f ) Britain

Britanni -orum (m pl) Britons
Italicus -a -um Italian
Latinum -i (n) Latin, the Latin language
Vocabulary
pons pontis (m) bridge

lex legis ( f ) law
oleum -i (n) olive oil
mos moris (m) custom
5 disco -ere I learn
frumentum -i (n) corn
meto -ere I harvest
fessus -a -um tired
publicanus -i (m) tax collector
12 iustus -a -um just, fair

6 LATIN STORIES
5 The Roman statesman Cicero faces an attack from his opponent Catiline,
but deals with it decisively.
Cicero cives Romanos amabat et Romam servare volebat. Catilina tamen

cives Romanos non amabat; imperium et pecuniam sibi cupiebat. itaque
Catilina Ciceronem necare volebat. Cicero igitur Catilinam timebat.
Catilina amicos ad se vocavit. ‘Ciceronem’ inquit ‘necare volo. nonne me
5 adiuvare potestis?’ illi ‘te’ inquiunt ‘adiuvare possumus’. coniurati igitur
Ciceronem petiverunt. servi tamen Ciceronis eum in villa custodiebant.
servi contra coniuratos pugnaverunt et dominum suum servaverunt.
Cicero igitur coniuratos effugere poterat. postea Cicero orationem longam
et claram in Catilinam habuit. Romani igitur Ciceronem laudaverunt.
10 Catilina Roma fugit; Cicero gloriam accepit. sic verba violentiam vincere
saepe possunt.
Names
Cicero -onis (m) Cicero

Catilina -ae (m) Catiline
Vocabulary
adiuvo -are I help

coniurati -orum (m pl) conspirators
oratio -onis ( f ) speech
in (here) against (+ acc)
9 habeo -ere -ui (here) I deliver, I make
gloria -ae ( f ) glory
violentia -ae ( f ) violence

SECTION ONE 7
6 Julius Caesar becomes too ambitious for his fellow Romans and is
assassinated.
Caesar et Brutus primo amici erant. multi cives tamen Caesarem

timebant. ‘Caesar rex esse vult’ inquiunt. Cassius praecipue Caesarem
non amabat. itaque Cassius Bruto verba blanda dixit. Brutus consilium
Cassii laudavit. Caesarem igitur necare constituerunt.
5 olim Caesar apud amicum cenabat. amici de morte dicebant. ‘quomodo

perire vis?’ amicus rogavit. Caesar ‘subito’ inquit. postea uxor Caesaris in
somnio eum mortuum vidit. haruspex Caesarem ipsum de periculo
monuerat. Caesar igitur et uxor timebant. Caesar tamen ad curiam cum
Bruto ivit. nonnulli senatores eum ibi circumvenerunt. Casca primus
10 Caesarem vulneravit. deinde Brutus, qui amicus fuerat, pugionem tenens
ei appropinquavit. Caesar ‘et tu, Brute?’ rogavit. deinde coniurati eum
necaverunt.
Names
Caesar -aris (m) Caesar

Brutus -i (m) Brutus
Cassius -i (m) Cassius
Casca -ae (m) Casca
Vocabulary
praecipue especially
blandus -a -um persuasive
apud at the house of (+ acc)
ceno -are I dine, I have dinner
7 somnium -i (n) dream
haruspex -icis (m) soothsayer
curia -ae ( f ) senate-house
circumvenio -ire -i I surround
pugio -onis (m) dagger
11 coniurati -orum (m pl) conspirators

8 LATIN STORIES
7 After the death of Julius Caesar, his adopted heir Octavian and Mark
Antony battle for supremacy.
postquam Brutus Caesarem necavit, multi duces Romani de imperio

pugnabant; tandem Octavianus et Antonius vicerunt. Antonius Octaviam,
sororem Octaviani, in matrimonium duxit. Antonius tamen alteram
feminam amabat: haec erat Cleopatra, regina Aegypti. Antonius igitur in
5 Aegypto cum Cleopatra habitabat. deinde Octaviam dimisit. tandem
Octavianus magno in proelio contra Antonium et Cleopatram pugnavit.
Octavianus vicit. itaque imperator Romanorum nunc erat. inter cives
Romanos bella stitit. Octavianus novum nomen cepit: nunc ‘Augustus’
vocatus est, quod augustus esse volebat. Vergilius et Horatius, poetae
10 optimi, Augustum laudabant, quod bella stiterat. tandem erat ubique pax.
Names

Octavianus -i (m) Octavian (Caesar’s adopted son)
Antonius -i (m) Mark Antony (friend of Caesar)
2 Octavia -ae ( f ) Octavia
Cleopatra -ae ( f ) Cleopatra
Aegyptus -i ( f ) Egypt
Augustus -i (m) Augustus
Vergilius -i (m) Virgil
9 Horatius -i (m) Horace
Vocabulary
soror -oris ( f ) sister

in matrimonium duco I marry
dimitto -ere dimisi (here) I divorce
sisto -ere stiti I stop (something)
9 augustus -a -um revered, respected
poeta -ae (m) poet
ubique everywhere

SECTION ONE 9
8 A biblical story describes events in the reign of Augustus.
Maria et Iosephus in Galilaea habitabant. Maria Iosephum amabat, et

Iosephus Mariam amabat. Maria tamen virgo erat. in villa sua olim erat;
subito angelus apparuit. angelus ei dixit: ‘timere non debes, Maria. filium
habebis. nomen eius Iesus erit.’ Maria ‘ecce’ inquit ‘ancilla Dei!’ deinde
5 angelus discessit. postea Augustus edictum fecit: quod Romani censum
habebant, omnes ad locum avitum redire debebant. Iosephus igitur cum
Maria in Iudaeam iter fecit, quod Bethlehem locus avitus suus erat. ibi
Maria filium peperit. eum pannis involvit et in praesepium posuit, quod
non erat locus eis in taberna. et erant in ea terra pastores in agris, oves
10 nocte custodientes. angelus prope eos stetit; pastores timuerunt. angelus
eis dixit: ‘timere non debetis: hodie natus est Dominus. hoc erit signum
vobis: eum invenietis pannis involutum et in praesepio iacentem.’
Names
Maria -ae ( f ) Mary

Iosephus -i (m) Joseph
Galilaea -ae ( f ) Galilee (region of northern Israel)
Iesus -u (m) Jesus
5 Augustus -i (m) Augustus
Iudaea -ae ( f ) Judea (region of southern Israel)
Bethlehem (m) Bethlehem (town in Judea)
Vocabulary
virgo -inis ( f ) virgin

angelus -i (m) angel
appareo -ere -ui I appear
edictum -i (n) decree
5 census -us (m) census
avitus -a -um ancestral
pario -ere peperi I give birth to
panni -orum (m pl) swaddling clothes, pieces of cloth
involvo -ere -i involutus I wrap
8 praesepium -i (n) manger (place for animals to eat)
pastor -oris (m) shepherd
oves -ium (f pl) sheep
signum -i (n) sign
nascor -i natus sum I am born

10 LATIN STORIES
9 Hercules confronts the Hydra as one of the Twelve Labours imposed by

Eurystheus, king of Tiryns.
rex Herculem Hydram necare iusserat. Hercules auxilium petebat quod

Hydra, monstrum ingens, multa capita habebat. itaque amicus, Iolaus
nomine, auxilium ei dabat. Hercules et Iolaus loco appropinquaverunt ubi
Hydra habitabat. tandem Hydram invenerunt. monstrum vehementer
5 clamabat. Hercules amicusque, quamquam perterriti erant, contra Hydram
pugnaverunt. ubi Hercules unum caput detruncavit, caput alterum crevit.
itaque Hercules, quamquam fortiter pugnabat, Hydram necare non
poterat. deinde tamen consilium cepit. postquam unum caput detruncavit,
Iolaus locum ubi caput fuerat statim incendit. itaque novum caput
10 crescere non poterat. Hercules tandem monstrum superavit. sagittas in
sanguinem Hydrae immersit, quod sanguis veneficus erat. sagittae postea
in multis periculis utiles erant.
Names
Hercules -is (m) Hercules

Hydra -ae ( f ) Hydra
Iolaus -i (m) Iolaus
Vocabulary
monstrum -i (n) monster

detrunco -are -avi I cut off
cresco -ere crevi I grow
consilium capio I make a plan
10 sagitta -ae ( f ) arrow
immergo -ere immersi I dip
veneficus -a -um poisonous
utilis -e useful

SECTION ONE 11
10 Aesop’s fable of the Crow and the Fox shows vanity falling victim to
cunning.
olim cornix carnem cepit. carnem in ramos arboris portavit. haec caro
optima erat. cornix eam in ore tenebat. vulpes quoque inter arbores
ambulabat. cornicem carnemque conspexit. itaque carnem sibi cupiebat.
vulpes sub arbore stetit ubi cornix sedebat. cornici vocavit: ‘cornix, tu
5 pulcherrima es. tu plurima facere potes. regina esse debes. uno solo cares:
cantare non potes. si tu cantabis, regina eris.’ cornix regina esse volebat;
itaque cantare temptavit. caro igitur ex ore cornicis statim ad terram
cecidit. vulpes carnem statim cepit. cornix tristis erat, quod stulta fuerat.
vulpes ‘si tu sapiens esse disces’ inquit ‘regina bona eris.’ tum magna
10 voce risit.
Vocabulary
cornix -icis ( f ) crow

caro -nis ( f ) flesh, meat
ramus -i (m) branch
arbor -oris ( f ) tree
2 os oris (n) mouth
vulpes -is ( f ) fox
careo -ere I lack (+ abl)
canto -are I sing
tempto -are -avi I try
9 sapiens -entis wise
disco -ere I learn

12 LATIN STORIES
11 Julius Caesar in an Alpine village makes a remark which illustrates his

character and ambition.
Caesar milites suos ad Hispaniam ducebat. per montes iter faciebant;

subito aedificia conspexerunt. ad vicum mox advenerunt. vicus minimus
erat, et omnes qui ibi habitabant pauperes erant. Caesar militesque de
vico disputabant. unus militum ‘fortasse’ inquit ‘viri etiam in hoc vico
5 saepe pugnant quod quisque rex esse vult. quam stulti sunt!’ tum ceteri
milites ridebant. Caesar tamen ‘vero pugnant’ inquit ‘sed stulti non sunt.
nam malo minimo in vico primus esse quam secundus Romae.’ omnes
qui hanc sententiam audiverunt verba ducis in animo tenebant. Caesar
postea multos hostes in bello vicit. tandem primus Romae vero erat.
Names

Hispania -ae ( f ) Spain
Vocabulary
aedificium -i (n) building

vicus -i (m) village
pauper -eris poor
disputo -are I discuss, I argue
4 fortasse perhaps
quisque each
vero certainly, indeed
secundus -a -um second
sententia -ae ( f ) opinion

SECTION ONE 13
12 Alexander the Great meets the philosopher Diogenes, who makes a

modest request.
Diogenes philosophus clarus et sapiens erat. nec villam nec pecuniam

habebat. in orca habitabat. multi igitur eum laudabant, quod pauca
cupiebat; multi tamen ‘Diogenes’ inquiunt ‘insanus est.’ olim Alexander
Magnus, miles ferox qui etiam clarior erat quam Diogenes, ad urbem
5 advenit ubi philosophus habitabat. multi ad Alexandrum cucurrerunt. eum
magna voce laudaverunt, quod rex potens erat. Diogenes tamen in orca
manebat. Alexander, qui de philosopho audiverat, Diogenem videre
volebat. itaque Diogenem ipse petivit. tandem eum in sole sedentem
invenit. Diogenes Alexandro viso non surrexit. Alexander tamen ‘donum’
10 inquit ‘tibi dare volo. quid igitur cupis?’ ‘unum parvum donum cupio’
Diogenes respondit. ‘id tibi dabo’ Alexander dixit. tum Diogenes ‘abi!’
inquit ‘nam in sole stas.’
Names
Diogenes -is (m) Diogenes

Alexander -dri (m) Alexander
Vocabulary
philosophus -i (m) philosopher

sapiens -entis wise
orca -ae ( f ) barrel
insanus -a -um mad, insane
6 potens -entis powerful
sol solis (m) sun, sunlight

14 LATIN STORIES
13 The Trojans, putting on games to honour the memory of the father of

their leader Aeneas, hold a boat race.
primum certamen erat inter quattuor naves. nomina illarum erant:

Pristis, Chimaera, Centaurus, Scylla. nautae Chimaerae bene laborabant.
haec navis igitur praeerat. sed Scylla, post Chimaeram navigans, ei
appropinquabat. tum tamen gubernator Chimaerae scopulos conspexit
5 et timuit. itaque procul ab eis navigavit. dux huius navis iratus erat, quod
via longior facta erat. itaque Scylla inter scopulos Chimaeramque
navigare potuit. subito Scylla praeerat. dux igitur Chimaerae, iam
iratissimus, gubernatorem in mare iecit; ille tamen, quod scopulum
tenebat, non periit. sic navis lentior navem celeriorem vicit. itaque Pristis
10 Centaurusque post Scyllam iam navigabant. Centaurus quoque prope
scopulos navigabat. sed gubernator Centauri scopulos effugere non
potuit; navis deleta est. Pristis Scyllae breviter appropinquabat; Scylla
tamen, navis celerior fortiorque e duabus, tandem vicit.
Names
Pristis -is ( f ) Pristis (name of ship, like next three)

Chimaera -ae ( f ) Chimaera
Centaurus -i ( f ) Centaur
Scylla -ae ( f ) Scylla
Vocabulary
certamen -inis (n) contest, race

praesum -esse I am in the lead
gubernator -oris (m) helmsman
scopulus -i (m) rock
5 procul far, far off
dux ducis (m) (here) captain

SECTION ONE 15
14 The skill of the sculptor Pygmalion produces a surprising but happy

result.
Pygmalion iuvenis erat qui nullas feminas amabat. statua tamen

pulcherrima, pulchrior quam omnes feminae, ab eo facta est. iuvenis
statuam, quamquam dura frigidaque erat, furtim basiabat. dona etiam
statuae emebat. olim multi cives in templum Veneris, ubi dea adorabatur,
5 convenerunt. Pygmalion quoque ad templum adiit. iuvencam deae
sacrificavit. ‘tu’ inquit ‘dea amoris es. pro dono meo, da mihi uxorem,
statuae meae similem!’ Pygmalion, ubi domum rediit, statuae
appropinquavit. eam tetigit: calida et mollis erat. viva erat; non iam
statua, sed femina erat! Pygmalion et feminam tetigit et ab ea tactus est.
10 iuvenis feminam in matrimonium duxit. Pygmalion et uxor laetissimi
erant. Paphos, filia eorum, nomen suum urbi dedit.
Names
Pygmalion -onis (m) Pygmalion

Venus -eris ( f ) Venus (goddess of love)
Paphos -i ( f ) Paphos (name of city in Cyprus)
Vocabulary
statua -ae ( f ) statue

durus -a -um hard
frigidus -a -um cold
furtim secretly
3 basio -are I kiss
adoro -are I worship
iuvenca -ae ( f ) heifer, young cow
sacrifico -are -avi I sacrifice
similis -e similar to, like (+ dat)
8 tango -ere tetigi tactus I touch
calidus -a -um warm
mollis -e soft, tender
vivus -a -um alive

16 LATIN STORIES
15 Augustine as a young man seeking wisdom undergoes a religious

conversion.
Augustinus iuvenis erat qui in Africa habitabat. Alypius amicus eius

erat. Augustinus et Alypius libros legere et de libris disputare amabant.
Augustinus tamen non laetus erat. quamquam multos libros legerat et
cum viris sapientibus disputaverat, perturbatus erat. multa intellegere
5 volebat; nihil intellegere poterat. olim Augustinus Alypiusque in horto
disputabant. Augustinus tristis erat, quod nihil ab Alypio dictum
intellexit; Alypius tandem ex horto discessit.
Augustinus solus sub arbore sedebat. subito vocem aut pueri aut puellae
audivit. vox ‘tolle, lege!’ inquit ‘tolle, lege!’ fortasse verba erant quae
10 liberi in ludo dicebant. Augustinus tamen, ubi vocem audivit, surrexit et
librum ab Alypio relictum sustulit. erant in eo libro multae epistulae.
Augustinus epistulam a Paulo ad Romanos scriptam conspexit. epistula
lecta, laetissimus erat. ‘omnia’ clamavit ‘nunc intellego.’
Names
Augustinus -i (m) Augustine

Africa -ae ( f ) Africa
Alypius -i (m) Alypius
Paulus -i (m) Paul (the Apostle)
Vocabulary
disputo -are -avi I argue, I discuss

sapiens -entis wise
perturbatus -a -um troubled, confused
arbor -oris ( f ) tree
8 aut . . . aut either . . . or
fortasse perhaps
ludus -i (m) game

SECTION ONE 17
16 The Trojan prince Hector is killed by the Greek hero Achilles in the
closing stages of the Trojan War.
Graeci et Troiani decem annos pugnabant. Priamus rex Troianorum

erat; Hector filius eius erat. Priamus et uxor, Hecuba nomine, in muro
urbis stabant. Hectorem pro muro stantem spectabant. Achillem,
fortissimum Graecorum, Hectorem oppugnaturum conspexerunt. Achilles
5 ad Hectorem currebat. Hector perterritus erat; itaque circum muros urbis
fugit. Achilles tamen Hectorem fugientem agitavit. circum muros ter
cucurrerunt. subito dea Minerva, quae Graecis favebat, Hectori apparuit.
formam suam mutaverat. ‘ego’ inquit ‘sum Deiphobus, frater tuus.
tibi auxilium dabo.’ Hector, quod his verbis credidit, Achillem oppugnavit.
10 dea tamen statim abiit. Hector, a dea crudeli deceptus, iam solus erat.
Achilles, a dea potenti adiutus, Hectorem necaturus stabat. itaque Hector,
fortissimus Troianorum, parentibus spectantibus ab Achille necatus est.
Names
Graeci -orum (m pl) Greeks

Troiani -orum (m pl) Trojans
Priamus -i (m) Priam
Hector -oris (m) Hector
2 Hecuba -ae ( f ) Hecuba
Achilles -is (m) Achilles
Minerva -ae ( f ) Minerva
Deiphobus -i (m) Deiphobus
Vocabulary
agito -are -avi I chase

ter three times
forma -ae ( f ) form, appearance
8 muto -are -avi -atus I change (something)
decipio -ere decepi deceptus I deceive, I trick
potens -entis powerful
adiuvo -are -i adiutus I help
parentes -um (m pl) parents

18 LATIN STORIES
17 The Athenian philosopher Socrates is unsuccessfully urged by his friend

Crito to escape from prison.
Socrates senex erat qui Athenis habitabat. semper cum civibus disputabat.
itaque multi eum non amabant. ‘iuvenes huius urbis propter Socratem
scelesti sunt’ saepe dicebant; ‘nam Socrates iuvenes periculosa docet.
deos urbis non honorat sed deos suos habet.’ cives igitur Socratem punire
5 volebant. itaque damnatus est. Socrates in carcere mortem exspectabat. amicus,
Crito nomine, eum visitavit. Crito rogavit: ‘cur non effugis, Socrate?
innocens es: nullus iuvenis propter te scelestus est. amici tui auxilium
tibi dare volunt. si auxilium non accipies, multi post mortem tuam de me
dicent: “Crito scelestus est quod auxilium amico suo non dedit.” omnes
10 igitur me vituperabunt.’ ‘numquam effugiam, Crito’ inquit Socrates ‘quod
numquam scelestum facere debemus. leges huius urbis multa bona mihi
dederunt. per totam vitam me servaverunt. quod in hac urbe habito,
legibus urbis parere debeo.’ itaque Socrates in carcere manere constituit;
postea ibi periit.
Names
Socrates -is (voc -e) (m) Socrates

Athenae -arum (loc -is) (f pl) Athens
Crito -onis (m) Crito
Vocabulary
disputo -are I dispute, I discuss

periculosus -a -um dangerous
honoro -are I honour, I respect
damno -are -avi -atus I condemn
5 carcer -eris (m) prison
visito -are -avi I visit
innocens -entis innocent
vitupero -are I criticise
lex legis ( f ) law
13 pareo -ere I obey (+ dat)

SECTION ONE 19
18 The philosopher Plato’s story of men imprisoned in a cave offers a

parable about human life.
olim captivi in spelunca habitabant. solem numquam viderant. capita

vertere non poterant, quod in catenis vincti erant. itaque nihil videre
poterant quod post terga erat. erat post captivos magnus ignis. inter ignem
captivosque viri statuas hominum atque animalium portantes ambulabant.
5 captivi igitur, umbras statuarum videntes, credebant eas veras esse. ille
captivus qui plurima de umbris sciebat a ceteris amabatur atque
laudabatur. olim tamen unus captivus, catenis fractis, liberatus est. ignem
spectavit. deinde e spelunca egressus homines veros, animalia vera vidit.
etiam solem ipsum tandem spectavit. itaque cognovit vera pulchriora
10 quam umbras esse. tum in speluncam rediit. ceteris captivis omnia
narravit; illi tamen eum stultum esse credebant. hanc fabulam saepe
narrabat; tandem ceteri irati eum necaverunt.
Vocabulary
spelunca -ae ( f ) cave

sol solis (m) sun
catena -ae ( f ) chain
vincio -ire vinxi vinctus I bind, I fasten
3 tergum -i (n) back
ignis -is (m) fire
statua -ae ( f ) statue
animal -alis (n) animal
umbra -ae ( f ) shadow
5 verus -a -um real
frango -ere fregi fractus I break
fabula -ae ( f ) story

20 LATIN STORIES
19 Philoctetes: Part 1. The Greeks in their attempt to capture Troy receive

a prophecy which poses a problem.
Graeci decem annos contra Troianos pugnabant, quod Paris Priami filius
Helenam uxorem Menelai olim ceperat. Graeci tamen Troianos vincere
non poterant. tandem vatem Troianum ceperunt. vates ‘numquam
Troianos vincetis’ inquit ‘nec Helenam liberabitis, quod Philoctetem
5 arcumque Herculis non habetis.’ Graeci quidam, qui haec verba
intellegere non poterant, rogaverunt: ‘quis est Philoctetes? ubi est arcus?’
vates tamen ‘Philoctetes ipse’ inquit ‘cuius pater amicus Herculis erat,
illum arcum habet. arcus donum Herculis erat.’ deinde senex quidam
ceteris Graecis dixit: ‘Philoctetes nobiscum a Graecia navigavit. quod
10 tamen vulnus dirum habebat, semper clamabat. itaque duces nostri eum in
insula crudeliter reliquerunt. Philoctetes igitur nos culpat. Graecis auxilium
numquam dabit. arcum nobis non dabit. si tamen arcum non habemus,
Troianos vincere non possumus. res difficillima est.’
Names

Paris -idis (m) Paris
Priamus -i (m) Priam (king of Troy)
2 Helena -ae ( f ) Helen
Philoctetes -is (m) Philoctetes
Vocabulary
vates -is (m) prophet

arcus -us (m) bow
nobiscum = cum nobis
culpo -are I blame

SECTION ONE 21
20 Philoctetes: Part 2. The Greeks attempt to persuade Philoctetes to return

with them to Troy.
Ulixes et Neoptolemus ad insulam, ubi Philoctetes relictus erat,

navigaverunt. postquam advenerunt, Ulixes prope navem manebat;
Neoptolemus speluncae Philoctetis appropinquavit. ‘salve!’ vocavit.
‘salve!’ vox respondit, ‘quis est?’ Neoptolemus dixit se filium Achillis
5 esse; ‘sed ego credo Graecos scelestos esse’ inquit ‘quod Philoctetem in
hac insula crudeliter reliquerunt.’ ‘ego Philoctetes sum!’ vox inquit ‘ecce,
arcum Herculis habeo!’ Philoctetes e spelunca venit et arcum
Neoptolemo ostendit. deinde Philoctetes dormivit; Neoptolemus interea
arcum curabat. tum Ulixes ad speluncam advenit. Neoptolemum arcum
10 sibi dare, Philoctetem Troiam navigare iussit. Philoctetes tristissimus erat;
clamavit se et amicos et arcum amisisse. tum Hercules e caelo eis
apparuit. Philoctetem miserum Troiam navigare iussit, ut vulnus eius
sanaretur; ‘sic, Graeci,’ inquit ‘arcu urbem capere poteritis.’
Names
Ulixes -is (m) Ulysses (another name for

Odysseus)
Neoptolemus -i (m) Neoptolemus
Philoctetes -is (m) Philoctetes
4 Achilles -is (m) Achilles
Vocabulary
spelunca -ae ( f ) cave

arcus -us (m) bow
curo -are I look after
11 amitto -ere amisi I lose
sano -are I heal, I cure

22 LATIN STORIES
21 After the Trojan War, the hero Aeneas and his men travel from Troy in
search of a new home.
Graeci urbem Troiam tandem ceperunt. urbe deleta, Aeneas et Troiani

qui supererant in navibus discesserunt. trans mare navigabant ut novam
terram quaererent. Iuno tamen magnam tempestatem misit, quod Troianos
non amabat. navibus fractis, Troiani ad Africam venerunt. deinde Aeneas
5 novam terram explorare constituit. septem cervos invenit, quos necavit ut
cibum suis daret. deinde Troiani multos homines urbem aedificantes
invenerunt. illi quoque, a Didone regina ducti, in Africam nuper
advenerant; nova urbs Carthago erat. Dido, quae de fama Troianorum iam
audiverat, multis donis eos accepit. Dido tam pulchra erat ut Aeneas eam
10 amaret; Aeneas tam pulcher erat ut Dido eum amaret. Troiani novam
urbem laudabant. Aeneas tamen, a deis iussus, urbem suam in alia terra
aedificare debebat. itaque in Africa cum Didone manere non poterat.
Aeneas Troianique ex Africa discesserunt, Italiam petentes. Dido tam
tristis erat ut se necaret.
Names

Aeneas -ae (m) Aeneas
3 Iuno -onis ( f ) Juno
Dido -onis ( f ) Dido
Carthago -inis ( f ) Carthage
Italia -ae ( f ) Italy
Vocabulary
supersum -esse I survive

frango -ere fregi fractus (here) I wreck
exploro -are I explore
cervus -i (m) deer, stag
7 nuper recently
fama -ae ( f ) fame, reputation

SECTION ONE 23
22 Romulus takes drastic measures to increase the population of his

new city.
Romulus rex Romanorum erat. Romani, quamquam fortes, pauci tamen

erant. Romulus igitur feminas ex aliis oppidis quaerebat ut Romani
uxores haberent et ut hae feminae liberos Romanis parerent. itaque
Romani ludos fecerunt Sabinosque invitaverunt ut feminas Sabinas
5 raperent. Sabini Romanis crediderunt et Romam venerunt ut ludos
spectarent. Romani feminas Sabinas spectaverunt ut pulcherrimas ex
eis legerent. deinde eas ceperunt.
postea Romulus, haec facta defendens, ‘feminas cepimus’ inquit ‘ut

beneficia eis daremus. eas in matrimonium duximus ut Romanae essent.
10 Romani sunt milites fortes, mariti benigni, viri optimi. itaque uxor
Romana vitam meliorem habet quam uxor Sabina.’ etiam Sabinae ipsae,
iam Romanae, se contentas esse dicebant. Romae igitur manere
constituerunt ut liberi sui Romani essent.
Names

Sabini -orum (m pl) Sabines (Italian tribe)
Sabinus -a -um Sabine, of the Sabines
Vocabulary
oppidum -i (n) town

pario -ere I bear, I give birth to
ludi -orum (m pl) public games
beneficium -i (n) favour, benefit
9 in matrimonium duco I marry
benignus -a -um kind
contentus -a -um content

24 LATIN STORIES
23 The clever slave Pseudolus helps his master Calidorus win the girl he
loves.
Calidorus iuvenis Graecus erat et Pseudolus servus eius. Calidorus

meretricem amabat. Ballio tamen, dominus huius puellae, promiserat se
militi Macedonico eam venditurum esse: pretium quinque minarum
constituerant. itaque Calidorus Pseudolusque consilium ceperunt ut
5 meretricem liberarent; Ballio tamen de consilio audivit.
Harpax, servus militis Macedonici, villae Ballionis cum argento

appropinquabat ut meretricem acciperet. Pseudolus tamen Harpagi
obvenit et dixit se servum Ballionis esse. Harpagem argentum sibi tradere
iussit. Harpax hoc facere nolebat, sed epistulam cum signo militis
10 Macedonici tradidit et in taberna mansit. Pseudolus celeriter discessit;
deinde amicum Calidori rogavit ut servum argentumque sibi daret. huic
servo epistulam militis dedit. servus, epistulam argentumque portans, ad
villam Ballionis advenit. Ballio igitur puellam ei tradidit. Ballio laetus
erat quod credidit se Pseudolum vicisse. mox tamen Harpax ipse advenit.
15 Ballio credidit Harpagem amicum Pseudoli esse; Harpax tamen dixit se
epistulam Pseudolo tradidisse. Ballio omnia nunc intellexit. iratissimus
erat, quod a Pseudolo victus erat.
Names
Calidorus -i (m) Calidorus

Graecus -a -um Greek
Pseudolus -i (m) Pseudolus (literally ‘Trickster’)
Ballio -onis (m) Ballio
3 Macedonicus -a -um Macedonian, from Macedon
(land north of Greece)
Harpax -agis (m) Harpax
Vocabulary
meretrix -icis ( f ) prostitute

pretium -i (n) price
mina -ae ( f ) mina (large unit of Greek currency)
11 argentum -i (n) money
obvenio -ire -i I meet (+ dat)
signum -i (n) seal

SECTION ONE 25
24 In Aesop’s fable of the Lion, the Fox and the Wolf, cunning is used in
self-defence.
leo rex animalium erat. nunc tamen aeger et prope mortem erat. omnia
animalia igitur praeter vulpem eum visitaverunt. itaque lupus, quod vulpis
inimicus erat, contra eam hoc consilium cepit: leoni dixit vulpem eum
dehonestavisse. ‘quod tu, leo, rex noster es’ inquit ‘vulpes te visitare
5 debebat.’ cum tamen lupus haec verba diceret, vulpes advenit. leo
iratissimus erat et vulpi vehementer increpuit. vulpes perterrita, ut se
defenderet, leoni dixit: ‘tarda sum quod per omnes terras iter faciebam ut
medicamentum tibi quaererem. omnibus medicis rogatis, unum
medicamentum tandem inveni.’ leo vulpi statim imperavit ut se de hoc
10 medicamento doceret. vulpes igitur respondit: ‘lupum necare et pellem
eius sicut amictum gerere debes.’ itaque leo vulpi credens lupum necavit.
itaque is qui contra alterum consilium capit, saepe contra se quoque

consilium capit.
Vocabulary
leo -onis (m) lion

animal -alis (n) animal
aeger -gra -grum ill
praeter except (+ acc)
2 vulpes -is ( f ) fox
visito -are -avi I visit
lupus -i (m) wolf
dehonesto -are -avi I dishonour
6 increpo -are -ui I roar at (+ dat)
tardus-a -um late
medicamentum -i (n) medicine, cure
medicus -i (m) doctor
pellis -is ( f ) hide, skin
11 sicut just like
amictus -us (m) cloak

26 LATIN STORIES
25 Admetus attempts to cheat death and meets with more success than he
expects.
Alcestis uxor regis Admeti erat. Apollo amicus regis erat. itaque deus,
cum Admetus periturus esset, Parcis persuasit ut vitam alterius hominis
pro vita eius acciperent. pater Admeti, quamquam senex erat, pro filio
perire noluit. Alcestis tamen Admetum adeo amabat ut pro marito perire
5 constitueret.
cum Alcestis periisset, Hercules, per illum locum iter faciens, villae
Admeti appropinquavit. Admetus, quamquam tristissimus erat, hospitem
dimittere noluit. Herculem igitur invitavit ut apud se maneret. Hercules,
cum Admetus lacrimaret, hoc facere nolebat. Admetus tamen false dixit
10 ancillam periisse. itaque Hercules apud regem manebat, sed nesciebat
cur servi Admeti tam tristes essent. tandem, cum servum rogavisset,
cognovit non ancillam Admeti sed uxorem periisse. ita intellexit quam
benignus Admetus fuisset. nam Admetus, quamquam uxor perierat, eum
invitaverat ut apud se maneret. Hercules igitur cum Morte pugnavit ut
15 Alcestem reduceret. tandem Admeto uxorem reddidit.
Names
Alcestis -idis ( f ) Alcestis

Admetus -i (m) Admetus
Apollo -inis (m) Apollo
Parcae -arum (f pl) the Fates
6 Hercules -is (m) Hercules
Mors Mortis ( f ) Death (here personified)
Vocabulary
hospes -itis (m) guest

dimitto -ere I dismiss, I send away
apud with, at the house of (+ acc)
false falsely
13 benignus -a -um kind

SECTION ONE 27
26 Aristagoras and his Persian allies fall out while attacking the island of
Naxos.
Aristagoras praefectus Mileti erat. eo tempore cives Naxi, quod ex insula

sua expulsi erant, Miletum advenerunt. itaque praefectum rogaverunt ut
contra Naxum pugnaret. Aristagoras pugnare constituit ut ipse tyrannus
Naxi esset. Persis igitur persuasit ut multos milites multasque naves sibi
5 mitterent. Megabates milites Persicos ducebat; omnes Naxum
navigaverunt. Megabates tamen, ubi unam navem a nullis militibus
custodiri conspexit, iratus erat et magistrum vinciri iussit.
Aristagoras, qui magistri amicus erat, Megabatem rogavit ut illum
liberaret. Megabates tamen hoc facere nolebat. itaque Aristagoras ipse
10 virum vinctum liberavit. nunc Megabates etiam iratior nuntios in urbem
misit ut cives Naxi de periculo monerentur. Aristagoras igitur, quamquam
fortiter pugnavit, victus est.
Names
Aristagoras -ae (m) Aristagoras

Miletus -i ( f ) Miletus (city in modern Turkey)
Naxus -i ( f ) Naxos (Greek island)
Persae -arum (m pl) Persians
5 Megabates -is (m) Megabates (Persian general)
Persicus -a -um Persian
Vocabulary
praefectus -i (m) governor

expello -ere expuli expulsus I drive out
tyrannus -i (m) ruler
magister -tri (m) (here) captain
7 vincio -ire vinxi vinctus I bind, I tie up

28 LATIN STORIES
27 The philosopher Seneca is ruthlessly punished for falling foul of the

emperor Nero.
Nero tantum odium in Senecam habebat ut eum necare constitueret.

itaque militi imperavit ut hoc ei nuntiaret. miles tamen, quod nuntium
tam dirum ferre nolebat, militem alterum pro se misit. hic miles, cum ad
villam Senecae iter fecisset, intravit. nuntio tristi militis ab omnibus
5 audito, Seneca servos rogavit ut testamentum suum ferrent; miles tamen
hoc vetuit. deinde Seneca dixit se amicis relicturum esse donum optimum
pulcherrimumque: imaginem vitae suae. nam sperabat amicos imagine
vitae suae intellecturos esse quomodo bene vivere possent. ‘Nero matrem
fratremque iam necavit;’ inquit ‘nunc praeceptorem quoque necat.’ tum
10 se necavit.
Names
Nero -onis (m) Nero

Seneca -ae (m) Seneca
Vocabulary
odium -i (n) hatred

in (here) towards (+ acc)
pro (here) instead of (+ abl)
testamentum -i (n) will
6 veto -are -ui I forbid
imago -inis ( f ) (here) pattern, model
praeceptor -oris (m) tutor

SECTION ONE 29
28 In a time of civil war the Roman general Sulla shows his cunning against
an enemy.
Sulla contra Scipionem pugnabat. Sulla perterritus erat quod Scipio

multos milites habebat. itaque Sulla consilium cepit. Scipionem ad
colloquium invitavit; dixit se de condicionibus pacis dicere velle. sed
milites suos iussit militibus Scipionis, inter colloquium ducum, donis
5 verbisque persuadere ut Sullae faverent. Sulla in colloquio plurima
Scipioni dixit ut milites sui satis temporis haberent. paucis post diebus milites
Sullae castris Scipionis appropinquaverunt; milites Scipionis e castris venerunt
ut novos amicos salutarent. Scipio igitur solus in castris relictus est; Sulla
eum capere facile potuit. itaque Carbo, propter tales dolos, dixit et leonem
10 et vulpem in pectore Sullae vivere; ‘sed vulpem’ inquit ‘magis timeo.’
Names
Sulla -ae (m) Sulla

Scipio -onis (m) Scipio
Carbo -onis (m) Carbo (enemy of Sulla)
Vocabulary

colloquium -i (n) discussion
condiciones -um (f pl) terms
inter (here) during (+ acc)
6 satis enough (+ gen)
dolus -i (m) trick
vulpes -is ( f ) fox
pectus -oris (n) breast, heart
magis more

30 LATIN STORIES
29 The German chieftains Arminius and Segestes adopt differing attitudes

to Rome, with differing results.
Arminius et Segestes Germanos ducebant. Arminius Romanos

oppugnare, Segestes socius eorum esse volebat. aemuli igitur erant.
Arminius tamen filiam Segestis amabat et in matrimonium duxit. sed
haec puella, quamquam uxor Arminii nunc erat, apud patrem manere
5 coacta est.
mox Germani qui Arminio favebant contra Segestem pugnabant. Segestes

igitur filium ad Romanos misit ut auxilium peteret. itaque Romani
venerunt ut Segestem adiuvarent. Arminius a Romanis victus est.
Segestes foedus cum Romanis libenter fecit. filia eius tamen a Romanis
10 ad Italiam missa est, ut Arminius puniretur. Arminius igitur iratissimus
Germanis dixit: ‘Segestes unam feminam a me abstulit, sed ego multos
hostes iam superavi, et eum mox victum puniam.’
Names
Arminius -i (m) Arminius

Segestes -is (m) Segestes
Germani -orum (m pl) Germans
Vocabulary
socius -i (m) ally

aemulus -i (m) rival
8 adiuvo -are I help
foedus -eris (n) treaty

SECTION ONE 31
30 When Rome is devastated by fire, the emperor Nero looks for scapegoats.
Nero imperator Romanus crudelissimus erat. urbs Roma, Nerone

imperatore, maximo igne incensa est. flammae tam feroces erant ut
multae insulae incenderentur et multi homines perirent. nonnulli viri, qui
dixerunt se hoc facere iussos esse, etiam faces consulto iecerunt. Nero,
5 igne urbem consumente, cantavisse dicitur. post ignem, Romani perterriti
rogabant qui haec dira fecissent.
multi iam credebant Neronem faces iaci iussisse. mox Nero maximam
villam sibi aedificavit in parte urbis flammis deleta, ut amicos acciperet et
convivia haberet. ubi hanc novam villam aedificari cognoverunt, etiam
10 plures imperatorem accusabant. Nero igitur alios culpare volebat;
Christianos quosdam accusavit, qui a militibus suis capti sunt. senator
Romanus, Tacitus nomine, de his rebus scripsit ut doceret quam scelesti
essent imperatores.
Names
Nero -onis (m) Nero

Christiani -orum (m pl) Christians
Tacitus -i (m) Tacitus
Vocabulary
ignis -is (m) fire

flamma -ae ( f ) flame
fax facis ( f ) torch, firebrand
consulto deliberately
5 canto -are -avi I sing
convivium -i (n) dinner-party
accuso -are -avi I accuse
culpo -are I blame

32

Section Two
33

34 LATIN STORIES
31 Alexander the Great finds a bold solution to an old problem.
Alexander exercitum suum per Phrygiam ducebat. olim rex Midas hanc
terram rexerat. in media Phrygia Alexander ad urbem Gordium advenit.
urbe in imperium suum accepta, in templum Iovis ingressus est. stabat ibi
vehiculum, in quo pater Midae vectus esse dicebatur. omnes hoc
5 vehiculum mirabantur, quod iugum eius tot ac tam difficilibus nodis
astrictum erat ut nemo sciret quomodo solvi possent. erat inter cives hoc
vetus oraculum: ‘vir felix qui nodos inexplicabiles solvere poterit
dominus totius Asiae erit.’ his verbis auditis Alexander statim vehiculo
appropinquavit. magna turba et civium et militum circum regem stabat;
10 magnus erat clamor. nonnulli comites eius timebant ne rex oraculum
implere non posset. paulisper Alexander manibus nodos solvere frustra
conabatur. deinde tamen gladium suum subito cepit et nodos secuit.
‘ecce’ inquit ‘nodi soluti sunt!’
Names

Phrygia -ae ( f ) Phrygia (region of modern Turkey)
Midas -ae (m) Midas
Gordium -i (n) Gordium
3 Iuppiter Iovis (m) Jupiter
Asia -ae ( f ) Asia
Vocabulary
vehiculum -i (n) wagon

vehor -i vectus sum I ride
iugum -i (n) yoke
nodus -i (m) knot
6 astringo -ere astrinxi astrictus I tie up
solvo -ere -i solutus I untie, I release
vetus -eris ancient
oraculum -i (n) oracle
inexplicabilis -e unsolvable
11 impleo -ere -evi I fulfil
paulisper for a short time
seco -are -ui I cut

SECTION TWO 35
32 Alexander journeys into the Sahara desert, where he is told by an oracle

of his divinity and his future success.
dum in Aegypto manet, Alexander constituit visitare oraculum Iovis quod

in media solitudine stat. hoc oraculum in nemore sacro invenitur. ubi
responsum petitur, sacerdotes dona deo tradunt; feminae puellaeque
carmina cantant; deinde vox dei auditur. itinere difficillimo confecto,
5 Alexander ad oraculum tandem advenit. sacerdos, regem
appropinquantem salutans, ‘salve, fili!’ dixit. rex credidit hoc significare
se a deis ortum esse. tum rex rogavit num Iuppiter in animo haberet
imperium totius orbis terrarum sibi dare. sacerdos dixit Alexandrum mox
principem omnium terrarum futurum esse. rex tandem quaesivit num
10 omnes interfectores patris sui iam poenas dedissent. nam pater, Philippus
nomine, in Macedonia necatus erat, cum theatrum intraret. sacerdos
respondit primo omnes interfectores iam occisos esse, deinde patrem
verum eius Iovem esse. rex, hoc nuntio gaudens, ex oraculo egressus est
et suis imperavit ut haec responsa omnibus civibus nuntiarent.
Names
Aegyptus -i ( f ) Egypt
Iuppiter Iovis (m) Jupiter
Philippus -i (m) Philip
11 Macedonia -ae ( f ) Macedon (land north of Greece)
Vocabulary
visito -are I visit

solitudo -inis ( f ) desert
nemus -oris (n) grove
3 responsum -i (n) answer
sacerdos -otis (m) priest
carmen -inis (n) song
canto -are I sing
6 significo -are I mean, I signify
orior oriri ortus sum I am descended, I am born
orbis -is (m) terrarum the world
interfector -oris (m) killer
theatrum -i (n) theatre
13 verus -a -um true

36 LATIN STORIES
33 Alexander at Persepolis: Part 1. After capturing the Persian royal palace,

Alexander makes a rash decision about its fate.
postridie Alexander ducibus exercitus convocatis dixit nullam urbem

Graecis infestiorem quam Persepolem fuisse; ex hac urbe Darium et
Xerxem bellum dirum in Europam intulisse. dixit se nunc ultorem
scelerum horum regum esse. Alexander, cum hostes victi iam fugissent,
5 sine proelio suos in urbem duxit. rex statim regiam miratus est. erat ibi
multum auri, multum argenti. hic erat omnis pecunia regum hostium.
primo milites inter se pugnabant ut eam raperent. per regiam currebant
auferentes omnia quae invenire poterant. rex tandem suis imperavit ut
violentia desisterent et omnia capta sibi traderent. itinere brevi in
10 solitudinem facto, Alexander Persepolem rediit. magna cena regi et
imperatoribus et feminis parata est. mox omnes ebrii erant et sermonem
de regia capta habebant. femina quaedam Thais nomine Alexandrum
regiam incendere iussit ut hostes punirentur; regi ebrio facile persuasit.
Names

Persepolis -is ( f ) Persepolis (city in Persia)
Darius -i (m) Darius (Persian king 522–486 BC )
3 Xerxes -is (m) Xerxes (Persian king 486–465 BC )
Europa -ae ( f ) Europe
Thais -idis ( f ) Thais (woman in Alexander’s retinue)
Vocabulary
convoco -are -avi -atus I call together

infestus -a -um hostile
ultor -oris (m) avenger
regia -ae ( f ) palace
6 aurum -i (n) gold
argentum -i (n) silver
hic (adv) here
violentia -ae ( f ) violence
desisto -ere I desist from (+ abl)
10 solitudo -inis ( f ) desert
ebrius -a -um drunk
sermo -onis (m) conversation

SECTION TWO 37
34 Alexander at Persepolis: Part 2. Alexander leads the torching of the

palace, but the historian Curtius mourns its loss.
Alexander, cum nimis vini bibisset, Persepolem, regiam pulchram et

antiquam, igne delere constituit. post cenam, in qua Thais, femina incesta,
consilium proposuerat, rex aviditer ignem in regiam primus iniecit.
imperatoribus et convivis imperavit ut idem statim facerent. ignis
5 totam regiam consumere celerrime coepit. milites, quod credebant
incendium accidens esse, ad regiam cucurrerunt ad auxilium ferendum.
deinde tamen viderunt regem ipsum materiem in incendium inicere.
aquam igitur quam portabant deposuerunt ut ipsi etiam materiem aridam
in incendium inicerent. itaque regia regum Persarum deleta est, unde
10 antea tot gentes rectae erant, unde tot exercitus ad orbem terrarum
vincendum missi erant. urbs numquam resurrexit. hoc erat maximum
scelus vitae Alexandri. rex plurimas virtutes habebat: audax, ferox, fidelis
erat. hac nocte tamen in nequitiam diram ductus est.
Names

Persepolis -is ( f ) Persepolis
Thais -idis ( f ) Thais
Vocabulary
nimis too much (+ gen)

antiquus -a -um ancient
ignis -is (m) fire
2 incestus -a -um immoral
propono -ere proposui I propose
aviditer rashly
conviva -ae (m) dinner-companion
incendium -i (n) blaze
6 accidens -entis accidental
materies -ei ( f ) fuel
depono -ere deposui I put down
aridus -a -um dry
orbis -is (m) terrarum the world
11 resurgo -ere resurrexi I rise again
nequitia -ae ( f ) wickedness

38 LATIN STORIES
35 A drunken quarrel leads Alexander to kill his trusted friend and general
Cleitus, who had also served his father Philip.
cum Maracandae esset, Alexander imperatores suos iussit ad se

convenire. volebat enim terras quas nuper vicerat imperatoribus
assignare. post cenam multum vini bibebatur. rex, in modo regum
Asiae, omnibus imperavit ut se adularentur. imperator quidam tamen,
5 Cleitus nomine, iratus erat quod credebat regem luxuria orientis
corruptum esse. tum Alexander coepit gloriari: dixit se res multo maiores
fecisse quam Philippum patrem suum. tandem nuntiavit Cleitum partem
exercitus in extremas regiones Asiae ducturum esse. Cleitus, iam et
iratissimus et ebrius, Alexandro clamavit: ‘omnia bella a te gesta ab
10 exercitu quem Philippus paravit gesta sunt.’ rex, ira incensus, pugionem
suum rogavit. milites, quod timebant ne rex stulte ageret, pugionem
celaverunt. cum tamen Cleitus etiam plures contumelias in regem iaceret,
Alexander iaculo subito rapto eum transfixit. omnes perterriti fugerunt.
Names
Maracanda -ae (loc -ae) ( f ) Maracanda (modern

Samarkand, Uzbekistan)
Asia -ae ( f ) Asia
5 Cleitus -i (m) Cleitus
Philippus -i (m) Philip
Vocabulary
nuper recently
assigno -are I assign
adulor -ari I pay homage to
luxuria -ae ( f ) luxury
5 oriens -entis (m) the East
corrumpo -ere -rupi corruptus I corrupt, I beguile
glorior -ari I boast, brag
extremus -a -um furthest
regio -onis ( f ) region
9 ebrius -a -um drunk
pugio -onis (m) dagger
contumelia -ae ( f ) insult
iaculum -i (n) javelin
transfigo -ere transfixi I spear (somebody)

SECTION TWO 39
36 Alexander on his deathbed leaves ambiguous final instructions for the

fate of his empire.
Alexander ab India Babylonem regressus in morbum gravem cecidit.

nemo quid causa morbi, nemo quid remedium esset sciebat. vires a
corpore eius lente discedebant. comites fidelissimi meliora sperantes
sed peiora timentes circum lectum eius convenerunt. deinde omnes
5 milites regem praeterierunt. Alexander eos spectans comitibus dixit:
‘invenietisne, me mortuo, regem dignum talibus viris?’ fortiter duravit
dum ab omnibus militibus salutaretur; deinde tamen corpus concidere
coepit. amicis appropinquare iussis (nam vox etiam debilis nunc erat),
anulum suum Perdiccae tradidit atque imperavit ut corpus suum ad
10 Hammonem ferretur (ubi antea fata sua cognoverat). cum quaesivissent
cui regnum relinqueret, ‘ei qui optimus est’ respondit. haec verba ultima
regis erant et brevi tempore periit. imperium eius mox in bellum civile
mersum est.
Names

India -ae ( f ) India
Babylon -onis ( f ) Babylon
Perdiccas -ae (m) Perdiccas (friend of Alexander)
10 Hammo -onis (m) Ammon (oracle in Egpyt)
Vocabulary
morbus -i (m) illness

causa -ae ( f ) reason
remedium -i (n) cure
vires -ium ( f pl) strength
4 lectus -i (m) bed
pratereo -ire -ii I file past
dignus -a -um worthy of (+ abl)
duro -are -avi I hold out
concido -ere I give out, I fail
8 debilis -e weak
anulus -i (m) signet ring
fata -orum (n pl) destiny
ultimus -a -um final
civilis -e civil
13 mergo -ere -si mersus I plunge (something) into

40 LATIN STORIES
37 The Carthaginian Hannibal decides to launch a campaign against Rome:

thus begins the Second Punic War.
Romani eo tempore totam Italiam et partem Siciliae tenebant. hostes

eorum in Sicilia Hispaniaque Carthaginienses erant. fuerat antea unum
bellum inter eos, quod multos annos pugnatum erat. post paucos annos
pacis tamen novus dux Carthaginiensis, Hannibal nomine, Romanos
5 iterum oppugnare constituit. maximas copias congregavit – CL milia
ut dicitur. Romanis eum per legatos ne pugnaret monentibus nihil
respondit. Romani nuntium alium miserunt ut eum rogarent ne bellum
contra se gereret. Hannibal respondit populum suum Romanos non
timere; se mori quam patriam suam a Romanis oppressam videre malle.
10 omnes igitur magnum bellum exspectabant. mox Hannibal profectus est,
non tamen per viam solitam ac exspectatam (id est trans mare et per
Siciliam) sed modo inusitato. cum pars exercitus Romani in Hispaniam,
pars ad Siciliam missa esset, Hannibal subito multis cum milibus peditum
equitumque – non sine septem et XXX elephantis – trans Alpes quam
15 celerrime festinavit et in Italiam ingressus est.
Names

Sicilia -ae ( f ) Sicily
Carthaginiensis -e Carthaginian, from Carthage
2 (city in north Africa)
Hannibal -is (m) Hannibal
Alpes -ium ( f pl) the Alps
Vocabulary
congrego -are -avi I gather together

CL 150
mille pl milia -ium thousand
legatus -i (m) envoy
8 populus -i (m) people
exspectatus -a -um expected
inusitatus -a -um unusual
pedites -um (m pl) infantry
equites -um (m pl) cavalry
14 septem et XXX thirty-seven
elephantus -i (m) elephant

SECTION TWO 41
38 Hannibal and his Carthaginians enjoy brilliant initial success in Italy.
Italia oppugnata, senatores statim constituerunt magnum exercitum

mittere ut Hannibali resisteret. copiae tamen hostium hunc exercitum
fugaverunt. exercitus alter a Romanis missus est; is quoque victus est.
multi Italorum se Hannibali dediderunt. deinde in Tusciam veniens
5 Hannibal exercitui a Flaminio consule adducto occurrit. Flaminius et
XXV milia caesi sunt; ceteri Romani fugerunt.
nunc omnibus clarum erat Hannibalem ducem callidum et audacem esse.

Romani tamen maximum exercitum iterum miserunt ad eum
oppugnandum. in vico quodam, Cannis nomine, proelium ingens
10 pugnatum est in quo tria milia Afrorum perierunt. Romani tamen multo
gravius passi sunt: perierunt enim in hoc proelio unus consul, XL milia
peditum, tria milia equitum. hac clade Romae cognita, cives desperare
coeperunt.
Names

Hannibal -alis (m) Hannibal
Itali -orum (m pl) Italians
Tuscia -ae ( f ) Etruria (region of central Italy)
5 Flaminius -i (m) Flaminius
Cannae -arum ( f pl) Cannae (village in southern Italy)
Afri -orum (m pl) Africans
Vocabulary
fugo -are -avi I rout, I put to flight

dedo -ere -idi I surrender
occurro -ere -i I encounter (+ dat)
XXV twenty-five
6 mille pl milia -ium thousand
caedo -ere cecidi caesus I slaughter
vicus -i (m) village
XL forty
12 pedites -um (m pl) infantry
equites -um (m pl) cavalry
clades -is ( f ) disaster
despero -are I lose hope

42 LATIN STORIES
39 Hannibal is eventually forced to return to Africa, where he is defeated by

the Roman general Scipio.
Hannibal in Italia quindecim annos manebat. Romani nesciebant

quomodo ille in magno proelio vinci posset. constituerunt igitur parvis
exercitibus eum oppugnare ut lente attererent. Hannibal multas urbes
superavit et plurimos agros incendit, sed Romam ipsam capere non
5 poterat quod machinas non habebat. interea bellum in tribus aliis locis
simul gerebatur: in Hispania, in Sardinia, in Graecia. Romani et Poenos
et socios eorum in his locis lente vincebant. deinde Romae iuvenis
nomine Scipio imperator factus est, cuius pater et avus imperatores clari
fuerant; Scipio ipse vir primus aetatis suae Romae erat. bellum in patria
10 Poenorum gerere audacter constituit. ad Africam maximo cum exercitu
navigavit et Poenos nonnullis proeliis vicit. hoc audito, Hannibal mox
domum festinavit; sic Italia liberata est. proelium ferox prope Zamam
pugnatum est, in quo Hannibal tandem victus est. Scipio, Romam summa
cum gloria regressus, propter hanc victoriam ‘Africanus’ a civibus
15 appellatus est.
Names
Hannibal -alis (m) Hannibal

Sardinia -ae ( f ) Sardinia
6 Graecia -ae ( f ) Greece
Poeni -orum (m pl) Carthaginians
Scipio -onis (m) Scipio
Zama -ae ( f ) Zama (town in northern Africa)
14 Africanus -a -um of Africa
Vocabulary
quindecim fifteen
attero -ere I wear down
machina -ae ( f ) siege engine
socius -i (m) ally
8 avus -i (m) grandfather
aetas -atis ( f ) generation
appello -are -avi -atus I name

SECTION TWO 43
40 Eutropius describes the dark days under the emperor Domitian.
Domitianus post mortem Titi fratris imperium accepit. primo moderatus

erat, sed celeriter ostendit se similiorem Caligulae et Neroni esse quam
patri et fratri, qui viri boni fuerant. ad ingentia vitia progressus est:
crudelis, libidinosus, scelestus, avarus erat. inter cives tantum odium in se
5 incitavit ut omnem memoriam operum bonorum gentis suae deleret.
senatores optimos interfecit; cives iussit se laudare ut dominum deumque;
nullam statuam nisi suam in Capitolio poni passus est; consobrinos
necavit. exercitum pessime duxit: quamquam in aliis proeliis vicit, in aliis
plurimi milites et duces optimi occisi sunt. tandem, ubique invisus, a suis
10 interfectus est. tota urbs gavisa est.
tyranno mortuo senex benignus Nerva nomine imperium accipere

invitatus est. hic imperium bene sed breviter tenebat: periit enim duobus
annis. patria tamen servata erat.
Names
Domitianus -i (m) Domitian (emperor AD 81–96)

Titus -i (m) Titus (emperor AD 79–81)
Caligula -ae (m) Caligula (infamously mad emperor)
Nero -onis (m) Nero (infamously cruel emperor)
7 Capitolium -i (n) the Capitol (citadel of Rome)
Nerva -ae (m) Nerva (emperor AD 96–8)
Vocabulary
moderatus -a -um restrained

similis -e similar to (+ dat)
vitium -i (n) fault
libidinosus -a -um lustful
4 avarus -a -um greedy
odium -i (n) hatred
incito -are -avi I stir up
memoria -ae ( f ) recollection
opus -eris (n) deed
7 statua -ae ( f ) statue
consobrinus -i (m) cousin
ubique everywhere
invisus -a -um unpopular, disliked
tyrannus -i (m) tyrant
11 benignus -a -um kind

44 LATIN STORIES
41 Eutropius paints a glowing picture of the emperor Trajan.
post Nervae mortem Traianus, qui in Hispania natus erat, imperator factus
est. hic rem publicam diligenter fortiterque custodivit. gentes trans
Rhenum et Danubium habitantes oppressit et Daciam imperio Romano
addidit; Romae in novo foro aedificato columnam altam posuit ut hanc
5 victoriam celebraret. in oriente quoque tres novas terras imperio addidit.
sed Traianus semper humilis manebat. et Romae et per imperium ostendit
se omnibus aequalem esse. saepe amicos veteres visitabat, saepe cenas
simplices consumebat. nihil crudele, nihil malum egit. inter alia a Traiano
dicta, clarissimum fuit hoc: olim amicis rogantibus cur tam communis
10 omnibus esset, respondit se talem esse qualem ipse civis voluisset
imperatorem esse. adeo a civibus senatoribusque amatus est ut mortuus
et deus faceretur et, solus omnium imperatorum, intra urbem sepeliretur.
Names
Nerva -ae (m) Nerva (emperor AD 96–8)

Traianus -i (m) Trajan (emperor AD 98–117)
Rhenus -i (m) the Rhine
3 Danubius -i (m) the Danube
Dacia -ae ( f ) Dacia (modern Romania)
Vocabulary
nascor nasci natus sum I am born

res publica rei publicae ( f ) the state
addo -ere -idi I add
columna -ae ( f ) column
5 celebro -are I celebrate
oriens -entis (m) the East
humilis -e humble
aequalis -e equal to (+ dat)
vetus -eris old
7 visito -are I visit
simplex -icis simple
communis -e affable
talis . . . qualis the sort of person . . . who
intra inside (+ acc)
12 sepelio -ire I bury

SECTION TWO 45
42 Eutropius presents a mixed review of Hadrian’s reign.
Traiano mortuo Hadrianus princeps factus est. hic sicut Traianus in

Hispania natus erat. Hadrianus, quod (ut mihi videtur) Traiano invidebat,
statim illas tres provincias quas Traianus ceperat relinqui iussit; exercitus
revocavit et fines imperii destituit. etiam Daciam, quam Traianus bello
5 longo vicerat, relinquere volebat sed amici ei persuaserunt ne hoc faceret;
nam, Dacia victa, plurimi cives e toto imperio Romano eo translati erant
ad agros colendos et ad urbes aedificandas. imperium tamen Hadriano
principe pacem habebat. per omnes provincias itinera fecit; magnum
murum in Britannia aedificari iussit ut provincia contra Pictos
10 defenderetur; lingua Graeca doctissimus erat (etiam barbam modo Graeco
habebat); Romae templum ingens pulcherrimumque ad omnes deos
honorandos aedificavit; diligenter laborabat ut aerarium servaret. propter
haec post mortem deus factus est.
Names
Traianus -i (m) Trajan (emperor AD 98–117)

Hadrianus -i (m) Hadrian (emperor AD 117–38)
Dacia -ae ( f ) Dacia (modern Romania)
9 Britannia -ae ( f ) Britain
Picti -orum (m pl) Picts (tribe in modern Scotland)
Vocabulary
sicut just like

invideo -ere -i I envy (+ dat)
provincia -ae ( f ) province
4 finis -is (m) border
destituo -ere -i I fix, I set
eo to that place, (to) there
colo -ere I cultivate
lingua -ae ( f ) language
10 doctus -a -um well-read in (+ abl)
barba -ae ( f ) beard
honoro -are I honour
aerarium -i (n) treasury

46 LATIN STORIES
43 Seneca wistfully recalls the golden age at the dawn of human society.
erant olim tempora felicia, ubi inter homines non erant avaritia et luxuria.
quid felicius illo genere hominum esse potest? omnes viri comites nec
hostes erant. omnia inter omnes communicata sunt. non erant fines inter
agros. natura ipsa generosa erat: terra ipsa sine labore fertilior erat quam
5 nunc est summo cum labore. alter alteri cibum dabat; alter alteri credebat;
validus aegrum libenter adiuvabat. fuerunt nulla bella. gens cum gente in
pace laete vivebat. viri armis non utebantur, nisi ad feras quae agros
intraverant necandas. nemo manu inimici periit, nemo scelere interfectus
est. nocte sidera in caelo clara erant et terra tranquilla, nam homines
10 non in urbibus sed ruri habitabant. domus inter silvas et flumina et
montes habebant. deinde tamen avaritia in terram ingressa hoc regnum
felix delere coepit.
Vocabulary
avaritia -ae ( f ) greed

luxuria -ae ( f ) indulgence
genus -eris (n) generation
communico -are -avi -atus I share
3 finis -is (m) border, hedge
natura -ae ( f ) nature
generosus -a -um generous
fertilis -e fertile
aeger -gra -grum sick, ill
6 adiuvo -are I help
utor -i I use (+ abl)
fera -ae ( f ) wild beast
sidus -eris (n) star
tranquillus -a -um peaceful
10 ruri in the countryside

SECTION TWO 47
44 Seneca reassures his friend Lucilius that death is not to be feared.
multi mortem timent. sed malum extremum vitae non magnum est. mors
ad te venit, sed tecum non diu manet. celerrime enim discedit. nemo
vitam tranquillam ducere potest qui vitam producere semper conatur.
melius est vitam bonam quam longam habere. hoc semper cogita, mi
5 Lucili, et te para animo aequo vitam relinquere.
totam vitam tuam sine sollicitudine ducere debes, quod Fortuna homines
optimos potentissimosque crudeliter affligere potest. etiam reges
principesque mori debent. Fortuna eos opprimit quos antea sustulit.
itaque, ut mari aequo non credis, ita noli Fortunae credere. saepe naves
10 validas mari fractas vidi. saepe quoque audivi dominos a servis suis
imperatoresque a militibus suis necatos esse. mors igitur ubique
est. quod haec ita sunt, mortem effugere non potes. melius est eam
accipere et, dum vivis, te vivere gaudere.
Names
Lucilius -i (m) Lucilius

Fortuna -ae ( f ) Fortune
Vocabulary
extremus -a -um final

tecum = cum te
tranquillus -a -um peaceful
produco -ere I extend
5 aequus -a -um calm
sollicitudo -inis ( f ) worry
potens -entis powerful
affligo -ere I affect
frango -ere fregi fractus I break, I wreck
11 ubique everywhere

48 LATIN STORIES
45 Seneca warns against neglecting the mind by over-exercising the body.
si valere vis, philosophari debes. nam sine hoc animus aeger est et
corpus, etiam si magnas vires habet, non utile est. semper animum primo,
deinde corpus serva. stultum est viro sapienti tempus exercitationibus
corporis consumere. quamquam enim exercitationes corpus validum
5 faciunt, animum opprimunt, et magnam partem diei consumunt.
sunt tamen paucae exercitationes quaedam et faciles et breves quae

corpus celeriter lassant: cursus, pondera, saltus. unam lege, et cotidie fac.
sed mox curam tuam a corpore animo redde. eum nocte ac die
exerce. animus labore modico corporis servatur. corpus annis conficitur,
10 sed animus manet. te iubeo non semper legere, non semper scribere; sed
vita ea quae animum impediunt. animus enim dominus corporis, corpus
servus animi est: nullus homo sapiens animum suum umquam delevit ut
propter corpus laudaretur!
Vocabulary
valeo -ere I am healthy

philosophor -ari I study philosophy
aeger -gra -grum sick, ill
vires -ium ( f pl) strength
2 utilis -e useful
sapiens -entis wise
exercitatio -onis ( f ) exercise
lasso -are I tire out
cursus -us (m) running
7 pondera -um (n pl) (here) weight-lifting
saltus -us (m) jumping
cotidie everyday
exerceo -ere I exercise (something)
modicus -a -um moderate
11 vito -are I avoid
impedio -ire I hinder

SECTION TWO 49
46 Seneca expresses to his friend Lucilius his disgust at the conditions

which domestic slaves usually have to endure.
libenter ex eis qui a te veniunt cognovi te cum servis tuis familiariter

vivere. nam servi, quamquam servi sunt, homines quoque, amici, etiam
conservi nostri sunt. nam Fortuna et nos et illos regit.
plurimi domini turba servorum adstante cenant. dum illi aviditate ingenti
5 consumunt et magna voce rident clamantque, hi totam noctem tacentes
stant. si ulla vox e servis auditur, poenas statim dant. in conviviis multa
officia faciunt: unus vomitum consumentium removet, alius carnem parat,
alius in feminae habitu vinum portare cogitur. interea ancillae in
cubiculum domini saepe vocantur. propter haec et multa alia servi
10 dominos suos odisse celerrime incipiunt.
domini non intellegunt Fortunam solam sortes omnium virorum

constituere. Fortuna facillime dominos servos, servos dominos facere
potest. itaque rege diligenter domum tuam. ama servos tuos ut pater filios.
illi te bene servabunt et mox illos amicos etiam vocabis.
Name
Vocabulary
familiariter on good terms

conservus -i (m) fellow-slave
adsto -are I stand by
ceno -are I dine
4 aviditas -atis ( f ) greed
convivium -i (n) feast, dinner-party
officium -i (n) job, duty
vomitus -us (m) vomit
removeo -ere I remove
7 caro -nis ( f ) meat
habitus -us (m) dress, clothing
cubiculum -i (n) bedroom
odi -isse I hate
incipio -ere I begin
11 sors sortis ( f ) destiny

50 LATIN STORIES
47 Seneca reflects on the dramatic news of a destructive fire in Gaul.
nihil in hac vita constans est. montes in mare auferuntur, urbes primo
crescunt deinde cadunt, omnes memoriae in oblivionem procedunt.
saepe hoc lente per multa saecula accidit. non tamen semper ita est:
hodie enim nuntium e Gallia ab amico quodam accepi. dicit Lugdunum,
5 urbem claram pulchramque, una nocte igne omnino deletum esse. tota
urbs incensa est. ignis subito coepit et per insulas, per templa, per vias
celerrime cucurrit. cives perterriti domus suas servare conati sunt, sed
frustra: nam ignis ingens et ferox erat. quam dirum! quam triste!
Lugdunum urbs prima in Gallia erat. templa eius divitia, muri alti, fora
10 capacia erant. nihil relictum est. ignis numquam antea ullam urbem
omnino delevit. unum solacium est: haec clades mutabilitatem vitae
ostendit. nec enim regnum nec urbs nec vir Fortunam fugere potest!
Names
Gallia -ae ( f ) Gaul

Lugdunum -i (n) Lugdunum (city in southern
Gaul, modern Lyons)
Fortuna -ae (f) Fortune
Vocabulary
constans -antis constant

cresco -ere I grow
memoria -ae ( f ) memory
oblivio -onis ( f ) obscurity
3 saeculum -i (n) century
ignis -is (m) fire
omnino completely
dives -itis rich
capax -acis spacious
11 solacium -i (n) consolation
mutabilitas -atis ( f ) fickleness

SECTION TWO 51
48 Seneca describes the brave and calm way in which the aged Marcellinus
chose to die.
Marcellinus, amicus meus et tuus, senex morbo longo et diro confectus,

de morte cogitare coepit. nonnullos amicos ad se vocavit. unusquisque
aut, quod timebat, ita ei suasit ut iam sibi suaserat aut, quod adulator
erat, id consilium dedit quod credebat gratissimum ei futurum esse.
5 amicus noster Stoicus, vir fortis et fidelis, mihi videtur illum optime
hortatus esse. sic locutus est: ‘noli timere. vivere enim non magna res est.
domus tua pulchra et laeta est. omnes servi tui vivunt et te amant. mortem
fortiter pati bonum est, et libenter mori signum est viri sapientis.’
Stoicus his verbis Marcellino facile persuasit. donis parvis et amicis et

10 servis lacrimantibus datis ut sui meminisse possent, modum mortis legit.
tres dies nullum cibum accepit. deinde inlatus est in balneum, in quo tam
diu iacuit ut paulatim corpus superaretur et vita discederet. non sine
quadam voluptate perire visus est.
Names
Marcellinus -i (m) Marcellinus

Stoicus -a -um Stoic, Stoic philosopher
Vocabulary

unusquisque every last one
aut . . . aut either . . . or
suadeo -ere suasi I advise (+ dat)
3 adulator -oris (m) sycophant, flatterer
gratus -a -um welcome
signum -i (n) sign
sapiens -entis wise
memini -isse I remember (+ gen)
11 balneum -i (n) bath
paulatim gradually
voluptas -atis ( f ) pleasure

52 LATIN STORIES
49 Pliny urges his friend Minicius to choose rural calm over urban stress.
Romae debes eadem paene cotidie facere. si civem quendam rogas ‘quid
hodie egisti?’ semper tibi respondet aut se officio togae virilis aut nuptiis
adfuisse, aut se patronum suum vidisse; aut se causam audivisse, aut in
foro negotium egisse. haec ipsa ubi accidunt necessaria videntur, sed si
5 putas te eadem cotidie fecisse, facile est videre omnia inania esse. multo
melius est, Minici, Romam relinquere. in villa mea procul ab urbe manere
malo. ibi inter agros tacens aut legere aut scribere possum, ibi et equitare
et currere gaudeo. nemo me laborantem vexat; villa semper plena pacis
est. haec vita rustica optima est, hoc otium dulce et paene omni negotio
10 pulchrius est! tu quoque, Minici, illum strepitum urbanum ac illam
turbam malam relinque et rus quam celerrime veni! nam melius est otium
rusticum habere quam nihil bonum Romae agere.
Name
Minicius -i (m) Minicius
Vocabulary
cotidie every day

aut . . . aut (. . . aut) either . . . or (. . . or)
officium -i (n) togae virilis coming-of-age ceremony
nuptiae -arum ( f pl) wedding
3 patronus -i (m) patron
causa -ae ( f ) lawsuit
negotium -i (n) business
necessarius -a -um necessary
inanis -e pointless
6 procul far away
equito -are I ride a horse
vexo -are I annoy
plenus -a -um full of (+ gen)
rusticus -a -um rural, (of/in the) country
9 otium -i (n) leisure
dulcis -e sweet
strepitus -us (m) din
urbanus -a -um urban, (of/in the) city
rus into the country

SECTION TWO 53
50 Mount Vesuvius erupts: Part 1. Pliny describes the early stages of the
volcanic eruption and the response of his uncle, Pliny the Elder.
avunculus meus Miseni erat atque classem Romanam regebat. subito

mater mea perterrita ei clamavit nubem novam et mirabilem, arbori
similem, e monte surgere. nubes enim truncum longissimum habebat;
deinde in caelo alto ramis quibusdam diffundebatur. statim avunculus
5 nautis imperavit ut navem pararent, quod trans mare ad montem navigare
volebat. epistula quaedam quoque de amica Rectina (cuius villa sub
monte iacebat) advenit, in qua nuntiavit quantus cinis caderet et eum
hortata est ut se e periculo servaret. fortissime ad locum ipsum a quo alii
fugiebant profectus est, semper notans quid et in monte et in caelo
10 accideret. cum cinis atque lapides igne fracti in navem cadere coepissent,
dubitavit num domum redire deberet. mox tamen progredi constituit, et
nautis ‘Fortuna’ inquit ‘fortibus favet.’
Names
Misenum -i (loc -i) (n) Misenum (port near Pompeii)

Rectina -ae ( f ) Rectina
Vocabulary
avunculus -i (m) uncle

classis -is ( f ) fleet
nubes -is ( f ) cloud
mirabilis -e strange
2 arbor -oris ( f ) tree
similis -e similar to (+ dat)
truncus -i (m) trunk
ramus -i (m) branch
diffundor -i I spread out
6 amica -ae ( f ) (female) friend
cinis -eris (m) ash
noto -are I note
lapis -idis (m) rock
ignis -is (m) fire
10 frango -ere fregi fractus I break
dubito -are -avi I hesitate

54 LATIN STORIES
51 Mount Vesuvius erupts: Part 2. Pliny’s uncle dies a stoical death.
avunculus meus nautis imperavit ut ad villam amici sui, Pomponiani,

navigarent. quo cum advenissent, avunculus amicum trementem
complexus ac hortatus est. tum, quamquam periculum grave erat, ne
timere videretur, iussit balneum parari. post balneum gaudium simulans
5 cenam consumpsit. interea e Vesuvio flammae plurimis locis per tenebras
relucentes videbantur. avunculus tamen breviter dormivit. cinere in villam
cadente et terra vehementer tremente amici egredi tandem coacti sunt.
cervicalibus in capitibus positis (haec munimentum contra pumices
cadentes fuerunt) egressi sunt. illa nox omnibus noctibus nigrior
10 saeviorque fuit. avunculus meus cum amicis ad litus festinavit sed statim
intellexit nullam fugam esse. ibi iacuit et aquam rogavit. cum tandem
flammae appropinquarent, surgere conatus est ut odorem earum
inquireret; fumo tamen superatus est et subito mortuus cecidit.
Names
Pomponianus -i (m) Pomponianus

Vesuvius -i (m) Vesuvius
Vocabulary

tremo -ere I tremble
complector -i complexus sum I embrace
balneum -i (n) bath
4 simulo -are I simulate, I pretend to feel
tenebrae -arum ( f pl) darkness
reluceo -ere I gleam
cinis -eris (m) ash
8 cervical -alis (n) cushion
munimentum -i (n) protection
pumex -icis (m) pumice-stone
niger -gra -grum black
litus -oris (n) shore
11 fuga -ae ( f ) escape
odor -oris (m) smell
inquiro -ere I investigate
fumus -i (m) smoke

SECTION TWO 55
52 An African dolphin: Part 1. Pliny begins an extraordinary story.
heri apud amicum quendam hanc fabulam mirabilem audivi, cuius auctori
semper credo.
est in Africa urbs, colonia Hipponis, prope mare iacens. est inter urbem et
mare magnum stagnum. huc omnes cives ire solent ut et piscarentur et
5 nagivarent et, maxime pueri, natarent. pueri cotidie certamina habent;
is puer vincit qui longissime a terra natat. olim hoc certamine puer
quidam audacior ceteris erat. delphinus subito apparuit, ac nunc pro puero
natare nunc sequi nunc circumire coepit. tandem natantem sustulit
et eum ad terram rettulit. fama harum rerum per urbem celerrime serpsit.
10 postridie maxima turba civium ad litus festinavit ut mirabilia spectaret.
delphinus iterum apparuit, sed puer cum ceteris fugit. delphinus prope
litus in aqua lusit et homines invitare visus est ut sibi appropinquarent.
eadem nonnullos dies accidebant. tandem cives aquam intrare ausi sunt ac
cum delphino natare et ludere coeperunt.
Names

Hippo -onis (m) Hippo (city in northern Africa)
Vocabulary

mirabilis -e remarkable
auctor -oris (m) narrator
3 colonia -ae ( f ) colony
stagnum -i (n) pool, lagoon
huc to this place
piscor -ari I fish
nato -are I swim
5 cotidie every day
certamen -inis (n) contest
delphinus -i (m) dolphin
appareo -ere apparui I appear
fama -ae ( f ) rumour
9 serpo -ere serpsi I spread
ludo -ere lusi I play

56 LATIN STORIES
53 An African dolphin: Part 2. Pliny recounts the dolphin’s sad end.
cives audaciores facti sunt. multos per dies cum delphino et natabant et
ludebant atque etiam eum tangebant. puer et delphinus comites fideles
facti sunt. libenter puer delphinum ascendebat, libenter delphinus eum
portabat. alter alterum amabat. interea alii pueri simul in aqua natabant,
5 amicum hortantes monentesque. deinde – ecce! – delphinus alius
visus est. delphinus tamen secundus spectator solum et comes alterius
erat. delphinus primus etiam in terram se trahere solebat ut se siccaret
et incalesceret.
deinde tamen princeps urbis dicitur propter religionem quandam

10 unguentum in delphinum in terra iacentem fudisse. delphinus perterritus
fugit ac diu non visus est. multis post diebus rediit; omnes magistratus
illius provinciae in urbem ad eum spectandum festinaverunt. quorum
visitationis sumptus urbi tanti erant ut tandem principes delphinum
interficere constituerent.
15 num fabulam mirabiliorem tristioremque umquam audivisti?
Vocabulary
fio fieri factus sum I become

delphinus -i (m) dolphin
nato -are I swim
ludo -ere I play
2 tango -ere I touch
secundus -a -um second
spectator -oris (m) spectator
solum (adv) only
sicco -are I dry(something)
8 incalesco -ere I get warm
religio -onis ( f ) superstition
unguentum -i (n) ointment
fundo -ere fudi I pour
magistratus -us (m) magistrate
12 provincia -ae ( f ) province
visitatio -onis ( f ) visit
sumptus -us (m) expense
mirabilis -e remarkable

SECTION TWO 57
54 Pliny while governing a province writes to the emperor Trajan with a

query about how he should deal with those arrested as Christians.
omnia, domine, de quibus dubito ad te referre soleo. quis enim potest

mihi consilium melius dare? cognitionibus de Christianis numquam
interfui: nescio igitur rationem solitam. estne necesse et liberos et
robustos eodem modo tractare? veniam paenitenti dare? eos qui
5 deferebantur, dum consilium tuum exspecto, sic tractavi: ipse eos rogavi
num Christiani essent. confitentes iubebam iterum confiteri, deinde
abduci ut poenas darent: minime enim dubitabam hos debere puniri, et
propter scelera sua et propter hanc pertinaciam audacem. mox plures
homines deferebantur; liber quoque mihi datus est in quo nomina illorum
10 scripta erant. eos qui negabant se Christianos aut esse aut fuisse liberari
iussi cum, me spectante, deos nostros laudavissent et statuae tuae vinum
obtulissent. alii, qui confessi erant, mihi dixerunt quid Christiani
crederent et facerent; res mihi videbatur nihil aliud esse quam superstitio
prava et immodica.
Name
Christianus -a -um Christian
Vocabulary
dubito-are I doubt
cognitio -ionis ( f ) trial
intersum -esse -fui I am present at (+ abl)
ratio -onis ( f ) procedure
3 necesse necessary
robustus -a -um adult
tracto -are -avi I treat, I deal with
venia -ae ( f ) pardon
paeniteo -ere I repent
5 defero deferre I accuse
confiteor -eri confessus sum I confess, I admit
pertinacia -ae ( f ) stubbornness
nego -are I deny, I say . . . not
aut . . . aut either . . . or
11 statua -ae ( f ) statue
superstitio -onis ( f ) cult
pravus -a -um degenerate
immodicus -a -um extravagant

58 LATIN STORIES
55 Thelyphron: Part 1. Lucius, an impressionable young traveller, hears a

fellow diner begin an odd tale.
post cenam Thelyphron fabulam narrare coepit. ita locutus est: ‘olim
Larissae senem in medio foro custodem cadaveris magna voce
quaerentem conspexi. dicebat se magnum praemium daturum esse viro
hoc officium facere volenti. miratus sum et rogavi civem qui prope stabat
5 cur mortuos custodire necesse esset. ille “sagae” inquit “in hac parte
Graeciae vultus cadaverum consumere et carne in cantionibus uti solent.
necesse igitur est cadaver totam per noctem custodire. sagae, in animalia
transformatae, custodem somno opprimere et vultum mortui consumere
conantur. si, prima luce, vultus cadaveris ulla parte caret, custos ipse
10 eandem partem vultus sui tradere cogitur: sic poenas dat. quod hic
mortuus civis clarus fuit, maximum praemium – mille drachmae – custodi
dabitur.” fabulam stultiorem numquam audiveram; non timebam; quod
tum nullam pecuniam habebam, officium facere volebam.’
Names
Thelyphron -onis (m) Thelyphron

Larissa -ae (loc -ae) ( f ) Larissa (city in central Greece)
Vocabulary
fabula-ae ( f ) story
cadaver -eris (n) dead body, corpse
officium -i (n) job
necesse necessary
5 saga -ae ( f ) witch
vultus -us (m) face
caro -nis ( f ) flesh
cantio -onis ( f ) spell
utor -i I use (+ abl)
7 animal -alis (n) animal
transformo -are -avi -atus I change (somebody’s) shape
somnus -i (m) sleep
careo -ere I lack (+ abl)
drachma -ae ( f ) drachma (Greek unit of currency)

SECTION TWO 59
56 Thelyphron: Part 2. Lucius hears the bizarre end of the sinister tale.
senex sic narravit: ‘officio accepto statim ductus sum ad villam ubi
cadaver iacebat. uxor mortui mihi cadaver ostendit; vultus integer
erat. me monuit ne etiam brevissime dormirem, ne vultus a sagis
consumeretur. promisi me officium fideliter facturum esse. deinde
5 uxor discessit, et solus eram. diu nihil vidi; facile vigiliam faciebam.
tum mustella cubiculum intravit; quam celeriter fugavi. statim tamen
sensi oculos graviores fieri; dormire coepi. prima luce surrexi; ad cadaver
perterritus cucurri. vultus forte non consumptus erat. uxor advenit,
cadaver spectavit, praemium mihi dedit. pecunia accepta gavisus sum.
10 postea tamen, dum cadaver per forum ducitur, hoc miraculum accidit:
cadaver vivum factum est! dixit se ab uxore interfectum esse; sagas non
suum sed meum vultum consumpsisse. vultum meum statim tetigi: nasus
et aures nunc cerei erant et tacti deciderunt! subito cognovi quid
accidisset: mustella saga fuerat et me dormire coegerat; deinde sagae
15 nasum et aures consumpserant et eos effigiebus cereis commutaverant.
omnes me riserunt: stultissimus fueram!’
Vocabulary
officium -i (n) job

cadaver -eris (n) dead body, corpse
vultus -us (m) face
integer -gra -grum intact
3 saga -ae ( f ) witch
vigilia -ae ( f ) watch, vigil
mustella -ae ( f ) weasel
fugo -are -avi I chase away
7 oculus -i (m) eye
fio fieri factus sum I become
miraculum -i (n) miracle
vivus -a -um alive
tango -ere tetigi tactus I touch
12 nasus -i (m) nose
auris -is ( f ) ear
cereus-a -um made of wax
decido -ere -i I fall off
effigies -ei ( f ) copy, replica
15 commuto -are -avi I replace X (acc) with Y (abl)

60 LATIN STORIES
57 Lucius the ass: Part 1. Lucius witnesses a magic trick and attempts to
replicate it, but things do not go quite as planned.
prima luce Photis me dormientem excitavit. dixit dominam suam illa

nocte se in avem mutaturam esse. semper volueram sagam cantiones
facientem spectare: nunc occasio erat! sub vesperam Photis me ad ianuam
dominae tacens duxit. mihi imperavit ut per rimam spectarem. vidi primo
5 dominam armario appropinquare et unam e nonnullis pyxidibus legere;
deinde unguento extracto corpus unguere; tandem, cantione dicta, mutari.
corpus plumis velabatur; bracchia in alas mutabantur; subito avis erat et
per fenestram fugit! maxime dominam miratus sum, cum semper avis
esse voluissem. statim Photidem oravi ut mihi illam eandem pyxidem
10 ferret; illa mox rediit. quam celerrime corpus unxi. statim mutabar . . .
non tamen plumis sed crinibus velabar; non bracchia in alas, sed manus in
cornua mutabantur; non avis sed asinus nunc eram!
Name
Photis -idis (f) Photis (Lucius’ girlfriend)
Vocabulary
excito -are -avi I rouse, I wake (somebody) up

avis -is ( f ) bird
muto -are -avi -atus I change (something)
saga -ae ( f ) witch
2 cantio -onis ( f ) spell
occasio -onis ( f ) opportunity
sub vesperam just before nightfall
rima -ae ( f ) chink, crack
armarium -i (n) cupboard
5 pyxis -idis ( f ) casket
unguentum -i (n) ointment
unguo -ere unxi I smear, I rub
pluma -ae ( f ) feather
velo -are I cover, I veil
7 bracchium -i (n) arm
ala -ae ( f ) wing
fenestra -ae ( f ) window
crines -ium (m pl) hair
cornu -us (n) (here) hoof
12 asinus -i (m) ass, donkey

SECTION TWO 61
58 Lucius the ass: Part 2. Lucius has a turbulent first night as an ass.
in asinum – nec, ut volueram, in avem – mutatus, Photidem vituperare

volebam. sed loqui non poteram; eam igitur triste spectabam. Photis, ubi
quid accidisset vidit, se feriebat culpabatque. ‘mehercle!’ inquit ‘ex
armario tibi pyxidem falsam tuli! huius erroris tamen remedium facile est:
5 rosas consumere debes. promitto me cras prima luce ad has inveniendas
exituram esse.’ iratissimus eram; diu nesciebam num Photidem necare
vellem. intellexi tamen Photidem meam spem solam esse. lente ad
stabula ambulabam ut cum equis dormirem. ibi tamen tres novae clades
mihi acciderunt. primo in stabulis equi (inter quos erat equus meus!) me
10 calcitrare coeperunt ne cibum suum consumerem. deinde servus me rosas
in ara conspectas consumere conantem invenit: magna voce clamavit et
me verberare coepit. tum subito nonnulli fures in stabula cucurrerunt:
servos oppresserunt et nos ablatos e stabulis in montes expulerunt. quam
dira fuerat illa nox!
Name
Photis-idis (f) Photis (Lucius’ girlfriend)
Vocabulary
asinus -i (m) ass, donkey

avis -is ( f ) bird
vitupero -are I rebuke
3 ferio -ire I strike
culpo -are I blame
mehercle by Hercules!
armarium -i (n) cupboard
pyxis -idis ( f ) casket
4 falsus -a -um wrong
error -oris (m) mistake
remedium -i (n) solution, cure
rosa -ae ( f ) rose
stabulum -i (n) stable
8 clades -is ( f ) disaster
calcitro -are I kick
ara -ae ( f ) altar
verbero -are I beat
fur furis (m) thief

62 LATIN STORIES
59 Lucius the ass: Part 3. Lucius suffers at the robbers’ hands, but is
eventually rescued from their cave in an unlikely way.
diu ego, adhuc asinus, servus furum manebam. multa patiebar; celerrime
cognovi quam difficilis haec vita esset! fures me multos dies pecuniam,
cibum, arma portantem ambulare coegerunt; me saepe graviter
verberabant. tandem ad antrum eorum advenimus, ubi fabulam mirabilem
5 Cupidinis et Psyches audivi. haec fabula solum solacium erat et mihi et
puellae cuidam quae quoque a furibus capta erat. postea cum illa effugere
conatus sum, sed celeriter apprehensi sumus. sponsus tamen puellae ad
antrum tandem advenit. quamquam vestimenta mendica gerebat, validus
et maior ceteris videbatur. dixit se etiam furem esse et fures oravit ut se
10 acciperent; illi stulte ei credebant. iuvenis, ut novis amicis placeret,
magnam cenam paravit. ipse multum vini non bibebat, sed furibus
plurimum dabat. mox omnes fures ebrii dormiebant. sine mora eos
ligavit, puellam meque abduxit, tum ad antrum regressus fures necavit:
liberatus eram!
Names
Cupido -inis (m) Cupid (god of love)

Psyche -es (Gk gen) ( f ) Psyche (girl loved by Cupid)
Vocabulary
adhuc still
fur furis (m) thief
verbero -are I beat
4 antrum -i (n) cave
mirabilis -e remarkable, amazing
solacium -i (n) solace, comfort
apprehendo -ere -i apprehensus I catch
7 sponsus -i (m) fiancé
vestimenta -orum (n pl) clothes
mendicus -a -um of a beggar
placeo -ere I please (+ dat)
ebrius -a -um drunk
12 mora -ae ( f ) delay
ligo -are -avi I tie up

SECTION TWO 63
60 Lucius the ass: Part 4. Lucius prays to be turned back into a human
being; his request does not fall on deaf ears.
cum ex antro furum liberatus essem, putabam me celeriter formam

humanam recepturum esse; hoc tamen non facile erat. multos labores
subire cogebar: servus primo sacerdotum, tum molitoris, tum agricolae,
tum coqui eram. tandem actor in circensibus eram; tam callide agebam
5 ut femina quaedam me cuperet et totam per noctem me amaret! tum
tamen forte effugere potui. ad litus ivi; septiens mare intravi et
reginam caeli precatus sum ut me e laboribus liberaret. deinde – ecce! –
dea mihi nullam spem habenti appropinquavit. dixit nomen suum
Isidem esse et promisit pompam sacerdotum suorum postridie futuram
10 esse; sacerdotes rosas portaturos esse. mihi imperavit ut rosas
consumerem; dixit me formam humanam sic recepturum esse. ut
promiserat, ita accidit: postridie sacerdotes in litore vidi; rosae in manibus
portabantur; dum sacerdotes precantur, ego eas consumpsi . . . subito vir
iterum eram!
Name
Isis -idis ( f ) Isis (Egyptian goddess)
Vocabulary
antrum -i (n) cave

fur furis (m) thief
forma -ae ( f ) shape, form
humanus -a -um human
2 recipio -ere recepi receptus I regain
subeo -ire I undergo
molitor -oris (m) miller
agricola -ae (m) farmer
4 coquus -i (m) cook
actor -oris (m) performer, showman
circenses -ium (m pl) circus games
callidus -a -um skilful
amo -are (here) I make love to
6 litus -oris (n) shore
septiens seven times
precor -ari precatus sum I pray to
pompa -ae ( f ) procession
rosa -ae ( f ) rose

64

Section Three
65

66 LATIN STORIES
61 Alcyone’s anxiety about the voyage of her husband Ceyx proves justified,
but a timely metamorphosis reunites the couple.
Alcyone femina pulchra erat. Ceyx, maritus eius, iter trans mare facere
constituit. Alcyone ‘cur’ inquit ‘me relinquere vis? quomodo solus
navigare potes? naves saepe tempestatibus delentur. periculum maris
timeo, sed tecum venire cupio.’ Ceyx tamen consilium mutare nolebat.
5 quamquam Alcyone diu lacrimabat, Ceyx abiturus ‘vale!’ inquit ‘ego
tutus ero. tibi mox redibo.’ itaque uxorem reliquit et trans mare
navigabat.
subito tamen tempestas erat. navis deleta est. Ceyx in undis periit.
Alcyone in somnio maritum mortuum vidit. prima luce ad litus
10 festinavit; corpus eius in mari vidit. ‘sic mihi redis, marite?’ rogavit
lacrimans. deinde in mare cucurrit, ut cum viro esset. dei tamen eorum
miserescebant: nam in halcyones mutati sunt.
Names
Alcyone -es ( f ) Alcyone

Ceyx -ycis (m) Ceyx
Vocabulary

vale farewell!
tutus -a -um safe
unda -ae ( f ) wave
9 somnium -i (n) dream
miseresco -ere I take pity on (+ gen)
halcyon -onis ( f ) halcyon (type of bird; the sea
was believed to remain calm
during its hatching)

SECTION THREE 67
1 Alcyone femina pulchra erat. Ceyx, maritus eius, iter trans

mare facere constituit (lines 1–2).
(a) How is Alcyone described? [1]
(b) What did her husband Ceyx decide to do? [1]
2 Alcyone ‘cur’ inquit ‘me relinquere vis? quomodo solus navigare
potes? naves saepe tempestatibus delentur. periculum maris timeo,
sed tecum venire cupio’ (lines 2–4).
(a) What two questions did Alcyone ask Ceyx? [2]
(b) What did she say often happened at sea? [2]
3 Ceyx tamen consilium mutare nolebat. quamquam Alcyone
diu lacrimabat, Ceyx abiturus ‘vale!’ inquit ‘ego tutus ero.
tibi mox redibo’ (lines 4–6).
(a) How did Alcyone react when Ceyx was unwilling to
change his plan? [1]
(b) As he left, Ceyx assured his wife he would be safe.
What did he say he would soon do? [1]
4 itaque uxorem reliquit et trans mare navigabat (lines 6–7).
Ceyx left his wife behind. What did he do next? [1]
5 subito tamen tempestas erat. navis deleta est. Ceyx in
undis periit (line 8).
What two things happened after the storm arose? [2]
6 Alcyone in somnio maritum mortuum vidit. prima luce
ad litus festinavit; corpus eius in mari vidit (lines 9–10).
(a) What did Alcyone see in a dream? [1]
(b) What did she see when she came to the shore next
morning? [1]
7 ‘sic mihi redis, marite?’ rogavit lacrimans. deinde in mare
cucurrit, ut cum viro esset (lines 10–11).
(a) What did Alcyone ask? [1]
(b) Why did she run into the sea? [1]
8 dei tamen eorum miserescebant: nam in halcyones mutati
sunt (lines 11–12).
What caused the couple to be turned into halcyons? [1]
9 For each of the following Latin words, give (i) one English
word derived from it and (ii) the meaning of the English
word:
femina
mare [4]

68 LATIN STORIES
Answer either Question 10 or Question 11.

SECTION THREE 69
10 Answer the following questions based on part of the story you have
already read.
Alcyone femina pulchra erat. Ceyx, maritus eius, iter trans mare facere
constituit. Alcyone ‘cur’ inquit ‘me relinquere vis? quomodo solus
navigare potes? naves saepe tempestatibus delentur. periculum maris
timeo, sed tecum venire cupio.’ Ceyx tamen consilium mutare
nolebat. quamquam Alcyone diu lacrimabat, Ceyx abiturus ‘vale!’
inquit ‘ego tutus ero. tibi mox redibo.’
Names
Alcyone -es ( f ) Alcyone

Ceyx -ycis (m) Ceyx
Vocabulary

vale farewell!
tutus -a -um safe
(a) Identify an example of the nominative case in line 1. [1]

(b) Pick out a preposition in line 1. [1]
(c) Pick out an adjective in line 2. [1]
(d) Identify the form of navigare (line 3) and explain why
this form is used here. [2]
(e) Pick out an adverb in line 3. [1]
(f) Identify an example of the imperfect tense in line 5. [1]
(g) Pick out a pronoun in line 6. [1]
(h) Identify the tense and person of redibo (line 6). [2]
Do not answer Question 11 if you have already answered Question 10.
11 Translate the following English sentences into Latin:

(a) I saw the big temple. [3]
(b) We were working for many hours. [3]
(c) The children are drinking water in the garden. [4]
[Total 30]

70 LATIN STORIES
62 Leander’s romantic nightly swim to meet his lover Hero ends in tragedy.
Leander iuvenis pulcher erat qui in altero litore Hellesponti habitabat.

sacerdotem Veneris conspectam amavit. sacerdos, Hero nomine, in
altero litore templum deae curabat. Leander igitur trans Hellespontum
nocte natabat. Hero lucernam in litore relinquebat ut viam ei
5 ostenderet. noctem amori dabant; prima luce Leander domum natabat.
hoc per totam aestatem laetissime faciebant. ubi hiems advenit,

tempestates saepe erant. Leander tamen adhuc trans Hellespontum
natabat; amor sacerdotis tantus erat ut periculum non timeret. olim
tamen lucerna vento extincta est. itaque Leander e via erravit et in
10 undis periit. ubi dies advenit Hero, corpore in litore viso, a summo
templo se in mare iecit.
Names
Leander -dri (m) Leander

Hellespontus -i (m) Hellespont (Dardanelles,
channel separating Europe
from Asia)
2 Venus -eris (f) Venus
Hero ( f ) Hero
Vocabulary

sacerdos -otis ( f ) priestess
nato -are I swim
4 lucerna -ae ( f ) lamp
aestas -atis ( f ) summer
hiems hiemis ( f ) winter
adhuc still
ventus -i (m) wind
9 extinguo -ere extinxi extinctus I extinguish
erro -are -avi I wander, I stray
unda -ae ( f ) wave

SECTION THREE 71
1 Leander iuvenis pulcher erat qui in altero litore Hellesponti

habitabat (line 1).
Who was Leander? [2]
2 sacerdotem Veneris conspectam amavit. sacerdos, Hero
nomine, in altero litore templum deae curabat (lines 2–3).
Leander saw and fell in love with Hero. What else do we
learn about her? [2]
3 Leander igitur trans Hellespontum nocte natabat. Hero
lucernam in litore relinquebat ut viam ei ostenderet
(lines 3–5).
(a) What did Leander do? [1]
(b) Why did Hero leave a lamp on the shore? [1]
4 noctem amori dabant; prima luce Leander domum natabat
(line 5).
What happened after their night of love? [2]
5 hoc per totam aestatem laetissime faciebant. ubi hiems
advenit, tempestates saepe erant (lines 6–7).
What happened after their happy summer ended? [2]
6 Leander tamen adhuc trans Hellespontum natabat; amor
sacerdotis tantus erat ut periculum non timeret (lines 7–8).
Why did Leander continue to swim across the Hellespont? [2]
7 olim tamen lucerna vento extincta est. itaque Leander e via
erravit et in undis periit (lines 8–10).
What happened after the lamp was blown out? [2]
8 ubi dies advenit Hero, corpore in litore viso, a summo templo
se in mare iecit (lines 10–11).
Describe what happened when day came. [2]
word derived from it and (ii) the meaning of the English word:
habitabat
nocte [4]

72 LATIN STORIES

SECTION THREE 73
already read.
Leander iuvenis pulcher erat qui in altero litore Hellesponti habitabat.

sacerdotem Veneris conspectam amavit. sacerdos, Hero nomine, in
altero litore templum deae curabat. Leander igitur trans Hellespontum
nocte natabat. Hero lucernam in litore relinquebat ut viam ei
ostenderet.
Names
Leander -dri (m) Leander

Hellespontus -i (m) Hellespont
Venus -eris ( f ) Venus
Hero ( f ) Hero
Vocabulary

nato -are I swim
lucerna -ae ( f ) lamp
(a) Pick out an adjective in line 1. [1]

(b) Identify the tense and person of amavit (line 2). [2]
(c) Identify the case of deae (line 3) and explain why this
case is used here. [2]
(d) Pick out a conjunction in line 3. [1]
(e) Pick out a preposition in line 4. [1]
(f) Identify an example of the imperfect tense in line 4. [1]
(g) Identify an example of the accusative case in line 4. [1]
(h) Explain why ostenderet (line 5) is in the subjunctive mood. [1]

(a) The friends found the money. [3]
(b) The girl has a plan. [3]
(c) Why were you not listening to the messenger? [4]
[Total 30]

74 LATIN STORIES
63 The Greeks gather at Aulis to sail to Troy, but Agamemnon is made to

pay a terrible price for their departure.
Graeci mille naves Aulidem miserunt. Troiam navigare cupiebant ut

urbem caperent. Diana tamen, irata quod Agamemnon cervum sibi
sacrum necaverat, ventos inhibebat; naves igitur navigare non poterant.
tum vates Agamemnoni dixit: ‘dea poenam poscit. filiam Iphigeniam
5 sacrificare debes. si hoc facies, Graeci Troiam navigare poterunt.’
Agamemnon, quamquam miserrimus erat, epistulam uxori scripsit:
simulabat Achillem uxorem quaerere. puella igitur a matre Aulidem
missa est.
tum pater filiam deae sacrificare parabat. omnes qui aderant oculos
10 averterunt. Diana tamen puellae miserescebat. aram nube densa
celavit. cervum pro puella in aram posuit. cervus necatus est; dea
tamen puellam ad terram Taurorum portavit, ut sacerdos sua ibi esset.
Graeci, quamquam nesciebant quid accidisset, Troiam navigare
tandem poterant.
Names

Aulis -idis ( f ) Aulis (port in central Greece)
Diana -ae ( f ) Diana (goddess of hunting)
2 Agamemnon -onis (m) Agamemnon
Iphigenia -ae ( f ) Iphigenia
Achilles -is (m) Achilles
Tauri -orum (m pl) Taurians (people of modern Crimea)
Vocabulary
cervus -i (m) deer

ventus -i (m) wind
inhibeo -ere I restrain
4 posco -ere I demand
sacrifico -are -avi -atus I sacrifice
simulo -are I pretend
oculus -i (m) eye
averto -ere -i I turn (something) away
10 miseresco -ere I take pity on (+ gen)
ara -ae ( f ) altar
nubes -is ( f ) cloud
densus -a -um thick

SECTION THREE 75
1 Graeci mille naves Aulidem miserunt. Troiam navigare

cupiebant ut urbem caperent (lines 1–2).
The Greeks sent a thousand ships to Aulis. What did they
want to do, and why? [2]
2 Diana tamen, irata quod Agamemnon cervum sibi sacrum
necaverat, ventos inhibebat; naves igitur navigare non
poterant (lines 2–3).
(a) Why was Diana angry? [1]
(b) What effect did her restraining of the waves have? [1]
3 tum vates Agamemnoni dixit: ‘dea poenam poscit. filiam
Iphigeniam sacrificare debes. si hoc facies, Graeci Troiam
navigare poterunt’ (lines 4–5).
(a) What did a prophet say Agamemnon would have to do
as a punishment? [1]
(b) What would be the result if he did this? [1]
4 Agamemnon, quamquam miserrimus erat, epistulam uxori
scripsit: simulabat Achillem uxorem quaerere. puella igitur
a matre Aulidem missa est (lines 6–8).
(a) What did Agamemnon pretend in the letter he sent to
his wife? [1]
(b) What happened as a result? [1]
5 tum pater filiam deae sacrificare parabat. omnes qui aderant
oculos averterunt (lines 9–10).
(a) What was Agamemnon preparing to do? [1]
(b) Which people looked away? [1]
6 Diana tamen puellae miserescebat. aram nube densa celavit.
cervum pro puella in aram posuit. cervus necatus est
(lines 10–11).
Diana pitied the girl and covered the altar with a thick cloud.
Describe what happened next. [2]
7 dea tamen puellam ad terram Taurorum portavit, ut sacerdos
sua ibi esset (lines 11–12).
What did the goddess then do, and why? [2]
8 Graeci, quamquam nesciebant quid accidisset, Troiam navigare
tandem poterant (lines 13–14).
What two things are we told here about the Greeks? [2]
naves
urbem [4]

76 LATIN STORIES

SECTION THREE 77
already read.
Graeci mille naves Aulidem miserunt. Troiam navigare cupiebant ut

urbem caperent. Diana tamen, irata quod Agamemnon cervum sibi
sacrum necaverat, ventos inhibebat; naves igitur navigare non poterant.
tum vates Agamemnoni dixit: ‘dea poenam poscit. filiam Iphigeniam
sacrificare debes. si hoc facies, Graeci Troiam navigare poterunt.’
Names

Aulis -idis ( f ) Aulis
Diana -ae ( f ) Diana (goddess of hunting)
Iphigenia -ae ( f ) Iphigenia
Vocabulary
cervus -i (m) deer

ventus -i (m) wind
inhibeo -ere I restrain
posco -ere I demand
sacrifico -are -avi -atus I sacrifice
(a) Identify an example of the perfect tense in line 1. [1]

(b) Identify the form of navigare (line 1) and explain why
this form is used here. [2]
(c) Explain why caperent (line 2) is in the subjunctive mood. [1]
(d) Pick out a pronoun in line 2. [1]
(e) Identify the tense and person of necaverat (line 3). [2]
(f) Identify an example of the accusative case in line 4. [1]
(g) Identify the tense and person of facies (line 5). [2]

(a) I sent a long letter. [3]
(b) The women were hurrying to the forum. [3]
(c) The slave always prepares dinner. [4]
[Total 30]

78 LATIN STORIES
64 Before the Trojan War, Ulysses tries to convince the recruiting officers
that he is mad.
Ulixes, vir summi ingenii qui rex Ithacae erat, multa et fortia ante
muros Troiae egit. primo tamen ad bellum ire nolebat quod
feminam pulcherrimam nuper in matrimonium duxerat. ubi socii ab
Agamemnone missi Ithacam venerunt ut auxilium peterent, se
5 insanum esse simulabat. socii enim eum harenam arantem et salem
serentem invenerunt.
inter socios tamen erat Palamedes, qui omnium artium peritus erat.
Ulixem harenam arantem diu spectavit. subito Telemachum, parvum
filium eius, rapuit et in harena ante aratrum posuit. itaque Ulixes
10 aratrum statim vertit ne filium necaret. sic et Telemachum servavit et
se sanum esse ostendit.
Names
Ulixes -is (m) Ulysses (Latin name for Odysseus)

Ithaca -ae ( f ) Ithaca (island in north-west Greece)
7 Palamedes -is (m) Palamedes
Telemachus -i (m) Telemachus
Vocabulary
ingenium -i (n) ingenuity

ante before, in front of (+ acc)
nuper recently
3 socius -i (m) comrade
insanus -a -um mad
simulo -are I pretend
harena -ae ( f ) sand
aro -are I plough
5 sal salis (m) salt
sero -ere I sow
peritus -a -um skilled in (+ gen)
aratrum -i (n) plough
sanus -a -um sane

SECTION THREE 79
1 Ulixes, vir summi ingenii qui rex Ithacae erat, multa et fortia
ante muros Troiae agebat (lines 1–2).
(a) How is Ulysses described here? [2]
(b) What did he do in front of the walls of Troy? [1]
2 primo tamen ad bellum ire nolebat quod feminam
pulcherrimam nuper in matrimonium duxerat (lines 2–3).
Why did Ulysses at first not want to go to war? [1]
3 ubi socii ab Agamemnone missi Ithacam venerunt ut auxilium
peterent, se insanum esse simulabat (lines 3–5).
(a) Why were comrades sent by Agamemnon to Ithaca? [1]
(b) What did Ulysses do? [1]
4 socii enim eum harenam arantem et salem serentem
invenerunt (lines 5–6).
What did the comrades find Ulysses doing? [1]
5 inter socios tamen erat Palamedes, qui omnium artium peritus
erat. Ulixem harenam arantem diu spectavit (lines 7–8).
(a) How is Palamedes described? [1]
(b) What did he do? [1]
6 subito Telemachum, parvum filium eius, rapuit et in harena
ante aratrum posuit (lines 8–9).
(a) Who was Telemachus? [1]
(b) Describe what Palamedes did. [2]
7 itaque Ulixes aratrum statim vertit ne filium necaret
(lines 9–10).
What did Ulysses do, and why? [2]
8 sic et Telemachum servavit et se sanum esse ostendit
(lines 10–11).
What two things happened as a result? [2]
word:
vir
auxilium [4]

80 LATIN STORIES

SECTION THREE 81
already read.
inter socios tamen erat Palamedes, qui omnium artium peritus erat.
Ulixem harenam arantem diu spectavit. subito Telemachum, parvum
filium eius, rapuit et in harena ante aratrum posuit. itaque Ulixes
aratrum statim vertit ne filium necaret. sic et Telemachum servavit et
se sanum esse ostendit.
Names
Palamedes -is (m) Palamedes
Ulixes -is (m) Ulysses
Telemachus -i (m) Telemachus
Vocabulary
socius -i (m) comrade
peritus -a -um skilled in (+ gen)
aro -are I plough
ante before, in front of (+ acc)
aratrum -i (n) plough
sanus -a -um sane
(a) Pick out a preposition in line 1. [1]

(b) Pick out a pronoun in line 1. [1]
(c) Identify the tense and person of spectavit (line 2). [2]
(d) Pick out an adjective in line 2. [1]
(e) Identify an example of the accusative case in line 3. [1]
(f) Pick out an adverb in line 4. [1]
(g) Explain why necaret (line 4) is in the subjunctive mood. [1]
(h) Identify the form of esse (line 5) and explain why this
form is used here. [2]

(a) The sailors were carrying the weapons. [3]
(b) We are seeking food and wine. [3]
(c) The bad slave decided to run away. [4]
[Total 30]

82 LATIN STORIES
65 The shepherd Gyges discovers a remarkable ring, but its magic properties
do not improve his character.
Gyges, servus regis Lydiae, pastor erat. dum oves custodit,

terrae motus erat. caverna in terra facta est. quo cum descendisset,
pastor magnum equum aeneum vidit. in equo erat corpus hominis
mortui. in digito corporis erat anulus aureus. Gyges, anulo in digitum
5 suum posito, e caverna exiit ut ad amicos rediret. dum appropinquat,
eos de se loquentes audivit. ‘cur de me loquimini?’ Gyges rogavit.
cui amici responderunt: ‘vocem audimus; neminem videmus.’ itaque
pastor rem intellexit: anulus eum invisibilem fecit.
Gyges igitur villam civis divitis clam intravit; multam pecuniam cepit.
10 alias villas intravit; plus pecuniae cepit. tandem divitissimus erat.
regiam intravit, reginam violavit, regem dominum necavit. sic anuli
auxilio rex Lydiae factus est.
Names
Gyges -is (m) Gyges

Lydia -ae ( f ) Lydia (region of modern Turkey)
Vocabulary
pastor -oris (m) shepherd

terrae motus -us (m) earthquake
caverna -ae ( f ) cave
3 aeneus -a -um (made of) bronze
digitus -i (m) finger
anulus -i (m) ring
aureus -a -um (made of) gold
invisibilis -e invisible
9 dives -itis rich
clam secretly
violo -are -avi I rape

SECTION THREE 83
1 Gyges, servus regis Lydiae, pastor erat. dum oves custodit,

terrae motus erat (lines 1–2).
What are we told here about Gyges and his occupation? [2]
2 caverna in terra facta est. quo cum descendisset, pastor
magnum equum aeneum vidit (lines 2–3).
After the earthquake created a cave in the ground, what did
Gyges do? [2]
3 in equo erat corpus hominis mortui. in digito corporis erat
anulus aureus (lines 3–4).
Describe where the gold ring was. [2]
4 Gyges, anulo in digitum suum posito, e caverna exiit ut ad
amicos rediret (lines 4–5).
After putting the ring on his finger, what did Gyges do, and
why? [2]
5 dum appropinquat, eos de se loquentes audivit. ‘cur de me
loquimini?’ Gyges rogavit (lines 5–6).
(a) What did Gyges hear as he approached? [1]
(b) What did he ask? [1]
6 cui amici responderunt: ‘vocem audimus; neminem videmus.’
itaque pastor rem intellexit: anulus eum invisibilem fecit
(lines 7–8).
How did Gyges realise the ring made him invisible? [2]
7 Gyges igitur villam civis divitis clam intravit; multam
pecuniam cepit. alias villas intravit; plus pecuniae cepit.
tandem divitissimus erat (lines 9–10).
How did Gyges become very rich? [2]
8 regiam intravit, reginam violavit, regem dominum necavit.
sic anuli auxilio rex Lydiae factus est (lines 11–12).
Describe how the ring helped Gyges to become king of Lydia. [2]
corpus
amicos [4]

84 LATIN STORIES

SECTION THREE 85
already read.
in equo erat corpus hominis mortui. in digito corporis erat anulus

aureus. Gyges, anulo in digitum suum posito, e caverna exiit ut ad
amicos rediret. dum appropinquat, eos de se loquentes audivit. ‘cur
de me loquimini?’ Gyges rogavit.
Name
Gyges -is (m) Gyges
Vocabulary
digitus -i (m) finger

anulus -i (m) ring
aureus -a -um (made of) gold
caverna -ae ( f ) cave
(a) Identify the case of equo (line 1) and explain why this case
is used here. [2]
(b) Identify an example of the genitive case in line 1. [1]
(c) Pick out a preposition in line 2. [1]
(d) Identify an example of the accusative case in line 3. [1]
(e) Identify an example of the subjunctive mood in line 3. [1]
(f) Pick out a pronoun in line 3. [1]
(g) Pick out a participle in line 3. [1]
(h) Identify the tense and person of loquimini (line 4). [2]

(a) The men were guarding the gate. [3]
(b) Why are you leaving the food? [3]
(c) The master gave his daughter a gift. [4]
[Total 30]

86 LATIN STORIES
66 Niobe, punished by the goddess Latona for boasting, is initially defiant

but has her grief made permanent by metamorphosis.
Apollo filius erat Latonae, Diana filia. feminae Thebarum Latonam

semper colebant. Niobe tamen, uxor regis, ‘cur’ inquit ‘deam Latonam
colitis? ego, regina tua, septem filios et septem filias pulcherrimas
habeo. Latona duos liberos habet. me igitur, non Latonam, colere
5 debetis.’
Latona tamen, cum haec verba audivisset, auxilium a liberis suis irata
petivit. septem filii reginae in agris equitabant; Apollo omnes sagittis
suis transfixit. Niobe ubi pueros mortuos vidit ‘nonne laeta es,
Latona?’ rogavit ‘sed ego adhuc te supero; nam septem filias habeo.’
10 puellae prope corpora fratrum stabant; Diana omnes sagittis suis
transfixit. Niobe miserrima lacrimabat; tandem Iuppiter eam in saxum
mutavit. in monte Sipylo aqua lacrimarum adhuc de saxo manat.
Names

Latona -ae ( f ) Latona
Diana -ae ( f ) Diana
Thebae -arum (f pl) Thebes (city in central Greece)
2 Niobe -es ( f ) Niobe
Sipylus -i (m) Sipylus (mountain in modern Turkey)
Vocabulary
colo -ere I worship

sagitta -ae ( f ) arrow
transfigo -ere transfixi I pierce
9 adhuc still
saxum -i (n) rock
muto -are -avi I change (something)
lacrima -ae ( f ) tear
mano -are I flow

SECTION THREE 87
1 Apollo filius erat Latonae, Diana filia. feminae Thebarum

Latonam semper colebant (lines 1–2).
Latona was the mother of a god and a goddess. Who
worshipped Latona? [1]
2 Niobe tamen, uxor regis, ‘cur’ inquit ‘deam Latonam colitis?
(lines 2–3).
(a) Who was Niobe? [1]
(b) What did she ask? [1]
3 ego, regina tua, septem filios et septem filias pulcherrimas
habeo. Latona duos liberos habet. me igitur, non Latonam,
colere debetis’ (lines 3–5).
On what grounds did Niobe think she had a stronger claim
to be worshipped than Latona? [2]
4 Latona tamen, cum haec verba audivisset, auxilium a liberis
suis irata petivit (lines 6–7).
Latona was angry when she heard Niobe’s words. What did
she then do? [2]
5 septem filii reginae in agris equitabant; Apollo omnes sagittis
suis transfixit (lines 7–8).
(a) What were Niobe’s sons doing? [1]
(b) What happened to them? [1]
6 Niobe ubi pueros mortuos vidit ‘nonne laeta es, Latona?’
rogavit ‘sed ego adhuc te supero; nam septem filias habeo’
(lines 8–9).
(a) What did Niobe ask Latona? [1]
(b) Why did Niobe claim she was still superior to Latona? [1]
7 puellae prope corpora fratrum stabant; Diana omnes sagittis
suis transfixit (lines 10–11).
(a) What were Niobe’s daughters doing? [1]
(b) What happened to them? [1]
8 Niobe miserrima lacrimabat; tandem Iuppiter eam in saxum
mutavit. in monte Sipylo aqua lacrimarum adhuc de saxo
manat (lines 11–12).
(a) What did Jupiter do, and why? [2]
(b) What natural feature suggests that Niobe still weeps? [1]
verba
aqua [4]

88 LATIN STORIES

SECTION THREE 89
already read.
Latona tamen, cum haec verba audivisset, auxilium a liberis suis irata
petivit. septem filii reginae in agris equitabant; Apollo omnes sagittis suis
transfixit. Niobe ubi pueros mortuos vidit ‘nonne laeta es, Latona?’ rogavit
‘sed ego adhuc te supero; nam septem filias habeo.’
Names
Latona -ae ( f ) Latona

Niobe -es ( f ) Niobe
Vocabulary

sagitta -ae ( f ) arrow
transfigo -ere transfixi I pierce
adhuc still
(a) Explain why audivisset (line 1) is in the subjunctive mood. [1]

(b) Identify the case of reginae (line 2) and explain why this
(c) Explain why agris (line 2) is in the ablative case. [1]
(d) Identify the tense and person of vidit (line 3). [2]
(e) Pick out an adjective in line 3. [1]
(g) Identify an example of the accusative case in line 4. [1]
(h) Identify an example of the present tense in line 4. [1]

(a) A messenger suddenly arrived. [3]
(b) The boys were shouting in the street. [3]
(c) We are drinking wine with friends in the inn. [4]
[Total 30]

90 LATIN STORIES
67 Antigone buries her brother in defiance of Creon’s orders, appealing in

justification to the unwritten laws of the gods.
post mortem Oedipodis, Eteocles et Polynices filii eius Thebas

regebant. tum tamen iurgaverunt; Eteocles fratrem ex urbe expulit.
Polynices Argos fugit, ubi filiam regis amabat. exercitum Argivorum
contra patriam duxit. diu pugnabant; Thebani tandem vicerunt; fratres
5 tamen alter alterum necaverant. Eteocles cum honore sepultus est;
corpus fratris in campo relictum est. Creon, avunculus iuvenum qui
Thebas nunc regebat, civibus nuntiavit: ‘si quis illum scelestum
sepelire audebit, morte punietur.’
Antigone tamen, iuvenum soror, exiit ut corpus fratris sepeliret. cum

10 hoc fecisset, a militibus capta est. Creon ‘cur’ inquit ‘mihi non
paruisti?’ cui Antigone respondit: ‘leges tuae hodie valent; leges
deorum, quamquam non scriptae sunt, semper manent. ego his legibus
parens fratrem sepelivi.’
Names
Oedipus -odis (m) Oedipus (king of Thebes who

had unwittingly killed his father
and married his mother)
Eteocles -is (m) Eteocles
1 Polynices -is (m) Polynices
Thebae -arum (f pl) Thebes (city in central Greece)
Argi -orum (m pl) Argos (city in southern Greece)
Argivi -orum (m pl) Argives, people of Argos
Thebani -orum (m pl) Thebans, people of Thebes
6 Creon -ontis (m) Creon
Antigone -es ( f ) Antigone
Vocabulary
iurgo -are -avi I quarrel

expello -ere expuli I drive out
honos -oris (m) honour
sepelio -ire -ivi sepultus I bury
6 campus -i (m) plain
si quis if anyone
pareo -ere -ui I obey (+ dat)
11 lex legis ( f ) law
valeo -ere I am valid

SECTION THREE 91
1 post mortem Oedipodis, Eteocles et Polynices filii eius Thebas

regebant. tum tamen iurgaverunt; Eteocles fratrem ex urbe
expulit (lines 1–2).
(a) After the death of Oedipus, what did his sons do? [1]
(b) The brothers then quarrelled. What happened as a result? [1]
2 Polynices Argos fugit, ubi filiam regis amabat. exercitum
Argivorum contra patriam duxit (lines 3–4).
(a) What connection did Polynices have with the city of Argos? [1]
(b) What did he do after fleeing there? [1]
3 diu pugnabant; Thebani tandem vicerunt; fratres tamen alter
alterum necaverant (lines 4–5).
Describe the outcome of the fight. [2]
4 Eteocles cum honore sepultus est; corpus fratris in campo
relictum est (lines 5–6).
Eteocles was buried with honour. What happened to Polynices? [2]
5 Creon, avunculus iuvenum qui Thebas nunc regebat, civibus
nuntiavit: ‘si quis illum scelestum sepelire audebit, morte
punietur’ (lines 6–8).
What did Creon announce to the citizens of Thebes? [2]
6 Antigone tamen, iuvenum soror, exiit ut corpus fratris
sepeliret. cum hoc fecisset, a militibus capta est (lines 9–10).
(a) Who was Antigone, and what did she go out to do? [2]
(b) What happened after she had done this? [1]
7 Creon ‘cur’ inquit ‘mihi non paruisti?’ (lines 10–11).
What did Creon ask? [1]
8 cui Antigone respondit: ‘leges tuae hodie valent; leges
deorum, quamquam non scriptae sunt, semper manent.
ego his legibus parens fratrem sepelivi’ (lines 11–13).
Describe the laws that Antigone said she was obeying. [2]
word:
mortem
audebit [4]

92 LATIN STORIES

SECTION THREE 93
already read.
Antigone tamen, iuvenum soror, exiit ut corpus fratris sepeliret. cum

hoc fecisset, a militibus capta est. Creon ‘cur’ inquit ‘mihi non
paruisti?’ cui Antigone respondit: ‘leges tuae hodie valent; leges
deorum, quamquam non scriptae sunt, semper manent. ego his legibus
parens fratrem sepelivi.’
Names
Antigone -es ( f ) Antigone

Creon -ontis (m) Creon
Vocabulary

sepelio -ire -ivi sepultus I bury
pareo -ere -ui I obey (+ dat)
lex legis ( f ) law
valeo -ere I am valid
(a) Identify the case of fratris (line 1) and explain why this
(b) Explain why fecisset (line 2) is in the subjunctive mood. [1]
(c) Pick out a preposition in line 2. [1]
(d) Identify an example of the passive voice in line 2. [1]
(e) Pick out a pronoun in line 3. [1]
(f) Identify the tense and person of respondit (line 3). [2]
(g) Pick out an adverb in line 4. [1]
(h) Identify an example of the accusative case in line 5. [1]

(a) We greeted the new slave-girl. [3]
(b) I was in danger for a long time. [3]
(c) They are building a new temple in the forum. [4]
[Total 30]

94 LATIN STORIES
68 Ajax disgraces and then kills himself; his rival Ulysses defends his right
to burial.
ubi Achilles Troiae necatus est, Aiax et Ulixes de armis eius claris
certamen habebant. Agamemnon et Menelaus certaminis iudices erant;
arma Ulixi tradita sunt. Aiax igitur iratus consilium cepit ut duos
duces nocte oppugnaret. dum Agamemnon et frater dormiunt, Aiax
5 tentoriis eorum gladium tenens appropinquavit. dea Minerva tamen
eum tam insanum fecit ut oves pro ducibus necaret.
Aiax prima luce inventus est cum ovibus mortuis; multus sanguis erat.
ceteri milites vehementer ridebant. Aiax igitur se gladio transfixit.
Agamemnon corpus eius primo sepeliri vetuit; Ulixes tamen,
10 quamquam inimicus mortui fuerat, ei persuasit ut Aiax sepeliretur.
Names
Achilles -is (m) Achilles (greatest Greek warrior)

Troia -ae (loc -ae) (f) Troy
Aiax -acis (m) Ajax
2 Agamemnon -onis (m) Agamemnon
Vocabulary

iudex -icis (m) judge
tentorium -i (n) tent
6 insanus -a -um mad
transfigo -ere transfixi I stab
sepelio -ire -ivi I bury
veto -are -ui I forbid (+ inf)

SECTION THREE 95
1 ubi Achilles Troiae necatus est, Aiax et Ulixes de armis eius claris
certamen habebant (lines 1–2).
What happened after Ajax was killed at Troy? [2]
2 Agamemnon et Menelaus certaminis iudices erant; arma Ulixi
tradita sunt (lines 2–3).
What was the result of the judgement by Agamemnon and
Menelaus? [1]
3 Aiax igitur iratus consilium cepit ut duos duces nocte oppugnaret
(lines 3–4).
(a) How did Ajax react? [1]
(b) What did he plan to do as a result? [2]
4 dum Agamemnon et frater dormiunt, Aiax tentoriis eorum
gladium tenens appropinquavit (lines 4–5).
What happened while Agamemnon and Menelaus were sleeping? [2]
5 dea Minerva tamen eum tam insanum fecit ut oves pro ducibus
necaret (lines 5–6).
The goddess Minerva made Ajax so mad that he did what? [1]
6 Aiax prima luce inventus est cum ovibus mortuis; multus sanguis
erat (line 7).
Describe the scene when Ajax was found at dawn. [2]
7 ceteri milites vehementer ridebant. Aiax igitur se gladio transfixit
(line 8).
(a) How did the rest of the soldiers react? [1]
(b) What did Ajax do as a result? [1]
8 Agamemnon corpus eius primo sepeliri vetuit; Ulixes tamen,
quamquam inimicus mortui fuerat, ei persuasit ut Aiax
sepeliretur (lines 9–10).
(a) What did Agamemnon do? [1]
(b) What did Ulysses do, and why was this surprising? [2]
9 For each of the following Latin words, give (i) one English word
derived from it and (ii) the meaning of the English word:
frater
milites [4]

96 LATIN STORIES

SECTION THREE 97
already read.
arma Ulixi tradita sunt. Aiax igitur iratus consilium cepit ut duos
duces nocte oppugnaret. dum Agamemnon et frater dormiunt, Aiax
tentoriis eorum gladium tenens appropinquavit. dea Minerva tamen
eum tam insanum fecit ut oves pro ducibus necaret.
Names

Aiax -acis (m) Ajax
Vocabulary

tentorium -i (n) tent
insanus -a -um mad
(a) Pick out a conjunction in line 1. [1]

(b) Pick out an adjective in line 1. [1]
(c) Identify the case of nocte (line 2) and explain why this case
is used here. [2]
(f) Identify the tense and person of fecit (line 4). [2]
(g) Pick out a preposition in line 4. [1]
(h) Explain why necaret (line 4) is in the subjunctive mood. [1]

(a) I live in a new house. [3]
(b) When were you defending the walls? [3]
(c) The slave killed the master with a sword. [4]
[Total 30]

98 LATIN STORIES
69 The country mouse prefers peace and quiet to the luxurious lifestyle of
the town mouse.
rusticus mus et urbanus mus erant amici. olim rusticus urbanum ad

cenam in cavo suo invitavit. ibi cibum rusticum ei dedit. urbanus
tamen ‘quomodo’ inquit ‘talem cibum consumere potes, amice? nonne
vis in urbem mecum venire? nam in urbe homines optimos videre,
5 cibum optimum consumere poteris.’ mures igitur profecti sunt.
cum ad urbem advenissent, urbanus mus amicum in villam civis divitis

duxit. cibum optimum ei ostendit. dum mures laetissime cenam
consumunt, vocem hominis subito audiverunt; magni canes latrantes
intraverunt. mures igitur in cavum urbani fugerunt. tum rusticus amico
10 ‘cibus tuus’ inquit ‘bonus est, sed pax animi melior. vale!’
Vocabulary
rusticus -a -um (from the) country

mus muris (m) mouse
urbanus -a -um (from the) town
cavus -i (m) mouse-hole
6 dives -itis rich
canis -is (m) dog
latro -are I bark
vale farewell!

SECTION THREE 99
1 rusticus mus et urbanus mus erant amici. olim rusticus urbanum

ad cenam in cavo suo invitavit (lines 1–2).
(a) What do we learn about the country mouse and the city
mouse? [1]
(b) What did the country mouse once do? [1]
2 ibi cibum rusticum ei dedit. urbanus tamen ‘quomodo’ inquit
‘talem cibum consumere potes, amice? (lines 2–3).
After being given country food by his friend, what did the city
mouse ask? [2]
3 nonne vis in urbem mecum venire? nam in urbe homines optimos
videre, cibum optimum consumere poteris’ (lines 3–5).
(a) What did the city mouse then ask? [1]
(b) What two things did he say the country mouse would be able
to do in the city? [2]
4 mures igitur profecti sunt (line 5).
What happened next? [1]
5 cum ad urbem advenissent, urbanus mus amicum in villam civis
divitis duxit. cibum optimum ei ostendit (lines 6–7).
(a) After the two mice arrived in the city, where did the city
mouse take his friend? [1]
(b) What did he show him when they got there? [1]
6 dum mures laetissime cenam consumunt, vocem hominis subito
audiverunt; magni canes latrantes intraverunt (lines 7–9).
(a) While the two mice were eating, what first interrupted their
enjoyment? [2]
(b) What happened next? [1]
7 mures igitur in cavum urbani fugerunt (line 9).
What did the mice do as a result? [1]
8 tum rusticus amico ‘cibus tuus’ inquit ‘bonus est, sed pax animi
melior. vale!’ (lines 9–10).
What did the country mouse say before bidding his
friend farewell? [2]
urbanus
consumere [4]

100 LATIN STORIES

SECTION THREE 101
already read.
cum ad urbem advenissent, urbanus mus amicum in villam civis divitis

duxit. cibum optimum ei ostendit. dum mures laetissime cenam
consumunt, vocem hominis subito audiverunt; magni canes latrantes
intraverunt. mures igitur in cavum urbani fugerunt. tum rusticus amico
‘cibus tuus’ inquit ‘bonus est, sed pax animi melior. vale!’
Vocabulary
urbanus -a -um (from the) city

mus muris (m) mouse
dives -itis rich
canis -is (m) dog
latro -are I bark
cavus -i (m) mouse-hole
rusticus -a -um (from the) country
vale farewell!
(a) Identify an example of the subjunctive mood in line 1. [1]

(b) Identify an example of the accusative case in line 1. [1]
(c) Pick out a pronoun in line 2. [1]
(d) Identify the tense and person of duxit (line 2). [2]
(f) Pick out an adjective in line 3. [1]
(g) Identify the case of amico (line 4) and explain why this
(h) Identify an example of the genitive case in line 5. [1]

(a) The freedman was able to work. [3]
(b) The queen suddenly entered. [3]
(c) We are inviting many friends to dinner. [4]
[Total 30]

102 LATIN STORIES
70 Baucis and Philemon hospitably welcome divine visitors, and are duly
rewarded.
Iuppiter et Mercurius ad terram descenderunt, hospitium ab

hominibus petentes. ad multas villas adierunt; nemo eos accepit.
tandem Philemon senex et Baucis uxor deos in casam parvam
invitaverunt. quamquam pauperes erant, diligenter laborabant ut
5 bonam cenam hospitibus pararent.
dum cibum consumunt, senex et uxor miraculum viderunt: pocula

saepe complebantur, sed vinum numquam defecit. perterriti erant.
hospites tamen dixerunt: ‘dei sumus. vicinos qui nihil dederunt
puniemus. vos soli nos in casam accepistis; vos soli deis hospitium
10 dedistis. nunc casam relinquere et montem ascendere debetis.’ ubi
pauperes ad summum montem cum deis advenissent, respexerunt;
terram aqua submersam viderunt, et casam suam in templum
splendidum mutatam.
Names

Mercurius -i (m) Mercury
Philemon -onis (m) Philemon
Baucis -idis ( f ) Baucis
Vocabulary
hospitium -i (n) hospitality

casa -ae ( f ) cottage
pauper -eris poor
5 miraculum -i (n) miracle
poculum -i (n) wine-cup
compleo -ere I fill
defici -ere defeci I run out, I cease to flow
vicinus -i (m) neighbour
11 respicio -ere respexi I look back
submergo -ere submersi
submersus I submerge
splendidus -a -um splendid, magnificent

SECTION THREE 103
1 Iuppiter et Mercurius ad terram descenderunt, hospitium ab

hominibus petentes. ad multas villas adierunt; nemo eos accepit
(lines 1–2).
(a) Jupiter and Mercury came down to earth doing what? [1]
(b) Describe their experience. [2]
2 tandem Philemon senex et Baucis uxor deos in casam parvam
invitaverunt (lines 3–4).
What did the old couple Philemon and Baucis do? [2]
3 quamquam pauperes erant, diligenter laborabant ut bonam cenam
hospitibus pararent (lines 4–5).
Despite being poor, what did Philemon and Baucis work hard
to do? [1]
4 dum cibum consumunt, senex et uxor miraculum viderunt:
pocula saepe complebantur, sed vinum numquam defecit
(lines 6–7).
Describe the miracle that the old couple witnessed during the meal. [2]
5 perterriti erant. hospites tamen dixerunt: ‘dei sumus. vicinos qui
nihil dederunt puniemus (lines 7–9).
(a) How did Philemon and Baucis react? [1]
(b) After revealing that they were gods, what did their guests say
they would do? [2]
6 vos soli nos in casam accepistis; vos soli deis hospitium dedistis.
nunc casam relinquere et montem ascendere debetis’ (lines 9–10).
Philemon and Baucis had been the only people to offer hospitality
to the gods. What were they told to do next? [2]
7 ubi pauperes ad summum montem cum deis advenissent,
respexerunt (lines 10–11).
At what point did they look round? [1]
8 terram aqua submersam viderunt, et casam suam in templum
splendidum mutatam (lines 12–13).
Describe what they saw. [2]
terram
deos [4]

104 LATIN STORIES

SECTION THREE 105
already read.
Iuppiter et Mercurius ad terram descenderunt, hospitium ab

hominibus petentes. ad multas villas adierunt; nemo eos accepit.
tandem Philemon senex et Baucis uxor deos in casam parvam
invitaverunt. quamquam pauperes erant, diligenter laborabant ut
bonam cenam hospitibus pararent.
Names

Mercurius -i (m) Mercury
Philemon -onis (m) Philemon
Baucis -idis ( f ) Baucis
Vocabulary
hospitium -i (n) hospitality

pauper -eris poor
(a) Identify the case of terram (line 1) and explain why this case
is used here. [2]
(c) Identify the tense and person of accepit (line 2). [2]
(e) Pick out a preposition in line 3. [1]
(g) Identify an example of the imperfect tense in line 4. [1]
(h) Explain why pararent (line 5) is in the subjunctive mood. [1]

(a) The woman asked for help. [3]
(b) We were running out of the field. [3]
(c) The gods are able to defend the kingdom. [4]
[Total 30]

106 LATIN STORIES
71 Deucalion Part 1: Jupiter sends a flood to punish human wickedness;

Deucalion builds a boat, and survives with his wife Pyrrha.
homines olim scelesti erant. deos nec adorabant nec timebant. itaque
Iuppiter iratus, ut eos puniret, omnes diluvio delere constituit. ipse
imbres ingentes misit. aqua ubique erat. homines primo per agros
silvasque laete navigabant. mox tamen plurimi diluvio necati sunt.
5 Deucalion tamen, vir bonus, de diluvio antea monitus erat. nam pater
Prometheus eum navem aedificare iusserat.
Deucalion igitur et Pyrrha uxor eius, ubi diluvium advenit, in navem

paratam ascenderunt. in nave multos dies manebant. ubi aqua tandem
subsedit, navis in summo monte erat. Deucalion Pyrrhaque nave ibi
10 relicta deos adoraverunt. Iuppiter, ubi duos de tot milibus vivere vidit,
iratus non iam erat.
Names

Deucalion -onis (m) Deucalion
Prometheus -i (m) Prometheus
Pyrrha -ae ( f ) Pyrrha
Vocabulary
adoro -are -avi -atus I worship

diluvium -i (n) flood
imber -bris (m) shower of rain
ubique everywhere
9 subsido -ere subsedi I subside, I go down

SECTION THREE 107
1 homines olim scelesti erant. deos nec adorabant nec timebant.

itaque Iuppiter iratus, ut eos puniret, omnes diluvio delere
constituit (lines 1–2).
Jupiter was angry because human beings were wicked and
impious.
What did he decide to do, and for what purpose? [2]
2 ipse imbres ingentes misit. aqua ubique erat (lines 2–3).
What happened when he sent huge showers? [1]
3 homines primo per agros silvasque laete navigabant. mox tamen
plurimi diluvio necati sunt (lines 3–4).
(a) What did people at first enjoy doing? [2]
(b) What soon changed this? [2]
4 Deucalion tamen, vir bonus, de diluvio antea monitus erat. nam
pater Prometheus eum navem aedificare iusserat (lines 5–6).
(a) How is Deucalion described? [1]
(b) Decribe how Deucalion had received a warning. [2]
5 Deucalion igitur et Pyrrha uxor eius, ubi diluvium advenit, in
navem paratam ascenderunt (lines 7–8).
What did Deucalion and Pyrrha do when the flood arrived? [2]
6 in nave multos dies manebant. ubi aqua tandem subsedit, navis
in summo monte erat (lines 8–9).
(a) How long did Deucalion and Pyrrha stay in the ship? [1]
(b) Where was the ship when the water finally subsided? [1]
7 Deucalion Pyrrhaque nave ibi relicta deos adoraverunt
(lines 9–10).
What did they do after leaving the ship? [1]
8 Iuppiter, ubi duos de tot milibus vivere vidit, iratus non iam erat
(lines 10–11).
How did Jupiter react when he saw that there were
two survivors? [1]
agros
pater [4]

108 LATIN STORIES

SECTION THREE 109
already read.
homines olim scelesti erant. deos nec adorabant nec timebant. itaque
Iuppiter iratus, ut eos puniret, omnes diluvio delere constituit. ipse
imbres ingentes misit. aqua ubique erat. homines primo per agros
silvasque laete navigabant. mox tamen plurimi diluvio necati sunt.
Name
Vocabulary
imber -bris (m) shower of rain
ubique everywhere
(a) Pick out an adverb in line 1. [1]

(c) Pick out a pronoun in line 2. [1]
(d) Identify the form of delere (line 2) and explain why this
(e) Identify the tense and person of misit (line 3). [2]
(f) Identify the case of agros (line 3) and explain why this
(g) Identify an example of the imperfect tense in line 4. [1]

(a) The happy girls were listening. [3]
(b) We are walking into the small wood. [3]
(c) The good slave saved the mistress. [4]
[Total 30]
This ebook belongs to Ana Henderson (LSFClassics@lsf.org),

110 LATIN STORIES
72 Deucalion Part 2: Deucalion and Pyrrha interpret a mysterious prophecy

and repopulate the earth.
Deucalion et uxor post diluvium miserrimi erant quod nullos homines

viderunt. soli per terram ambulabant. deinde templo appropinquaverunt,
ubi dea Themis antea adorata erat. auxilium deae petere constituerunt.
ubi templum intraverunt, vocem audiverunt: ‘capita velare et ossa
5 magnae matris post terga iacere debetis.’ sed Deucalion Pyrrhaque
haec verba intellegere non poterant.
Pyrrha nunc perterrita lacrimabat. tandem Deucalion ‘nonne terra’

inquit ‘magna mater omnium est? nonne ossa in corpore terrae lapides
sunt?’ his verbis uxori persuasit. deinde, capitibus velatis, Deucalion
10 Pyrrhaque lapides iecerunt. e lapidibus a Deucalione iactis viri facti
sunt; si Pyrrha lapides iecit, feminae erant. sic homines post diluvium
refecti sunt. duri erant quod e lapidibus venerant, ut laborem ferre
possent.
Names

Themis -is ( f ) Themis
Pyrrha -ae ( f ) Pyrrha
Vocabulary

velo -are -avi I veil, I cover
os ossis (n) bone
5 tergum -i (n) back
lapis -idis (m) stone
reficio -ere refeci refectus I make again, I recreate
durus -a -um hard

SECTION THREE 111
1 Deucalion et uxor post diluvium miserrimi erant quod nullos

homines viderunt (lines 1–2).
How did Deucalion and his wife feel after the flood, and why? [2]
2 deinde templo appropinquaverunt, ubi dea Themis antea
adorata erat. auxilium deae petere constituerunt (lines 2–3).
(a) What are we told about the building that the couple
approached? [2]
(b) What did they decide to do? [1]
3 ubi templum intraverunt, vocem audiverunt: ‘capita velare et
ossa magnae matris post terga iacere debetis’ (lines 4–5).
What did the voice that they heard tell them to do? [2]
4 sed Deucalion Pyrrhaque haec verba intellegere non poterant
(lines 5–6).
What was the problem? [2]
5 Pyrrha nunc perterrita lacrimabat. tandem Deucalion ‘nonne
terra’ inquit ‘magna mater omnium est? nonne ossa in corpore
terrae lapides sunt?’ (lines 7–9).
Pyrrha was afraid and tearful. How did Deucalion finally explain
the instructions they had been given? [2]
6 his verbis uxori persuasit. deinde, capitibus velatis, Deucalion
Pyrrhaque lapides iecerunt (lines 9–10).
When Deucalion had persuaded his wife and the couple had
veiled their heads, what did they do? [1]
7 e lapidibus a Deucalione iactis viri facti sunt; si Pyrrha lapides
iecit, feminae erant (lines 10–11).
(a) What happened to the stones thrown by Deucalion? [1]
(b) What happened to the stones thown by Pyrrha? [1]
8 sic homines post diluvium refecti sunt. duri erant quod e
lapidibus venerant, ut laborem ferre possent (lines 11–13).
(a) When human beings were recreated after the flood, what
characteristic did they have? [1]
(b) What purpose was it to serve? [1]
capita
matris [4]

112 LATIN STORIES

SECTION THREE 113
already read.
Deucalion et uxor post diluvium miserrimi erant quod nullos homines

viderunt. soli per terram ambulabant. deinde templo appropinquaverunt,
ubi dea Themis antea adorata erat. auxilium deae petere constituerunt.
ubi templum intraverunt, vocem audiverunt: ‘capita velare et ossa
magnae matris post terga iacere debetis.’
Names

Themis -is ( f ) Themis
Vocabulary

velo -are -avi I veil, I cover
os ossis (n) bone
tergum -i (n) back
(a) Pick out a preposition in line 1. [1]

(c) Identify an example of the accusative case in line 2. [1]
(d) Identify the tense and person of ambulabant (line 2). [2]
(f) Identify the case of deae (line 3) and explain why this case
is used here. [2]
(g) Identify an example of the perfect tense in line 4. [1]
(h) Identify an example of the genitive case in line 5. [1]

(a) I was leading the children into the forum. [3]
(b) He rules the kingdom well. [3]
(c) The angry slaves overpowered the master. [4]
[Total 30]

114 LATIN STORIES
73 Daedalus Part 1: Daedalus plans a novel way of escaping from Crete,

and warns his son Icarus about the perils of their journey.
Daedalus erat artifex. omnes artem eius laudabant. in Creta multos

annos habitaverat, sed nunc Athenas cum Icaro filio redire volebat:
iam senex, patriam iterum videre cupiebat. Minos tamen, rex Cretae,
eos ab insula discedere vetuerat. Daedalus ‘Minos’ inquit ‘nos
5 captivos sic tenere non potest. rex terras et mare regit, sed caelum
apertum est. viam igitur per caelum faciemus.’
tum Daedalus novam artem invenit. nam pennas in ordine posuit, et

cera linoque iunxit. aves volantes saepe spectaverat; alas sibi filioque
nunc faciebat, ut ipsi velut aves per caelum volarent. Daedalus
10 laborabat; puer Icarus prope patrem stabat. novas alas periculi ignarus
spectabat.
Names
Daedalus -i (m) Daedalus

Creta -ae ( f ) Crete
Athenae -arum ( f pl) Athens
Icarus -i (m) Icarus
3 Minos -ois (m) Minos
Vocabulary
artifex -icis (m) craftsman

veto -are -ui I forbid (+ inf)
apertus -a -um open
penna -ae ( f ) feather
7 ordo -inis (m) row, line
cera -ae ( f ) wax
linus -i (m) thread
iungo -ere iunxi I join
avis -is ( f ) bird
8 volo -are I fly
ala -ae ( f ) wing
velut just like
ignarus -a -um unaware

SECTION THREE 115
1 Daedalus erat artifex. omnes artem eius laudabant (line 1).

What do we learn about the reputation of Daedalus as a
craftsman? [1]
2 in Creta multos annos habitaverat, sed nunc Athenas cum
Icaro filio redire volebat: iam senex, patriam iterum videre
cupiebat (lines 1–3).
After living in Crete for many years, what did Daedalus
now want to do, and why? [2]
3 Minos tamen, rex Cretae, eos ab insula discedere vetuerat
(lines 3–4).
Who was Minos, and what had he done? [2]
4 Daedalus ‘Minos’ inquit ‘nos captivos sic tenere non potest
(lines 4–5).
What did Daedalus say? [2]
5 rex terras et mare regit, sed caelum apertum est. viam igitur
per caelum faciemus’ (lines 5–6).
Because the king ruled the lands and the sea, what did
Daedalus say he and his son would do? [2]
6 tum Daedalus novam artem invenit. nam pennas in ordine
posuit, et cera linoque iunxit (lines 7–8).
Write down and translate a phrase indicating that Daedalus
was doing something never attempted before. [2]
7 aves volantes saepe spectaverat; alas sibi filioque nunc faciebat,
ut ipsi velut aves per caelum volarent (lines 8–9).
Daedalus had often watched birds flying. What did he now
do, and for what purpose? [2]
8 Daedalus laborabat; puer Icarus prope patrem stabat.
novas alas periculi ignarus spectabat (lines 9–11).
(a) What was Icarus doing? [1]
(b) What hint are we given that trouble lay ahead for him? [2]
annos
senex [4]

116 LATIN STORIES

SECTION THREE 117
already read.
tum Daedalus novam artem invenit. nam pennas in ordine posuit, et

cera linoque iunxit. aves volantes saepe spectaverat; alas sibi filioque
nunc faciebat, ut ipsi velut aves per caelum volarent. Daedalus
laborabat; puer Icarus prope patrem stabat. novas alas periculi ignarus
spectabat.
Names
Vocabulary
penna -ae ( f ) feather
ordo -inis (m) row, line
cera -ae ( f ) wax
linus -i (m) thread
iungo -ere iunxi I join
avis -is ( f ) bird
volo -are I fly
ala -ae ( f ) wing
velut just like
ignarus -a -um unaware
(a) Identify an example of the accusative case in line 1. [1]

(b) Pick out an adverb in line 2. [1]
(c) Identify the tense and person of spectaverat (line 2). [2]
(d) Identify an example of the imperfect tense in line 3. [1]
(e) Identify the case of caelum (line 3) and explain why this
(f) Identify an example of the nominative case in line 4. [1]
(g) Pick out a preposition in line 4. [1]
(h) Pick out an adjective in line 4. [1]

(a) The boy fell into the water. [3]
(b) We have good food. [3]
(c) They were not able to catch sight of the homeland. [4]
[Total 30]

118 LATIN STORIES
74 Daedalus Part 2: Daedalus and Icarus take to the sky, but the boy
becomes disastrously over-ambitious.
Daedalus, postquam alas in umeros suos fixit, volare conatus est. quod
cum facere posset, alas paratas in umeros filii fixit. puerum de periculo
monuit: ‘si prope mare volabis, aqua pennas gravabit; si altius, sol
ceram molliet. me duce, mediam viam tenere debes.’
5 pater et filius in caelo nunc volabant. Icarus tamen, cum ad summum

caelum ascendere cuperet, ducem reliquit. sol ceram mollivit; pennae
sparsae sunt. puer bracchia nuda nunc movebat; quod alas non habebat,
in mare cecidit. dum ‘pater’ clamat, aqua os clausit. pater perterritus,
non iam pater, ‘Icare’ inquit ‘ubi es? ubi te quaeram?’ tum pennas in
10 mari vidit. artem suam devovit; corpus filii inventum in sepulchrum
posuit.
Names

Vocabulary
ala -ae ( f ) wing

umerus -i (m) shoulder
figo -ere fixi I fix, I attach
volo -are I fly
3 penna -ae ( f ) feather
gravo -are I weigh (something) down
altius too high
sol solis (m) sun
cera -ae ( f ) wax
4 mollio -ire I melt (something)
spargo -ere sparsi sparsus I scatter
bracchium -i (n) arm
nudus -a -um bare
os oris (n) mouth
8 claudo -ere clausi I close
devoveo -ere -i I curse
sepulchrum -i (n) tomb

SECTION THREE 119
1 Daedalus, postquam alas in umeros suos fixit, volare conatus est

(line 1).
What did Daedalus do after fixing the wings onto his
shoulders? [1]
2 quod cum facere posset, alas paratas in umeros filii fixit
(lines 1–2).
After his own success, what did Daedalus do next? [2]
3 puerum de periculo monuit: ‘si prope mare volabis, aqua
pennas gravabit; si altius, sol ceram molliet. me duce, mediam
viam tenere debes’ (lines 2–4).
After describing to Icarus the dangers of flying too close to
the sea or to the sun, what did Daedalus tell him he must do? [2]
4 pater et filius in caelo nunc volabant. Icarus tamen, cum ad
summum caelum ascendere cuperet, ducem reliquit (lines 5–6).
(a) What were father and son now doing? [1]
(b) What did Icarus do next, and why? [2]
5 sol ceram mollivit; pennae sparsae sunt. puer bracchia nuda nunc
movebat; quod alas non habebat, in mare cecidit (lines 6–8).
(a) After his wings disintegrated, what was Icarus doing? [1]
6 dum ‘pater’ clamat, aqua os clausit. pater perterritus, non iam
pater, ‘Icare’ inquit ‘ubi es? ubi te quaeram?’ (lines 8–9).
(a) What was Icarus doing as the water closed his mouth? [1]
(b) What did his father ask? [2]
7 tum pennas in mari vidit (lines 9–10).
What did Daedalus see? [1]
8 artem suam devovit; corpus filii inventum in sepulchrum posuit
(lines 10–11).
After cursing his own skill, what did Daedalus do? [2]
mediam
clamat [4]

120 LATIN STORIES

SECTION THREE 121
already read.
pater et filius in caelo nunc volabant. Icarus tamen, cum ad summum

caelum ascendere cuperet, ducem reliquit. sol ceram mollivit; pennae
sparsae sunt. puer bracchia nuda nunc movebat; quod alas non habebat,
in mare cecidit.
Name
Vocabulary
volo -are I fly

altius too high
sol solis (m) sun
cera -ae ( f ) wax
mollio -ire I melt (something)
penna -ae (f) feather
spargo -ere sparsi sparsus I scatter
bracchium -i (n) arm
nudus -a -um bare
ala -ae ( f ) wing

(b) Identify the case of caelo (line 1) and explain why this
(c) Explain why cuperet (line 2) is in the subjunctive mood. [1]
(e) Identify the tense and person of reliquit (line 2). [2]
(g) Identify the tense and person of cecidit (line 4). [2]

(a) The road was long. [3]
(b) Why are the children silent? [3]
(c) I immediately caught sight of a friend in the shop. [4]
[Total 30]

122 LATIN STORIES
75 Midas Part 1: Midas is granted a wish that soon proves a curse; eventually
the god Bacchus tells him how to get rid of it.
Midas rex Phrygiae erat. olim vicini senem ebrium captum ad eum
duxerunt. Midas curam cibumque illi dedit. senex Silenus erat, dei
Bacchi comes. deus igitur regi ‘quodcumque vis’ inquit ‘habebis.’
Midas oravit ut omnia a se tacta in aurum mutarentur. Bacchus,
5 quamquam periculum timebat, regi hoc donum dedit. Midas
laetissimus poculum tetigit: ecce! aurum erat. sed non satis cogitaverat.
ubi cibum tenuit, aurum erat. nihil consumere poterat.
Midas igitur Bacchum oravit ut donum auferret. deus regem ad flumen

Pactolum ire iussit. ‘aqua fluminis’ inquit ‘et aurum et auri desiderium
10 auferet.’ Midas, cum ad flumen festinavisset, in aquam statim se iecit.
flumen regem sanavit; pulvis auri in aqua Pactoli adhuc invenitur.
Names
Midas -ae (m) Midas

Phrygia -ae ( f ) Phrygia (region of modern Turkey)
Silenus -i (m) Silenus
Bacchus -i (m) Bacchus
9 Pactolus -i (m) Pactolus (river in Phrygia)
Vocabulary
vicinus -i (m) neighbour

ebrius -a -um drunk
quodcumque whatever
tango -ere tetigi tactus I touch
4 aurum -i (n) gold
poculum -i (n) wine-cup
satis enough
desiderium -i (n) desire for (+ gen)
11 sano -are -avi I cure
pulvis -eris (m) dust
adhuc still

SECTION THREE 123
1 Midas rex Phrygiae erat. olim vicini senem ebrium captum ad eum
duxerunt. Midas curam cibumque illi dedit (lines 1–2).
(a) Describe the person whom neighbours brought to
king Midas. [2]
(b) How did Midas treat his visitor? [1]
2 senex Silenus erat, dei Bacchi comes. deus igitur regi ‘quodcumque
vis’ inquit ‘habebis’ (lines 2–3).
Silenus was the companion of Bacchus. What did the god
say to the king? [1]
3 Midas oravit ut omnia a se tacta in aurum mutarentur. Bacchus,
quamquam periculum timebat, regi hoc donum dedit (lines 4–5).
(a) What did Midas ask for? [1]
(b) Why did the god give the gift reluctantly? [2]
4 Midas laetissimus poculum tetigit: ecce! aurum erat (lines 5–6).
How did Midas feel when he tried out his new gift? [1]
5 sed non satis cogitaverat. ubi cibum tenuit, aurum erat. nihil
consumere poterat (lines 6–7).
(a) What had Midas not done? [1]
(b) How was this shown? [2]
6 Midas igitur Bacchum oravit ut donum auferret (line 8).
What did Midas beg Bacchus to do? [1]
7 deus regem ad flumen Pactolum ire iussit. ‘aqua fluminis’
inquit ‘et aurum et auri desiderium auferet’ (lines 8–10).
What did the god order the king to do, and why? [2]
8 Midas, cum ad flumen festinavisset, in aquam statim se iecit.
flumen regem sanavit; pulvis auri in aqua Pactoli adhuc
invenitur (lines 10–11).
(a) What did Midas do when he reached the river? [1]
(b) What feature of the river seems to result from its healing
of the king? [1]
timebat
regem [4]

124 LATIN STORIES

SECTION THREE 125
already read.
Midas igitur Bacchum oravit ut donum auferret. deus regem ad flumen

Pactolum ire iussit. ‘aqua fluminis’ inquit ‘et aurum et auri desiderium
auferet.’ Midas, cum ad flumen festinavisset, in aquam statim se iecit.
flumen regem sanavit; pulvis auri in aqua Pactoli adhuc invenitur.
Names
Midas -ae (m) Midas

Bacchus -i (m) Bacchus
Pactolus -i (m) Pactolus (river in Phrygia)
Vocabulary
aurum -i (n) gold

desiderium -i (n) desire for (+ gen)
sano -are -avi I cure
pulvis -eris (m) dust
adhuc still
(a) Identify an example of the perfect tense in line 1. [1]

(b) Explain why auferret (line 1) is in the subjunctive mood. [1]
(c) Identify the case of flumen (line 1) and explain why this case
is used here. [2]
(d) Identify the form of ire (line 2) and explain why this form is
used here. [2]
(g) Identify an example of the ablative case in line 4. [1]
(h) Identify an example of the passive voice in line 4. [1]

(a) We often sail to the homeland. [3]
(b) Many freedmen were working. [3]
(c) The master’s son called the slaves. [4]
[Total 30]

126 LATIN STORIES
76 Midas Part 2: Failing to learn from his previous experience, Midas angers
Apollo; his punishment proves impossible to keep secret.
Midas, quamquam de periculo divitiarum nunc cognoverat, nondum

sapiens erat. quod divitias non iam amabat, in silvis saepe manebat.
olim Pan et Apollo ibi in certamine cantabant. Apollo tandem vicit.
ceteri qui deos cantantes audiverant laeti erant; Midas tamen iudicem
5 vituperavit. itaque Apollo iratus sibi ‘rex’ inquit ‘poenas verborum
dare debet.’
deinde deus aures Midae in aures asini mutavit. postea igitur rex
petasum semper gerebat. servus tamen qui crines eius secabat de
secreto cognito tacere non poterat. fossam igitur fecit, et in terram
10 susurravit: ‘Midas aures asini habet.’ fossa obruta, servus abiit; sed
harundines ibi crescentes adhuc in vento sussurant: ‘Midas aures
asini habet.’
Names
Midas -ae (m) Midas
Pan Panos (m) Pan
Vocabulary
divitiae -arum ( f pl) wealth
nondum not yet
sapiens -entis wise
3 canto -are I sing
vitupero -are -avi I criticise
auris -is ( f ) ear
7 muto -are -avi I change (something)
petasus -i (m) hat
crines -ium (m pl) hair
seco -are I cut
secretum -i (n) secret
9 fossa -ae ( f ) trench
susurro -are -avi I whisper
obruo -ere -i -tus I fill in
harundo -inis ( f ) reed
cresco -ere I grow
11 adhuc still
ventus -i (m) wind

SECTION THREE 127
1 Midas, quamquam de periculo divitiarum nunc cognoverat,

nondum sapiens erat. quod divitias non iam amabat, in silvis
saepe manebat (lines 1–2).
(a) What had Midas found out about? [1]
(b) What did he now often do, and why? [2]
2 olim Pan et Apollo ibi in certamine cantabant. Apollo certamen
vicit (line 3).
What was the outcome of the singing contest between two gods? [1]
3 ceteri qui deos cantantes audiverant laeti erant; Midas tamen
iudicem vituperavit (lines 4–5).
How did the behaviour of Midas contrast with that of other
listeners? [2]
4 itaque Apollo iratus sibi ‘rex’ inquit ‘poenas verborum
dare debet’ (lines 5–6).
(a) How did Apollo react? [1]
(b) What did he say to himself? [2]
5 deinde deus aures Midae in aures asini mutavit. postea igitur
rex petasum semper gerebat (lines 7–8).
(a) What did the god do? [1]
(b) What did the king afterwards always do? [1]
6 servus tamen qui crines eius secabat de secreto cognito
tacere non poterat (lines 8–9).
What was the slave who cut the king’s hair unable to do? [2]
7 fossam igitur fecit, et in terram susurravit: ‘Midas aures asini
habet.’ fossa obruta, servus abiit (lines 9–10).
The slave made a trench; later he filled it in and went away.
What did he do in between? [2]
8 sed harundines ibi crescentes adhuc in vento sussurant: ‘Midas
aures asini habet’ (lines 10–12).
What natural feature seems still to repeat the words spoken
by the slave? [1]
cognito
tacere [4]

128 LATIN STORIES

SECTION THREE 129
already read.
Midas, quamquam de periculo divitiarum nunc cognoverat, nondum

sapiens erat. quod divitias non iam amabat, in silvis saepe manebat.
olim Pan et Apollo ibi in certamine cantabant. Apollo certamen vicit.
ceteri qui deos cantantes audiverant laeti erant; Midas tamen iudicem
vituperavit.
Names
Midas -ae (m) Midas

Pan Panos (m) Pan
Vocabulary
divitiae -arum ( f pl) wealth

nondum not yet
sapiens -entis wise
canto -are I sing
vitupero -are -avi I criticise
(a) Identify the case of periculo (line 1) and explain why this
(b) Identify the tense and person of cognoverat (line 1). [2]
(c) Identify an example of the imperfect tense in line 2. [1]
(d) Pick out an adverb in line 3. [1]
(e) Identify the tense and person of vicit (line 3). [2]
(g) Pick out an adjective in line 4. [1]

(a) I sent many gifts. [3]
(b) We are coming to the walls of the country villa. [3]
(c) The girls were writing for many hours. [4]
[Total 30]

130 LATIN STORIES
77 Proserpina Part 1: Proserpina is seized by her uncle and taken to the

Underworld; her grieving mother Ceres is hospitably received by a poor
farmer.
Proserpina, filia Iovis et deae Cereris, olim cum comitibus in agro

flores carpebat. ut flores meliores inveniret, procul erravit; nunc sola
erat. Pluto, Proserpinae patruus, eam conspectam rapuit et in Tartarum
duxit. puella perterrita clamabat; nemo tamen audivit. comites ubi eam
5 abesse tandem senserunt omnes lacrimabant, materque ‘filia, ubi es?’
rogavit; nemo tamen ei respondere poterat.
Ceres filiam multas per terras diu quaerebat. dea tam misera erat ut
officium suum neglegeret. homines igitur cibum non habebant; omnes
miserrimi erant. tandem dea in Atticam advenit. dum in saxo defessa
10 sedet, ab agricola paupere visa est, qui eam in casam suam invitavit.
Names
Proserpina -ae ( f ) Proserpina

Ceres -eris ( f ) Ceres (goddess of corn and crops)
Pluto -onis (m) Pluto (god of the Underworld)
3 Tartarus -i (m) Tartarus, the Underworld
Attica -ae ( f ) Attica (region around Athens)
Vocabulary
flos floris (m) flower

carpo -ere I pick, I gather
procul far away, far off
erro -ere -avi I wander
3 patruus -i (m) uncle
officium -i (n) job, duty
neglego -ere I neglect
saxum -i (n) rock
defessus -a -um tired
10 agricola -ae (m) farmer
pauper -eris poor

SECTION THREE 131
1 Proserpina, filia Iovis et deae Cereris, olim cum comitibus in

agro flores carpebat (lines 1–2).
What was Properpina doing? [2]
2 ut flores meliores inveniret, procul erravit; nunc sola erat
(lines 2–3).
Why did she wander far off on her own? [1]
3 Pluto, Proserpinae patruus, eam conspectam rapuit et in
Tartarum duxit (lines 3–4).
Who caught sight of her, and what did he do? [2]
4 puella perterrita clamabat; nemo tamen audivit (line 4).
What did the girl do, and to what effect? [2]
5 comites ubi eam abesse tandem senserunt omnes lacrimabant,
materque ‘filia, ubi es?’ rogavit; nemo tamen ei respondere
poterat (lines 4–6).
(a) What made Proserpina’s companions cry? [1]
(b) What did her mother ask in vain? [1]
6 Ceres filiam multas per terras diu quaerebat (line 7).
Describe what Ceres did. [2]
7 dea tam misera erat ut officium suum neglegeret. homines igitur
cibum non habebant; omnes miserrimi erant (lines 7–9).
The goddess was so miserable that she neglected her duty. What
was the result? [2]
8 tandem dea in Atticam advenit. dum in saxo defessa sedet, ab
agricola paupere visa est, qui eam in casam suam invitavit
(lines 9–10).
(a) Describe where Ceres was seen by the poor farmer. [2]
flores
audivit [4]

132 LATIN STORIES

SECTION THREE 133
already read.
Proserpina, filia Iovis et deae Cereris, olim cum comitibus in agro

flores carpebat. ut flores meliores inveniret, procul erravit; nunc sola
erat. Pluto, Proserpinae patruus, eam conspectam rapuit et in Tartarum
duxit. puella perterrita clamabat; nemo tamen audivit.
Names
Proserpina -a ( f ) Proserpina
Ceres -eris ( f ) Ceres
Pluto -onis (m) Pluto
Tartarus -i (m) Tartarus, the Underworld
Vocabulary
flos floris (m) flower

carpo -ere I pick, I gather
procul far away, far off
erro -ere -avi I wander
patruus -i (m) uncle
(a) Pick out an adverb in line 1. [1]

(b) Identify the case of comitibus (line 1) and explain why this
(c) Explain why inveniret (line 2) is in the subjunctive mood. [1]
(e) Pick out a participle in line 3. [1]
(f) Pick out a preposition in line 3. [1]
(g) Identify the tense and person of duxit (line 4). [2]
(h) Identify an example of the nominative case in line 4. [1]

(a) We were seeking a new plan. [3]
(b) The sailors are often victorious. [3]
(c) I found much money in the wood. [4]
[Total 30]

134 LATIN STORIES
78 Proserpina Part 2: Ceres eventually discovers the whereabouts of her

daughter, and an agreement is reached about the girl’s future.
filius agricolae aeger erat. ubi tamen Ceres puero osculum dedit,
morbus statim abiit. dea laudata eum immortalem facere constituit.
itaque media nocte puerum in foco favilla celavit. subito mater
ingressa filium ex igne rapuit. Ceres ‘donum meum’ inquit ‘non
5 intellegis. puer igitur mortalis manebit, sed clarus erit: artem enim
agriculturae docebit.’ dea discessit, filiam adhuc quaerens.
tandem Sol, qui solus omnia videt, dixit puellam in Tartaro esse.
Ceres igitur Iovem rogavit ut filiam servaret. rex deorum sic respondit:
‘Proserpina liberari potest nisi cibum ibi consumpsit.’ cum tamen
10 puella sex semina pomi Punici consumpsisset, Iuppiter et frater
pactum fecerunt, ut Proserpina sex menses hiemis cum Plutone in
Tartaro, sexque menses aestatis cum Cerere in terra habitaret.
Names
Sol Solis (m) the Sun
9 Proserpina -ae ( f ) Proserpina
Pluto -onis (m) Pluto (god of the Underworld,
brother of Jupiter)
Vocabulary
agricola -ae (m) farmer
aeger -gra -grum ill
osculum -i (n) kiss
2 immortalis -e immortal
focus -i (m) hearth
favilla -ae ( f ) ash
ignis -is (m) fire
mortalis -e mortal
6 agricultura -ae ( f ) farming, agriculture
adhuc still
semen -inis (n) seed
pomum -i Punicum -i (n) pomegranate
pactum -i (n) agreement, bargain
11 mensis -is (m) month
hiems hiemis ( f ) winter
aestas -atis ( f ) summer

SECTION THREE 135
1 filius agricolae aeger erat. ubi tamen Ceres puero osculum dedit,
morbus statim abiit (lines 1–2).
The farmer’s son was ill. What did Ceres do, and with
what result? [2]
2 dea laudata eum immortalem facere constituit. itaque media
nocte puerum in foco favilla celavit (lines 2–3).
(a) After she was praised, what did the goddess decide to do? [1]
(b) What did she do in the middle of the night? [1]
3 subito mater ingressa filium ex igne rapuit. Ceres ‘donum
meum’ inquit ‘non intellegis (lines 3–5).
(a) The boy’s mother suddenly came in and did what? [1]
(b) What did the goddess say? [1]
4 puer igitur mortalis manebit, sed clarus erit: artem enim
agriculturae docebit.’ dea discessit, filiam adhuc quaerens
(lines 5–6).
(a) The goddess said the boy would remain mortal, but be
famous – for what? [1]
(b) What did the goddess then do? [1]
5 tandem Sol, qui solus omnia videt, dixit puellam in Tartaro
esse (line 7).
(a) What is the Sun alone able to do? [1]
(b) What did he say? [1]
6 Ceres igitur Iovem rogavit ut filiam servaret. rex deorum sic
respondit: ‘Proserpina liberari potest nisi cibum ibi consumpsit’
(lines 8–9).
(a) What did Ceres ask Jupiter to do? [1]
(b) What did Jupiter say in reply? [2]
7 cum tamen puella pauca semina pomi Punici consumpsisset
(lines 9–10).
What had Proserpina done? [1]
8 Iuppiter et frater pactum fecerunt, ut Proserpina sex menses
hiemis cum Plutone in Tartaro, sexque menses aestatis cum
Cerere in terra habitaret (lines 10–12).
Describe the agreement made by Jupiter and his brother. [2]
intellegis
solus [4]

136 LATIN STORIES

SECTION THREE 137
already read.
tandem Sol, qui solus omnia videt, dixit puellam in Tartaro esse.
Ceres igitur Iovem rogavit ut filiam servaret. rex deorum sic respondit:
‘Proserpina liberari potest nisi cibum ibi consumpsit.’ cum tamen
puella pauca semina pomi Punici consumpsisset, Iuppiter et frater
pactum fecerunt . . .
Names
Sol Solis (m) the Sun

Proserpina -ae ( f ) Proserpina
Vocabulary
semen -inis (n) seed

pomum -i Punicum -i (n) pomegranate
pactum -i (n) agreement, bargain
(a) Identify the case of omnia (line 1) and explain why this
(b) Identify the form of esse (line 1) and explain why this
(c) Explain why servaret (line 2) is in the subjunctive mood. [1]
(f) Identify an example of the nominative case in line 4. [1]
(g) Identify the tense and person of fecerunt (line 5). [2]

(a) We decided to take the slaves. [3]
(b) The girls frighten the boys. [3]
(c) I was building the house for many years. [4]
[Total 30]

138 LATIN STORIES
79 Androcles Part 1: Forced to fight in the arena, Androcles finds a lion

unusually tame; he explains to Caesar how this has come about.
Caesar magnum spectaculum in Circo Maximo dabat. inter multas

feras erat leo, qui animos spectantium iam terruerat. inter homines
contra feras pugnare iussos erat servus, Androcles nomine. quem cum
in arena conspexisset, leo caudam movit lenteque appropinquavit.
5 servum perterritum mulcebat. tandem servus, timore suo superato,
leonem laetissime salutavit. omnes qui spectabant mirati sunt. Caesar
servum ad se vocatum rogavit: ‘cur te leo non oppugnavit?’
Androcles ‘olim’ inquit ‘cum dominus meus in Africa habitaret, ab eo

crudeliter puniebar. itaque in desertum fugere constitui. in antro ibi
10 manebam. subito leo, altero pede vulnerato, antrum claudicans intravit.
ego perterritus eram. leo tamen me non oppugnavit. pede sublato ut
vulnus ostenderet, auxilium meum petere videbatur.’
Names
Caesar -aris (m) Caesar (here the emperor

Claudius)
Circus -i Maximus -i (m) Circus Maximus (venue for
games in Rome)
3 Androcles -is (m) Androcles
Vocabulary
spectaculum -i (n) show, games

leo -onis (m) lion
arena -ae ( f ) arena
4 cauda -ae ( f ) tail
moveo -ere movi (here) I wag
mulceo -ere I lick
timor -oris (m) fear
desertum -i (n) desert
9 antrum -i (n) cave
claudico -are I limp

SECTION THREE 139
1 Caesar magnum spectaculum in Circo Maximo dabat. inter

multas feras erat leo, qui animos spectantium iam terruerat
(lines 1–2).
(a) What was Caesar doing? [1]
(b) What had the lion already done? [1]
2 inter homines contra feras pugnare iussos erat servus, Androcles
nomine (lines 2–3).
What do we learn about Androcles here? [2]
3 quem cum in arena conspexisset, leo caudam movit lenteque
appropinquavit. servum perterritum mulcebat (lines 3–5).
Describe what happened when the lion caught sight
of Androcles. [2]
4 tandem servus, timore suo superato, leonem laetissime salutavit
(lines 5–6).
After overcoming his fear, what did Androcles do? [1]
5 omnes qui spectabant mirati sunt. Caesar servum ad se vocatum
rogavit: ‘cur te leo non oppugnavit?’ (lines 6–7).
(a) How did the spectators react? [1]
(b) What did Caesar do? [2]
6 Androcles ‘olim’ inquit ‘cum dominus meus in Africa habitaret,
ab eo crudeliter puniebar. itaque in desertum fugere constitui.
in antro ibi manebam (lines 8–10).
In what circumstances did Androcles run away into the desert
and stay in a cave? [2]
7 subito leo, altero pede vulnerato, antrum claudicans intravit.
ego perterritus eram (lines 10–11).
What was wrong with the lion when it limped into the cave? [2]
8 leo tamen me non oppugnavit. pede sublato ut vulnus
ostenderet, auxilium meum petere videbatur’ (lines 11–12).
(a) Why did the lion lift up its foot? [1]
(b) What did it seem to be asking for? [1]
magnum
vocatum [4]

140 LATIN STORIES

SECTION THREE 141
already read.
Androcles ‘olim’ inquit ‘cum dominus meus in Africa habitaret, ab eo

crudeliter puniebar. itaque in desertum fugere constitui. in antro ibi
manebam. subito leo, altero pede vulnerato, antrum claudicans intravit.
ego perterritus eram. leo tamen me non oppugnavit. pede sublato ut
vulnus ostenderet, auxilium meum petere videbatur.’
Names
Androcles -is (m) Androcles

Vocabulary
desertum -i (n) desert

antrum -i (n) cave
leo -onis (m) lion
claudico -are I limp

(b) Explain why habitaret (line 1) is in the subjunctive mood. [1]
(c) Identify an example of the passive voice in line 2. [1]
(d) Identify the case of pede (line 3) and explain why this
(e) Pick out a pronoun in line 4. [1]
(f) Identify an example of the perfect tense in line 4. [1]
(g) Explain why ostenderet (line 5) is in the subjunctive mood. [1]
(h) Identify the form of petere (line 5) and explain why this

(a) The boy handed over the money. [3]
(b) The women are greeting the messenger. [3]
(c) Why were you dragging the weapons into the temple? [4]
[Total 30]

142 LATIN STORIES
80 Androcles Part 2: Androcles continues his story; he and the lion are
freed.
Androcles ‘ego’ inquit ‘timore superato, spinam ingentem e pede

leonis extraxi. cum vulnus eius curavissem, leo dormivit. ego et leo in
antro diu habitabamus; leo feris necatis mihi cibum dabat. tandem
homines iterum videre volui. cum ex antro discessissem, a militibus
5 Romanis captus sum.
ex Africa Romam missus sum ad dominum meum, qui ad urbem iam

redierat. ille statim imperavit ut in arenam ductus feris traderer. hunc
leonem iam iterum inveni, qui magnam gratiam mihi habere videtur.’
Caesar, cum hanc fabulam audivisset, Androclem liberavit et leonem
10 ei dedit. Androcles et leo per vias urbis ambulabant. cives leonem
hominis hospitem, hominem leonis medicum salutaverunt.
Names

Vocabulary

spina -ae ( f ) thorn
leo -onis (m) lion
extraho -ere extraxi I pull out
2 curo -are -avi I tend, I take care of
antrum -i (n) cave
gratia -ae ( f ) gratitude
9 fabula -ae ( f ) story
medicus -i (m) doctor

SECTION THREE 143
1 Androcles ‘ego’ inquit ‘timore superato, spinam ingentem e

pede leonis extraxi. cum vulnus eius curavissem, leo dormivit
(lines 1–2).
(a) How did Androcles help the lion? [1]
(b) What did the lion do afterwards? [1]
2 ego et leo in antro diu habitabamus; leo feris necatis mihi cibum
dabat (lines 2–3).
How did the lion help Androcles while they were living together
in the cave? [2]
3 tandem homines iterum videre volui (lines 3–4).
What did Androcles eventually want to do? [1]
4 cum ex antro discessissem, a militibus Romanis captus sum
(lines 4–5).
What happened to Androcles after he left the cave? [1]
5 ex Africa Romam missus sum ad dominum meum, qui ad
urbem iam redierat (lines 6–7).
What then happened to him? [2]
6 ille statim imperavit ut in arenam ductus feris traderer. hunc
leonem iam iterum inveni, qui magnam gratiam mihi habere
videtur’ (lines 7–8).
(a) What did Androcles’ master order to be done? [2]
(b) What happened in the arena? [2]
7 Caesar, cum hanc fabulam audivisset, Androclem liberavit et
leonem ei dedit (lines 9–10).
What two things did Caesar do after hearing the story? [2]
8 Androcles et leo per vias urbis ambulabant. cives leonem
hominis hospitem, hominem leonis medicum salutaverunt
(lines 10–11).
(a) When Androcles and the lion were walking though the city,
how did the citizens greet the lion? [1]
(b) How did they greet Androcles? [1]
pede
cives [4]

144 LATIN STORIES

SECTION THREE 145
already read.
‘ex Africa Romam missus sum ad dominum meum, qui ad urbem iam
redierat. ille statim imperavit ut in arenam ductus feris traderer. hunc
leonem iam iterum inveni, qui magnam gratiam mihi habere videtur.’
Caesar, cum hanc fabulam audivisset, Androclem liberavit et leonem
ei dedit.
Names

Vocabulary

leo -onis (m) lion
gratia -ae ( f ) gratitude
(a) Identify the case of Romam (line 1) and explain why this
(c) Pick out an adverb in line 2. [1]
(d) Identify the tense and person of inveni (line 3). [2]
(e) Identify the form of habere (line 3) and explain why this
(f) Explain why audivisset (line 4) is in the subjunctive mood. [1]
(g) Identify an example of the perfect tense in line 4. [1]

(a) The master announced the plan. [3]
(b) The women are listening and speaking. [3]
(c) The slave was able to sleep in the garden. [4]
[Total 30]

146

Section Four
147

148 LATIN STORIES
81 Romulus mysteriously disappears; this event is variously interpreted.
Romulus primus rex Romanorum erat. urbem Romam validam fecit.

hostibus victis, Romani pacem diu habebant. senatores saepe, cives
semper regi favebant. Romulus a militibus maxime amabatur.
postquam multos annos rexit, contionem in urbe habebat ad exercitum

5 recensendum; magna turba civium senatorumque aderat. subito tanta
tempestas orta est ut rex, nimbo nigro celatus, videri non posset: nec
postea in terris apparuit. ubi lux rediit, omnes sedem regis vacuam
esse viderunt. itaque, cum nemo sciret quid accidisset, perterriti erant.
primo tacebant, deinde clamare coeperunt. senatores enim qui prope
10 regem steterant eum in caelum sublatum esse dixerunt.
cives his senatoribus primo credebant. regem mortuum patrem urbis

Romanae vocabant. deinde tamen nonnulli clamabant Romulum a
senatoribus ipsis necatum et divulsum esse. alii alia dicebant.
postridie tamen vir clarus, Proculus nomine, civibus haec nuntiavit:
15 ‘Romulus, pater urbis nostrae, hodie prima luce mihi e caelo descendit.
dum ego eum miror, “nuntia” inquit “civibus meis consilium deorum.
Roma caput omnium terrarum erit. milites Romani artem belli scient;
omnes gentes superabunt. nemo armis Romanis resistere poterit. dei
ipsi sic constituerunt.” haec locutus, Romulus in caelum abiit.’ quibus
20 verbis Proculus civibus persuasit regem a deis ablatum esse; Romulum
ipsum ab eo tempore deum salutabant.
Names

Proculus -i (m) Proculus
Vocabulary
contio -onis ( f ) public meeting

recenseo -ere I inspect
orior oriri ortus sum I arise
nimbus -i (m) cloud
6 niger -gra -grum black
sedes -is ( f ) seat
vacuus -a -um empty
divello -ere -i divulsus I tear apart

SECTION FOUR 149
1 Romulus primus rex Romanorum erat. urbem Romam validam

fecit. hostibus victis, Romani pacem diu habebant (lines 1–2).
Romulus was the first king of the Romans. What else are
we told about him here? [3]
2 senatores saepe, cives semper regi favebant. Romulus a
militibus maxime amabatur (lines 2–3).
What do we learn about the popularity of Romulus with
different groups of people? [3]
3 postquam multos annos rexit, contionem in urbe habebat ad
exercitum recensendum; magna turba civium senatorumque
aderat (lines 4–5).
(a) Why was Romulus holding a public meeting in the city? [1]
(b) Who was there? [2]
4 subito tanta tempestas orta est ut rex, nimbo nigro celatus,
videri non posset: nec postea in terris apparuit (lines 5–7).
(a) What happened to the king when the storm arose? [2]
(b) What are we told about later events? [1]
5 ubi lux rediit, omnes sedem regis vacuam esse viderunt
(lines 7–8).
What experience did everyone have when light returned? [2]
6 itaque, cum nemo sciret quid accidisset, perterriti erant
(line 8).
Why were they terrified? [2]
7 primo tacebant, deinde clamare coeperunt (line 9).
(a) What was their initial reaction? [1]
(b) What did they then do? [1]
8 senatores enim qui prope regem steterant eum in caelum
sublatum esse dixerunt (lines 9–10).
What did the senators who had been standing near the king
say? [2]
9 Translate the rest of the story (lines 11–21) into good English. [50]
[Total 70]

150 LATIN STORIES
82 A miraculous event leads to a slave boy becoming king of Rome.
erat eo tempore inter servos in regia Tarquinii Prisci puer quidam

nomine Servius Tullius. dum puer dormit, flammae circum caput
subito conspectae sunt. omnes qui aderant mirati sunt. alii perterriti
tacebant, alii adeo clamabant ut rex et regina excitarentur. unus
5 servorum ad aquam ferendam cucurrit, sed regina omnibus ‘nolite
timere!’ inquit ‘nolite eum movere!’ mox flammae cum somno a
puero abierunt.
tum regina regi dixit: ‘videsne hunc puerum, qui nunc servus est?
credo eum quondam hanc regiam in periculis fortissime custoditurum
10 esse. hic puer lux rebus nostris erit. flammae non sine consilio deorum
missae sunt. eum statim libera! puerum enim nunc summa cura
educare debemus.’
puer igitur liberatus est. omnia docebatur quae filius regis discere
debet. haec facile fecit quod animum optimum habebat; dei quoque ei
15 favere videbantur. ubi iuvenis erat, filiam regis in matrimonium duxit.
post mortem soceri ipse rex factus est. cives Romanos multos annos
bene regebat.
sunt qui dicunt eum filium non servi fuisse sed principis Corniculi,
quod Romani antea superaverant. urbe enim capta, erat inter captivas
20 uxor principis, quae eo tempore gravida erat. regina dicitur hanc
feminam cognovisse et in regiam accepisse. itaque filius eius ibi natus
est; credebatur servi filius esse quod mater in manus hostium venerat.
Names
Tarquinius -i Priscus -i (m) Tarquinius Priscus (fifth king

of Rome)
Servius -i Tullius -i (m) Servius Tullius (sixth king)
Corniculum -i (n) Corniculum (city in Italy)
Vocabulary

excito -are I rouse, I wake (somebody) up
somnus -i (m) sleep
9 quondam someday
educo -are I bring up
disco -ere I learn
socer -eri (m) father-in-law

SECTION FOUR 151
19 captiva -ae ( f ) captive woman

gravidus -a -um pregnant
1 erat eo tempore inter servos in regia Tarquinii Prisci puer

quidam nomine Servius Tullius (lines 1–2).
Who was Servius Tullius? [3]
2 dum puer dormit, flammae circum caput subito conspectae
sunt (lines 2–3).
What happened while the boy was sleeping? [2]
3 omnes qui aderant mirati sunt. alii perterriti tacebant, alii
adeo clamabant ut rex et regina excitarentur (lines 3–4).
(a) Everyone was initially amazed. How did some people
show this? [2]
(b) How did other people react, and what effect did this have? [2]
4 unus servorum ad aquam ferendam cucurrit, sed regina
omnibus ‘nolite timere!’ inquit ‘nolite eum movere!’
(lines 4–6).
(a) What did one of the slaves do? [2]
(b) What two orders did the queen give to everyone? [2]
5 mox flammae cum somno a puero abierunt (lines 6–7).
When did the flames disappear? [1]
6 tum regina regi dixit: ‘videsne hunc puerum, qui nunc
servus est? credo eum quondam hanc regiam in periculis
fortissime custoditurum esse (lines 8–10).
Talking to the king, what did the queen say she believed
the slave boy would one day do? [2]
7 hic puer lux rebus nostris erit. flammae non sine consilio
deorum missae sunt (lines 10–11).
What explanation of the flames did the queen offer? [2]
8 eum statim libera! puerum enim nunc summa cura educare
debemus (lines 11–12).
After telling the king to set the boy free, what did the queen
say they should do? [2]
[Total 70]

152 LATIN STORIES
83 The two sons of King Tarquinius are outwitted by their cousin Brutus
who becomes the first consul of Rome.
ubi Tarquinius rex Romae erat, serpens in regia visa est. res huius
modi numquam antea acciderat. itaque omnes qui aderant primo mirati
sunt, deinde perterriti fugerunt. rex ipse rem gravem esse putabat.
timebat enim ne serpens signum esset a deis missum.
5 rex consilium optimum petere constituit. itaque duos filios ad
Graeciam ire iussit, ut oraculum Delphis consulerent. nam hoc
oraculum eo tempore in omnibus terris clarissimum erat. comitem cum
eis misit Brutum, filium sororis suae. quamquam filii regis putabant
Brutum stultum esse, tres iuvenes profecti sunt. trans mare ad
10 Graeciam navigaverunt.
cum Delphos tandem advenissent, templum dei Apollinis intraverunt.
primo de serpente, ut iussi erant, oraculum consuluerunt. filii tamen
regis quoque volebant scire cui ex se ipsis regnum Romanum
venturum esset. deinde igitur rogaverunt quis post mortem patris rex
15 Romae futurus esset. vox e templo audita erat: ‘is vir summum
imperium Romae habebit, qui primus osculum matri dabit.’ fratres
igitur Romam quam celerrime redire constituerunt, ut oraculo parerent.
sed Brutus, qui verba oraculi audiverat et melius intellexerat, quasi
prolapsus cecidit et osculum dedit terrae, quam matrem omnium
20 hominum esse credebat. postquam Romam rediit, rege Tarquinio
expulso, primus consul factus est. sic Brutus summum imperium
Romae accepit.
Names
Tarquinius -i (m) Tarquinius (last king of Rome)
Delphi -orum (loc -is) (m pl) Delphi (oracle in central Greece)
11 Apollo -inis (m) Apollo (god of prophecy)
Vocabulary
serpens -entis ( f ) serpent
signum -i (n) sign, portent
6 consulo -ere -ui I consult
osculum -i (n) kiss
pareo -ere I obey (+ dat)
quasi as if
19 prolabor -i prolapsus sum I slip

SECTION FOUR 153
1 ubi Tarquinius rex Romae erat, serpens in regia visa est. res
huius modi numquam antea acciderat (lines 1–2).
(a) What happened during the reign of Tarquinius? [1]
(b) Why was this especially remarkable? [2]
2 itaque omnes qui aderant primo mirati sunt, deinde perterriti
fugerunt (lines 2–3).
(a) How did everyone who was there initially react? [1]
(b) What did they then do? [2]
3 rex ipse rem gravem esse putabat. timebat enim ne serpens
signum esset a deis missum (lines 3–4).
Why did the king think what had happened was a serious
matter? [2]
4 rex consilium optimum petere constituit. itaque duos filios
ad Graeciam ire iussit, ut oraculum Delphis consulerent
(lines 5–6).
(a) What did the king decide to do? [2]
(b) What did he order his two sons to do, and why? [2]
5 nam hoc oraculum eo tempore in omnibus terris clarissimum
erat (lines 6–7).
What are we told here about the reputation of the oracle? [3]
6 comitem cum eis misit Brutum, filium sororis suae (lines 7–8).
Whom did the king send as a companion with his sons? [2]
7 quamquam filii regis putabant Brutum stultum esse, tres
iuvenes profecti sunt (lines 8–9).
What did the king’s sons think about Brutus? [1]
8 trans mare ad Graeciam navigaverunt (lines 9–10).
What did the three young men then do? [2]
[Total 70]

154 LATIN STORIES
84 One part of the Roman army, led by Furius, rashly attacks the enemy
and is defeated; Camillus then urges the other part to attack.
Romani urbi Volscorum appropinquaverunt. statim omnes milites

pugnam poscebant. Furius igitur, eis resistere nolens et ipse pugnare
cupiens, alteram partem exercitus contra hostes duxit. Camillus tamen,
iam senex, cum altera parte eventum huius proelii exspectabat; quod
5 consilium melius erat. primo enim concursu hostes, fraude non timore,
pedem rettulerunt: multos milites in castris arma ferentes reliquerant.
itaque Romani Furio duce hostes celeriter sequebantur; tum ducti sunt
in locum tam iniquum ut ipsi facillime superarentur. subito apparuerunt
copiae hostium novae. deinde Romani milites, immemores virtutis
10 suae, terga dabant et trans campum ad castra fugerunt.
tum Camillus magna voce suos hortatus est. ‘estne haec,’ inquit
‘milites, pugna quam poposcistis? antea alter imperator vobis melior
visus est. nunc Camillum sequi debetis. me duce vincite! cur hostium
muros procul spectamus? nemo nisi victor urbem intrabit.’ his verbis
15 auditis, pudor milites tenuit. virtute iterum incensi sunt: imperator
enim qui eos tam audacter hortabatur et senex et clarus erat. in armis
omnes progressi sunt. Volsci nunc vero timore trans campum fugerunt.
multi et in proelio et in fuga occisi sunt, ceteri in castris, quae eodem
impetu capta sunt; plures tamen capti quam interfecti sunt.
Names
Volsci -orum (m) Volscians (Italian enemies of Rome)

Furius -i (m) Furius
Camillus -i (m) Camillus
Vocabulary
pugna -ae ( f ) fight, battle

posco -ere poposci demand
eventum -i (n) outcome
concursus -us (m) encounter, clash
5 fraus fraudis ( f ) trick
pedem refero I retreat
iniquus -a -um treacherous
9 immemor -oris forgetting (+ gen)
tergum do I turn my back
campus -i (m) plain
procul from afar
victor -oris (m) victor

SECTION FOUR 155
15 pudor -oris (m) shame

verus -a -um true, real
fuga -ae ( f ) flight
impetus -us (m) attack
1 Romani urbi Volscorum appropinquaverunt. statim omnes

milites pugnam poscebant (lines 1–2).
What happened when the Romans approached the city of
the Volscians? [2]
2 Furius igitur, eis resistere nolens et ipse pugnare cupiens,
alteram partem exercitus contra hostes duxit (lines 2–3).
(a) Why was Furius unwilling to resist the soldiers? [1]
3 Camillus tamen, iam senex, cum altera parte eventum
huius proelii exspectabat; quod consilium melius erat
(lines 3–5).
(a) What do we learn here about Camillus and his response
to the situation? [3]
(b) What judgement does the narrator make about this? [1]
4 primo enim concursu hostes, fraude non timore, pedem
rettulerunt: multos milites in castris arma ferentes
reliquerant (lines 5–6).
(a) In the first encounter, why did the enemy retreat? [1]
(b) What forces had they left in their camp? [2]
5 itaque Romani Furio duce hostes celeriter sequebantur;
tum ducti sunt in locum tam iniquum ut ipsi facillime
superarentur (lines 7–8).
(a) What did the Romans led by Furius do? [2]
6 subito apparuerunt copiae hostium novae (lines 8–9).
What suddenly happened? [2]
7 deinde Romani milites, immemores virtutis suae,
terga dabant et trans campum ad castra fugerunt (lines 9–10).
Forgetting their courage, what did the Roman soldiers
then do? [2]
[Total 70]

156 LATIN STORIES
85 The people of Carthage and Cyrene in North Africa settle a desert

boundary dispute in a drastic way.
Carthaginienses magnam partem Africae regebant; eodem tempore

Cyrenenses quoque validi divitesque erant. Carthaginienses cum
Cyrenensibus de finibus diu disputabant. nam inter has urbes erat
magna regio deserta. ibi nec collis nec flumen erat quo agri dividi
5 poterant: nihil aliud quam harena videri poterat. copiae et
Carthaginiensium et Cyrenensium multis proeliis iam factis paene
deletae erant. timebant igitur ne ab aliis hostibus oppugnarentur. itaque
hoc consilium ceperunt: ‘die quodam legati et a nobis et a vobis in
regionem desertam mittentur; ubi convenient, eo loco finem faciemus.’
10 omnes haec verba laudaverunt.
deinde Carthaginienses duobus fratribus, qui Philaeni vocabantur,

imperaverunt ut legati irent; qui ab urbe statim profecti festinaverunt
ut iter quam celerrime conficerent. Cyrenenses tamen lentius euntes
pauca milia passuum progressi sunt. ubi convenerunt, hi timebant ne
15 domum regressi punirentur. itaque vituperabant Carthaginienses: ‘vos
sine dubio ante tempus profecti estis!’ tum illi rogaverunt quomodo
Cyrenenses rem constituere vellent. Cyrenenses responderunt: ‘si vivi
hic obrui vultis, hunc finem faciemus; si non vultis, nos finem
deligemus et ibi nos vivi obruemur.’ tum duo fratres Carthaginienses
20 condicione dira accepta in illo ipso loco vivi obruti sunt.
Names
Carthaginienses -ium (m pl) Carthaginians, people of

Carthage
Cyrenenses -ium (m pl) Cyrenians, people of Cyrene
11 Philaeni -orum (m pl) Philaeni (family name)
Vocabulary
dives -itis rich, wealthy

finis -is (m) boundary, border
disputo -are disagree
regio -onis deserta -ae ( f ) desert region
4 collis -is (m) hill
agri -orum (m pl) (here) territory
divido -ere I divide
8 legatus -i (m) envoy, representative

SECTION FOUR 157
mille pl milia passuum mile

vitupero -are I find fault with
dubium -i (n) doubt
ante before (+ acc)
17 vivus -a -um alive
hic here
obruo -ere -i -tus I bury
deligo -ere I choose
condicio -onis ( f ) condition, terms
1 Carthaginienses magnam partem Africae regebant; eodem

tempore Cyrenenses quoque validi divitesque erant (lines 1–2).
(a) What are we told about the Carthaginians? [2]
(b) What are we told about the Cyrenians? [2]
2 Carthaginienses cum Cyrenensibus de finibus diu
disputabant. nam inter has urbes erat magna regio deserta
(lines 2–4).
Why was there was a longstanding dispute between the
Carthaginians and the Cyrenians? [3]
3 ibi nec collis nec flumen erat quo agri dividi poterant: nihil
aliud quam harena videri poterat (lines 4–5).
What problem was caused by the desert? [3]
4 copiae et Carthaginiensium et Cyrenensium multis proeliis
iam factis paene deletae erant (lines 5–7).
What had happened as a result of many previous battles? [2]
5 timebant igitur ne ab aliis hostibus oppugnarentur (line 7).
What fear did both sides have? [2]
6 itaque hoc consilium ceperunt: ‘die quodam legati et a nobis
et a vobis in regionem desertam mittentur; ubi convenient,
eo loco finem faciemus.’ (lines 7–9).
(a) What was it planned should happen on a certain day? [3]
(b) Where was the boundary going to be fixed? [2]
7 omnes haec verba laudaverunt (line 10).
What was the response to these words? [1]
[Total 70]

158 LATIN STORIES
86 When the Persians invade Greece in 480 BC , Themistocles persuades the

Athenians to follow his advice.
Xerxes rex Persarum contra Graeciam terra marique bellum gerere
constituit cum copiis ingentibus, numquam antea nec postea visis. cum
tot naves tantumque exercitum paravissent, Persae tandem profecti
sunt. mox per mediam Graeciae partem progrediebantur. Athenienses
5 igitur, cum Xerxem adventurum esse cognovissent, nuntios Delphos
miserunt. volebant enim deum Apollinem rogare quid de rebus suis
nunc facere deberent. Pythia eos monuit ut muris ligneis crederent;
nihil aliud dixit. nuntii ad urbem haec verba rettulerunt; nemo tamen
intellexit. senes quidam putabant deum de muris arcis dixisse, qui olim
10 lignei fuerant. alii alia loquebantur.
Themistocles tamen, vir sapientissimus qui et imperator et dux civium
eo tempore erat, cognovit muros ligneos esse naves; dixit consilium
Apollinis esse ut navibus contra Persas pugnarent. cives quoque hortatus
est ut ad loca tutiora navigarent. illi tamen ab urbe discedere nolebant.
15 itaque Themistocles ‘serpens sacra’ inquit ‘quae in arce habitabat iam
cibo relicto discessit. dei hoc signo nos quoque urbem relinquere et
salutem navibus petere iubent.’ tali consilio laudato, Athenienses omnia
quae portari poterant in naves posuerunt. tum urbem reliquerunt; arx ipsa
a paucis senibus custodiebatur. Persae urbem captam incenderunt, sed
20 postea proelio navali ab Atheniensibus superati sunt.
Names
Xerxes -is (m) Xerxes
Athenienses -ium (m pl) Athenians
5 Delphi -orum (m pl) Delphi (oracle in central Greece)
Pythia -ae ( f ) the Pythia (priestess at Delphi)
Themistocles -is (m) Themistocles
Vocabulary
ligneus -a -um wooden
arx arcis ( f ) citadel (fortified hilltop, i.e. the
Acropolis)
sapiens -entis wise
14 tutus -a -um safe
serpens -entis ( f ) snake
signum -i (n) sign
salus -utis ( f ) safety
navalis -e naval

SECTION FOUR 159
1 Xerxes rex Persarum contra Graeciam terra marique bellum

gerere constituit cum copiis ingentibus, numquam antea nec
postea visis (lines 1–2).
(a) What did Xerxes decide to do? [2]
(b) How is the scale of his forces emphasised? [2]
2 cum tot naves tantumque exercitum paravissent, Persae
tandem profecti sunt (lines 2–4).
What did the Persians do after preparing their naval and
military forces? [1]
3 mox per mediam Graeciae partem progrediebantur (line 4).
What were they soon doing? [2]
4 Athenienses igitur, cum Xerxem adventurum esse cognovissent,
nuntios Delphos miserunt (lines 4–6).
(a) What did the Athenians find out? [1]
(b) What did they do as a result? [2]
5 volebant enim deum Apollinem rogare quid de rebus suis
nunc facere deberent (lines 6–7).
What did they want to ask Apollo? [2]
6 Pythia eos monuit ut muris ligneis crederent; nihil aliud dixit
(lines 7–8).
What did the Pythia advise them to do? [2]
7 nuntii ad urbem haec verba rettulerunt; nemo tamen intellexit
(lines 8–9).
What happened when the messengers reported these words? [1]
8 senes quidam putabant deum de muris arcis dixisse,
qui olim lignei fuerant. alii alia loquebantur (lines 9–10).
(a) What did some old men think the god had referred to,
and on what grounds? [3]
(b) What other reaction was there? [2]
[Total 70]

160 LATIN STORIES
87 Mithridates urges Datames to make war on the king of Persia, but then
treacherously kills him.
rex Datamem superare saepe conatus erat; ille tamen per dolos
semper effugit. deinde Mithridates regi promisit se Datamem
eodem modo necaturum esse. terram igitur regis oppugnavit,
multamque praedam cepit; cuius partem Datami misit, simulans
5 se hostem regis esse.
tum Mithridates per nuntium Datami dixit tempus esse maiores

exercitus parare et bellum contra regem gerere. nuntiavit se de his
rebus in colloquium cupere venire. cum Datames adnuisset, tempus
locumque constituerunt ut in colloquium convenirent. Mithridates
10 tamen antea venit et gladios locis diversis celavit. die tamen ipso
colloquii et Datames et Mithridates, quod periculum timebant,
milites miserunt ut locum explorarent; deinde ipsi convenerunt.
cum aliquamdiu in colloquio fuissent et diverse discessissent iamque

Datames procul abesset, Mithridates ad eundem locum regressus est et
15 ibi sedit, ubi gladium celatum esse sciebat. deinde Datamem subito
revocavit, simulans se aliud dicere velle. interea gladium e terra
extraxit et sub veste celavit. cum Datames advenisset, Mithridates
dixit se locum quendam invenisse idoneum ad castra ponenda. quem
cum manu ostenderet et Datames respiceret, eum aversum gladio
20 statim transfixit. sic occisus est vir fortis qui multos consilio et armis,
neminem perfidia superaverat; ipse ab amico simulato tandem
superatus erat.
Names
Datames -is (m) Datames (rebel Persian

provincial governor)
Mithridates -is (m) Mithridates (Persian
provincial governor)
Vocabulary
dolus -i (m) trick

praeda -ae ( f ) booty, spoil
simulo -are -avi -atus I pretend
colloquium -i (n) discussion, talks
8 adnuo -ere -i I agree
diversus -a -um different, various
exploro -are I search
aliquamdiu for some time
diverse in opposite directions

SECTION FOUR 161
14 procul far, at a distance

vestis -is ( f ) clothing
idoneus -a -um suitable
respicio -ere I look back, I look behind me
aversus -a -um turned away
20 transfigo -ere transfixi I stab
perfidia -ae ( f ) treachery
1 rex Datamem superare saepe conatus erat; ille tamen per

dolos semper effugit (lines 1–2).
(a) What had the king often tried to do? [1]
(b) What had always been the outcome? [1]
2 deinde Mithridates regi promisit se Datamem eodem modo
necaturum esse (lines 2–3).
What did Mithridates promise the king? [2]
3 terram igitur regis oppugnavit, multamque praedam cepit;
cuius partem Datami misit, simulans se hostem regis esse
(lines 3–5).
(a) What did Mithridates do? [2]
(b) What did he send to Datames, and why? [2]
4 tum Mithridates per nuntium Datami dixit tempus esse
maiores exercitus parare et bellum contra regem gerere
(lines 6–7).
What did Mithridates via a messenger tell Datames it was
now time to do? [2]
5 nuntiavit se de his rebus in colloquium cupere venire
(lines 7–8).
What did Datames announce that he himself wanted to do? [2]
6 cum Datames adnuisset, tempus locumque constituerunt
ut in colloquium convenirent (lines 8–9).
What happened after Datames had agreed? [3]
7 Mithridates tamen antea venit et gladios locis diversis
celavit (lines 9–10).
What did Mithridates do? [3]
8 die tamen ipso colloquii et Datames et Mithridates, quod
periculum timebant, milites miserunt ut locum explorarent;
deinde ipsi convenerunt (lines 10–12).
On the appointed day, what did both Datames and Mithridates
do before meeting? [2]
[Total 70]

162 LATIN STORIES
88 How the Roman tribune Valerius Corvinus got his surname.

copiae Gallorum ingentes in campo contra exercitum Romanum
instruebantur. dux interea Gallorum, maximo corpore armisque
fulgentibus, gladium manu tenens Romanos provocavit ut unus ex
eis secum pugnare auderet. tum Valerius tribunus, dum ceteri
5 dubitant, a consulibus petivit ut sibi contra ducem hostium gladio
pugnare permitterent. deinde hic iuvenis, omnibus spectantibus, in
armis fortiter in medium campum progressus est.
pugna coepit. tum manus deorum in rebus hominum ostenta est. nam
corvus advolavit et in galea Valerii sedit. hoc signum caelo missum
10 tribunus laete accepit. itaque oravit ut dei se servarent. corvus locum
in capite iuvenis tenuit.
ubi dux Gallorum Valerium petivit, corvus os oculosque eius rostro
oppugnavit. hoc iterum atque iterum accidit. tandem hostis, et vultu et
animo vulneratus, ad terram cecidit; Valerius eum facile occidit.
15 corvus, qui iuvenem tam fideliter custodiverat, in caelum discessit.
tum Galli et Romani (qui hactenus rem spectaverant) de corpore ducis
pugnare coeperunt. imperator Romanus, tribunum ostendens, suos sic
hortatus est: ‘hunc imitari debetis, milites. Gallos circum ducem
mortuum sternite!’ et dei et homines in illo proelio adesse videbantur.
20 in pugna duorum militum, iterumque in pugna duorum exercituum
Romani vicerunt. tribunus, ab omnibus laudatus, postea ‘Corvinus’
vocatus est.
Names
Galli -orum (m pl) Gauls
Valerius -i (m) Valerius
Corvinus -i (m) Corvinus (literally ‘of the
raven’)
Vocabulary
campus -i plain
instruo -ere I draw up
fulgeo -ere I gleam
provoco -are -avi I challenge
4 tribunus -i (m) tribune (type of army officer)
dubito -are I hesitate
permitto -ere I allow (+ dat)
pugna -ae ( f ) fight
corvus -i (m) raven
9 advolo -are -avi I come flying up
galea -ae ( f ) helmet

SECTION FOUR 163
signum -i (n) sign

os oris (n) mouth
oculus -i (m) eye
12 rostrum -i (n) beak
vultus -us (m) face
hactenus until this point
imitor -ari I imitate
sterno -ere I bring down
1 copiae Gallorum ingentes in campo contra exercitum

Romanum instruebantur (lines 1–2).
What do we learn here about the Gauls’ forces? [2]
2 dux interea Gallorum, maximo corpore armisque
fulgentibus, gladium manu tenens Romanos provocavit
ut unus ex eis secum pugnare auderet (lines 2–4).
(a) How is the leader of the Gauls described here? [3]
(b) What was his challenge to the Romans? [2]
3 tum Valerius tribunus, dum ceteri dubitant, a consulibus
petivit ut sibi contra ducem hostium gladio pugnare
permitterent (lines 4–6).
What request did the tribune Valerius make to the consuls? [3]
4 deinde hic iuvenis, omnibus spectantibus, in armis fortiter in
medium campum progressus est (lines 6–7).
What did Valerius do while everyone was watching? [2]
5 pugna coepit. tum manus deorum in rebus hominum ostenta
est (line 8).
What does the narrator say was shown after the fight began? [2]
6 nam corvus advolavit et in galea Valerii sedit (lines 8–9).
What did the raven do? [2]
7 hoc signum caelo missum tribunus laete accepit (lines 9–10).
How did Valerius react, and how did he interpret what had
happened? [2]
8 itaque oravit ut dei se servarent. corvus locum in capite
iuvenis tenuit (lines 10–11).
(a) What did Valerius pray should happen? [1]
(b) What did the raven do? [1]
[Total 70]

164 LATIN STORIES
89 The flute-players at Rome go on strike.

eodem anno res parva sed gravis Romae accidit. erant enim tibicines,
qui carmina sacra cantabant dum sacerdotes deis sacrificabant. hi
tibicines convivium annuum in templo Iovis habere a senatoribus
prohibiti sunt, quamquam hoc facere diu soliti erant. itaque cantare
5 nolebant: tam irati erant ut omnes simul Tibur adirent. senatores, cum
nemo Romae cantare in templo posset, iram deorum timentes rem
graviter tulerunt. nuntios igitur miserunt ad tibicines Romam quam
celerrime reducendos. Tiburtini, postquam nuntios benigne
acceperunt, promiserunt se omnia facturos esse ut illos remitterent.
10 Tiburtini igitur tibicines hortati sunt ut Romam redirent. cum tamen eis
persuadere non possent, callidissimum consilium ceperunt. tibicines ad
cenam optimam invitati sunt, ut ibi cantarent. Tiburtini optimum vinum
obtulerunt. tibicines igitur, multas horas cantantes, tantum vini biberunt
ut omnes dormirent. itaque, vino superati et a Tiburtinis in plaustra
15 iacti, Romam relati sunt. ibi in foro dormientes relicti sunt. prima luce
clamoribus excitati viderunt se a turba hominum circumventos esse.
deinde, cum senatores eis convivium in templo ut antea habere
permisissent, tibicines promiserunt se, Romae manentes, in templo ut
antea cantaturos esse.
Names
Tibur -uris (n) Tibur (town a few miles from
Rome)
Tiburtini -orum (m pl) people of Tibur
Vocabulary
tibicen -inis (m) flute-player
carmen -inis (n) song
canto -are I play, I perform
2 sacrifico -are I sacrifice
convivium -i (n) feast, banquet
annuus -a -um annual
prohibeo -ere -ui -itus I forbid
graviter fero I take seriously, I am concerned
7 about
benigne in a kindly way
plaustrum -i (n) wagon, cart

SECTION FOUR 165
16 excito -are -avi -atus I rouse, I wake (somebody) up

circumvenio -ire -i -tus I surround
permitto -ere permisi I allow (+ dat)
1 eodem anno res parva sed gravis Romae accidit (line 1).
How is the event described? [2]
2 erant enim tibicines, qui carmina sacra cantabant dum sacerdotes
deis sacrificabant (lines 1–2).
What were the flute-players employed to do? [2]
3 hi tibicines convivium annuum in templo Iovis habere a
senatoribus prohibiti sunt, quamquam hoc facere diu soliti
erant (lines 2–4).
(a) What were the flute-players forbidden by the senators
to do? [2]
(b) Why was this likely to cause resentment? [2]
4 itaque cantare nolebant: tam irati erant ut omnes simul Tibur
adirent (lines 4–5).
Describe how the flute-players reacted. [3]
5 senatores, cum nemo Romae cantare in templo posset,
iram deorum timentes rem graviter tulerunt (lines 5–7).
(a) What could no-one in Rome do? [1]
(b) Why did the senators take the matter seriously? [2]
6 nuntios igitur miserunt ad tibicines Romam quam celerrime
reducendos (lines 7–8).
What did the senators do? [3]
7 Tiburtini, postquam nuntios benigne acceperunt, promiserunt
se omnia facturos esse ut illos remitterent (lines 8–9).
Describe how the people of Tibur reacted. [3]
[Total 70]

166 LATIN STORIES
90 During the siege of Sora, a traitor shows the Romans the way up to the
citadel, and then creates panic in the town.
Romani Soram diu obsidebant. consules, quamquam novae copiae

advenerant, nullum consilium habebant. res difficilis esse videbatur,
quod arx alta et praerupta erat. omnes putabant se longum laborem
passuros esse.
5 deinde tamen transfuga Sora clam profectus, cum castris Romanis

appropinquavisset, custodibus imperavit ut ad consules statim
duceretur: promisit se urbem traditurum esse. rogatus ab eis quomodo
hoc facturus esset, hortatus est ut castra Romana sex milia passuum ab
urbe moverentur; dixit vigiles Sorae hoc modo minus intentos futuros
10 esse. transfuga dixit se decem milites Romanos nocte ad urbem
ducturum esse, ceteris in silvis manentibus.
consilium a consulibus laudatum est. transfuga viam ad arcem

Romanis ostendit. ‘hoc ascensu’ inquit ‘tres milites magno cum
exercitu pugnare possunt; vos decem estis, et fortissimi Romanorum.
15 et locus et nox vobis auxilium dabunt. nocte enim nihil clarum est, et
omnia timentur. ego cives iam terrebo; vos arcem audacter tenete!’
deinde transfuga per urbem quam celerrime cucurrit et ‘ad arma,
cives’ clamavit ‘arx ab hostibus capta est! urbem defendite!’ cives ubi
hoc audiverunt sine armis perterriti per vias fugerunt, et portas urbis
20 fregerunt. Romani igitur facile intraverunt. sic Sora tandem capta est.
Name
Sora -ae (f) Sora (town in central Italy)
Vocabulary
obsideo -ere I besiege

arx arcis ( f ) citadel (fortified hilltop)
praeruptus -a -um steep, rugged
transfuga -ae (m) deserter
5 clam secretly
mille pl milia passuum mile
vigil -ilis (m) watchman
intentus -a -um intent, on guard
ascensus -us (m) ascent, way up
20 frango -ere fregi I break down

SECTION FOUR 167
1 Romani Soram diu obsidebant. consules, quamquam novae

copiae advenerant, nullum consilium habebant (lines 1–2).
What are we told here about the Roman siege of Sora? [3]
2 res difficilis esse videbatur, quod arx alta et praerupta erat
(lines 2–3).
Why did the matter seem difficult? [1]
3 omnes putabant se longum laborem passuros esse (lines 3–4).
What did everyone think? [2]
4 deinde tamen transfuga Sora clam profectus, cum castris Romanis
appropinquavisset, custodibus imperavit ut ad consules statim
duceretur (lines 5–7).
(a) What do we learn about the man who approached the
Roman camp? [2]
(b) What did he say to the guards? [2]
5 promisit se urbem traditurum esse (line 7).
What promise did he make? [1]
6 rogatus ab eis quomodo hoc facturus esset, hortatus est ut castra
Romana sex milia passuum ab urbe moverentur (lines 7–9).
When asked how he was going to do what he had
promised, what did the deserter recommend? [3]
7 dixit vigiles Sorae hoc modo minus intentos futuros esse
(lines 9–10).
What effect did he say this would have? [2]
8 transfuga dixit se decem milites Romanos nocte ad urbem
ducturum esse, ceteris in silvis manentibus (lines 10–11).
(a) What did the deserter say he would do? [3]
(b) What would the rest of the Roman soldiers be doing? [1]
[Total 70]

168 LATIN STORIES
91 News reaches Rome of the disastrous defeat by Hannibal of the Roman

army in the battle at Lake Trasimene in 217 BC .
hoc anno ad Trasumenum Romani cladem gravissimam acceperunt.
nam quindecim milia Romanorum in proelio ab hostibus occisi sunt;
decem milia diversis itineribus Romam fugerunt. multi postea e
vulneribus suis mortui sunt. Hannibal multos captivos cepit. corpora
5 suorum sepeliri iussit; volebat quoque Flaminium, imperatorem
Romanum necatum, sepelire sed corpus eius inveniri non poterat.
simulac rumor huius cladis Romae auditus est, cives perterriti in forum
cucurrerunt ut quaererent quid accidisset. primo nihil clarum
cognoscere poterant. itaque turba senatores vocabat. tum praetor,
10 nomine M. Pomponius, ‘pugna’ inquit ‘magna victi sumus.’
praetor nihil aliud dixit. verbis tamen eius auditis, urbs subito
rumorum plena erat. alii dicebant totum exercitum ab hostibus
captum esse, alii consulem ipsum cum maxima parte copiarum
necatum esse. postridie turba feminarum ad portas urbis convenit.
15 omnes enim timebant ne filii sui necati essent. diu ibi manebant ad
nuntios exspectandos. qui cum tandem advenissent, vultus diversi
in turba visi sunt. nonnullae enim matres, cum filios suos vivere
cognovissent, gaudentes domum abibant. ceterae tamen tristissimae
erant, amicis eas consolantibus. senatores interea, nescientes quomodo
20 hostibus resistere possent, multos dies consilium petebant.
Names
Trasumenus -i (m) Lake Trasimene (in northern Italy)
Hannibal -alis (m) Hannibal (Carthaginian leader)
Flaminius -i (m) Flaminius (Roman commander at
Trasimene)
5 M. Pomponius -i (m) Marcus Pomponius
Vocabulary
quindecim fifteen
diversus -a -um different, varied
5 sepelio -ire I bury
rumor -oris (m) rumour
praetor -oris (m) praetor (Roman magistrate)
pugna -ae ( f ) fight, battle
plenus -a -um full
16 vultus -us (m) face, expression
consolor -ari I console, I comfort

SECTION FOUR 169
1 hoc anno ad Trasumenum Romani cladem gravissimam

acceperunt (line 1).
What happened in this year? [3]
2 nam quindecim milia Romanorum in proelio ab hostibus
occisi sunt; decem milia diversis itineribus Romam fugerunt
(lines 2–3).
(a) What do we learn here about the casualties? [2]
(b) What do we learn about the survivors? [2]
3 multi postea e vulneribus suis mortui sunt (lines 3–4).
How was the number of casualties later increased? [1]
4 Hannibal multos captivos cepit (line 4).
What did Hannibal do? [2]
5 corpora suorum sepeliri iussit; volebat quoque Flaminium,
imperatorem Romanum necatum, sepelire sed corpus eius inveniri
non poterat (lines 4–6).
(a) Hannibal ordered the bodies of his own men to be
buried. Whom did he also want to bury? [1]
(b) Why was this not possible? [1]
6 simulac rumor huius cladis Romae auditus est, cives perterriti
in forum cucurrerunt ut quaererent quid accidisset (lines 7–8).
Describe what happened as soon as a rumour of the disaster
was heard in Rome. [3]
7 primo nihil clarum cognoscere poterant. itaque turba senatores
vocabat (lines 8–9).
(a) What initial problem did they have? [2]
(b) What did the crowd do? [1]
8 tum praetor, nomine M. Pomponius, ‘pugna’ inquit ‘magna victi
sumus’ (lines 9–10).
What did the praetor Marcus Pomponius say? [2]
[Total 70]

170 LATIN STORIES
92 A slave’s information leads to the arrest of arsonists in Rome.
dum senatores alii alia de consiliis belli loquuntur, res dira Romae
accidit. in urbe enim multa incendia circum forum subito visa sunt.
eodem tempore septem tabernae flammis deletae sunt. deinde multae
domus quoque incendebantur. nocte ac die flammae tantae erant ut
5 tota urbs magno in periculo esset. templum Vestae vix defensum est
auxilio servorum, qui postea liberati sunt. quod tot incendia simul
erant, cives perterriti credebant hanc diram rem ab hominibus scelestis
factam esse. cum flammae tandem superatae essent, consul cives in
forum vocatos rogavit num scirent qui ea incendia fecissent. magnum
10 praemium promisit: viro libero pecuniam, servo libertatem.
servus quidam Manus nomine sperabat se hoc praemium accepturum

esse. hic dixit dominum suum cum quinque comitibus et ea incendia
fecisse et multa alia scelera facturum esse. consul igitur, servo fideli
laudato, milites quam celerrime misit ad coniuratos quaerendos. illi
15 cum servis suis celeriter capti sunt; omnes in forum ducti sunt. primo
dixerunt verba Mani falsa esse, eumque antea e manibus domini
effugisse. nemo tamen coniuratis credebat; cives pro tanto scelere
poenam mortis poposcerunt. itaque illi sic puniti sunt; Manus, quod
urbem feliciter servaverat, liberatus est et magnum praemium accepit.
Names
Vesta -ae ( f ) Vesta (goddess of the hearth)

Manus -i (m) Manus
Vocabulary
incendium -i (n) fire

vix only just, with difficulty
liber -era -erum free
10 libertas -atis ( f ) freedom
falsus -a -um false, untrue
posco -ere poposci I demand

SECTION FOUR 171
1 dum senatores alii alia de consiliis belli loquuntur, res dira Romae
accidit (lines 1–2).
What were the senators doing when a dreadful thing happened
in Rome? [2]
2 in urbe enim multa incendia circum forum subito visa sunt.
eodem tempore septem tabernae flammis deletae sunt
(lines 2–3).
(a) What happened in the city? [2]
(b) What were destroyed by flames at the same time? [1]
3 deinde multae domus quoque incendebantur (lines 3–4).
What were also set on fire? [1]
4 nocte ac die flammae tantae erant ut tota urbs magno in
periculo esset (lines 4–5).
What do we learn here about the scale of the problem? [3]
5 templum Vestae vix defensum est auxilio servorum, qui postea
liberati sunt (lines 5–6).
(a) Explain how the temple of Vesta had a narrow escape. [2]
(b) How was gratitude for this expressed? [1]
6 quod tot incendia simul erant, cives perterriti credebant
hanc diram rem ab hominibus scelestis factam esse (lines 6–8).
What did the citizens believe, and why? [3]
7 cum flammae tandem superatae essent, consul cives in forum
vocatos rogavit num scirent qui ea incendia fecissent (lines 8–9).
What happened after the flames had finally been overcome? [3]
8 magnum praemium promisit: viro libero pecuniam, servo
libertatem (lines 9–10).
What rewards were offered? [2]
[Total 70]

172 LATIN STORIES
93 Marcus Livius Drusus presents himself as a squeaky-clean politician and

makes plans for reform, but is killed for his trouble.
M. Livius Drusus, vir nobilis, in omnibus rebus bonus sed non felix
erat. semper volebat ab omnibus laudari. tantam pecuniam habebat ut
novam domum in Palatio aedificare cuperet. itaque architectum
optimum invenit, qui promisit se domum ita aedificaturum esse ut
5 nemo in eam spectare posset. Drusus tamen non laetus erat, quod
nolebat res celatas habere. itaque respondit se domum ita aedificari
velle ut omnes videre possent quid intus ageretur. ‘hoc modo’ inquit
‘et tu artem tuam bene ostendes, et ego ingenium meum bene
ostendam.’
10 postquam tribunus factus est, Drusus potestatem senatoribus reddere
volebat quam olim habuerant. illi tamen, cum putarent eum auxilium
plebi quoque oblaturum esse, Druso non credebant. nam nesciebant
eum minora plebi dare ut maiora sibi daret. itaque ceteris tribunis
favebant, qui illi inimici erant. deinde Drusus civitatem Romanam
15 populis Italiae offerre constituit. nec plebs nec senatores hoc consilium
laudaverunt. Drusus igitur plures inimicos iam habebat. postea, dum
e foro domum redit, gladio gravissime vulneratus est; mox, gladio in
vulnere relicto, mortuus est. ultimo tamen spiritu, turbam amicorum
spectans, haec verba dixit: ‘quando, amici, civem similem mihi
20 habebit res publica?’ hunc finem vitae habuit vir clarissimus.
Names
M. Livius -i Drusus -i (m) Marcus Livius Drusus (also
just called Drusus)
Palatium -i (n) the Palatine (hill in Rome)
Vocabulary
nobilis -e noble, of noble birth
architectus -i (m) architect
intus inside
ingenium -i (n) character
10 tribunus -i (m) tribune (type of Roman
magistrate)
potestas -atis ( f ) power
plebs plebis ( f ) the lower classes
civitas -atis ( f ) citizenship
15 populus -i (m) people, population
ultimus -a -um final
spiritus -us (m) breath
similis -e like, similar to (+ dat)
res publica rei publicae ( f ) the state
20 finis -is (m) end

SECTION FOUR 173
1 M. Livius Drusus, vir nobilis, in omnibus rebus bonus sed

non felix erat (lines 1–2).
Marcus Livius Drusus was a man of noble birth. What else
do we learn about him here? [2]
2 semper volebat ab omnibus laudari (line 2).
What did he want? [2]
3 tantam pecuniam habebat ut novam domum in Palatio
aedificare cuperet (lines 2–3).
What did he want to do with his wealth? [2]
4 itaque architectum optimum invenit (lines 3–4).
What did he therefore do? [1]
5 qui promisit se domum ita aedificaturum esse ut nemo in
eam spectare posset (lines 4–5).
What did the architect promise? [3]
6 Drusus tamen non laetus erat, quod nolebat res celatas
habere (lines 5–6).
How did Drusus react, and why? [3]
7 itaque respondit se domum ita aedificari velle ut omnes
videre possent quid intus ageretur (lines 6–7).
What did he say in reply to the architect? [3]
8 ‘hoc modo’ inquit ‘et tu artem tuam bene ostendes, et ego
ingenium meum bene ostendam’ (lines 7–9).
(a) What did Drudus say the architect would do by
complying with his request? [2]
(b) What did he say that he himself would achieve in this way? [2]
[Total 70]

174 LATIN STORIES
94 Strato commits theft and murder at the house of Sassia, but does not
escape detection.
Sassia, femina dives, servum quendam habebat, Stratonem nomine,
qui artem medicinae bene sciebat. domina igitur tabernam servo
dedit. omnia parata sunt ut Strato ibi artem exerceret. ille tamen non
laetus erat sed pecuniae avidissimus. in tablino villae Sassiae erat
5 armarium ingens. Strato sciebat multum argentum in armario positum
esse, quod auferre volebat. hoc ei difficile esse videbatur quod
nesciebat ubi clavem armarii invenire posset; sciebat tamen duos
servos fideles tablinum semper custodire. Strato igitur rem scelestam
in domo dominae facere constituit.
10 Strato primo serrulam emit. deinde auxilio unius pueri (cui minimam
partem pecuniae promisit) duos custodes dormientes nocte occidit et
corpora eorum in piscinam iniecit. tum fundum armarii serrula
exsecuit et argentum abstulit. scelere postridie cognito, omnes
quaerebant quomodo fundus armarii exsectus esset. erat tamen
15 amicus Sassiae qui putabat se serrulam in auctione nuper vidisse;
coactor rogatus dixit serrulam Stratoni venditam esse. itaque puer qui
auxilium Stratoni dederat perterritus erat; totam rem Sassiae narravit.
corpora servorum e piscina extracta sunt. argentum in taberna
Stratonis inventum est. Sassia linguam Stratonis exsecari iussit,
20 deinde ipsum necari.
Names
Sassia -ae ( f ) Sassia
Strato -onis (m) Strato
Vocabulary
dives -itis wealthy
medicina -ae ( f ) medicine
exerceo -ere I practise
avidus -a -um greedy for (+ gen)
4 tablinum -i (n) study
armarium -i (n) chest
argentum -i (n) silver
clavis -is ( f ) key
serrula -ae ( f ) saw
12 piscina -ae ( f ) fish-pond
fundus -i (m) bottom, base
exseco -are -ui -tus I cut out
auctio -onis ( f ) auction, public sale
nuper recently
16 coactor -oris (m) auctioneer
lingua -ae ( f ) tongue

SECTION FOUR 175
1 Sassia, femina dives, servum quendam habebat, Stratonem

nomine, qui artem medicinae bene sciebat (lines 1–2).
(a) Who was Sassia? [1]
(b) What do we learn here about Strato? [3]
2 domina igitur tabernam servo dedit. omnia parata sunt ut
Strato ibi artem exerceret (lines 2–3).
Describe what Sassia did for Strato. [3]
3 ille tamen non laetus erat sed pecuniae avidissimus (lines 3–4).
Why was Strato not happy? [1]
4 in tablino villae Sassiae erat armarium ingens (lines 4–5).
What are we told here about the chest? [2]
5 Strato sciebat multum argentum in armario positum esse,
quod auferre volebat (lines 5–6).
Explain how the chest was a temptation to Strato. [3]
6 hoc ei difficile esse videbatur quod nesciebat ubi clavem armarii
invenire posset (lines 6–7).
What obstacle did he face? [2]
7 sciebat tamen duos servos fideles tablinum semper custodire
(lines 7–8).
What did he know? [3]
8 Strato igitur rem scelestam in domo dominae facere
What did Strato decide to do, and where? [2]
[Total 70]

176 LATIN STORIES
95 Publius Gavius, a Roman citizen, is horrifically treated by Verres, the

corrupt governor of Sicily.
Publius Gavius, civis Romanus, mercator erat qui in Sicilia habitabat.

Verres, praetor provinciae, vir crudelissimus, Gavium in lautumias
iniecit, ut divitias eius auferret. ille tamen effugit et Messanam venit.
ibi queri coepit cum tam crudelia passus esset. nunc laetus erat quod
5 Italiam trans mare videre poterat; putabat se e manibus praetoris
liberatum esse. itaque navem ascendere conatus est ut iter Romam
faceret. in animo habebat Verrem, cum e provincia rediisset, accusare.
civis enim Romanus sic puniri non debebat.
Gavius tamen nesciebat se adhuc in periculo esse. erat enim Messanae

10 magistratus scelestus cui pecunia a Verre data erat ut inimicos eius
caveret. hic Gavium navem ascensurum capi iussit, et totam rem
praetori nuntiavit, qui Messanam eo ipso die forte advenit. deinde
Verres iratus imperavit ut Gavius, nudatus et in forum tractus, virgis
vehementissime verberaretur. Gavius clamabat se civem Romanum
15 esse, et militem in legione Romana olim fuisse; sed frustra. dum hic
miser homo verberatur, nihil auditum est nisi ‘civis Romanus sum.’
sed haec verba Gavium non servaverunt. Verres enim imperavit ut
crux poneretur ad Gavium ante oculos omnium necandum.
Names
Publius -i Gavius -i (m) Publius Gavius (also just called

Gavius)
Sicilia -ae ( f ) Sicily
Verres -is (m) Verres
3 Messana -ae (loc -ae) (f) Messana (coastal town in Sicily)
Vocabulary
mercator -oris (m) merchant

praetor -oris (m) governor
provincia -ae ( f ) province
lautumia -ae ( f ) stone quarry
3 divitiae -arum (f pl) wealth, riches
queror -i I complain
accuso -are I accuse
adhuc still
magistratus -us (m) magistrate
11 caveo -ere I am on the lookout for
nudo -are -avi -atus I strip (somebody) naked

SECTION FOUR 177
virga -ae ( f ) rod, cane

verbero -are I beat
crux crucis ( f ) cross (for crucifixion)
18 ante before, in front of (+ acc)
oculus -i (m) eye
1 Publius Gavius, civis Romanus, mercator erat qui in Sicilia

habitabat (line 1).
What do we learn here about Publius Gavius? [3]
2 Verres, praetor provinciae, vir crudelissimus, Gavium in
lautumias iniecit, ut divitias eius auferret (lines 2–3).
(a) Verres was praetor of the province. How is he described? [1]
(b) What did he do, and why? [3]
3 ille tamen effugit et Messanam venit (line 3).
What did Gavius then do? [1]
4 ibi queri coepit cum tam crudelia passus esset (line 4).
On what grounds did Gavius begin to complain? [2]
5 nunc laetus erat quod Italiam trans mare videre poterat;
putabat se e manibus praetoris liberatum esse (lines 4–6).
(a) Why was Gavius now happy? [2]
(b) What did he think had happened? [2]
6 itaque navem ascendere conatus est ut iter Romam faceret
(lines 6–7).
What did he try to do, and for what purpose? [2]
7 in animo habebat Verrem, cum e provincia rediisset, accusare
(line 7).
What did he plan to do later? [2]
8 civis enim Romanus sic puniri non debebat (line 8).
Why should Gavius have been protected from the treatment
he received? [2]
[Total 70]

178 LATIN STORIES
96 A plot against the consul Cicero is betrayed because one of the

conspirators wants to impress his girlfriend.
eo tempore nobiles quidam Romani coniurationem fecerunt ut
consules interficerent domusque senatorum incenderent. in
coniuratione erat Q. Curius, homo audacissimus qui e senatu antea
expulsus erat quod multa scelesta fecerat. nec tacere de rebus auditis
5 nec scelera sua celare poterat. omnia dicere, omnia facere sine
cura paratus erat. amicam habebat Fulviam, cui subito glorians maria
montesque promittere coepit. nullam pecuniam habebat; saepe tamen
dicebat se mox divitissimum futurum esse, ut amorem teneret amicae;
cui spes et consilia coniuratorum narravit.
10 coniurati interea de morte Ciceronis consulis cogitabant. difficile
erat eum oppugnare quod multos custodes circum se semper
habebat. tandem duo coniurati, C. Cornelius et L. Vargunteius,
constituerunt nocte domum Ciceronis intrare et eum in cubiculo
necare. Fulvia tamen, cum de rebus quae parabantur audivisset,
15 consuli ipsi narravit quantum periculum esset. itaque ianua consulis
clausa et defensa, duo illi coniurati irrumpere non poterant: tantum
scelus tam diu frustra paraverant. postridie Cicero, quod timebat ne
coniurati talia iterum conarentur, rem ad senatores rettulit; qui
potestatem consulibus dederunt ut se et urbem omnibus modis
20 protegerent.
Names
Q. Curius -i (m) Quintus Curius
Fulvia-ae ( f ) Fulvia
Cicero -onis (m) Cicero
C. Cornelius -i (m) Gaius Cornelius
12 L. Vargunteius -i (m) Lucius Vargunteius
Vocabulary
nobilis -is (m) noble, nobleman
coniuratio -onis ( f ) conspiracy
senatus -us (m) senate
amica -ae ( f ) girlfriend
6 glorior -ari I boast
dives -itis wealthy
claudo -ere clausi clausus I close
16 irrumpo -ere I burst in
protego -ere I protect

SECTION FOUR 179
1 eo tempore nobiles quidam Romani coniurationem fecerunt

ut consules interficerent domusque senatorum incenderent
(lines 1–2).
Some Roman nobles made a conspiracy to kill the consuls.
What else did they plan to do? [2]
2 in coniuratione erat Q. Curius, homo audacissimus qui e
senatu antea expulsus erat quod multa scelesta fecerat
(lines 2–4).
One of the conspirators was Quintus Curius. What do we
learn about him here? [3]
3 nec tacere de rebus auditis nec scelera sua celare poterat
(lines 4–5).
(a) What was the first thing he could not do? [2]
(b) What was the other thing he could not do? [2]
4 omnia dicere, omnia facere sine cura paratus erat
(lines 5–6).
What was he prepared to do? [3]
5 amicam habebat Fulviam, cui subito glorians maria
montesque promittere coepit (lines 6–7).
What metaphor did he use in making boastful promises
to his girlfriend Fulvia? [2]
6 nullam pecuniam habebat; saepe tamen dicebat se mox
divitissimum futurum esse, ut amorem teneret amicae
(lines 7–8).
(a) What do we learn about his financial resources? [1]
(b) What did he often say, and for what purpose? [3]
7 cui spes et consilia coniuratorum narravit (line 9).
What did Quintus Curius tell Fulvia? [2]
[Total 70]

180 LATIN STORIES
97 Caesar wishes to make a settlement with rival faction leader Pompey, but
lack of trust among the soldiers frustrates his attempts.
inter castra Pompei atque Caesaris parvum flumen erat. milites

utriusque imperatoris inter se colloquia saepe habebant. dum
loquuntur, pacto nullum telum iactum est. quod cum Caesar videret,
omnia ad pacem faciendam facere constituit. legatum igitur
5 P. Vatinium ad ripam misit, ut haec rogaret: ‘nonne cives ad cives de
pace legatos mittere possunt? quis vult cives contra cives in armis
pugnare? nemo talia laudare potest.’ haec locutus est legatus, pro sua et
omnium salute orans; silentio a militibus in utrisque castris auditus est.
tum ab altera parte A. Varro dixit se postridie venturum esse ut utrique

10 constituerent quomodo legati mitti et accipi possent. tempus ei rei
constitutum est. postridie igitur omnes milites ab utrisque castris
convenerunt, animis parati ad pacem exspectandam. tum tamen e turba
Pompeianorum venit T. Labienus: nihil de pace locutus, cum Vatinio
saevissime disputare coepit. subito multa tela ab utraque parte iacta
15 sunt; Labienus ipse effugit, sed nonnulli centuriones militesque ibi
vulnerati sunt. itaque Labienus ‘nolite’ inquit ‘de pace iterum loqui.
pax enim nulla potest esse nisi capite Caesaris nobis dato.’
Names
Pompeius -i (m) Pompey

P. Vatinius -i (m) Publius Vatinius (officer of Caesar)
A. Varro -onis (m) Aulus Varro (officer of Pompey)
13 Pompeiani -orum (m pl) supporters of Pompey
T. Labienus -i (m) Titus Labienus (officer of Pompey)
Vocabulary
uterque utraque utrumque each (of two), pl both

gen utriusque
colloquium -i (n) conversation
pactum -i (n) unofficial pact
3 telum -i (n) missile
legatus -i (m) envoy
ripa -ae ( f ) riverbank
salus -utis ( f ) safety
silentium -i (n) silence
14 pars partis ( f ) (here) faction
disputo -are I argue
centurio -onis (m) centurion

SECTION FOUR 181
1 inter castra Pompei atque Caesaris parvum flumen erat (line 1).
What lay between the two camps? [2]
2 milites utriusque imperatoris inter se colloquia saepe habebant
(lines 1–2).
What often happened? [3]
3 dum loquuntur, pacto nullum telum iactum est (lines 2–3).
How was this able to happen in safety? [3]
4 quod cum Caesar videret, omnia ad pacem faciendam facere
When Caesar saw this, what did he decide? [2]
5 legatum igitur P. Vatinium ad ripam misit, ut haec rogaret:
‘nonne cives ad cives de pace legatos mittere possunt?
(lines 4–6).
What question did Caesar send Publius Vatinius to ask? [3]
6 quis vult cives contra cives in armis pugnare? nemo talia
laudare potest’ (lines 6–7).
(a) What was the second question? [3]
(b) What is it claimed no-one can do? [1]
7 haec locutus est legatus, pro sua et omnium salute orans;
silentio a militibus in utrisque castris auditus est (lines 7–8).
(a) What was the envoy begging for? [2]
(b) How did the soldiers in each camp react? [1]
[Total 70]

182 LATIN STORIES
98 During Caesar’s campaign in Africa against his Republican enemies, one

of his centurions answers defiantly when captured.
milites quidam Caesaris, postquam navis in qua navigabant

tempestate deleta est, cum centurione capti sunt. ubi ad Scipionem
ducti sunt, ille ‘Fortuna’ inquit ‘vos in meam potestatem tulit. scio
vos ab imperatore scelesto contra nobiles pugnare coactos esse. si
5 tamen rem publicam defendetis, et vitam et pecuniam vobis dare
constitui. itaque dicite: quid me facere vultis?’ quibus verbis Scipio
exspectabat se eis facile persuasurum esse. putabat enim se magnum
beneficium captivis tulisse, cum non puniti essent. itaque invitavit
eos ut sibi responderent.
10 centurio tamen ‘pro tuo’ inquit ‘summo beneficio tibi gratias ago,
Scipio (non enim imperatorem te voco), quod vitam mihi capto
promittis. hoc beneficium tamen nullo modo accipere possum, quod
summum scelus adiungitur. egone contra Caesarem, imperatorem
meum, et contra exercitum eius in armis pugnabo? pro victoria eius
15 multos per annos semper pugnavi. quales copias eum ducere putas?
hoc mox cognosces. elige ex exercitu tuo cohortem unam quam credis
optimam esse, et duc contra me. ego ex his militibus, quos nunc in tua
potestate captos tenes, decem eligam, et contra te ducam. tum virtutem
nostram intelleges.’
Names

Scipio -onis (m) Scipio (opponent of Caesar)
Fortuna -ae ( f ) Fortune (as a goddess)
Vocabulary
centurio -onis (m) centurion

nobiles -ium (m pl) nobles
res publica rei publicae ( f ) the state, the Republic
8 beneficium -i (n) kindness
gratias ago I give thanks
adiungo -ere I join (something) on
eligo -ere I pick out, I choose
cohors -ortis ( f ) cohort (tenth of a legion,
about 600 soldiers)

SECTION FOUR 183
1 milites quidam Caesaris, postquam navis in qua navigabant

tempestate deleta est, cum centurione capti sunt (lines 1–2).
How did a group of Caesar’s soldiers and their centurion
come to be captured? [3]
2 ubi ad Scipionem ducti sunt, ille ‘Fortuna’ inquit ‘vos in
meam potestatem tulit (lines 2–3).
What did Scipio say when the men were brought to him? [2]
3 scio vos ab imperatore scelesto contra nobiles pugnare
coactos esse (lines 3–4).
(a) How did Scipio describe Caesar? [2]
(b) What did he say the men had been forced to do? [2]
4 si tamen rem publicam defendetis, et vitam et pecuniam
vobis dare constitui (lines 4–6).
What did Scipio say he had decided to do, and on what
condition? [3]
5 itaque dicite: quid me facere vultis?’ (line 6).
What did he order the men to say? [2]
6 quibus verbis Scipio exspectabat se eis facile persuasurum
esse (lines 6–7).
What did Scipio expect to achieve by his words? [2]
7 putabat enim se magnum beneficium captivis tulisse, cum
non puniti essent (lines 7–8).
What did he think he had done, and on what grounds? [3]
8 itaque invitavit eos ut sibi responderent (lines 8–9).
What did he invite them to do? [1]
[Total 70]

184 LATIN STORIES
99 Caesar during his campaign in Gaul finds the enemy unwilling to fight.
postridie Caesar, ut solebat, e duobus castris copias suas eduxit

paulumque progressus aciem prope maiora castra instruxit. hostes
diu exspectabat. quod tamen illi non exierunt ut pugnarent, circum
meridiem exercitum in castra reduxit. tandem Ariovistus partem
5 copiarum suarum misit ut castra minora oppugnaret. ad vesperam
saeve pugnabant. tum Ariovistus copias suas, multis vulneribus
acceptis, in castra reduxit.
cum Caesar postea a captivis quaereret cur Ariovistus omnes copias

mittere nollet, causam miratus audivit. Germani enim matres rogare
10 solebant num pugnare deberent; illae sorte constituebant. eo tempore
moniti sunt ne contra Caesarem pugnarent, cum ante novam lunam
Romanos superare non possent.
postridie tamen Caesar, paucis relictis ut duo castra custodirent, copias

suas usque ad castra hostium duxit. itaque Germani tandem exire
15 coacti sunt. feminae eos in proelium proficiscentes oraverunt ne se
Romanis traderent. signo dato, milites Caesaris impetum fecerunt:
gladiis manibusque ferociter pugnabant. nonnulli tam fortes erant ut se
in hostes iacerent, scuta eorum raperent, desuper vulnerarent. Germani
celeriter superati ad flumen Rhenum fugerunt; Ariovistus navigio
20 invento effugit. multos captos Romani occiderunt. duae uxores
Ariovisti necatae sunt. hac victoria trans Rhenum nuntiata, alii qui ad
flumen Romanos oppugnaturi venerant domum redire coeperunt.
Names

Ariovistus -i (m) Ariovistus (leader of a German
tribe allied to the Gauls)
Germani -orum (m pl) Germans
19 Rhenus -i (m) the Rhine
Vocabulary
paulum a short distance

acies -ei ( f ) battle-line
instruo -ere instruxi I draw up
meridies -ei (m) midday
5 vespera -ae ( f ) evening
causa -ae ( f ) reason
sorte by drawing lots
ante before (+ acc)
luna -ae ( f ) moon

SECTION FOUR 185
14 usque all the way, right up

signum -i (n) signal
impetus -us (m) attack
scutum -i (n) shield
desuper from above
19 navigium -i (n) boat
1 postridie Caesar, ut solebat, e duobus castris copias suas eduxit

paulumque progressus aciem prope maiora castra instruxit
(lines 1–2).
(a) What did Caesar do as usual on the next day? [2]
(b) After advancing a little, where did he draw up his battle-line? [1]
2 hostes diu exspectabat (lines 2–3).
What did he then do? [1]
3 quod tamen illi non exierunt ut pugnarent, circum meridiem
exercitum in castra reduxit (lines 3–4).
(a) What did the enemy not do? [1]
(b) What did Caesar do about midday? [1]
4 tandem Ariovistus partem copiarum suarum misit ut castra
minora oppugnaret. ad vesperam saeve pugnabant (lines 4–6).
(a) For what purpose did Ariovistus finally send part of his forces? [2]
(b) What then happened until evening? [1]
5 tum Ariovistus copias suas, multis vulneribus acceptis, in
castra reduxit (lines 6–7).
What had happened to Ariovistus’ forces before he led them
back into camp? [1]
6 cum Caesar postea a captivis quaereret cur Ariovistus omnes
copias mittere nollet, causam miratus audivit (lines 8–9).
(a) What did Caesar later try to find out from captives? [3]
(b) How did he react when told the reason? [1]
7 Germani enim matres rogare solebant num pugnare deberent;
illae sorte constituebant (lines 9–10).
(a) What were the Germans in the habit of doing? [2]
(b) What determined the outcome? [1]
8 eo tempore moniti sunt ne contra Caesarem pugnarent, cum
ante novam lunam Romanos superare non possent (lines 10–12).
What had they been warned not to do at that time, and on
what grounds? [3]
[Total 70]

186 LATIN STORIES
100 Caesar takes trouble over an important message to the commander of

another part of his army.
Caesar magno itinere in fines Nerviorum advenit. ibi a captivis

cognovit quid apud Ciceronem accideret, quantoque in periculo
res esset. tum igitur cuidam ex equitibus Gallis magno praemio
persuasit ut epistulam ad Ciceronem ferret. hanc epistulam Graecis
5 litteris scriptam misit ne, epistula capta, consilia sua ab hostibus
cognoscerentur. Caesar equiti profecturo dixit: ‘sic te moneo: si adire
non poteris, epistulam hastae deligatam in castra iace!’ in epistula
Caesar scripsit se cum legionibus profectum celeriter adventurum esse.
Ciceronem hortatus est ut virtutem retineret.
10 eques Gallus interea cum castris Ciceronis appropinquaret timebat ne

ab hostibus visus caperetur. epistulam igitur, ut iussus erat, hastae
deligatam iecit. quae tamen forte turri adhaesit. itaque nemo vidit
hastam, quae per duos dies ibi manebat. tertio tamen die a milite
quodam forte conspecta est. itaque miles statim turrem ascendit,
15 hastam extraxit, epistulam Ciceroni dedit. ille epistula lecta milites
convenire iussit. deinde eis nuntiavit Caesarem cum legionibus mox
adventurum esse; quibus verbis auditis, omnes maxime gavisi sunt.
deinde, quod Caesar agros domosque hostium incendebat, fumus
procul visus est; quae res adventum legionum probavit.
Names

Nervii -orum (m pl) Nervii (tribe in Gaul)
Cicero -onis (m) Cicero (i.e. Quintus Tullius
Cicero, brother of the orator)
3 Gallus -a -um Gallic, of the Gauls (in
modern France)
Vocabulary
finis -is (m) border, pl territory

apud with (+ acc)
eques -itis (m) cavalryman
littera -ae ( f ) letter (of the alphabet)
7 hasta -ae ( f ) spear
deligo -are -avi -atus I fasten, I tie
retineo -ere I maintain, I keep up
turris -is ( f ) tower
adhaereo -ere adhaesi I get stuck to (+ dat)

SECTION FOUR 187
13 tertius -a -um third

fumus -i (m) smoke
procul in the distance
adventus -us (m) arrival
probo -are -avi I prove
1 Caesar magno itinere in fines Nerviorum advenit (line 1).

How did Caesar reach the territory of the Nervii? [1]
2 ibi a captivis cognovit quid apud Ciceronem accideret,
quantoque in periculo res esset (lines 1–3).
(a) What did he find out when he got there? [3]
(b) How did he learn this? [1]
3 tum igitur cuidam ex equitibus Gallis magno praemio
persuasit ut epistulam ad Ciceronem ferret (lines 3–4).
(a) Caesar therefore persuaded one of the Gallic cavalrymen
to do what? [3]
(b) How did Caesar reinforce his persuasion? [1]
4 hanc epistulam Graecis litteris scriptam misit ne, epistula
capta, consilia sua ab hostibus cognoscerentur (lines 4–6).
(a) How was the letter written? [1]
(b) What did Caesar in this way aim to achieve if the letter
was captured? [3]
5 Caesar equiti profecturo dixit: ‘sic te moneo: si adire non
poteris, epistulam hastae deligatam in castra iace!’ (lines 6–7).
What did Caesar advise the cavalryman to do if he was
unable to get close to Cicero’s camp? [3]
6 in epistula Caesar scripsit se cum legionibus profectum
celeriter adventurum esse (lines 7–8).
What did Caesar say in the letter? [3]
7 Ciceronem hortatus est ut virtutem retineret (line 9).
What did Caesar urge Cicero to do? [1]
[Total 70]

188

APPENDIX 1:
GRAMMAR GRADING
IN SECTION ONE
NB : the following are assumed from the start:

all noun cases (except locative);
present, future, imperfect, perfect, pluperfect active verbs;
adjectives (2–1–2 and 3rd declension);
the pronouns is, hic and ille;
question words.
First appearance of grammar item (thereafter assumed), with passage

number:
1 superlative adjective; imperative; modal verbs and infinitive

2 comparative adjective; indirect command (iubeo type); relative clause
3 future and perfect passive
4 quidam
6 present participle; perfect active participle (e.g. mortuus); ipse
8 perfect passive participle
10 conditional (si + future indicative)
12 ablative absolute
14 imperfect passive
16 future participle
18 pluperfect passive; indirect statement
20 purpose clause (first occurrence of subjunctive)
21 result clause
24 temporal clause (cum + subjunctive); indirect command (subjunctive
type)
25 indirect question
26 present passive
189

APPENDIX 2:
SOURCES OF PASSAGES
Section One
passages based on:
1 Apollodorus Epitome 2.16–3.16

2 Livy 1.3–4
3 Livy 1.6–7
4 Tacitus Agricola
5 Cicero In Catilinam
6 Plutarch Julius Caesar 61–8
7 Plutarch Antony
8 Luke 1–2
9 Apollodorus Library 2.5
10 Aesop Fables 124 (Perry)
11 Plutarch Julius Caesar 11
12 Plutarch Alexander 14
13 Virgil Aeneid 5.114–285
14 Ovid Metamorphoses 10.243–97
15 Augustine Confessions 12
16 Homer Iliad 22
17 Plato Crito
18 Plato Republic 514a–517a
19 Sophocles Philoctetes
20 Sophocles Philoctetes
21 Virgil Aeneid 1 & 4
22 Livy 1.9
23 Plautus Pseudolus
24 Aesop Fables 258 (Perry)
25 Euripides Alcestis
26 Herodotus 5.29–34
190

APPENDIX 2: SOURCES OF PASSAGES 191
27 Tacitus Annals 15.60–4

28 Plutarch Sulla 28
Section Two
passages based on:
31 Curtius 3.1
32 Curtius 4.7
33 Curtius 5.6–7
34 Curtius 5.6–7
35 Curtius 8.1
36 Curtius 10.5
37 Eutropius 3.7–23
40 Eutropius 7.23–8.1
43 Seneca Letters 90
44 Seneca Letters 4
49 Pliny the Younger Letters 1.9
55 Apuleius Golden Ass 2.21–30

192 APPENDIX 2: SOURCES OF PASSAGES
59 Apuleius Golden Ass 4.7

Section Three
passages based on:

62 Ovid Heroides 18 & 19
63 Euripides Iphigenia at Aulis
64 Apollodorus Epitome 3
65 Plato Republic 359a–360d
67 Sophocles Antigone
68 Sophocles Ajax
69 Horace Satires 2.6.790117
77 Ovid Fasti 4.425–620
78 Ovid Fasti 4.425–620
79 Aulus Gellius Attic Nights 5.14
80 Aulus Gellius Attic Nights 5.14
Section Four
passages based on:
81 Livy 1.16
82 Livy 1.39
83 Livy 1.56
84 Livy 6.23–4
85 Sallust Jugurtha 79
86 Nepos Themistocles 2 & Herodotus 8.41
87 Nepos Datames 11

APPENDIX 2: SOURCES OF PASSAGES 193
88 Livy 7.26
89 Livy 9.30
90 Livy 9.24
91 Livy 22.7
92 Livy 26.27
93 Velleius Paterculus 2.13–14
94 Cicero Pro Cluentio 179–81
95 Cicero In Verrem 2.160–2
96 Sallust Catiline 23 & 27–8
97 Caesar Civil Wars 3.19
98 Caesar African War 44–5
99 Caesar Gallic War 1.50
100 Caesar Gallic War 5.48

194

195

196

197

198

199

200

Latin Stories

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

You might also like

Latin Stories

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Latin Stories

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Latin Stories

This ebook belongs to Ana Henderson (LSFClassics@lsf.org), purchased on 01/09/2020

Latin to GCSE: Part 1, Henry Cullen and John Taylor

This resource is endorsed by OCR for use with specification OCR

This ebook belongs to Ana Henderson (LSFClassics@lsf.org), purchased on 01/09/2020

This ebook belongs to Ana Henderson (LSFClassics@lsf.org), purchased on 01/09/2020

50 Bedford Square 1385 Broadway

First edition published in 2011 by Bristol Classical Press

© Henry Cullen, Michael Dormandy and John Taylor, 2011, 2017

All rights reserved. No part of this publication may be reproduced or transmitted

No responsibility for loss caused to any individual or organisation acting on

British Library Cataloguing-in-Publication Data

Library of Congress Cataloging-in-Publication Data

Cover design: Terry Woodley

Typeset by ReﬁneCatch Limited, Bungay, Suffolk

This ebook belongs to Ana Henderson (LSFClassics@lsf.org), purchased on 01/09/2020

Section Four 147

Appendix 1: Grammar grading in Section One 189

This ebook belongs to Ana Henderson (LSFClassics@lsf.org), purchased on 01/09/2020

This ebook belongs to Ana Henderson (LSFClassics@lsf.org), purchased on 01/09/2020

This ebook belongs to Ana Henderson (LSFClassics@lsf.org), purchased on 01/09/2020

This ebook belongs to Ana Henderson (LSFClassics@lsf.org), purchased on 01/09/2020

This ebook belongs to Ana Henderson (LSFClassics@lsf.org), purchased on 01/09/2020

Menelaus -i (m) Menelaus

colligo -ere collegi I collect

This ebook belongs to Ana Henderson (LSFClassics@lsf.org), purchased on 01/09/2020

Alba -ae Longa -ae ( f ) Alba Longa (city in Italy)

natu maior elder

This ebook belongs to Ana Henderson (LSFClassics@lsf.org), purchased on 01/09/2020

Romulus: salve, Reme, frater et amice!

Remus -i (m) Remus

salve! hello!, greetings!

This ebook belongs to Ana Henderson (LSFClassics@lsf.org), purchased on 01/09/2020

Romani Britanniam regere volebant. milites Romani, quod fortes erant,

olim Britanni quidam frumentum metebant. ‘laborate’ Romani Britannis

Britannia -ae ( f ) Britain

pons pontis (m) bridge

This ebook belongs to Ana Henderson (LSFClassics@lsf.org), purchased on 01/09/2020

Cicero cives Romanos amabat et Romam servare volebat. Catilina tamen

Cicero -onis (m) Cicero

adiuvo -are I help

This ebook belongs to Ana Henderson (LSFClassics@lsf.org), purchased on 01/09/2020

Caesar et Brutus primo amici erant. multi cives tamen Caesarem

5 olim Caesar apud amicum cenabat. amici de morte dicebant. ‘quomodo

Caesar -aris (m) Caesar

This ebook belongs to Ana Henderson (LSFClassics@lsf.org), purchased on 01/09/2020

postquam Brutus Caesarem necavit, multi duces Romani de imperio

Brutus -i (m) Brutus

soror -oris ( f ) sister

This ebook belongs to Ana Henderson (LSFClassics@lsf.org), purchased on 01/09/2020

8 A biblical story describes events in the reign of Augustus.

Maria et Iosephus in Galilaea habitabant. Maria Iosephum amabat, et

Maria -ae ( f ) Mary

virgo -inis ( f ) virgin

This ebook belongs to Ana Henderson (LSFClassics@lsf.org), purchased on 01/09/2020

9 Hercules confronts the Hydra as one of the Twelve Labours imposed by

rex Herculem Hydram necare iusserat. Hercules auxilium petebat quod

Hercules -is (m) Hercules